SimavnaKadsolu

eyhBedreddin

VARDT
(TamMetin)

Prof.Dr.BilalDindarn
TenkidliBasmndan
TercmeEden:
Dr.CengizKETENE

KLTRBAKANLIIYAYINLARI.1267
TercmeEserlerDizisi.91

ISBN9751707668
KltrBakanl,1990

YaymlarDairesiBakanlnn6.12.1990
tarihveTERED928512845saylmakam
onayilebirincidefaolarak5000adetbast
rlmtr.KamerMatbaaclkANKARA
Bu kitapta, okuyucu Osmanl Devletinin
ilk dnemlerinde yetien, felsefe, fkh ve
tasavvuf bilgini Simavna Kadsolu eyh
Bedreddinin bilinen "Varidt" adl Arapa
eserinintercmesisunulmaktadr.
Bu nl eser Trkeye tercme edilir
ken, hi bir yorum yaplmam ve mmkn
olduuldeherkesiminanlayabileceibir
dilkullanlmayaallmtr.
YaklakaltyzylnceArapaolarakka
leme alnan Varidt, son derece ar bir dil
ve slupla yazlmtr. Felsef, din ve tasav
vuf konularn ele alnd bu eserin, Trk
eye tercme edilmesi de birtakm glk
leri beraberinde getirmitir. Ancak, elden
geldiince glklerin giderilmesine all
mveiyibirtercmeolmasiingayretsarf
edilmitir.
KitabnyazaneyhBedreddininldrl
d tarih hakknda deiik bilgiler veril
mektedir. Muhtemelen1414ile1420yllar
arasndaldrlmtr.

4Varidt
Bu kitapta, yazarn sadece "Varidt" adl
eserinin tercmesi okuyucuya sunulmas
amalandndan, eyh Bedreddinin hayat
ve dier eserleri konusunda ayrca bilgi ve
rilmemitir. eitli kaynaklarda bu hususta
yeterlibilgibulunmaktadr.
Tercmenin amacna ulamas ve faydal
olmasndilerim.

12Aralk1990
Dr.CengizKETENE

Cankuunherzamnezkrdrvridt,
Akluhaylinhemnefkrdrvridt.

idicekHakkadnduyducnmhubdadn,
Bildimkamuriflerinesrrdrvridt.

Sdkilegnlmsevergrmeehemcnmiver,
AnninkimHakknenvrdrvridt.

Oldrriyekdneninkadribilinmezann,
Budilivrneninmimrdrvridt.

Geriktpokyazarilmiledndenhaber,
Cmlesibirbahedirglzrdrvridt.

lmiFsslatamuodlarsynrkamu
Annyerindebitenezhrdrvridt

MuhyiddinBedreddinettilerihyyidin,
DeryNiyzFssenhrdrvridt.

NiyzMsrkaddesellhsrrahulazz

Bismillahirrahmanirrahim
Allahnadyla

hiretilerinin,chilleriniddiaettiigibi
olmadn bil. O iler buyruk, bilinmeyen
gayb ve meleklerin dnyasyla ilgili olup,
chilhalktabakasnniddiaettiigibi,gzle
grlendnyaylailgilideildir.
Peygamberler ve halis kiilerin syledik
leri dorudur. Fakat temel nokta onlar an
lamamadr. Bunu iyi bil ve hi phelenme
ki, cennet, kkler, aalar, huriler, mallar,
rmaklar,meyvalar,azap,atevebenzerleri
rivayetlerde sylendii ve eserlerde anlatl
dgibi,sadecegrntlerleizahedilemez;
onlarnbakaanlamlandavardr.Buanlam
lar,velilerinhlisleribilmektedirler.
bdetlerin amac, gnlleri lml var
lklardan syrp, ebed ve yce varla y
neltmektir. Fni varlklara bal bir gnlle

8Varidt
binylnamazklsandahi,hibirsevapelde
edemezsin.
Bu beden baki kalmayaca gibi, lm
den sonra dadan blmlerinin yeniden
birlemesi de, mmkn deildir. llerin
diriltilmesindekiama,budeildir.
Sennerdesineygafil!
Dnyayadaldniin,Allahanlamayo
lundaki abalarn azalmtr. Bu nesneler ve
olgunluklar,senindndngibideildir.
Fakat sen Haktan uzaklatn iin, onlara
ynetmiyorsun.ayetbunlaranlayabilirsen,
onlarkendineamaedinip,gnlnAllaha
yneltebilirsin.
Sen,meyvelerlevebakaeylerlealdat
lan ocua benzersin. ocua dersten rk
mesin diye, houna gidecek eylerle ben
zetmeleryaplr.SenbugafilgnlnleAllah
vepeygamberleritandnvekitaplaroku
yarak,neistediklerinianladn msanyor
sun?
Dersle uratn srece, Hakk idrak
etmektendahadauzaklatnbilmelisin!
Allahnbuyruu,kendizatnngereidir.
Szle, harflerle, Arapa veya baka bir dille
izahtan mnezzehtir. Kalem her eyin ger
eidir,kendinedairnehalmeydanagelirse
yazmaktadr. Huriler, kkler, rmaklar,
aalar, meyvalar ve benzerlerinin tm,
hayal leminde gerekleir, duyu leminde

SimavnaKadsolueyhBedreddin9
gereklemez;bunuanla!
Cindeaynekildedir,addabunugs
terir; zira grnen duyulardan gizlidir. Onu
gren kii zahirde grdn sanr, gerek
yledeildir.O,ancakhayalgcylekavra
nabilir.
UluTanrKurndabuyurmuturki:
"Gayb bilinmeyeni , Allahtan baka
kimse bilmez. limde ilerlemi olanlar ise,
Onainandkderler."Bunuancakaklsahip
leridnebilirler.
"Elifvelam,ismiummhalesokmabe
lirtisidir.Gerektebilenyalnzbirvekahhar
olan Allahtr. Btnn btnde olmasnda
pheyoktur.Yani,varlklarhernesnedeve
hatta her zerrede vardr. Grmyor musun
tohumda btn aacn var olduunu ve
btnn aacn her blmnde olutuu
nu?
Aacnbtnmeyvadamevcuttur.Her
blmndebirtohumvardr,bylecebtn
buradadr ve ondan olumaktadr. Ayn e
kildebtnlemler,kinat"zden"meyda
nagelmektedirveasldabtndengerek
lemektedir.Btnkinatbirzerredevardr
ve buradan imn sahibi kiiler gizli srr an
larlar. Btn alemler insanda bulunduu,
ancak gizli olduu ve bu gizlilik rts kalk
tka, o zaman "Ben gizli bir hazineydim,
bilinmeyiistedim;benibilsinlerdiyeinsan

10Varidt
lar yarattm" sznn srr ortaya kar.
Bilen yine Allahtr, ondan bakas deildir.
Btnde mnezzehtir ve yine nitelikleriyle
nitelenmitir.Birnurlamumunfitiliyanar,o
halde binlerce alevle yanan gnl nasl
olacaktr.Eygerekpeindekoanyolcu!
Sen de mitsizlie dme, tehlikeleri a
tktansonra,akavuabilirsin.
Bazinsanlarbirbirilerineibdetederler
veya dirhem ve dinarlara, paralara , yiye
ceklere, vn ve kibirlilie bilmeden
ibdetedip,Allahaibdetettiklerinisanr
lar. Ulu Tanr yeti kerimede buyurmutur
ki:
"Dorusubizemanetigklere,yeryz
nevedalarasunduk".Bilgisahibikiilerbu
emanetin Allah anlamak olduunu syle
miler.Ben,buszle,Allahnsuretianlam
na geldii dncesindeyim, nk dem,
Allahn sureti biiminde yaratlmtr. Onun
sureti btnn suretidir ve yalnz insanda
bulunur,bakavarlklardabulunmaz.Byle
ce de gklerdeki ve dierlerindeki asln yo
rumunagerekkalmaz.Onlarkendileribunu
yklenmekten kandlar, insan, madde ola
rakbunuyklendiveyceRahmannsure
tinikabullendi;dahancelerizlimvebilgi
siziken,sonradandilvebilgilioldu.
Seni Allaha yaklatran her ey, melek
tir, rahmandr, ondan bakasna yaklat

SimavnaKadsolueyhBedreddin11
ranlar ise iblistir, eytandr. Seni ulu Tan
rya ynlendiren glerin, meleklerdir, be
den ehvetlere ynlendiren glerin ise,
eytanlardr.
Eykii!
in melekler ve eytanlarla doludur; ga
lipgelenkararverir.Cinlerise,ikisininara
sndadr
Yeryznedenheryamurdamlasnn
birsebebivardr.Oblgeyeyamuruyad
ransebep, melektir.Kendisimelekten olu
tuu gibi, sebeplerin her biri de, melekten
ibarettir. Her damlaya melek dersen, dam
lay salayan sebep dolaysyla doru syle
miolursun?
Her damla iinde, melekler vardr der
sen, yine doruyu sylemi olursun, nk,
blmlerden dolay,meleklervardr.Buda,
melek ad verilen bir suretin yanstlmasn
engelleyemez.
unu bil ki, ceza, rahmet, ac, lezzet ve
benzerleri btnden oluur. Fakat Allah,
btn bunlardan mnezzehtir, zr bunlar
izafidirveiniiningereidir.
Grmyormusun?
Gerekinsan vegerekseylannazndaki
tkrksu,kendisiiinuygunolup,baka
sna zehirdir. Her ikisindeki hayat gerei,
onlardan kopmamsa da, onlardan arnd
rlmtr.Doruolanudurki,Allahkinatn

12Varidt
btndr.
Bil ki, Allahn ortaya kmada, zt bir
eilimi vardr. Bunun da gereklemesi,
ancakkknesnelerleortayakileolur.
Sevgide,buzateilimvezngereinden
ibarettirYceAllah,
"Bengizlibirhazineydimbilinmeyiiste
dim; beni bilsinler diye insanlar yarattm"
szleriyle buna iaret etmektedir. Dier bir
izahla
"Gereklemesi iin yarattm, tesbit et
tim ve ortaya kardm" denilmektedir. Bu
anlamla, baz eyhlerin tahayyl ettikleri
sevgiyirenmeanlamarasndabykfark
vardr.
Dikkatliol.
Birtoplumunbalarolanhatip,imamve
dierlerinin amalar, Hakka ynelik olma
yabilir.Budurum,onlardanuzaklamaniin
yeterlidir. ayet ama onlar doru yola
ynlendirmek ise, ibdetin temeli, hedefle
rininAllaholduuynndedir.Butemelyok
olursa,ibdetlerideyokolurvetopluluklar
ktlkler iinde kalr. Kt topluluklardan
uzaklamakyedir.
VarolannAllaholduunuOndanba
kas olmadn bil; ama da, yine Allahtr;
Ondan bakas deildir. Ya MAKSD, ya da
MEVCD demeleri, bunu gsterir. Birbirile
riyle ters dseler bile, Allah btn nesne

SimavnaKadsolueyhBedreddin13
lerde vardr. nk aamalar bakmndan
hepsivarlkvetezatiinegirmektedir.Allah,
onlardan mnezzehtir. Batl da bir varlk
olarak,Haktrvebatloluunisbidir.Btn
varlkaamalar,cisimlerlemininiindedir.
Bu cisimler yok olunca, ruhlar ve dier m
cerredttan baka her ey yok olur.
"Mirsdlbd" adl eserin yazar bir r
nekle cisimleri katar ve ruhlar da aamala
rnagreekerkam,beyazeker,bitkive
kp ekerlere benzetmi; bu arada ruhlar
cisimlerden ayrma yanlgsna dmtr.
Hlbukigerekyledeildirinsannbedeni
ruhtur, Haktr; suretlerin birikmesiyle yo
unlamtr. Suretler ortadan kalksa da,
ortaolmayan,birolanAllahkalr.
Hak etki ynnden Allahtr. Etkilenme
ynndenise,kulvemahlktur,mahkmve
yeniktir. Bundan dolay btn iler Allaha
aittir;suretlerise,aralardr.Kulunsuretin
de grnmnde Haktan baka bir ey
yoktur. Fakat kul yanlgya dp, kendisin
de Haktan baka zgn bir varln ii ve
seimi bulunduunu sanm tr. Bu yanlg,
onun gafletinden ileri gelmektedir. Tpk i
yapansanatkrn,iyaparkenkendisininve
letinin ayr birer varlk olduunu sand
yanlgsgibi.Oletinesasiiyaptmsanr
sa, bu dncesi beenilmez; nk gafle
tinden gereklemektedir. Gerei bilip, ii

14Varidt
ve seimi kendisine balayp ve bunlarn
Allahtan geldiini anlarsa, bunda yerilecek
bir husus yoktur. Zira mahss i mahss
suretten kmtr ve bylece o fiilin faili
odur. Bu aamadaki i, grnte insann
fakat gerekte Allahndr. Doru olan da,
bu ekilde olandr. Bilgin kii, dnp,
yaptm derse, gerei sylemi olur. Chil
bunu sylerse inandrc olmaz. Aratrp,
gereiortayakarmakiin,iiyapanniini
hissetmesivesemesigerekir.Ziraistediini
yapar, istemediini brakr; nk iler, Al
lahn isteiyle tahakkuk eder; i ve d se
beplerden dolay, aamalar ve rneklerin
gereklerindendir. Bunlar birleip ortaya
knca,istek dezorunluolarakortayakar
ve sonuta iler de gerekleir. nsan, ileri
brakmayamuktedirolduunusanr;hlbuki
durum yle deildir. leri yapmamak da,
ayn ekildedir. Bylece yapann gerekle
me srasnda elinde hissinden baka bir ey
yoktur. Hayvanlarn yaptklar elikili iler,
onlar seim yapma yanlgsna drebilir;
hlbuki gerek, duyduklarndr. Kargalarn
plkleri emesi, horozlarn gece yarlarn
datmesivedierleri,basithalktabakasna
bilinen anlamda seim yapma hakk dn
cesini uyandrr. Bu sadece szlerin yanl
olandr.Aklyetmeyenkargelsebile,ke
finverdiibudur.

SimavnaKadsolueyhBedreddin15
Kinatcinsitrvezynndenkesin
olarak kadmdir ve onun ortaya k za
manlailgilideil.ztidir.KartlklarHaktan
doar. Hak bunlarn bir ksmndan holanr,
birksmndanholanmaz.Dou,zveaa
malargereidir.Bunakarklmaz.Eylem
lerin dzene, kendisine yaknlamaya, ol
gunluklar edinmeye yarayanlarna raz olur;
aksine raz olmaz. Bu durum, bir adamn,
sakinikenyapmayistemediibirii,kznca
yapmasna benzer. Allahn iradesi zatn ve
aamalarn gerei anlamndadr. Zahirde
dnen kiilerin sand gibi sular ve
fevhiler ahlkszlklar, Allahn emriyle
ortayakmaz.
Ulu Tanr zlimlerin sylediklerinden
mnezzehtir.Allaharayan,hastayabenzer;
aranan olgunluklar, sala; cahillik ile
Haktan uzak kalma da hastala benzer.
Nasl ki, bir hasta kendini doktora teslim
edip, bir gn yeniden salna kavumak
midiyle, istediini yapmasna izin verir,
emirlerini yerine getirir, ilalarn aclarna
karsabrgsterirvetedavidekitrlacla
ra dayankl olmaya alp, gayret harcyor
sa ki bu gereklemeyebilir de, ite arayan
kii de byledir. Zira saln temel art
doktorunsylediklerineuymaktr;nkbu
bir aratr; trl aclar sonunda salk elde
edilir veya edilmez. Ama aba gstermesi

16Varidt
gerekirvedoruolanda budur. Hastadok
toruna, beni salma kavuturuncaya ka
dar senin emirlerine riayet etmeyeceim
derse, bu akla uygun dmez. Hakikati ara
yan kii de, engelleri amak iin aba gs
termeli ve ben istediim gerekleinceye
kadareyhlerinsylediklerineuymayacam
dememelidir. Zira byle bir durum bilgi is
tememeninbelirtisidir.
Kii kendi menfaati iin uramaldr;
zamandan medet ummamaldr. Urama
yolu ile amacna kavuursa, istei yerine
gelmi olur. Kader istediini elde etmesini
engellerse,mazursaylr.
Allahaulamanneniyiyolu,dnyaile
rini bir yana brakmaktr. Allaha ulama
isteindebulunanbirokkiiyebuyolneri
lince, der ki isteim yerine gelmeyinceye
kadar dnyay brakmam. Bu da gerekle
mesimmknolmayan birdurumdur. Bun
lar ve peygamberler tpk ocuk sahipleri
gibidirler. Zira onlar ocuklarna olgunluk
kazandrmakiin,gerektevarolmayanbaz
nesnelerle korkutup, umutlandrmaktadr
lar. Fakat ocuklara sylenenler masum
yalanlarolabilir.phesizkipeygamberlerin
sylediklerinin bunlarla alakas yoktur. Pey
gamberlerin sylediklerinin gerek dier
anlamlarn dinleyenler bilgi derecelerine
gre dnebilirler. Arifler gerei bilirler.

SimavnaKadsolueyhBedreddin17
Mesela bir kiiye unu yaparsan, sana nur
danikikuverilecektirdendiinde,ariflerbu
iki kula ilim ve hnerin kastedildiini bilir
ler. Hlbuki dinleyenler alelade kiilerin
bildiianlamageldiinisanrlar.Budadoru
deildir. Burada sylenenler peygamberle
rin bilgisi dahilindedir. Benzeri ryada da
grlr. Zira ryada grlen grnt ger
ektebakadr.Fakatbirokkiininkarla
t bir durum olduu iin, grld gibi
olmad anlalm; izahna allm ve
anlamlarbilinmitir.Peygamberlerinyolun
dabakalarnayolyoktur.Bakalarbasiret
sizliidevamettirirken,velilererenlerkeif
yoluilebunuanladlar.
ylebirdn!
Halkbuhusustanegibisanlariindedir?
Allaha varmann yollar eitlidir; onu
tatmayanbilmez.
AllahselametversinHazretisaaleyhis
selm,ruhuyladiri,cesediyleldr.Ancak
oAllahnruhuolduundandolayveruhan
yannn stnl dolaysyla lmemitir.
Ruh lmszdr; ondan dolay lmemitir,
dediler.Kararstnolanndr;bu dacesedi
lmedi anlamna gelmez; nk bu
imknszdr;bunuanla!
(Hicri)SekizyzsekizylCumagnnde
yeillergiyinmiikikiigrdm.Birininelin
de, Allahn selam ona olsun sann ls

18Varidt
vard.Oikikii,sankibanasannbedeninin
ldn ima ediyorlard. Allah daha iyi
bilir. Halk tabakasnn iddia ettii gibi l
bedenlerinyenidendirilmesi,dorudeildir.
Fakatylebirzamangelebilirki,insanlardan
kimse kalmazsa, yeniden topraktan babasz
anaszinsandoarvedahasonraevlenmey
leoalr.
Cennet ve cehennem ile ayrntlarnn
anlamlarnn, cahillerinin akllarndan ge
en anlamlarla ilgisi yoktur. Melekler ise
melekt alemindendir. Grlmeleri ancak
varlk iinde olabilir; zr melekt varln
batnndadr. yle ki, iyilie yol aanlara
melekler,ktleyolaanlaraise,eytan
lar ve iblisler denir. Belki de kiilie br
np,insanlarnistidadnagregrntek
liyle ortaya kabilir ve insan onu dier sair
varlklardan sanabilir. Hlbuki gerek yle
deildir;okiiningrdgrntigrn
tdr ve onun iindir ki, gren gzn ka
patsa bile, grnty grebilir. Haktan yz
eviren,hislericziolankiieytandr.Gn
l yasaklardan arnm uyuyan bir kiinin
ryalarsonunakadargerekleebilir.
Bilginlerruhunsoyutvarlklarlabalantl
olduunu ve onda olaylarn yansdn sy
lerler. Bu durum yle olabilir. Belki de gr
d onun dnda deildir; fakat uyank
ikendndkleriryaolabilir.Halktabaka

SimavnaKadsolueyhBedreddin19
snn iddia ettii gibi ryada grlenler ayr
eyler deildir. Kii uyankken tasavvur etti
ini uykudayken de grebilir. Dileim onla
rn syledikleri deil, benim sylediklerimin
doruolmasdr.Uyuyankiiuyankkengr
d,iittiivetasavvurettiinindndabir
nesneyi grmez. Kendisine uygun deni
grr. ayet grdkleri karlatrma ve
soyutlarla balant sonucunda tahakkuk
etseydi, kii o halde, daha nce hi grme
dii,duymadvegerekkendisi,gereksede
kendi soyundan olanlarn gnlnden, hat
rndan geirmedii ok gzel eyler grebi
lirdi Fakat gerek byle deildir. Zira gr
dkleri, dncesi sonucunda oluturduu
nesnelerdi. Gnl tasavvur yapmaktan hi
bir zaman bo kalmaz. Dnceler dima
uyankken ve uyurken insann aklndan ge
er. Dncelerin arnma ve hallerine gre
ryayadadoruaktarlmasvehatrlanmas
mmkndr.Sznksasrya,uyuyankii
nin dndklerinden ibaret olup, grnt
lerednr.Sylendiinegre"UluTanr,
ilk nce bir cevher yaratt ve daha sonra
kinat o cevherden var etti". Buradaki
cevherden maksat,ilkvarlnHaksuretiyle
ortaya kmasdr. Yce Tanr sylediklerin
dendahaycedirvehereyidahaiyibilir.
unu bil ki, zikirler ve dualar gnl mat
luba Allaha ynlendirmek iindir ve bir

20Varidt
balantdan baka bir ey deildir. Etki ya
panynelitir.Ynelitenbiroknesneorta
yaktgibi,gafletehlinesaklkalanhusus
lardaaydnlanr.Amelsiziklim,tpkimansz
biramelivebedensizruhgibidir.
Mtekellimlerkelamclar,Allahhereye
muktedirdirveistediiniyapabilirderler.Bu
da, Allahn kfire kfr ve zlime zulm
istedii anlamna gelir ve bir anlamda da,
kfr ile zulmn onun iradesi ve seimi ile
ortayaktdemektir.
Ebu Ali bni Sn ve benzerleri Allahn
varlnnkendinigerektirdiinizatvacibdir
sylerler.Yanionunvarlkinatnvarln
dan deiiktir; fakat kinata etki yapmtr
demektedirler. Hlbuki ikisi birbirinden ayr
vefarkldr;tptaatelesugibiarasndaters
etkivardr.
Bu inanlarn ikisi de yanltr ve srf ce
halet ile bilgisizlikten ileri gelmitir. Allah
zlimlerin sylediklerinden mnezzehtir.
Allahn istei ve seimi kinatn istiddna
gredir. Ulu Tanrnn buyurduu "Allah
istediini yapar ve dilediini hkmeder"
szleri, bir ey iin ne dilerse, onu yapar
anlamnagelmez.Yanitasavvurvetahayyl
edilen,birbirineztolanslm,kfr,zulm,
adalet, ta, aa ve dierlerinde istediini
gerekletirir anlamn tamaz. Buradan
karlananlamudur:

SimavnaKadsolueyhBedreddin21
Allahn istei ve dilei, o nesnenin is
tidad dorultusundadr. stiddnda bu
lunmayan istemez ve dilek istidada bal
dr. Kinatn tm istiddna gre ortaya
kmtr.radebuekildeolup,bununkar
tileilikisiyoktur.Allahistediindenbaka
bireyyapmazveistediideistiddnd
nakmaz.stediiniyaparken,naslolurda
zdeortayakanyapmasn?
nsan bazen zntye kaplabilir ve bu
zntnnsebebinidebilmeyebilir.Hlbuki
bunun bir sebebi olmaldr, onu bilse zl
mezdi. Fakat onu iinde duyar ve zlr.
Allahdahaiyibilir.
"Allahtan baka ilh yoktur" sz,
kinatta ondan baka taplacak yoktur an
lamndadr.
"Melek, kpei bulunan eve girmez"
hadisi, sahibinin gnlnde kpek nitelii
bulunan kiinin meleklik aamalarndan hi
birinde ans bulunmad anlamndadr.
Allahbilir.
Chiliye dneminde insanlar grlen
putlaratapyorlard.Buadaisekuruntuya
dayal putlara tapyorlar. Umulur ki Allah
gerei ortaya karr ve ona taparlar; tpk
mutlak varla ibdet etmenin gerekli oldu
ugibi.
Allah ad, btn ilerin kendinden kt
ve btn olgunluklarla nitelendii iin yce

22Varidt
varlaverilmitir.
ler, sfatlar, durumlar ve olgunluklar
grntler olmadan ortaya kmaz. Btn
grntlerbtnolgunluklargerekletirir.
Grntlerin deiikliine gre, nesneleri
deiik gsteren grntler meydana gelir.
Bunlardakioklukgrntdedir;birolanise
Allahtrvebtngrntlerdetecellieder.
Grntlerinherbiri,ekilbakmndandie
riyle elikilidir; ama gerekte ise ayndr.
Grntlerinherbirindeekilitibarileken
dine zg vaziyetler ortaya kar. Gerekte
isebtndurumlarbirdir.
Bir kii, "Ben Allahm" derse, mutlaka
dorudur;nkvarlkkoulsuzolarakHakk
diye adlandrlr ve bu ister btn nesneler,
isterse bir ksm nesneler ondan ortaya k
sn veya kmasn, ister vasflandrlabilsin
veya vasflandrlmasn durum ayndr G
rn bakmndan her nesneye Allahtan
ayrdr denebilir, nk ekil bakmndan
btnondankmtr".
Gerekten de btn birdir. Yaratc den
diinin doruluu gibi, Rezzak demek de
dorudur. Bakalar da tpk bunun gibi,
Allah ve kul da yledir. oklukta aykrlk
yoktur. Esasnda deiiklik sadece anlam ve
deerlere gredir. Deerlerle tahakkuk ya
plmaz.okluksadecehayallerdenibarettir.
Hadisierifteiaretedildiigibi

SimavnaKadsolueyhBedreddin23
"Allah vard ve onunla baka hi bir
nesne yoktu" ve Bestaminin sylediine
gre
"O imdi de, tpk daha nce olduu gi
bidir."yetikerimedede
"Her ey yok olacak ancak o bakidir"
szleri bunu gsterir. Allahn buyurduu
gibi
"Dnya hayat bir oyun ve oyalanma
dr." Yani yaamda insanlar Haktan alko
yan uralar vardr ve bu da oyalanma an
lamndadr. Haktan baka hi bir nesneyle
uramayan ve Haktan ayr nesnelerden
baka bir megalesi bulunmayan, iki yn
olaninsannsaygvekiniyleyasakvemba
hn iyi deerlendirmesi gerekir. Hakka g
tren ve bakasna ynlendiren iki yndeki
uygunolannifetmekveolmayannikbah
(kt grme) ve yasak etmesi lazmdr.
Semada byledir. Samimi fakirler vakitleri
elverdike sema yapabilirler. Zira onlar
gzel bir ses duyunca, gnllerini Allaha
ynlendirir ve dnyay tamamyla bir taraf
brakarak Allah sevgisiyle doldururlar. Al
laha ulamay gerekletiren ii bir Msl
mannyasaklamashellmidir?
Duyduuma gre tarikat erbab birka
snfa ayrlan odunlar gibidirler. Bir snf
kuru olup, atele yaplan en ufak temasla
tutuur ve kl oluncaya kadar snmez; ya

24Varidt
nnca da ate olur. Bu durumun u szlerle
balants mmkndr; "Fakirlik tahakkuk
edince, baki olan Allahtr." Dier bir snf
iseokadarnemlidirki,nemigidipkuruyun
caya kadar urarsan tutumaz. Orta snfa
gelince,herikisnftanoluuphiurama
dan tutuur ve tamamlanncaya kadar sn
mez snfn yansra, zorlu bir uradan so
ma tutuup ihmal edildike ve nemi tke
ninceye kadar snen snflar iine alr. Bu
yolda istekli olanlarn rnei de byledir;
"Adetleri ineyen olaanst sonular
eldeeder."
Blm:
Allahbtndenmnezzehtir,btnon
dadr ve o da btndedir. Btn hallerde
gereinden ayr kalnmayan bir gerektir.
Grne gre bu bir hayal olup gerekle
mesi imknszdr. Fakat olu ve ortaya k
ard arda grnte ortaya kar. Her ne
kadarobununiindebulunsada,obundan
mnezzehtir. Geree gre oluun var ol
mas Haktr. Varln da grn itibariyle
olmas mmkndr ve somadan tahakkuk
etmitir. Yce Allah "Ac ve tatl sulu iki
denizi birbirine kavumamak zre salver
mitir. Aralarnda bir engel vardr; birbiri
nin snrn aamazlar." diye buyurmutur.
Mmkn Hakk olmayaca gibi, Hakkn da
mmkn olmas imknszdr. Fakat grn

SimavnaKadsolueyhBedreddin25
itibariyle her ikisi birdir ve gerekte Allah
tr. Gerein dnda bir varlk sz konusu
olamaz. Baka nesne ancak itibari saylr.
Dierbirdeyilebtnleyrypdamgasy
la damgalanmtr. Fakat o btnden m
nezzehtir. eref zulmet ve keder grn
lerle ortaya kar ve onlara gre orantl
aykrlk gsterir. Allaha gre btn nesne
ler ayndr. Hakikatta ondan baka varlk
yoktur. Bin suretle ortaya ksa da, yine o
birdir. Ulu Tanr btnde, btn de onda
ortayakar.Gereinebaklrsagrnve
grlen ayndr ve aradaki farklar itibardir.
Allah yerine gre btn varlklarda ortaya
kar ve bu k varlklarn isteine gre
deildir. Allahn istei ve iradesi, zatnn
gereidir. Bu husus chillerin ve medrese
limlerininiddiaettiigibideildir.
Allah Telnn "Onu yapp, ruhumdan
fledim" buyurmas, O aamaya getirilmesi
anlamndadr. Bu aamada beden istenilen
ekle gre dzeltilir ve bu durum sebepler
dorultusundaki maddenin istiddyla hsl
olur. Kabiliyeti yerine getirilirse, frmekle
dile getirilen ruh ikisinin ilgisiyle ortaya
kar.frmeksz,bedeninyaantsylaizah
edilirse,budoruolmaz.Sadeceterkipola
rak sylenebilir. Sz, gl ve insanlarla
hayvanlar arasndaki farklar da byledir.
Fakat bu farklar zde deil, bileimdedir ve

26Varidt
heraamadazelbirgrnleortayakar.
Hayvan aamasnda ruh olarak grlen bu
z, insan aamasnda konuan nefis olarak
grlr ve dardan hi bir ey deildir.
Hayvanda hayvan olan z, insanda insan
olmutur. Farklar ise, istidada gredir. Be
denden ayrlan z, bu ekilde, surette orta
ya kmtr. Bu z suretin bozulmas ile
bozulmaz. z bakidir; deimez ve ortaya
kmasiinbirekleihtiyacvardr.
Bizimgrevimizyolgstermektir;dostla
rn grevi ise, alp abalamaktr. Sonsuz
olan gnl evreni, zamanla deiir. Acele
etmeye gerek yoktur. Her yemiin bir mev
simivardr.Fakatbooturmamak, almak
gerekir.
unubilki,gklerdekiglerle,elerve
benzerlerinin gleri meleklerdir. Peygam
berlerinbuhusustakiszleride,benimsz
lerim anlamna gelmektedir ve chillerin
iddiaettiigibideildir.
Allah Telnn zatnn aslyla bilinmez
demenin anlam, bu lemdeki btn ekil
lerdevardr;bunubil!
Allah,buekillerleortayakarvesonsu
zakadardevameder.Allahnzatnnaslna
varan bir kimse ortaya kar ve hakikata
varmolur.
Anlamalsnki,mutlakvarlk,zatnnvar
l iin gereklidir. Zira birbiriyle ters den

SimavnaKadsolueyhBedreddin27
varlkla yokluun gerei yoktur denilirse,
doru deildir. Biri dieriyle nitelendirile
mez. Varln yok olmas mmkn deildir
veyokluundavarolmasmmknolamaz,
ikisi de birbirinden vazgeemez. zel bir
imknla var olmas imknsz olan mutlak
varln baka bir varlktan oluunu kazan
mas gerekir. Bylece de kendi varlnda
yokluk olur ve varlndan kati nazar edilir.
Zatna dayanarak yoklukla vasflandrlabilir
veyukardagetiigibibuimknszdr.Keza
ayn ekilde baka saylan varln da mev
cudiyetiimknszdr.Ziratahakkukolmadan
nce varln tahakkuk etmesi gerekir. Bu
radaki ama, mutlak varlktadr ve bu da
imknszdr.Mutlakyoklukdiyebireyyok
tur. Mutlak varln var olmas gerei tespit
edildi. Btn varlklar onda var olur. O da
yce Allahtr. Yine btn varlklar onun
grndrvegrnenodur.Ayrcagr
ndeondadr.
unu bil ki mutlak varlk olan yce Al
lahnheraamadaikizelliivardr.
Birietkivefiildir;dieriiseetkilenmektir.
lkinde varlk Allahtr ikincisinde de
lemdir, yaratlmtr ve meydana gelen
olaydr;bunuanla!
MutlakvarlkolanAllahTelherikisinin
arasndakimutlakoluvebirleimlebaml
lktandolaymutlakvarlktr.AllahTelne

28Varidt
btndr, ne de paradr. Zira btn ve
parannbakabiranlamvardr.Gerekvar
olma ve yok olmadan nce gelmektedir.
Geree baka varlklardan soyutlanm
olarak bakldnda para grlyorsa da,
her iki yn iine almaktadr. Ad geen
mutlak varlk btnden bir niteliktir, ondan
daha stn bir aama yoktur, o her eyin
stndedirvebtnondadr;odabtndr
vebtnodur.Buaamadavarlnneba
langc, ne sonu, ne grn ve ne de g
rnmeyiiaamalaryoktur.Dieraamalar
dabunagredeerlendir!
Zr, O btnden arnm mutlak bir
varlksaylp,btnondatahakkuketmitir.
Dierbirdeyile,zelveebeddiyebirolay
yok,herikisibirdir.
YceAllahadairikideerlendirmevar
dr:
Biri belirtilmemi olan deerlendirmedir
vebunagreonabirdirveuludurdenir.
Dieri ise, belirtilmi olandr; buna gre
de,onabirvegzeldenilir.Buikideeriki
el ile izah edilir. Ayn zamanda iki elle, Al
lahn karlkl her iki nitelii grnmeyen
grnen,alanverenvebununbenzeriolan
btn kart nitelikler de aklanr. Allah
Tel nn Ademi iki eliyle yarattn Hz.
Peygamber hadisi erifte belirterek buna
iaret etti. Allah ve kinatn grnts de

SimavnaKadsolueyhBedreddin29
byledir. Peygamber sallallah aleyhi ve
sellem "Allah Telnn Ademi kendi sure
tinde yarattn" sylemitir. Kurnda da
byledir.Bununanlamudurki:
Allah Ademi kendi olgun suretinde ya
ratt.
Buradaki suret manevidir; hissi deildir.
Zira Hak telann Rabb ve lah aamasnda
grnr bir sureti olamaz. Allah bundan
mnezzehtir. Onun grlen sureti kinatn
gereklerinde ortaya kmaktadr. Manevi
grlmeyensuretiise,AllahTelsuretinde
tecelli etmektedir. Bu ikisi insanlar yaratan
ikielanlamndadr.yetikerimedede
"Elimleyarattmasecdeetmeniengel
leyennedir?"szleribunubelirtir.Bundan
dolay da "Duyuu ve gr idin, demi,
fakat kula ve gz idim denmemitir."
UluTanr
"Biz emneti sunduk" yeti kerimesiyle,
btn varlklar birletiren ilh grn,
bu grnte yaratlan ve yeryznde hali
felik mertebesine ulaan inam iaret et
mektedir.
Uykudagrlenryalarlaolaylarveak
a grlen dier ekiller, esasnda bilgi ve
birlik aamasnn belirtileridir. Bunlar Allah
yolunda kendim adayan kiiye birer uyar
olup, yce amacna ulamas iin savamas
gerektiinigsterir.Budaiintadnavarma

30Varidt
ve birliin gereklemesidir. Bunlar ryada
grdkleriylefarkldrvebunlarnbenzerleri
birliin belirtileridir ve aralarnda byk
aykrlkvardr.Bunlarancakermikiibilir.
Mesela kendini Allah yoluna adayan kii
kendinden gemi ve uyumu deilken, be
deninin yaylp, btn dnyay kapsayacak
kadargenilediinigrr.Yinebukiiyery
zndekidalar,aalar,rmaklar,bahele
ri ve btn varlklar da kendinde grr.
Ayrca btn varlklar kendinde grdn
sanrvegrdhernesneyebubenimder.
Kendinefsindenbakahibirnesnegrmez.
Grdn kendi nefsiyle karlatrr. Yine
znde zerre ile gnei eit grr ve arala
rndaki fark anlayamaz. Zaman da bir b
tnolarakgrr;balangilesonuveebed
leezelidegremez.Budemzamandrve
budaHazretiMuhammedsallallhaleyhi
veselleminzamandrdemektendetuhaflk
hissediyor. Zira balangta sonun bir oldu
unu ve sanki zamann deimediini gr
dn zannetmitir. Daha sonra bu gr
n ve okluktan da uzaklap, yeni bir ruh
haletinebrnr.Bazendnyannvarlna,
bazen da yokluuna inanr ve bu yokluun
iinden btn nesneleri grr ve aa kalr.
Daha sonra btn nesnelerin yok olduunu
grr ve bunu anlatmaya gc yetmez.
Bundan soma okluk alemini iice grr ve

SimavnaKadsolueyhBedreddin31
burada bir saat durur ve ardndan kendine
gelir. Bu sylediklerim baz arkadalarmn
bandan geen olaylardr. Nesneler iin
sylenenler, birliin belirtisidir. Gnln ba
zenvarlabazenyokluaynelmesinedair
szlerde,esasndabirlikaamasnngster
gesidir. okluk iin sylenenler ise, aka
ortaya kan olaylarn iaretidir. Her grd
nesneiinbubenimdemesiyleilgilisz
ler ise birliin belirtisidir. Btn bunlar
Haktan gelen uyarlardr. Amalanan birlik,
hali hazrdaki tatl grnen birlik deildir.
Gerek amalanan birlik bunun ok stn
dedir. Allah yoluna kendini adayan kii, bu
birlikle btn nesnelerin kendine bal ol
duunu ve bu nesnelerin kendi kiiliinde
bulunduunu hisseder. Bu aamay izah
etmek mmkn deildir ve bunu tatmayan
tadn bilmez. Bundan dolaydr ki, birlik
ksmdanmeydanagelmitir:
lmi Birlik: Bu birlik, azdan aza dola
arakvekitaplardanokuyarakeldeedilir.
Uyarc Birlik: Bu birlik Allah Tel tara
fndan verilen birliktir. Uyurken ryalarla,
gerekolaylarlaveyailhamyoluilesunulan
birliktir.Bubirlikbirincisindenstndr.
ElenmeveCokuluBirlik:Bubirlikhep
sindenstnolup,amalanandr.
Tasavvuf gerekleince mnafklk ba
lar.Gereksofi,gzleringrmedii,kulakla

32Varidt
rn duymad ve hibir insan gnlnn ha
trlamad olaylar grr. nsanlara akllar
nn alabildii ve onlara uygun olanlar anla
tp, syledii halde ldrlmesine neden
olabilecekleri ise, gnlnde sakl tutar. Bu
durumdanaslmnafksaylmaz?
Seriyyis Sakatnin szlerinde de buna
iaret edilmektedir: Allah rahmet etsin Se
riyy,buhusustayleder:
Tasavvuf anlamn addr. Mutasavvf
bilgi ve hnerinin aydnl hi snmeyen,
kitapta aka izah edilen ilme dair elikili
st kapal bilgi vermeyen ve Allahn bilin
mesini istemedii hususlar kermetleriyle
ifaetmeyenkimsedir.
Buradasylenebilirki,gereevarankii
bildiklerini izah etmelidir. Bunda mnafklk
yoktur.alacakhususiseudur,inantaiki
kart olan dnceyi bir araya getirdi. Hl
bukibundadaalacakbirhususolmamas
gerekir.Ziraherbiriyerinegregerektir.
Allah bilen kiilerin, ilmelyakin, ay
nelyakin ve hakkalyakin anlamlarna dair
deiikgrlerivardr;bunubil!
Bunlar buraya aktarmama bir faydas
olacan sanmyorum. Bu fakirin aklna ge
len ve yalnz birlikte deil, ayn zamanda
yiitlik ve cmertlikle de ilgisi bulunan baz
sylenenlerizikredelim.
Bunarnekolaraksadecekulaktankula

SimavnaKadsolueyhBedreddin33
a duyulan ve grlmeyene ilmel yakin
denir.
Grerekrendiiise,aynelyakindir.
Kendiyaptbiriisede,hakkalyakin
dir.
Bylece ilmel yakin phe gtrmeyen
bilgidir. Fakat grlmemitir. Aynel yakin
ise, grerek bilmektir. Hakkal yakin ise de,
kendisidir. Birlikte gereklemesi iin unlar
sylenir:
KiiHakkTelnnvarlnbakabiret
ken olmadan ve phe kant aramadan
bilirse,ilmelyakindir.
Bunutank,kantvegzlegrpanlama
ya alrsa, bu duruma da aynel yakin de
nir.Buszleresasndaryavegzlegrme
yi deil, hnerin olgunluunu ifade eder.
ZiraAllahbenzerdenvebenzetilmedenm
nezzehtir.
KiiAllahtanbakabirvarlnbulunma
dmvebtnvarlnAllaholduunubilir
se,bunahakkalyakindenir.ZirabuHakkla
gereklemitir. Bu durumda varlk kalmaz;
btn varide Allah Telnndr. Allah an
ma, anan ve andan birdir ve bu da Al
lahtan baka bir varln bulunmad an
lamndadr.Allahvarlngereidolaysyla
anma, anlma ve anlan de birdir. Bu da
ilmel yakindir. Hakkel yakin ise, kendini
Allahyolunaadayankiininbundatahakkuk

34Varidt
etmesi anlamna gelir. Ben bu aamada
dilde dolaan ve grlen ansn gerek an
sn sureti olduunu grdm. Gerek ansn
da gnlde olutuunu grdm ve bundan
dolay gnle an ad verilmitir. Gnle
aynzamandaHakkaddaverilir.Btn,bir
olmutur.Butpksuyunrzgrestiizaman
dalgaya dnt hale benzer. Hlbuki
gerektedalgasudanbakabireydeildir.
Gnlveantadadurumayndr;an,b
tngnlkaplarvebylecegnlbtny
le ana dnr. Dildeki an gnldeki
ansn suretidir ve ayn ekildedir. Fakat
gnl ekilden mnezzehtir. Ama aama,
kesinlikle bunu bylece yklenmemi gerek
tiriyor.Bundandauanlalyorki:Gnlde
ikidncebirdenbirleemez.nkgn
legelendnce,oaamadabakabird
nceyeyerbrakmayacakkadaronukaplar.
Budatpkdenizsuyugibidir;esenrzgrn
etkisiyledalgalanrvebudalgaeklimrzgr
esip dalga devam ettike baka bir biimde
dnmekimknszdr.Bunuiyianla!
yle sanyorum ki, bu ince konuyu ben
den nce kimse ele almamtr. Allah daha
iyibilir.
Bazen kendimi gayet latif olarak gr
rm; bu grnmn sebebi ise, bedenimin
eklidir. te bu letafet de, beden ekille
ilgilidir. Ortada grlen nesne bu latif g

SimavnaKadsolueyhBedreddin35
rntdr. Latif olan buharn da, letafeti
younlamadan grnmez; younlanca,
bulut olup grnr. Bulutun bu biimi bu
hardan farkl bir nesne deildir; buharn ta
kendisidir; younlam ve ona baka hibir
varlk eklenmemitir. ahslarda grlen
letafetdeayndr;younlancagrnenbir
biim kazanr. Bu sadece bir rnek olup,
gzlemlere dair sylediklerimize iarettir.
nsanla buhar arasnda hi bir ynden ben
zerlikyoktur.
Baz zamanlar okumaya dalm megul
olduumda, gnlme sanki prl prl parla
yanbirtakmkiileringrntsder.D
ncelere dalar ve bu kiilerin grnts
beni megul eder. Her ne kadar bu dn
ceyi gnlmden atmaya alrsam da, ata
mam. Bir de bakyorum ki, ertesi gn o kii
beni ziyaret etmeye geliyor ve bylece onu
bilfiil gryorum. Hazreti Raslllah sal
lallhaleyhivesellembuyurmuturki:
"Peygamberliktensadecemjdeliszler
geriye kald." Yine Hazreti Peygamber bu
yurmuturki:
"yiryalarpeygamberliinkrkaltb
lmnden biridir." Bylece Peygamber,
ryalar peygamberliin ayrnt ksmlarn
dan biri saymtr. Bundan dolay Allaha
ulamak isteyen kii ryalardan vazgeme
meli ve yorumlarn da takip etmelidir. Zira

36Varidt
onlarbilmedebykfaydalarvardr.Onlar
la birok bilinmeyen olay aydnlatlabilir.
Kendini Allah yoluna adayan kiinin sal
vekthalleriyleiyiryasahibinindehalve
durumlar ryalarla anlalabilir. yi ryalar
gren kiinin aydnlanmas iin gsterilen
Allahn klarndan bir k parasdr. Bir
gecebuklryabenidebalad,kendim
den getim; atm; zdrap ve byk haz
duydum ve o esnada aadaki beyti dile
getirdim:
EynefsgzdaimaAllahnadnanve
kederdenlver
YceAllahtanbakahikimseyeihtiya
eliniama
Oesnadaetrafmdabirgrupfakihren
ci de vard; durumumdan etkilenip, benim
iin korktular. Bu renciler arasnda M
srdaki Barkukiye Medresesi mderrisle
rinden olan Mevlana Seyfeddin vard. lk
bataeyhuniyemderrisiMevlanaZdeyi
grdm.Fakatikincidefabaktmdayerine
yukardaadgeenSeyfeddinigrdm.
unu bil ki, grnn deimesi, yani
bir kiinin grnnn baka kiinin gr
nnegemesitekbirnesnegibidir.Bazen
birkiiyibakabirkiigibigrr.Budadile
ini anlam olduuna dair bir belirtidir ve o
gruba uygun olup, zel kiiyle ilgili deildir.
Grntdeokiiyleilgilideil,bakabiim

SimavnaKadsolueyhBedreddin37
de uyarlmak iin gsterilen ve birlie dela
letedenayrbirdurumdur.
AllahTelbuyurmuturki:
"deme btn isimleri retti, sonra
eyay meleklere gsterdi." Buradaki isim
ler Allahn isimleridir. Allahn isimlerinin
olgun grnts, meleklerin deil, olgun
insann belirtisidir. Bundan dolaydr ki, b
tn bu isimleri olgun insana retti ve onu
bu adlarla ekillendirdi. Bu bir ereftir; ta
gibieyaybelirtenharfleribilmekbirhner
deildir.nkbunlarbilmekkolaybiritir
vegerekinsanolugereksemeleklerarasn
daherhangibirvnkaynasaylmaz.
Gkler, yeryz, eler ve benzerlerine
vekil klman melekler, bunlarn iindeki Al
lahn iradesiyle ortaya kan glerdir. On
largzapkapayncayakadarsrenksack
sre ierisinde bile Allaha itaat etmekten
gerikalmazlar.Meleklerinbalangtanson
suza kadar Allahn adn andklarn Yce
Allahyetikerimedeylebelirtmitir:
"Onu hamd ile tesbih etmeyen hibir
ey yoktur, fakat siz onlarn tesbihlerini
anlamazsnz." eytanlar ise, insann kan
iinde akan ve nefsin hayvani ehvetlerini
gstereniindekiglerdir.Buglerinsan
Allah ve eriata kar gelmeye srkler. Al
lahn selam zerine olsun Peygamber haz
retleribunauszleriiledeinir:

38Varidt
"eytankanlabirliktedolayor".
Eychiller!
Sizler Allahn, Peygamberlerin ve velile
rin sylediklerim anlamyorsunuz. Akllarn
zn eksiklii, gnllerinizin bulankl, hi
retleilgiligafletinizvearderecedednya
ya ballnz, sizi gereklerden uzaklatr
mtrvegereirenmeniziengellemitir.
Fakatdoruluunuzdayanlyolasapmanz
iinde yer almaktadr. Bundan dolay eriat
dzenleyicisi de bunu size acd iin byle
tesbitetti.nksizindoruluunuzcehale
tinizdeyeralmaktadr.Aynzamandakader
meselesi hakkndaki en bilgiliniz, en cahili
nizdir. Gzleriniz bunu grmemitir, bunun
sebebi Peygamber ve btn velilerin bil
memesindendeil;onlarbunugnebildik
lerigibibilirler.Fakatakllarnzneksikliin
den dolay, size ve aalk kimselere izah
etmiyorlar. Sana gelince, eer sen de iini
temiz tutarsan belki sylediklerini anlayabi
lirsin.
Hidyeti dileyen kii byk iyilik ve ol
gunluklarn kk, ufack sular, kusur ve
zararlarn byk grmelidir; yoksa ondan
da mit yoktur. Bilmelisin ki, kulun
Kurndakidnya,yaantvehiretileriyle
ilgili konular bilmesi gerekir ve bylece
zamann orantl olarak dnya ileriyle hi
retileriarasndaayarlamasnbilmelidir.

SimavnaKadsolueyhBedreddin39
Kurn otuz Czdr. Dnya ileriyle ilgili
cz, birden biraz daha fazladr. Hlbuki hi
ret ilerine dair czler, geriye kalan yirmi
dokuz czdr. Kurnn bu ekilde dzen
lenmesi, esasnda insanlara bir uyardr. Bu
uyar insanlara ve limlere dnya ve hiret
ilerine ne oranda sre ayrmalarn gster
mektedir.Allahdahaiyibilir.Allahtangelen
emirlerdenbiridebudur.
unu bil ki, isimler, nitelikler ve ilerin
hepsi kabiliyetlere baldr. Bunlar olmayn
ca, onlardan da bir ey ortada kalmaz. Bu
srra dair haberi de kaderin srr bana bil
dirmektedir. Allah daha iyi bilir. Allaha
hamdolsun bu konulardaki bilgileri Yce
Allah bana bildirdi. Bu bilgiler kitap okuya
rakverenimgrerekeldeedilemez.
Cennet, esasnda melekt leminden
ibarettir. dem aleyhisselam buradan kp,
younlaarakyeryznealdekilleinmi
tir. hiret ileriyle ilgilenen bilginler, hiret
yolu iin gerekli olan bilgileri kitap ve sn
netten rendiler. Fkhla uraan bilginler
de, dnya ilerine dair bilgileri ve alm sa
tmlara dair meseleleri yine, o kitaplar ve
snnetten elde ettiler. Kii, hiret yoluna
dairbilgilerieldeetmekisterse,hiretkonu
larn ele alan kitaplar incelemelidir. Fkh
konularnadairbilgilerieldeetmekistiyorsa,
o halde, fkh kitaplarn okumal ve incele

40Varidt
melidir. Biri kalkp, ben de kitap ve snnet
ten yararlanarak bu bilgileri, hiret ve fkh
ileriyleilgilenenbilgilerineserlerinigzden
geirmeden elde edebilirim; onlar insand,
ben de insanm derse, doru olmaz ve bu
dnce mr boa harcamaktan baka bir
ie yaramaz. hiret yolu da byledir. nsan
ancak duygularla ilgisini kesip, Hakk gzle
gremeyeceini idrak ettikten sonra ve Al
lahnsevgisiylecounca,Allahonagrn
olarakgrnebilir.Fakatbuokaztahakkuk
edenbirolaydr.Buradakiesasnoktagnln
saf bir ekilde Allaha ynelmesidir. Bu ger
ekleirse, Allah grn olarak deil, anla
yekliyleveduyularlatecelliedervep
heortadankalkar.
Aacn,(Musa aleyhisselma) "Ben Al
lahm" demesi, insann bunu sylemesinin
doru olduuna dair bir uyardr. Birinci
ekildebelirttiimizgibiyse,dorudur. Dn
ya Allahn grn olduundan dolay,
"BenAllahm"diyenherkesinszdedo
rudur.nkbununlabtnAllahkastedi
liyor;blmlehibiralakasyokturvekonu
an insan deil, Allahtr. Keza ayn ekilde
insan konumaya balayp, "ben Zeydim"
derse,buszleridorudur.nkbuszler
Zeydin zyle alakaldr ve konuan dil ile
kprdayan ve etten oluan bedenle yalan
danuzaktanhibirilgisiyoktur.Szsyle

SimavnaKadsolueyhBedreddin41
yen dil deil, Zeydin zatdr. Bundan dolay
aa veya insan "ben Allahm" derse do
rudur. Bu itibarla her zerre de, "Ben Al
lahm"dersedorudur.Ancakbakabirkii
"O veya sen Allahsn" derse, doru deil
dir. Ayn ekilde dil ben Zeydim diyebilir.
Fakat bir bakas dile, o, veya sen Zeydsin
diyemez."
Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin;
"Allah vard ve onunla baka hi bir nesne
yoktu" szleri, Allahn birlik aamasndan
dahastnbiraamayadenildiinedairbir
gstergedir.Btnnesnelerde,buaamada
ortayakmaktadr.
unu bil ki, varolu ile yok olu ezel ve
ebeddirvednyailehiretiseizafdir.G
rnen dnya fni ve grnmeyen hirete
baki denmitir. kisi de ezel ve ebeddir.
Ancakdierebedolanhireteverdir.Kiile
rineldeettikleriolgunluklarntatlan,huriler,
kkler ve cennetlere benzetilmitir. Bunla
raverilenadlartakmaadlardr.nkeksik,
chil ve kt akllar bulunan kiilere gerek
buvesileileanlatlabilir.Onlaraakaanla
tlsa bile, dnya ileri ve lezzetlerinden geri
kalmazlar. Bundan dolaydr ki, bu yollara
bavurulmu ve bununla bu kiilerin evki
ninarttrlmasamalanmtr.Bylecebun
larAllahaulamakiinibdetlereynelirler
ve byk bir almaya giriirler ve sonuta

42Varidt
Hakk idrak ederler. Allah yoluna girenlere
balangta byle yaplmam ve bylece
dikkatleri ekilmemi olsayd, bilmedikleri
yollara saparlard. Allah gerei syler ve
doruyolugsterir.
Allahn selam ona olsun Peygamber,
hadisi erifinde buyurmutur ki, "nsanlarn
ellerinde bulunanlardan uzak dur; insanlar
seni sever ve Allahn katnda bulunanlar
danuzakdur;Allahsenisever."Mkfatve
tehditler dorudur ve bunlar Hakktan
HakkaveHakklaHakkiindir.
lmeden nce l, ta ki lmsz kalasn.
Zira dnyadan, dnyann tatlarndan ve
ehvetlerindenuzakdurankii,balangcve
sonuolmayangerekvarlakavuur.Butr
hayatta lm yoktur; sonsuza kadar devam
eder.Fakatinsanlarbuyaantydeil,dn
ya yaantsn istemektedirler. Dier bir k
ise,lmedenncelenilahahlakeldeeder
ve ad sonsuza kadar kahr. Ad sonsuza ka
darkalankiiebediyenyaar.Ayrcanc
biranlamdayle:Geicivemecazvarlk
tanvazgeen,kendivarlnnAllahnvarlk
kaynaklarndan bir kaynak olduunu bilen
veikiliktenkurtulankii,sonsuzakadardiri
dir. Zira varlktan baka bir ey geride kal
mazvevarlndayokolmasimknszdr.
Hadiste cennetin sekiz, cehennemin ise
yedi kaps bulunduu belirtilmitir. Bundan

SimavnaKadsolueyhBedreddin43
da u anlalr ki, ar cennetin tavandr ve
burlarngdecennetinyeridir.Burlarn
gnn ibkeyi cehennemin tavandr ve
bunlarn altndaki gklerin her biri de, bir
kapdr.Bylececennetinsekizkapsvardr.
Ziraatlasadverilengnaltndasekizgk
vardrvebugklerunlardr:Burlarng,
Zhal g, Mteri g, Merih g, G
ne,Zhre,UtaritveAy.Aygklerinsonun
cusudur. Yldzlara ait gn ibkeyi ce
hennemin tavanm oluturuyorsa, altnda
yedi gk kalr. Her g bir kap sayarsan,
cennetin sekiz ve cehennemin yedi kaps
olur. Bunu yaznca Kurndan birka yet
okuyaym diye mushafi atm ve u yetle
karlatm: "yetlerimizi yalan sayp, onla
rakarbyklktaslayanlara,gnkap
laralmazvecennetegiremezler".Buda,
gklerin cennetin kaplar olduuna dair
sylediklerimizebiriarettir.Dierbirdeyi
le, cennetin kaplar olan gkler onlara al
mayacaktr.
afi mezhebi ve dier baz kiilere gre
kaza namazlarnn dzenli bir ekilde kln
masvacibdeildir.Hlbukidierbazkiile
regreisebuvacibdir.
Durum namazn selamnda da byledir.
Hanef mezhebi ve bazlar, selamn namaz
klan kii tarafndan ban iki yana evirip
vermesi gerei zerinde durmular. Maliki

44Varidt
mezhebi ve dier bazlar ise, selamn ne
doru verilmesi dncesini savunmular
dr. Tahiyyt duasnda da durum byledir.
afi mezhebinde olduu gibi, bazlar bu
duanntpknormalhalkkonumastrnde
yaplabileceini savunurlar. Bu duaya misal
olarak da, evlenme duas gsterilebilir. Ha
nef mezhebinde de olduu gibi, dier baz
kimseler ise, bunun caiz olmad dnce
sindedirler.Butrsylentilerbirokkezda
dnkileriinyaylmtr.Buvebunaben
zerleri hakknda dnen kiiler, btn dik
katlerini i lemin dzeltilmesi, artlmas,
ahlakn tehzip (ssleme) edilmesi ynne
evirirler. Da dnk abalar da, bunun bir
aracsaylr.abalarharcanacaksa,netrde
yaplacaktrki,istenileneldeedilsin.Bundan
dolaydrki,buvebunabenzerdurumlarda
bunugerekletirmekimknszdr.
Da dnk grnlerle uraan bilgin
leri Allah Tel ilerini slah etmi ve onlar
ii brakp, kabuklarla uramaya ynlen
dirmitir. Bu bilginlerin ounun ii yarlp,
bakldnda, dnya sevgisi ve bakanlk
hrsndan baka, dinle ilgili hi bir ize rast
lanmaz.Allahonlarreziletsin.
AllahTel,Tahasuresinde
"EyMuhammed!Sanadalansorarlar;
de ki; Rabbim onlar ufalayp savuracak,
yerlerinidz,kurubirtoprakhalinegetire

SimavnaKadsolueyhBedreddin45
cek; orada ne ukur, ne tmsek grecek
sin"diyeduyurmutur.Buszlerlekyamet
te Allah varlnn ortaya k ve bir olan
Allahnheryerikaplamasanlamkarlabi
lir. Bu durumda eiklii bulunmayan ve bir
olanAllahkararsahibiolurvebyleceda
larn zellikleri ortadan kalkar. Bu zamanda
ise, sadece birlik grnecek ve halk da bu
birliedavetedilecektir.Allaheimveeik
likleriaklayacakvegnlleriyumuatacak
tr. Allah ve Rahman adlar ile adlandrlan
znkararlarnnkabuliinniteliklerbelir
lenecek ve bylece zn kararlar ortaya
karken, niteliklere dair kararlar ortadan
kaybolacaktr, izi kalmayacaktr. Yce Allah,
Enbiyasuresindeylebuyurmutur:
"nkaredenler,gklerveyeryapkken
onlarayrdmzgrmedilermi?".
Bu yetin tefsirinde yle deniyor: Gk
lerleyeryzyapkt.Bendederimki,bu
nunlainsankasdediliyordurherhalde.Gk
lerde,melektlemine dairbiriarettirve
yeryz ise mlk aleminin belirtisidir ve
insan her ikisinin karmdr. Rahimde bir
damlavesviken,onlaryarpruhufrdk
ve bylece mlk ve melekt izleri onda be
lirmeyebalad.
Gerek sevgi odur ki, gnln Allah
Telnn sevgisiyle dolsun ve dnya sevgi
sindenuzakdursun.

46Varidt
hyl Ulm, Kimys Sade ve ben
zerleri,gerekTahkikilmiilezenmeTak
litilmiarasndabirmesafeoluturur.Buda,
dnyaydoruyolagtrmevegereiara
yan kiilere grnm gzel bir yoldur. Zira
bunlar, gerei ararken neyin kendilerine
uygun,neyintersdtnanlayacakkabi
liyettedeillervebilmedentpkavkpekle
rigibibounaabaharcarlar.unubilki:
Cinler, meleklerden, eytandan ve iblis
ten daha yaygndr ve bunlarn hepsi ruhlar
lemindendirler; cisimler lemiyle hi bir
ilgileri yoktur. Bunlar btn ve blmden
oluan glerdendir. Allaha yaknlamay
gerekletiren ara ve sebeplerden meyda
na gelen glere, melekler ad verilir. Al
lahtan uzaklatrp, dnyaya yaklatran
glere ise, eytan ad verilir. Ulu Tanrnn
yeti kerimede "Allahla cinler arasnda da
birsoybaicadettiler"szleri,bizimcinler
meleklerden daha geneldir szmze dair
bir kanttr. Kfirler, melekler Allahn kzla
rdr dediler. Fakat cinler ve eytanlar Al
lahn kzlardr demediler. Yce Allah bun
lardan mnezzehtir. Bu sylenenler, melek
lerinde,cinlerkavramiindeyeraldan
lamnagelmektedir.
AllahTel,Kurndabuyurmuturki:
"Yamur suyunu indirir ve onunla her
trl rn yemileri yetitiririz; lleri

SimavnaKadsolueyhBedreddin47
de bunun gibi diriltip, karrz; belki bun
dan ibret alrsnz." Bu da iki k arasnda
fark bulunmadm gsterir. Kyamet gn
dirilen cesetle ryen vcut arasnda hi
bir balant bulunmadna iarettir. Keza
ayn ekilde yerde ryen rnlerle yeni
yetienrnlerarasndabirbalantyoktur;
sadecebenzerlikvardr.
YceAllahkitabnda:
"Eyinsanlar!Sizinyaratlmanzvetek
rar dirilmeniz tek bir nefsin yaratlmas ve
tekrardiriltilmesigibidir,"buyurmutur.Bu
yet, dnyann st ile alt ve grnen ile
grnmeyeni bir kiiye benzediine iaret
ediyor.Nesnelerineitliolmas,tpkinam
oluturan yeler gibidir. Nasl ki yelerin
eitli olmas insann birliini bozmuyorsa,
nesnelerineitliolmasdadnyannbirlii
ni bozmaz. Zira dnya Hakkn grnts
dr.Buiintemelisporveurayabaldr;
sabit tutkularla ilgisi yoktur. Tutkulardan
kurtulmak iin harcanan abalar a ve za
manlara gre deiebilir. Bundan dolay da
er hkmler yasalar de deiebilir. Pey
gamberlerinhalvetavrlarbununisbatdr.
Btn peygamberler hak yolundadrlar;
aralarndakiyollarnfarklolmasonlarhak
szgsteremez.
"Allahtanbakataplacakyoktur"diyen
cennete girer. Bu sz sylemenin birka

48Varidt
anlamvardr:
1 Genel olarak bilinen huri, kkler ve
benzerlerianlamndadr.
2 Sava srasnda esir alman kfirlerin
mallarvecanlaralndiin,buszleridile
getiren kfir bu durumlardan kurtulur ve
gvenlie kavuur. te bu durum cennet
szyleifadeedilmitir.

3Buradakii,buszlerlekendini,maln
veailesinikorumakiinkullanmvebyle
cecennetegirmitir.
4Her iki dnyada ve kinatta da Al
lahtan baka bir varlk bulunmadn bilen
kii, duyulan varlklardan kurtulmu olup,
cennetegirmisaylr.
5Kendi kendine gerekleen ve varln
dan kurtulan kii, karanlk ve cehennemi
varlndan kurtulmu saylr ve ebed olan
cennetegirmiolurveoradakorunur.
6Heriyidurumacennetveherktdu
rumacehennemadverilir.Birlikdurumuiyi
ulubirdurumdur.Allahairkkomaduru
muise,ktbirdurumdur."Allahtanbaka
taplacak varlk yoktur" diyen kii, kt
durumdaniyidurumageer.
7"Allahtan baka taplacak yoktur" di
yenveakagrlen,duyulanputlaratap
maktan vazgeip, duyularla ilgisi bulunma
yan ve grlmeyen Allaha ynelen kii,

SimavnaKadsolueyhBedreddin49
duyularlaifadeedilemeyenAllahaular.Bu
durumcennetileifadeedilmitir.
te bu ile ilgili yedi durum bylece ta
mamlanmtr.Kurnndaiivedvardr
veiksmnndayediizahvardr.
Allahn selamlar onlara olsun Peygam
berlere de kelimelerin anlamlar bildirilmi
tir.unubilesinki,hemdnyahemdehi
retle ilgili her iyi ve yce duruma cennet
denilir ve ayn ekilde de, ate, ylanlar, ak
repler ve zakkumdaki durumlara kt ve
alakdurtunlardenilir.Kitaplardanitelendi
rilenler ve sz edilen hurilerle kkler ve
dierleri sylediklerimizin rnekleridir g
rntleridir. Bunlarn grnt olduunun
deliline gelince, yle izah edilebilir: Kii
ryasnda kendini bir ba veya yksek bir
kktegrrse,bundanycelikeldeedecei
ve amacna ulaaca anlam karlr. Rya
larda grlen grntler, hiretteki grn
tlerin cinslerindendir. Zira uyku, ksa lm
gibidir ve uykuda grlen ryalar, hiret
grntleri cinsindendir. Bylece hiret,
cennet,huriletvekkleriiyitamvedikkatli
ol,aldanma!
Bundan byle okuyup, anlayp ve inan
dktan sonra salon ciddiyetini, harcam
olduun abalar ve almalarn brakma.
Zirabilimler,bulular,olgunluklar,ykseltici
durumlarvestnmertebelerinmeneibu

50Varidt
almalarabaldr.Herhangibirkiiyanlp
"Dnya, hiret, huriler, kkler ve cennet
byleyse, gerei yoktur" derse, katli mu
bahtr.nkodelaletedmtr.
unu bil ki, kyamet ekbirler nezdin
de(bykleryannda)zatnortayaknve
nitelikler saltanatnn son bulmas anlamna
gelmektedir.Dilersen,lenkiiiin,kyame
ti balamtr diyebilirsin. Yeniden dirilme
aynsnn tekrardr. Allah szlerin de tam
olarak belirtildii gibi, ate ve cahillikten
saknnz. Her peygambere vahiy yolu ile
gelen bilgilerin tm dorudur ve her y
nyleamalananiinealr.
Peygamber efendimizin dneminde baz
kiiler, bilmen kymetin gerekleeceini,
Deccalin ve Dabbetlarzn ortaya kaca
n bekliyorlard ve bunlarn zamanlarnda
gerekleeceini zannediyorlard. Bu bek
lentileri kitaplarda da belirtilmitir. Daha
somagelenlerbudurumlarnkendidnem
lerinde gerekleeceini sandlar ve bu hu
susta kitaplar yazanlar da oldu. Bazlar bu
olaylarn yznc yl iinde cereyan ede
ceini, bazlar ise, Mehdinin ve Hteml
vilyenin kyla birlikte yedi yzyl ile
sekiz yzyl arasnda gerekleeceini ileri
srdler. Hlbuki peygamber efendimizin
zamanndan bugne dek sekiz yz yl gelip
getii halde, onlarn syledikleri ve chil

SimavnaKadsolueyhBedreddin51
halktabakasnntahayylettiigibiherhan
gibirolaygereklemedi.Bunlarnsyledik
lerinden hi biri yllar gese de gerekle
meyecek ve iddia ettikleri gibi l cesetler
dirilmeyecektir. Toz duman ortadan kalkn
ca,altndakinineekmiyoksaatmolduu
nugreceksin.
UluTanr,"OysaAllahonlarardlarndan
evirmitir" buyurmutur. Benzetmek gibi
olmasn,Zeydnaslbtnynleriylegvde
sindeki yeleri kaplyorsa, Allah da btn
dnyay kaplamaktadr. Zeydin gvdesinin
heryesi,onunisteiylekprdarveiyapar.
Bu yeler Zeydin ak grndr, O iste
dii biimde her ye ortaya kar. Mesela
elde tutmak, ayakta yrmek, dilde konu
mak ve kulakta dinlemek gibi iler, bu tr
lerdendir. Buna dayanarak konuan duyan
dr,yryendir,tutandrvebukiiZeyddir.
Zeydbtnbuileribirbtnolarakyerine
getirmekte; nk o, blnmeyi kabul ede
mez.Grmyormusun?
Zeydbirinidvdzaman,dvlenki
i, beni Zeyd dvd der. Fakat Zeydin eli
dvd diyemez. Zira Zeyd blnemez bir
btndr.Fakatelgvdedegrnalanna
kmtr. Bu bedene Zeyd denmitir, nk
duygu ynnden arada fark yoktur. Yoksa
gerek Zeyd szn ettiimizdir. Zeydin
btn yeleri konuur, dver, duyar veya

52Varidt
yrrse, iler blmlere ait deil, btne
aittir. Mesela her blm bir btn olarak
benZeydimdese,budurumZeydinokluk
halinde bulunmasn gerektirmez. Yce Al
lahndabyledir.Benzetmekgibiolmasn,
beden nasl Zeydin grnts ise, dnya
daAllahngrntsdr.Bundandolaydr
ki,btnileronaisnatedilir.Allahtanba
ka syleyen, duyan, hareket eden ve i ya
panyoktur.
Yce Allah "Eer kasabalarn halk
inanm ve bize kar gelmekten saknm
olsalard,onlaragnveyerinbolluklarm
verirdik.Amayalanladlar,buyzdenonla
r, yaptklarna karlk yakalayverdik,"
buyurmutur. Bu da u demektir: Varl
duyulanlar yolumuzda urap, aba harca
saydlaronlaramlkvemelektlemlerinin
yollarn aardk; her iki lemin gereklerini
aydnlatan ilhi ilham ve bilgileri kolayca
verirdik. Gkler melekutn ve yeryz de
mlknbelirtileridir.nsankonuannefisve
bedenden ibarettir ve her birinin rzk ve
gdasvardr.nsannasdbedenininblmle
ri iin urayorsa, ayn biimde ruhunun
blmleri iin de uramaldr. Akll kii
odur ki, ruhunun rzk iin koar. Bunun
aksiniyapanhsranaurar.
Hazreti Peygamber, "anzn gnlerin
deAllahnsoluklarvardr;alnveonlar

SimavnaKadsolueyhBedreddin53
kazanmaya balan" demitir. Bunlarn an
lamlaryla olgun kiilere dair belirtiler bu
lunduunu anladm. Hazreti Peygamber,
"Kii sevdii toplumdan saylr", demitir.
Ziranesneyeyaklaannesneilebelirlenir.
Burayakadaryazlanlar,Allahrahmetet
sin eyh Bedreddin Simavnalnn "Varidt"
adleserindenyazlmtr.
Her Peygamber ve veliye yaad ada
kar klr, inkr edilir ve ona pek az kii
inanr.Fakatlmndensonraismiebedile
ir, insanlarn ou ona inanmaya balar ve
sevmeye ynelirler. Acaba bunun srr ne
dir?
Bunacevapolarakunlarsylyorum:
lk olarak onu kskananlar, ona kar
kar, etrafa hakknda kt dedikodular yay
mayabalarlar.Budedikodularhalknfikrini
kartrrveinanlarnazaltr.lmlebirlik
te ceset lr; fakat gerek olaanst an
lamlarkalrvebylecesevilirveonainanan
larartar.
kincisi ise, peygamber veya veli onlarla
birlikte yaarken onu grr, konuur ve ili
dlolurlar.Bundandolayda,aradakisevgi
yeinanzelliizayflar.
ncsnegelince,Gerekaamalola
rakortayakar.
Drdncsde,dahancekihususlardan
gl olup, insanlar peygamber ve velilerin

54Varidt
normalin dnda olduklar kansnda yanl
yorlar. Onlar yemek yerken ve arlarda
yrrkengrdkleriiinaryorlarveoda
bizim gibi insandr diyorlar. Onlar peygam
berinyemekyememesi,ardayrmeme
sivebizimgibiinsanolmamasdncesin
deydiler.Bylesandklariinyetlerededil
uzattlar. Onlarn dncesine gre
Kurnda peygamberin olaanst iler
yapabileceini sylyor. Onlar ayrca pey
gamberin istediklerini yerine getirebilecei
nidetalepetmektedirler;onubylegrme
yince, tpk daha nceki alarda yaayan
benzerlerigibi,peygamberleriinkaretmeye
balarlar. Onlarn bu tutumlar rk iddia
lara dayanyordu. Belli bir zaman getikten
sonra, akllar eksik olanlar, alarndaki
olgun kiileri inkr ederler; hlbuki daha
ncekiolgunkiileridegrselerdi,yineinkr
edeceklerdi.imdiyaayanlarda,onlargibi
dir. Bu tr olaanst niteliklerin peygam
ber ve velilerde bulunmasna dair beyinle
rinde yerleen dnce sahipleri bu dn
celerden vazgeemiyorlar. Hlbuki bu d
ncelerimdiolmayacagibi,gelecektede
gerekleemez. Onlarn imdiki veliler inkr
edip,gemitekilereinanmalarbundandr.
Allah daha iyi bilir, sradan kiilerin
ibdeti bir alkanlktr; henz yolun ba
langcnda olanlarn ibdeti ise, bir korku

SimavnaKadsolueyhBedreddin55
ve temennidir; yolunu ortasndakilerin ise,
yce makamlara ve kerametlere erimek
tir. Yolun sonuna varm olanlara gelince,
onlarnki eriatn snrlarn korumaktr.
Allaha varmak iin sarfedilen aba ve a
lmalarla ona ynelmenin sonu yoktur.
Zira Allaha dair bilgilerin ve Allah yolunda
yrmeninsonugelmezveoyoldayrme
nin de sonu yoktur. Daha nce sylenenler
Allah yolundaki aba ve uralara dair de
ildi.Osylenenlersadecebazibadetlerve
lzumsuz iler iin geerlidir. Srf Allaha
ynelmek, zihin akl ve dnmeyi ge
rektirir. nsanlar Allah tam anlamyla bil
selerdi, ona sadece sayl kiiler ibadet et
mezdi. Fakat Allah gnllerini mhrledi,
onlar da kendi istek ve tahayyllerine gre
nesnelere ibdet ettiler. Aslnda gerek bu
deildir; fakat bunda bir hikmet vardr ve
byleolmasgerekir.
Savmivisalhiiftaretmedenbirkagn
orututmakmekruhdeildir;yasaklanmas
ise, haram olmasndan ileri gelmemitir;
fakat bu yasaklama bir yumuatma ve ko
rumaiindir.Buyasaklehimizedir,aleyhimi
zedeildir.Byleceyasak,haramdeil;ama
insanlar korumay amalamaktadr. Fkh
usulndedebelirtildiigibi,buorututula
bilir ve braklabilir. Zorlama yoktur. Allah
buyurmutur ki, "inizden adalet sahibi

56Varidt
kiileriahitgsterin".Fakatbununlakesin
bir emir yoktur; sadece korumak ve efkat
anlamntar.ahitgstermeyenkiinesu
ilemi saylr, ne de Allahn emrine kar
gelmi olarak gsterilir. Savmi visal da by
ledir; tutan kii iin mekruh saylmaz. Ms
lim, Enes ibn Mlikten aktard hadisi e
rifte de bu hususu belirtilir. Allahn selam
onaolsunPeygambere,bazMslmanlarn
bnMlikgibiRamazanbittiihaldeorula
rna devam ettikleri haberi gelmi; o da,
bununzerine"Ramazanuzasaydda,iftar
etmeyip orularn uzatan kiiler bundan
vazgeseydiler"; diye buyurmutur. Bu da
fazlaorucunharamveyamekruholmadn
gsterir. Zr eer byle bir durum olsayd,
Peygamber bunu yasaklard ve ho karla
mazd. Peygamberin yasaklamay, bu oru
cun tutulabileceini gsterir. Kendisinde bu
orucu tutabilecek g bulan kii tutabilir ve
sevap elde eder. Nitekim Hazreti Ebu
Bekrinaltgn,AbdullahbinZbeyrinyedi
gn, gemiteki salih kiilerin kimisi , ki
misi yirmi be ve kimisi de krk gn iftar
etmeden oru tuttuklar sylenmitir. Kork
gn aralksz oru tutanlar iin, melekt
leminden bir g onlara grnr ve baz
ilhisrlarkefederdemiler.
nsan gayet Hazreti Peygamberi rya
snda grrse kendi ruhunu peygamber

SimavnaKadsolueyhBedreddin57
grntsne brnm olarak gryor,
demektir.
Buolay,osradaryagreninsannpey
gamberle bir ilgisi olduundan gerekleir.
Bu durum ryada kiinin grd insan ve
dier nesneler iin de geerlidir. nsann
grdrya,bellibirdurumuveya grd
kendisine ait bir olay ortaya karabilir.
Ariflearifolmayankiiarasndakifarklardan
biri udur; Arif olan Allahtan sonra grr,
arif olmayan ise, Allahtan nce grr. As
lndailkgrAllahaaittir.
Kyametin gereinde insanla hayvan
arasndahibirfarkyoktur.Birgecesrtm
dayamken, ruhumun iimde cotuunu
grdmveondan,yananbirodundankan
alevin sesi gibi bir ses duydum. Ayrca kar
mda ala yakn beyaz bir renk grdm.
Kendime geldiimde, yanmdaki ocakta
odunun tpk grdm gibi yandn, alev
saldm ve ryamda grdm ekilde ses
kardnfarkettim.unuanladmki,mey
dana gelen olay iimdekinin aynsdr ve
gnlmnvarlkbirliininetkisiyletahakkuk
ettiinianladm.Byleceobenim;bende,o
olmuum;sesisesim,sesimdeonunsesive
cokularmonuncokusu,onundacokulan
benim cokum halini almtr. Grdm
renkde,alevinrengiimi.Hazreti Ebu Bekr
Sddkradiyallhanh,

58Varidt
"Hi bir ey grmedim ki, onda Allah
grmeyeyim", demitir. Dier bir deyile
gnlnde ve nefsinin iindeki her grnt
nn Allahn grnts olduu ve her ey
denncenefsinigrdnbelirtir.Bylece
her eyden nce Allah grdn belirt
mesi dorudur. Zr Allah onun gr ve
btn gc olmutur ve sylenenler haktr.
Hazreti Osman radiyallh anh "Ben bir
nesneyigrdmde,ondansonramuhak
kakAllahgrrm,"demitir.
Bir gn ikindiye yalan evimde oturuyor
dum; gne de yoktu, birdenbire aklma
ikindiezanokunacakveonuduyacamfikri
aklmageldi.Dahasonrabudncebirka
kezaklmdanyinegetivegnlmeyerleti.
Bunun gerekleeceini anladm ve o anda
ben daha bunu dnrken, ezann sesini
duydum. Gayb bilinmeyeni ancak Allah
bilir. Baz anlarda hzl gl yry yap
makiimedoar,yryorumgibigelirbana
vebudurumuhemdokunmahemdeiitme
duyumla renmeye alrm. Sadece iit
meyleyetinmem.
Yce Tanr, "Allahn insanlara verdii
rahmeti nleyebilecek yoktur. Onun nle
diini de ardndan salverecek yoktur."
buyurmutur.Buayetinanlamlarndanbirisi
de yledir: Allah, insanlar bir peygamber
veya veli yardmyla hidayete doru yola

SimavnaKadsolueyhBedreddin59
gtrmeyiisterse,Onunleyecekhikimse
yoktur ve istedii phesiz gerekletirile
cektir. "Allah kfirler istemeseler dahi,
nurunumuhakkaktamamlar."
Ruh,aralaryoluylaortayakanbedene
mahsusfiilvehareketlereverilenaddr.Baz
bilgin ve mtekellimlerin de syledii gibi,
bu olay bedenden soma ortaya kar. Misl
lemi araclyla ortaya kan nesneye de,
ruh ad verilir. Ruh bedenin meydana gel
mesinden iki aama ncedir; nk misl
lemi bedenden bir aama ncedir ve g
rntsdr. Ruhlar lemi de, misl lemin
den bir aama ncedir ve bylece ruh be
denden iki aama ncedir. Belki de Hazreti
Raslllah sallallh aleyhi ve sellem; "ruh
lar bedenlerden iki bin yl nce yaratld"
hadisiyle bunu belirtmitir. Burada iki bin
yllaikiaamakastedilmitir.Bununlaruhla
rn belli bir zaman sreci ierisinde ortaya
kmas gereklilii yoktur. Allahn selam
ona olsun Peygamber, her aamay bin yl
olarakdnmvegnlnenaslgelmise,
yle bildirmitir. Bu durumun izah belirtti
imizgibidir;bunuihmaletme,nkbirok
olay bu ekilde ortaya kar. Peygamberin
budncesinegretahakkukedenhalleri,
chiller izh etmekten aciz kalmlar ve on
lar olduu gibi brakmlar. En uygunu bu
durveonlarAllahnehlivekmillerbilirler.

60Varidt
HazretiPeygamberegrnenhallerinou,
duyular ekliyle kimsenin bulunmad du
rumlarda gereklemitir. Bu durumlarda
ortaya kan haller, genellikle izah edilmesi
gereken grnt iinde olurlar, tpk Allah
ehlininkatndaolduugibi.ayet,
"Neden Peygamber bunlar aklamad
ve olduu gibi brakt? " denirse, cevab
yledir:
zh etme yetkisi yoktu ve o zaman ge
rekli olan imdi gereksizdir. u gafillere ne
denebilir. alp hakikatleri renme yo
lundabirabalarolmadgibi,olgunkiile
rin sylediklerim anlamak kabiliyetine de
sahip deiller. Bu chillerin yznden skn
tya den olgunlara acmak gereklidir. Zira
bunlarbudalalettenkurtarmakiinellerin
den hi bir i gelmez. Buradan kurtulanlar
olsadahi,bakabirdalaletvadisineynelir
ler.
Eykrvemutsuzkiiler!
Niintverenlereinanmyorsunuz?
Raslllah sallallh aleyhi ve sellem,
"Kurnndveianlamlanbulunduunu
ve i anlamlarnn da kendi iinde yedi i
anlam daha ierdiini" belirtmitir. D
anlamla elikiye den bir izah yaparsak,
d anlam inkr ettiimiz anlamna gelmez.
Bizdveianlamndaitenyediyeayrld
nsylyoruz.Bizsekizanlamdabiraraya

SimavnaKadsolueyhBedreddin61
toplamz. Kurn ve hadis d ve i anlam
larylahaktr.Ancakmecazigerekolmayan
bir anlam karlrsa, uygun olmayabilir.
Tptadnyagibi,benuyurkenveyauykuile
uyanklk arasnda iken, bana hitaben bir
eyler syledi ve bu syledikleri arasnda,
beni Allahtan uzaklatr szleri de vard.
Sanki bu szleri, ona sylemek istiyordu.
Yine bir an uyku ile uyanklk arasnda iken,
ruhumun bana grndn ve bir k ve
gne parlts gibi vcudumu sardn his
settim. Bu n bir amac yoktu. Sevinten
iimi heyecan ve alama kaplad ve sanki
birisi bana ahiretle dnya arasndaki farkn,
yallklagenlikarasndakifarkabenzediini
sylyor gibiydi, veya benim gnlme yle
geliyordu. Dier bir deyile gen olan bir
kiiye belli bir durumdayken gen deniyor,
bellibirsresonradeiip,onayaldendii
gibi, dnyaya da bir zaman gelir hiret ad
verilir.Fakatdierbirzamandayinedeiir.
Bir gn srt m dayam, hafif bir uykuya
dalmtm, btn varl Allah olarak gr
yordum. Allah Tel benim dilimle "Ya Al
lah" diye seslendi, btn dnya sanki oydu
ve dilim diliydi. O dille "Ya Allah" derken
heyecandankendimdengetim.
Seven sevilene doru gitmekte ve yak
lamaktadr.Grmyormusun,gndzyak
lanca,tanvaktigndzden,geceyaklan

62Varidt
ca da afak kaderin yerini alr. Biri dierini
tamamladndandolayikisikardetir.By
lecesabredenkii,nesneyiolduugibiyan
stmamtr. Bu vakit sabahtan gndze
kadar sabr ile geer ve u hkm alr "Ak
amdan geceye kadar sabredip, hikmetler
elde eder." Hazreti Peygamber, yle bu
yurmutur:
"Kim ki sabah edip btn derdi dnya
ileri ise, Allahla hi bir ilgisi yoktur ve
Allahonungnlnedrtzellikverir:
Sonsuza kadar peini brakmayacak
znt,
ebediyenbitiremeyeceibiri,
keza sonsuza dek zenginlie kavuma
yacayoksullukve
hisonugelmeyecekbirbeklenti."
Sofi vaktin oludur; o, vaktini tasalan
mayla ve gemii dnmekle boa harca
mad gibi gelecei de fazla dnmez.
nk uzun bir mitle vaktini Allaha y
nelmekle, kendini arndrmakla ve o zaman
ierisinde Allah iin gerekli olanlar dn
meklegeirir.Sofinintanmlaryleyapla
bilir:O,sadecebiryoluvebirgeleneise
memitir. Her zaman ve ne ekilde olursa
olsunAllahlabirliktedir.O,Allahtanbaka
snabakmaz.Bazeninsanlarlaalakadarolup,
gnllerinin Allaha balanmas iin aba
harcar; bazen da kendisi Allahla alakadar

SimavnaKadsolueyhBedreddin63
olur ve bu iki alakadarlk arasndaki farkn
nemli olmadn grr. Her ne kadar iki
durum arasnda fark varsa da, ikisi de
Haktr.lerniyetlerebaldrvesofikiide
vaktinoludur.
Gereiarayankiikfraamasnava
rp, gemezse, imann tamamlam sayl
maz. unun bilinmesi gerekir ki, kfr iki
Mslmanlkarasndayeralanbiraamadr
vebuaamadadurankiimnafkolmutur.
BuaamadadurmamakiinAllahasnrz.
Allaha ham d ve krler olsun ki, biz bir
sre o aamada kaldktan sonra, gemeyi
baardk.
Baz arkadalarm zm bam kolla
makla grevlendirmitim. Onlardan birka
bana bir halk ocuunun baa girip, zm
yemek istediini, onlardan birinin ocuu
tokatladn anlatt ve ilave etti ki, ocuk
tokat yiyince yere dmedi, ancak kendisi
tokatnetkisiyleyeredt.Ouradakendi
siyleocukarasndaepeybiruzaklkvarm,
ancak ocuk ona, gznn aynas gibi g
rnm ve kendisi tokattan daha ok etki
lenmitirveyeredmtr.Hlbukiocua
hi bir etki yapmamtr. Bu ok tuhaf bir
durumziratokadyiyenocukolduuhalde
yereden,okiiolmutur.
Tccar kesiminden bir gen ara sra bize
uruyordu.Bugendoruinsanlarseviyor

64Varidt
du.Banauolayanlatt:
Birgeceuyuyorken,birerkekgelip,onu
uyandrm.Uyanncaadamabakm,birde
ne grsn yz prl prl bir k sayor ve
bu k evi aydnlatyor. Fakat sat k
lambadan kan klara benzemedii gibi,
dierhibirenerjikaynandankankla
ra da benzemiyordu. Dier klarn verme
dii allagelmi parltsndan ayr bir tad
varm. Adam bir sre hi bir ey syleme
den beklemi, daha soma ortadan kaybol
mutur. Onun gidiiyle ev kapkaranlk ol
mu. kinci gece de gelip, uyandrm. Daha
sonra nc gece gelip, uyandrdnda
yanndatpkkendisigibiksaandierbir
kiiyi de getirmi. Bunun zerine grdkle
rim nc gnn ertesi gnnde baz ar
kadalarna anlatm. Bundan soma gzne
grnmez olmu ve aradan iki gn ge
tikten soma hastalanm. Hastal o kadar
armkileceinisanm.
nsanlarda bulunan anlay, gr ve fiil
ler,soyutvarlklardavebuvarlklardandaha
stn olanlarda da yoktur. nsan aamasn
daki varlkta grlen olgunluklar dier aa
malarda gereklemiyor. nk insan yce
Allahn grnd aamadr. Bundan dola
ydrki,Allahylebuyurmutur:
"Sen olmasaydn gkleri yaratmaz ve
meleklere insana secde edin emrini ver

SimavnaKadsolueyhBedreddin65
mezdim". Akli klli, nefsi klli ve onlarn
stndeki varlk aamalarnda, insanda bu
lunan anlay bu ekilde grlmez. Ancak
insan aamasnda grlr. Varlk esasnda
btnden arndrlmtr. limdeki olaans
t ileri, gr ve anlaylar idrkeden var
lktr.Fakatbudurumimknszvegrn
lerle tahakkuk ediyor. Sen de bunu anla ve
klavuzgibiizle.
Akl,nefs,ruhvegnlnvarlkolduunu
bil. Bunlar aamalar dolaysyla varln
birer aamasdr. Allah bu aamalarda dei
ik ekillerde tecelli eder ve bir aamadan
dierinegeer.Kimizamangk,kimizaman
melek, bazen e, bazen da maden, bitki,
hayvan veya insan ekliyle ortaya kar. Ba
zenenaadakilerekadariner,bazendaen
sttekilerekadarkar.elereklinegiren,
daha sonra madenler eklini alan ve sonra
srasylabitkiler,hayvanileinsaneklidede
brnenodur,Allahtr.Btnbuekilleri
alan mutlak varlk olan Allahtr. Farz ma
hal ekil ortadan kalksa bile, yalnz varlk
kalr Allah kalr. Mesela insan keiyi yiyin
ce, kei insan olur. Btn dzenleyen ve
btndeki nefs de odur. ekilden sekile
geen odur. Buna dayanarak dier btn
grnleri lebilirsin. Buna dair Allahn
salat u selam ona olsun ve Allah yzn
ereflendirsin Hazreti Ali ibn Ebi Tlib ker

66Varidt
remallhveheylebuyurmutur:
"Levhbenim,Kalembenim,arvekrsi
ile dierleri de benim." Bugn de Allah,
varlk ekline brnp, velilere grnebilir.
nk Allah kulun eklini almaya muktedir
dir.
Bu
hususa
dair
"Risle
tlKueyriyye"dekikerametlerblmnde
iki szn yer ald belirtilmitir. Geceleyin
otururken bir kelebek kandilin etrafnda
dnmeye balad ve daha soma birka kez
kendinikandilinateinearpt;somayanm
gibi yere dt ve cansz olarak yle kald.
Belli bir sre yle izledim, fakat kelebekte
hi bir yaant belirtisi yoktu. Gnlm ld
nekararkld.AncakoandanEbyezidin
nasl bir karncay alp, frerek dirilttii
aklmageldi.Bendekelebeialp,diriltmek
zre iimden gelen samim bir ekilde fle
meye baladm. Kelebek flemeden soma
anndadirildivetpkdahanceutuugibi
umaya balad, sanki hi atee dmemi
gibiydi.
AllahTelhereyemuktedirdirveGay
b grnmeyeni ancak o bilir. Bylece de
grnmeyenleribilenAllahTeldr.nk
amalanan varlk Allahtr. Allahn selam
onlaraolsunpeygamberleruyankkendnya
ile ilikileri kesilip, duyust alemindeki
varlklar tpk ryalardaki gibi grrlermi;
bunu bil. Grdklerinin bir ksmnn ak

SimavnaKadsolueyhBedreddin67
lanmas gerekiyordu. Mesela dnya Pey
gambere deiik gzel bir ekilde grn
yorduvednyanngrntsndenokdei
ikti. Peygamber bu grnty yine dnya
olarakaklard.Bundandolay,onacennet,
huri ve ate ekliyle grnenleri de baka
anlamlar olabilecei gibi, ayn anlamlarda
da olabilir. Peygambere seslenen yetlerin
de byle aklanmas gerekiyor. Bundan
dolay Hazreti Peygamber yle buyurmu
tur:
"Kurnndveiivardr.inindei
tenieyedianlamvardr."
zvarlniitmek,grmek,glveye
terli olmak gibi sfatlar vardr. Bunlar gr
nlerhalindeykenortayakar.zeolduu
gibibu grnlerdenayrbirekildebakl
dnda da, sfatlar yine vardr. Bu sfatlarla
Allahn sfatlar arasnda iliki yoktur. Al
lahn sfatlan bu sfatlara benzetilmekten
mnezzehtir.Akl,kuruntuvehayalde,bun
lar idrak edemez. Bu sfatlar ruh, beden,
cansz,bitki,hayvan,gkveyayerdekibtn
varlklardagrlr.Yerigkaplayanyce
Allah, bu varlklarda vardr ve diridir. Haa
Allah bu varlklardaki eksikliklerden mnez
zehtir.Buszlerlebtnnesneler,onaben
zetildi;
Bilmelisin ki, Allah her insann kuladr,
gzdr, dilidir, elidir ve dier btn gr

68Varidt
nen ve grnmeyen gleridir. bdetleri
devam ettirenler, bunu Allaha daha yak
lamakveonuanlamakiinyapmaktadrlar.
Zr arif olmayan kii gaflet iindedir; fakat
kendisinibylebilmez.Tpkilimleurama
yanlimlergibidir.Bulimdechilsaydr.
Allaha kar gelme sularnn etkileri
inanlardaki farkllklara gre deiir, bunu
bil. Kul inancndan dolay sorumlu tutulur.
Hadisi kutside de "Ben, kulumun dnd
gibiyim." denmitir. Buna dayanarak
keder, azap, aalayc haller, tat, nimet ve
aamalar ortaya kar. Bir insan inciten ve
onu cehenneme gidecek kiiler arasna so
kan durumdan, baka bir kii haz duyabilir
veonunsayesindecennetliklerarasnagire
bilir. Ryalar da inanlara gre deiik an
lamlartayabilir.
Mesela, uyuyan kii kendini ryasnda
rlplak ve sesli bir ekilde yelleniyor
gryorsa ve Mslmansa, bu onun kaba
hat ilemi olduuna delalettir. Bu rya
Hristiyan kii iin uygun olabilir ve dinine
ters dmeyebilir. ayet bu ryay Hristi
yan birisi grm olsayd aksi ynde ak
lanabilirdi.
HicrisekizyzonylnnSaferaygecele
rinden birinde hastalandm ve hastalm o
kadar iddetlendi ki, yaantmdan midimi
kestim.Bununzerinedierbtnvarlklar

SimavnaKadsolueyhBedreddin69
biryanaiterekAllahayneldimvegnlm
dengeldiigibi,
"Yailhi!Buhastalksonumumugeti
recek? " diye seslendim. Allah Tel g
rnmedenbana,
"Seni bu hastalktan kurtaracam" de
di. Bu arada kendime geldim; sevinli ve
gnlmrahatt.ifayverenAllahtr.
Ahiret leminin emir, gayb ve melekt
lemi;dnyanniseyaratc,melekveeha
detgzlegrlenlemiolduunubil.Bun
dandolaydrki,bizcennet,kkler,meyva
lar, huriler ve benzerlerinin alelade halk
tabakasnn iddia ettii gibi olmadm sy
ledik. Baz chil ve grnrde lim bilinen
kiiler,bunlarnehadetalemindeolduunu
sanyorlar. Bunlar orada bhtanlarn tpk
dnyadakiaalar,nehirler,kklervehuri
lerebenzediiniiddiaediyorlar.Butriddia
lardabulunankiilerMslmansaylmaz.
unu bil ki, akl gr, dn, bulu,
ak ekilde sei ve anlama iin bir aratr.
Sofilerdncevegrynlerindendola
y akla, ayak ba ve rt demilerdir. Zira
dnen glerin iinde hayal ve kuruntu
unsurlar da yer alabilir ve inam yanlgya
srkleyebilir. Bylece de nesneleri iyi kav
ramayabilir. Bundan dolaydr ki, kelam ala
nnda alan bilginler, akla dayanan bir
konuyu izah ederlerken, dnce ve gr

70Varidt
lerinebavururlarvebudncelerini uzun
bir sre iin savunurlar. Daha sonra bunun
aksi grlerine yansmaya balarsa, yllar
somabugrlerindenvazgeerler.Grl
yor ki srf akla dayanp ve onu dnce ve
grle oyalamak, gnln amaca varmasn
engeller ve konu aydnlanmaz. Her akim iki
yn bulunur. Biri dnce ve grle kav
rama, dier ise, gnln temizlii ile bulma
ynndedir. kinci yn, yani bulu yoluyla
anlamak daha dorudur ve yanl yaplma
ihtimali daha azdr. Dnce ve gre da
yanan yne, hayaller ve birok yanllklar
karr. Bulu yoluyla gerekleen ynde ise
akl, gnl temizlii, peygamberlerin izlen
mesi ve onlara uyulmasn salar. Dnce
ye dayanan ynde, gnl temizlii buluna
maz. Akll kiinin peygamberlerin izinden
gitmesi, yaptklar alma ve abalar taklit
etmesigerekir.Ayrcagereianlayabilmesi
iin,aklnataklanrkdnceyibrakma
slazmdr.Aklataklanbulanklklarbiryana
braklnca,gerekortayakar.
Balbanabirblmoluturmayan,fa
kat gklerin bir blm saylan, bir veya iki
yldz gkten aldm grdm ve o anda
aklma gelen dnce yleydi: Tavusun
kanadnda bulunan ve gze benzeyen renk,
hernekadarayrbirbiimoluturuyorsada,
o da kanadn bir blmdr ve ondan ayr

SimavnaKadsolueyhBedreddin71
tutulamaz.tegktekiyldz,byledir;gk
lerin bir blmn meydana getirir. zel
rengi,parlakl,safvebeyazlonubtn
den ayramyor. Elmann da baz yerleri di
eryerlerinegre,dahakrmzolabiliyor.
Baz hallerde, konunun ilgisine gre hi
ret denebiliyor. Mesela ktlk yapmak ve
ikiimeninbalangctatldr.Fakatneticesi
rezil olmak ve pimanlktr. Bu durumlarn
ikisi de, bu dnyadadr. Pimanlk ve rezil
olmaktadaoranlahiretsaylabilir.
SekizyzonylCemaziylahiraynnilk
on gecesinin bir perembe gecesinin saba
hnayakneyhMuhyiddnigrdm.eyh
banaunlarsylyordu:
Ben eytan baka bir dnyaya gnder
mekistedimvebunuyaptm.eytandanbu
dnyadapekazizkaldvebudnyaybra
kpgitti.
Bu ryay o sralarda baz arkadalarma
anlattm. Onlara bunu ezberleyip, ihmal
etmemelerini ve sorduum zaman bana
izah ile birlikte hatrlatmalarm istedim.
Ryanntabirinegelince,Allahdahaiyibilir,
yledir:
eytan uzakln belirtisidir. eyh ise ya
knln iaretidir. eyh, birlii eserlerini de
ve zellikle de "Fusus" adl eserinde akla
mtr.Bende,ouralardabueseriokuyor
dum,ryabuhusustabiruyarcyd.

72Varidt
Bir gn uyurken, onu bahesinde zikre
derkengrdm.UyanncabirkiininAllahn
adnzikrettiiniduydumvebeniitenetki
ledi. O anda iime Raslllah sallallh
aleyhivesellemin:
Cennet bahesinde gnl ferahlandr
makisteyenAllahzikretsin"szdodu.
"Allahn Elisidorusylemi.Btnol
gunluklarn anahtar Allahtadr. nk ol
gunluklar ondadr ve bu olgunluklar ancak
ona yakn olmakla meydana gelir. Yaknlk
da cennettir ve cennet de, Allahn daima
zikredilmesiyle elde edilir. Allahn selam
onaolsunpeygamberbuyurmuturki:
"Kiibireyiseviyorsa,onunzikriniartt
rr."
ZikrinoalmasAllahnsevgisinignl
lereyerletirir.YceAllahidraketmekiin,
gnln baka konularla megul olmamas
gerekir. Daha balangta iken, gnl ba
bulunmazsa, Allahla gerei arayan kii
arasnda sevginin olumas zorlar. Allah
hatrlamakvezikretmeksevgiyigetirirvebu
sevgi Allahn zikredilmesiyle ilgilidir. Bun
dandolaydrkiAllahylebuyurmutur:
"Allahatalarnzandnzkadarann".
Bunlar kula yol gstermek ve merhamet
kazandrmak iindir. Kul Allah zikretmeye
devam ederse, iine iler, gnlne varr ve
Allah sevmeye balar. Allah zikretmekten

SimavnaKadsolueyhBedreddin73
zevkduymayabalaynca,Allahonarahme
tinin kaplarm aar ve sevgisinin karln
verir. Kii daima Allah anmakla zevk duy
maldr. nk bu durum mutluluun belir
tisidir. Rivayet edilir ki, Hazreti Peygamber
ylebuyurmutur:
"Cennetin kaps zerinde Allahtan
baka ibdet edilecek yoktur yazldr." Bu
da, cennet kaplarnn Allahn ad zikrolun
madan almayacana iarettir. Dnyadaki
hervarlniyivektbirerynmuhakkak
vardr. Allah insana bir ii yapmak istedii
zaman iyi ynn gsterir, insan da o ii
yapar. Yine Allah bir insana yaptrmak iste
mediibiriinktynngsterirveonu,
bu ii yapmaktan alkoyar. Olgunluklar ve
sebepleridebyledir.Allaholgunlukaama
sn kazandrmak istedii kiiye, olgunluun
iyiynlerinigsterirvesebeplerinidesergi
ler. Bylece kii onlarla ilgilenmeye balar.
Bu arada kt ynlerini de gsterir, brak
masn salar. Sadece yce Allahn zikri
kalr. Mesela Allah zikretmek en byk
olgunluklara varma sebeplerinden biridir.
Bunlarn iyi ynlerini gsterir, olgunluklara
eritirir, kt ynlerini gsterir, onlardan
uzak durmasn gerekletirir. Allahn yar
dmyla en byk olgunluklar elde etmek
hidezordeildir.Diervesilelerdebyle
dir. Dnyay terk etmede olduu gibi. Her

74Varidt
nesnenin iki yn olduuna pheyle bak
mamal;nkAllahbunuyapmayamukte
dirdir. Bunun gereinde de nemli bir ne
denyatar.Odaudur;
Dnyadaki her zerreciin iinde iki zt
ynvardr.CemlveCellsahibiHakAllah,
herzerrede tecelliedervehepsindevardr.
Buzerreciklerdebtnsfatlarnnizleri,su
ve aalayc durumlar da vardr. Kt yn
sular gizler ve iyi yn gibi grnr, ta ki
orayaynelesin.
Dnyastvealtylaiyiamalbirinsan
niteliindedir.Dnyannenstenaltaetki
yaptgibi,iindebulunanlarndabirbirile
rineetkisivebalantsvardr.Dnyadakibu
dzen, gklerin kendi zel durumlarnda
uzaklk ve yaknlk iinde bulunmasnn se
bebidir.Ziraburadakiherhangibirdeiiklik
gklerdeki deiiklik, dnya dzeninin de
imesine ve baka bir dzene girmesine
nedenolur.Bundandolaydrki,gkleryk
selir veya alalrsa hlihazrdaki vaziyeti
deiirse, dnya dzeni bozulacaktr demi
lerdir.
BtnbunlarAllahnrahmetionaolsun,
eyhin salad faydal szlerinden ibaret
tir.Allahahamdolsun.