Ngy 10 thng 12 nm 2013

CHUYN
PHNG PHP DY HC LUYN T V CU
Bo co l thuyt: L Huy Dng.
I. KIN THC V K NNG C BN
1. V tr, nhim v ca dy hc Luyn t v cu
1.1. V tr ca dy hc Luyn t v cu
Trc y, sch gio khoa Ting Vit tiu hc tch T ng v Ng php ra thnh hai phn mn
ring bit trn c s phn bit hai chuyn ngnh T vng hc v Ng php hc. Trong chng
trnh Ting Vit 175 tun, hai phn mn ny c tch hp li thnh phn mn Luyn t v cu.
Tn gi Luyn t v cu cng th hin nhn thc mi v nhim v dy Ting Vit tiu hc:
ch trng thc hnh, luyn tp hn l l lun. Luyn t v cu l phn mn c v tr quan trng
trong vic hon thin k nng s dng ting Vit cho hc sinh Tiu hc, hng ti pht trin
ngn ng vn ha v tr tu.
1.2. Nhim v ca dy hc Luyn t v cu
Nhim v c bn ca dy hc Luyn t v cu l lm giu vn t v pht trin nng lc dng
t t cu cho hc sinh. Cc nhim v c th:
Dy ngha t:
- Mc ch: Gip hc sinh nm c ngha ca t, ng thi nm c tnh nhiu ngha v s
chuyn ngha ca t.
- Phng php: Bng cc phng php dy hc c trng ca phn mn, hnh thnh kh nng
pht hin t mi cn tip nhn trong vn bn, nm thao tc gii ngha t, pht hin nhng ngha
mi ca t bit, lm r sc thi ngha khc nhau ca t trong cc ng cnh khc nhau.
H thng ha vn t:
- Mc ch: Gip hc sinh bit cch sp xp cc t mt cch c h thng tch ly t c
nhanh chng v to ra tnh thng trc ca t, to iu kin cho vic huy ng v s dng t
trong hot ng li ni c thun li.
- Phng php: S dng phng php i chiu t trong h thng hng dc ca chng, t t
trong h thng lin tng cng ch , ng ngha, gn ngha, tri ngha, ng m, cng cu
to...
Tch cc ha vn t:
- Mc ch: Gip hc sinh s dng t, pht trin k nng s dng t trong ni v vit.
- Phng php: Tng cng a t vo trong vn t tch cc c hc sinh dng thng
xuyn.
Rn k nng dng t t cu v s dng cu ng mc ch giao tip:
- Mc ch: Gip hc sinh bit cch t cu, s dng cc kiu cu ng mu, ng mc ch v
hon cnh giao tip.
- Phng php: Tch cc s dng phng php thc hnh giao tip, t cu gn vi cc tnh
hung giao tip gi nh ph hp vi mi trng hot ng ca la tui hc sinh tiu hc.
Phn mn Luyn t v cu cn c nhim v cung cp nhng kin thc s gin v t v cu cho
hc sinh tiu hc. Ngoi ra, Luyn t v cu cn thc hin nhim v rn luyn t duy v gio
dc thm m cho hc sinh.
2. Cc nguyn tc dy hc Luyn t v cu
Hc vin nghin cu gio trnh nm vng nm nguyn tc dy hc Luyn t v cu c bn:
Nguyn tc giao tip:
Nguyn tc giao tip chi phi mnh m n ni dung v phng php dy hc Luyn t v cu.
V ni dung, t vic xut trt t cc khi nim n liu lng kin thc hay b sung cc
ni dung dy hc mi nh gi php lch s khi t cu hi v khi nu yu cu, ngh,

tng cng bi tp mang tnh tnh hung cho thy du n ca nguyn tc ny. Ng liu
dy hc v t v cu n gn hn vi mi trng giao tip ca hc sinh, n bt c hng th
v ph hp vi tm l tip nhn, hot ng ca cc em. Ni dung ca Luyn t
v cu cng c cu trc bng h thng bi tp, ch trng t cc n v ngn
ng trong hot ng hnh chc, trong giao tip.
Nguyn tc tch hp:
Cc ni dung dy hc v t v cu c cu trc cht ch, c mi quan h tc ng qua li ln
nhau theo chiu ngang (tch hp ngang) v k tha, pht trin theo nguyn tc ng tm (tch
hp dc). Dy ting Vit cng ng thi hng n tch hp, m rng tri thc v th gii xung
quanh. Thng qua thc hnh cc bi tp Luyn t v cu, hc sinh bit thm v bn ma, v
mung th v chim chc, v l hi, v kht vng v c m, v cuc sng mun mu
Nguyn tc trc quan:
Nguyn tc trc quan chi phi tt c cc ni dung dy hc v t v cu, th hin vic s dng
cc hnh nh trc quan, cc mu ngn ng, bng biu, s V mt phng php, trong cc
giai on khc nhau ca dy hc Luyn t v cu, cn s dng phng tin trc quan m bo
ph hp cc mc ch c th. giai on u, khi hc sinh tip xc vi cc du hiu ca khi
nim, trc quan c s dng vi mc ch truyn t r rng du hiu ca hin tng
nghin cu vi s biu hin c th ca n trong li ni. giai on sau, khi hc
sinh nm khi nim, trc quan gip hc sinh cng c, h thng ha cc kin thc.
Nguyn tc m bo tnh h thng ca t, cu: Dy t hay dy cu cn m bo tnh h
thng ca cc n v ngn ng. Vic dy t cn phi trnh by nh l vic thit lp quan h
gia t v cc yu t ca hin thc, quan h gia t vi mt lp s vt cng loi c biu th
bi t. y chnh l hai mt (hnh thc v ni dung) ca tn hiu t. ng thi, cn ch t t
(cu) trong h thng ca n, trong mi quan h vi nhng t (cu) khc xung quanh trong vn
bn lm r kh nng kt hp, ch ra vic s dng t (cu) trong mt phong cch ngn ng
(nguyn tc chc nng). Ni tm li, ch n c im ca t, cu trong h thng c xem
l mt trong nhng nguyn tc c bn m gio vin cn lu khi t chc cc hot ng dy
hc Luyn t v cu. 119
Nguyn tc m bo tnh thng nht gia ni dung v hnh thc ng php.
Dy hc Luyn t v cu cn ch gip hc sinh nhn ra ngha v cc du hiu hnh thc ca
hin tng ng php c nghin cu v chc nng ca n trong li ni. Mi ni dung ngha
u c mt hnh thc tng ng. Ni dung c c nh li trong mt hnh thc nht nh v
hnh thc ny c th nm bt c. Hc sinh s lnh hi c cc khi nim mt cch chc
chn khi khi nim c tip nhn trong s thng nht ca ni dung v hnh thc ng php.
3. Ni dung dy hc Luyn t v cu
V kin thc, phn mn Luyn t v cu cng cp cho hc sinh cc kin thc s gin v t
v cu, bao gm:
- M rng vn t cho hc sinh theo cc ch im.
- Ng m - chnh t: cu to ting; cch vit tn ngi, tn a l Vit Nam; cch vit tn ngi,
tn a l nc ngoi; cch vit tn cc c quan, t chc, gii thng, danh hiu, hun chng.
- Cu to t, t phn loi theo cu to (t n, t phc).
- Kin thc v ngha ca t v cc thao tc, phng php gii ngha t c bn.
- Cc lp t vng ting Vit: t ton dn - t a phng, t ng ngha, t ng m, t tri
ngha...
- T loi: danh t, ng t, tnh t, i t, quan h t
- Cc kiu cu: Ai l g? Ai lm g? Ai th no? (c xem l cc kiu cu n trn thut c
bn); cc loi cu xt theo mc ch pht ngn (cu k, cu hi, cu cm, cu khin), theo cu
to (cu n, cu ghp); cc quy tc dng t t cu v to vn bn (vit on vn); thnh phn
cu (ch ng, v ng, trng ng); lin kt cu

- Du cu: du phy, du chm, du chm than, du chm hi, du hai chm, du ngoc kp,
du gch ngang.
- Cc bin php tu t: so nh, nhn ha.
H thng bi tp Luyn t v cu kh phong ph v a dng. Da vo mc tiu dy hc,
phm vi ni dung kin thc, k nng c hnh thnh, c th chia bi tp dy hc Luyn t v
cu thnh hai mng ln: bi tp theo cc mch kin thc k nng v t v cu (gm hai nhm:
(1) bi tp nhn din, phn loi, phn tch; (2) bi tp xy dng, tng hp) v bi tp lm giu
vn t (gm ba nhm: (1) bi tp dy ngha t; (2) bi tp h thng ha vn t; (3) bi tp tch
cc ha vn t). Mc d vy, xut pht t c trng tch hp trong dy hc Ting Vit, s phn
loi trn ch mang tnh tng i. Bi tp lm giu vn t khng tch ri vi cc mch kin
thc, k nng v t v cu.
Ni dung dy hc Luyn t v cu c th hin qua hai kiu bi l thuyt v thc hnh.
lp 2, 3, cc tri thc v t v cu c hnh thnh thng qua h thng bi tp. Ln lp 4, 5, bn
cnh cc tit thc hnh (c cu thnh t mt t hp bi tp), hc sinh c lm quen vi
kiu bi l thuyt (c cu trc gm ba phn: Nhn xt, Ghi nh, Luyn tp). Tuy nhin, t mc
tiu dy hc phn mn, phn trng tm ca bi l thuyt vn l phn Luyn tp. 120
4. T chc dy hc Luyn t v cu
4.1. Vn dng mt s phng php tch cc vo dy hc Luyn t v cu
Luyn t v cu l mt phn mn hm cha lng thng tin v t v cu kh ln. H thng bi
tp trong phn mn ny cng kh a dng v yu cu rn luyn k nng s dng ngn ng v
phong ph v kiu loi. Vn dng cc phng php tch cc vo dy hc Luyn t v cu chnh
v vy c ngha quan trng nhm gp phn hon thnh mc tiu dy hc phn mn.
Cc phng php dy hc tch cc thng s dng trong phn mn
Luyn t v cu:
- Phng php luyn theo mu:
Trong phn mn Luyn t v cu, bi tp cha mu (M) chim t l kh cao, nht l cc lp
u cp. Phng php ny c vai tr quan trng trong vic gip hc sinh xc lp nh hng
sng to cc sn phm ngn ng. Ty thuc vo loi mu (ting, t, cu) v yu cu c th
ca tng bi tp, gio vin c th s dng h thng cu hi phn tch mu nhm gip hc
sinh nm c c im, cu to ca mu. Chng hn nh, vi cc cu hi khai thc c trng
ca mu v kch thc, hnh dng, tnh cht, mu sc trong bi tp Tm nhng t c
th dng t cc b phn ca cy. M: thn cy (to, cao, chc, bc phch,) (Ting Vit 2,
tp 2, trang 95), c th hnh thnh s sau hc sinh m rng vn t mt cch logic, nhanh
chng v chnh xc:
- Phng php phn tch ngn ng:
Phng php phn tch ngn ng c th s dng nh mt phng php ch o khai thc
cc bi dy l thuyt v t v cu. T vic hng dn hc sinh phn tch cc hin tng ngn
ng, gio vin t chc hc sinh rt ra cc kt lun cn ghi nh, t vn dng l lun vo
thc hnh gii quyt cc nhim v hc tp trong phn Luyn tp. Chng hn nh, hnh thnh
tri thc v tnh lch s trong by t yu cu, ngh (th hin trong xng h, cch dng t),
121c th phn tch cch nu yu cu, ngh ca hai bn Hng, Hoa: Bm cho ci bnh
trc. Nhanh ln nh, tr gi hc ri. (li ngh ca Hng); Bc i, cho chu mn ci bm
nh! (li ngh ca Hoa) v so snh tr li cu hi: V sao li ngh ca Hoa c xem
l lch s (so vi yu cu ca Hng)? i vi mt s bi tp, phn tch ngn ng cng l mt
phng php tch cc nhm gip hc sinh c ci nhn r rng, su sc hn v cc mu li ni.
- Phng php tr chi:
Luyn t v cu l a ht l tng vn dng phng php tr chi. C th nhn thy sc
mnh gii phng nng lng tr tu ca cc tr chi hc tp trong dy hc phn mn ny. Tr

chi c s dng u tit hc vi mc ch khi gi hng th, to tm th tip nhn hoc cui
tit hc nhm cng c, h thng ha kin thc. Song, bn thn cc bi tp Luyn t v cu
chnh l tr chi hay tim tng kh nng chuyn ha thnh cc tr chi hc tp sinh ng
v hp dn.
V d: Cho bi tp:
Thm hnh nh so snh vo sau mi t di y:
- p, cao, khe
- nhanh, chm, hin
- trng, xanh,
M: p p nh tin
(Ting Vit 2, tp 1, tr.143)
Gio vin thay i hnh thc t chc thc hnh gii bi tp thng thng thnh tr chi V
gii, ni ti. Hc sinh c th va v (dng n gin) va ni cm t c hnh nh so snh gn
vi hnh v : xanh nh (tu) l xanh nh ngc
i vi nhng t ng kh, gio vin cung cp tranh, nh hc sinh lin tng n cc hnh
nh so snh. Chng hn nh: nhanh nh sc, nhanh nh ct, nhanh nh chp,...
4.2. T chc dy bi l thuyt Luyn t v cu
Mt s vn cn lu khi t chc dy bi l thuyt Luyn t v cu:
- Dy hc Luyn t v cu khng c mc ch l thuyt thun ty. Vic cung cp, hnh thnh
cc tri thc ngn ng cho hc sinh cn c thc hin mt cch nh nhng, n gin v hiu
qu.
- Cn nhn thy mi lin h mt thit gia cc phn trong bi l thuyt: vic phn tch tng hin
tng ngn ng phn Nhn xt nhm hng n rt ra cc kt lun tng ng phn Ghi
nh; phn Luyn tp va l mnh t vn dng nhng kin thc mi hnh thnh va cng
c, khc su hn l thuyt v t v cu.
- Phn b thi gian hp l gia cc phn. Luyn tp lun c xc nh l trng tm ca bi dy
v v th, thi lng thc hnh bi tp cn c u tin. 122
- Ghi nh khng phi l ci c sn. Chnh v th, gio vin cn t chc tt vic phn tch cc
ng liu dy hc hng dn hc sinh t tm kim thng
tin, khm ph v chim lnh chnh xc, y v i tng nghin cu.
- Cc bi tp trong phn Luyn tp thng c hai dng c bn: bi tp nhn din v bi tp vn
dng. Cn nm vng c trng, yu cu ca cc loi bi tp ny t chc hot ng hc tp
mt cch hp l.
4.3. T chc dy bi thc hnh Luyn t v cu
Thc cht ca t chc dy bi thc hnh Luyn t v cu l vic t chc thc hin cc bi tp
v t v cu. qu trnh dy hc kiu bi ny thu c hiu qu cao, cn ch nhng vn
c bn sau:
- Nm vng h thng bi tp Luyn t v cu: nhn din ng kiu bi tp, xc nh r phm vi
kin thc (c s ngn ng) v mc tiu v k nng (gii ngha t, h thng ha vn t, s dng
t).
- i vi cc lp 2, 3, trong mt bi thc hnh thng bao gm nhiu bi tp cp n nhng
tri thc ngn ng khc nhau, do cn ch n s phc hp ny trong t chc thc hnh bi
tp. lp 4, 5, tit thc hnh ch tp trung vo khai thc su mt n v kin thc c th nn s
ch nm mi lin h gia cc bi tp.
- Nm vng quy trnh thc hnh gii bi tp (gm bn bc), trong ch trng bc phn
tch nh hng thc hin bi tp (bc 2). ng thi, do
c cu trc theo dng thc ng tm pht trin, cc bi tp lp trn c s nng cao hn v
mt k nng so vi lp di. V l , khi dy, gio vin cn linh hot tinh gin mt s bc,
mt s thao tc, hot ng.

- a dng ha hnh thc t chc thc hnh; kt hp vn dng cc phng php dy hc tch
cc nhm gip hc sinh ch ng gii quyt cc nhim v hc tp; tng dn mc hot ng
c lp ca hc sinh.
II. CU HI, BI TP V GI , HNG DN
Cu 1: Phn tch s chi phi ca nguyn tc tch hp n ni dung dy hc Luyn t v cu lp
2, 3. Cho v d minh ha.
Gi : Hc vin nu c cc c bn sau:
- Khi qut v nguyn tc tch hp: khi nim, cc dng tch hp (xem thm Chng trnh,
sch gio khoa Ting Vit tiu hc).
- Phn tch s chi phi ca nguyn tc tch hp n ni dung dy hc Luyn t v cu lp 2, 3:
+ Tch hp ngang: cc kin thc, k nng v t v cu c mi quan h cht ch vi nhau; ng
thi vi pht trin, lm giu vn t, Luyn t v cu lp 2, 3 cn hng n m rng tri thc
v th gii, v con ngi, v vn ha
+ Tch hp dc: th hin vic cu trc cc ni dung dy hc v t, cu theo nguyn tc ng
tm pht trin. lp 3, kin thc v k nng c s k tha nhng pht trin cao hn
- Cho v d minh ha.
Cu 2: Bng cc v d c th, phn tch v lm r s chi phi ca nguyn tc giao tip n ni
dung dy hc phn mn Luyn t v cu lp 4, 5.
Gi : Hc vin nu c cc c bn sau: 123
- Khi qut v nguyn tc giao tip (xem thm Chng trnh, sch gio khoa Ting Vit tiu
hc).
- Bng cc v d c th, phn tch v lm r s chi phi ca nguyn tc
giao tip n ni dung dy hc phn mn Luyn t v cu lp 4, 5: + Hnh thnh cc ni dung
dy hc t v cu in m du n ca nguyn tc giao tip: i t xng h, cu phn loi theo
mc ch ni (trong ch n nguyn tc lch s trong giao tip, cch thc s dng cc kiu
cu nhm t hiu qu giao tip thc th)
+ Ng liu dy hc hp dn, kch thch hng th v nhu cu giao tip ca hc sinh, c bit l
s hin din ca cc bi tp tnh hung gn gi, ph hp vi
mi trng giao tip ca hc sinh.
Cu 3: Phn tch vai tr, tm quan trng ca bi tp trong dy hc Luyn t v cu. t chc
cho hc sinh thc hin bi tp sau, anh (ch) d kin s dng phng php dy hc no? V
sao?
Sp xp li cc t trong mi cu di y to thnh mt cu mi:
- Bc H rt yu thiu nhi.
- Thu l bn thn nht ca em.
M: Con yu m. M yu con.
(Ting Vit 2, tp 1, tr.17)
Gi : Cc c bn cn m bo:
- Phn tch vai tr, tm quan trng ca bi tp trong dy hc Luyn t v cu:
+ c trng ca phn mn: ch trng thc hnh (luyn), thng qua h thng bi tp (c bit l
lp 2, 3) cung cp tri thc v ngn ng; s lng bi tp ln, m bo mc lm giu vn t,
rn k nng dng t t cu phc v hc tp v giao tip...
+ Bi tp c xem l trong nhng mt phng tin hu hiu nht a hc sinh vo hot ng
giao tip ngay trong gi hc, p ng mc tiu v quan im dy hc hin nay.
- Nu c cc phng php dy hc d kin s dng v l do la chn cc phng php
(luyn theo mu v y l bi tp c cha mu; phn tch ngn ng)
Cu 4: Cho bi tp:
Tm cc t:
a) Ch dng th hin v p ca thin nhin, cnh vt.

M: ti p
b) Dng th hin v p ca c thin nhin, cnh vt v con ngi.
M: xinh xn
(Ting Vit 4, tp 2, tr.40)
1. Xc nh mc tiu ca bi tp.
2. nh gi mu (M) trong bi tp v xut thay th mu (nu c).
3. Tm 10 t c th s dng lm p n cho mi cu a, b.
Gi : Cc c bn cn m bo:
- Mc tiu ca bi tp: H thng ha vn t cc t ng dng t v p ca thin nhin, con
ngi, cnh vt. 124
- nh gi, nhn xt chnh xc v mu (M) trong bi tp theo nh hng:
Mu mang tnh in dng cha? Mu c m bo tnh chnh xc, mu mc?
- xut thay th mu (nu c).
- Tm c 10 t c th s dng lm p n cho mi cu a, b.
Cu 5: Cho bi tp:
Hy nu mt vi tnh hung c th dng cu hi :
a) T thi khen, ch.
b) Khng nh, ph nh.
c) Th hin yu cu, mong mun.
(Ting Vit 4, tp 1, tr.143)
1. Xc nh mc tiu, c s khoa hc ca bi tp.
2. Gii thiu tnh hung ph hp vi tng bi tp (a), (b), (c) hc sinh tham kho.
Gi : Cc c bn cn m bo:
- Mc tiu, c s khoa hc ca bi tp:
+ Mc tiu: Rn k nng xy dng tnh hung giao tip ph hp vi mc ch s dng cu hi.
+ C s khoa hc: Da vo chc nng ca cu hi (ngoi chc nng biu t ngha nghi vn,
cu hi c th dng vi cc mc ch pht ngn khc).
- Hc vin gii thiu cc tnh hung ph hp vi tng bi tp (a), (b), (c).
V d:
- Tnh hung a: Bn Na v mt bc tranh rt p. Em dng cu hi th hin s ngng m
v khen ngi ti nng ca bn.
- Tnh hung b: Mt bn cho rng c truyn tranh nhiu l tt. Em dng cu hi ph nh
kin .
- Tnh hung c: Bn thn ca em c mt mn chi rt p. Em dng cu hi ngh bn
cho mnh chi cng.
Cu 6: Cho bi tp:
Xp cc t cho di y thnh nhng nhm t ng ngha: bao la, lung linh, vng v, hiu
qunh, long lanh, lng lnh, mnh mng,
vng teo, vng ngt, bt ngt, lp long, lp lnh, hiu ht, thnh thang
(Ting Vit 5, tp 1, tr.22)
1. Xc nh mc tiu ca bi tp.
2. Xy dng p n cho bi tp.
3. Thit k mt bi tp tng t bi tp trn.
Gi :
- Mc tiu ca bi tp: H thng ha vn t cc t ng ngha cho hc sinh.
- p n ca bi tp: (1) bao la, mnh mng, bt ngt, thnh thang; (2)
lung linh, long lanh, lng lnh, lp long, lp lnh (3) vng v, hiu qunh, vng teo, vng ngt,
hiu ht.
- Khi thit k mt bi tp tng t bi tp trn cn ch m bo cc yu cu sau: 125

+ Bi tp thit k cn m bo s tng ng v mc tiu (h thng ha vn t) v c s ngn

ng hc (t ng ngha) vi bi tp cho.
+ Ng liu ca bi tp c tnh hp dn, mi m, m bo tnh va sc v
tnh chnh xc.
V d: Xp cc t cho di y thnh nhng nhm t ng ngha: l t, cht vt, mong mi,
trng ngng, lu u, ln tt, lnh khnh, i ch, ngt ngng, thp b, trng i, vi vi
Cu 7: Cho bi tp:
Tr chi: Hi p vi bn em bng cch t v tr li cc cu hi c cm t Bng g?.
(Ting Vit 3, tp 2, tr.102)
1. Xc nh mc tiu ca bi tp.
2. Thit k k hoch dy hc t chc cho hc sinh thc hin bi tp trn.
Gi :
- Mc tiu ca bi tp: Rn k nng t v tr li cu hi c s dng cm t bng g; thng
qua hot ng vui chi rn luyn k nng giao tip bng ngn ng.
- Thit k k hoch dy hc t chc cho hc sinh thc hin bi tp cn ch m bo nhng
yu cu sau:
+ Hnh thc t chc bi tp: tr chi.
+ Khi vn dng phng php tr chi cn m bo cc yu t cu thnh tr chi hc tp: tn
tr chi, lut chi, t chc chi, nh gi.
+ T bi tp cho, cn th hin trong k hoch dy hc cch thc t chc tr chi c th (v
d: gio vin a vt, hc sinh t v tr li cu hi; chia nhm, thi ni tip nhau t v tr
li cu hi v nhng s vt, hot ng xung quanh).
Cu 8: Cho bi tp:
Em hy t mt cu hi t hi mnh.
M: Mnh c truyn ny u ri y nh?
(Ting Vit 4, tp 1, tr.132)
1. Xc nh mc tiu ca bi tp.
2. Nu cc c im ca mu (M) trong bi tp trn.
Gi : Cn m bo cc c bn:
- Mc tiu ca bi tp: Rn k nng s dng cu hi vi mc ch t hi mnh (phn bit
vi chc nng khc ca cu hi l by t vi ngi khc v nhng iu bn thn cn bn
khon).
- Nu c cc c im ca mu (M):
+ Thuc kiu cu hi.
+ Mc ch: dng t hi mnh (v mt iu g mnh thy hoi nghi, bn khon).
+ Hnh thc: t xng (mnh), cui cu c s dng t ng cm thn (nh) v du chm hi (khi
vit).