in nh nh mt cng c ca ngoi giao vn ha: trng hp Nht Bn v

Hn Quc
NCS. L Th Thanh L
Ging vin Khoa Vn hc Trng H KHXH&NV
H Quc gia H Ni
Email: thanhle0512@gmail.com
Nhng nm gn y, in nh c khai thc nh mt cng c ngoi giao
vn ha (cultural diplomacy) ca nhiu quc gia Chu , trong c Nht Bn v
Hn Quc. Nhiu phim in nh v truyn hnh ca hai nc ny c xut khu
ra nc ngoi, v nhiu lin hoan phim Nht Bn, Hn Quc c t chc cc
nc trn th gii, trong c Vit Nam. Mt thc t khng th ph nhn l in
nh gp phn lm nn sc mnh mm (soft power), gia tng s nh hng ca
cc quc gia ny trong khu vc v trn trng quc t. Bi vit ny tm hiu v bi
cnh lch s thc y cc quc gia nh Nht Bn, Hn Quc la chn in nh nh
mt cng c ngoi giao vn ha, phn tch cc phng thc cc nc ny s dng
in nh gii thiu, xut khu vn ha ca mnh ra bn ngoi v nh gi tc
ng ca cc hot ng ngoi giao vn ha qua in nh ca hai nc ny i vi
cc quc gia khc. Nghin cu ny la chn Vit Nam nh mt mi trng tiu
biu tip nhn nhng tc ng ca chnh sch ngoi giao vn ha qua in nh ca
hai nc Nht Bn, Hn Quc hai cng quc vn ha c nh hng su rng
trong khu vc v trn th gii.
1. Vi nt v ngoi giao vn ha
Theo Kazuo Ogura: Ngoi giao vn ha l s dng nhng cng c vn ha tng
cng nh hng v mt chnh tr ca mt quc gia. Ngoi giao vn ha cng lin
quan n khi nim sc mnh mm, tc kh nng gy nh hng ti nhng
1

ngi khc t c mc tiu mong mun thng qua s thu ht hn l s bt

buc hoc mua chuc bng tin. Sc mnh mm ca mt quc gia ph thuc vo
cc ti nguyn vn ha, cc gi tr v cc chnh sch ca quc gia (theo J. Nye
1990). Ngoi giao vn ha bng cch tip cn thn thin, hng n cc c nhn
hn l hng ti cc chnh ph, hng ti cng chng bnh dn hn l nhng ngi
tng lp cao, gp phn to ra mi trng ha nh, tng cng mi quan tm
chung v gim thiu s nh kin.
Trong nhng nm gn y, ngy cng c nhiu chnh ph thnh lp cc c quan, t
chc m nhn s mnh ngoi giao vn ha trn ton cu, nh Hi ng Anh (Anh),
Vin Php (Php), Vin Goethe (c), Vin Khng T (Trung Quc),v.v... Nht Bn
v Hn Quc cng c hai c quan ngoi giao vn ha tng ng l Japan
Foundation (Trung tm giao lu vn ha Nht Bn) v Korea Cultural Center
(Trung tm vn ha Hn Quc)...
Trung tm giao lu vn ha Nht Bn (Japan Foundation), trc thuc B Ngoi giao
Nht Bn bt u i vo hot ng t nm 1972 vi khu hiu Ph bin v khuyn
khch vn ha v ngn ng Nht Bn vi ngi dn trn ton th gii. Trung tm
ny ch trng vic gii thiu nhng kha cnh a dng ca vn ha Nht Bn, to ra
nn tng ngi dn trn th gii v ngi dn Nht Bn giao lu v hiu bit ln
nhau. Ngh thut v vn ha nh m thut, ngh thut biu din, vn hc, phim
nh, m thc v thi trang, v.v... ca t nc Nht Bn c trung tm gii thiu
n ngi dn cc nc khc. Bn cnh vic to s hng th, tng cng hiu bit
ln nhau, nhng cng c ca ngoi giao vn ha ny cng gip xa nha ranh gii
ngn ng v nhng nh kin. Trung tm ny c mt Vit Nam nm...
Korea Foundation l mt c quan trc thuc B Ngoi giao Hn Quc, c thnh
lp t nm 1991, c nhim v cng c hnh nh ca Hn Quc trn th gii v thc
y nhng chng trnh trao i hc thut v vn ha. Trung tm vn ha Hn
Quc, trc thuc Cc Vn ha Thng tin Hn Quc, c chnh thc a vo hot
2

ng vo nm 2009, vi s mnh Ph bin v giao lu tinh thn ca vn ha Hn

Quc. Trung tm ny ch trng cc hot ng nhm tng cng hiu bit v t
nc v vn ha Hn Quc. p ng nhu cu ca cng chng ngy cng ng
o i vi vn ha Hn Quc cng nh ln sng Hallyu (hay Hanryu), Trung tm
Vn ha Hn Quc t chc cc hot ng phong ph to iu kin cho mi ngi
c hi tri nghim vn ha Hn Quc. Trung tm ny c mt Vit Nam nm...
C s cnh tranh gia cc quc gia ginh s nh hng v mt vn ha mt
khu vc a l c th cng nh trn th gii. Ni cch khc, mi nc tm nhng
cch thc hiu qu nht tip th thng hiu ca mnh (nation branding).
2. Bi cnh khin in nh tr thnh cng c ngoi giao vn ha ca Nht
Bn v Hn Quc
2.1. Hn Quc
Nhng nm 1990, chnh ph Hn Quc c s h tr i vi ngnh cng nghip
gii tr (mc u t t 8,5 t la nm 1999 ln 43.5 t la nm 2003) (Wang:13),
nhm tng cng cht lng, gim gi thnh ca cc sn phm vn ha ca Hn
Quc, v cng nhm a vn ha Hn Quc i khp ni trn th gii. Trong nhiu
thp k, Hn Quc cm nhp khu cc sn phm vn ha t nc i th Nht
Bn, to iu kin cho cc doanh nghip ni a. Chnh nhng chnh sch ca
chnh ph l n by cho s pht trin ca nn cng nghip gii tr Hn Quc,
trong c phim nh, v sau ny, s thnh cng ca cc sn phm vn ha ca Hn
Quc to nn tro lu vn ha Hn Quc nc ngoi, m khi u l Trung
Quc, sau l cc nc Chu khc. Chnh ph Hn Quc li tip tc da vo s
thnh cng ca phim nh, vn ha i chng qung b cho nn vn ha, t
nc Hn Quc nc ngoi. Phim nh, m nhc Hn Quc c xem nh nhng
i s cho vn ha Hn Quc.
Trang web ca B Ngoi giao Hn Quc cho bit V sc mnh mm ang ngy
cng tr nn quan trng, vn ha c nng thnh mt thnh t khng th tch
3

ri ca s cnh tranh v ngun lc kinh t ca quc gia v thc s to ra gi tr gia

tng. bt kp nhp th gii, Hn Quc p dng chnh sch ngoi giao vn
ha nh l mt cc mi ca tng th ngoi giao quc gia. Theo , B Ngoi giao
tin hnh nhiu hot ng ngoi giao vn ha nhm nng cao gi tr thng hiu
Hn Quc v tm cao ca n trong cng ng quc t. B Ngoi giao Hn Quc
cng c nhiu phi on biu din v t chc cc l hi Hn Quc, cc lin hoan
phim Hn Quc nc ngoi thng qua Korea Foundation, va gip ngh s
vn ti ng cp quc t, va gii thiu hnh nh t nc v vn ha Hn
Quc1.
2.2. Nht Bn
Thi hu chin, Nht Bn gii thiu vn ha ca mnh ra cc nc chu
mt cch d dt, do nhng m nh v chin tranh v s hn th cc nc thuc a
c v ni e ngi rng cc nc ny cho rng Nht Bn li tin hnh ch ngha
quc v vn ha.
Nm 1977, Tng thng Takeo Fukuda l ngi u tin a vn v vn ha vo
chng trnh i ngoi vi ng Nam , by t vic Nht Bn mun trao i vn
ha vi cc quc gia ng Nam v khng c mun tr thnh quc qun s
nh trc kia. Nhng nm 1980, Noboru Takeshita tip tc chnh sch ngoi giao
vn ha ca Fukuda, v nm 1988 ng ch o thnh lp y ban xc tin xut
khu chng trnh truyn hnh sang cc nc Chu (Nissim: 50). Thi gian ny,
mt s phim ca Nht Bn (chng hn phim Oshin) c nh hng ra bn ngoi,
nhng hon ton do hot ng ca cc c quan, t chc t nhn, ch cha c s h
tr t pha chnh ph Nht Bn.
S chuyn bin trong chnh sch ngoi giao vn ha ca Nht Bn c bit ng
ch k t cui nhng nm 1990, u nhng nm 2000. Tm nhn Nht Bn n
1http://www.mofa.go.kr/ENG/policy/culture/overview/index.jsp?menu=m_20_150_10
4

nm 2020 xc nh cn a Nht Bn tr thnh mt t nc sng to v vn ha,

bng vic huy ng truyn thng, sc mnh sng to, cng ngh v tng cng trao
i vn ha nng cao v th ca nc ny trn th gii. Hnh nh Nht Bn,
thng hiu Nht Bn c ch trng xy dng, to ra n tng v mt Nht
Bn kh i, tuyt vi (Cool Japan). Cc sn phm phim nh, m nhc cng vi
cc mt hng in t, tiu dng c tng cng gii thiu ra bn ngoi, v c bit
thnh cng vi th trng Chu . Nhng t nc trc kia vn l thuc a ca
Nht Bn cng nh nhng s xm nhp vn ha ca Nht Bn m tng s thn thin
v s a thch vi ngi Nht, vn ha Nht Bn hn. Vi ngi Nht, nhng
ngi thuc phe dn ch xem vic xut khu vn ha phm Nht Bn nh l vic
gii thiu mt thn thin hn ca Nht Bn (so vi nhng c cm v mt Nht
Bn thi chin), cn nhng ngi bo th th cho y nh l nim t ho ca dn
tc.
3. Nhng phng thc m Nht Bn v Hn Quc s dng in nh thc
hin chin lc ngoi giao vn ha
3.1. Hn Quc
Korea Foundation, c quan ngoi giao vn ha ca Hn Quc nc ngoi ch
trng cc hot ng pht cc chng trnh truyn hnh Hn Quc nc ngoi, v
h tr gii thiu phim Hn Quc cc c quan ngoi giao Hn Quc nc ngoi.
B Ngoi giao Hn Quc cng tham gia trc tip vo cc chin dch ny. T nm
2006, B Ngoi giao Hn Quc h tr cho vic pht sng phim Hn Quc
nc ngoi mt trong nhng ngun lc thc y tro lu vn ha Hn Quc trn
ton th gii. B ny cng ti tr cho vic chiu phim Hn Quc ti cc lin hoan
phim ln trn th gii nh Lin hoan phim Berlin, lin hoan phim Cannes, Lin
hoan phim Venice, ng thi h tr cho lin hoan phim Pusan t chc Hn Quc,
h tr cho nhng nh lm phim, cc o din, gii chuyn gia n tham d festival.
Ngoi ra, B Ngoi giao cng t chc Lin hoan phim Hn Quc trn phm vi ton
5

cu thng qua cc c quan ngoi giao, nhm qung b khng ch phim Hn Quc
m cn qung b cho t nc Hn Quc. Vi mc tiu tng cng hiu bit v
vn ha Hn Quc trn th gii v gip cc c quan ngoi giao ca Hn Quc thc
thi chnh sch ngoi giao vn ha, Korea Foundation thc hin chng trnh h
tr nm 2010 cho cc bui chiu phim Hn Quc c t chc bi cc c quan
ngoi giao Hn Quc hoc cc lin hoan phim quc t 2. Korea Foundation ti tr
13 i s qun v lnh s qun Hn Quc t chc 14 s kin chiu phim nm 2010,
25 i s qun v lnh s qun Hn Quc t chc 16 s kin chiu phim nm 2011,
47 i s qun v lnh s qun t chc 48 s kin chiu phim nm 2012, 46 i s
qun v lnh s qun t chc 47 s kin chiu phim v bn v gii thiu phim nm
20133.
3.2. Nht Bn
Nm 2004, chnh ph Nht Bn ti tr cho Japan Foundation 13.786 triu Yn
duy tr hot ng4. Chnh ph cng to iu kin cho ngnh cng nghip gii tr,
mi cc nh bo nc ngoi ti thm cc n v sn xut anime (phim hot hnh), t
chc cc cuc trng by, gii thiu anime cng vi manga, t chc cc cuc thi v
cc gii thng v anime, manga, v.v... Lin hoan phim Nht Bn cng c t
chc nhiu nc trn th gii. Nhn vt hot hnh Astro Boy (thng c dch
sang ting Vit l Siu nh Astro) v Doraemon thng l hnh nh tiu biu, i s
hot hnh cho vn ha Nht Bn.
4. nh gi tc ng ca nhng chnh sch ngoi giao vn ha qua in nh
i vi cc mi trng tip nhn: trng hp Vit Nam
Trn ton cu, vn ha Hn Quc v vn ha Nht Bn, thng qua nhng chng
2 http://www.mofa.go.kr/ENG/policy/culture/overview/index.jsp?menu=m_20_150_10
3 http://en.kf.or.kr/?menuno=600
4 Bo co ca Japan Foundation nm 2004, tr.36
6

trnh ngoi giao vn ha c thc hin bn b ca cc nc ny, c nh hng

su rng, khng ch khu vc Chu ni c nhiu nt vn ha tng ng, m
cn c cc nc phng Ty. Ring Vit Nam, Hn Quc khng ngng y
mnh vic xut khu phim in nh v truyn hnh, Nht Bn cng xut khu phim
sang Vit Nam tuy khng t nhng c chn lc v nhiu phim Nht Bn cng
to n tng su sc trong lng khn gi Vit Nam (v d nh phim Oshin, phim
hot hnh Doraemon). Hai nc ny u y mnh vic qung b vn ha ca nc
mnh Vit Nam thng qua cc s kin chiu phim, lin hoan phim, cc cuc thi
tm hiu v phim, v.v...
Cng chng Vit Nam c s tip thu khc nhau i vi in nh Nht Bn, Hn
Quc. Nu nh s xm nhp vn ha Hn Quc Vit Nam n bng nhiu con
ng c sc mnh tng ng in nh, truyn hnh, thi trang, th vn ha
Nht Bn li thm thu mt phn qua in nh, phn ln hn qua truyn tranh v
thi trang. V sc nh hng ca in nh Hn Quc, nm 1998, phim truyn hnh
Hn Quc chim 56% tng lng phim nc ngoi c nhp v chiu Vit Nam
(Beng Huat Chua: 25, theo s liu ca Vin Chnh sch vn ha v du lch Hn
Quc nm 2005). Ngy nay, tuy khng c s liu v t l phim Hn Quc trong s
phim nc ngoi c chiu trn sng i truyn hnh Vit Nam, nhng chc chn
t l ny rt ln, thm ch cc phim truyn hnh Hn Quc cn c chiu vo cc
khung gi vng. Khn gi Vit Nam qu quen thuc vi tn ca nhiu din vin
Hn Quc, nh Bae Jong Jun, Kim Hee Sun, v.v..., v thi trang Hn Quc qua cc
b phim c chiu Vit Nam cng nh hng su rng n xu hng thi trang
ca gii tr Vit Nam. Phim nh Nht Bn khng c th phn ln trong cc chng
trnh truyn hnh Vit Nam, tuy nhin ngi Vit vn n nhn cc lin hoan phim
ca Nht mt cch nng nhit, v r rng cc lin hoan phim ny gip tng cng
hiu bit ca ngi Vit Nam v t nc, con ngi Nht Bn.
5. Kt lun
7

 trn, qua vic tm hiu nhng vn lch s v tnh hnh thc t ca vic khai
thc cc cng c vn ha, cc sn phm vn ha phc v cho chnh sch ngoi giao
vn ha ca hai nc Nht Bn, Hn Quc, chng ti ch ra bi cnh khuyn
khch cc quc gia ny la chn in nh nh mt cng c ngoi giao vn ha,
nhng phng thc h khai thc in nh phc v cho vic qung b thng
hiu quc gia (Hanryu, Cool Japan), v nhng hiu ng m h t c cc im
tip nhn m y l trng hp Vit Nam. Nhng con ng xm nhp vn ha
ny tuy c nhng nt c th ca tng quc gia nhng cng phn nh xu hng
chung ca cc cng quc vn ha hin nay trn th gii. Thm ch, nhng nc
ang pht trin nh Vit Nam cng khng ngng gia tng nh hng ca mnh qua
cc cng c ngoi giao vn ha, trong c in nh.
Ti liu tham kho
1. McConnell, D. L., & Watanabe, Y. (2008). Soft power superpowers: Cultural and
national assets of Japan and the United States. Armonk, New York: M.E. Sharpe.
2. Ogura, Kazuo (2009), Japan's cultural diplomacy. Tokyo: The Japan Foundation.
3. Chua Beng Huat and Koichi Iwabuchi. 2008. East Asian pop culture analysing
the

Korean

wave.

Hong

Kong:

Hong

Kong

http://public.eblib.com/choice/publicfullrecord.aspx?p=677282.

University

Press.