Professional Documents
Culture Documents
Tài Liệu Đào Tạo Cấp Cứu Cơ Bản
Tài Liệu Đào Tạo Cấp Cứu Cơ Bản
TI LIU O TO CP CU C BN
NH XUT BN Y HC
B Y T
CC QUN L KHM, CHA BNH
TI LIU O TO CP CU C BN
NH XUT BN Y HC
H NI - 2014
CH BIN
PGS.TS. Lng Ngc Khu
PGS.TS. ng Quc Tun
TH K
ThS. Nguyn Th Thanh Ngc
ThS. Nguyn Phng Mai
LI NI U
Theo quy ch cp cu, Hi sc v chng c do B Y t ban hnh km theo
quyt nh 1/2008/Q-BYT ngy 21 thng 1 nm 2008, cc bnh vin tuyn tnh tr
ln s thnh lp khoa Cp cu, cc bnh vin s c khoa cp cu. Do nhu cu v o
to cc bc s c kin thc v cp cu l rt ln v cp bch, nht l hin nay phn ln
cc bc s c tuyn vo cc bnh vin phn ln l bc s a khoa, cha c o to
v chuyn khoa nhng phi lm ngay cc cng vic v chuyn khoa.
Ti liu ny c bin son vi mc ch cung cp cho hc vin cc hiu bit, k
nng c bn, cn thit nht v chn on, x tr cp cu cc tnh hung bnh l thng
gp ti khoa cp cu.
Tm lc ni dung
Ti liu ny cung cp cho hc vin cc hiu bit, k nng trnh chuyn khoa
nh hng v chn on, x tr cp cu cc tnh hung bnh thng gp trong cp cu
v mt s th thut c bn trong cp cu ni khoa v chn thng.
Phm vi p dng ti liu
Ti liu ny c s dng ti cc bnh vin a khoa tnh, thnh trn c nc. Cc
QLKCB c s h tr ca t chc JICA thnh lp nhm chuyn gia son tho
chng trnh v ti liu o to lin tc v Cp cu bao gm cc chuyn gia v Cp cu,
s h tr k thut ca chuyn gia Nht bn t t chc JICA.
y l ti liu bin son ln u nn khng trnh c thiu st. B Y t mong
nhn c nhiu kin ng gp ca cc ng nghip, cc thy c gio v hc vin
ti liu hc tp ny c hon chnh hn cho ln xut bn sau.
TM. BAN BIN TP
Trng ban
PGS.TS. LNG NGC KHU
Cc trng Cc Qun l Khm, cha bnh
MC LC
Ni dung
Trang
A. L THUYT
I. Cp cu ni khoa
1. Nhn nh v kim sot ban u bnh nhn cp cu
14
26
4. X tr cp cu sc
34
39
46
55
53
64
74
87
93
106
111
122
B. THC HNH
1. K thut kim sot ng th
136
137
138
139
140
PHN I
BI GING L THUYT
Bi 1
NHN NH V KIM SOT BAN U
BNH NHN CP CU
MC TIU
Sau khi hc xong hc vin c kh nng:
1. Trnh by c cc nguyn tc chnh khi tip cn v x tr bnh
nhn cp cu.
2. Trnh by c cc nguyn tc cn tun th trnh cc sai lm.
3. Rn luyn k nng thm khm v cp cu bnh nhn theo 2 bc
(primary v secondary).
4. Rn luyn tc phong khn trng v phn ng theo trnh t.
NI DUNG
1. Khi nim v cp cu
- Cp cu thng c dng ch cc tnh trng bnh ni/ ngoi cn
c nh gi v iu tr ngay. Cc tnh trng cp cu c th l:
+ Nguy kch (khn cp) (critical): bnh nhn c bnh l, tn thng, ri
lon e da tnh mng, nguy c t vong nhanh chng nu khng c can thip
cp cu ngay.
+ Cp cu (emergency): bnh nhn c bnh l, tn thng, ri lon c
th tin trin nng ln nu khng c can thip iu tr nhanh chng
- Cng tc thc hnh cp cu c nhim v nh gi, x tr v iu tr cho
cc bnh nhn c bnh l/tn thng/ri lon cp cu.
2. Cc c th ca cp cu
2.1. Rt nhiu kh khn, thch thc:
- Hn ch v thi gian: tnh cht bnh l cp cu din bin cp tnh v c
th nng ln nhanh chng, do vy i hi cng tc cp cu phi rt khn trng
trong thu thp thng tin, nh gi v a ra chn on, x tr v can thip cp
cu; Bn thn bnh nhn v gia nh cng lo lng v c xu hng i hi thc
hin n tip v cp cu tht nhanh.
- Cn nh gi nhanh v ra quyt nh vi lng thng tin hn ch, cha
y : do i hi phi c quyt nh chn on v x tr nhanh chng ngay sau
khi tip cn bnh nhn (ngoi bnh vin hoc trong bnh vin ti khoa cp cu)
cho nn ngi bc s v y t cp cu thng phi a ra chn on v quyt nh
x tr, chm sc da vo cc thng tin ban u s b, cha y . y l mt
thch thc thc s khi phi a ra cc quyt nh nhiu khi mang tnh cht sng
cn cho tnh mng hoc mt phn c th ca bnh nhn trong khong thi gian
ngn v cha c thng tin y .
- Khng gian v mi trng lm vic: Mi trng lm vic ti khoa cp
cu lun c nhiu p lc khng k p lc v thi gian: khng gian lm vic
thng nm ngay gn cng bnh vin, khng gian m thng thng thng vi
bn ngoi, ng bnh nhn, ng ngi thn ca bnh nhn v c th cn nhiu
i tng khc, dng ngi di chuyn va ng va nhanh (bnh nhn, ngi
+ Hi chng ng mch vnh cp: ca s thi gian cho dng thuc tiu
si huyt l 12 gi i vi NMCT c ST chnh ln (STEMI).
+ Tc mch no: ca s thi gian cho dng thuc tiu si huyt
(Alteplase) l 3 gi.
+ Sc nhim khun/nhim khun nng: cn cho khng sinh ng tim
trong vng 1 gi, iu tr tch cc sm theo mc tiu trong 6 gi u.
+ Vt thng ng mch/ga r mch: cn can thip lp li ti mu trong
vng 6 gi. Nu mun trn 6 gi th nguy c phi ct ct rt cao.
4. Cc nguyn tc trnh sai lm:
- Trnh ro cn ln nht i vi chn on ng: b nh hng ca chn
on trc
- Trnh b nh hng bi suy ngh ca ngi khc: b nhiu chn on v
nhiu t ngi khc (bias)
- Ch n cc du hiu sng, cc ghi chp ca tuyn trc v ghi chp
ca y t
- Trnh gp h s vo qu sm, khi m cha c chn on r rng: cn
cho bnh nhn vo danh sch cha c chn on hoc chn on cha r rng
v c cnh bo, theo di thch hp
- Thn trng vo cc thi im nguy c cao: khi bnh nhn k ra sm,
khi ng bnh nhn, gi cao im hoc thi im mt mi.
- Thn trng vi nhm bnh nhn nguy c cao: lang thang, nghin ru,
nghin thuc, bo lc, b lm dng, ri lon tm thn
- Thn trng vi bnh nhn quay li: bnh nhn c th c cc vn cp
cu m cha c pht hin hoc cha c x tr ng. Bnh nhn quay li
cng l c hi tt chng ta c th sa cha cc sai st hoc b st trong chn
on v x tr ca ln n cp cu trc.
- Ch n cc chn on quan trng c nguy c cp cu cao (cn ngh
n v loi tr trc): nhi mu c tim cp, tc ng mch phi, tc ng/tnh
mch, xut huyt di nhn, chy mu no bnh nhn ng c, vim mng
no, vim rut tha, cha ngoi t cung, xon tinh hon, chn thng gn hoc
thn kinh
- Thn trng khi thy c chn on t ra trc khng ph hp (khng
tng ng vi du hiu, triu chng ca bnh nhn).
TI LIU THAM KHO
1. V Vn nh: Nguyn l c bn hi sc cp cu. Trong quyn: Hi
sc ni khoa. NXB Y hc 2003.
2. Nguyn t Anh, Nguyn Vn Chi, Phng Nam Lm: Phn loi bnh nhn
cp cu theo mc u tin. Tp ch lm sng bnh vin Bch mai, 2004
3. Russell Jones T. Approach to the Emergency Department Patient. In:
Current D & T Emergency Medicine, 2008.
CU HI LNG GI
Bi 2
CC K THUT KIM SOT NG TH
MC TIU
Sau khi hc xong hc vin c kh nng:
1. K tn c nhng ri lon gy tc nghn ng th thng gp.
2. Trnh by c cch x tr tc nghn ng th.
NI DUNG
1. i cng
Khai thng ng th l mt th thut cp cu rt quan trong i vi cc
thy thuc cp cu nhm m bo xy v thng kh y cho bnh nhn. Cc
im chnh ca chm sc ng th l bo v ng th, gii phng tc nghn,
v k thut ht m gii.
Cc th thut khai thng ng th c th rt n gin nh thay i t
th u bnh nhn (k thut nga u nng cm, n gi hm). Khai thng
ng th l mt u tin u tin. Sau tin hnh thng kh ming - ming,
ming - mask, hoc bng ambu. Cui cng l cc bin php bo v ng th
nh canuyn hng ming, t ni kh qun, hoc m kh qun
Cc k thut t ni kh qun (ng mi, ng ming), ni kh qun
theo trnh t nhanh, m kh qun qua mng nhn gip, m kh qun qua da c
trnh by chi tit trong cc bi ring
2. Nguyn nhn gy tc nghn ng th
2.1. Nguyn nhn ni sinh
- Do sp cc t chc phn mm vng hng ming (gim trng lc c,
gy xng hm)
- Ph thanh qun/co tht thanh qun
- Vim sn np thanh qun cp, vim thanh qun cp, bch hu thanh
qun
- Lit dy thanh m hai bn
- ng gy ph nim mc hng v kh qun, thng do phn ng d ng
khi b ong t, khng sinh hoc cc thuc h huyt p (c ch men chuyn)
- Chn thng thanh qun, khi u thanh qun
2.2. Nguyn nhn ngoi sinh
- Ph thanh qun
- m vng hu hng
- Khi mu t (do ri lon ng mu, chn thng, phu thut)
- U tuyn gip
- U hch
- U hoc d vt thc qun
2.3. Di vt
- Thc n
- chi vi tr em hoc bt k vt g vi cc ngi bnh sa st tr tu
hoc ngi bnh tm thn
3. Cc k thut khai thng ng th
Hnh 5. K thut n gi hm
Hnh 9: K thut ly b d vt
3.2.2. V lng v p ngc: V nghim php Heimlich c th d dng gy
chn thng bng khi dng cho tr nh, kt hp v lng v p ngc cc i
tng ny loi tr d vt. Ch ng tc v lng c th tng c d vt,
nu khng c hiu qu th ni tip bng p ngc, sau kim tra ng th.
- t tr nh nm trn tay t th sp dc theo trc ca tay v u tr thp.
- Dng phn phng ca bn tay v nh v nhanh 5 ci ln vng gia hai
xng b vai.
- Nu v lng khng y c d vt ra, lt tr nm nga v p ngc 5 ci.
V tr v cch p nh vi p tim nhng vi nhp chm hn.
- Lm sch ng th gia cc ln v lng - p ngc, quan st khoang
ming dng tay ly bt c d vt no nu nhn thy, khng dng ngn tay a
su ly d vt.
* Dng c :
- Canuyn: c 2 loi : canuyn ming hu v canuyn mi hu.
- li.
- Cht bi trn canuyn.
4.1.1. Canuyn ming hu: c loi Guedel v Berman vi cc c khc
nhau.
- Chn c thch hp bng cch t u ngoi ca canuyn ngang gc
ming bnh nhn, nu u trong canuyn ti gc hm l ph hp.
- Canuyn t ng khi: u trong nm gc li v trn np thanh mn,
mp u ngoi ca canun bn ngoi cung rng. C 2 k thut t:
+ Nhc hm lm tch li ra khi thnh sau hng, xoay canuyn 1800
trc khi t, khi u canuyn chm hm ch cng th xoay tr li 1800 lm cho
b cong ca canun xp theo khoang ming.
+ Dng li n li, canuyn c trt trn li theo cong ca
vm ming.
- Nu t canuyn sai v tr lm y li ra sau gy tc nghn thm do
ngi t cn c hun luyn trc.
- Chng ch nh : Bnh nhn tnh hoc bn m (c th gy khc, nn, co
tht thanh qun), chn thng khoang ming, chn thng xng hm di
hoc phn hp s thuc xng hm trn, tn thng chon ch hoc d vt
ming hng.
Hnh 11. Canuyn ming hng: (A) Loi Guedel (B) Loi Connel; (C) v tr
4.1.2. Canuyn mi hu
- Ging Canuyn ming hng ch tch li ra khi thnh sau hng
nhng khc l canuyn ny c t qua mi to mt con ng t l mi ngoi
n gc li.
- Ch nh khi khng t c canuyn ming hu, chng ch nh khi c
chn thng hoc tn thng chon ch, d vt vng mi, tr nh (do l mi
nh).
- C nhiu c khc nhau nhng quan trng l chiu di ca canuyn.
Chiu di thch hp tng xng vi khong cch t di tai ti chn cnh mi.
Cch t: Nga nh u v pha sau, bi trn canuyn, a canuyn thng
gc vi bnh din ca mt bnh nhn, t t tin canuyn qua ca mi, m bo
mt vt ca canuyn hng v pha vch mi, nu thy a vo kh c th xoay
Bi 3
CHN ON V X TR CP CU BAN U SUY H HP CP
MC TIU
Sau khi hc xong hc vin c kh nng:
1. Trnh by c cc nguyn nhn suy h hp thng gp.
2. Nhn bit c kh th v nh hng chn on c mt s nguyn
nhn chnh.
NI DUNG
1. i cng
Suy h hp cp l mt cp cu ni khoa, xy ra khi h thng h hp
khng th p ng c nhu cu chuyn ha ca c th
C dng suy h hp: thiu xy mu, tng CO2 mu v h hp
- Thiu xy mu khi PaO2 50-60mmHg
- Tng CO2 mu khi PaCO2 50 mmHg km theo tnh trng toan mu
pH < 7,36
- Th hn hp l va c gim xy ha mu v tng CO2 mu l dng suy
h hp hay gp trn bnh nhn nng
Suy h hp cp c th xy ra trn mt bnh nhn cha c bnh phi t trc
hoc trn bnh nhn c suy h hp mn tnh
2. Chn on
2.1. Chn on xc nh
- Kh th:
+ L triu chng bo hiu quan trng v nhy
+ Kh th nhanh (> 25 ln/ pht) hoc chm ( < 12 ln/ pht) hoc lon
nhp th (Kussmaul, Cheyne - Stockes ... ), bin th nhanh hoc gim
- Tm: Xut hin khi Hb kh > 5g/ dL, l biu hin ca suy h hp nng
+ Sm: tm quanh mi, mi, u chi
+ Nng, mun: tm lan rng ra ton thn
+ Khng c tm hoc tm xut hin mun nu ng c kh CO
- V m hi
- Ri lon tim mch:
+ Mch nhanh, c th ri lon nhp (rung nh, cn nhp nhanh trn tht,
rung tht... )
+ Huyt p tng, nu nng c th tt huyt p
+ Thng kt hp triu chng suy h hp v suy tun hon. Thc t cn
phn bit suy h hp l nguyn nhn hay hu qu
- Ri lon thn kinh v thc: l triu chng nng ca SHH
+Nh: lo lng, ht hong, tht iu
+Nng: vt v hoc ng g, l , hn m, co git
Lu :
+ Cc du hiu v triu chng lm sng c th ch xut hin khi suy h
hp nng, khi c cc ri lon trao i kh nng n v nguy him. Triu chng
th nhanh, mch nhanh, tng huyt p c th ch xut hin khi SaO2 gim rt
thp < 70-80%. Tm c th ch xut hin khi PaO2 < 45 mmHg, c bit khi
bnh nhn b thiu mu
+ Cc du hiu v triu chng lm sng ca suy h hp l khng c hiu, c
th cng xut hin trong cc trng hp khng c suy h hp
2.2. Chn on mc
Bng 1: phn loi mc suy h hp
Yu t
TRUNG
BNH
NNG
NGUY KCH
Glasgo
w
15
13 - 15
< 13, l ,
hn m
Mch
100 - 120
120 - 140
>140
Nhp
th
25 - 30
30 - 40
Ni
Cu di
Cu ngn
Tm
++
+++
V m
hi
++
+++
HA
bnh
thng
tng
gim
pH
7,35
7,45
PaO2
> 60
55 - 60
< 55
PaCO2
45 - 55
55 - 60
> 60
7,25
7,35
< 7,25
+ au ngc: trn kh mng phi, nhi mu phi, vim mng phi, nhi
mu c tim
+ St (nhim trng): vim phi, vim ph qun...
Thm khm: cn khm k v h hp, tim mch, thn kinh
+ Thm khm k phi:
Ran m, ran rt.
Hi chng 3 gim, ng c, tam chng ca trn kh mng phi
+ Thm khm tim mch: du hiu v triu chng suy tim, bnh tim...
+ Thm khm thn kinh: thc, triu chng lit c h hp...
Cc xt nghim c bn:
+ XQ phi: rt c ngha trong nh hng chn on. Tuy nhin cn n
nh tnh trng bnh nhn trc khi a bnh nhn i chp phim. Nhiu bnh l
c biu hin triu chng trn X quang phi. Tuy nhin c mt s bnh l
thng khng c triu chng X quang r: nhi mu phi, hen ph qun, tc
ng h hp trn, c ch h hp hoc lit h hp
+ Kh mu ng mch: rt cn thit cho chn on xc nh suy h hp,
phn loi suy h hp v nh gi mc nng ca suy h hp. Tuy nhin khng
nn v lm xt nghim kh mu ng mch m lm chm tr cc can thip v x
tr cp cu cho bnh nhn.
+ in tim: gip chn on mt s bnh tim v tm cc du hiu in tim
ca bnh l phi, cc ri lon nhp tim do suy h hp...
Cc xt nghim khc ty theo trng hp c th v tnh trng nng ca
bnh nhn c cho php khng:
+ Siu m tim
+ Chp nhp nhy phi
+ Chp CT scan phi
+ nh lng D Dimer
- Cc nguyn nhn gy suy h hp thng gp:
+ D vt ng th: thng xut hin t ngt vi triu chng xm nhp,
kh th ra, th c ting rt, co rt v s dng cc c h hp ph. Trng hp tc
nghn nng c th gy ri lon thc, ngng th ngng tim
+ Trn kh mng phi: kh th t ngt xut hin sau mt gng sc hoc
t pht. Nu c try mch phi ngh n trn kh mng phi p lc. Khm lm
sng c th thy mt bn lng ngc cng, gim RRFN v g vang. Cn x tr
dn lu kh cp cu c bit khi c trn kh p lc
+ t cp ca bnh phi tc nghn mn tnh (COPD) c trng bi tng
tit m nhy m, co tht ph qun. c im suy h hp hn hp va c gim
xy mu v tng CO2. Chn on da trn tin s bnh nhn c tin s bnh
phi tc nghn mn tnh, xut hin kh th, ho khc m tng, m c, c th
c st. Khm c th thy c ran rt ran ngy, kh ph thng, s dng cc c h
hp ph
+ Vim phi thng c dng suy h hp do gim xy mu. Chn on
da vo lm sng bnh nhn c st, ho khc m c, kh th, au ngc kiu
mng phi. Khm phi thy c hi chng ng c vng phi vim, ran m,
ran n, ting thi ng. Xt nghim mu c th thy bch cu tng, CRP tng,
procalcitinin v mu lng tng. X quang phi khng nh chn on, nh gi
c mc v gip theo di s tin trin
+ Hi chng suy h hp tin trin (ARDS) l biu hin ca mt p ng
vim h thng do tn thng ti phi hoc cc nguyn nhn ngoi phi. Suy h
hp thiu xy mu nng l hu qu ca tng shunt do cc ph nang b lp y.
Lm sng thy suy h hp tin trin nhanh, gim xy ha mu nng (P/F<200).
X quang phi thy tn thng lan ta hai bn phi
+ Tn thng no do chn thng thng biu hin bng suy h hp c
tng CO2 mu, c th bin chng bi suy h hp c gim xy mu khi c km
sc phi hoc bnh phi mn
+ Suy tim huyt mt b: ch yu l suy h hp gim xy mu, tuy
nhin c th gp th tng CO2 trn cc bnh nhn c bnh phi mn tnh km
theo
3. X tr cp cu
3.1. Nguyn tc x tr cp cu: pht hin ngay tnh trng suy h hp nguy
kch can thip th thut theo trnh t ca dy truyn cp cu ABCD, dng
thuc iu tr, theo di v kim sot tt chc nng sng ca bnh nhn
- Khai thng ng th:
+ C n (dn lu t th)
+ Canuyn Grudel hoc Mayo chng tt li
+ Ht m di, ht ra ph qun
+ T th nm nghing an ton nu c nguy c sc
+ Nghim php Heimlich nu c d vt ng th
+ Ni kh qun (hoc m kh qun): bin php hu hiu khai thng
ng th
- Ch nh t ni kh qun:
Tc nghn ng h hp trn
Mt phn x bo v ng th
Kh nng khc m gim nhiu hoc mt
Thiu oxy mu nng khng p ng th oxy
Cn thng kh nhn to xm nhp
- Kim sot thng kh: Cc trng hp cn h tr thng kh
+ Gim thng kh:
Toan h hp vi pH < 7,25
C nguy c gim thng kh hoc gim thng kh s tin trin nng thm:
PaCO2 tng dn
Th nhanh v c cm gic thiu kh
Lit hoc mt c honh (th bng nghch thng, dung tch sng < 15
ml/kg, p lc ht vo ti a - 30 cmH2O)
Bi 4
X TR CP CU SC
MC TIU
Sau khi hc xong hc vin c kh nng:
NI DUNG
1. i cng
Sc l bnh cnh hay gp chnh ca khoa Cp cu v Hi sc. c im sinh
l bnh chnh ca sc l gim ti mu h thng ca ton c th dn ti gim
cung cp oxy cho cc m c th. T dn ti s mt cn bng gia cung cp
v trao i oxy, thiu oxy t bo gy tng chuyn ha ym kh, tng gii phng
ra cc cht trung gian, c t ph t bo, hot ha cc phn ng vim. Ban u
tnh trng thiu oxy ny c th hi phc, nhng rt nhanh chng s khng hi
phc hu qu l cht t bo, tn thng c quan ch, suy a tng v t vong.
Do vy quan trng nht l phi pht hin sm v iu tr kp thi.
2. Chn on
2.1. Triu chng chung ca sc
- Pht hin sm cc du hiu v sc: mch nhanh, tt HA, thiu niu,
thay i v thc, toan chuyn ha, da lnh, v m hi, ni vn tm
- thc ht hong do gim lng mu ln no, c th c cn ngt. giai
on mun c th l m, hn m
- < 40 mmHg so vi HA nn. Biu hin sm hn l tt HA t th.
- Thiu niu: gim lu lng mu ti thn gy gim mc lc cu thn,
giai on sm suy thn chc nng giai on mun gy hoi t ng thn suy thn
thc tn.
- Th nhanh sau do tng chuyn ha hoc do toan chuyn ha
- Da lnh, m do co mch, trong sc nhim khun do gin mch thng
c th c ni vn tm
- Bng chng dn do gim ti mu tng trong bng, thiu mu mc treo
- Toan chuyn ha: do chuyn ha ym kh sinh lactic, v mt kh nng
thanh lc lactate ca gan, thn, cvv.
Cc triu chng nguyn nhn gy sc:
- Sc gim th tch: a chy, mt mu, chn thng
- Sc tim: au ngc, gan to tnh mch c ni, ph chi di, rale phi
C
I
S
V
R
P
V
R
S
v
O
R
A
P
R
V
P
P
A
P
P
a
O
P
Sc
(v
tim
d
NMCT
hay
p
tim)
Sc gim
th tch
(vd mt
mu)
Sc phn
b (vd sc
phn v,
sc nhim
khun)
Sc
tc
nghn (vd
tc
m
phi)
CI: ch s tim
PVR: sc cn mch phi
RAP: p lc nh phi
PAOP: p lc m phi bt, N
bnh thng
SVR: sc cn mch h
thng
SvO2: bo ha oxy tm
pha trn
PAP p lc m phi
Liu
truyn
C
O
MA
P
S
V
R
Noradrenal
ine
0,05-0,5
mcg/kg/ph
t
-/+
++
+
+
+
Dopamine
5-20
mcg/kg/ph
t
++
+
+
Adrenaline
0,05-2
mcg/kg/ph
t
++
++
+
+
+
Phenylephr
ine
2-10
mcg/kg/ph
t
++
+
+
+
Vasopressi
0,04 n
v/pht
+++
+
+
+
2,5-10
mcg/kg/ph
t
++
+
-/+
/
0
I. Co mch
n
II. Co bp c tim
Dobutamin
e
CO: cung lng tim
MAP: HA trung bnh
+ Sc nhim trng: dng khng sinh sm, loi tr nhim khun, liu
php iu tr sm theo mc tiu
+ Sc tc nghn: chc tho dch mng ngoi tim..vv
TI LIU THAM KHO
Current Emergency Diagnosis & Treatment, 5th Edition. The McGrawHill Companies 2004.
CU HI LNG GI
Cu 1. Cc biu hin lm sng ca bnh nhn sc l (nhiu ng):
A. Bnh nhn l m, mt l, ht hong, c th hn m.
B. Da xanh ti, lnh, m m hi, ni vn tm, u chi lnh, tm
C. Huyt p tt, HA tm thu di 90mm Hg c th thy tnh trng kt
huyt p, mch nhanh nh, th nhanh.
D. Tiu nhiu, kht nhiu.
Cu 2. Cc ng tc cp cu ban u no sau y l ng i vi bnh
nhn sc (nhiu ng):
A. Cho bnh nhn nm u thp nu cn tt huyt p.
B. Th oxy qua xng mi hoc mt n.
C. t ng truyn tnh mch ngoi bin chc chn v truyn dch ngay
D. Mc my theo di lin tc nhp tim, HA, SpO2, nhp th
Cu 3. Bnh nhn vn tip tc nng ln, HA tt, tm. Cc x tr cp cu
tip theo l (nhiu ng) :
A. Cho tng oxy ln 10 lt/pht v bnh nhn tm, th chm, ngng th.
B. Nng cao u v ging bnh nhn kh th.
C. Bp bng qua mt n (mask) c oxy.
D. Chun b v ph gip bc s t ni kh qun.
E. Tm ngng truyn thuc nng huyt p (noradrenalin, dopamine,
dobutamin,..) v nhp tim nhanh.
Cu 4. Theo di st bnh nhn sc nng l (nhiu ng:
A. Theo di mch, huyt p 3 gi/ln .
B. Theo di mch huyt p 20 pht/ln.
C. Theo di nhp th, SpO2 3 gi/ln.
D. Theo di nhp th, SpO2 20 pht/ln
E. Theo di nc tiu 6 gi/ln .
Cu 5. Cc biu hin no sau y ca bnh nhn sc th hin bnh nhn
c chm sc tt (nhiu ng):
A. Bnh nhn tnh to, ton trng chung tt ln
B. Huyt p 75/55 mmHg, mch 135 ln/pht
Bi 5
CP CU NGNG TUN HON C BN
MC TIU
Sau khi hc xong hc vin c kh nng:
1. Nu c cc du hiu chn on xc nh ngng tun hon
2. M t cc bc tin hnh hi sinh tim phi c bn
3. Lit k cc nguyn nhn gy ngng tun hon thng gp v c th iu
tr nhanh chng
NI DUNG
1. i cng
Hi sinh tim phi cn c bt u ngay lp tc sau khi pht hin bnh
nhn ngng tun hon (NTH). Do khong thi gian t khi gi cp cu n khi
kp cp cu c mt cp cu bnh nhn thng trn 5 pht, nn kh nng cu
sng c bnh nhn ngng tim ph thuc ch yu vo kh nng v k nng
cp cu ca kp cp cu ti ch.
Sc in cp cu ph rung tht s c hiu qu nht nu c thc hin
trong vng 5 pht u sau ngng tim. Hi sinh tim phi kt hp vi sc in
sm trong vng 3 n 5 pht u tin sau khi ngng tun hon c th t t l
cu sng ln n 50% -75%.
2. Chn on:
2.1. Chn on xc nh: da vo 3 du hiu: mt thc t ngt,
ngng th, mt mch cnh.
2.2. Chn on phn bit:
Phn bit v tm thu vi rung tht sng nh: cn xem in tim trn t
nht 2 chuyn o
Phn bit phn ly in c vi sc, try mch: cn bt mch 2 v tr tr ln
Phn bit mt mch cnh/mch bn do tc mch: cn bt mch 2 v tr
tr ln
2.3. Chn on nguyn nhn:
Song song vi cp cu hi sinh tim phi c bn, cn nhanh chng tm
kim nguyn nhn gy ngng tun hon gip cp cu c hiu qu v ngn
nga
ti
pht.
6H
11 T
trong ting
Anh
Hypovolemi
a
Hypoxia
trong
ting Vit
Trng c
cp
Tamponad
e tim
Trn kh
mng
Tng / Tt kali
mu
Hydrogen
ion
(acidosis)
Hyper-/
phi p lc
Tc mch
(mch
Hypokalemi
a
vnh,
mch
phi)
Tt h ng
Hypoglycem
Thng
huyt
ia
tch
Thn nhit thp
Hypothermi
a
cho d nh, gi tt l 5T 6H (ting Anh) hay 11 T (ting Vit)
5 T
trong ting
Anh
Toxins
Tamponade
(cardiac)
Tension
pneumothorax
Thrombosis
(coronary and
pulmonary)
Trauma
3. X tr cp cu:
3.1. Nguyn tc chung:
- X tr cp cu ngng tun hon c khi ng ngay t khi pht hin trng
hp nghi ng ngng tun hon. Ngi cp cu va tin hnh chn on, gi ngi
h tr va bt u cc bin php hi sinh tim phi c bn ngay.
- Cn c 1 ngi l ch huy phn cng, t chc cng tc cp cu ng trnh
t v ng b.
- Cn ghi chp cc thng tin cn thit v tin trnh cp cu
- Thit lp khng gian cp cu rng v hn ch ti a cc nhn vin hoc
nhng ngi khng tham gia cp cu vo v lm cn tr cng tc cp cu
3.2. Tin hnh ngay hi sinh tim phi c bn (ABC): ng thi gi h tr
khi pht hin bnh nhn nghi ng b ngng tun hon (khng c ng, khng
phn ng khi lay gi )
3.2.1. Kim sot ng th: t nga u, c n, th thut ko hm
di/nng cm
(jawthrust/chinlift)
3.2.2. Kim sot v h tr tun hon: p tim ngoi lng ngc
Kim tra mch cnh (hoc mch bn) trong vng 10 giy. Nu khng
thy mch: tin hnh p tim ngay.
p tim 1/2 di xng c, ln 1/3-1/2 ngc (4-5 cm vi ngi ln) s
thy mch khi p; tn s 100 ln/pht. Phng chm l p nhanh, p mnh, khng
gin on v ngc phng ln ht sau mi ln p
ng
Sai
Bi 6
CP CU NGNG TUN HON NNG CAO
MC TIU
Sau khi hc xong hc vin c kh nng:
1. Trnh by c phc cp cu nng cao ngng tun hon (NTH).
2. K tn 11 nguyn nhn ch yu cn pht hin trong cp cu NTH.
3. Thc hin c cp cu nng cao NTH trn m hnh, bao gm phi
hp cc k thut cp cu: t ni kh qun (NKQ), bp bng, sc in v dng
thuc theo tnh hung lm sng v in tm .
NI DUNG
1. i cng
Hi sinh tim phi c bn (BLS) gip duy tr dng mu tuy nh nhng v
cng quan trng cho no v tim. Hi sinh tim phi nng cao (ACLS) nhm
kim sot ti mu no v tim tt hn na v nhanh chng ti lp li tun hon
m quan trng nht l tin hnh sc in cng sm cng tt. Sc in cp cu
ph rung tht s c hiu qu nht nu c thc hin trong vng 5 pht u sau
ngng tim. Hi sinh tim phi kt hp vi sc in sm trong vng 3 n 5 pht
u tin sau khi ngng tun hon c th t t l cu sng ln n 50% -75%.
2. Chn on
2.1. Chn on xc nh: da vo 3 du hiu: mt thc t ngt,
ngng th, mt mch cnh.
2.2. Chn on phn bit
- Phn bit v tm thu vi rung tht sng nh: cn xem in tm trn t
nht 2 chuyn o.
- Phn bit phn ly in c vi sc, try mch: cn bt mch 2 v tr tr
ln.
- Phn bit mt mch cnh/mch bn do tc mch: cn bt mch 2 v tr
tr ln.
2.3. Chn on nguyn nhn
Song song vi cp cu hi sinh tim phi, cn nhanh chng tm kim
nguyn nhn gy NTH gip cp cu c hiu qu v ngn nga ti pht. Lu
11 nguyn nhn thng gp v c th iu tr nhanh chng (xem quy trnh cp
cu c bn NTH).
3. X tr
3.1. Nguyn tc chung
- X tr cp cu NTH c khi ng ngay t khi pht hin trng hp
nghi ng NTH.
- Cn c 1 ngi l ch huy phn cng, t chc cng tc cp cu ng
trnh t v ng b.
nh gi p ng ca nn nhn
Gi my kh rung
A: ng th (Airway): p dng cc bin php khai thng ng th
B: H hp (Breathing): Tin hnh 2 nhp thi ngt, mi nhp thi ngt trong vng 1 giy
C: Tun hon (Circulation): p tim ngoi lng ngc: Tin hnh 30 ln p tim/ 2 ln thng kh ti khi chun b song my kh rung
D: Kh rung (Defibrillation): nh gi v tin hnh lm sc in nu c rung tht v nhp nhanh tht v mch, nh
1 ln sc in (360 J vi my sc in monophasic hay 150-200J vi my sc in biphasic)
C nhp trn in tm ?
Kh rung x 1 ln nh sc in
(360J i vi monophasic, 150-200 J i vi biphasic
V tm thu
Cn hot
ng in
song v
mch
Phc hi li tun
hon t nhin ?
nh gi cc du
hiu sinh tn
H tr ng th
H tr h hp
Dng thuc thch
hp x tr HA,
tn s tim v lon
nhp
Adrenalin: 1mg tim tnh mch nhanh (hoc 2-2,5 mg bm qua ng NKQ),
tim nhc li 3-5 pht/ln
Hoc Vasopressin: 40U tim tnh mch x 1 liu v dng 1 ln duy nht
Th nh li sc in kh rung
1 x 360 J (hay 200- 250J khi dng my biphasic) trong vng 30-60 giy
(a)
Pht hin
xnntr)
nguyn
nhn
gp gy tnh trng cn
C nh tt(v
cannun,
s dngcc
cc thit
b c nh canun
ngth-ng
th c chng
m boin
tnh trng oxy
ha mu
thng kh (11T)
c hiu qa
hotng
song
vvmch
C: Tun hon (Circulation) :
(a)
D: Chn on phn bit (Diferential diagnosis): Tm kim v x tr nguyn nhn gy ngng tim c th iu tr c
Toan ho mu (Truyn
Bicarbonat) (b)
Tt h glucose mu
Thng tch
nh gi p ng ca nn nhn
Gi my kh rung
A: ng th (Airway): p dng cc bin php khai thng ng th
B: H hp (Breathing): Tin hnh 2 nhp thi ngt, mi nhp thi ngt trong vng 1 giy
C: Tun hon (Circulation): p tim ngoi lng ngc: Tin hnh 30 ln p tim/ 2 ln thng kh
Khng nh li chc chn bnh nhn c tnh trng v tm thu
D: Kh rung (Defibrillation): nh gi v tin hnh sc in nu c rung tht v nhp nhanh tht v mch
Tm kim nhanh ngay ti hin trng bng chng cho quyt nh khng cn tin hnh cp cu
(a)
(b)
CU HI LNG GI
Bi 7
CHN ON V X TR CP CU NHI MU C TIM CP
C ST CHNH LN
MC TIU
Sau khi hc xong hc vin c kh nng:
1. Trnh by c cc triu chng v chn on nhi mu c tim cp
c ST chnh ln.
2. Trnh by c cc bin php x tr cp cu nhi mu c tim cp.
NI DUNG
1. i cng
Nhi mu c tim (NMCT) cp l hu qu ca tc t ngt ng mch
vnh. y l mt cp cu tim mch c t l gp ngy cng tng nc ta.
NMCT c th c nhng bin chng nng nh suy tim, ri lon nhp tim, ri
lon dn truyn, hoc cc bin chng c hc, e da tnh mng bnh nhn.
NMCT c ST chnh ln l trng hp bnh nhn c biu hin hi chng
vnh cp v c ST chnh ln trn in tim. Cc trng hp c biu hin hi
chng vnh cp nhng in tim khng c ST chnh ln c th l cn au tht
ngc khng n nh hoc NMCT khng c ST chnh ln.
Mc d c nhiu tin b trong chn on v iu tr, nhng t l t vong
ca NMCT vn cn cao. Hin nay, mt trong nhng vn c quan tm
nht trong iu tr NMCT l thc hin tht sm vic iu tr ti ti mu, bng
can thip hoc bng thuc. Do vic chn on v iu tr NMCT phi
c tin hnh ht sc khn trng.
2. Chn on
2.1. Chn on xc nh
- Triu chng lm sng in hnh l cn au tht ngc: au sau xng c,
lan ln vai v ra tay tri, au ko di v khng ht khi ngm nitroglycerin. Cn
au ko di > 20 pht. Tuy nhin cng c nhng trng hp au ngc khng
in hnh (au vng thng v, au lan ln hm di, hoc ch c cm gic
nng ngc), do cn lm in tim cho tt c nhng ngi nghi ng c NMCT.
3. X tr cp cu
3.1. Cc thuc
- c ch ngng tp tiu cu:
+ Aspirin 160 325 mg. Sau duy tr 81 325 mg/ngy.
+ Clopidogrel: bnh nhn 75 tui tr xung dng liu u 300 mg, sau
dng 75 mg/ngy; bnh nhn trn 75 tui dng 75 mg liu u, sau 75
mg/ngy.
- Nitroglycerin tnh mch, ch nh khi huyt p bnh thng, bt u
vi liu 10 g/pht, sau iu chnh theo triu chng. C th thay bng
nitroglycerin ngm di li nu khng c loi truyn tnh mch.
- Morphin sulphat 2 4 mg tim tnh mch nu tnh trng au ngc
khng p ng vi nitrat. C th nhc li sau 5 15 pht nu cha ht au ngc.
- Th oxy 2 4 lt/pht.
- iu tr chng ng:
+ Heparin khng phn on liu u 60 n v/kg tim tnh mch (ti a
4000 n v), sau dng liu 12 n v/kg/gi (ti a 1000 n v/gi), iu
chnh liu duy tr aPTT bnh/chng = 1,5 2,0.
+ Enoxaparin: bnh nhn di 75 tui dng liu u 30 mg tim tnh
mch, sau 15 pht tim di da 1 mg/kg mi 12 gi; bnh nhn 75 tui tr
ln tim di da 0,75 mg/kg mi 12 gi (khng bolus).
- Thuc c ch bta giao cm:
+ Ch nh dng ng ung cho tt c cc bnh nhn tr trng hp c
chng ch nh vi thuc c ch bta.
+ Metoprolol tartrat 25-50 mg ung mi 6 12 gi.
- Thuc c ch men chuyn angiotensin:
+ C th dng cho tt c cc bnh nhn khng c chng ch nh.
+ Captopril 6,25 12,5 mg ung 3 ln/ngy, sau c th tng n 25 50 mg 3 ln/ngy ty theo p ng ca bnh nhn.
- Statin:
+ Dng cho tt c cc bnh nhn khng c chng ch nh.
+ Atorvastatin ung liu cao 80 mg/ngy.
3.2. iu tr ti ti mu
Vic iu tr ti ti mu cn phi c tin hnh rt sm.
3.2.1. Can thip mch vnh:
- Cn tin hnh trong vng 90 pht sau khi xut hin au ngc, nu c s
iu tr c kh nng chp mch vnh v can thip ti ti mu.
- Nu c s iu tr khng c kh nng can thip mch vnh:
+ C th chuyn bnh nhn n c s khc vic can thip mch vnh
thc hin c trong vng 120 pht sau khi bt u au ngc: khn trng
chuyn ngay can thip kp thi.
+ Nu khng c kh nng chuyn i thc hin can thip trong vng
120 pht k t khi au ngc: ch nh iu tr ti ti mu bng thuc tiu si
huyt.
3.2.2. Dng thuc tiu si huyt:
- Thuc tiu si huyt c ch nh trong iu tr NMCT cp trong
trng hp bnh nhn n sm nhng khng th tin hnh c can thip mch
vnh trong vng 120 pht k t khi au ngc.
- Cc chng ch nh tuyt i:
+ Tin s chy mu no
+ Tin s t qu loi thiu mu cc b trong vng 3 thng gn y
+ C khi u c tnh ni s
+ ang b chy mu hoc c c a chy mu
+ Bc tch ng mch ch
+ Tin s chn thng hm mt hoc s no kn trong vng 3 thng gn
y
- Cc chng ch nh tng i:
+ Huyt p > 190/110
+ Tin s t qu loi thiu mu cc b > 3 thng
+ INR > 2
+ Tin s chy mu ni tng trong vng 2 4 tun tr li
+ Sau phu thut ln
+ C thai
+ C ng chc vo cc mch khng th p cm mu
- Ngoi cc tnh hung c nu mc 3.2.1., can thip mch vnh
c u tin p dng hn iu tr tiu fibrin khi:
+ Suy tim huyt nng
+ C sc tim
+ Lon nhp tht khng n nh
53
Bi 8
CP CU CHN THNG S NO
MC TIU
Sau khi hc xong hc vin c kh nng:
NI DUNG
I. I CNG
Chn thng s no l mt trong nhng chn thng hay gp hng u
trn th gii cng nh ti Vit Nam. Ti Hoa K s ca chn thng s no
nhp vin xp x 235000 lt mt nm. Theo trung tm kim sot bnh tt
Hoa K, s t vong do chn thng s no chim t l 30,5% trong tng s t
vong chung do tai nn thng tch.
54
4 tui
ngi ln
1 4 tui
< 1 tui
T nhin
T nhin
T nhin
M mt khi
gi
M mt khi
gi
M
mt
khi gi
M mt khi
b
kch
M mt khi
b
kch
M
mt
khi b kch
n
g
55
I
N
I
,
M
T
H
A
N
H
thch au
thch au
thch au
Khng p
ng
Khng p
ng
Khng p
ng
Tnh, nh
hng
(khng
gian, thi
gian)
Gi hi tr
li
ng,
tng tc
Bi b
Gi hi tr
li nhng
ln
ln
(
khng
gian, thi
gian, ngi)
Ni c
nhng ln
ln, c th
d nn c
Quy
khc, kch
thch
Ni cc t
ri
rc,
khng hiu
c
La
ht,
quy khc,
khng d
nn c
Khc khi
b
kch
thch au
, rn r
khng r t
Ch pht ra
m thanh
khng
r
ngha, kch
thch
Rn r khi
b
kch
thch au
Khng p
ng k c
khi b kch
thch
Khng p
ng k c
khi b kch
thch
Khng p
ng k c
khi b kch
thch
Lm
lnh
theo
C ng t
nhin, lm
theo lnh
C ng t
nhin nh
b
tay
hoc khua
tay,
a
tay ra nm
vt.
Khu
tr
c v tr
au ( cu
gt ng)
Khu
tr
c v tr
au ( cu
gt ng)
S
vo
ngi: tr
giy da
Khng khu
tr c v
tr
au
nhng ca
Khng khu
tr c v
tr
au
nhng ca
Kch thch
au:
tr
giy da
N
G
56
quy khi b
kch thch
au
quy khi b
kch thch
au
Co
cng
mt v
Co
cng
mt v
Co cng
mt v
Dui cng
mt no
Dui cng
mt no
Dui cng
mt no
Nm
im,
khng c
ng k c
khi b kch
thch
Nm
im,
khng c
ng k c
khi b kch
thch
Nm im,
khng c
ng k c
khi b kch
thch
im Glasgow
Nh
GCS: 14 15 im
Trung
bnh
GCS: 9 13 im
Nng
GCS: 3 8 im.
+ Glasgow < 14 im
+ Nghi ng vt thng s no h hoc vt thng ln s
+ Du hiu v nn s
+ C du hiu thn kinh khu tr
+ chn thng do tc ng mnh
- Cc xt nghim khc cn lm:
+ Chp XQ ngc
+ Chp ct sng, c bit ct sng c
+ Siu m bng, mng phi
+ in tim, kh mu, sinh ha, t bo
III. X TR CP CU CHN THNG S NO
3.1. X tr cp cu ti khoa cp cu
- Mc tiu x tr cp cu chn thng s no ti khoa cp cu
+ Bo v ng th
+ Duy tr p lc ni s bnh thng
+ Gim p ni s nu tng
+ Duy tr bo ha oxy > 90%
+ HA tm thu > 90 mmHg
+ p lc ni s 20 mmHg
+ iu chnh ng huyt, trnh tng hoc gim
+ An thn
+ X tr vt thng
+ Chng co git
- nh gi ban u: thc, ng th, h hp, tun hon
- Lun duy tr cc phng tin c nh ct sng c cho n khi loi tr
tn thng ct sng c. Khuyn co s dng Guideline tho b cc phng
tin c nh ct sng c.
- Bo v ng th: t ni kh qun nu cn. Cn nhc t ni kh
qun sm i vi cc bnh nhn sau:
+ Glasgow 8 hoc suy gim thc nhanh
+ Nn nhiu
+ PaO2 < 80 mmHg
+ PaCO2 > 45 mmHg
+ Chn thng hm mt
59
+ Nguy c chy mu vo ng th
+ Co git
- H tr h hp:
+ Bp bng ambu hoc thng kh nhn to bng my th nu cn
+ Bo m cung cp y oxy cho bnh nhn m bo PaO2>80
mmHg
+ Kch thch dy da c th lm tng p lc ni s v lm trm trng
thm tn thng no v vy cn nhc s dng an thn cho cc bnh nhn kch
thch nhiu.
- H tr tun hon:
+ Bng p cm mu
+ Hi sc dch bng cc dung dch tinh th v dung dch keo duy tr
huyt p trung bnh > 65 mmHg. Truyn mu v cc ch phm mu nu cn
+ S dng cc thuc vn mch nng huyt p sau khi b dch
+ C th t ng truyn tnh mch trung tm theo di p lc tnh
mch trung tm (CVP) v b dch
- Sau khi x tr ABC cn bc l bnh nhn, khm ton thn, trnh b
st tn thng.
- Cn lu loi tr cc nguyn nhn gy hn m khc nh h ng
huyt, ng c.
- X tr vt thng: bng p, cm mu
- Khi c du hiu tng p lc ni s, c th s dng Manitol 1,5 2 g
truyn tnh mch trong 30-60 pht
+ Cc du hiu gi tng p lc ni s trong chn thng s no
. Dn ng t mt bn
. dn ng t c hai bn, mt phn x nh sng
. im Glasgow gim > 2 im so vi lc khm trc
. co cng hoc dui cng
. xut hin phn x Cushing: tng huyt p, nhp tim chm, ri lon
nhp th
- i vi cc vt thng xuyn thu, tuyt i khng rt cc vt xuyn
thu ra khi hp s ti khoa cp cu.
- Chp X quang, CT Sanner khi tnh trng bnh nhn cho php
- Hi chn bc s chuyn khoa phu thut thn kinh, tin hnh phu
thut khi c ch nh.
60
Chp CT s no nu:
- Glasgow < 15 im
sau 2 gi k t khi
chn thng
- Nghi ng vt
thng s no h
hoc ln s
- C du hiu v nn
s
- Nn hn 2 ln
- > 65 tui
61
62
nh gi v x tr
1. Ct sng c, ABCDEs
A: bo v ng th, n c nhc cm, canyl ming hu, mi hu, t NKQ,
mt n thanh qun..
B: h tr h hp: oxy liu php, bp bng, th my xm nhp, khng xm
nhp. Duy tr bo ha oxy > 90%, CO2 35-45 mmHg
C: h tr tun hon: t ng truyn, truyn dch tinh th, dch cao phn t,
duy tr huyt p. Kim sot chy mu, bng p, np, duy tr HA tm thu > 90
mmHg
D: khm thn kinh: Glasgow, ng t, du hin thn kinh khu tr. Gim p
ni s bng manitol 20% nu c du hiu tng ALNS. Chng co git
E: bc l khm ton thn, khng b st tn thng, m
2. nh gi th 2
Hi tin s, bnh s
Khm chn thng nhanh
Du hiu sinh tn
Khm lm sng chi tit
3. Hi chn chuyn khoa phu thut thn kinh
4. Chp CT s no khi tnh trng bnh nhn cho php v cc xt nghip cn thit
khc
5. Chuyn phu thut cng sm cng tt khi c ch nh
63
64
Bi 9
CP CU CHN THNG CT SNG
MC TIU
Sau khi hc xong hc vin c kh nng:
NI DUNG
I. I CNG
Chn thng ct sng l mt chn thng thng gp v l tnh trng
cp cu e da tnh mng, c th li bin chng, di chng sut i. Hoa
K, t l chn thng ct sng xp x 50000 trng hp mt nm. Vit
Nam cha c con s thng k chnh thc, tuy nhin vi t l tai nn giao
thng rt cao nc ta chc chn t l chn thng ct sng khng phi l
nh.
Theo cc thng k, a s cc bnh nhn b chn thng ct sng u
ang trong tui lao ng, chnh v vy cp cu chn thng ct sng
nhanh chng, ng cch c th gip hn ch t l tn tt, di chng.
Cc nguyn nhn thng gp dn n chn thng ct sng:
- Tai nn giao thng 48%
- Ng cao 21%
- Xung t 15%
- Chn thng trong th thao 14%
Trong
- Chn thng ct sng c 55%
- Ct sng ngc 15%
- Ct sng tht lng: 15%
- Cng ct 15%
C ch chn thng
65
- n ct sng qu mc
- Nga ct sng qu mc
- Do lc tc ng t bn vo ct sng
- Do lc p xung theo chiu dc ct sng
- Do lc ko dn theo chiu dc ct sng
II. CHN ON
2.1. Nguyn tc khm cp cu trng hp nghi ng chn thng
ct sng
- Trong tt c cc trng hp chn thng cn coi nh c chn thng
ct sng c
- Khi khm cn bc l v khm ton b ct sng
- Cc bnh nhn c thay i thc, say ru, a chn thng cn duy
tr cc phng tin c nh ct sng c cho n khi c bng chng chc chn
loi tr chn thng
2.2. Triu chng lm sng
- au vng ct sng, au tng khi s nn ct sng
- Bin dng ct sng
- Cc du hiu ng dp, bm tm vng ct sng
- Lit:
+ T chi: ct sng c
+ Lit 2 chi di
+ Lit c h hp
+ Ri lon c trn
+ Cng dng
- Mt/gim vn ng, cm gic chi
2.3. nh khu tn thng ty sng
66
V
tr
tn
thng
Vn ng
Cm
gic
C4
C honh/h hp
Trn
hm c
C5
C delta/nhn vai
Di
xng
n
Nh u
C6
C
nh
u/gp
khuu tay/nga c
tay
Ngn ci
Nh u
C7
C tam u/ dui
khuu tay
Ngn
gia
Tam
u
C8
Ngn t
T1
Gian t/ xe ngn
Mt
trong
cnh tay
T4
C gian sn/h hp
Nm v
Mi c
T8
T10
C thng bng
Rn
67
Phn
x
T12
G mu
L1/L2
C i
hng
chu/dui
L3
C t u/dui gi
Vng
gia i
Bnh
ch
L4
C t u/dui gi
Ngn
chn ci
Bnh
ch
L5
C
dui
ngn
chn/gp ngn chn
ci
Ngn
gia bn
chn
S1
C nh u v c dp/
dui bn chn
Ngn
chn t
Gn
Achilles
S2/S3/S4
C tht hu mn/rut
v bng quang
y chu
Co tht
hu
mn
Vng
trn i
C th vn ng khng trng lc
Bnh thng
68
95%
75%
50%
0%
Thp di t ngc 10
2.6. Cc hi chng tn thng ty sng
Hi chng trung tm:
- Tn thng trung tm ty sng
- Tn thng cm gic vn ng chi trn nhiu hn chi di
- Tn thng vn ng gc chi nhiu hn ngn chi
- Cm gic bng rt hai chi trn
Hi chng Brown-Sequard
- Tn thng mt na ty sng
- Hay gp trong vt thng xuyn thu ty sng hoc u chn p ty
sng
- Mt vn ng, nhn cm rung, cm gic bn th cng bn vi tn
thng ty
- Mt cm gic au v cm nhn nhit i bn vi tn thng ty
Hi chng sng trc
- Tn thng sng trc ty sng
- Lit vn ng ( nhiu mc ) v mt cm gic au vng di tn
thng
- Cn cm nhn c rung ng v cm gic bn th
Hi chng sng sau
- Him gp
- Tn thng sng sau ty sng
- Mt cm gic vng di tn thng
- Chc nng vn ng t b nh hng
Hi chng chp ty
- Tn thng ty sng vng cng ct
- B i do mt phn x bng quang
69
71
c) Phng tin c nh u
Ch dng np c khng hiu qu bt ng ct sng c
Cn kt hp np c, c nh u v cng cng
- Khi khng c sn phng tin c nh u, c th s dng hai cun
khn tm ( hoc ga) hai bn u bnh nhn sau c nh bng bng cun
hoc bng dnh
3.5. Tho b cc phng tin c nh ct sng c ti khoa cp cu
a) Cc bnh nhn khng c triu chng lm sng
72
73
Hi tin s t m
Khm lm sng ton din
Say ru
Hoc
C chn thng
gy ch khc
khng
Lm test quay
c 45 sang
tri v sang phi
Tht bi
Chn on hnh nh
Thnh cng
74
Ct sng c an ton
Tho np c
76
Bi 10
CP CU CHN THNG NGC
MC TIU
Sau khi hc xong hc vin c kh nng:
NI DUNG
I. I CNG
Nhiu bnh nhn b chn thng ngc nng cht trc khi h n bnh
vin, Tuy nhin, mt t l ln cn sng v cn khm nh gi x tr cp cu
ngay lp tc. Vic cp cu ng cch v khn trng c tnh cht quyt nh.
Chn thng ngc c th nhiu mc khc nhau, t tn thng nh
nh chn ng ngc n cc tn thng nng nh vt thng thu tim hoc
ng dp cc mch mu ln trong lng ngc.
Theo thng k chn thng ngc thn gp do tai nn giao thng,
trong di 10% cc chn thng ngc kn v xp x 30% vt thng thu
ngc hoc chn thng ngc h cn phi can thip phu thut ngay lp tc.
Cc chn thng ngc e da tnh mng ngay lp tc bao gm :
- Tc nghn ng th
- Trn kh mng phi p lc
- Trn mu mng phi ln
- Vt thng ngc h
- Mng sn di ng
- p tim cp
II. CHN ON V X TR CHN THNG NGC
2.1. Nguyn tc x tr cp cu chn thng ngc:
a. X tr cp cu trc bnh vin
- Bt ng ct sng c
77
- X tr sc:
+ Hi sc dch
+ u thp chn cao
+Phu thut cm mu i vi cc chy mu trong
2. Thm khm th hai ( secondary survey)
Tin hnh khi cc du hiu e da tnh mng c chn on, x tr
hoc loi tr. Cn nh gi li ton b, chi tit v lm thm cc thm d khc
pht hin tn thng nh chp XQ, siu m, CT, xt nghim.
3. Tip cn a chuyn khoa:
t c cht lng x tr cp cu cao nht cho cc bnh nhn chn
thng ngc ni ring v cc bnh nhn chn thng ni chung, cn c c
ch phi hp nhp nhng gia cc chuyn khoa: Cp cu Hi sc Ngoi
khoa Chn on hnh nh
2.2. Tc nghn ng th
( xem thm bi kim sot ng th)
X tr ng th :
- n c nhc cm hoc n hm
- Ly b d vt: th thut Hemlich, ht ming, hu hng, gp d vt
bng panh magi (nu c th)
- t ng th ph ming hu ( canyl mayo/Guedel) hoc mi hu
( nu c)
- Kim sot ng th nng cao : t Ni kh qun, mt n thanh qun,
ng kt hp.
- Cc trng hp ng th kh :
+ M kh qun mt th cp cu
+ M mng nhn gip cp cu
2.3. Trn kh mng phi p lc
2.3.1. Chn on:
- Suy h hp cp tnh: th nhanh, tm mi v u chi, gim oxy ha
mu
- Ri lon huyt ng: nhp tim nhanh, tt huyt p, tnh mch c ni
- Triu chng trn kh mng phi
+ Lng ngc cng phng mt bn,
+ R ro ph nang gim hoc mt,
+ G vang trng,
+ C th thy trn kh di da
79
Chn on:
- C th c suy h hp: ph thuc vo din c honh tn thng v s
thot v ca tng bng ln phi.
- Nghe phi c th thy ting nhu ng ca d dy rut, mt r ro ph
nang.
- XQ: bng hi d dy ln khoang mng phi; ng thng d dy nm trn
ngc.
- Ni soi lng ngc chn on chnh xc 98% v c honh.
X tr:
- ABC
- t sonde d dy dn lu thc n v dch v
- Hi chn chuyn khoa ngoi, m sm
- Phu thut m bng a tng thot v xung bng v khu phc hi
c honh.
- C th m ngc hoc ni soi lng ngc x tr tn thng.
3.4. Tn thng thanh-kh-ph qun
Chn on:
- Chn thng vo vng c, ngc.
- Kh th, c th d di.
- Ho ra mu.
- Trn kh di da, trn kh mng phi p lc hoc trn kh mng phi
mc nhiu (kh ra lin tc theo dn lu), dn lu ko di khng ht kh
- CT lng ngc c th chn on cc tn thng kh ph qun v trung
tht
- Ni soi ng th cho php chn on chnh xc.
X tr:
- ABC
- Khuyn co t ni kh qun qua ni soi ti ging nu c iu kin
- Khi bnh nhn c chn thng thanh kh qun: u tin m kh qun
cp cu di ch tn thng. Nu phi t ni kh qun cn c tin hnh
thn trng bi nhn vin y t c kinh nghim v nguy c cao gy tn thng
thm, thm ch t ri thanh kh qun
- Hi chn ngoi khoa m cp cu x tr tn thng cng sm cng tt.
3.5. Chn thng thc qun
Chn on:
84
86
Bi 11
CP CU CHN THNG BNG
MC TIU
Sau khi hc xong hc vin c kh nng:
1. Nu c cc triu chng lm sng gi chn thng bng
2. M t cc bin php thm d cp cu lm sng, cn lm sng xc
nh chn thng bng v nguyn tc thc hin
3. Nu c cc nguyn tc x tr cp cu chn thng bng kn, h
NI DUNG
I. I CNG
Cc c quan trong bng khng c h thng khung xng che , nn
rt d tn thng trong chn thng. Cc tng c d b chn thng hn cc
tng rng tuy nhin nu cc tng rng b tn thng, dch ng tiu ha s
i vo bng gy cc bin chng rt nng nh vim phc mc cp, sc nhim
khun.
Chn thng bng c th l chn thng kn hoc h. Ti khoa cp cu,
chn thng bng kn gp nhiu hn chn thng bng h, tuy nhin chn
thng bng kn cng khng km chn thng bng h v mc nng v t
l t vong.
Chn thng bng kn thng d b b st nu c cc chn thng
khc i km nh hn m do chn thng s no, gy chi chy mu nhiu
Khi bnh nhn c chn thng ngc vng thp ( t 2 nm v tr
xung) cn ngh n v phi loi tr chn thng bng i km.
Trong chn thng bng kn, Lch l tng hay b tn thng nht, sau
n gan v cc tng khc theo th t sau:
- Thn
- Rut non
- Bng quang
- i trng
- Ty
II. CHN ON
2.1. Triu chng lm sng
87
- u im:
+ Nhanh, khng xm nhp, c th tin hnh nhiu ln
+ C th tin hnh ti khoa cp cu cho bnh nhn nng, nguy kch
- Nhc im: ch pht hin c khi lng mu/dch trong bng >
100ml
+ Kt qu m tnh khng loi tr c chy mu trong
+ Kh xc nh trong trng hp vng hi, bo ph
- Bnh nhn khng n nh:
+ FAST dng tnh: m bng ( phng m)
+ FAST m tnh: tm cc ngun chy mu khc
- Bnh nhn n nh:
+ FAST dng tnh: CT bng
+ FAST m tnh: lm li sau 20-30 pht
2.2.3. Chc ra thm d bng
- Tin hnh ti phng cp cu: chc ra kn
- Thng ch nh khi khng c cc phng tin chn on khc nh:
Siu m, ct lp vi tnh
- Trc khi tin hnh th thut cn t sonde d dy v sonde tiu
- V tr chc: ng trng gia, di rn 0,5 cm
- Nn chc bng catheter, rt kim sau khi lun catheter vo bng
- Nu ht c > 10ml mu : dng tnh
- Nu m tnh, bm 1000 ml nc mui sinh l m vo bng sau
ht dch ra gi xt nghim. Chn on chy mu trong bng khi c >
100000 HC/ml hoc > 500 bch cu/ml
- Kt qu chc ra thm d bng khng loi tr c cc tn thng
sau phc mc v c honh.
2.2.4. Chp x quang ngc, bng
C th pht hin:
- Gy xng sn,
- Trn dch trn kh mng phi
- Tn thng xng chu
- Lim hi bng: v tng rng ( chp t th ng)
2.2.5. Chp ct lp vi tnh bng
- C gi tr trong chn on chn thng, nht l chn thng bng kn.
89
CU HI LNG GI
1. Khi chn on chn thng bng, thm d bng no sau y
khng c tin hnh ngay ti khoa cp cu
A. Chc ra thm d bng
B. FAST
C. Thm d vt thng bng h
D. Tt c cc bin php trn
2. Mc tiu x tr chn thng bng ti khoa cp cu l
A. Chng sc
B. X tr bo m ABC
C. Ly b vt xuyn thu khi bng
D. Chuyn bnh nhn vo phng m cng sm cng tt
92
E.A v B
3. Mt bnh nhn vo cp cu vi vt thng phi rut bng, bnh
nhn ku la d di, vic u tin cn lm l:
A. nh gi v x tr ngay tng phi ra khi bng
B. Siu m bng cp cu
C. nh gi v x tr ABC
D. Chp CT bng
Bi 12
CHN ON V X TR CP CU BAN U
SC CHN THNG NGI LN
MC TIU
Sau khi hc xong hc vin c kh nng:
NI DUNG
I. I CNG
93
II
III
IV
Ln
g
mu
mt
(ml) 1
<
750
7501500
1500
2000
>200
0
Ln
g
mu
mt
(%t
<
15%
1530%
3040%
>40
%
94
ng
ln
g
mu)
Nhp
tim
(ln/
pht)
<
100
>100
>120
>140
Huy
t p
Bnh
th
ng
Bnh
th
ng
p
lc
mch
(mm
Hg)
Bnh
th
ng
hoc
Nhp
th
(ln/
pht)
1420
2030
3040
> 35
Nc
tiu
(ml/h
)
thc
B
dch
>30
2030
5-15
Khn
g
ng
k
Hi
lo
lng
Lo
lng,
kch
thch
Kch
thch
v
ln
ln
L
ln
v l
Tinh
th
Tinh
th
v
mu
Tinh
th
v
mu
Tinh
th
99
Bi 13
CP CU CHN THNG XNG, M MM V CHI TH T RI
MC TIU
Sau khi hc xong hc vin c kh nng:
1. Nu c cc nguyn tc chung x tr cp cu gy xng
2. M t mt s bin php c nh cc xng gy v nguyn tc x tr
cp cu chn thng xng chu
3. Nu c cc bc x tr cp cu vt thng t ri
4. M t triu chng lm sng v nu c nguyn tc x tr cp cu
hi chng chn p khoang
NI DUNG
I. I CNG
Chn thng xng v m mm c bnh cnh rt a dng:
- Chn thng khu tr: gy mt chi, rch, dp nt c ca mt chi
- a chn thng: gy xng chu, xng i kt hp vi chn thng
ngc bng, s no
- Chn thng xng kt hp chn thng m mm mt hoc nhiu
v tr
- Chn thng xng: gy xng kn, h, trt khp, sai khp
- Chn thng m mm: rch, dp nt c v t chc, vt thng t ri,
hi chng khoang
Phm vi bi ny ch yu cp n chn thng xng v m mm
chi, gy xng i v gy xng chu. i vi chn thng xng u, ct
sng tham kho phn chn thng s no v chn thng ct sng.
II. GY XNG
2.1. Nguyn tc nh gi v x tr cp cu bnh nhn chn thng
xng
- Bt ng ct sng c
- nh gi v x tr ng th H hp Tun hon (ABC)
- Cm mu nu c chy mu ngoi: bng p, gar
100
Xng sn
125 ml
250 500
ml
500 750
ml
Xng chy, mc
500
1000 ml
Xng i
1000
2000 ml
Xng chu
1500
3000ml
+ au chi, mt vn ng
+ S nn tng cm gic au, c ting lo xo
+Trong gy xng h, c th thy u xng l ra ngoi gy
- X tr: ngoi cc nguyn tc x tr chung nu trn cn tin hnh bt
ng chi gy, gim au, chp XQ xc nh tn thng sau hi chn
chuyn khoa ngoi chn thng quyt nh bin php iu tr.
- Nguyn tc c nh chi gy
+ nh gi: mch cm gic vn ng ca chi trc v sau khi c nh
+ Bc l, nh gi (c th chp nh) vng tn thng trc khi c nh
+ Gy xng: bt ng 1 khp trn v 1 khp di xng gy
+ Tn thng khp: bt ng xng trn v di khp tn thng
+ Ra sch, bng p, cm mu vt thng xng khp h trc khi c
nh
+ Khng c nht phn xng h tr li vo trong da
+ Bt ng chi gy t th chc nng hoc t th bnh nhn thy d
chu
+ Nu chi b bin dng, gp gc nhiu, khng bt c mch di v tr
tn thng, chi tm, lnh c th ko nn tr li t th gii phu trc khi c
nh. Nu phi nn chi tr li t th gii phu, cn dng thuc gim au, dn
c va nn va ko dn. Khi ko cn dng lc nh nhng, khng c nn khi
b vng hoc b mc.
+ Np c nh cn c m lt m c bit hai u np
+ Nhc cao chi sau khi bt ng ( nu khng c chng ch nh)
- Gy xng, khp h
+ Ra sch vt thng bng nc mui sinh l v khun, ct lc nu
cn
+ Bng p cm mu, nu bng p khng cm c mu tin hnh garo
pha trn tn thng
+ Chp nh hoc ghi chp li tn thng
+ Bng kn vt thng h
+ nh gi mch cm gic, vn ng ca chi b thng
+ Nn tr li t th gii phu (nu c th)
+ Nu c cc vt xuyn thu vo chi, xng, khp, khng c rt ra
ti khoa cp cu, c nh chc, chuyn x l ti phng m
+ Bt ng bng cc phng tin c nh
+ nh gi li mch cm gic, vn ng
102
Bng s tm c nh xng n
2.3.2. C nh xng sn: nu ch gy xng sn n thun, khng
c mng sn di ng, khng c chn thng ngc. Ch cn gim au cho
bnh nhn, vo vin theo di, xut vin sau khi c kin hi chn chuyn
khoa ngoi.
2.3.3. C nh xng cnh tay:
- t hai np
+ 1 np bn trong, u trn ln ti h nch, u di qu khuu tay.
+ 1 np bn ngoi, u trn qu mm vai, u di qu khuu tay
- Sau bng c nh li buc p cnh tay vo ngi.
- Dng bng tam gic treo tay nn nhn v buc c nh vo trc ngc,
Bt ng xng i bng np
105
Np Hare
Np Sager
Np Thomas
106
111
Bi 14
X TR CP CU BNH NHN BNG
MC TIU
Sau khi hc xong hc vin c kh nng:
1. Trnh by c cc nguyn nhn gy bng.
2. nh gi c tnh trng nguy kch ca bnh nhn ti khoa cp cu.
3. Phn nng ca bng (din tch, su, v tr).
4. Nm c cch x tr cp cho bnh nhn bng ti khoa cp cu.
NI DUNG
1. i cng
- Bng c xem nh mt loi chn thng trn da hay cc m khc.
Bng xut hin khi mt vi hay tt c cc t bo b tiu dit bi: sc nng,
lnh, in, phng x, hay cc tc nhn ha hc khc.
- Cp cu bnh nhn bng bao gm: nh gi du hiu nguy kch ti
tnh mng bnh nhn, nh gi tn thng bng, s cu v cp cu.
2. Chn on
2.1. Nguyn nhn gy bng
2.1.1. Bng do nng: bnh nhn tip xc vi dng c cha cht nng b
v, cht lng nng, nhng vt dng nng, hi nng
2.1.2. Bng do lnh: do tip xc vi bng lm bng t bo.
2.1.3. Bng do ha cht: bnh nhn tip xc vi mt s loi ha cht:
acid, kim mch hoc iod, phospho dng trong cng nghip vi ti
2.1.4. Bng do in: in git, st nh.
2.1.5. Bng do ht: xy ra khi c cc v n hay ht phi cc hi my.
2.1.6. Bng do phng x: nng lng phng x hay cc phng x gy
ra bng thng gp l "bng mt tri".
2.2. nh gi tnh trng nguy kch do bng gy ra
- thc: tnh to, hong ht, lo u, s hi, au n, vt v, hn m.
- Thn kinh: co git
- H hp: nn nhn b bng vng mt, c nht l khi b kt trong nh b
chy d b ph mt c v cc bin chng ng h hp do ht phi khi, hi,
kh c (xem xt s thng thong ng h hp, d vt chn thng ng h
hp km theo, nh gi tnh trng h hp, SpO2
112
- Tun hon: tnh trng sc: mch nhanh, huyt p tt, du hiu gim ti
mu.
2.3. nh gi nng ca vng bng: theo Wallace
- u 9%
- Thn mnh: trc 18%; thn minh sau 18%
- Chi trn 9%; chi di 18%
- B phn sinh dc ngoi 1%.
2.4. Chn on su ca bng
1: da, au (nh chy nng) rt do u mt dy thn kinh b kch
thch, loi bng ny thng lnh hn sau 3 ngy.
2a (nng) phng nc lan rng khp b mt vt bng, au nhiu, r
nc.
2b (su): au t hn 2a, c vng t, tn thng da dnh cht b
mt, n knh (+). So hnh thnh trong 3 tun, c th so su, hoc so li xu.
3: vng bng trng bng, ti hoc nu khng au, vng tn
thng bm cht, cn phi ghp da.
Cn ch nhng vng tn thng b che khut, xc nh nguyn nhn
gy bng: bng in, ha cht, nc si, la.
Bng ha cht: tin lng ph thuc vo vic ra sm, bng mt phi
c chuyn ngay cho chuyn ngnh mt.
3. X tr
3.1. Nguyn tc x tr
- m bo cc bc A, B, C trong x tr cp cu ngi bnh
- Nhanh chng loi tr cc tc nhn gy bng ra khi c th nu cn
- Hn ch ti thiu mc nhim bn cho vt bng, bng b vt
thng, vn chuyn n chuyn khoa bng.
3.2. Cc bc
3.2.1. Bc 1: nhanh chng loi tr cc tc nhn gy bng ra khi c
th nn nhn (nu cn): x b qun o ang chy m hoc b thm m nc
nng, xng, du, ha cht.
- Bc vng bng chc chn ri nc lnh ln
- Tho b nhng vt cng trn vng bng nh giy, ng, vng nhn
trc khi vt bng sng n.
- Che ph vng bng bng p gc vaseline
3.2.2. Bc 2: cp cu m bo cc chc nng sng
113
CU HI LNG GI
Cu 1: Tnh trng ca c th b phng ph thuc vo:
A. su ca bng
B. Din tch ca vt bng
C. V tr ca vt bng trn c th
D. C 3 trn
Cu 2: Cc nguyn nhn gy bng
A.
B.
C.
D.
E.
G.
Cu 3: Ng c kh c(CO, CN) hay gp trong cc trng hp
A. Bng la trong mi trng kn
B. Bng do in git, st nh
C. Bng ha cht (acid, bazo)
D. C 3 trn
Cu 4: Vic cp cu bnh nhn bng ti khoa cp cu bao gm cc vic quan
trng sau:
A. Nhanh chng loi tr tc nhn gy bng ra khi c th nn nhn
(nu cn)
B. m bo cc chc nng sng.
C. X tr cp cu vt bng.
D. Tin hnh v da cp cu.
E. C 4 trn.
116
Bi 15
NGUYN TC CHN ON, X TR NG C CP
MC TIU
Sau khi hc xong hc vin c kh nng:
1. Trnh by c cc loi ng c hay gp trong cp cu.
2. Nu c nguyn tc x tr cc loi ng c thng gp.
3. Trnh by c cc bin php x tr ng c cp.
NI DUNG
1. NGUYN TC CHUNG:
1.1. C 2 nhm cng vic:
1. Hi sc ton din v iu tr cc triu chng 2. Cc bin php chng
c c hiu:
1.2. Khi no lm g? Khi bnh nhn cha c triu chng (n sm): u
tin cc bin php chng c. Khi bnh nhn c triu chng: u tin cc
bin php hi sc v iu tr triu chng.
2. CC CNG VIC C TH:
2.1. Cp cu ban u hay n nh bnh nhn
Nhim v: ngay khi tip xc vi bnh nhn, trong vng vi ba pht u
tin, xc nh v thc hin ngay cc bin php cn tin hnh nhm bo m
tnh mng v n nh trng thi bnh nhn (khng bnh nhn cht trong
khi ang thm khm). Vic xc nh c thc hin bng: nhn bnh nhn,
s mch v lay gi bnh nhn. Cc tnh hung cn gii quyt ngay thuc v 3
h c quan sng cn : H hp, tun hon v thn kinh. C Th:
2.1.1 H Hp:
- Nu c suy h hp: th chm, ngng th, th nhanh nng , xanh tm,
v m hi, co ko cc c h hp, cn can thip h tr h hp.
- Mc ch can thip nhm: Khai thng ng th, bo m thng kh,
b xung oxy trong kh th vo bo m tnh trng oxy ho mu
- Cc bin php can thip: nga c, th oxy, ht m di, t canun
mayo, t ni kh qun, m kh qun, thi ngt, bp bng ambu, th my,
dng cc thuc gin ph qun
2.1.2. Tun hon:
C 2 tnh trng cn x l cp: lon nhp v tt huyt p.
- Lon nhp:
117
118
H
A
N
h
p
t
h
Kch
thch
N
h
i
t
h
t
h
a
y
TK
giao
cm
(amp
hetam
in,
ectasy
119
n
g
t
C
o
K
h
d
a
,)
An
thn,
ru
t
h
a
y
(TK
giao
cm)
Antic
holine
rgic
C
o
p
h
t
h
a
y
(atrop
in)
k
h
c
t
i
Choli
nergic
t
h
a
y
(OP,
carba
mate)
C
o
n
h
n
g
t
i
t
d
c
h
,
120
y
c
Opiod
s
C
o
p
h
n
h
Thm
opioi
ds
n
,
h
o
n
g
,
c
h
y
d
Thm
ru
hay
thuc
121
n
,
an
thn
(HC
cai)
r
u
n
,
c
o
g
i
t
Bng 1.1: Tm tt mt s hi chng ng c
126
D. Nm nghing an ton
8. Gy nn l bin php
A. C th tin hnh cho bt c bnh nhn ng c no
B. Ch tin hnh tr em
C. Ch tin hnh sau khi khng c than hot
D. Khng c cu no ng
9. Trc mt bnh nhn ng c, vic u tin l:
A. Trnh khng ly nhim cho ngi cp cu
B. Bo m cc chc nng sng cho nn nhn
C. Cho bnh nhn th o xy phng suy h hp
D. t mt ng truyn tnh mch ngn nga tt huyt p do thiu
dch
10. Cc bin php tng o thi c cht l
A. Gy nn v ra d dy
B. Bi niu tch cc
C. Lc mu
D. Thay huyt tng
E. Cc cu B, C v D
11. Trong iu tr ng c cp
A. Thuc gii c l bin php hiu qu nht nu c sn v c dng
sm
B. Tt c mi cht c u c thuc gii c ca n
C. Thuc gii c cho co git do ng c l seduxen, phenobarrbital
D. Dng thuc gii c phi tun th liu ti u c xc nh bi nh
sn xut.
12. Nhm cng vic th 6 l
A. iu tr triu chng.
B. Hi sc ton din
C. iu tr ton din bao gm tip tc cc bin php hi sc - iu tr
triu chng, nui dng, chm sc v gio dc phng chng ti nhim.
D. Khng c cu no ng
128
Bi 16
VN CHUYN BNH NHN CP CU
MC TIU
Sau khi hc xong hc vin c kh nng:
1. Trnh by c phn loi cc cch di di v vn chuyn bnh nhn.
2. Trnh by c vn chuyn bnh nhn trong bnh vin v chuyn vin.
3.Trnh by c cc t th an ton.
NI DUNG
1. i cng
- vn chuyn bnh nhn t ni ny sang ni khc, nhn vin cu h cn
c mt k hoch r rng. Cn nhm trc trong u chin lc thu nhn v vn
chuyn bnh nhn. Thu nhn l xc nh v tr, che ch v bo v an ton cho
bnh nhn. Trong k hoch nhn vin cu h cn phi bit nhng hn ch ca
mnh cng nh nhng ngun c th huy ng khc v cch tip cn c
nhng ngun . S dng cc trang thit b sn c bt c khi no c th.
- Vn chuyn bnh nhn nng lun c nguy c nht nh do vn chuyn
cho bnh nhn v nhn vin vn chuyn
- Mc tiu ca vn chuyn cp cu:
- C gng hn ch cc nguy c xu do vn chuyn cho bnh nhn
- Trnh chn thng, nguy him cho nhn vin
2. Phn loi
- Di di bnh nhn khi hin trng
- Vn chuyn t hin trng v bnh vin
- Vn chuyn trong bnh vin
- Vn chuyn gia cc bnh vin
3. Nng v di di bnh nhn cp cu ti hin trng
- Kh khn nu bnh nhn b kt ti nhng ch kh tip cn, nguy him
- Cn trnh tn thng cho nhn vin y t (nhn vin y t b thng
hoc t vong s khng cn cu c bnh nhn!)
- Trc khi chuyn i bnh nhn phi c:
129
C t th thch hp
Ph kn, ph m..
m bo an ton
3.1. Khi lp k hoch thu nhn v vn chuyn bnh nhn: cn lu
n 4 yu t sau:
- Tnh trng bnh nhn, bao gm c tnh trng trc mt v nhng nguy
c c th xy ra e do s sng ca bnh nhn.
- S nguy him ca mi trng xung quanh v nhng hn ch khc c
th lm tn thng n s an ton ca bnh nhn v nhn vin cu h.
- Cc phng tin v/ hoc nhng nhn vin cu h sn c ti thi im .
- Sc khe v kh nng cng nh cc hn ch chuyn mn ca nhn
vin cu h tham gia vn chuyn.
3.2. Nguyn tc nng - khing
Khi tin hnh vn chuyn bnh nhn, cn tun theo hai nguyn tc c bn
v nng v khing nh sau:
- Th nht l dng cc nhm c di nht, khe nht vn chuyn bnh
nhn (c nh u, c t u v nhm c mng). Khi c co vi mt tc
trung bnh, hiu sut co c s t ti a. Mt im quan trng l s dng chn
ch khng phi lng nng bnh nhn.
- Th hai l gi cho tay v chn st vi thn ngi trng tm c th
khng b lch. Gi trng lng phi nng gn vi thn mnh. iu ny s
gip nhn vin cu h khng b mt sc khi vn chuyn bnh nhn.
nh gi tnh hnh m bo rng, cc nhn vin cu h c th nng
bnh nhn ln v vt qua bt k tnh hung kh khn no.
Khi nng bnh nhn, c th ca nhn vin cu h s hot ng nh mt
cn trc c kh. thng trng lng ngh ca mt bnh nhn ang cn c
nng ln, cn c mt ch ng hoc mt v tr v mt lc cn thit.
3.3. Hng dn nng - khing an ton
- c lng trng lng phi nng v lng sc mnh. Ch nng trng
lng m mnh c th nng c. Trng lng ti a m mt ngi c th
nng ph thuc vo tui, gii, khi c v hon cnh thc t.
- S dng cc phng tin sn c mt cch hiu qu.
- t c hai chn trn mt t vi mt chn hi t ln trc so vi chn
kia to mt v tr vng chc.
- Phn b trng lng bnh nhn u ln 2 chn.
- Khi phi nng thp di u gi, t ngi ln u gi v i; gi lng
thng. Khng t vo tht lng nng bnh nhn.
130
- Ko:
+ Nn ko theo hng thng trc vi c th
+ T gi v gi trng lc gn vi c th
- y:
+ Lc y nn pht ra t khong gia vai v tht lng
+ Nu cn y cao: cn chnh li v tr ng ph hp
+ Nu trng lng cn y thp: qu gi v y
3.7. Phn loi di di bnh nhn
- Di di khn cp
- Di di cp cu
- Di di khng cp cu
- Di di mt s nhm bnh nhn c bit
+ Chn thng ct sng, tu
+ Sc
+ C thai..
3.7.1. Di di khn cp:
- Cn di di bnh nhn ngay trc khi thm khm nh gi, chm sc,
n nh tnh trng bnh nhn
- Tnh hung:
+ Hin trng nguy him: m chy, n, cht c ..
+ Khng tin hnh cp cu c do v tr v t th bnh nhn
+ Cn chuyn bnh nhn pha ngoi tip cn bnh nhn nng nguy
kch phia trong
- K thut di di khn cp:
+ Cn trnh lm nng thm cc tn thng (c bit ct sng - tu)
+ Nn ko bnh nhn theo trc dc c th
+ Ba k thut c bn:
. Nm c o - vai o v ko
. t bnh nhn nm trn chn hoc o khoc v ko chn
. Lun tay di nch bnh nhn, nm cng tay bnh nhn v ko t pha
sau
3.7.2. Di di khng cp cu:
- Khi hon cnh hin trng thun li
- Tnh trng bnh nhn n nh
132
- Lp k hoch di di
- Trc khi tin hnh di di bnh nhn, i trng i cu h phi m
bo cc bc sau:
+ C nhn lc cn thit.
+ Cc chng ngi vt c pht hin hoc c di di.
+ Cc trang thit b tt nht sn sng.
+ Cc bc thc hin c tho lun k.
4. Vn chuyn bnh nhn cp cu trong ngoi bnh vin
- Thc t thng xuyn phi vn chuyn bnh nhn nng trong v gia cc bnh
vin v nhu cu chm sc iu tr, hi sc tch cc, thm d chn on..
- Bnh nhn lun c nguy c nng ln v gp nguy him trong khi vn chuyn
- Quyt nh vn chuyn phi thc s c li cho bnh nhn. Lun phi cn
nhc gia ch li v nguy c ca vn chuyn
- Hn ch cc nguy c cho bnh nhn trong qu trnh vn chuyn:
+ Chun b k hoch vn chuyn chu o: nh gi v d on c
nhu cu chm sc v can thip c th phi thc hin trong khi vn chuyn
+ Nhn vin vn chuyn thch hp: x l c cc din bin trong khi
vn chuyn
+ Phng tin vn chuyn thch hp: p ng c cc din bin trong
khi vn chuyn
4.1. Vn chuyn trong trong bnh vin
- Tt nht l vic vn chuyn c m nhim bi i vn chuyn
chuyn nghip
- Chuyn n cc khoa thm d chc nng, chn on hnh nh
- Cc phng can thip
- Phng m
- Khoa iu tr tch cc
4.1.1. Tho lun trc khi chuyn:
- Tho lun gia cc bc s, gia bc s vi y t, gia y t vi y t v
tnh trng bnh nhn, iu tr (duy tr lin tc s chm sc v iu tr bnh
nhn)
- Xc nh ni nhn sn sng n bnh nhn
- Thng bo cho bc s chnh: bnh nhn s chuyn i, ai s chuyn
bnh nhn, cc nguy c c th khi ri khi khoa
- H s bnh n: ghi ch nh vn chuyn, ghi din bin trong qu trnh
vn chuyn
133
+ Nn c: SpO2
- Tu theo bnh nhn:
+ o HA lin tc - ALM phi lin tc - ALNS
+ ALTMTT - cung lng tim
- Nu thng kh nhn to: bo ng ti thiu (AL cao-tut, h ng
th)
- Ghi chp din bin trong khi vn chuyn
4.2.5. Cn c bit lu 2 thi im:
Khi ri khoa chuyn: chuyn bnh nhn t ging ln cng, xe t
Khi n khoa tip nhn:
Khi chuyn bnh nhn t cng sang ging
Bn giao h s bnh n - xquang
Bn giao cc y lnh - thc hin cc y lnh (thuc ang dng, dngthuc pha trong dch truyn..)
m bo s lin tc v theo di - iu tr - k hoch thm d chn on,
iu tr
5. T th bnh nhn trc v trong khi vn chuyn n bnh vin
5.1. T th bnh nhn
- Trc v trong khi vn chuyn l giai on bnh nhn cp cu v
chn thng c nguy c b tin trin nng thm (do rung, lc, ..)
- Cn t t th bnh nhn ph hp vi tnh trng thn kinh, thng kh,
huyt ng, thng tn.
+ Gp phn m bo h hp, huyt ng
+ Hn ch tin trin nng, thng tn thm
+ Lm qu trnh cp cu d thc hin hn
Cn theo di din bin v chn li t th cho ph hp vi tnh trng mi
ca bnh nhn.
- Bnh nhn tnh thng chn cho mnh t th thch hp nht, cm thy
d chu nht.Cn tn trng t th la chn ca bnh nhn nu thy t th y
ph hp
- Trong bnh cnh chn thng:
Lun phi ch n chn thng ct sng, c bit l chn thng ct
sng c
Cn gi thng trc u - c - thn
Np c nu nghi ng chn thng ct sng c
136
5.2. Bn nhm t th c bn
- Nm nga
- Nm nghing
- Ngi
- Nm sp
5.2.1. Nm nga- ngang
Ngng tun hon - ngng th (c n)
Chn thng ct sng: cho php thc hin cc bin php cp cu h
hp- tun hon
5.2.2. Nm nga, chn cao
p dng: chy mu nhiu - gim th tch nng (bnh nhn tnh)
Chng ch nh: gy chn hoc xng chu
5.2.3. Nm nga, i gp
p dng: vt thng hoc chn thng bng kn.
Tc dng: gim au bng (do lm lng cc c bng)
5.2.4. Nm nga, u cao 10-30
p dng: chn thng s no
Tc dng: tng tun hon tnh mch tr v, gim ph no
Nguy c nh hng khng tt ln HA
5.2.5. Nm nghing an ton
p dng: ri lon thc (khng ri lon h hp, tun hon)
Tc dng: Gii phng ng th, hn ch nguy c ht vo phi
5.2.6. T th sn khoa (nm nghing an ton sang tri)
p dng cho bnh nhn mang thai trn 7 thng c tc dng gim chn p
ca t cung vo tnh mch ch di
5.2.7. Ngi - chn thng:
p dng trong trng hp ph phi cp
Tc dng: gim tun hon tnh mch tr v tim
5.2.8. Na ngi - chn thng
p dng: khi kh th v bnh nhn cn tnh (HPQ, bnh phi mn..).
Tc dng: c honh d di ng hn, gim p ca cc tng bng
5.2.9. Na ngi- chn gp
p dng: chn thng bng-ngc.
Tc dng: ngi lm cho th- gp chn lm chng c bng
137
mdicaliss
CU HI LNG GI
Cu 1: T th ph hp cho mt bnh nhn cp cu v kh th l (1
ng):
A. t bnh nhn t th nm nga u bng.
B. t bnh nhn t th nm nga u thp
C. t bnh nhn t th nm nga u cao
D. t bnh nhn t th nm nghing an ton
E. t bnh nhn t th nm sp
Cu 2. T th ph hp cho mt bnh nhn cp cu v tt huyt p do
mt mu l (1 ng):
A. t bnh nhn t th nm nga u bng.
B. t bnh nhn t th nm nga chn cao
C. t bnh nhn t th nm nga u cao
D. t bnh nhn t th nm u cao, nghing an ton
E. t bnh nhn t th nm sp
Cu 3. T th ph hp cho mt bnh nhn cp cu nghi ng c chn
thng ct sng l (1 ng):
A. t bnh nhn t th nm nga u bng, trn cng cng.
B. t bnh nhn t th nm nga chn cao
C. t bnh nhn t th nm nga u cao
D. t bnh nhn t th nm u cao, nghing an ton
E. t bnh nhn t th nm sp
Cu 4. Cc k thut khing cng an ton l (nhiu ng):
A. Trong khi khing cng phi bc chn di v nhanh.
B. Khing cng xung dc hay xung cu thang pha u bnh nhn i
trc.
C. Khing cng ln dc hay ln cu thang pha u bnh nhn i trc.
D. Khing cng xung dc hay xung cu thang pha chn bnh nhn
i trc
E. Theo di bnh nhn trong qu trnh vn chuyn l khng cn thit,
ch cn chuyn bnh nhn tht nhanh.
Cu 5. Cc tiu tr no sau y th hin bnh nhn c vn chuyn
tt (nhiu ng):
A. Cc phng tin dng c, thuc cp cu c chun b y .
139
140
PHN II
THC HNH
141
Cc bc thc hin
thnh
t ng t th bnh nhn
K thut n gi hm
142
hon
STT
Cc bc thc hin
thnh
Khi ng dy chuyn cp cu
Chun b
Xc nh ng v tr t mask
Xc nh v tr di xng c
Cch t tay ng
10
nh gi hiu qu ca ng tc p tim
11
143
hon
H tn hc vin:
Lp:
Kha hc:
Thi gian:
STT
Cc bc thc hin
thnh
144
hon
THC HNH
K THUT X L VT THNG XUYN THU
1. Yu cu
- Hc vin nu c nguyn tc x l cc vt thng xuyn thu ti khoa
cp cu
- Tin hnh thnh tho k thut bt ng vt xuyn thu
- Nm c tm quan trng ca vic nh gi v x tr theo cc bc ABC
2. Phng php thc hnh:
- Hc vin va thao tc va m t bng li vi ging vin cc k thut
ang thc hin
- Sau khi hc vin thc hnh xong, ging vin phn tch cc im t v
cha t trong k thut hc vin rt kinh nghim
- Hc vin v gio vin hi p sau thc hnh
3. Phng tin thc hnh:
- Ngi nm: 1
- Bng cun: 10 cm x 5m ( bng chi, ngc)
- Bng cun 5 cm x 2,5m ( bng mt)
4. Cc bc thc hnh
eo phng tin phng h c nhn
C nh ct sng c bng tay
nh gi v kim sot ng th
Ht m di
t canyl ming hu
nh gi v h tr h hp
Oxy liu php
C nh vt xuyn thu ngc nu c
nh gi v h tr tun hon
Bt mch cnh
Mu da
Kim sot chy mu: bng p
eo np c
o kch c np ph hp
145
146
THC HNH
K THUT C NH XNG GY V CT SNG
1. Yu cu:
- Hc vin tin hnh thnh tho k thut bt ng ct sng c, ct sng
lng v xng chu Hc vin s dng thanh tho cc dng c: np c, np u,
vn cng, ga buc khung chu
- Nm c tm quan trng ca vic nh gi v x tr theo cc bc ABC
2. Phng php thc hnh:
- Hc vin va thao tc va m t bng li vi ging vin cc k thut
ang thc hin
- Sau khi hc vin thc hnh xong, ging vin phn tch cc im t v
cha t trong k thut hc vin rt kinh nghim
- Hc vin v gio vin hi p sau thc hnh
3. Phng tin thc hnh:
- Vn cng km dy buc: Allied HPI XTRA Backboard with Straps
- Np c cng ngi ln: Stifneck Select Collars - Adult
- B c nh u: Head Immobilizer with Straps
- Mt tm toan y t c gp li theo kch thc: 40 x 150 cm
- Panh c mu c nh toan: 6 chic
- Ngi nm: 1
4. Cc bc thc hnh
eo phng tin phng h c nhn
C nh ct sng c bng tay
nh gi v kim sot ng th
Ht m di
t canyl ming hu
nh gi v h tr h hp
Oxy liu php
nh gi v h tr tun hon
Bt mch cnh
Mu da
Kim sot chy mu: bng p
147
eo np c
o kch c np ph hp
Khm thng nhanh
Pht hin khung chu mt vng
Chun b cng cng
Tri tm toan c nh khung chu
Nghing bnh nhn
k thut log-roll
kim tra ct sng lng
Buc tm toan, c nh khung chu
Dng panh c mu cp
C nh thn mnh bnh nhn vo cng
C nh u
nh gi mch cm gic vn ng chi
t ng truyn
Theo di
148