Kompleksne smese

enzima - podrka
digestivnom sistemu
Briita orevi
Katedra za bromatologiju
Farmaceutski fakultet,
Uverziteta u Beogradu

Gastrointestinalni trakt (GIT)

Sistem organa u kojima se
postepeno odvija varenje
unete hrane i apsorpcija
hranljivih
materija,
elektrolita i vode.
Najvea povrina u odnosu
na sva druga tkiva; 70 %
svih imunskih elija; sadri
vie
bakterija
nego
somatskih
elija
u
organizmu, najvie izloen
okruenju.

A.Metabolika i B. Imunoloka uloga GIT

Gastrointestinalni trakt (GIT)

Barijera prema spoljanjoj
sredini.
Mesto digestije i apsorpcije
(metabolizma) nutrijenata.
Imunoloka uloga.
Nebalansirana
ishrana
negativno utie na rad GIT-a
menjajui
njegovu
peristaltiku, pranjenje i
bakterijsku floru.

Digestija hrane
Digestija (varenje) je
hemijska razgradnja
kompleksnih biolokih
molekula nutrijenata,
na njihove osnovne
jedinice.
Varenje omoguuju
digestivni enzimi.
Tanko crevo je osnovno
mesto digestije i
apsorpcije nutrijenata.

Podela enzima
1. Enzimi metabolikog dejstva - kataliza biohemijskih
reakcija u organizmu, mogu biti oksidoreduktaze,
transferaze, hidrolaze, lijaze, izomeraze, ligaze;
2. Enzimi digestivnog dejstva-uestvuju u varenju
makronutrijenata, uglavnom su hidrolaze;
3. Enzimi poreklom iz hrane - sirovo voe i povre.

Digestija hrane
Osim digestivnih enzima, znaajnu ulogu u varenju hrane
imaju i hlorovodonina kiselina, une kiseline i
bikarbonati.
Zbog visokog sadraja bikarbonata, pankreasni sok je
alkalne reakcije; sadri pankreasne digestivne enzime koji
vre razgradnju sastojaka hrane.

Varenje poinje u ustima....

Varenje ugljenih hidrata se odvija pomou ptijalina
(alfa-amilaza), koja razlae skrob na maltozu:

....nastavlja se u elucu
Kisela sredina eluca
omoguava aktivnost pepsina
(pH=2-3).
Pepsin zapoinje proces
digestije proteina.
Razlae proteine do proteoza,
peptona i polipeptida.

a zatim i u tankom crevu...

Varenje proteina
zapoeto u elucu
nastavlja se u
duodenumu pod
dejstvom proteolitikih
enzima: tripsina,
himotripsina i
karboksipeptidaze
pankreasa i
aminopeptidaza tankog
creva.

Pankreas
Pankreas ili guteraa je veoma vana lezda ukljuena
u rad sistema organa za varenje.

Pankreasni sok
Dnevno se izlui 800 - 3000 mL i do 20 g digestivnih
enzima.

Uloge:
1. za neutralisanje kiselog himusa iz eluca,
2. za stvaranje optimalne pH za delovanje pankreasnih
enzima.

Enzimi pankreasa
Lue se u inaktivnom obliku u lumen tankog creva, pa se
aktivaraju pod dejstvom aktivatora.
Osnovne klase enzima pankreasa su amilaze, lipaze i
proteaze.
Tripsin, himotripsin i karboksipeptidaza se izluuju u
neaktivnom obliku, kao tripsinogen, himotripsinogen i
prokarboksipeptidaza, a zatim se pomou crevne
enterokinaze aktivira mala koliina tripsinogena.
Tripsin se dalje aktivira autokatalitiki, a takoe, aktivira
himotripsinogen i prokarboksipeptidazu.

Digestija masti
Masti iz hrane emulguju se
pod
dejstvom
unih
kiselina u duodenumu.
Trigliceridi se
hidrolizuju
delovanjem
lipaze
do
masnih
kiselina,
monoglicerida i glicerola.

Digestija ugljenih hidrata

Ugljeni hidrati se razlau pomou

amilaze i oligo- i disaharidaza
(laktaza, saharidaza, maltaza,
alfa-dekstrinaza) u monosaharide,
koji se direktno apsorbuju u
cirkulaciju.

Laktaza
Enzim neophodan za digestiju laktoze:

Intolerancija na laktozu

Nedostatak laktaze uzrokuje nemogunost varenja laktoze

i izaziva simptome:
flatulenciju,
nadutost,
dijareju.

Intolerancija na laktozu
Dijetarne intervencije:
1. eliminacija mleka (ne odnosi se
na jogurt),
2. enzimski suplementi koji sadre
laktazu,
3. probiotici!

Intolerancija na laktozu
Tablete za vakanje (6000-9000 IJ) pre obroka koji sadri
laktozu.
Teni oblici dodaju se mleku neposredno pre konzumiranja
(2000 IJ na 500 mL mleka).

Smernice National Institute of Diabetes and Digestive and

Kidney Diseases:
Simptomi intolerancije na laktozu mogu se spreiti smanjenom
konzumacijom mlenih proizvoda, ili dodavanjem laktaze u
doziranim oblicima.

Dijetna vlakna
Dijetna vlakna se prema novoj meunarodno usaglaenoj
definiciji, objavljenoj u direktivi EU o nutritivnom
deklarisanju hrane (Direktiva 2008/100/EC), definiu kao:

Vlakna su polimeri ugljenih hidrata sa tri ili vie

monomernih jedinica, koji se ne razgrauju niti apsorbuju
u tankom crevu oveka, a mogu da budu prirodno prisutna
u namirnicama, izolovana iz namirnica ili sintetisana, pri
emu moraju imati povoljan fizioloki efekat potvren
opteprihvaenim naunim dokazima.

Dijetna vlakna
Vlakna su polimeri ugljenih hidrata sa 3 ili vie monomernih
jedinica, i ne digestuju se u tankom crevu, a mogu
fermentisati u niim partijama GIT-a.
Prema rastvorljivosti u vodi dele se na rastvorna i
nerastvorna.
Prema stepenu fermentacije u kolonu dele se na
fermentabilna i nefermentabilna.
Fermentabilna DV u
kolonu pod dejstvom bakterija
fermentiu u nie masne kiseline- butirat, acetat i
propionat, koje predstavljaju metaboliko gorivo
kolonocita.

Dijetna vlakna
Rastvorna
hipoholestreolemijski i
hipoglikemijski efekat
o
o
o
o
o
o

deo hemiceluloza
pektini
gume
sluzi
nesvarljivi(rezistentni) skrob
nesvarljivi oligosaharidi

Nerastvorna
peristaltika GIT-a
o celuloza
o pojedine hemiceluloze
o lignin

Preporuke: 25 g 30 g dnevno

Digestija dijetnih vlakana

Ne postoje digestivni enzimi koji vre digestiju DV u
organizmu, ali ih mogu razloiti enzimi mikrobiolokog
porekla:

ksilanaze,
hemicelulaze,
pektinaze i
celulaze.

Ishrana i zdravlje GIT-a

Najznaajniji faktor u promociji zdravlja GIT-a
Optimalan unos makronutrijenata, vode! (principi
racionalne ishrane)

Znaajan je unos pojedinih bioloki aktivnih jedinjenja

Bioloki aktivna jedinjenja u promociji zdravlja

GIT-a
1. Nutrijenti
2. Nenutritivne komponente
Prisutni su u:
konvencionalnoj hrani,
dijetetskim suplementima i
dijetetskim namiricama,
funkcionalnoj hrani.

Nutritivne bioloki aktivne komponente

u promociji GIT
Makronutrijenti (-3 MK, konjugovana linolna kiselina,
gama-linolenska kiselina, proteini, dijetna vlakna,
aminokiseline,-Glu, Arg)
Esencijelni mikronutrijenti (vitamini, mineralne materije)

Ne-esencijelne nutritivne komponente (oligosaharidi

prebiotici, bifidogeni faktori)

Nenutritivne bioloki aktivne

komponente
Probiotici (Kulture mikroorganizama Lactobacillus i
Bifidobacterium vrsta, kao i kvasca Sacharomyces

bolulardii)

Fitonutrijenti (bioflvonoidi)
Enzimi (biljni; digestivni)

Dijetetski suplementi

Dijetetski suplementi su namirnice koje dopunjuju

normalnu ishranu i predstavljaju koncentrovane
izvore nutrijenata (vitamina, minerala, enzima i
drugih supstanci sa hranljivim ili fiziolokim
efektom), a u prometu su u doziranim
farmaceutskim oblicima (kapsule, tablete, kapi).

Enzimi u suplementima
Enzimi prisutni u dijet. suplementima, mogu biti:
biljnog porekla (papain, bromelain),
animalnog porekla (enzimi pankeasa-lipaze, proteaze),
dobijeni
fermentacijom pomou mikroorganizama
(celulaze, disaharidaze).

Biljni enzimi
U procesu digestije mogu uestvovati i biljni enzimi,
poreklom iz namirnica ili suplemenata.
Proteolitii enzimi - bromelain, papain

Bromelain
Proteolitiki kompleks enzima poreklom iz ploda i
stabla ananasa.

Predstavlja smeu razliitih tiolnih endopeptidaza,

kao i: fosfataze, karbohidraze, glukozidaze,
peroksidaze, celulaze, glikoproteine.
Sadri i ugljene hidrate i inhibitore proteaza.
Hemijski sastav bromelaina
ananasa iz koga potie.

zavisi od vrste

Efekti bromelaina KVS

Dijabetes,
hipertentenzija,
hiperholesterolemija,
angina pektoris,
tromboflebitis.
Mehanizmi
delovanja*:
reverzibilna
inhibicija agregacije trombocita, kao i
fibrinolitika aktivnost.

*Glaser D, Hilberg T. The influence of bromelain on platelet count and

platelet activity in vitro. Platelets 2006;17:37-41

Antiinflamatorno i antialergijsko
delovanje

Osteoartritis*,
reumatoidni artritis*,
sinuzitis*,
bol u miiima i kolenu*,
hiruke traume i opekotine*,
hemoroidi*,
ulcerozni kolitis*.

*Pavan R, Jain S, Shraddha, Kumar A.

Properties and therapeutic application of bromelain:
a review. Biotechnol Res Int. 2012;2012:976203. doi: 10.1155/2012/976203

Potencijalno pozitivni efekti

bromelaina
Antikancerozno delovanje;*
Antimikrobno delovanje: Vibrio cholerae i Escherichia
coli;*
Prevencija dijareje, koju mogu uzrokavati enterotoksini
pomenutih patogena.*
Poboljana apsorpcija antibiotika.

*Pavan R, Jain S, Shraddha, Kumar A. Properties and therapeutic application of bromelain: a review. Biotechnol Res
Int. 2012;2012:976203. doi: 10.1155/2012/976203

Papain
Dobija se ekstrakcijom iz ploda papaje (Papaya
carica, Caricaceae).
Sadri enzime koje poseduju proteolitika
svojstva.
Dijareja;
Digestivni paraziti;*
Poboljano varenje
*El Ridi R, Tallima H, Dalton JP2, Donnelly S. Induction of protective
immune responses against schistosomiasis using functionally active
cysteine peptidases. Front Genet. 2014 May 8;5:119.

Efekti papaina
Herpes zoster;*
Olakanje simptoma upale grla i faringitisa.**

*Billigmann P. Enzyme therapy--an alternative in treatment of herpes zoster. A

controlled study of 192 patients. Fortschr Med. 1995 Feb 10;113(4):43-8.
**Edakkanambeth Varayil J, Bauer BA, Hurt RT.Over-the-counter enzyme
supplements: what a clinician needs to know.Mayo Clin Proc. 2014
Sep;89(9):1307-12.

Najee prisutni enzimi u DS

enzim

delovanje

enzim

delovanje

-glukozidaza

digestija u.h.
mahunarki koji
izazivaju nadimanje

amilaza

digestija skroba

celulaza

digestija celuloze iz
voa, povra,
glukoamilaza
semenki

digestija maltoze

invertaza

digestija saharoze

lipaza

digestija masti

laktaza

digestija lektoze

proteaze (idealna je
meavina alkalne,
kisele i neutralne
proteaze)

digestija proteina

malt dijastaza

digestija ugljenih
hidrata

peptidaza

digestija kazeina iz
mleka i glutena iz
itarica

Najee prisutni enzimi u DS

enzim

delovanje

bromelain

akutna postoperativna i
posttraumatska stanja,
opekotine,
upale,
alergije, rinitis

neeljena
dejstva
GIT smetnje, IgE
posredovane alergijske
reakcije

interakcije
amoksicilin,
antiagregacini lekovi

posttraumatska
i
postoperativna
inflamacija,
GIT
problemi,
faringitis,
herpes zoster, hronina
dijareja

ezofaringealna
perforacija, gastritis,
alergije

nisu poznate

tripsin

osteoartritis,
suplementi
sa
digestivnim enzimima

lokalizovani bol

nisu poznate

himotripsin

inflamacije,
otoci,
edemi, apscesi, ulceri,
operacije, traumatska
stanja, povrede

anafilaksa (retko)

nisu poznate

papain

A mogu se nai i...

enzim

delovanje

ksilanaza

digestija biljnih vlakana

pektinaza

digestija pektina, u.h. u

vou

hemicelulaza

digestija biljnih vlakana

fitaza

oslobaanje minerala iz
kompleksa sa fitinskom
kiselinom

beta - glukanaza

digestija beta-glukana, dij.

vlakna prisutnog u ovsu,
peurkama itd.

DS su najee
kombinacija enzima
Pepsin, tripsin, himotripsin,
laktaza, papain, celulaza, lipaza,
laktaza
Mnogobrojne kombinacije u
suplementima koje pomau

varenje.

Postoje u kombinaciji sa
probioticima.

Regulativa vezana za
suplemente u RS
U proizvodnji suplemenata mogu se iskljuivo
koristiti enzimi koji se nalaze na pozitivnoj listi
dozvoljenih izvora enzimskih preparata Pravilnika o
kvalitetu i drugim zahtevima za enzimske preparate
za prehrambene proizvode (Sl. list SRJ, br. 12/2002
i Sl. list SCG, br. 56/2003 dr. pravilnik i 4/2004
dr. pravilnik).

Odobrene zdravstvene izjave koje se odnose na enzime prisutne u hrani u EU

Kada se preporuuju?
Kada je poremeena normalna
digestije sastojaka hrane, to uzrokuje:

nadutost,
oseaj teine,
flatulenciju,
greve..

Hvala na panji!