Aleksandr Xhuvani

ELEKTRONIKA E FUQIS
PARATHNIE
N industrin e sotme, prve rasteve t rndomta t prdorimit t energjis elektrike,
mjaft pajisje krkojn nj prdorim t saj n forma nga m t ndryshmet:
- sinjal i vazhdueshm
a) me amplitud konstante
b) me amplitud t rregullueshme (t ndryshueshme)
- sinjal alternativ
a) me frekuenc konstante dhe amplitud t rregullueshme
b) me frekuenc dhe amplitud t rregullueshme
Prej nga lindn shndrruesit e energjis elektrike? Pr shum koh, pr kt qllim u
prdorn makinat elektrike apo shndrruesit e rrotullueshm si dhe transformatort,
apo edhe grupet e makinave. Ata ishin t sigurt, t besueshm, por t rnd dhe t
ngurt n prdorim. Kshtu kto pajisje dalngadal ua lshuan vendin shndrruesve
statik n saje t progresit t shklqyer t komponentve elektronik, si n fushn e
fuqive t vogla [kontroll dhe komand], ashtu edhe n fushn e fuqive t larta [elsa
elektronik, dioda, tiristor, transistor etj.].
Kursi i elektroniks s fuqis merret me studimin cilsor t shndrruesve statik, me
rregullat e lojs s konvertimit t forms s sinjaleve elektrike. Ky tekst bazohet n
kursin me t njjtin emr q zhvillohet n Shkolln e Lart Kombtare t
Elektrotekniks, Elektroniks, Informatiks dhe Hidrauliks s Tuluzs, Franc
[ENSEEIHT], me studentt e degs s elektrotekniks n specialitetin elektronik
industriale, n tekstin Power Electronics - Converters, Applications and Design t
Mohan, Undeland dhe Robbins si dhe n kurset tradicionale t teoris s prpunimit
t sinjalit, elektroniks lineare dhe industriale, teoris s qarqeve, makinave elektrike
dhe simulimit me ndihmn e kompjuterit. Ky tekst u adresohet studentve t
departamenteve elektronik dhe elektrik t Fakultetit t Inxhinieris Elektrike dhe t
Fakultetit t Teknologjis s Informacionit t Universitetit Politeknik t Tirans.
Prmbajtja e tij prkon me 3-6 kredite sipas sistemit t studimit konform Procesit t
Bolonjs pr arsimin e lart.

Elektronika e fuqis
N saje t progresit po aq t shklqyer t kompjuterave personal, ky libr do t jet
vetm botimi i par i tekstit, i cili do t prmirsohet nga viti n vit nprmjet
sugjerimeve t lexuesve dhe sepse dinamika e progresit t komponentve elektronik
sht e till, q rinovimi i tij sht domosdoshmri e kohs. Nga pikpamja didaktike,
teksti sht fryt i nj rruge t mesme, zgjedhur ndrmjet prpikris karteziane
franceze dhe pragmatizmit amerikan, pa pretenduar n asnj mnyr q ajo t jet
rruga optimale.

Autori

Tiran, mars 2009

Aleksandr Xhuvani

PRMBAJTJA E LNDS

KAPITULLI I - NOCIONE T PRGJITHSHME

1. Elementet e elektroniks s fuqis

1.1. Dioda
1.2. Tiristori
1.3. Elementet e komandueshme n kalimin ON dhe OFF
1.3.1. Transistori dypolar B.J.T.
1.4. M.O.S. dhe F.E.T.
1.5. Tiristori i bllokueshm G.T.O.
1.6. Tiristori R.C.T.
1.7. Triaku
1.8. Transistori dypolar me port t izoluar IGBT
1.9. Tiristori MOS (MCT)
1.10. Karakteristikat e elsave t kontrollueshm
1.11. Krahasimi i komponentve t komanduar
1.12. Qarqet n ndihm t komutimit (QNK)

11
13
15
18
19
20
21
22
22
23
24
25
28
30

2. Studimi i strukturave t shndrruesve statik

2.1. Burimet e tensionit, burimet e rryms
2.2. Karakteristikat hyrje-dalje
2.3. Rregullat e lidhjes s burimeve t energjis elektrike
2.4. Konfigurimet baz t shndrruesve statik
2.4.1 Konfigurimet e drejtprdrejta
2.4.2 Shndrruesit statik tension-rrym dhe rrym-tension
2.5. Konfigurimet e trthorta
2.6. Klasifikimi i shndrruesve statik
2.7. Sinteza e shndrruesve statik

31
31
33
34
35
35
35
37
39
40

Ushtrime prgatitore
Qarqet e rendit t par
Qarqet e rendit t dyt

45
46
53

Elektronika e fuqis

KAPITULLI II - SHNDRRUESIT STATIK ALTERNATIV-VAZHDUAR

2.1. SHSA-V t pakomanduar

2.1.1. Skemat e pakomanduara me nj alternanc
2.1.2. Skemat e pakomanduara me dy alternanca
2.1.3. Skemat shumfazore t pakomanduara
2.1.4. Madhsit karakteristike t nj SHSA-V
2.1.5. Mbulimin i fazave dhe komutimi
2.1.6. Filtrimi i tensionit n dalje
2.2. SHSA-V t komanduar
2.2.1. SHSA-V t komanduar me nj alternanc
2.2.2. SHSA-V t komanduar me dy alternanca me tiristor
2.2.3. SHSA-V t komanduar me dy alternanca t prziera
2.2.4. Llogaritje e vlers mesatare t tensionit n dalje
Zbatime t SHSA-V
KAPITULLI III - SHNDRRUESIT STATIK VAZHDUAR-VAZHDUAR

3.1. Strukturat e prgjithshme t SHSV-V

3.2. SHSV-V uls t tensionit
3.2.1. Studimi i madhsive t astit n dalje
3.3. Regjimi me prcjellshmri t ndrprer
3.3.1. Regjimi kritik i prcjellshmris s pandrprer
3.3.2. Regjimi i prcjellshmris s ndrprer
3.4. Karakterstikat e ngarkess
3.5. Skemat me reversibilitet
3.5.1. Reversibiliteti sipas tensionit
3.5.2. Reversibiliteti sipas rryms
3.5.3. Reversibiliteti sipas rryms dhe tensionit
3.6. Nocione mbi filtrimin
Analiza e disa SHSV-V
KAPITULLI IV - SHNDRRUESIT STATIK VAZHDUAR-ALTERNATIV

4.1. SHSV-A t tensionit

4.1.1. Parimi i funksionimit
4.1.2. SHSV-A trefazor i tensionit
4.2. Rregullimi i tensionit n invertor
4.2.1. Modulimi n gjersi t impulsit

63

65
66
71
76
81
85
89
93
93
96
97
98
105
109

110
115
116
123
123
124
125
127
127
131
133
133
136
149

151
151
159
163
165

Aleksandr Xhuvani
4.2.2. Modulimi sinusoidal n faz
4.2.3. Prcaktimi i amplituds s harmoniks s par n ngarkes
4.2.4. Modulimi sinusoidal i sfazuar
Zbatime UPS
Komutatort e rryms
4.3. Prkufizime, prgjithsime
4.4. Procesi i komutimit n komutatort e rryms
4.4.1. Komutimi i detyruar

167
169
169
173
175
176
179
181

N vend t epilogut

187

Literatura

193

Elektronika e fuqis