KOSZT REALIZACJI JAKO KRYTERIUM

WYBORU SPOSOBU POSADOWIENIA BUDYNKU

Krzysztof STERNIKa, Szymon KITAb
a

Wydzia Budownictwa, Politechnika lska, ul. Akademicka 5, 44-100 Gliwice

b
Primtech Szymon Kita, ul. Wiejska 9, 42-680 Tarnowskie Gry

Streszczenie: W praktyce inynierskiej wystpuj przypadki, w ktrych ze wzgldw technicznych moliwe jest
przyjcie alternatywnych sposobw posadowienia. Wwczas o sposobie posadowienia decyduje koszt jego realizacji.
W artykule przedstawiono zestawienie kosztw zaprojektowanego posadowienia bezporedniego i poredniego hali
z zadaszeniem ukowym. Zadaszenie oparte jest na cianach o zrnicowanej wysokoci. Rozwaa si dwie wysokoci
cian ponad poziom terenu: 60 cm i 370 cm. Od wysokoci cian uzalenione s przede wszystkim wielkoci
si poziomych oraz mimorodw obcienia fundamentw. To wpywa na wymiary i ciar fundamentw,
a w konsekwencji na koszty realizacji posadowienia. Zestawienie kosztw pokazuje, e nawet w gruntach nonych
bardziej opacalny moe okaza si fundament palowy.
Sowa kluczowe: analiza kosztw, posadowienie, zadaszenie ukowe hali.

1. Wprowadzenie

Koszt wykonania robt fundamentowych uzaleniony

jest od wielu czynnikw. Zwykle za najtasze uznaje si
fundamenty bezporednie. Stopy i awy fundamentowe s
najbardziej rozpowszechnione w dobrych i przecitnych
warunkach gruntowych. W trudnych warunkach
gruntowych stosuje si zwykle pale lub pyty
fundamentowe (Glinicki, 1984; Biernatowski i in., 1987;
Grabowski i in., 1993; Das, 2007). Bywaj jednak
sytuacje, w ktrych moliwe i uzasadnione jest wykonanie
zarwno posadowienia bezporedniego, jak i poredniego.
Warunki gruntowo-wodne nie maj wwczas decydujcego znaczenia, a o sposobie posadowienia decyduje
sposb obcienia fundamentw. Siy przekazywane
na fundamenty determinuj ich wymiary. W lad za tym
zmieniaj si koszty wykonania posadowienia.
Powszechnie w literaturze odnajduje si reguy
poprawnego technicznie projektowania i wykonawstwa
fundamentw (Cios i Garwacka-Pirkowska, 1999;
Gwizdaa, 2010; Pieczyrak, 1985; Rybak i in., 1997;
Sieczka i Steckiewicz, 1982; Tomlinson, 1994; Wiun,
1987). Rny jest rwnie stopie zaawansowania
algorytmw i metod do projektowania posadowie
(Kosecki, 2006; Gwizdaa, 2010; Mosher i Dawkins,
2000; Potts i Zdravkovi, 2001). Coraz liczniejsza jest
rwnie literatura omawiajca projektowanie posadowie

zgodnie z zasadami nowych norm europejskich

(Pieczyrak, 2006; Kotlicki, 2009; wieca, 2009; Mendera
i in., 2012; Starosolski, 2012). Zauwaa si jednak brak
analiz techniczno-ekonomicznych rozwiza posadowie
pomocnych w codziennej pracy projektantw.
Celem artykuu jest porwnanie kosztw wykonania
fundamentw bezporednich i porednich, budynkw
z zadaszeniem ukowym, przy rnych wielkociach
obcienia oraz rnych charakterystykach podoa.
Obliczenia zostay przeprowadzone w oparciu o zalecenia
zawarte w polskich normach dotyczcych posadowienia
bezporedniego PN-81/B-03020 Posadowienie bezporednie budowli. Obliczenia statyczne i projektowanie
i poredniego PN-83/B-02482 Nono pali i fundamentw palowych. Do wyceny materiaw i prac budowlanych
zwizanych z posadowieniem korzystano z cennikw
SEKOCENBUD na IV kwarta 2011 roku oraz oferty
firmy Keller Polska. Porwnanie cen fundamentw
pokazuje, e nawet w gruntach nonych bardziej
ekonomiczne moe okaza si posadowienie na palach.

2. Zaoenia do analiz
2.1. Warunki gruntowe
Dla porwnania przyjtych rozwiza zaoono,
e podoe gruntowe jest jednorodne. Rozwaano

Autor odpowiedzialny za korespondencj. E-mail: Krzysztof.Sternik@polsl.pl

225

Civil and Environmental Engineering / Budownictwo i Inynieria rodowiska 4 (2013) 225-236

posadowienie zarwno w gruncie spoistym, jak

i niespoistym. Przyjto szeroki zakres stanw gruntw,
charakteryzujcy si odpowiednimi wskanikami:
dla gruntu spoistego (glina piaszczysta) stopie
plastycznoci zmienia si w zakresie IL = 0,0-0,7
co 0,1;
dla gruntu niespoistego (piasek redni wilgotny)
stopie zagszczenia zmienia si w zakresie
ID = 0,2-0,8 co 0,1.
Wartoci parametrw gruntw przyjto za norm
PN-81/B-03020 zalenie od ID lub IL.
2.2. Opis konstrukcji hali i rodzajw posadowienia
Rozwaano posadowienie hali o wymiarach w osiach
cian 2445 m. Do analiz przyjto dwie wysokoci cian
mierzone od poziomu terenu: 60 cm (ciana niska) oraz
370 cm (ciana wysoka). Na cianach oparte zostao
zadaszenie ukowe.
Z przyjcia rnych wysokoci cian bocznych
wynikaj rne schematy statyczne konstrukcji hal oraz
rne wartoci obcie dziaajcych na fundamenty
i rne wartoci mimorodu dziaania wypadkowej
obcienia e = Mmax/Nmax.

Przypadek I ciana niska

Wysoko, na ktrej zamocowane jest zadaszenie
ukowe mierzona od poziomu terenu, wynosi 60 cm.
ciana boczna, stanowica podparcie zadaszenia, jest
elbetowa o gruboci 30 cm, ciga na caej dugoci hali.
Pod cian, dla posadowienia bezporedniego (przypadek
Ia), zakada si aw elbetow. awa jest wysunita nieco
na zewntrz budynku, aby zminimalizowa wpyw
momentu
obracajcego
fundament pochodzcego
od reakcji poziomej dziaajcej na ramieniu rwnemu
wysokoci ciany. Rozwizanie to przedstawione jest
w osi A na rysunku 1.
Gboko posadowienia awy wynosi 1,0 m. W celu
ograniczenia zuycia materiaw awa jest schodkowa
(rys. 2). W obliczeniach jako stae przyjto nastpujce
wymiary:
L = 1,0 m rozwaana dugo awy,
a = 0,30 m szeroko ciany,
e = 0,31 m odlego osi ciany od osi podstawy
awy,
c = 0,62 m szeroko odsadzki.

30

oczep elbetowy
2400

pal CFA O600mm

Rys. 1. Przyjte rozwizania posadowienia dla hali o niskiej cianie bocznej

Rys. 2. Zaoenia geometryczne dla awy fundamentowej hali niskiej cianie bocznej

226

60

ciana elbetowa
2370

awa elbetowa

800

R1
35
4

ciana elbetowa
30

R1
35
8

3140

Krzysztof STERNIK, Szymon KITA

Ze wzgldu na rozwaane bardzo zrnicowane stany

gruntw podoa szeroko awy B zalena jest
od spenienia warunku nonoci oraz odrywania
fundamentu od podoa. W przypadku hali o niskiej
cianie bocznej szeroko awy wynosi 1,85 m dla
posadowienia w piasku bez wzgldu na jego stan, za dla
posadowienia w glinie zawieraa si w granicach
B = 1,80-4,65 m w zalenoci od rosncej wartoci
stopnia plastycznoci.
W obliczeniach zaoono, e nie wystpi odrywanie
fundamentu od podoa, co oznacza, e wypadkowa
obcienia pozostaje w rdzeniu podstawy fundamentu.
Dlatego mimord obcienia nie moe by wikszy
ni emax = B/6.
W kadym przypadku wysoko awy przyjmowana
bya jako h = 0,3(B a).
Jako alternatywne posadowienie hali o niskiej cianie
zakada si posadowienie na palach CFA o rednicy
600 mm. Pale rozmieszczone s w jednym rzdzie
w rozstawie co 1,0 m. Nad palami zakada si oczep
cigy na caej dugoci ciany. Oczep jest usytuowany
w osi ciany, a cao reakcji poziomej przekazywana jest
na pale. Rozwizanie to przedstawione jest w osi B
na rysunku 1.
Poczenia midzy palami a oczepem oraz midzy
elbetow cian a oczepem zakada si jako sztywne.
Zakada
si
gboko
posadowienia
oczepu
Dmin = 1,00 m (jako 0,00 przyjto poziom terenu).
Pod oczepem przewiduje si nastpujce warstwy
podbudowy:
beton podkadowy gruboci 10 cm,
podsypka piaskowa gruboci 15 cm (tylko w gruntach
spoistych).
Do analizy przyjto nastpujce wymiary fundamentu
(rys. 3):
D = 0,60 m rednica pala,
B = D + 2 0,10 m = 0,80 m szeroko oczepu,
z = 1,00 m osiowy rozstaw pali w oczepie,
a = 0,30 m szeroko ciany,
c = 0,25 m szeroko odsadzki.

Rys. 3. Zaoenia geometryczne dla posadowienia

poredniego hali o niskiej cianie bocznej

W zalenoci od rodzaju i stanu gruntw podoa

spenienie warunku nonoci poziomej pali wymaga
przyjcia zrnicowanej ich dugoci:
h = 3,20-3,55 m dugo pala w piasku,
h = 2,90-5,80 m dugo pala w glinie.
Przypadek II ciana wysoka
Wysoko, na ktrej zamocowane jest zadaszenie
ukowe, mierzona od poziomu terenu, wynosi 370 cm.
Konstrukcja nona, na ktrej opiera si zadaszenie,
to elbetowa rama skadajca si ze supw o przekroju
3060 cm w rozstawie 3,0 m oraz opierajcej si na nich
belki elbetowej o przekroju 3030 cm. Wypenienie
ramy stanowi ciana murowana o gruboci 30 cm.
Pod supami, dla posadowienia bezporedniego,
zakada si stopy elbetowe. Stopy s wysunite nieco
na zewntrz, aby tak jak w przypadku posadowienia
na
awach,
zminimalizowa
wpyw
momentu
obracajcego. Zakada si, e poczenie supa
z fundamentem jest sztywne. Gboko posadowienia
zaoono 1,2 m poniej poziomu terenu. Rozwizanie
to przedstawione jest w osi A na rysunku 4. ciana

800

8
35
R1

R1

35

3140

belka elbetowa
30

belka elbetowa
2370
2400

30
60

sup elbetowy

sup elbetowy

370

60

cig elbetowy
stopa elbetowa

oczep elbetowy
pale CFA O430

Rys. 4. Przyjte rozwizania posadowienia dla hali o wysokiej cianie bocznej

227

Civil and Environmental Engineering / Budownictwo i Inynieria rodowiska 4 (2013) 225-236

wypeniajca posadowiona jest na awach o wymiarach

6030 cm pomidzy stopami.
Pod stop przewiduje si dwie warstwy podbudowy:
beton podkadowy gruboci 10 cm,
podsypka piaskowa gruboci 15 cm (tylko przy
gruntach spoistych).
W obliczeniach jako stae przyjto nastpujce
wymiary (rys. 5):
L = 4,00 m dugo stopy,
h = 0,3 (L a) = 1,02 m wysoko stopy,
a = 0,60 m wysoko przekroju supa,
b = 0,30 m szeroko przekroju supa,
e = 0,68 m odlego osi supa od osi podstawy
stopy,
c = 1,36 m szeroko odsadzki.
Podobnie, jak w przypadku hali o niskiej cianie
bocznej, szeroko stopy B przyjmowano tak, aby
spenione byy dwa warunki: nieprzekroczenia nonoci
podoa oraz pozostawania wypadkowej obcienia
w rdzeniu przekroju (brak odrywania fundamentu
od podoa). Posadowienie stp w piasku w caym
zakresie rozwaanych stanw (ID = 0,2-0,8) nie wymagao
zrnicowania szerokoci stp. W kadym przypadku
wynosia ona B = 1,33 m. Posadowienie w glinie
wymagao zrnicowania szerokoci w zalenoci
od stanu gruntu. W tym przypadku szeroko zmieniaa
si w zakresie B = 1,33-2,85 m.
Rwnie w przypadku hali o wysokiej cianie rozwaa

si posadowienie porednie. Ze wzgldu na znaczne

wartoci momentu obracajcego zakada si posadowienie
na dwch palach CFA o rednicy 430 mm pod kadym
supem. Kada para pali zwieczona jest odrbnym
oczepem elbetowym posadowionym na gbokoci
Dmin = 1,20 m poniej poziomu terenu. Dla przeniesienia
siy poziomej zakada si cigi elbetowe o wymiarach
4040 cm. Dziki zaoeniu dwch pali, mona zamieni
moment wywracajcy na par si, zatem pale bd
pracowa wycznie na osiowe wciskanie lub wyciganie.
Rozwizanie to przedstawione jest w osi B
na rysunku 4. cian wypeniajc opiera si na belkach
elbetowych opartych na oczepach.
Pod oczepem przewiduje si podbudow w dwch
warstwach: betonu podkadowego gruboci 10 cm oraz
w gruntach spoistych podsypk piaskow gruboci 15 cm.
Zaoono stae wymiary fundamentu (rys. 6):
D = 0,43m rednica pala,
B = 2D = 0,86 m szeroko oczepu,
L = 5D = 2,15 m dugo oczepu,
h = L / 4 = 0,54 m wysoko oczepu,
a = 0,60 m wysoko przekroju supa,
b = 0,30 m szeroko przekroju supa,
c = 0,345 m szeroko odsadzki.
Dugo pali zmienia si w zalenoci od rodzaju
i stanu gruntw. W piasku dugo pali zawiera si
w przedziale l = 2,30-5,90 m, za w glinie
l = 4,50-14,0 m.

Rys. 5. Zaoenia geometryczne dla stp fundamentowych hali o wysokiej cianie bocznej

Rys. 6. Zaoenia geometryczne dla posadowienia poredniego hali o wysokiej cianie bocznej

228

Krzysztof STERNIK, Szymon KITA

i wynosz:
H = 17,30 kN reakcja pozioma,
V = 25,25 kN reakcja pionowa,
M = 8,94 kNm moment zginajcy,
e = M / V = 0,354 m mimord dziaania
wypadkowej obcienia.
W
przypadku
posadowienia
bezporedniego,
po uwzgldnieniu ciarw: awy Ns, ciany Nsc, naziomu
NG, podsypki pod posadzk NP1, posadzki NP2 wzroso
obcienie pionowe Nr sprowadzone do poziomu
posadowienia oraz warto momentu Mr. Warto
skadowej poziomej obcienia Hr pozostaa bez zmian.
Zmienia si warto mimorodu dziaania wypadkowej
obcienia es = Mr / Nr i jej kt odchylenia od pionu
= arctg(Hr / Nr). S to dwie wielkoci, ktre decyduj
o przyjtej szerokoci awy fundamentowej.
Wartoci obliczeniowego oporu granicznego podoa
dla gruntu niespoistego o stopniu zagszczenia
ID = 0,2-0,8 oraz spoistego o stopniu plastycznoci
IL = 0,0-0,7 wyznaczono zgodnie z norm PN-81/B03020. Wyniki oblicze s zestawione w tabelach 1 i 2.

3. Okrelenie nonoci podoa fundamentw

3.1. Hala o niskiej cianie
Zestawienie obcie dla hali o niskiej cianie
przeprowadzono wyodrbniajc powtarzalny wycinek
hali, ktrego dugo wynosi 1 m. W zestawieniu obcie
wzito pod uwag ciary: powoki stalowej, ocieplenia,
instalacji zgodnie z norm PN-82/B-02001 Obcienia
budowli. Obcienia stae oraz obcienie wiatrem
i niegiem zgodnie z normami PN-77/B-02011/Az1
Obcienia w obliczeniach statycznych. Obcienie
wiatrem i PN-EN 1991-1-3:2005 Eurokod 1: Oddziaywania na konstrukcje. Cz 1-3: Oddziaywania oglne.
Obcienia niegiem. Schemat statyczny konstrukcji
przyjto jako uk podparty przegubowo-nieprzesuwnie
(rys. 7).
Reakcje w miejscach podparcia zadaszenia, to jest
w wzach 32 i 33, uwzgldniajc kombinacje obcie
dziaajce na konstrukcj, wyznaczono za pomoc
programu RM-WIN. Najwiksze wartoci reakcji
s w obu wzach jednakowe co do wartoci bezwzgldnej

10

14 15 16 17 18 19
20
12 13
21
11

22

23

24

25
26

27
28
29
30

5
4
3

1 - numer wza

2
1

33

32

31

Rys. 7. Schemat statyczny zadaszenia hali o niskiej cianie

Tab. 1. Wyniki oblicze posadowienia bezporedniego w piasku dla hali o niskiej cianie
Zaoenia
Stan
gruntu

Wymiary
awy

Wyniki oblicze

Obcienie

Szeroko
zredukowana

Mimorody

Obliczeniowy
opr gruntu

Wykorzystanie
nonoci
[%]

es
[cm]

emax
[cm]

es/emax
[%]

B
[m]

tg/tg(r)
[-]

mQfN
[kN]

22,7

28,9

30,8

93,8

1,27

0,41

397

19,8

78,7

22,7

28,9

30,8

93,8

1,27

0,40

419

18,8

79,3

22,8

28,7

30,8

93,2

1,28

0,39

487

16,3

79,3

22,8

28,7

30,8

93,2

1,28

0,38

529

15,0

0,6

79,3

22,8

28,7

30,8

93,2

1,28

0,37

572

13,9

0,7

79,8

22,8

28,6

30,8

92,9

1,27

0,36

608

13,1

0,8

79,8

22,8

28,6

30,8

92,9

1,27

0,35

654

12,2

ID
[-]

Nr
[kN]

Mr
[kNm]

0,2

78,7

0,3
0,4
0,5

B
[m]

1,85

h
[m]

0,47

Hr
[kN]

17,3

229

Civil and Environmental Engineering / Budownictwo i Inynieria rodowiska 4 (2013) 225-236

Tab. 2. Wyniki oblicze posadowienia bezporedniego w glinie dla hali o niskiej cianie
Zaoenia
Stan
gruntu

Wymiary
stopy

Wyniki oblicze

Obcienie

Szeroko
zredukowana

Mimorody

Obliczeniowy
opr gruntu

Wykorzystanie
nonoci
[%]

es
[cm]

emax
[cm]

es/emax
[%]

B
[m]

tg/tg(r)
[-]

mQfN
[kN]

19,0

11,8

77,5

15,2

4,41

0,999

167

96,7

132

4,5

3,41

58,3

5,85

3,43

0,993

162

80,9

0,75

111

13,3

12,5

46,7

25,8

2,56

0,988

159

69,4

0,60

95,4

18,6

19,5

38,3

50,8

1,91

0,984

146

65,3

IL
[-]

B
[m]

h
[m]

Nr
[kN]

Mr
[kNm]

0,7

4,65

1,0

162

0,6

3,5

0,96

0,5

2,8

0,4

2,3

Hr
[kN]

17,3
0,3

1,9

0,48

83,6

22,5

27,0

31,7

85,2

1,36

0,984

124

67,4

0,2

1,8

0,48

81,8

23,6

28,9

30,0

96,2

1,22

0,893

172

47,5

0,1

1,8

0,48

81,8

23,6

28,9

30,0

96,2

1,22

0,803

258

31,7

0,0

1,8

0,48

81,8

23,6

28,9

30,0

96,2

1,22

0,728

353

23,2

W celu wyznaczenia obcie dziaajcych na 1 m

dugoci fundamentu palowego do reakcji podporowych
ze schematu statycznego zadaszenia naley doliczy
obliczeniowe wartoci ciarw: pala Gp, oczepu No,
ciany Ns, naziomu NG, podsypki pod posadzk NP1,
posadzki NP2. Uwzgldnienie tych obcie powoduje
wzrost obcienia pionowego Nr oraz obcienia
momentem dziaajcymi na oczep w poziomie
posadowienia Mr, za obcienie poziome Hr pozostaje
niezmienione. Ze wzgldu na zaoony rozstaw pali rwny
1,0 m obliczeniowe wartoci momentu i obcienia
poziomego dziaajce na jeden pal s rwne obcieniom
dziaajcym na 1 m oczepu.
Wartoci
obliczeniowej
nonoci
fundamentu
palowego posadowionego w gruncie niespoistym
o stopniu zagszczenia ID = 0,2-0,8 oraz spoistym
o stopniu plastycznoci IL = 0,0-0,7 wyznaczono zgodnie z
norm PN-83/B-02482. W kadym przypadku okrelono
nono pionow i poziom pali. Wyniki oblicze
s zestawione w tabelach 3 i 4.

3.2. Hala o wysokiej cianie

Schemat statyczny zadaszenia hali o wysokiej cianie
bocznej to uk oparty przegubowo na wspornikowych
supach z niewielkimi wspornikami (37,5 cm). uk
podzielono na 30 rwnych odcinkw, poczonych
sztywno ze sob (rys. 8). Obliczenia statyczne przypadku
II wykonano za pomoc programu RM-WIN zestawiajc
obcienia dla odcinka hali o dugoci 3,0 m.
Kombinacje obcie uwzgldnione jak w przypadku I
hali o niskiej cianie bocznej prowadz do ekstremalnych
wartoci reakcji w wzach 34 i 35:
H = 46,0 kN reakcja pozioma,
V = 96,8 kN reakcja pionowa,
M = 184,9 kNm moment zginajcy,
e = M / V = 1,91 m mimord dziaania wypadkowej
obcienia.

Tab. 3. Wyniki oblicze posadowienia poredniego w piasku dla hali o niskiej cianie
Zaoenia
Stan
gruntu

Wyniki oblicze

Wykorzystanie nonoci

Nono pala
Dugo pala

Siy dziaajce na pal

pozioma

mNt
[kN]

mHf
[kN]

pionowej
[%]

poziomej
[%]

ID
[-]

h
[m]

Nr
[kN]

0,2

3,55

81,2

135

17,45

60,3

99,2

0,3

3,50

80,8

175

17,37

46,2

99,6

0,4

3,45

80,5

208

17,43

38,8

99,3

0,5

3,40

80,1

239

17,42

33,9

99,3

0,6

3,35

79,7

264

17,32

30,2

99,9

0,7

3,30

79,4

299

17,46

26,6

99,1

0,8

3,20

78,6

345

17,37

22,8

99,6

230

Hr
[kN]

pionowa

17,3

Krzysztof STERNIK, Szymon KITA

Tab. 4. Wyniki oblicze posadowienia poredniego w glinie dla hali o niskiej cianie
Zaoenia
Stan
gruntu

Wyniki oblicze

Wykorzystanie nonoci

Nono pala
Dugo pala

Siy dziaajce na pal

pionowa

pozioma

mNt
[kN]

mHf
[kN]

pionowej
[%]

poziomej
[%]

ID
[-]

h
[m]

Nr
[kN]

0,7

5,80

98,9

126

17,47

78,3

99,0

0,6

5,25

94,7

148

17,46

63,9

99,1

0,5

4,60

89,7

154

17,36

58,4

99,6

0,4

4,30

87,4

161

17,47

54,2

99,1

Hr
[kN]

17,3
0,3

4,00

85,1

165

17,41

51,5

99,4

0,2

3,60

82,1

160

17,45

51,4

99,1

0,1

3,20

78,9

150

17,45

52,5

99,1

0,0

2,90

76,6

145

17,39

52,9

99,5

10

14 15 16 17 18 19
20
12 13
21
11

22

23

24
25
26

6
5

27
28
29
30

4
3
2
1

33

32

31

1 - numer wza

34

35

Rys. 8. Schemat statyczny zadaszenia hali o wysokiej cianie bocznej

Zestawienia obcie dziaajcych na stopy

fundamentowe uzupeniaj wartoci ciarw: stopy Ns,
supa Ns, naziomu NG, podsypki posadzki NP1, posadzki
NP2. Ich uwzgldnienie zwiksza obcienie pionowe oraz
moment dziaajce w poziomie posadowienia. Warto
siy poziomej dziaajcej na fundament pozostaje bez
zmian. Zmienia si zatem, tak jak w przypadku hali
o niskiej cianie bocznej, warto mimorodu es oraz kt
nachylenia wypadkowej obcienia . I tym razem
s to wielkoci decydujce o wymiarach stp
fundamentowych.
Wyniki oblicze nonoci stp fundamentowych
posadowionych w piasku i glinie o zaoonych stanach
s przedstawione odpowiednio w tabeli 5 i 6.
W przypadku posadowienia poredniego obcienia
dziaajce na oczepy pali pod kadym supem hali
naleao uzupeni o wartoci ciarw: pali Grp, oczepu
No, supa poniej poziomu terenu (poziomu 0,00) Ns,

naziomu NG, podsypki posadzki NP1, podogi NP2.

Uwzgldnienie powyszych obcie powoduje wzrost
wartoci siy pionowej dziaajcej na oczep w poziomie
posadowienia. Wzrasta rwnie warto momentu
obracajcego oczep.
Dziki zastosowaniu pary pali pod kadym supem hali
moment obracajcy oczep mona w obliczeniach zastpi
par si. W efekcie pale pracuj jako wciskane bd
wycigane. Ze wzgldu na zastosowanie cigu
elbetowego mona przyj, e na oczep nie dziaa sia
pozioma.
Wyniki oblicze nonoci fundamentw palowych hali
o wysokiej cianie bocznej posadowionych w piasku
i glinie o zaoonych stanach s przedstawione
odpowiednio w tabeli 7 i 8.

231

Civil and Environmental Engineering / Budownictwo i Inynieria rodowiska 4 (2013) 225-236

Tab. 5. Wyniki oblicze posadowienia bezporedniego w piasku dla hali o wysokiej cianie
Zaoenia
Stan
gruntu

Wymiary
stopy

Wyniki oblicze

Obcienie

Obliczeniowy
opr gruntu

Mimorody

Wykorzystanie
nonoci
[%]

tg/tg(r)
[-]

mQfNB
[kN]

164,8

0,35

1265

19,7

250

164,8

0,34

1362

18,3

251

165,5

0,33

1473

17,0

251

165,5

0,32

1571

16,0

0,6

251

165,5

0,31

1676

15,0

0,7

252

166,2

0,31

1832

13,8

0,8

252

166,2

0,30

1979

12,7

ID
[-]

Nr
[kN]

Mr
[kNm]

0,2

250

0,3
0,4
0,5

B
[m]

h
[m]

1,33

1,02

Hr
[kN]

46,0

es
[cm]

66,0

emax
[cm]

es/emax
[%]

66,7

99,0

Tab. 6. Wyniki oblicze posadowienia bezporedniego w glinie dla hali o wysokiej cianie
Zaoenia
Stan
gruntu

Wymiary
stopy

Wyniki oblicze

Obcienie

Obliczeniowy
opr gruntu

Mimorody

Wykorzystanie
nonoci
[%]

es
[cm]

emax
[cm]

es/emax
[%]

tg/tg(r)
[-]

mQfNB
[kN]

160,8

37,2

66,7

55,7

0,99

671

64,5

350

164,0

46,8

66,7

70,2

0,99

482

72,7

294

168,0

57,1

66,7

85,7

0,99

369

79,7

256

169,1

66,1

66,7

99,1

0,97

307

83,5

1,33

256

169,1

66,1

66,7

99,1

0,85

456

56,3

0,2

1,33

258

170,5

66,1

66,7

99,1

0,75

620

41,7

0,1

1,33

258

170,5

66,1

66,7

99,1

0,68

825

31,4

IL
[-]

B
[m]

0,7

h
[m]

Nr
[kN]

Mr
[kNm]

2,85

433

0,6

2,15

0,5

1,65

0,4

1,33

0,3

1,02

Hr
[kN]

46,0

Tab. 7. Wyniki oblicze posadowienia poredniego w piasku dla hali o wysokiej cianie
Zaoenia
Stan
gruntu

Dugo
pala

Obcienie

Wyniki oblicze
Siy dziaajce
na pale

Wykorzystanie nonoci

Nonoci pali
wciskany

wycigany

wciskany
[%]

wycigany
[%]

ID
[-]

l
[m]

Nr
[kN]

Mr
[kNm]

Nr1
[kN]

Nr2
[kN]

mNt
[kN]

mNw
[kN]

0,2

5,90

153,2

194,9

251

- 50,9

252

129,6

99,7

39,3

0,3

4,75

153,2

194,9

247

- 55,5

249

116,3

99,1

47,7

0,4

4,05

153,9

194,9

244

- 58,0

246

106,8

99,2

54,3

0,5

3,55

153,9

194,9

242

- 60,0

244

99,4

99,3

60,3

0,6

3,15

153,9

194,9

241

- 61,6

242

93,1

99,4

66,1

0,7

2,75

154,5

194,9

239

- 62,8

241

87,4

99,4

71,9

0,8

2,30

154,5

194,9

238

- 64,6

239

81,5

99,3

79,3

232

Krzysztof STERNIK, Szymon KITA

Tab. 8. Wyniki oblicze posadowienia poredniego w glinie dla hali o wysokiej cianie
Zaoenia
Stan
gruntu

Dugo
pala

Obcienie

Wyniki oblicze
Siy dziaajce
na pale

Wykorzystanie nonoci

Nonoci pali
wciskany

wycigany

wciskany
[%]

wycigany
[%]

ID
[-]

l
[m]

Nr
[kN]

Mr
[kNm]

Nr1
[kN]

Nr2
[kN]

mNt
[kN]

mNw
[kN]

0,7

14,0

155,8

194,9

285

- 17,2

287

189,5

99,3

9,10

0,6

8,70

155,8

194,9

264

- 38,4

265

163,8

99,7

23,4

0,5

7,00

157,1

194,9

258

- 44,6

260

158,7

99,3

28,1

0,4

6,30

157,1

194,9

255

- 47,3

256

148,4

99,6

31,9

0,3

5,75

157,1

194,9

253

- 49,5

254

140,8

99,3

35,2

0,2

5,30

158,4

194,9

251

- 50,7

254

134,6

98,9

37,7

0,1

4,90

158,4

194,9

250

- 52,7

253

128,6

98,7

40,7

4. Przedmiary i kosztorysy
Na podstawie przeprowadzonych oblicze projektowych
przedstawionych w punkcie 3 oraz zwymiarowania
zbrojenia sporzdzono przedmiary robt fundamentowych
i zestawienie kosztw wykonania wszystkich wariantw
posadowie. Do sporzdzenia kosztorysw posuono
si programem Norma Pro.
W przypadku hali o cianie niskiej posadowionej
na awie fundamentowej przedmiar i kosztorys robt
uwzgldnia wykonanie konstrukcji fundamentu (awy
fundamentowej lub pali wraz z oczepem oraz ich
zbrojenie), roboty ziemne (wykonanie wykopu, zasyp,
wywz, utylizacj, pokrycie humusem), podbudow
z
piasku
i
betonu
podkadowego,
izolacj
przeciwwilgociow poziom i pionow, izolacj
termiczn. Przedmiar i koszty dotyczyy wycinka hali
o dugoci 1 m.
W przypadku hali o cianie wysokiej zmieniaj si
pozycje dotyczce konstrukcji fundamentu. Uwzgldniono
przedmiar i koszty wykonania stopy fundamentowej, awy
pod cian. Pozostae pozycje kosztorysowe byy
analogiczne, jak dla hali o niskiej cianie bocznej.
4.1. Koszt realizacji posadowienia hali o niskiej cianie
Wymiary aw fundamentowych posadowienia w piasku
nie rni si bez wzgldu na jego stan. Zatem rwnie
koszt wykonania jest stay i wynosi wedug sporzdzonego
kosztorysu 1341 z.
Koszt wykonania 1 m aw fundamentowych
posadowienia w glinie w stanie twardoplastycznym
(IL < 0,3) jest nieco niszy ni przy posadowieniu
w piasku i wynosi 1302 z. Jednak, wraz z pogarszajcym
si stanem gliny szeroko awy, a co za tym idzie i jej
koszt ronie. W skrajnym przypadku, dla IL = 0,7, koszt
wykonania fundamentu wzrasta prawie trzykrotnie
stosunku do kosztw przy niskim IL.
W tych rozwaaniach pominity zosta techniczny
aspekt moliwoci wykonania fundamentu na bardzo
sabym gruncie. Nie bierze si pod uwag kosztw

ewentualnego wzmocnienia powierzchniowego podoa,

jak na przykad wykonania platformy roboczej z materiau
gruboziarnistego zagszczonego mechanicznie lub powierzchniowego wzmocnienia geosyntetykami. Szczegowe
zestawienie kosztw wykonania posadowienia w glinie
hali o niskiej cianie bocznej przedstawia wykres
na rysunku 9.

Rys. 9. Koszty realizacji posadowienia bezporedniego w glinie

hali o niskiej cianie

Koszt posadowienia poredniego w piasku hali

o niskiej cianie bocznej zmienia si tylko nieznacznie
wraz z pogarszajcym si stanem podoa. Jedyn
pozycj, ktra wpywa na koszty jest zmieniajca si
nieznacznie dugo pali (od 3,20 m przy ID = 0,8
do 3,55 m przy ID = 0,2). Rnica kosztw w skrajnych
warunkach wynosi okoo 6%. Zmian kosztw wykonania
posadowienia poredniego w piasku o zmieniajcym si
stanie pokazuje wykres na rysunku 10.

Rys. 10. Koszt realizacji posadowienia poredniego w piasku

hali o niskiej cianie

233

Civil and Environmental Engineering / Budownictwo i Inynieria rodowiska 4 (2013) 225-236

W przypadku posadowienia poredniego projektowanego w glinie rnice w kosztach wykonania

s znaczce dla rnych stanw gruntu podoa. Wynika
to ze znacznego wzrostu dugoci pali. Dugo pali
w glinie o IL = 0,0 jest o poow mniejsza ni w glinie
o IL = 0,7. W zwizku z tym koszt wykonania fundamentu
w glinie w stanie mikkoplastycznym jest o 56% wyszy
ni w glinie w stanie pzwartym (rys. 11).
Rys. 13. Koszty realizacji posadowienia poredniego w piasku
hali o wysokiej cianie bocznej

Przy posadowieniu w glinie wzrost kosztw

wykonania posadowienia poredniego wzrasta wraz
ze wzrostem stopnia plastycznoci. Rnica kosztw przy
skrajnych wartociach stopnia plastycznoci (IL = 0,0-0,7)
wynosi okoo 70%. Przy czym gwatowny wzrost kosztw
obserwuje si w stanie mikkoplastycznym, to jest
od IL =0,6 do IL =0,7 (rys. 14).
Rys. 11. Koszty realizacji posadowienia poredniego w glinie
hali o niskiej cianie

4.2. Koszt realizacji posadowienia hali o wysokiej cianie

Niezalenie od stopnia zagszczenia piasku w podou
stopy fundamentowe hali o wysokiej cianie bocznej maj
te same wymiary. Tym samym koszty wykonania
posadowie bezporednich na tych gruntach s stae
i wynosz wedug sporzdzonego kosztorysu 7939 z dla
powtarzalnej sekcji hali o dugoci 3 m.
Koszt posadowienia bezporedniego w glinie w stanie
twardoplastycznym i plastycznym (IL 0,4) nie zmienia
si i wynosi tyle samo co koszt posadowienia
bezporedniego w piasku, to jest 7939 z. Dla podoa
o stopniu plastycznoci IL > 0,4 wykonanie fundamentw
droeje ze wzgldu na zwikszajce si wymiary stp
(rys. 12).

Rys. 14. Koszty realizacji posadowienia poredniego w glinie

hali o wysokiej cianie

4.3. Porwnanie kosztw posadowie

Ogem przeanalizowano 60 wariantw posadowie przy
rnych obcieniach i w rnych warunkach gruntowych.
W wikszoci przypadkw posadowienia hali o niskiej
cianie bocznej koszty fundamentw bezporednich byy
znaczco nisze ni koszty fundamentw porednich.
Wykazano, e w gruntach niespoistych zastosowanie
posadowienia poredniego jest drosze o okoo 60-70%,
niezalenie od stopnia zagszczenia gruntu (rys. 15).

Rys. 12. Koszt realizacji posadowienia bezporedniego w glinie

hali o wysokiej cianie

Podobnie, jak w przypadku posadowienia hali

o niskiej cianie bocznej, koszt realizacji posadowienia
poredniego w piasku hali o wysokiej cianie uzaleniony
jest od dugoci pali. Ponownie, rnica kosztw
w rozwaanych skrajnych przypadkach nie jest dua
i wynosi okoo 6% (rys. 13). Niemniej, cena wykonania
fundamentw porednich hali o wysokiej cianie jest
okoo trzykrotnie wysza ni dla hali o niskiej cianie.

234

Rys. 15. Porwnanie kosztw posadowienia w piasku hali

o niskiej cianie

Relacje odwracaj si w przypadku posadowienia

w glinie w stanie mikkoplastycznym. Koszty
s porwnywalne dla stanw charakteryzujcych si

Krzysztof STERNIK, Szymon KITA

stopniem plastycznoci IL > 0,60, przy czym gdy IL > 0,65

posadowienie porednie jest bardziej ekonomiczne
(rys. 16).

Rys. 18. Porwnanie kosztw posadowienia w glinie hali

o wysokiej cianie

5. Podsumowanie i wnioski
Rys. 16. Porwnanie kosztw posadowienia w glinie hali
o niskiej cianie

W przypadku hali o wysokiej cianie bocznej

uwidacznia si przewaga ekonomiczna posadowienia
poredniego. Niemal w caym analizowanym zakresie
stanw piasku posadowienie na palach okazao si tasze
ni posadowienie bezporednie. Rnica na korzy
posadowienia poredniego przekracza 30% w gruncie
o stopniu zagszczenia ID = 0,8. Jedynie w przypadku
gruntu o najmniejszym stopniu zagszczenia, to jest
ID = 0,2, dugo pali jest na tyle dua, e nieznacznie
przekracza koszt stp fundamentowych (rys. 17).
Podobnie jest w przypadku posadowienia hali o wysokiej
cianie bocznej w glinie.

Rys. 17. Porwnanie kosztw posadowienia w piasku hali

o wysokiej cianie

Fundament palowy okaza si by taszy niemal

w caym zakresie rozwaanych stanw podoa. Wyranie
korzystniej pale wypadaj w glinie w stanie
twardoplastycznym na pograniczu pzwartego. Niemniej,
rnice w kosztach nie przekraczaj 10% dla obu
sposobw posadowie (rys. 18). S one na tyle mae,
i niewielka zmiana zaoe geometrycznych przy
obliczaniu fundamentw, mogaby da wynik odwrotny
od uzyskanego. Zatem nie mona jednoznacznie okreli,
ktry ze sposobw posadowienia jest bardziej
ekonomiczny.

W artykule przeanalizowano posadowienie dwch

konstrukcji hal z zadaszeniem ukowym: ze cian boczn
nisk o wysokoci 60 cm i cian boczn wysok
o wysokoci 370 cm. Wysoko cian hali wpywa
na wielko obcie przekazywanych na fundamenty.
Rozwaano dwa sposoby posadowienia: bezporednie
i porednie, w zmieniajcych si warunkach gruntowych.
Dla uproszczenia przyjto, e podoe hal jest jednorodne,
zbudowane w jednym wariancie z gliny, a w drugim
z piasku. Pod uwag wzito szeroki zakres stanw
podoa: dla piasku ID = 0,2-0,8, dla gliny IL = 0,0-0,7.
Posadowienie bezporednie hali o niskiej cianie
rozwaano w postaci aw fundamentowych, za hali
o wysokiej cianie stp fundamentowych, pomidzy
ktrym zaoono wykonanie aw pod cian wypeniajc
przestrze midzy supami hali. Posadowienie porednie
hali o niskiej cianie zaoono w postaci pojedynczego
rzdu pali CFA zwieczonego oczepem. Dla hali
o wysokiej cianie bocznej zaoono po dwa pale pod
kadym supem. Oczepy wieczce pale s prostoktne
w rzucie, a na nich opiera si belka podwalinowa
stanowica oparcie ciany midzy supami. Dodatkowa
rnica w schemacie statycznym midzy hal o niskiej
cianie a hal o wysokiej cianie polega na zastosowaniu
w tej ostatniej cigw poprzecznych midzy supami
ramy przejmujcych obcienia poziome dziaajce
na oczepy.
W przypadku hali o niskiej cianie wikszo
rozpatrywanych wariantw wskazywaa na posadowienie
bezporednie jako bardziej ekonomiczne, bez wzgldu
na rodzaj gruntu. Natomiast dla hali o cianie wysokiej
korzystniejsze cenowo okazay si by fundamenty
porednie. Na koszty realizacji posadowienia ma wpyw
gwnie wielko i charakter obcienia, a dokadniej
mimord dziaania wypadkowej obcienia e = M / N
oraz jej odchylenie od pionu = arctg(H / N). Wartoci
mimorodw wynikajcych z analizy reakcji podporowych
schematw statycznych czci nadziemnych hal, nie
uwzgldniajcych
ciarw
fundamentw,
wyniosy w przypadku hali o niskiej cianie eI = 0,354 m,
a w przypadku hali o cianie wysokiej eII = 1,91 m.
Zadaszenie ukowe jest konstrukcj lekk, ale dajc
spore wartoci poziomych si podporowych. Dlatego, gdy

235

Civil and Environmental Engineering / Budownictwo i Inynieria rodowiska 4 (2013) 225-236

wzrasta
wysoko
ciany, wartoci momentw
obracajcych na podporach rosn znacznie szybciej,
ni obcie pionowych, co w konsekwencji daje wzrost
mimorodu dziaania wypadkowej obcienia.
Przy nieduej wartoci mimorodu (niska ciana
boczna) w zasadzie zawsze korzystniej jest posadawia
hal bezporednio. Rnica w cenie midzy fundamentami
bezporednimi i palami zmienia si bardzo niewiele
w piaskach, ktre generalnie charakteryzuj si wysokimi
wartociami kta tarcia wewntrznego. W tym przypadku
odchylenie wypadkowej od pionu < .
Wraz ze spadkiem nonoci podoa cena
posadowienia bezporedniego zaczyna gwatownie zblia
si do ceny pali. Tendencja ta jest szczeglnie widoczna
w przypadku podoa gliniastego. Maa warto kta
tarcia wewntrznego w gruntach spoistych w stanie
plastycznym i mikkoplastycznym sprawia, e decydujc
rol w doborze wymiarw fundamentu zaczyna odgrywa
nachylenie wypadkowej obcienia. Aby utrzyma relacj
< naley zwikszy skadow pionow obcienia
zwikszajc ciar fundamentu. Tym samym zwiksza
si koszt posadowienia bezporedniego. Obnienie
nonoci podoa powoduje rwnie wzrost ceny pali,
jednak nie jest on tak gwatowny.
Gdy mimord obcienia ma du warto, jak
w przypadku hali o wysokiej cianie, korzystniejsze jest
posadowienie porednie. Bardzo dobrze wypada
posadowienie na palach w piaskach, niezalenie od ich
stanu. Jest ono niemal zawsze tasze od stp
fundamentowych. Stopy fundamentowe musz by
na tyle due, aby utrzyma wypadkow obcienia
w rdzeniu przekroju. Ten warunek czyni posadowienie
bezporednie mniej atrakcyjnym finansowo.
W gruntach spoistych koszty wykonania fundamentw
porednich i bezporednich przy duym mimorodzie
obcienia s bardzo zblione. Mona jednak zauway,
e nawet w glinie twardoplastycznej posadowienie
na palach moe okaza si tasze.
Koszty wykonania fundamentw mog ulega zmianie
w zalenoci od przyjmowanych rozwiza geometrycznych, konstrukcyjnych i materiaowych. Na to, ktre
posadowienie bdzie bardziej ekonomiczne, mog mie
wpyw rwnie warunki i ceny lokalne. By moe
optymalnym rozwizaniem mogoby by poczenie
posadowienia bezporedniego z palami penicymi rol
kotew
zapobiegajcych
odrywaniu
fundamentu.
Uzyskanych wynikw nie mona uwaa za cise
wytyczne, a jedynie za wskazwk, na jakie zalenoci
naley zwrci uwag przy doborze sposobu
posadowienia konstrukcji, gdy technicznie moliwe
s rne sposoby, a ostatecznym kryterium jest cena.

Literatura
Biernatowski K., Dembicki E., Dzierawski K., Wolski W.
(1987). Fundamentowanie. Projektowanie i Wykonawstwo.
Arkady, Warszawa.

236

Cios I., Garwacka-Pirkowska S. (1999). Projektowanie

Fundamentw. OWPW, Warszawa.
Das B. M. (2007). Principles of Foundation Engineering.
Thomson Learning, London.
Glinicki S. P. (1984). Fundamentowanie. Wydawnictwo
Politechniki Biaostockiej, Biaystok.
Grabowski Z. Pisarczyk S., Obrycki M. (1993).
Fundamentowanie. Wydawnictwo Politechniki Warszawskiej, Warszawa.
Gwizdaa K. (2010). Fundamenty Palowe. Technologie
i Obliczenia. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Kotlicki W. (2009). Projektowanie posadowie bezporednich
w EC 7. W: Materiay XXIV Oglnopolskich Warsztatw
Pracy Projektanta Konstrukcji, Wisa 2009, 205-245.
Kosecki M. (2006). Statyka Ustrojw Palowych. PZITB,
Szczecin.
Mendera Z., Szojda L. Wandzik G. (2012). Stalowe Konstrukcje
Wsporcze. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Mosher R. L., Dawkins W. P. (2000). Theoretical Manual for
Pile Foundations. ERDC/ITL TR-00-5, U.S. Army Corps of
Engineers, Washington.
Pieczyrak J. (1985). Projektowanie Posadowie Fundamentw
Bezporednich. Kryterium Nonoci Podoa Gruntowego.
Gliwickie Biuro Projektw Budownictwa Przemysowego,
Gliwice.
Pieczyrak J. (2006). Nono graniczna podoa gruntowego
wedug PN-81/B-03020 i Eurokodu 7. Zeszyty Naukowe
Politechniki Biaostockiej, Budownictwo, Z. 28, Tom 2,
197-212.
Potts D. M., Zdravkovi L. (2001). Finite Element Analysis in
Geotechnical Engineering. Thomas Telford, London.
Rybak Cz., Pua O., Sarniak W. (1997). Fundamentowanie.
Projektowanie Posadowie. DWE, Wrocaw.
Sieczka H., Steckiewicz R. (1982). Projektowanie
Fundamentw. Wydawnictwo Politechniki Biaostockiej,
Biaystok.
Starosolski W. (2012). Konstrukcje elbetowe wedug
Eurokodu 2 i Norm Zwizanych. Tom 3. Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa.
wieca M. (2009). Projektowanie pali wg Eurokodu 7
przykady oblicze. W: Materiay XXIV Oglnopolskich
Warsztatw Pracy Projektanta Konstrukcji, Wisa 2009, t.
1, 271-290.
Tomlinson M.J. (1994). Pile Design and Construction Practice.
E & FN Spon, London.
Wiun Z. (1987). Zarys Geotechniki. WK, Warszawa.

COSTS OF FOUNDATION CONSTRUCTION

AS THE SELECTION CRITERION
FOR THE CHOICE OF FOUNDATION TYPE
Abstract: In engineering practice there are cases in which,
for technical reasons, it is possible to adopt alternative ways
of foundation. Then, the final decision on the type of foundation
is taken based on the cost of its implementation. The paper
presents a bill of costs for shallow and deep foundations
designed for a hall with vaulted roof. Roofing is based
on the walls of various heights. Two wall heights are
considered: 60 cm and 370 cm. It determines the magnitude and
eccentricities of forces acting on the foundations as well as
foundations dimensions. The consequence is the changing costs
of the foundations. As the result of the cost comparison
the advantage of a deep foundation is exhibited even in the case
of good ground conditions.