KAYNAK HATALARI

Krlma Trleri
Snek Krlma :

Malzemenin akmas ve buna bal

deformasyon oluumu kopmadan nce
gzlemlenebilmektedir.

Krlma Trleri
Snek krlmann belirleyici zellikleri :
Ar ykleme sonucu oluur.
ok byk akma ya da plastik
deformasyon olutuunun kantdr.
Krlma yzeyi kaba ve yrtlm
formdadr.
Yk dorultusuna 450 a yapan bir
yrtlma geometrisi
oluur. nk
maksimum kayma, yke 450 a yaparak
olumaktadr.

Krlma Trleri
Gevrek Krlma :

Ani ve kararsz bir krlma trdr

Krlma Trleri
Gevrek krlmann ayrt edici zellikleri :

Krlmadan nce ya ok az plastik

deformasyon yaanr, ya da hi
yaanmaz.
atlak yzeyi ok ucu benzeri geometrili
birok prz meydana getirir. Yzey
girintili kntl yapda ve kristal
grnmndedir.
Yrtk
formu
bu
krlmada olumaz.
Krlma yzeyi yke 900 adadr.

Krlma Trleri
Gevrek krlmay etkileyen faktrler :
Scaklk (scaklk dtke akma gerilmesi ile
maksimum ekme gerilmesi arasnn kapand
grlr)
Kristal yap (HMK, YMK)
Malzeme tokluu
Artk gerilmeler
Gerilme oran (akma gerilmesi artarken
maksimum ekme gerilmesi sabit kalr)
Malzeme kalnl
Gerilme younluu / kaynak hatalar

Krlma Trleri
Gevrek krlma nedenleri :
Kaynak hatalarnn varl
Ana malzemede dk tokluk deerleri
(yanl malzeme seimi)
IEBde dk tokluk deerleri (genellikle
byk s girdileri nedeni ile)
Yksek artk gerilmelerin varl (kaynak
sonras sl ilem olmamas ya da yanl
tasarm nedeni ile)

Krlma Trleri
Eer malzeme statik yklemelere maruz
kalmsa nihai kopma ok byk gerilme
deerlerinde oluur.
Eer ayn malzeme tekrarl yklere maruz
kalrsa, kopma u ekillerde oluur :
Elastik snrn olduka altndaki gerilme
deerlerinde
ok az plastik deformasyonla ya da
plastik deformasyonsuz

Krlma Trleri
Yorulma Krlmas
Yorulma krlmas tekrarl ekme gerilmelerine maruz
kalan yaplarda oluur. Tipik bir zellik olarak bu
krlmalarda atlak ilerlemesi yavatr.

Krlma Trleri
Yorulma krlmasnn belirleyici zellikleri :
atlak ilerlemesi yavatr.
Gerilimenin youn olduu noktalardan balar.
Ykn yaratt gerilme, tasarm ya da akma
gerilmesinden olduka dktr.
Krlma yzeyi przszdr.
Przsz yzeyde ounlukla bant formlu yaplar oluur.
Bu bantlar kum stndeki dalga izlerine benzerler,
beachmarks olarak anlrlar. Bu bantlarn varl ile
srecin balangc ve bitii aka gzlemlenebilir.
Krlma yzeyi yke 900 adadr.
Nihai kopma ounlukla ok byk akma deerleri
sonucunda oluur.
Yorulma krlmas uzun balang ve yaylm periyotlarna
gereksinme duyar.

Yorulma Krlmasn nleme

Hafif geili ekiller ve przsz yzeyler
tercih edilmelidir.

Kaynaklanacak blgeler, karmak ve yksek

gerilmelerin olmad blgeler olarak
belirlenmelidir.
Muhtemel kaynak hatalar belirlenmeli,
kaynak kalite normlarna uyulmaldr.
Allmtan ok mmkn olduunca gelimi
tekniklerle kaynak yaplmaldr.
Yorulma atlaklarn belirleyecek muayeneler
yaplmaldr

Krlma Trleri
Srnme Sonucu Krlma
Srnme, yksek scaklklarda sabit yk
altnda yava ilerleyen bir deformasyon
trdr.
Bu deformasyon, yksek scaklklarda uzun
sre alan malzemelerde oluur.
Srnmeyi meydana getiren gerilme deeri
malzemenin akma gerilmesinin ok altndaki
bir sabit gerilme deeridir.

Krlma Trleri
Srnme sonucu krlmann zellikleri :
Srnme, zaman ve scakla bal bir
olgudur.
Gerilmeye maruz kesitin yaps, yk sabit
kalmasna karn bozulmaya devam eder.
Srnme ounlukla malzemenin
rekristalizasyon scaklna yakn alma
scaklklarnda oluur.
Isnma ve souma evrimleri nedeniyle
ounlukla enerji santrallerindeki
donanmlarda oluur.

Kaynak Hatalar
atlaklar
ekillerine Gre ;
Boylamasna
Enlemesine
Dal formunda
(Branched)
Ok ucu formunda
(Chevron)

Konumlarna gre ;
IEBde
Merkez izgide
Krater atla olarak
yzeyde
Kaynak metali
blgesinde
Ana metalde

Kaynak Hatalar
atlaklar
Olularna gre 4e ayrlrlar :
Katlama atla
Lamelar yrtlma
Hidrojenin neden olduu
atlaklar
Yeniden stmann neden
olduu atlaklar

Kaynak Hatalar
atlaklar
Katlama atlaklar :
Kaynak banyosu katlarken olumaktadr.
Yksek S ierikli eliklerde ska rastlanr (S,
yksek scaklklarda dk toklua da neden
olur).
ok yksek ekme gerilmeleri de bunu tetikler.
Bu atlak ; para kalnlna paralel olarak
kaynak banyosu iine dorudur.

Kaynak Hatalar

Kaynak Hatalar
Derin ve dar kaynak
dikileri (derinlik
genilik oran 2den
byk dikiler)
katlama atlana
yatkndrlar.
Katlama atlan
engellemek iin
nfuziyet azaltlmal,
kaynak banyosu geni
tutulmaldr (derinlik
genilik oran 0,5
civarnda olmaldr)

Kaynak Hatalar
atlaklar
Lamelar Yrtlma
Basamak benzeri bir yaps vardr.
Ana malzeme ya da IEBde oluur.
Ana malzemede mutlaka haddeleme ynnde
oluur.
zellikle ke ve T kaynaklarda, kalnlk
dorultusundaki ekme gerilmeleri buna neden
olmaktadr.
Ortaya kmasnda yksek S oran ve metal d
ierikler etkendir.

Kaynak Hatalar
Lamelar yrtlma

Kaynak Hatalar
Lamelar Yrtlma

ekmenin
neden olduu
yksek
gerilme

Lamelar
yrtlma

Kaynak Hatalar
Lamelar Yrtlma zmleri
Talama yaplp tok zellikli dolgu
malzemesi ile doldurulmas gerekir.
Kaynak azn iin
yeni tasarm gerekir.

Kritik paralarda kaynakl blge

sklerek yeni bir T balant
kullanlmas gerekir.

Kaynak Hatalar
atlaklar
Yeniden stma atlaklar :
zellikle dk alaml eliklerin IEBlerinde
kaynak sonras sl ilemlerde ya da yksek servis
scaklklarnda oluur.
Yksek gerilmeli ya da nceden hata bulunan
blgelerde oluur.
Kaynak metali ana malzeme aras kelerin
talanmas ile, kontroll kaynak sonras sl ilem
ile nlenebilir.

Kaynak Hatalar
atlaklar
Hidrojen Neden Olduu atlaklar :
Bu atlak trnn oluumuna yatkn tane yaps,
gerilme ve hidrojen nedeni ile oluur
Hidrojen kaynak srasnda girer.
Hidrojen girii atmosferden, elektrod
ieriklerinden ya da koruyucu gazlardandr.
Nem de kaynak banyosunun soumas srasnda
ana malzemeye girdii iin, nedenlerden biri olarak
saylabilir.
ounlukla IEBde grlr.

Souk atlak (Hidrojen atla)

Ana malzeme diki aras ke atla, dikialt
atla, HIC (Hydrogen Induced Crack) ya da
gecikmeli atlak olarak ta bilinir.
C-Mn eliklerinde, dk, orta ve yksek alaml
eliklerde ve zellikle Ferritik/Martenzitik eliklerde
oluur.
ok ender olarak ostenitik ya da duplex paslanmaz
eliklerde olusa da Ni ve Cu alaml eliklerde hibir
zaman olumaz. Yani YMK kristal yaplarda asla
olumaz.

Souk atlak (Hidrojen atla)

Tipik souk atlak blgeleri

Souk atlak (Hidrojen atla)

MMA ke kaynanda oluan souk atlak

Souk atlak (Hidrojen atla)

Oluma koullar :

300oC nin altndaki alma koullarnda,

Montajdan minimum 72 saat sonra,

Kaynak metalinde, IEB de, ana metalde,

Kaynak ke blgesinde, diki altlarnda,

yksek gerilme blgelerinde

Souk atlak (Hidrojen atla)

Nedenleri :
Hidrojen varl,

Oluumu tevik eden mikroyap,

Neden olabilecek lde kalc gerilme

Souk atlak (Hidrojen atla)

Kaynak dikiinde hidrojenin varl,

yi kurutulmam elektrodlardan (zellikle bazik),

Ana malzemedeki kaynak sonras youmadan
dolay ierde hapsolan nemden,
Kaynaklanacak yzeydeki kir, ya kalntlarndan
kaynaklanabilir.

Souk atlak (Hidrojen atla)

Sarf malzemesinde hidrojen azaltma yollar

En etkili yntem, sarf malzemelerinden kaynaklanan hidrojen

giriini azaltmaktr. Dk hidrojenli yntemle kaynak ve
dk hidrojen ierikli ve kurutulmu elektrot kullanm buna
rnektir.

Kaynak yntemi, dolgu metalindeki yaynabilir hidrojen

ieriine gre (ml/100g ) ; yksek, orta, dk, ok dk ve
en dk hidrojen ierikli olmak zere 5 gruba ayrlmtr.
Hidrojen seviyesi gsterimleri EN 1011-2: 2001 de u
ekildedir :

Seviye A
Seviye B
Seviye C
Seviye D
Seviye E

Yksek >15
Orta 10
Dk 5
ok dk 3 5
En dk 3

Souk atlak (Hidrojen atla)

Hidrojen Seviyesini Drmek in neriler :
Dk hidrojen girii olan yntemler / dolgular tercih
edilmelidir. rnek olarak;
Bazik elektrot, rutil yerine;
MAG yntemi, MMA yerine tercih edilebilir.

Kaynak banyosundan daha iyi hidrojen k, ykseltilmi ve

uzatlm n stma scaklklar ile de salanabilir.
Tozalt bazik tozlarn ve MMA bazik elektrodlarn , retici
tavsiyesi dorultusunda frnlamak gerekir.

Sarf malzemesinin temizlii ve kuruluu kadar, kaynak

yzeyinin passz ve yasz olmas da nemlidir.
Ostenitik veya nikel dolgu malzemelerinin kullanm souk
atlak oluumunu engeller.

Souk atlak (Hidrojen atla)

Tipik Hidrojen Seviyeleri

Souk atlak (Hidrojen atla)

Yumuak elik (Ceq < 0.4)

Kayna kolaydr, dk hidrojenli yntem ve elektrod

kullanlmas halinde n stma gerektirmez.
Kaln paralarn kaynanda n stma gerektirebilir.

C-Mnl, orta karbonlu, dk alaml elikler

(Ceq 0.4 - 0.5)

nce cidarlarn kayna n stma gerektirmez, ancak

paralar kalnlatka ok yksek olmayan scaklklarda n
stma yaplmaldr. Bu paralarn kaynanda hidrojen
atlandan saknmak iin de dk hidrojen girii oluturan
yntemler ve elektrodlar tercih edilmelidir.

Yksek karbonlu ve alaml elikler (Ceq > 0.5)

n stma arttr. Dk hidrojenli yntem ve elektrod

arttr. Kaynak sonras sl ilem ve ardndan yava souma
salanmaldr.

Souk atlak (Hidrojen atla)

Kalc gerilmeyi arttran etmenler unlardr :

Yksek cidar kalnl

Kstlayc tasarm rijit sabitlemeler
(fikstrler) , destek amal ar doldurulmu
kaynak hacmi
ok paso kullanmak yerine ayn dikii tek
pasoda tamamlamaya almak
Dar kaynak dikii yerine geni bir kaynak
dikiiyle birletirme yapmak

Souk atlak (Hidrojen atla)

Artk gerilmeleri giderme :

Ana malzeme hizalamas: - minimum kk aral

minimum hizalama hatas

Pasolar aras ekileme (izin verildii takdirde)

Tasarm deitirme (en zor ve yorucu seenek)

n stma

Tek paso yerine ok sayda paso

En az dolgu metali giriine olanak verecek kaynak az (V az yerine

J az hazrl gibi)

Kaynak sonras sl ilem scakln n stma scaklndan itibaren

seip kademeli arttrmak

Kritik ana malzeme kaynak dikii kelerini n stma scaklndan

dk tutmadan kayna yapmak

Souk atlak (Hidrojen atla)

Souk atlak (Hidrojen atla)

Yatkn Mikroyap :
Sert krlgan martenzitik yap, u nedenlerle oluur ;
A) Yksek karbon ierii, karbon edeeri (Ceq)
C + Mn + Cr+Mo+V + Ni+Cu
6
5
15
B) Yksek alam ierii
C) Hzl Souma
Souk malzeme, kaln malzeme ve dk s girdileri
de martenzitik yap oluumunu tevik eder.
Is girdisi =

Amper x Volt x ark sresi

Diki uzunluu x 10-3 (1000)

[kJ/mm]

Souk atlak (Hidrojen atla)

Ark Etkinlik Faktr katsaylar :
Tozalt kayna (tek tel)

1.0

MMA

0.8

MIG/MAG ve zl tel

0.8

TIG ve plazma

0.6

Ark etkinlik faktr, s girdisi formlne

yntemlere gre yaklak s kayplarn
belirleyebilmek iin eklenir.

Souk atlak (Hidrojen atla)

oklu kalnlklar : soumann nasl olutuunu
ngrebilmek adna para saysna gre toplam
kalnlk gz nne alnr

75mm Toplan Kalnlk: t1+t2 + t3

Souk atlak (Hidrojen atla)

n stma scakl :

TEMPILSTIKS (scaklk lme kalemleri)- bu boya

kalemleri gsterdii scaklktan sonra erir.
Maksimum scakl gsteremezler.
Pirometre (scaklk/ate ler) temasl ya da
uzaktan gerek scakl ler.

Thermocouples (sl iftler) gerek scakl

temasl ya da paraya nceden ilitirilmi olarak
neredeyse hatasz lebilirler.

Souk atlak (Hidrojen atla)

n Istmann Uygulanmas :
Kaynak aznn iki tarafnn da en az 75 mm uzana
kadar stlr.
Kar yzeye de uygulanr.
Is uygulamasndan 2 dakika sonra scaklk lm
yaplr.
Her zaman tm bileeni stmak, yerel stmadan daha
iyidir
Prosedr n stma gerektiriyorsa yaplr.
Proses n stma gerektirmiyorsa bile tutturma,
sabitleme amal kritik balantlarda kullanlmas uygun
grlebilir
n stma scakl ke kaynanda, aln kaynandan
daha yksek seilir.

Souk atlak (Hidrojen atla)

n Istma Uygulamas :

Frnlar: parann tamamn strlar. En iyi stma uygulamas

frnlama eklindedir.
Elektrikli n stma elemanlar: Kontrol kolay, tanabilir,
sahada kullanma elverilidirler ve temiz kullanm salarlar.
Bunlarn kullanmnda para sabit durumda kalmaldr.
Gazl stclar dorudan alev uygulayclar : yerel ar s
girdilerine neden olabilirler. Kontrolleri nispeten zordur.
Tanmalar kolaydr. Kritik blgeler iin elle uygulama
olana salarlar. Parann hareketine olanak verirler.

Ima etkili gazl stclar : Otomatik kontrole olanak

salarlar. Alevin yaratt darbe, hasar olasl yaratabilen s
girdisi bu yntemde yoktur. Istc parayla dorudan temas
halinde deildir. Tanmas kolaydr.
ndksiyon stclar: Kontrolleri kolaydr. Istma sreleri
olduka ksadr. (Saatler yerine dakikalarla belirtilir). Ancak
bunlar iin byk g kaynaklar ve pahal donanmlar
gerekmektedir.

Souk atlak (Hidrojen atla)

Elle tatbik edilen gazl stma :

Souk atlak (Hidrojen atla)

Elektrikli n stmann byk
konstrksiyonlardaki uygulamas :

Souk atlak (Hidrojen atla)

n stmaya ait normlar :

BS EN 1011 - Part 2, uygun n stma

scaklklarn ve hzlarn ngren
normdur.
BS 2633, ASME VIII, ASME B31.3 normlar
da n stma hzlarnn ve scaklklarnn
artnamelere uygunluunu belirler.

Souk atlak (Hidrojen atla)

nleme :

Souma hz drlmelidir.
Hidrojen seviyesi drlmelidir.
Kalc gerilmeler giderilmelidir.

Taneler Aras Korozyona Bal Kaynakl Blge

Ykm (Weld Decay)
Genel bir malzeme hatas olan ve kaynakl yaplarda da
karlalan bu sorun; 304L, 316 L gibi C %si 0,03ten yksek
olmayan dk Clu eliklerin kullanmnn artmas ile ve Ti,
Nb gibi Crdan nce karbr yaratabilen stabilizatrlerin
yaygnlamas ile nlenebilir hale gelmitir.
Bu gelitirilmi eliklerin belirleyici zellikleri, zeltideki
serbest karbonlar tehlike yaratmayacak kadar dk
seviyede tutup, malzemede Cr23C6 oluumunun nne
geebilmesidir.
Standart ostenitik eliin de karbon seviyesi son yllarda
%0,05e drlm ve taneler aras ykmdan etkilemesi
daha zor hale getirilmitir.

Taneler Aras Korozyona Bal Kaynakl Blge

Ykm (Weld Decay)
Bu ykm, ounlukla IEBde, scakln 6000C - 8500C
olduu aralkta oluur.

Taneler Aras Korozyona Bal Kaynakl Blge

Ykm (Weld Decay)
6000C - 8500C arasndaki scaklklarda tane
snrlarnda karbr oluumu meydana gelir.

Yapdaki ve zellikle
tane snrlarna yakn
yerlerdeki Cr, gelien
karbr yapsna
katlmaya balar

Taneler Aras Korozyona Bal Kaynakl Blge

Ykm (Weld Decay)
Tane snrlar Cr dan yoksun kalr ve korozyon
direnlerini kaybederler.

Taneler Aras Korozyona Bal Kaynakl Blge

Ykm (Weld Decay)

Taneler Aras Korozyona Bal Kaynakl Blge

Ykm (Weld Decay)