SAHRANE

Sve to se rodi mora i umrijeti. Kae se da svako umire dva puta. Prvi put
kada prestane da die, drugi put kada se neije ime spomene posljednji put.
Sahrane su u Rimu bili vezane za drevne obiaje predaka, tj. kult potovanja
predaka. Pogrebi su sredstvo uvanja naslijea preminulog. Tako se postignua
preminulog slave zajedno sa onima njegovih predaka. Samo ako su posmrtni
ostaci propisno poloeni u grob dua je mogla nai mir. U suprotnom bi dua
bila nesretna i uznemiravala bi familiju. Dunost ivih da izvedu pogreb se
naziva pravo preminulog. Ako tijelo nije pronaeno ili je izgubljeno na moru,
podizao bih se prazan grob kenotaf. Svaki Rimljanin koji naie na
nesahranjeno tijelo drugog rimskog graanina je imao dunost da ga pravilno
pokopa. Ako je sve to nemogue, trebalo je bar tri puta punu aku praine
raspriti iznad pokojnika. Najbolje zapise o pogrebima imamo o onih bogatih
osoba, a one potiu iz niza vrela. Pogrebne ceremonije su evoluirale tokom 1200
godina rimskog svjeta. Veoma mala djeca su sahranjivana jednostavno, a robovi
nisu imali ceremonije. Pogrebi su se uglavnom obavljali nou.
Pogrebni ceremonijal
Ako je pojedinac preminuo u domu, familija i prijatelji bi se okupili oko
njegovog tijela. Najstariji sin je imenom pozivao pokojnika kao vid posljednjeg
prizivanja u svijet ivih. Poto se dua izjednaavala sa dahom, najblii bi
zapeatili prelazak due iz tijela posljednjim poljupcem i zatvaranjem oiju
pokojnika. Nakon toga bi tijelo bilo poloeno na zemlju, oprano i oieno
(pomazano), onda bi se oblailo u odjeu odgovarajuu statusu preminulog i bilo
bi poloeno u lectus funebris u atriju, stopalima prema vratima. Ovo se
obavljalo u domovima i vilama. Krevet sa pokojnikom je bio okruen cvijeem,
ispred doma bi se stavljala grana bora ili empresa da se upozori na smrtni
sluaj. Postojali i oni koji su se profesionalno bavili sahranama.

Povorka bi kretala od stana do mjesta pokopa. Tijelo otkrivenog lica su na

ramenima nosili sinovi, a nakon toga u crnom ili bi sinovi, keri, roaci i ostala
familija. Sasvim normalno se izraavale emocije. Na elu povorke bi mogli biti i
muziari, te profesionalne narikae i plesai. Postojale su i votane posmrtne
maske modelirane po licu pokojnika. Jedan od plesaa bi nosio njegovo odijelo i
masku i oponaao bi pokojnika. Procesiju su pratili ljudi sa bakljama, ak i po
danu. Za istaknutije bi se tijelo izlagalo na Forumu, a odrao bi se i pogrebni
govor, pominjui njegove vrline i dostignua. Cezar je odrao govor u spomen
svoje tetke, gdje je hvalio popularske lidere, a Marko Antonije je na Cezarovom
pokopu lansirao njega do mjesta lidera popularske stranke.
Zakon 12 ploa je zabranjivao sahrane unutar Grada. Po dolasku na
pogrebno mjesto, tri su stvari bile potrebne: sveto posveenje poivajueg
mjesta, posipanje zemlje po preminulom i proienje onih pogoenih smru.
Ako se tijelo sputalo u grob, to bi se vrilo na kauu na kojem je doneseno do
pogrebnog mjesta ili u sanduku od gline. Ako je tijelo spaljivano kopan je grob,
popunjavan suhim granama, povrh kojeg bi bilo tijelo, a onda bi se izvrila
kremacija, a pepeo bi se pobacao na humak.
Najvei broj sahrana su bile incineracije. Ali i tada se kao tradicija jedan
dio ostataka (kost prsta uglavnom) zakopavao u zemlju. Potom su prisutni
pozvani na posljednji oprotaj. Prisutni su onda prskani vodom proienja.
Preminule bebe prije 40 dana starosti bi se skeletno sahranjivale. Dolaskom
kranstva prelazi se na inhumaciju.
Do Ciceronovog doba prinosila se rtva boginji Ceres, a kod bogatijih bi
se rtvovala svinja, kod siromanijih bi se prinosile libacije vina ili ita. Dijelovi
rtvovane ivotinje bi se podijelili prisutnima, a dio bi bio stavljen uz pokojnika.
To je bio posljednji obrok sa ivima.

Nakon kremacije uzimao bi se pepeo koji bi bio premijetan u urne u

grobnicama. Deveti dan od pogreba bi se odravala cena novendialis, a tada bi
nasljednici preuzimali batinu i prireivali pogrebne igre. Period alosti je bio
deset mjeseci.
U februaru, za mrtve je postojao devetodnevni festival Parentalia,
nastavak praznika Feralia, a tada bi se umilostivili zli duhovi preminulih.
lanovi familije bi se okupili na groblju i donosili jela, a gostili bi se vinom i
hranom. Na praznike Violarije i Rosarije krajem marta i maja su se dijelile
ljubiice i rue meu roacima. A roendani preminulog bi se isto slavili.
Grobnice
Grobovi su bili aroliki. Grob je bio novi dom pokojniku. Najprostiji vid
je bilo sahranjivanje u urne. Ostaci preminulog bi se stavljali u zemlju ispod
nadgrobnog spomenika. Cijev od olova bi omoguavala sputanje vina, darova i
mlijeka sa povrine do groba. Bogatai su konstruirali zajednike grobnice sa
dekoriranim prostorijama sa ostacima vie generacija. Glavni dio te grobnice je
bila zatvorena prostorija sepulcrum, oko baze zida je vodila uzdignuta
platforma na koju su se sputali mrtvaki kovezi. Urne su se sputale na ovaj
podijum ili u nie na zidovima. Grobnice su se dekorirale kao da je dom ivih,
sa mozaicima i freskama. Male grobnice bi sadravale klupe, a bogatije ak i
zaklone, hladnjake i ljetne kuice.
Urne

bi

se

mogle

uvati

graevinskom

objektu

zvanom

kolumbarijum. Na ulazu u kolumbarijum bi stajali podaci o preminulom.

Podizanjem ovih graevina su se bavili poduzetnici jer je posla uvijek bilo. U
nekima se moglo smjestiti i 1000 urni. Urne su bile od raznog materijala sa
pokretljivim poklopcima. Na njima bi se pisala imena pokojnika ije ostatke
sadre. Urne su esto bile od iznimne umjetnike i historijske vrijednosti.
Pravile su se od mramora, kamena, gline ili stakla.

U kasnijim periodima se koriste i sarkofazi za posmrtne ostatke, sa

reljefima vanredne umjetnike ljepote. Na grobnom mjestu su postojali i
epigrafski spomenici koji su slavili pokojnika. elja da se upamti pokojnik je
razlog to su grobna mjesta uglavnom uz ceste i puteve. Uz via Apiju se nalazi
ogroman broj grobova. I civili i vojnici su se kopali uz ceste.
Na istonom dijelu Eskvilina su bile grobnice u vidu jama. Tu su se bacali
posmrtni ostaci, nekad i masovnim ukopavanjima. To je dovelo do naruavanja
istoe i zdravlja u Rimu pa su ove jame zakopane. Pogubljeni kriminalci ne bi
mogli dobiti pokop nego su njihovi leevi ostavljani ivotinjama.
Vojniki odnos prema smrti
Nije se uvijek stizalo svakog propisno pokopati. Za poginule na
neprijateljskom podruju su se vrile masovne kremacije ili sahrane. Primjer
Germanika koji je po dolasku u Teutoburku umu naao poginule Varove
vojnike te je naredio da se ostaci sakupe i pristojno sahrane pod jednom
humkom. Jedan dio vojnike plate se odvajao u fond iz kojeg su se financirali
vojni pogrebni trokovi.
Pogrebni zavodi/ kolegiji
Postojali su i za civile i za vojnike. Radi brige o umrlima razvili se i esnafi
ili kolegiji koji su brinuli o pogrebu i gradnji kolumbarijuma. lanovi sa
osiguranim pogrebnim mjestom su plaali lanarinu u zajedniki fond.
Preminuli lanovi bi se iz tog fonda sahranjivali. Nekad bi zadubinar sam platio
gradnju kolumbarijuma pa bi dobio titulu PATRONA u kolegiju. Podizanje
kolumbarijuma bi se povjeravalo kuratorima izabranim kockom, koji su bili
najvei udionici u zajednikom fondu. Kuratori bi itave kolumbarijume dijelili
u sekcije koje bi se dijelile ostalim udionicima. lanovi bi svoje sekcije mogli
prodati, zamijeniti ili pokloniti.

Sauvaj je jedan pravilnik pogrebnog zavoda, a tu se spominju trokovi

ulanjenja i lanarina. Bilo je i poduzetnika koji su prodavali prostor za urne
siromanijim osobama. Nekada bi neki zadubinar donacijom osiguravao
pogrebe drugim graanima. Tako je veina graana dostojno sahranjivana.
Rimski svijet nikada nije odluio ta se deava nakon smrti. Po
epikurejcima, dua je bila tanko tkivo atoma koji se nakon smrti raspre u
svemir.