7.53.

Krug

O krugu, krunici i osnovnim pojmovima vezanim za krug nauili smo u osnovnoj koli.
Ovde emo posvetiti panju meusobnim odnosima kruga, uglova i pravih i nauiti o
osobinama tangentnog i tetivnog etvorougla.

Centralni i periferijski ugao kruga

Centralni ugao kruga je ugao kome je teme centar kruga, a kraci poluprenici kruga.
Svakom centralnom uglu odgovara tetiva kruga i kruni luk.
Periferijski ugao kruga je ugao kome je teme taka sa krunice, a kraci tetive kruga.

tetiva kruga
- kruni luk

centralni ugao nad tetivom

periferijski ugao nad tetivom

Za centralni i periferijski ugao kruga nad istim krunim lukom vai:

Tvrenje 1: Centralni ugao kruga je dva puta vei od periferijskog ugla nad istim krunim
lukom, tj. = .
Da bismo dokazali ovo tvrenje nacrtaemo prenik kruga CD.

Copyright Link group

D
A
Trougao AOC je jednakokraki jer su AO i CO poluprenici kruga, pa je ACO=CAO.
AOD je spoljanji ugao tog trougla, pa je jednak zbiru dva nesusedna unutranja ugla, tj.
AOD=2ACO.
Analogno, BOD je spoljanji ugao jednakokrakog trougla BCO, pa je BOD=2BCO.

=AOB=AOD+BOD=2ACO+2BCO=2(ACO+BCO)=2ACB=2

Primer 1
Izraunati nepoznati ugao sa slike ako je OAB=50.
C

50
A
Reenje:
Trougao ABC je jednakokraki, jer su AO i BO poluprenici, pa je OBA=OAB=50.
Zbir unutranjih uglova u trouglu je 180, pa je centralni ugao nad tetivom AB
=180-250=80.
Traeni ugao je periferijski ugao nad istom tetivom, pa je jednak polovini
centralnog ugla , tj. = 40.

Copyright Link group

odgovarajueg

Primer 2
Dve take sa krunice A i B dele krunicu na dva kruna luka u razmeri 4:5. Koliki centralni
uglovi odgovaraju tim lukovima?
Reenje:
B

A
Ako su duine lukova u razmeri 4:5, onda su i odgovarajui centralni uglovi
razmeri tj. : = 4: 5, pa je = 4, = 5.

i u istoj

Kako je + = 360, vai 9 = 360, = 40, pa je = 160, = 200.

Vana su i sledea tvrenja:

Tvrenje 2: Periferijski ugao nad prenikom je prav.

C
90

.
O

Odgovarajui centralni ugao je opruen, tj. ima 180.

Tvrenje 3: Svi periferijski uglovi nad istim krunim lukom su meusobno jednaki.

Copyright Link group

= = , svi periferijski uglovi su nad istom tetivom AB, pa su svi jednaki polovini
odgovarajueg centralnog ugla.

Teoreme o tangentnim duima i tangentnom uglu

Teorema 1: Tangentne dui iz iste take na krunicu su jednake.
Neka su MA i MB dve tangentne dui iz take M na krunicu kao na slici:
A

r
M
O

Trouglovi AOM i BOM su podudarni na osnovu stava SSU jer je:

AO=BO=r
OM=OM (zajednika stranica)
OAM=OBM=90
(jer je ugao izmeu poluprenika i tangente u krajnjoj taki tog poluprenika 90)

Dobijamo: MA=MB.

Copyright Link group

Primer 3
Dokazati da je zbir kateta pravouglog trougla jednak zbiru prenika opisanog i upisanog
kruga.
Reenje:
B

.O
E

Centar opisane krunice pravouglog trougla je sredite hipotenuze O, pa je duina

hipotenuze =2, gde je poluprenik opisane krunice.
Neka je poluprenik upisanog kruga.
AE=AF= jer su to tangentne dui iz take A na upisanu kruincu.
BE=BD= jer su to tangentne dui iz take B na upisanu krunicu.
=AE+BE= + = + 2
Dobijamo: + 2 = 2, pa je + = 2 + 2 to je trebalo dokazati.
Teorema 2: Ugao izmeu tetive i tangente koja dodiruje krunicu u jednoj krajnjoj taki te
tetive jednak je periferijskom uglu nad tom tetivom.

Neka je tetiva AC prenik kruga normalan na tangentu kao na sledeoj slici:

Copyright Link group

.
O

Vai: CBA=90 kao periferijski ugao nad prenikom AC, pa su uglovi (AB, )i ACB jednaki
kao uglovi sa normalnim kracima. Svi drugi periferijski uglovi nad tetivom AB su jednaki
ACB, pa su samim tim jednaki i uglu izmeu tetive AB i tangente .

Tangentni i tetivni etvorougao

Tangentni etvorougao je etvorougao u koji moe da se upie krunica.
C
P
D
N
Q

A
M
B

Stranice tog etvorougla su tangente kruga.

Za svaki tangentni etvorougao ABCD vai: AB+CD=BC+AD, tj. zbir dve naspramne
stranice jednak je zbiru druge dve naspramne stranice.
Neka su M, N, P i Q dodirne take stranica AB, BC, CD i DA i upisanog kruga tim redom.
Vai: AM=AQ jer su to tangentne dui iz take A na krunicu. Slino: BM=BN, CN=CP i
DP=DQ.
AB+CD=AM+BM+DP+CP=AQ+BN+DQ+CN=BC+AD

Tetivni etvorougao je etvorougao oko koga moe da se opie krunica.

Copyright Link group

C
A

Stranice tog etvorougla su tetive kruga.

Za svaki tetivni etvorougao ABCD vai: + = + =180, tj. zbir dva naspramna ugla
jednak je zbiru druga dva naspramna ugla jednak je opruenom uglu jer je zbir unutranjih
uglova etvorougla jednak 360.
Posmatraemo sledeu sliku:
D

C
A

, pa je jednak polovini odgovarajueg centralnog

Ugao je periferijski ugao nad lukom
, pa je jednak polovini odgovarajueg
ugla DOB. Ugao je periferijski ugao nad lukom
centralnog ugla BOD. Kako je DOB+BOD=360, vai: + = 180.
Primer 4
Ako u jednakokraki trapez moe da se upie krunica, onda je krak tog trapeza jednak
srednjoj liniji. Dokazati.
Reenje:

Copyright Link group

Ako u jednakokraki trapez moe da se upie krunica, onda je taj trapez tangentni i za

njega vai + = 2 , pa je =
= .

Primer 5
Kroz krajnje take prenika AB konstruisane su paralelne tetive AC i BD. Dokazati da su one
jednake.
Reenje:
D

Da bismo dokazali da su tetive AC i BD jednake, dokazaemo da su trouglovi ACO i BDO

podudarni.
AO=BO=r
CO=DO=r

(SUS) ACO BDO AC=BD.

AOC=BOD (unakrsni)

Copyright Link group