VALMK

RAMAYANA
Tercme eden:
MER RIZA DORUL

NAKILAR YAYINEV

NAKILAR YAYINEV'NN
Yayn No.
Tercme Seri No.
iir Seri No.
Tarih Eser No.

:
:
:
:

7
3
3
1

Kapak Ressam: Him VATANDA

Dizgi - Tertip: Ssl Matbaas
Bask: Er-Tu Matbaas
stanbul. 1975

NSZ
Valmiki nin eseri olan RAMAYANA nn 2500 yl
dan beri hafzalardan hafzalara nakedilerek ve yirmi be
asr yirmi be merdiven basama yaparak bu gne ka
dar gelebilmesi enteresan deildir. Enteresan olan tara
f; yolunu kestii her insana elindeki baltasn kaldtrrp
Ya maln, ya cann ver diyen bir ekyann, ok iyi bir
tesadf neticesi baltasn bir daha eline almamak zere
kaldrp frlat ve Ganj nehri kenarna oturup hakk ve
hakikati arayp bulmasdr. nk; Ya maln, ya cann
ver dedii bir zahit ona: Allah bana rzkmdan fazla bir
servet vermedi ki, ben onu sana vereyim. Canma gelin
ce; onu da bana bir daha geri almamak zere verdi. Ben
den alabilecein hi bir ey yoktur. Sana tavsiyem at o
elindeki baltay, otur bir yere dn ve ara! Mutlaka en
doru yolu ve yaradan da bulacaksn.
te Valmiki dediimiz okumas ve yazmas bile ol
mayan bu airin Ramayana isimli eseri bylece bir ya
mur veya bir ilham sana halinde onun hayranlarnn
gnl bahelerine dklr. Sonra o bahelerde yetien
gller ve iekler renklerini, kokularn kaybettirmeden
gnmze kadar gelir.
Kendisi gibi bakalarnn da iyi, gzel ve doru olan
her ne varsa yukardan aaya indirmeye altklar bir
zamanda; o hidayete erer ve ayaklar altna serilmi iyiyi.
5

gzeli ve doruyu en ili ve aydnlk terennmleriyle tek

rar yukarya kaldrmaya alr.
Bu gn dahi elinde bulunan kalemlerini ve imknla
rn kendi milletinin ktl iin balta gibi kullananlar
grdke, iki bin beyz yl nce elindeki baltasn frla
tan ve avcnn isabet ettirdii Ok la birlikte nne d
en kuu testisindeki ifal su ile tekrar hayatna kavu
turan: Ey Allah'm, bizi doru olmayandan ayr da do
ruya kavutur. Bizi karanlktan ka da aydnla ilet. Bi
zi lmden kurtar do lmezlie kavutur diyen Valmi
ki nin ne kadar byk bir insan ve ne kadar byk bir
air olduunu takdir etmemee imkn yoktur.
Ramayana y dikkatle tetkik buyuracak olanlar,
airin baz inanlarn elbetteki beenmeyeceklerdir. Fa
kat bulunduklar muhitlerde bazlarna biraz kulak misa
firi olanlar Valmiki nin onlardan daha ka a6ir sonra
veya onlarn Valmiki den daha ka asr nce oldukla
rn da renecekler ve Valmiki yi daha stn bulacak
lardr.
Ramayana y yaynlamaya karar vermeden nce
okumu ve deerli bir ok eserler gibi bu esere de ktp
hanemde yer vermeyi uygun bulmutum.
Heyecanla ve zevkle okuyacanz bu eseri de NA
KILAR YAYINEV takdim eder.
NAKILAR YAYINEV

RAMAYANA HAKKINDA
Hint kafasnn yaratt en byk eserlerden biri, mu
hakkak ki, Ramayana'dr. Kahramanln en ereflisi, a
kn en vefals ve faziletin en gzel rnei Hint edebiyat
nn bu aheserinde yaar.
Yunanllar iin ilyada ve Odyssee ne ise, Hindistan
iin ve Hint kltrnn yaylm olduu Uzak Dou blge
leri iin de Ramayana odur.
Kendi bana muazzam bir kt'a olan Hindistanda ise
hemen herkes, bu eseri, ezberden bilir ve herkes bu eseri
terennm eder.
Geri Hindistanda trl trl lisanlarla konuulmak
tadr. Fakat bu lisanlarn en ok konuulanlarnn hepsi
de Ramayana'y kendi dillerine evirmeyi ihmal etmemi
tir.
Eserin asl Sanskrit diliyle yazlmtr. Kirtivasa adl
bir muharrir onu yetmi milyon insan tarafndan konuu
lan Bengale diline evirmitir. Pencap, Behar, vesair l
kelerde konuulan Ordu dili de bu eseri benimsemi ve
Ekber ahn muasr olan Tulsi bu eseri Ordu diline evir
miti. Onun iin bu eser, Hindistann her tarafnda okunu
yor ve terennm ediliyor.
Zaten sevilmemesine imkn yok. nk bandan so
nuna kadar merak ve heyecanla okunan bir hikye olduk
tan baka insanlk ruhunu besliyen, fazilet ve iyilik hissi
ni gelitiren, insanln en asil hamle kayna olan aka
en gzel ifadeyi veren bir eserdir.
7

Ona binlerce yl sren ve asla eskimiyen bir hayat

salayan en esasl miller de bunlardr.
*

**

Eserin ne zaman yaratlm olduu belli deildir.

nk tarihin lejandlarla dolu devrinde yaratlmtr. Ya
ratlmtr, diyoruz, nk bu eser yaratldktan nice nice
asr sonra yazlmtr. Yazlmadan nce, azdan aza
gemek suretiyle yayordu. Daha sonra Milttan 500 se
ne nce yazlm olduu anlalmaktadr. Fakat o zaman
yazlm olduu tesbit ediliyorsa da yine okunma yoliyle
deil, fakat azdan aza gemek, ezberlenmek ve te
rennm edilmek yoliyle hayatn uzatt anlalyor.

**

Beer kafasnn en gzel ve en deerli edeb harika

lar arasnda yer alan bu muazzam eserin imdiye kadar
Trkeye nakledilmemi olduuna bakarak, irfan ktp
hanemize bu eseri sunmak istedim.
Fakat bu eser, Ramayana'nn yazl olan metninin
Trkeye evrilmii deildir. Byle bir teebbs, belki de
eserin haz ve zevk ile okunmasna, rahat rahat anlalma
sna engel olurdu.
Bu eser ise herkesin, byk kk, okuma yazma bi
len herkesin seve seve okuyaca bir hikyedir.
Gayesi lm bir tercme vcuda getirmek deil, eseri
tantmak, eserin zn ve ruhunu vermektir.
Onun iin medeniyet dnyasnn her diline evrilen ve
her meden mliletin ocuklar gibi genlerini ve aydnlar
n alkalandran bu gzide eseri, biz de evltlarmza ve
genlerimize vermek istedik. Ve bunu salayan eserler
den faydalandk.
8

Neticede ruhumuza hi te yabanc olmyan, bilkis

Trk ruhunun z kaynaklarna cokunluk verecei muhak
kak olan bu eser vcut buldu.
Trkn fazilet diye tand en gzel rnek bu eserde
yayor.
Trk mertlii sever, mertlik bu eserde kemalini bulur.
Trk vefaldr ve vefall sever, vefallk bu eserde
en gzel rneklerini verir.
Trk hayata deer verir. Fakat onun nazarnda hayat
deerlendiren mil, asalettir; fazilettir, baardr ve byk
lkdr. Ve bu eser btn bu hamlelerle ykldr.
Trk, kahramanln her rneinden en derin hazz
alr ve bu eser batan baa kahramanlktr, sabrdr, sebat
tr, glklerin her eidine meydan okumadr, hepsini
yenmedir.
Elhasl bu eser Trk ruhuna hitap eden bir eserdir.
*
**
Belki bu eser bizim birok masallarmz hatrlatr.
nk onun da kayna Doudur.
Ve biz de bir Dou milletiyiz.
Bu da bizimle eser arasndaki yaknl canlandrr.
Biz bu eseri Trkeye evirmekle irfan ktphanemi
ze lmez bir eser daha sunmu olduumuza inanyoruz.
Okurlarmz, bunu teyit ederlerse elbet ki honut olu
ruz.
Bki kalan bu kubbede bir ho ada imi.
Bizim de btn dileimiz bu!
Bir ho ada!...
Ve umarz ki bu dileimiz bizden esirgenmiyecektir.
mer Rza Dorul

RAM AYANA DESTANINI YARATAN ADAM

Atalar derler ki: Irman suyunu imeden, kayna
n gzetin! Biz de Rama'nn kahramanlk destann oku
madan nce bu eseri yaratan adamn kim olduunu gs
termek isteriz.
Eseri yaratan airin ad, Valmiki'dir ve onun yaratt
kahramanlk eseri temizlii ve asillii ile kendisini belirtir.
Acaba kendisi de eseri gibi ayni vasflar tayor muydu?
Su ile dolu bir kap gibi o da tertemiz bir kimse mi idi? Yk
sek meziyetli bir ahsiyet mi idi? Ormanlarda seherler ha
yat ile alad gibi onun kafas da bilgi ile mi alyor
du? Ve kendisi bu eseri yaratmadan evvel neydi?
Verilen malmata gre Rama destanm yaratan adam,
hayata atld zaman bir ekya idi ve hayatn bakalarn
soymakla geiriyordu.
Tarihin domasndan asrlarca nce, Hindistann en
sk ormanlarndan birinde, yoluna den her yolcuyu soy
makla geinen bir ekya vard ki ad Ratnakar'd. Ve bu
adam o kadar korkuntu ki, insanlar kadar canavarlar
da yldrmt. O kadar kuvvetli idi ki baltasnn bir darbe
11

siyle kaplanlarn barsaklarn sker, klcnn bir hamlesiy

le fillerin dilerini bierdi. Kargsn yle bir atard ki rz
gr gibi koan ceylanlar amyan isabetinden kurtula
maz, kargs bunlarn derisini deler ve yreklerine iliyerek
onlar yere sererdi. Bu yzden Ratnakar yrtc kularla
hayvanlardan ve insanlardan korkmakszn orman iinde
yayordu.
Yoluna den tccarlar, hkmdarlar da soymakta
ve karlat her kiiyi temizlemekten zevk almakta idi.
Okuma yazma bilmedii gibi mrnde bir tek name te
rennm etmemiti. Kafas donuk ve yrei l olduu iin
mukaddes adamlar da zahitleri de soymak ister ve bun-,
larn servetsiz smnsz kimseler olduklarn aklna ge
tirmezdi.
Bir gn, bir Rii, yni azizlerin en byklerinden bir
pr olan Narada, lhiler okuyarak bu ormandan gemiti.
Ratnakar onun yaklatn hissedince yerinden sraya
rak: Dur diye barm ve Ya maln veya cann brak
madan geemezsin demiti. Korkmyan aziz cevap ver
di: Ey korkun yzl kara sakall ve bir ar kovan kadar
tehlikeli adam! Sen, keyfini yerine getirmek iin mi ma
sum yolculara saldryorsun?
Ekya :
Hayr, dedi, ben kazancn gzeten bir kimseyim.
Adm Ratnakardr ve mnas Mcevher definesidir. Ben
krallar da, kervanlar da, tccarlar da soyarak kendimi
zenginletiriyorum. Senden de ya cann, ya maln istiyo
rum!
Rii Narada halini anlatt:
Ben bir mukaddes adamm, servet sahibi deilim.
Ben kendisini grm olduum Tanr Vinu namna sz
syliyen ve halka yol gstermee alan bir kimseyim.
Ekya, inanmyarak sordu :
Sen ne biim adamsn ki hi bir maln yok.
12

Aziz a n la tt:
Ey gzleri hasetle yanan kimse! Sen mrnde bir
aziz grmedin mi? Ben onlardan biriyim. Yce varlk olan
Vinuy o kadar yalvardm, yakardm ki o da yalvar ve
yakarm kabul ederek beni lmiyenler arasna katt. Ve
bana hi bir servete muhta olmadan yaamak iin cesa
ret verdi. Onun iin benim hi bir servetim yoktur, sen is
tersen, ey karde, benim canm al!
Ratnakar sordu :
Tanr sana lmemezlik verdikten sonra ben senin
cann nasl alabilirim?
Mukaddes adam cevap verdi:
O halde talihine ks! nk Tanr beni o kadar
yoksul brakmtr ki sana canm bile sunamyorum. Do
rusunu istersen, ben, senin tarafndan yolu kesilmee l
yk olmfyan bir kimseyim.
Ratnakar kkredi:
Yine geemezsin. Mademki Tanr sana lmemezlik
nimetini ve yoksulluk iinde yaamak cesaretini vermitir,
ben de ayn eyleri kazanmay ve bunun yolunu senden
renmeyi isterim. nk elde edilebilecek mcevherle
rin en deerlisi budur.
Aziz anlatt:
Fakat lmemezlii kazanmak ok pahaldr.
Ekya grledi:
Ne kadar pahal olursa olsun, ben di bir bezirgn
veya asil bir ekya mym ki pahalla bakaym. Ne di
lersen dile, enindir.
Aziz kabul etti:
Pek l! yle ise beni dinle ki sana en yce var
la varmann yolunu gstereyim. ittiim bir habere g
re on kafal ve yirmi kollu mthi bir canavar olan Ravana, Lankada (yni Serendip'te) ba gstermitir. Bu ca
navar o kadar kuvvetlidir ki semalarn alt taraflarn e.le
13

geirmi buradaki Tanrlarn ulusu olan Indra'y (yani

Hintlilerin jpiterini) ve yanndaki ilhlar esir etmitir.
Bunlar, asrlardanberi, canavara hizmetten dolay ektik
leri straba dayanamyacak hale geldikleri iin en yce
varlk olan Vinu'nun insan klna girerek yeryznde
belirmesi iin dua etmilerdir. nk bizim dinimizce her
ne zaman fazilet yenilir ve ktlk stn gelirse, lh, in
san klna girerek yeryzne iner ve faziletin galip gel
mesini salar. Onun iin kk Tanrlarn hepsi de Va
kit. bu vakittir; ey ilh! diye yalvarp yakarmlardr ye
bu duann kabul edilecei sra yaklamtr. O halde, ey
sevgili karde, en deerli mcevheri ele geirmen iin sa
na u tavsiyede bulunuyorum. Sen geri bin ekyasn, fa
kat derhal kalk, halvete gir, vahdete ekil. Yalvar, yakar
ve dn. Byle yapa yapa ruh kuvvetin o derece geliir
ki burada "oturduun halde ilhn tekrar yeryznde, han
gi klkta belireceini grr ve onun yapaca muharebeyi
seyredersin. Sen de bu gr sayesinde, insanlarn her
devirde okuyaca bir destan yaratr ve bylece lmemezlie erersin.
Ekya sordu:
Fakat benim gibi okuma, yazma bilmiyen bir adam
nasl olur da bir kahramanlk destan yaratabilir?
Narada anlatt:
Yalvar, yakar, ve daima dn. Bu sayede lzumlu
grdn her ey sana ilham olunur.
Ve mukaddes adam, bu szleri syledikten sonra, bir
rya gibi, birdenbire yok oldu ve ekya onun hakik bir
aziz olduunu anlad. nk ancak en byk azizler, bu
eit kerametleri baarrlar ve bir glge gibi szlebilirlerdi.
Ekya, azizin doruyu sylemi olduuna inand*
iin derhal ekyalktan vazgemi, insan soymay, cana
kymay bsbtn brakarak mukaddes Ganjn kysna
14

gitmi ve dnceye dalan Yogalar (1) gibi oturmutu.

Saatler geti, gne batt, ormanlarda dolaan kaplanlar
kkredi ve fil srleri yanndan geti. Fakat o, bunlarn
hi birinden korkmyarak yerinden kmldamam, dn
celere dalm ve ibadet deryasnn derinliklerinde yzme
e balamt. Geceler gndz olmu, gndzler geceler
dourmu, fakat d dnya ile ilgiyi kesmi gibi olan Ratnakar dald istiraktan uyanmamt. Nihayet, gnler yl
lara, yllar asrlara dndkten sonra karncalar gelmi,
onun etrafnda ve tepesinde yuvalar kurmu, fakat ona
dokunmam ve onun huzurunu bozmamt. Her taraf da
da karnca yuvalariyle rlm ve kendisi de bir yn
karnca gibi grnmeye balamt.
En sonunda, bu adam, ruh kuvvetlerinin en byn
elde etmi, lhn Rama adiyle insan klna girdiini gr
m ve^Dunun zerine ayaa kalkmt. Btn karnca yu
valar derhal dalm ve eski ekya bunlara bakarak,
meer ben bir Valmiki imiim (yni karnca yuvalarna
brnen bir adammm) demiti. Kendisi, hl btn dn
yaca bu isim ile tannmaktadr.
Uzun istirakndan sonra ayaa kalkan bu ermi
adam, evvel mukaddes nehir iinde ykand, sonra des
tisin! mukaddes su ile doldurarak ormannn iinde yr
mee balad. Fakat ilk mango aacna vard zaman bir
ift balkln bir dal zerinde kucaklatklarn grd ve
bunlarn sevimeleri, ona, dnceleri srasnda grm
olduu Rama ile sevgilisinin aklarn hatrlatt. lhn a
k, ruh gzn nasl heyecanlandrdiyse, kularn sevi
mesi de onun d gzlerini ylece enlendirmiti. Fakat
birdenbire bir ok frlam ve kularn birine isabet etmi.

(1) Dnyadan el etek ekmi, btn hayatm zabitlie vermi mukaddes adamlar.

15

ku bir lk kopararak _yere dm ve lmt. Yaralanmyan erkek ku umu ve gkyzn ye'sinin strabiyle inletmiti. Gzlerini yksekteki kuun zerinden e
viren Valmiki yerde yatan ee bakarken, oku atan avc
nn onu torbasna atmak zere elini uzattn grd.
Bu-kanl katil avcy grmek, Valmiki'nin hiddetini tu
tuturmu, istemedii halde dudaklar birbirinden ayrl
m ve katile lnet okumutu: Hain ve mel'anet herif. Bu
kular, sevgi yznden, seni grmediler. Sevgi onlar kr
etmi ve onlar korunmaktan alkoymutu. Ben de sana
lnet okuyorum. Ve sen bu kt hareket yznden, hi
olmazsa, bu dnyada hi bir eref kazanmyacaksn!
Valmiki daha sonra durdu ve destisinin ifa verici su
larn, l kuun zerine dkt, ku ta hemen dirilerek,
hayat ve ak cvltlar kopararak einin yanna utu. Onun
utuunu ve eine kavutuunu gren Valmiki lnet oku
duu ve mahkm ettii avcya da acd. Ona bakarak
Haydi, git, dedi, sen de ebed ol. nk Rama'nn hikye
si her nerede okunursa sen de anlacaksn ve bu sayede
eref kazanacaksn. Fakat ne tuhaf! Senin bu hareketin,
benim dilimi zd ve dudaklarm at. Kularn strab,
"bana bir destann srrn faetti...
Ramayana destan byle balamtr. Zaten Valmiki"ye ilk iirini ilham eden bu gibi hdiseler, iirin en byk
yaratcsdr. nk her devirde ancak bir akn strab,
iir dourur.
Valmiki, ormann ucundaki kulbesinde oturarak Sloka'larm, yani namelerini yaratmaa balad ve Hindislann her tarafndan gelen erkeklere ve kzlara Ramayana'y terennm etmeyi retti. Gelenler evvel seslerin ve
namelerin srrn reniyor, kelimelerin pususunda birer
arslan gibi melen mnalarnn bysne akl erdiriyor,
nihayet Rama'nn kahramanlk destann, gm telleri
oynatarak ve gm defler alarak okumay reniyorlar.
17

Btn bunlar bylece yetitirildikten sonra birer ozan sa

ylyor ve hkmdarlarn saraylarnda, zenginlerin konak
larnda, kylerin harman yerlerinde, bu destanlar okuyor,
dnyay ifrit Ravanann errinden kurtaran Ramann kah
ramanln ve Ramann kars Sitann inann ve vefakr
ln kutluyorlard.
Onun iin bu destan doduu gnden balyarak bu
gne kadar ozanlar tarafndan okunmakta ve onlarn du
daklarndan dklerek dinleyicilerin ruhlarnda seyahat et
mektedir. Valmiki'nin ilk rencileri, bizzat Ramann oul
lar idi. Sonra, hikyenin geliine gre, bunlar daha ba
kalarna bu destan terennm etmeyi retmiler, bylece
destan nesilden nesle gemi ve Hindin bugnk ozanla
rna erimitir. Hindistanda bugn de Ramayana'y oku
yan ve onu gnllere ileyen ozanlar vardr. Her ozan,
destan okumaa balad zaman kendini Valmiki sanar
ve yle balar:
Yalnz karnca yuvalarna brnerek asrlarca d
ndkten sonra, Tanr, birdenbire ruh gzm aydnlat
t ve o gz at. Bunun zerine en yksek semann
eiinde, hkmdarlar indra'nn daresi altndaki Tanrla
rn, Yce varlk Vinu'ya yalvardklarn ve kendilerini on
bal kral Ravana denilen canavara esir olmaktan kurtar
masn dilediklerini grdm. Tanrlar, binlerce yl, yalvar
m olacaklard. Nihayet Vinu onlarn dualarn kabul
ederek zambaklar utandran gzlerini at ve cevap ver
di: Ey Tanrlar, ok strap ektiniz ve onun iin canava
rn verdii eziyetten artk kurtulacaksnz. Fakat ne bir
Tanr, ne de bir yar Tanr, Ravana'y ldremez. nk
onun bilmedii bir hile yoktur. Onun iin kendim bir insan
klna girerek onun devletini ykacam. O. insan o ka
dar hor gryor ki insan kalbinin iinde neler bulunduu
nu renmeyi merak etmiyor. Hatt o, hayvanlar ve in
sana yakn maymunlar dahi anlyamamtr. Onun iin biz
18

de bu kstahn hor grd insan ekline gireceiz. Onun

yzbinlere varan yardaklarn, cinlerini ve yar Tanrla
rn ortadan kaldrmak iin biz de bir byk ordu kuraca
z. Sizler, maymun eklinde tekrar doarak bu byk or
duyu vcuda getireceksiniz. Ben de Ramann insan kl
na girerek bu orduyu Ravana ile iki kardeine kar ha
rekete geireceim. unu biliniz ki bizler maymun ve in
san eklinde tekrar doduumuz zaman, bu srada gk
yznden geen eyleri hatrlygmyacaz. Btn fniler
gibi biz de, bir araya gelmek iin tesadfe gveneceiz.
Umarm ki birbirimizi bulma.y baarrz. Ve siz de maymun
olduunuz halde iyi asker olduunuzu gsterirsiniz, srat
le saldrrsnz ve ok ar gerilersiniz. Umarm ki insan
klna girdiim zaman, sizi Lanka'ya gtrmee ve za
feri kazanmaa yetecek derecede akl ve irade sahibi olu
rum. Artik fnilerin dnyasna gidiniz. Hindistann cenup
ormann geerek ebek ve maymun yavrular klna gi
riniz ve orada yaaynz. Hepinize uurlar ola!
*
**
ok gemeden cenub Hindistan ormanlarnda dii
maymunlar yle parlak evltlar dourdular ki, aydnlk ve
ren gnei ve gece dediimiz karayaz kheyln ssle
yen yldzlar utandrdlar. Yalnz gzellikleri olaanst
deildi, kuvvetleri de akl ve tasavvur stn idi. Bunlarn
iinde Vali adl bir maymun vard ki doumu nnda bir
mavi da kadar bykt ve imeklerden elenkler takm
bir bulut kadar gzeldi. Bu Tanr indra'nn maymun kl
na giren varl idi. Onun kardei Sugriva, karlarla rtl
m bir da tepesi gibi parlakt ve bir daldan bir dala s
rayan gne lh idi. Byklk ve parlaklk bakmndan
daha sonra gelen bir lh vard ki maymun ad Hanuman'19

d. Fakat asl ad Pavana idi ve rzgr ile kasrgalar ilh

idi.
Maymun klna girdii zaman elmas kadar sertti,
gkgrlemesi kuu saylan Garudadan daha tetikti ve ka
rar verii imek sratinde ve berraklnda idi. Akl ilh
olan Jambuban ise yar ay, yar maymun klnda idi. Ve
onun iin maymunluk bakmndan akll saylamyacak de
recede hoppa, aylk bakmndan ise akll saylamyacak
derecede tenbeldi. Fakat bu durum ona hviyetini sakla
mak iin bir yerine iki maske vermiti. Onu, insana yakn
hayvanlarn klklarn alm daha baka ilhlar takip edi
yordu ve bunlarn saylar o derece bymt ki orman
aalarnn yapraklar bile o say yannda klyorlard.
Hepsi de inanlmyacak kuvvette ve olaanst kud
rette idiler ve hepsi birer lh olduklar iin diledikleri za
man bir fare kadar klyor, diledikleri zaman birer d a j
kadar irileiyorlard. B ir maymunun byk veya kk ol
masn bir tarafa brakn fakat hepsi de bir arslan kadar
gururlu ve birer pars gibi atiktiler. Kayalarn sktkleri
dalar, top gibi birbirlerine yuvarlamalar bunu gsteri
yordu. Trnaklar ve dileri, kllardan keskindi, insanlar
tulalar nasl tarlarsa bunlar da dalar yle tayorlar
d. ocuklar bir kam nasl krarsa bunlar da iri gvdeli
aalar avular arasnda yle eziyorlard. Bylece Ravcna: (Mthi canavarla kar bir maymun ordusu hazrla
mt ve bu ordu alyor, abalyor, kuvvetleniyor, nizamlanyor ve zaferi kazanmak iin ne lzmsa hepsini yap
yordu.
Hindistann kuzeyindeki Ayodhya'nn hkmdar olan
Kral Dasaratha'nn konanda kralie vard ve bu
kraile drt erkek dourmu bulunuyorlard. Rama, bun
larn en by idi ve lh Vinu'nun insan ekline girmi
olan o di. Onu douran, iyi kadn Kausalya idi. ikinci oulun ad Bharata idi ve kt bir kadn olan Kaikeyiden do20

mutu. nc kadn ikiz dourmutu ve bu ocuklara

Lakmana ile Satrunga isimleri verilmiti. Analar gzel
Sumitra idi. Lakmana douundan balyarak Ramaya,
Satrugna da Bharataya birer glge gibi balanmlard.
Drt karde burada domular ve burada yetimilerdi.
Acaba Rama niin Dasartha'nn konanda domu
tu? nk bu adam, devrin en ileri hkmdaryd ve ok
temiz kalpli bir adamd. Devrinde yayanlarn hepsi de
onun faziletini vmekte idiler. Tanr, onun iyilii yznden
babasn hkmdarla semiti. Fakat bu eserin metnin
den anlalaca gibi bu kral Dasaratha bir lanete ura
mt ve onun iin, mukadderatn bir oyunca olan bu
adam kadnla evlenmiti.
Rama, kardeleriyle beraber byd. Artk Tanrlkla
bir alkas yoktu ve minimini bir fni idi. O da beerin ih
tiraslarna ve zleyilerine vris olmutu. Fakat btn di
lei o imknsz grnen gn ve geceye kavumakta. Ger
i fni idi, fakat lh olduu zaman duyduu btn st
raplara in ldi!
Be yana vard srada Rama bir gn, gn batar
ken Kralie Kausalya'nn kucanda uyumutu. Herkes,
saray damnda hava almaa ve karanln bir skt duvar
gibi ortal kapladn grmee gitmiti. Derken yldzlar
gm kanatlarn atlar, andra, yani ay dodu ve jcuk anasndan mehtab istedi. Anacm, dedi, u meyvay, yukardaki mavi aatan kopar da bana ver ki oynyaym. Bu fni istek, geri hotu, fakat Kralienin kafa
sna bir kanca gibi taklmt. Kadn geri bir kralie idi
fakat beerdi, cceydi. Ve onun andra'ya eriip yery
zne getirmesine imkn m vard! Fakat kucandaki o
cuk srar ediyordu ve mutlaka andra'y isterim de is
terim diyor ve bir hakik lh gibi hiddetleniyordu. Krali
e, geri onun gsterdii hiddetin hametine tutulmutu
fakat cennet bahesinin beyaz hzinesini onun huzuruna
21

nasl getirebileceini kavrayamyarak armt. Rama'y

teskine imkn bulamad iin Kral artmaktan baka
are yoktu. O da byle yapt. Fakat Kral da, kral olduu
halde olunun arzusunu yerine getirmekten cizdi. ocuk,
hkra hkra andray istiyordu. Kral aczini itiraf ede
rek saray mneccimini artt. Ve:
Rica ederim, dedi, olum iin gkyznden mehta
b aln...
Beyaz sakall Vaista, hem mneccim ba, hem m
avir, hem muallim, hem mukaddes bir adamd. Elini ce
bine sokarak bir ayna kard ve onu usulca Rama'ya ver
di. Ona aynay yle byle evirerek mehtap ile istedii
gibi oynamay retti. Rama sevincinden bard ve ayna
nn ay kendisi iin hapis altna aldn sand. Artk gece
nin ilh onun kabzasnda idi. Rama o kadar sevinmiti ki
aynay eje aldktan birka dakika sonra uyumutu.
Bu eser de Ramann Aynas'dr. Ve onun iin ad Ramayana'dr.

RAMANIN YAY BKMES VE EVLENMES

%

Rama ile kardei Lakman, Bharata ve Satrugna

on alt yana varncaya kadar ok atmak, kl kullanmak,
cirid atmak ve gremek gibi ilerde hner kazanmaa
altlar. Gvdeleri bu sayede gelimiti. Kafalarnn ge
limesi iin de musiki ve felsefe renmilerdi. On alt ya
n atklar zaman ehzadelerin hepsi de mkemmel bi
rer erkek olmulard.
Rama ile Lakman bu srada ilk maceralarn geir
diler.
Bir gn hepsi de, kral Dasaratha'mn saraynda baba
larnn herkes arasnda adaleti nasl dattna bakyor
lard. Derken bir yal adam gmten bir bulut gibi ieri
girmi ve bir azize benziyen bu adam, u szleri syle
miti:
Bana Visvamitra, derler. Krallk hayatn yllarca
23

nce feda ederek Allah yolunu tuttum. En iddetli riyazet

lere ve en ypratc almalara gs gererek dorunun
gzdeleri arasna girdim. O zamandanberi orman iinde
bir kulbede yayor ve gen erkeklerle gen kadnlara
mnacat sanatm retiyordum. Biz sandal aalariyle
adaklk ateler yakyor ve alevleri yalarla besliyoruz. M
ritlerim atein etrafnda yllarca oturarak mnacata dal
mak sayesinde ben sizi nasl gryorsam onlar da Allah
ylece gryorlar.
Kral ayaa kalkarak cevap verdi:
Byk adam, seni selmlarm. Ben dnya ilerine
bakan bir padiahm. Bizim gibi fni insanlarn ileriyle
megul olanlara gerekleen bir vazife, lmeyen varl
arayan ve ona hizmet eden kimseleri kutlamak ve arla
maktr. Benim, bu surlar altundan olan ve serveti mcev
her olan baehrimin topu, ayaklarnzn trab olsun! Ben
den dilediin ne varsa syle, derhal veririz.
Visvamitra cevap verdi ve:
Ey insanlar arasnda bir kaplan olan hkmdar,
tahtnn zerinde otur.T. diyerek btn saray halkn tak
dis etti. Kral ile saray halk ve prensler oturduktan sonra
aziz u szleri syledi:
Siz herne dilersem bana vermeyi vaadettiniz. Ben
de sizden iki olunuz Rama ve Lakman' istiyorum.
Kral cevap verdi:
Bu bir tuhaf dilektir. Onlar da mnacata m altr
mak istiyorsunuz?
Kraln bu sualine kar Visvamitra u cevab verdi:
Onlar, benim namma bir sava amak iin istiyo
rum. Bizim kulbemiz iki kt ruh ile saysz arkadalar
tarafndan saldrlara urayp pisleniyor. Bu ki kt ru
hun biri diidir ve ad Tarakadr. Dieri bu diinin olu
olan Maria'dr. Ana, ok irkin yzldr ve bir fil kadar
iri, bir ylan kadar suludur. nsan yiyerek yayor. Olu
24

Maria da ondan farkl deildir, ite bu iki kt ruh ile ar

kadalar beni barndm kulbeden karyorlar, kan d
kerek adak ateimi sndryorlar, bizim sandal aala
rmzn zerine kurbanlarnn kemiklerini ve etlerini atyor
lar, bu yzden ormanmzda yayamyor ve din yinleri
mizi yapamyoruz. Kuvvetleri ve hnerleri hakknda birok
eyler iittiim Rama ile Lakman bize veriniz. nk
herkes, yalnz onlarn bu canavarlar mahvedebileceklerini ve bizim kulbemizi ve bitiiklerini bu sulularn saldr
ganlndan kurtaracaklarn sylyorlar.
Dasaratha ile saray halk sessizlik iinde dndler.
nk herkes Rama ile kardeinin fena bir akbete ura
masndan korkuyordu. Oullarn seven kral, azizin daha
baka birey istemesi iin yalvard ve dedi ki:
Henz ok gen olan oullarm benden alma!
nk Taraka ile onun canavarlarna kar giriecekleri
savalarda mahvolacaklar phesizdir. Ey nl aziz!
Oullarm benden isteme de baka ne dilersen dile!
Aziz fena kzmt. Bard:
Ben Kral Dasaratha ile mi, yoksa bir aklta ka
dar saltanat olan bir hkmdarck ile mi konuuyorum.
Buraya gelir gelmez bana verdiin sz tut, yoksa ben bu
radan ayrlarak Kral Dasarathann kralla asla yaramyan tarzda hareket ettiini her yerde sylerim.
Bunun zerine, babasnn karlat gl takdir
eden Rama ayaa kalkarak u szleri syledi:
Hkmdar baba! zin ver de sz syliyeyim ve ey
yksek deerli aziz, kendi namma da, zafer baarcs
olan kardeim namna da sz sylememe izin verin. Siz
onunla birlikte nereye gitmemizi isterseniz biz oraya g it
mee hazrz. Babam, verilmesi gerekleen sz vermi
tir. Nasl bir filin dilerini aznn iine almasna imkn
yoksa babamn da sznden geri dnmesine imkn yok
tur. Onun iin sz geri alnmyacaktr. Ey hametli baba!
25

izin ver de bu aziz ile birlikte gidelim ve ok atmaktaki, k

l kullanmaktaki hnerimizi deneyelim.
Lakman da ayaa kalkm ve Rama'nn glgesi gibi
onun yannda yer almt.
Kral-cevap verdi:
Dediiniz olsun. Ancak cesaretli ve deerli evlt
lar bu ekilde konuabilirler. Kalbim bahtiyardr ve emi
nim ki gk yzndeki atalarmz, senin bu szlerinden ho
nut olmulardr. Aziz Visvamitra iki olum Rama ile Lakman' sana emanet ediyorum.
iki prens analarna ve kardeleri Bharata ile Satrugna'ya veda ettikten sonra aziz ile birlikte hareket ettiler.
Aziz, silhszd. Fakat genler, ikiz lm ilhlar gibi yeni!
mez silhlar tayorlard ve yzleri zerindeki azim, ikiz
lm ilhlarnn yzndeki ifade derecesinde korkuntu.
Evvel douya, sonra gneye doru giderek Gan
getiler. Burada aziz, genlere mukaddes su iinde ykan
may ve gne batarken Gayatri'yi okumalarn syledi.
Genler de ykandktan sonra oturdular, mnacata dald
lar ve lhyi terennfn ettiler:
Ey gemiin, bugnn ve yarnn aynas!
Biz muhteem gnee yalvaryoruz ki
Aydnlk lhi ruhlarmza k salsn.
Ey Tanr, bizi doru olmyandan ayr da doruya
kavutu^.
Bizi karanlktan kar da aydnla ilet,
Bizi lmden kurtar da lmezlie kavutur.
Nihayet ortalk bsbtn karardktan sonra ocuklar
mnacat braktlar, nk ibadet etmek yolundaki kud
retleri o derece ileri idi ki aziz honut olmu ve u szleri
sylemiti:
26

Rama! Senin Allah'a yalvarmaktaki kudretine hay

ran oldum. Sense ey Lakman, mcessem dinsin. kiniz
bu derece temiz ve ruha bu derece yksek olduunuza
re ben de size yeni bir kuvvet katacam. Ruhlarnz o
derece effaf ki size hemen gstereceim ltuflar hor
grmiyecektir. Onun in bunlar size sunmama msaade
e d in iz ..
Ey Lakman ve ey Rama! Size Vata ve Ativata dua
larn veriyorum. nk bunlarn kuvvetleri sizi zd ede
cektin Birisi sizi alk derdinden, dieri susuzluk derdin
den kurtaracak, ve ikisi gvdenizi iinden zrhlayacaktr
Aziz, bu szlerini bitirir bitirmez, yaknlardaki orma
nn iinden yle bir takm korkun sesler ykseldi ki
fninin kulaklarn deta tkamt. Bu sesler, kt run
olan Taraka, Maria ve korkun taraftarlarnn ykselt
tikleri sevin sesleri idi. Rama ile kardei yaylarn gere
rek bnlarn saldrmalarn beklemiler, fakat o gece kar
larna bir kimse kmamt.
Ertesi sabgh Ganj nehrinde ykandktan ve dualarn
yaptktan sonra ormana girdiler. Ormann hemen hemen
yarsn atklar zaman zerlerine kemikler ve etler atl
dn grdler. Taraka ile Maria ve taraftarlarnn hcu
muna uram olduklarn anlyan Rama ile kardei yayla
rn gerdiler, Rama, yayndan imek okunu frlatt ve
onun atei canavarlarn btn bysnn tlsmn zd.
Bunun zerine fil vcutlu ve yanan bir frn gibi kafal olan
Taraka bunlara saldrd. Canavar, karsndaki her eyi
tututuran ve mahveden bir yangn gibi geliyordu. Geri
Rama'nn oklar onun ellerini, kulaklarn ve burnunu par
alamt, fakat bu fet yine geliyor, nnde durulmaz br
erimi maden tufan gibi ilerliyordu. O da en son oklarnn
en sekini olan Brahma astray, yani Allahn okunu e
kerek yayna koydu. Yaynn kirileri, binbir ar kovan gibi
vzldyordu. Ok, lmn ta kendisi imi gibi frlam ve b27

tn dnyaya son verecekmi gibi ufuklar amt. Taraka,.

kendini gizlemek iin, iinde kara ylanlar kvraniyormu
gibi kara dumanlar pskrtm, fakat btn bunlar kr et
memiti. Allahn oku grtlan paralam ve btn kud
retiyle onu yere yuvarlamt. Okun ucu havada rperiyordu ve Taraka'nn lm l kulaklar tkyordu. lkla
r ve iniltileri kasrgaya tutulmu denizlerin lklarndan
ve iniltilerinden daha dehetli idi.
Onun son nefesini vermesi zerine hiddetinden tutu
an olu Nlaria bir daa, yahut kapkara bir yaz bulutuna*
benziyen boyiyle Rama'nn zerine saldrd. Aradaki me
safe, oku yaya yerletirmee imkn vermiyordu. Rama da
okunu att ve baltasna sarlarak onu dmann gsne
indirdi. Maria da bir milyon cann iniltisini andran
lklarla yere serildi ve dt yerdeki aalar ezilerek
hamur oldu. Lei, ormann yarsn kaplamt. Koltuklar
nn altnda saysz fil ve kaplan, gml yatyorlard.
Ayn srada Lakman dier ifritleri ldrmt. Bunun
zerine iki gen adam, silhlarn temizlediler ve knlar
na koydular.
Visvamitra onlara sevin iinde sordu:
Daha telerden bir takm sesler geldiini iitiyor
musunuz?
Ve ilve etti:
Bu sesler, Taraka ve Mariann errinden kurtu
lan zahitlerin sesleridir; bunlar size teekkr iin geliyor
lar. Haydi oullarm, benim zaviyeme gidelim ve mritle
rim, size baksnlar. Biz geri ok sade, ok mtevaz bir
hayat sryoruz. Fakat bize yaptnz hizmetten dolay
kalplerimizin kran sonsuzdur.
ocuklar o gn ve o geceyi Visvamitrann yannda
geirdiler. Ertesi sabah, her zamanki gibi Gayatri'yi oku
duktan, mnacata daldktan ve sair sabah yinlerini yap
tktan sonra aziz onlara u szleri syledi:
28

 Ey cesaretin tac olan genler! Siz bize kar tam

bir hkmdar gibi vazifelerinizi yaptnz. Halkn hizmetkr
lar sfatiyle ok byk bir hizmet baardnz. Siz madem
ki deerinizi gstermi bulunuyorsunuz buna kar size
silhlarn en gzelini gstermek gerekleiyor. u var ki
her eyden nce vazifeniz, nefsinize hkim olmaktr. n
k nefsine hkim olacak derecede kuvvetli olanlar, b
tn dnyaya hkim olurlar. Sonra sakn kuvvetlerinizi fe
na kullanmaynz. Ve gerek szle, gerek hareketle bunla
rn deerini drmeyiniz. nk fena szler, dncesiz
hareketler kadar ykcdr.
Rama ile Lakman dillerini tutmay ve nefislerine h
kim olmay kabul ettiler ve bou bouna sz sylememe
e ve mnsz hareketlerde bulunmamaya sz verdiler.
Bunun zerine Visvamitra, ok iyi bildii intikam
okunun srrn onlara faetti, onlara bu oka ait eliin ma
hiyetini anlatt ve bu oka verilen biimin ne olduunu, ucu
nun ne kadar uzatlacan izah etti. Bu ok, gkyznn
ylan olan imek gibi idi!
Daha sonra aziz bu genlere pasa'nn srrn, yani
adaletin kemendini verdi. Artk herhangi bir adam su i
ledii takdirde bunu hkmdara itiraf etmesi lzmd.
nk adaletin kemendi onda idi ve hi bir sulunun boy
nunu adaletin bu kemendinden kurtarmasna imkn yok
tu. Onun .hkm gndz gibi gece de yryordu. nk
hem grnen, hem grnmiyen lemde hkimdi. Yer altnda
kopan bir tufan gibi istedii yere eriiyor ve suluyu ya
kalayp adalete vermedike dinlenmiyordu. Aziz, bunu da
genlere verdikten sonra onlara Kader okunu verdi ve on
lara iki yanan meale uzatt. Bunlar lm mealeleri idi.
aziz, daha sonra genlere lhlarn btn silhlarn, yani
Brahma'nn kafasn, iva'nn okunu ve rzgr lhnn ter
kisini verdi ve en nihayet onlara yamur yadrmak kud
reti ile yldzlarn silhlarn ve mehtabn bysn sundu

ve bylece onlarn oklarna ve mzraklarna sihirin btn

tlsmlar da katlmt.
Azizin bu treni bitirmesinden ve Prenslere silhlarn
btn srlarn bildirmesinden sonra mritler u haberi ge
tirdiler. Mithila hkmdar Janaka'nn byk okunu bk
mee gc yeten gence kz Sita'y vermek iin byk b r
tren yaptn bildirdiler. Aziz bu haberi iitince iinden
bireyler getiini hissederek Rama'ya dnd ve u sz
leri syle'dl:
Rama! Mithila kralnn gayet gzel bir kz vardr ki
ad Sita'dr. Bu kzn on be yan amasna yl geti.
Ve her yl Hint prensleri bu kz almak iin yartlarsa da
muvaffak olmadlar. nk bu kz alabilmek iin, baba
snn byk okuhu bkmek arttr. Ve kz istiyenlerden bi
ri de, imdiye kadar bu ii baaramad. Kral Janaka'nn
anlatna gre kz doduu zaman gkyznden yle
bir ses aksetmiti: Senin kzn, ivann ldrc silh
olan, lm kirileriyle gerilen ve lmemezlik yay olan Haradhanu'yu (yni kraln byk yayn )bkebilen gen ile
evlenecektir. Kral kznn evlenme ana gelmesi ze
rine onu istiyenleri davet etti ve bu yay bkmelerini iste
di. Fakat bu tren imdiye kadar defa tekrarland
halde talih bir kimseye yar olmad. Tren bir kere daha
yaplmakta olduuna gre siz de benimle beraber Sita'nn toplantsna geliniz. Belki sen, belki kardein Lakman
bu kocaman yay bkmee muvaffak olur.
ki ehzade, aziz ile birlikte yola ktlar ve Mithila l
kesine doru ilerlediler. Yollarna den bir ormandan ge
erken burada yayan ifritleri ve kt ruhlar tepelediler
ve her getikleri yerde yayan insanlarn krann kazan
dlar.
Yola kmalarnn drdnc gn Mithila kralnn ba
ehrini uzaktan grdler. Gklere doru ykselmi kale
duvarlar marur kalarn mavi loluklar iinde ykselti30

yordu. Manzara o kadar gzeldi ki genler ile aziz, onu

doya doya seyir iin durakladlar.
ehre girdikleri zaman ortalk kararmt. Fakat cad
deler k iinde yzyor ve ehir iinde fillerin, atllarn
ve prenslerin durmadan hareket ettikleri gze arpyor
du. Geri- Rama ile Lakman, aziz ile birlikte yaya yr
yorlard. Fakat gelenler, geenler onlarn birer ehzade,
hatt hkmdarlardan daha stn kimseler olduklarn an
lyorlard. Kral Janakann saray kaplarna vardklar za
man. Visvamitra, arkadalarnn kim olduklarn bildirdi.
Ve altnlarla ilenmi olan kaplar hemen alarak ie
ri girdiler ve Kral Janakann huzuruna gtrldler. Bu
rada karlatklar manzara gz kamatrc idi. Mermerle
denen yksek kemerli, salon, en deerli talarla ilen
miti ve burada kral iki kziyle birlikte oturup konuuyor
du. Sita, cennet hurilerinden daha gzeldi ve kk kar
dei Urmila ondan geri deildi. Sita, Ramaya bakar bak
maz, gen adam onu tandn hissettiren bir sarsnt ge
irdi. Acaba daha nce onu nerede ve hangi semav l
kede grmt? Halbuki onun bir yars, Rama klna gir
dii zaman, bir yars da, Sita klna girerek Kral Janakann kz Sita olarak domutu. Onun iin Sita da ken
disi gibi lh bir varlkt. Onun tarife smaz gzellii de
il, fakat daha baka bir ey, onu yldrmla vurulmua
benzetmiti. Acaba bu neydi? Fakat Rama bu srada fni
bir varlk olduu iin bunun ne olduunu anlyamamt.
u var ki karsnda duran kz, muhakkak ki insan gz
nn grebildii en gzel varlkt. Sita da Ramay grr
grmez, ayn heyecan geirmiti. O da onu tandn his
setmi, fakat bu srr bir trl zememiti. u var ki kar
sndaki duran adam, muhakkak ki insanlarn en by
ve en cesaretlisi olduktan baka tavrnda tarife smayan
bir llhilik de gze arpyordu. Ve herhalde Sita, Ramada
varlnn kkne nfuz eden kudreti hissetti, ihtimal ki o
31

gece, zmrt ve yakut kandiller. Rama ile Sita'mn birbir

lerini daha fazla tanmamalarn salamak iin snk s
nk yanjyordu.
O gpce iki ehzade ile Visvamitra, kral Janaka'nn sa
rayda kendilerine ayrm olduu blkte misafir edildiler
ve ertesr sabah ehrin her sokandan akseden ud na
meleriyle uykularndan uyandlar. Bu eski det, hl Hindistann birok ehirlerinde hkm srmekte ve ehir hal
k ktlk getiren haykrmalarla ve lklarla deil, gzel
namelerle ve tatl seslerle uyandrlmaktadr. nk, sert
ve kaba seslerin insan ruhunu boduuna ve insan zihni
ni kartrdna inanlr.
Uyanan genler dualarn bitirdikten ve sabah yemek
lerini yedikten sonra Sita'mn trenine davet edildiler. B
tn dnya ehzadeleri sarayn d sahanlnda toplanm
lard. Kllar yanlarndan sallanyordu. Mcevherle ilen
mi olan sarklar, gzleri imek gibi kamatryordu. Kiraz
gibi krmz, kar ibi- beyaz, altun gibi sar, meneke gibi
mor ve zeberced gibi renk renk elbiseleri, byl gzelliiy
le gz ekiyordu. Herkes, ayakta idi ve hepsi lh yay olan
Haradhanu'nun, saray uaklar tarafndan getirilmesini
bekliyorlard. Tam bu srada Kral Janaka sahanla geldi.
Kral gkyzne brnm bir yaz bulutu gibi asaletli idi
ve Sita kolunda idi. Gzellii, btn genlerin kalbine bir
ok gibi ilemiti. Geri Sita'mn gzellii bir harika idi, fa
kat n herkese sunan, zenginlerin saraylar gibi fakir
lerin kulbelerini de aydnlatan ay gibi idi.
Janaka toplanma yerinin bir kesinde duran tahtna
kt ve saray kaplarna doru iaret etti. Birdenbire ka
rnca gibi adamlarn son derece byk bir yay tayp
arl altnda ezildikleri grld. Yay, mthi ard. Ve
uaklar onu terliyerek, soluyarak tayorlard. Ve nihayet
yay, tahtn nne koydular ve Kral Janaka, bir anann
yavrusunu kaldrmas gibi kaldrd. Toplanan genler, bu
32

hareketi hayretle karlyarak kral alkladlar. Janaka

elindeki gm sineklii sallyarak sz syledi:
Allahn bu yayn her kim bkerse, Sita ile evlene
cektir. Bu yay, iva, atalarmn kuvvet ve cesaretini de
nemek-iin onlara vermiti. Damarlarmzda mthi bir
kan akyor ve ancak bizim gibi kuvvetli olanlar bu yay
kaldrlar%ve kullanrlar. Mademki bir kz ancak onun dengi alabilir, onun iin bu yay bkebilen kimse, yambamda duran kzmn kocas olacaktr.
Zayf olduunun farknda olmyan bir gen prens iler
lemiti. Fakat mukadderatn kendisi iin gizlemi olduu
mahcubiyet ne bykt! Kral Janaka'nn yay brakmas.
zerine gen adam az kald, onun arl altnda ezilecek
ti. Kral hemen koarak yayn bu gen prensi ezmesine
kar geldi. Daha sonra bir bakas ileri atld, ve onu bir
bakas takip etti. Geri bunlardan biri yayn arlna da
yanm- fakat onu bkememiti. Derken daha bakas
ilerledi. Fakat o da muvaffak olamad. Velhasl ehzade
ler birer birer ilerlediler ve yay bkmek iin uratlar ve
sonunda hppsi de, bir ipin kmldanarak ylan klna gir
diini gren kimselerin korkusuna tutularak katlar.
En sonunda Rama, kraln tahtna doru ilerledi. Onun
glgesi her nereye konarsa, orada bir hamet izi brak
yordu. O, adm attka sanki bir da ilerliyordu. Rama, duraklyarak Kral Janaka'ya bakt ve bu bak, bir gen il
hn yal bir adama bak idi. Rama, genliin btn kud
retiyle ykl idi. Janaka ise, akl ve dirayetten baka her
eyden mahrumdu.
Rama, alak bir gnl ile hareket ederek yayn ken
disine verilmesini rica etti ve yay almak iin kollarn kal
drd. Gen Rama kolunu da bkmeden yay ald. Ve kh
ne bir tahta paras gibi tad. Sonra bir ayan onun or
tasna dayayarak bir eliyle kiriini tuttu ve yay bkti.
nn yakalad kiri bir yldrm gibi inliyordu. Fakat Ra
33

ma onun iniltisine kulak asmad gibi toplanan ehzade

lerin alklarna da lkayt kald. ki eliyle iki ucunu tuttu
ve biraz daha bkt. Ve bkmee devam etti ve yay bkle bkle iki ucu birbirine bititi ve mthi bir grle
meyle krlarak Ramann ayaklar ucuna dt. Rama,
bylece Janaka'nn hanedanna lyk bir gen olduunu
isbat ederek insanlarn eini grmedii bir gzellik olan
Sita'y kazanmt.
Ayn gn Kral Janaka ailesinin khini ve elilerini Rama'nn babasna ve babasnn lkesi olan Ayodhyaya
gndermi ve Rama'nn babasna unlar sylemelerini is
temiti: Ey insanlarn bandaki imparator! Ey Rama'nn
arslan yrekli babas! Olun Tanr yayn krm ve Sita /
kazanmtr. Din adamlarnzla ve akrabanzla birlikte ge
liniz de nianlarn kutluyalm. Size u kanaatimi de bildir
mek istiyorum ki ikinci kzm Urmila ile ikinci olunuz
Lakmart birbirlerini seviyorlar. Yksek muvafakatinizi
esirgemezseniz onlar da ayn srada evlendiririz.
Kral Dasaratha derhal yolculuk iin hazrlanmak em
rini verdi ve dier iki olunu, rahiplerini, mneccimlerini
ve lhi okuyucularn yanna alarak Mithila lkesine do
ru hareket etti.
Ayn srada kral Janaka, bitiik bir lke zerinde, fa
kat kendi hkm altnda bir lkede hkmdarlk eden
kardei Kusadhvaiay artm, o da Sita ile Urmilann
yanlarnda bulunmak zere iki kzn alp getirmiti. D
n merasimi srasnda, Rama'nn iki kk kardei olan
Bharata ile Satrugna'nn bu kzlar sevdikleri anlalm,
bunlar da onlara verilmi ve hepsinin dnleri birlikte
yaplmt.
Bunlarn hepsi memleketleri olan Ayodhya'ya dn
dkleri zaman, halk sevinerek bayram yapm ve bir tek
kimse veya bir tek hayvan bu srada a kalmamt. Ku
zey Hindistann btn khinleri, airleri ve filozoflar
34

Ayodhyada toplanarak lhiler okumu ve din, iir ve fel

sefe zerinde konumulard. Anlatldna gre filozof
lar o kadar ak ve sade bir dil kullanarak konuuyorlard
ki tarlalarda otlayan inekler bile ne dediklerini anlyorlar
d. airler o kadar gzel iirler terennm ediyorlard ki
szlerinin bys, havada uan kularn sesini kesmiti.
Khinler yaptklar din yinlere kendilerini o derece ver
milerdi ki otuz gn ve gece bir lokma yemeyi unutmu
lard. Herey, Ramann, herkes tarafndan sevildiini gs
teriyordu. Herkes, onun evlenmesinin uurunu artrmak
iin birey yapmay dnyor ve yapyordu.
Ayn sonuna doru, avclarn hkmdar olan Guhaka yabani keiler, siyah mandalar ve avlad daha ba
ka hayvanlarla gelmiti. Ahali, arbalar dolusu etlerin gel
diini grnce Guhaka'mn hediyeleriyle bir ay daha bay
ram yapmay kararlatrdlar. Zaten ormanlarn diplerinde
bulunan avclar birbiri ardnca geliyor ve dostlar olan Ramann dnne itirak ediyorlard. Bunlar drt ehzade
ile birlikte bir haft sren elenceler tertip etmi ve bu s
rada nice nice olaanst hdiseler vukubulmutu. Avc
lar, gkyznn genilii iinde bir nokta gibi grnen
bir kartal vururlarsa Rama, geceleyin bir ok atyor ve sa
bahleyin bir yldzn dt grlyordu. Btn bunlar.,
eski zamanlarda, hkmdarlarn, bugn iftilerin ve i
ilerin baaramyacaklar byk ileri kendi elleriyle ba
ardklar srada vukubulmutu.

RAMA'NIN TA GYMES VE SRGNE GTMES

Rama'nn evlenmosinden bir yl sonra Kral Dasaratha, devlet ilerinden el etek ekmee karar verdi. O da,
dnya leriyle ilgisini keserek, Hindlarn mukaddes ki
taplarnda yazl olduu gibi, mrnn son yllarn Allah
aramaa hasredecekti. Zaten insan, hayatnn ilk yirmi y
ln tahsil ile, daha sonraki yirmi be yln ailesini yetitir
mekle, gerisini de Allah aramak ve bulmak iin mukaddes
adamlar ve filozoflarla dp kalkmakla geirir.
Kral Dasaratha da bir manastra ekilerek mrn
ibadetle, felsefeyle, mnacatla geirmek srasnn gelmi
olduuna inanyordu. Onun iin kararn, Rama'nn anas
olan Kausalya'ya bildirdi. Rama'nn anas olunun kral
olacana sevinmekle beraber kocasnn u szlerini de
dikkatle dinlemiti:
Saltanatm drde blmee lzum grmyorum. Ma
demki btn ocuklarm Rama'y seviyor ve ona inanyor
lar ona yardmc olurlar ve ona hizmet ederler. Tebeama
gelince, benim Rama'y kralla semem kadar hi bir ey
onlar sevindirmiyecektir. Onun iin ben de, bugnden
balyarak yedi gn sonra Rama'ya btn saltanatm
devretmee karar verdim. Onun devleti, akl ile, adalet ile
ve canllkla idare edeceine inanyorum. Ben de bu sa37

yede serbest kalacam iin doruyu bulmak zere al

acam ve mrmn gerisini yce varla vererek ona
lyk bir kul olduumu gstermee bakacam.
Baehir, mesut olay kutlamak iin btn bir hafta
hazrlanmt. Her yol bana bambulardan zafer taklar
dikilmiti vd zm yapraklariyle, ieklerle o kadar ilen
miti ki bambulardan bir parmak bile grlmyordu. Her
zafer taknn altnda souk sularla dolu testiler ve sepet
sepet tatllar tayan muhteem hizmetiler dikilmiti.
Caddeden caddeye gidenler yemek imek istedike bun
lara ba vuruyor ve istedikleri kadar yiyip iiyorlard. Dn
yann her tarafndan gelen oyuncular, sokaklarda oynuyor
ve herkesi bedava elendiriyor, gece gndz komediler
temsil ediyor ve inanlmyacak derecede harikulde oyun
lar yapyorlard. Ylan oynatanlar ile eit eit hayvanla
ra trl trl marifetler yaptranlar bitiik tarlalarda a
drlarn kurmulard. n uzak memleketlerden dahi ge
len eliler, trl trt hediyeler getirmilerdi. Serendipten
gemiler dolusu inciler, inden Jade'ler (yeim ta), ipek
ler, aylar, randan iniler, oyma ve renk renk kymetli ta
lar, Golcondadan beyaz krizantemler iriliinde elmaslar.
Birmanyadan krmz gller byklnde yakutlar, Mitani
lkesinden ve Kral Dasaratha'nn damad olan Msr Kral
Ahnatondan zebercedler, anberler ve miskler ile hayat
kitab ve rya srlarn anlatan tezhipli papirsler gelmi
ti. Rama geri seyahat etmemiti, fakat rzgrlar ruhunun
gzel kokusunu, o zamanki medeniyet leminin her ke
sine gtrmt, insanlarn ruh diye and varl, o ka
dar gzel gelimiti ki, vzltlar mehul bir lisan olan ar
lar zanbaklarn zerine nasl rlerse, gzlerinin gr
medii btn milletleri ona sevdirmiti. Bu yzden adnn
Rama, yni gnlleri fetheden, rmeden olmasna hayret
edilmez.
Ne yazk ki Rama'nn fethedemedii yalnz iki kalp
38

vard, nk vey anas Kaikeyi ile kanbur hizmetisi

Mantara Rama'nm gzellii ve kuvvetini kskanyorlard.
Ayn kadnn olu olan Bharata ise, Rama'ya btn caniy
le bal di. Fakat anasn, bu esiz adam sevmek iin k
na ederfemtL Rama'nm ta giyecei gnn arifesinde
Ayodhya. ehrinin sevincinden ldracak hale geldiini
gren kanbur Manthara Kralie Kaikeyi'ye u szleri sy
ledi:
"Ey benim efendim, ve ey Kral Dasaratha'nn en
gen ve gzel kraliesi! Kocanzn zerindeki nfuzunuzu
kullannz da onu Rama'dan vazgeiriniz ve olunuz Bha
rata'y onun yerine getiriniz. Bilmiyor musunuz ki Rama
tahta geecek olursa anas Kausalya onun adna hkm
srecek? Onun iin kocanzn tahtndan vazgemesi'ze
rine Kausalya lerini almak iin her eyi yapacak. D
nn ki siz kraln en ok sevdii kadnsnz. Kral, gen
liiniz ve gzelliiniz yznden onu brakm ve size ba
lanmtr. Onun iin, muhakkak olan nokta Rama'nm tah
ta gemesi zerine hayatnzn br ylan yuvas hayat ola
cadr. Onun iin durmaynz, kocanz olan Kral art
nz ,Rama'y atmasn ve Bharata'ya ta giydirmesini sa
laynz.
Fakat Kafkey u cevab verdi:
Bharata'nn days olan kardeimi ziyaret iin yola
km olduunu unutuyor musun? Farzet k kral art
tm ve kendisini kandrdm, fakat Rama'nm yerine benim
oluma ta giydirmee imkn m var?
Manthara anlatt:
Olunuzun burada bulunmamas, Rama'y atmak
in daha elverilidir. nk olunuz, Ramay son derece
sever ve burada bulunsayd, teebbslerinize engel olur
du. Onun iin olunuzun uzaklarda bulunmas daha iyi
dir. Siz hemen faaliyete geiniz ve kocanzn Rama'y ata39

rak olunuz Bharata'y onun yerine kral iln etmesine ba

knz. Olunuz da geri dnd zaman tahta oturur.
Urad ifalin btn ikencesini eken kralie:
Yapamam, dedi, nk evvel Bharata ile konu
mak lzm.
Fakat'Manthara hrsndan btn kanburunu deta
dzliyerek onu tekrar kkrtt:
yleyse rakibin olan Kausalya'nn olu sayesinde
hkm srmesine, senin btn hayatn ve btn ryala
rn zehirlemesine dayanacaksn. Belki, kraln sevgisini
kazanman ve onu cilvelerinle bylemen yznden srg
ne gideceksin!
Kralie iini ekti ve itiraz etti:
Sen ey arpk ruhlu kimse, unutuyorsun ki kocam,
beni sevdiinden fazla Rama'y sever.
Sonra ilve etti:
Onun iin Rama'y atmasn istemek ve onu kan
drmak ok tuhaf olur* Beni aydnlat!
Manthara hemen cevap verdi:
Ben iin bu tarafn da dndm ve hazrlm
yaptm. arpklm yznden deil, fakat sizin selmeti
nizi dnmek yznden btn bunlar dndm. Unut
ma ki kral on yl nce habis ruhlarla mthi bir savaa
tutulup lecek hale geldii zaman sen ona bakm ve onu
yeniden hayata kavuturmutun.
Kaikeyi bunu hatrlad ve Manthara devam etti:
Onun ensesine saplanan zehirli oku, sen ekip
karmtn. Ve yaradaki zehiri, sen, dudaklarnla emmitin.
Velhasl onu kurtarmak iin, kendini feda etmeyi gze al
mtn. Sen zehiri, benim elime tkrm, ben de onu ate
e atmtm. nk yalnz ate onun tesirini yok ederdi.
Ben, sen, gn iki gece kral kurtarmak iin uratk,
durduk. Ve onun iyi olmasndan nce hi bir zahmetten
ekinmedik. yle deil mi?
40

 yi ama, bunlar eski eyler.

Evet, ama, Krala iyi bakarak hayatn kurtarman
yznden Kral senden iki dilekte bulunmay istemi, sen
de u cevab vermitin. Ben imdi, hi bir mkfat istemi
yorum, ne istiyeceksem, ileride istiyeceim ve hfzanz
deneyeceim; demitiniz. Kral da, sz vermi, sen her ne
zaman istersen senin iki dileini kabul edeceim, ey aziz
Kralie! demiti. Bunlar unuttunuz mu?
Kralie dnerek gemi gnleri gznn nne ge
tirdi ve cevap verdi:
Evet, hfzamn kllerini eelediiniz ve iindeH
ateleri tekrar tututurduunuz iin, ben de her eyi ha
trladm.
Manthara onun ryalara dalmasna meydan verme
den anlatt:
halde Kraldan ne istiyeceksen hemen iste. Ve iki
dilek dile! Kral Ra^na'y birka yl iin ormanlara srsn
ve senin olun Bharata'y onun .yerine kral yapsn.
Manthara'nn bu szleri, Kralieyi yldrmla vurulmu
a dndrmt.
Bu ne mthi hile, ne korkun desise!
Manthara, onun fazla dnmesine imkn vermedi:
Rakibini dn!
Kralie, rakibi olan Kausalyann olu Rama sayesin
de saltanat sreceini ve kendisine de hkim olacan
gz nne getirerek yreinin sertlemee baladn
hissetti ve Mantharay Kral armak zere gnderdi.
Kral onun yanna gelerek oturmu, oturmasiyle beraber.
Kaikeyi de kocasna meramn anlatmt. Kralie:
iki dileim var ki bana vaadolunmutur. Ben de
Ramann hi olmazsa on drt yl iin srgne gnderilme
sini ve olum Bharata.ya ta giydirilmesini istiyorum.
Bunu duyan Kral, kulaklarnn iittiine inanmak iste
memiti.
41

Kral, dili tutulmu gibi oturuyordu. Korkun bir rya

nn kbusundan kendini kurtaramyan bir adam gibi idi.
Kaikeyi dileklerini tekrarlad ve Kral yine sustu. Bunun
zerine Kralie, Kral drterek bard:
Verdiin sz tutmazsan Ramann kendisine, ne
kadar korkak bir baba olduunu sylerim. Haydi Manthara, git Rama'y ar ve abuk ol, ey srt arpk kar!
Kraln kar gelmesine vakit kalmadan kanbur bir ok
gibi frlam, Rama'y bulmu ve en hileli lisan kullanarak
babasnn onu niin ardn anlatmt. Asl ruhlu Rcmann ne kadar drst ve ne kadar erefli davranacan
biliyordu. O da, yalandan kederli imi gibi grnerek ba
basnn Kralie Kaikeyiye on sene evvel hayatn kurtar
d zaman vermi olduu sz tutmak ve yerine getirmek
zorunda olduunu anlatmt. kisi saray avlusundan gee
rek Kaikeyi'nin dairesine ilerledikleri srada, sevin nara
larnn ve sevgi cvltlarnn gkyzne, bir tts gibi yk
seldiini hissetmilerdi. Ortalk, sanki kutlu bir hava te
neffs ediyordu. Baehrin sokaklarn dolduran halk k
meleri, ertesi gn kaderin kendilerine sunaca ac hdi
selerden habersizdiler.
Nihayet Manthara, Ramay Kaikeyi'nin dairesine sok
tu.
Rama, babasnn perian halini grnce kanburun
kendisine doru anlatm olduuna inanm ve ilk nce
Kaikeyi'ye sormutu:
Ey Kralie! Babamn szn tutarak dileklerini ye
rine getirmesini mi istiyorsunuz?
Ve bu utanmaz kadn bir lhza duraklamadan cevap
verdi:
Sen on drt yln srgnde geireceksin ve olum
Bharata babasnn yerine tahta geecektir.
Bir ylann evreledii av gibi kalbi burkulan Rama u
cevab verdi:
42

 Babam mrnde, bo sz sylememitir. O ne der

se, mutlaka olur ve mutlaka dorudur. Ben de babamn
szn yerine getirmek iin yarn srgne gideceim.
Daha sonra Rama, Kral Dasaratha'y ve kars Kaikeyiyi znt iinde selmlam ve bu uursuz haberi Sita'ya bildirmek iin gitmiti.
Kral Dasaratha ayaa kalkarak Kaikeyi'ye lanet okuya okuya dairesinden frlam ve saray odalar iinde kekeleye kekeleye dnp dolam, nihayet istirabndan yp
ranm bir halde Ramann anas olan Kralie Kausalya'nn
yanna varm ve burada mermerlerin zerine derek ac
ac alamt. Kralie Rama'nn korkun kararn, zaten
renmi olduu iin Kral ile birlikte alam ve Ah o
lum! Rama! Rama! diye diye inlemiti.
Bu srada yiitliin rnei olan Rama, karsn kendi
evinde kalmak ve Hindistann gney ormanlarnda kendi
sine refakat etmemek iin kandrmaa alyor, fakat
muvaffak olamyordu; nk Sita: Rama neredeyse Sita
da onunla beraberdir. Benim yerim, senin yanbandr.
Taht zerinde ise. senin yannda otururum. Hayvanlar ve
cinler arasnda isen ben de senin yambanda bulunurum
diyordu.
Rama, yine onu iknaa alt:
Sita. sen bir kral kzsn. Refah, senin yastn, hu
zur pabularn, elence arkadan ve emniyet senin hrkandr. Ormanlarn korkun yaayna nasl dayanrsn?
Ben, insanlarn pek seyrek grnd yerlere gideceim.
Orada yabani filler dolar. Kaplanlar insanlar ldrr ve
etini yer. Geceleyin eytanlar, uyku uyuyanlara musallat
olurlar. Dn, sevgilim, dn. Yarn sabah, seni babann
evine gtrp senden on drt yl ayr kalacam. Srgn
lk mddetim son bulduktan sonra sana dneceim. s
tersen bu mthi karardan vazge te Ayodhyada kal.
Hayr, efendim, ben senin glgenim; sen nereye
43

gidersen ben de oradaym. strap ekersen beraber e

kerim. Zevk srersen beraber srerim. Beni sakn brak
maynz.
Kar :koca konuurken Lakman, Ramann dairesine
gelerek iini dkt:
Ey dmanlar uslandran arslan yrekli! Rama ne
reye giderse ben de oraya gideceim. Aydnlk ve alev
sensin. Ben de senden ayrlamyan dumanm!
Rama bunlar kararlarndan vazgeirmek iin uratysa da btn uramalar boa gitti. Sita ile Lakman'n
kararlan, Himalayamn tepeleri gibi idi. Onun iin akam
olmadan de, Kral Dasaratha'ya, Kausalya'ya, Sumitta
ve Urmila'ya hatt Kaikeyiye veda ettiler ve Hippograt'larn ektii altn arabaya bindiler. En cesur arabac olanSumantra, dizginleri ele ald zaman, hkrarak alyor
du. nk Ramay ocukluundanberi tanyor ve seviyor
du. Lakman onun kadar seviyor, fakat bu kuvvetli, sa
va ve yaralanmaa kar dayankl olan genlerden faz
la Sita'ya acyordu, iini eke eke diyordu ki:
Bu benim, dizginlerini ele aldm ey, araba deil,
belki bir tabut. Ve ben bir cenaze gibi Ayodhya'nn btn
mitlerini ve btn bahtiyarlklarn ekip gtryorum.
Rama ona bakarak rica etti:
Sumatra, gz ya dkmekle yolculuumuzu bs
btn aclatrma. Senin gibi dost ve stat bir adamn a
lamas, yreimi paralyor. Atalarmdan hi birinin tut
makta kusur gstermedii bir eyi ben de yapmalym.
nk atalarmdan biri de sz verip tutmamazlk etme
mitir. Hayr, sakn geri bakma! nk ehir uzakta kalm
tr. Gn douyor, ilerle. Ve ilk konak olarak avc Guhaka'nn evi nnde dur ki orada bir iki gn geirelim.
44

Sumantra, hiddet ve ac iinde Hippogratlar krba

lad. Ve hayvanlar, bir M'minin dudaklarndan frlayan lnet gibi, aarmaa balyan gkyzne atlm iki kara ok
gibi frladlar.

SUM ANTRA'NIN DN

Sumantra, Ayodhyaya dnerken, uarak dnmemi

ti. nk atlar da Rama'dan ayrldklar iin zgndler
ve kendisi onlardan daha hasta idi. Onun iin baehire
nasl dndklerine ve yollan nasl atklarna bakmyordu.
Fakat baehir de canlln kaybetmi ve sevgilerle mitrerin mezar haline gelmiti. Issz sokaklardan geerek
arabasn ve hayvanlarn ahrlarna yerletirdikten sonra
sarayda Kralie Kausalyann oturduu daireye doru git
ti. Ypranan ve yklan Kral da burada has tutuyordu. Kral
onu grr grmez Ramadan haber istedi. Sumantra, hereyi anlatt. Kral bunlar dinledikten sonra: Anlattklar
n bir daha anlat dedi ve Sumantra grdklerini ve ek
tiklerini iki defa anlatt!
Dost avc kral Guhaka'nn evinde bir hafta kadar kal
dktan sonra Rama, Sita ve Lakman kendilerini Prayaka.
46

(Allahbd) ya gtrmemi istediler ve burada ahane el

biselerini deitirerek aa kabuundan yaplma elbiseler
giydiler. Sita da btn mcevherlerini kard ve ikisi h
viyetlerini belirten hereyden syrldlar. Sonra aalardan
sakz teplyarak salarna yaptrdlar ve salarn kabart
tlar. Bylece her gzellii attktan sonra nehri atlar ve
gneydeki ormanlara dalarak gze grnmez oldular. Ra
ma. ayrlmadan nce bana u szleri syledi: Aziz Sumantra, babam selmla. Kanmza lyk bir evlt olduu
mu isbat iin gittiimi syle. Anama, Bharataya kendi ev
ld imi gibi muamele etmesini ve kaderin hkmne va
sta olan Kralie Kaikeyi'ye de bir tek ar sz syleme
mesini rica et. Ayodhya halkna da srgnlk mddetim
getikten sonra dostlar ve hkmdarlar olmak zere ge
ri dneceimi bildir. Elveda ey esiz arabac. Elveda, fa
kat anam da benim namma selamlamay unutma!
Sumantra gz ya dkerek ve hkrarak devam etti:
Bunun zerine atlarm evirdim. Fakat o daima
itaatli olan atlar dndler ve nehrin teki kysna bakt
lar. Yeri hiddetle ddler ve sert sert kinediler. Sanki
seslerini Ramaya iittirmek istiyorlard. Fakat asl prens,
artk grnmyor ve hayvanlarn sesini iittiine dair bir
iaret veremiyecek derecede uzaklam bulunuyordu.
Atlar, Rama'np tekrar dnmesini umarak saatlerce bek
lediler. Fakat bo yere. Bunun zerine istemee istemede
dnmee baladk. Kederleri yznden de eriye eri
ye deta bir oldular. Hele ey insanlar arasnda bir kaplan
olan hkmdar! Geri dnnce ne grdm bilsen! Sen.n
baehrin bir mezar gibi! Rama'dan mahrum kalan mem
leket. btn neesini kaybetmi. Yol zerindeki aalar
yapraklarn dkm. Ve btn meyvalar tadn kaybetmi.
Grnmiyen bir hzn, hereyi kaplam. Vah hayvan
lar. insanlara ve ineklere yaklayor da bir zarar vermiyor.
Rama iin keder eden kaplanlar, derilerinin zerindeki iz47

gileri gizlemiler ve arslanlar kkremekten kalmlar. Yol

lardan geerken erkekler, kadnlar ve ocuklar, btn
memleket halk, arabamn bo dndne bakarak, h
kracaklarna, arabamn tekerleklerine dokunuyor ve Ra
ma nerede? diye soruyorlard.
Sumtntra gz yalarndan boulacak hale geldii
iin fazla, syliyemedi ve bir dilsiz adam nasl bir tek ke
lime ile her maksadn anlatrsa o da Rama! Rama! Ra
ma! diyerek btn strabn anlatmak istedi. Kral da, s
trabnn acl yznden, onun gibi, Rama! Rama! di
ye bard.

DASARATH'NN URADII LNET

Kral Dasaratha gn, gece Rama, Sita ve Lakman iin alad, szlad. Onunla beraber alayan Kausalya daha ok ezilmiti. Nihayet o derece ypranmt ki dr
dnc gn sabaha kar uyuyakalm, fakat dalmasna
bir saat gemeden Kraln onu ardn hissetmiti:
Uyan Kausalya! Uyan da neler grdm syliyeyim.
Uyandm, efendimiz. Buyur...
Dinle yleyse, ey kadnlarn en sabrls! Ben l
mmn yaklatn hissediyorum. Hekimlerin anlatna
gre bir insan lmn eiine vard zaman hereyi ha
trlarm. Ben de genliimde ve henz evlenmediim, he
nz hayat anlamadm sralarda kederli bir babann la
netine uramtm.
Bir gece fil avna kmtm ve ormann ilerine dal
mtm. Ayn ndan faydalanarak hayvanlarn su itik
leri yere vardm. Buras, sessiz bir kaynakt. Bir aacrn
49

arkasnda pusu kurarak bekledim. Fakat o uursuz ge

ce, bir tek hayvan suya gelmedi. Seherin elleri zmrt
klarn kaplarn at zaman, yorgunluk yznden bir
ocuk gibi uyuyakalmtm. Fakat etrafmda kopan bir
grlt yznden hemen uyandm. Sramadan nce s
rnen bir pars gibi etraf dinledim. Ve ayn sesi iittim.
Orman o derece skt ki herhangi bir hayvann kmlda
dn grmyordum. Hi bir kzl dil, kaynan gm
damlalarn yalamyordu. Hi bir kara hortum, sular em
miyordu.. Bunun zerine sesin geldii yere bir ok attm
ve Savda Vedi (yni, salam paralyan) adl okumu kul
landm. Ok, imen zerinde srnen ylanlar gibi sessiz
ce utu. Sonra ormann iinde bir insan l koptu. Ve
ben bir insan fena bir halde yaraladm hissettim. Yar
dma kotum. Ve okumun isabet ettii adamn lm st
rab iinde kvrandn grdm. Byk bir gayret sarfederek unlar syliyebildi: uradan testimi doldurmaa
gelmitim. Sen beni vurdun. Ben bir fakirim ve yarm mil
tedeki bir kulbede yal anam ve babamla birlikte otu
ruyorum. htiyar ve alil olduklar iin onlara bakyorum.
kisi de zifiri karanlk iinde yayorlar, nk ikisi de
krdrler. Beni onlarn yanna gtr, nk lmeden n
ce onlar grmek istiyorum dedi. Vurduum adam tadmsa da yolda ld. Onu ana babasnn kulbesine do
ru srklemee baladm. Kr ana ve baba yaklatm
hissederek bardlar:
Olum, susadk, bize souk suyu ver. Fakat sen,
neyi srklyorsun yle. Tadn testi ok mu ar.
Sylesene olum.
Fakat oullar deil, oullarnn katili olan ben ce
vap verdim. Ah Kausalya, btn manzara, gzmn nn
de tekrar canland. Kr ana babaya, oullarnn kbetini
bildirdim. Haberi alnca oullarnn cesedini ellediler.
nk ellerini gz yerine kullanyorlard. Ana babann
50

alamalar arasnda babann sesi ykseldi ve bana la

net okudu. Allah adna bana lnet okuyan bu adam: Ba
na ne ettinse sen de onun karln gr. Sen de olunu
kaybet ve bu yzden geber dedi.
Dinle, Kausalya, ey metanetin ruhu olan karm! Lnet yerini bulmutur, ve Rama gitmitir. Ben de glgeler
lemine* gyorum ve grnmeyen seslerin beni ar
dn hissediyorum.
Derken Kraln kalbi durmu ve kendisi Kausalyann
ayak Ucuna dmt.
Dasaratha, genliinde iledii suun vebalini de
yerek lmt, insan her ne yaparsa yapsn, yapt ey
onun peini brakmaz. Yaad hayat boyunca onu ko
valar. iyi hareketler gibi kt hareketler de insan, son
snak olan semalarda dahi ondan ayrlmaz. Ve hi bir
kirinse, |ster yoksul, ister hkmdar olsun, yaptklarma
neticesini deitiremez.
4

BHARATA'NIN KARARI
t

Kral Dasaratha'nm lm zerine koucular hemen

yola kflar ve daysnn misafiri olan Bharatay ard
lar. Kraln lmnden hafta gemeden Bharata ile Satrughna kendi ehirlerine dnmlerdi. Fakat ehrin man
zaras henz muharebe grm bir sava sahnesinden
daha ok hazindi. nk harp sahnesinde yatan llen
grmek, insana ac straplar verir, fakat sokaklar pssz,
evlerinin kaplar srmeli ve birer su yuvas gibi kapa!
evlerin manzaras karsnda ruhun teselli bulmasna im
kn yoktur. Ayodhyay kaplayan sessizlik elikten bir
deymi gibi Bharata ile Satrughnann yreine ilemiti.
Geri ikisi de Ramanm srgne gitmi ve Kraln lm
olduuna dair bireyler iitmilerdi, fakat bu hdiseler
den arta kalan kederin lsne tasavvur edememiler
di. Bharata ehre girerken, Satrughnaya dnm:
Halkn sessizlii ne kadar zlim. Halk Rama iin
yas tutuyor, fakat benim de bu yas paylatm bilmi
yorlar. Ben de hi olmazsa, bunlardan fazla keder iin
deyim, demi ve mezara benzeyen bir takm evleri iaret
etmiti.
52

Daha sonra Bharata, sarayn bulunduu tarafa y

neldi. Fakat anas Kaikeyinin dairesine gideceine, kra
ln tahnit edilmi olan cesedinin bulunduu daireye gitti
ve buras Kausalya'nn dairesi idi. Kausaiya, ona kraln
nasl ldn ve Ramann srgne nasl gittiini anlat
t ve Bharata cevap verdi:
s*
Anamn fena hareketleri nelere sebep olmu ve
babamn, kardeimin ve ehirlerin iei olan Ayodhya'nn bana neler getirmi. Fakat size sz veriyorum. Ben
tahta oturmyacam. Kardeim Rama'nn yerine tahta ge
mee gz dikecek her kimseye lnet olsun. Bizim hkm
darmz ve hayatta biricik tesellimiz odur.
Bharatann bu sil szleri Kausalya'y yeniden a
latt ve Kralie yzn onun yzne yaklatrarak vey
olunu alnndan pt. Ve ona: Sen, dedi. Rama gibi ko
nuuyorsun. Yay kirilerinden akseder gibi nlayan se
sinde, Rama'nn sevgisindeki hengi hissediyorum dedi.
Bharata, anas Kaikeyi'nin dairesine gittii zaman
kt Kralienin ve kanbur hizmetisinin elenkler, ky
metli talar ve onu hkmdar sfatiyle takdis iin mukad
des sular hazrladklarn grd. Sordu:
Bu ne maskaralk?
Sesi yark bir gongun sesi gibi aksetti. Kaikeyi okadar sarslmt ki elenkler ve mcevherler ellerinden
dm ve gzleri Bharatann baklarna dayanamam
t.
Bharata bard:
Ben, dedi. Ramay, saltanattan, tacdan ve taht
tan daha ok severim. Seni habis kanbur seni. Defol bu
radan. Kadna kar saygl olduum halde klcmn seni
doramasndan nce ekil.
Manthara, insan glgesinden koulan bir habis ruh
gibi, alayarak ve lklar kopararak kamt. Fakat
53

anasnn yalnz kaldn gren Bharata ona ar bir sz

sylemedi, bilkis yumuad:
Kralie ana, dedi, birlikte Kausalyaya gidelim ve
sen orada' babamdan istemi olduun iki dilekten vazge
mi olduunu bildir. Senin bunu bildirmenden sonra ce
naze treni yapacaz, sonra ben Ramay, Sita'y ve
Lakman' aramak iin gneydeki ormanlara gideceim.
Ramay bulacam ve onun Sita ile birlikte taht zerin
de oturduklarn greceim.
Kaikeyi, olunun dediklerini yapt, nk ancak bu
sayede onun kendisine kar besledii saygy koruyabi
lirdi. nk o da Mantharann tevikiyle yapm oldukla
rndan piman olmutu.
Ertesi gn, Kraln cesedi yakld. nk cesetleri
yakmak Hindistann en eski detleri arasndadr ve hl
bu det sayg grmektedir.
Kraln cesedini- yakan son alevler snkletikten ve
ceset kl olduktan sonra Bharata klleri toplayarak al
tndan bir kabn iine koydu ve klleri mukaddes nehre
dkerek u lhiyi terennm etti:
Ey ruh! Srlarn tozsuz yollarna git.
Tanrlara ve senden nce giden atalara katl!
Cenaze treninden sonra memlekette fakirlere ye
mekler yedirilmi, btn halk bir yl vergiden affedilmi
ve okullarda ders okutan Brahmanlara, pirinler, inekler
ve elbiseler gnderilmiti.
iki gn sonra Bharata memleketin halkna kararn
bildirdi. Karar yle idi:
Bu saltanat ile onun tac taht Rama'ya aittir. O g
nller ftihini, ben de sizin gibi severim. Onun iin bir or54

du alarak onu aramaa kacam. Onu bulup getirece

im ve babam ile halk tarafndan arzu edildii gibi tac
onun bana koyacam. Yolculuumun baar ile netice
lenmesi iin dua edin. Umarm ki lhlar, beni Rama'nn
yanna iletir ve umarm ki onu geri getirmee muvaffak
olurum.

STANIN DOUMU HKYES

Ayn srada Rama ile Sita ve Lakman Ganj vadisin

den ilerilere giderek Citrakuta tepelerine varmlard. Bu
da, ok gzeldi ve dua iin secdeye kapanm bir adam
biiminde idi. Sonra bu da, zerinde oturanlar barnd
rabilecek verimde idi.
Citrakuta da, zaviyelerle dolu idi ve burada azizler
ile filozoflar, kzlara ve erkeklere Allah bulmak sanatn
retiyorlard. Rama ile Sita ve Lakman bu zaviyelere
yaklamadlar ve kalabalk yerlerden uzaklamak istedi
ler.
Gide gide dan br tarafna varmlar ve burada
birnehirle karlamlard. Nehrin kysnda tahtadan ya
plma bir snak bulunuyordu. Onlar da buraya mihman
olmak istediler.
Bu ky zerindeki zaviyecikte ad Atri olan bir aziz
ile kars Anasuya bulunmakta idi. Ve bu iki yal kar ko
56

ca yllardanberi insan yz grmedikleri iin asl prens

lerle gzel Sita'y grmekten derin bir sevin duymular
d.
Lakman anlatt:
Buras, ey esiz karde, gneydeki ormanlar ke
fedinceye kadar bizi barndrabilir. Sita, gnlerdenberi ka
dn yz grmemi olduundan memnun ve yal, akili
Anasuya'nn arkadal ona teselli verecektir.
'Doru syledin, Lakman. Kalabalk bir yere karmaktansa burasn tercih ederiz.
Rama da, Sita'nn, Anasuya'ya kavumasndan mem
nundu. Rama ile Lakman, her sabah ava kyorlard.
Fakat aziz Atri gnein domasndan balyarak batma
sna kadar ibadet ediyor ve kimse ile konumuyordu. ki
ehzade gze grnen dnyay kefe altklar halde
yal zhit grnmiyen leme ermek iin alyordu, iki
gen prens, gneydeki fn ormanlara dalyor, fakat bu
zhit adam, dnce
deryalarna dalarak lmeyen do
rusnun srrna mahrem olmak istiyordu.
Sita ile Anasuya, ev ilerine bakmakta ve bitiikler
de dolaarak neler bulunduunu anlamaa deer ver
mekteydiler. Yuvalarn yapan balknlara, birbirini kovalyan balklara, rzgrn tad zmrt ynlar gibi uu
an papaanlara bakyorlard. Kh kaplanlar, altundan
bir alev gibi srayp gidiyor, kh filler hortumlarn kal
drarak Sita'y selmlyorlard. Parslar, onun yavrularn
okamasn kskanmyor ve arslanlar biraz tede, fakat
dikkatli ve ihtiyatl olarak dolayorlard.
Arasra Sita ile Anasuya nehirin kysnda oturarak
sulara bakyorlard. nk onlarn biricik aynalar buydu.
Bazan da sktu mukaddes bir emanet gibi tayarak
dne dne dolayorlard.
Bir gn yine nehrin kysnda oturup dinlendikleri s
rada Anasuya sordu:
57

 Ey gzelliin ve temizliin ruhu olan sultan! Niin

size Sita gibi pek sade, pek snk bir ad taktlar? Bu is
min mnas, bir sabann ucunda domu, topraktan bit
mi olmaktr. Nasl oldu da size bu isim verildi?
Sita da anlatt:
Babam Janaka ocuksuz kalmt. Bir gn, Al
lahn kendisine bir evlt vermesi iin yalvarp yakard.
O kadar canla bala yalvarmt ki sesini Tanr'ya iittir
mi ve o- gece kendisine bir rya gsterilerek topra ek
mesi emrolunmutu.
O da ertesi gn on boyunduruu kzlere geirerek
lkesinin topraklarn ekmee balad. lkesinin btn
topraklarn ekmee yetecek bir hzla alt. Yl sonunda
hayvanlar yorgun yorgun sryorken kendikendine:
Tanr varsa, duamn karln mutlaka alrm demiti.
Fakat yinfe bir cevap yoktu. Akama doru ortalk kara
rrken, Kral, yeryznn ayaklar altnda kmldadn
hissetti. Ufuklar, gen bir kzn gelinlik elbiseleri gibi h
rdyor, fakat gzleri altundan ipliklerle ilenen karan
lktan baka birey grmyordu. Derken karanln bin
bir grup iinde ldayarak alnn ptn hissetti ve bu
pc alnnn zerinde hissederken sabann ucunda
bir ocuun viyaklamasn iitti. kzler sesten rkerek
neredeyse ocuu ezeceklerdi. Babam, iddetli bir rz
grn bkt dallar gibi bklerek ocuu kollarnn ara
sna ald. ocuk tekrar tekrar alad ve babam: Ey top
raklarn sinesinden doan inci, bir sabann ucunda dn
yaya geldin dedi ve onun iin bana Sita adn verdi. Ben
den sonra bir ocuk daha dodu ki kz kardeim Urmiladr ve kaynbiraderim Lakmann eidir.

BHARATANIN ARATIRMALARI

Arabac Sumantra ile birlikte yola kan Bharata,

Kral Guha'mn avplar lkesine vard zaman, Kral onun
halinden phelenmfti. Acaba bu adam, Rama'y tahtn
dan mahrum ettii gibi imdi de onu ldrmek iin mi
peine dmt? nk Guhamn anlayna gre Bha
rata ancak bu sayede, sonuna kadar taht zerinde kala
bilirdi. Kral Guha dostu Ramay lmden kurtarmak iin
her tedbire ba vurdu ve Bharatay ortadan kaldrmak
iin hazrland. Guha, Bharatay grp onun son derece
kederli olduunu anlaynca, sordu:
Ey ehzade! Siz dnyann her ltfundan mahrum
kalm gibi grnyorsunuz. Neden acaba?
Sorma Guha! lkemiz Rama'dan mahrum kald.
Babamz. Rama'dan ayr dmek yznden ld. Ben,
kralla gemek istemiyorum. Rama'y bulup tahtna ge
mesini salamak istiyorum.
Fakat anneniz, tac da taht da size verdirmek is
temedi mi?
59

 Rica ederim Guha, bana sual sorma da Ramayr

bulmak iin yardm et. O gnller fatihi ile o kadnlk a
hikas Sita ve gereklik timsali olan Lakman neredey
seler, bana bildir de bunlar bulalm ve ben annem krae Kaikeyinin hatsn telfi edeyim.
Guha, davullar aldrd ve ddkler ile fltler, orman
larn ularndaki avclarn hepsini toplad. Kral Guha an
latt:
Bharata! Avclarm ve gzclerim toplandlar. Biz
de yarn Citrakuta'ya doru hareket ederiz.
Ertesi gn hareket ettiler ve Prayaka (Allahbd)
nehrini atktan sonra Bharata, Satrughna, Sumantra ve
askerlerle avclar, gzclerin de sr'atle hareket etmele
rinden faydalanarak Citrakuta'ya doru ilerlediler. On
gnlk bir yolculuktan sonra Atri'nin zaviyesini buldular.
Kardelerin, cennette verilen ziyafet toplantsnda, birer
lh gibi birlemelerini, hangi kalem tarif edebilir! Yal
babasnn lmn haber almas zerine Rama'nn duy
duu teessr hangi air ifade edebilir? Hele Bharata'nn
saltanat kabul etmiyerek Ramaya iade etmesi, ne ka
dar lh bir hareketti! Demek ki talanma treninin ya
placa gnn arifesinde, bandan alnan ta yine ken
disine dnmt. Aalarn vcuda getirdii nefis adr
iinde, ormann zmrt zemini zerinde ve kularn birer
mnacat gibi akseden cvltlar ve nehrin gm arlt
lar arasnda Rama tacn geri almt. Soluu, gittike
sklayor ve gzleri sanki bir ey grmyordu. Fakat
Rama, tac kaldrarak ilerledi ve onu kardei Bharata'nn
bana koydu.
Kardelerin de, Kral Guha ile Sumantra da hep
birden bardlar:
Ne yapyorsun? Ve tac niin geri veriyorsun?
Yalnz bir kii, Rama'nn meramn anlamt! O da
Sita idi ve Sita, ses karmamt.
60

Bharata anlatt:
Sizin tac kabul etmemeniz ayptr, belki bir l
gnlktr. nk bu sizin meru hakknzdr.
Raima cevap verdi:
4zlme kardeim. Babamzn vermi olduu sze
benim de, senin de sayg gstermemiz lzmdr. Ben on
drt yl'srgnde yayacam. ve sen hkmdarlk ede
ceksin. Sen bana yardm etmiyecek olursan, babamzn
vermi olduu sz yerine gelmi olmaz. Onun iin, ben
ormanlarda dolarken, sen o tahta otur. Biz bu dnya
dan gm olan babamzn verdii sze sayg gster
meliyiz.
Bharatann kalbi bu szlere dayanamad iin gz
lerinden yalar boand; temiz kalpli Rama da onun zn
tsn paylat. Kralie Kaikeyinin oluna yklemi ol
duu ykn arln biliyordu. Keke bunu vaktinde an
lam olsayd...
Fakat i bitmemiti. Kral Guha, sonra Sumantra sz
sylediler:
Kral Dasaratha lmtr ve verdii sz de ken
disiyle birlikte gmlmtr. Gel, ey Rama! lkemizi kap
layan kederi dat. Anneni sevindir ve bir hkmdar ola
rak vazifenin bana ge!
Sitadan sonra Rama'y en ok anlyan Bharata ce
vap verdi:
Himalayann tepelerindeki buzlar atmasn iste
mek botur. Yahut bir inein st vermemesini istemek,
yahut adaletin bir su saylmasn istemek botur. Ben
Ramay tanrm. Ancak doruyu yapar. Bana gelince, be
nim iin kurtulu yoktur.
Rama anlatt:
Hi bir can iin, lm tatmadka ve ebediyetin
gizli yollarna dmedike vazifenin penelerinden kur
tulmaa imkn yoktur. Onun iin ey kahraman bir baba61

nn kahraman olu, severek ve esirgiyerek, erefli iler

baararak hkm sr. On drt yl, bir kartal kanadnn on
drt rpn gibi geer. Ayodhyaya git, anamza te
selli ver ve hepsini bir tut; ne ayn saygy gster ve
ayn sevgi ile selmla!
Bharata cevap verdi:
lkemize mutlaka dnmem lzmsa, senin adna
dneceim. Rama! Fakat tahtna oturmamak iin kendi
nefsime kar and itim. Senin adna memleketi idare
edeceim. Bana tahtn zerine koyacam bir iaret ver.
Bu szleri dinleyenlerin hepsi de:
Sadhu, sadhu bravo, bravo! dediler.
Rama da bir lhza dnd ve glmsedi:
Bizim ailemiz verdii szden dnmiyen bir aile
dir!
Bharata anlatt:
Ben ne istediimi biliyorum. Bana sandallarnz
veriniz, ben de onlar tahtnzn zerine koyarm. Ve bun
lar, senin avdetine^ kadar orada durur. Ben de senin ad
na memleketi idare ederim.
Pekl! Ey btn deerin ruhu olan adam. Ey sa
mimiyetin ve vefalln timsali!
Toplananlarn hepsi bu szleri sylyorlard.
Ertesi sabah, gnein, gece perdelerini yrtmasndan
ve ku cvltlarnn sabah sessizliini frtnalara tutma
sndan nce Bhatara Rama'nn sandallarn bana koy
du ve geri dnmek zere, yola kt. Dalar at, nehirle
ri at, sonra Prayakay tekrar geerek birka gnn
Kral Guha ile birlikte geirdikten sonra lkesine dnd
ve ehre girerken yreinin ezildiini hissettii iin yal
vard:
Rabbim! u on drt yl Ramasz yayabilmek
iin bana sabr ver!
*
**
62

DANDAKA O R M A N I VE SURPANAHA

Rama ile arkadalar itrakutadan kalkarak daha

gneye doru ilerlediler. Ad bilinmiyen ormanlardan ge
mi, gkyzne uzanan ve papaan srt gibi trl trl
renklere boyanan dalar atlar, nihayet k geldii za
man Dandaka ormannda yerletiler. (Buras imdiki Mysordur).
Bunlar Kaveri nehrinin getii yerde kendilerine ku
lbeler kurmular ve klk zahirelerini depo etmilerdi.
Geri buras, ok souk yerdir, fakat en byk derdi, hic
ret eden hayvanlarn ura olmas idi. Hl da yledir.
Bahar mevsiminde hayvanlar buradan kuzeye ve sonba
harda buradan gneye gidiyorlard.
Rama ile Lakman, gmen hayvanlarn tehlikeli
huylarn biliyorlard. Sitay bu hayvanlarn saldrganl
ndan ve bu saldrganln tesirinden kurtarmak iin ge
celeri nbet tutmaa karar vermilerdi... Kaplanlar, birer
63

katil gibi, karanlkta saldryordu. Parslar, kulbelerini

glgelendiren aalarn tepesinden damlarnn zerine
sryordu. Rama, hemen her gn, kaplanlar ve parslar
ldryordu. Sitaya nehirden dnd srada saldran
bir yabah domuzunu, Lakman mzra ile vurmu ve onu
deta yere mhlamt. Bir defa, alktan ne yapacan
bilmiyen*bir vahi kartal, Sita'ya saldrmt. Fakat zaval
l hayvan, Rama'nn ok atmaktaki hnerinin farknda de
ildi. Kartal, gagasn Sita'nn gzlerine saplyaca za
man kocasnn bir oku onu yere yuvarlam ve mahvet
miti.
En sonunda vahi hayvanlar kuzeye eken bahar
geldi ve bu sayede buras huzura kavutu. Artk Sal kon
calar rzgr trlandryor, arlar su zerinde vzldyor,
balkllar gslerini gererek uuyor, geceleyin Hint bl
bl, terennm ederek ortala by sayor ve herke
sin uykusunu geri karyordu, fakat hi kimse de bu
yzden yorgunluk hissetmiyordu. Bir karaca bir yabani
kz bu namelerin bysnden hz alyordu. Baharn
getirdii bolluk sayesinde Kaveri sular kabardka kaba
ryordu. Sular ykseliyor ve arlar sularn zerinde vzl
dyordu. Arsz bir zanbak yoktu ve seve seve vzldamyan bir ar yoktu. Bu gnlleri ihya eden Dandaka orma
nnda gnllerin fatihi olan Rama srgnlk hayatnn
ilkbaharn geirmiti.
Fakat bu haz ve istirak mevsiminin son bulmasn
dan nce ifritler kral Lankal Ravana ormanlar istilya
kalkmt, ifritler hayvanlar ve kular mahvediyor hat
t iekler ile haereler bile ellerinden kurtulamyordu.
Bunlar gndzn uyuyor, fakat geceleyin, karanlkta g
rebildikleri iin, uyuyan hayvanlara saldryorlard. Bu
yzden Rama ile Lakman yine nbet tutmaa balam
lar ve ifritlerin saldrganlna kar gelmek iin daima si
lhl bulunmaa karar vermilerdi.
64

Bu Rakasa ifritlerinin bdkdnlar, Kere, Dusdnd ve

Surpendhd idiler. Sonunculdr RdVdne'nn byc kzkardei idi. Bunlcrn bir sr drkddeiyle birlikte Hint
Okycnusunddki Serendip'ten Hindistcnc sramlur ve
bahar mevsiminde Dandaka ormannda oynamak iin gel
milerdi.
Bir $n Rama Kaveri nehrinde ykanyordu. Surpanaha onu grmt. Adaleleri tel teldi ve yay kirileri ka
dar sertti. Derisi, gne iyle aydnlanmt. Mkem
mel insanln tam ifadesi olan yz aydnlk lhna kar
ibadet ediyor ve u szleri sylyordu: Ey Gne! Toz
ve toprakla alkasz sr yolunu ge ve Allahn huzuruna
gir. Onun altn taht karsnda dur da yalvar ve benim
in efaat et.
Ramann sesi, erkekliine ve mertliine yaraan kuv
vette idi ve onu gren ve dinleyen Surpanaha bir hunun
tuzaa ""dmesi gibi gnln ona kaptrmt.
Rama'nn sudan kmas zerine o da, bycl
sayesinde, gzel bir peri klna girdi ve Rama'nn nne
karak kendisini oha sundu:
Ey gneleri snkletiren, aylar utandran gen!
Siz beni sevmee tenezzl etmez misiniz. Benim size kar
duyduum ak, btn ormanlar, tututurarak kmre
benzetecek bir alevdir.
Rama gld:
Ben bir kmr parasna dnmektense olduum
gibi kalmay tercih ederim. Haydi yoluna. Ben burada ka
rm Sita ile birlikte yayorum.
Surpanaha, insanlarn huyunu bilmedii iin:
Ben, dedi, imdi gidip, karn boarm ve beni is
tediin gibi sevmen iin seni serbest brakrm.
Seni ahmak seni! Biliyor musun ki ben Sita'y o ka
dar severim k, onun adna kar bile bir tehdit savurma
a mukabil seni, gnelerle ve gklerle birlikte yokluk ve
$5

hilik uurumlarna yuvarlarm. Haydi defol. Sita'ya kar

her kim el uzatmaa kalkrsa, onun grecei birey var
dr: lm! ayet, bu uurda kollarm bitap derse, frt
nalar lhnn bile kuvvetini denemekten saknaca kar
deim Lakman var ki derhal benim yerimi tutar. Haydi
defol!
Ve Rama, bir fil hametiyle, ar ar yrd.
Fakat gururu yaralanan Surpanaha ona kar bir tu
zak kurdu. Ve kars yannda bulunmyan Lakman pen
esine drmek, sonra Rama'y ldrmek istedi. Onun
iin bir gn Lakman'n ormanlarda dolat srada, yo
lunu kaybetmi biare bir kadn gibi ona yanat. Fakat
ok zeki bir adam olan Lakman, onun yardma ihtiyac
olmadn anlad ve bu yzden onu azarladktan sonra
gnahtan kanan bir aziz gibi onu brrakp yrd.
Surpanaha gnlerce onun peini brakmadysa da
muvaffak olamad ve btn vuslat teklifleri reddedildi. Bir
gn .nisan kurakl srasnda, Rama, av peinde uzakla
ra gitmiti. SuparnaTa-bu frsat karmyarak Sita'nn ze
rine saldrd. Lakmann yaknlarda olduunu bilen Sito,
yardm iin haykrd ve Lakman, dmana bir ok att, if
rit, derhal insan klndan karak bir yangn gibi hcum
etti. Artk onun kim olduu anlalmt. Lakman, onu ok
saana altnda tutarak burnunu ve kulaklarn parala
d. O da lklar kopararak kat.
Olan olmutu. Birer kere ifrit olan Dusana ile Kara,
btn tarafdarlariyle birlikte, ekirge ordusu gibi, gelerek
Lakmana saldrdlar. O da kar koydu ve kh ilerliyerek,
kh gerileyerek, oklarn bir lm sana gibi kulland.
Oklar, birer kartal sayhas kopararak dmann canna
varyor ve onu yere yyordu. Kavga o derece sertlemi
ti ki gkyznn ats oklarla rlm gibi grnd. Ve
le vakti gkyz, geceyars gibi zifiri karanlk iinde
66

yzd. Canavarlar yn yn yere serildikleri halde yine

kme kme atlyorlard.
Maksatlar, kahraman yenmek ve korkudan titreyen
Sita'y ele geirmekti. Canavarlarn naralar, yeryzn
yaryordu ve bunlar gittike ilerliyorlard. Zavall Lakman'n terkisi boalmakta idi. Bard:
Rama, nerdesin? Gel de, Sita'y canavarlarn eline
drmek zilletinden korul
Ve Lakman'n sesi, gk grlemelerini andran ifrit na
ralarn, aarak, ufuklar deldi.
Lakman, bir daha ve bir daha bard ve nc is
timdadndan sonra bir ses iitti. Bu, Rama'nn atm ol
duu bir okun sl idi ve Rama, canavarlarn ardlarna
dnerek, oklarm yadryordu. Canavarlar bu mthi sa
anaktan korunamyor ye yzer yzer yere yuvarlanyor
lard. Muharebe iki cepheden devam ediyor ve ifritler tepeleniyrdu. Sonunda hepsinin tuvam kesilmi ve hepsi
de yere serilmi, Rama bir koyun srsn tepeliyen bir
arslan gibi gelmiti. lk ii, Sitay kollarnn arasna almak
ve alnnn izgilerinde beliren korkularn dindirmekti.
Sonra kardeine dnd ve bir hkmdar ile konuan bir
hkmdar gibi onun kahramanln d.
Dandaka orman btn ifritlerden temizlenmi olduu
in artk emniyet iinde yayacaklard. Fakat, pek fena
bir eyi hesaplyamamlard. Yaralanan Surpanaha, muhrebeye girmemi ve Lanka'ya dnerek Ravana. canavar
larnn bandan geenleri anlatm ve sylediklerinin do
ru olduunu belirtmek iin paralanan burnunu gstere
rek:
Ey hkmdar, demiti, onlar senin adamlarn ldrmekle ve senin asl ordunu yenmekle kalmadlar, ste
lik, bir papaan gagasiymi gibi kzkardeinin burnunu da
kopardlar.
*
**
67

LANKA KRALI RAVANA

Ravqna'nn Lanka kral olmasndan nce, bu ada,

devler sllesine ait bulunuyor ve bunlar en yksek se
malar, abluka altna alacak derecede kuvvetlenmi bu
lunuyorlard. Bu hareket, en yce varlk olan Vinu'yu darltmt. nk devlerin ilhlar yakaladklar gryor ve
onlarn bu salsdrganl onu zyordu. Bunun zerine o
da akrasn, yani yuvarlan zerlerine att. Bu yuvarlak,
durmadan dnyor ve kime rastgelirse onun kafasn bi
iyordu. Bunlarn iinden, Hind denizine atlarak yzen bir
kme kalmt. nk akralar denizde i gremiyordu.
Daha sonra devler, Okyanusun sonsuz yalnzlnda huzur
ve emniyete kavumulard.
Asrlar getikten sonra devlerin by Sumali, Lanka'da hkm srmekte olan lhlar atarak Lanka'y ye
niden ele geirmek istedi. Bu srada Lanka'da hkm s
ren kral, son derece gzel bir gen olan Visarava idi. Ken
disi yedi sanat o kadar seviyordu ki bu sevgi yznden
harp ilmini ihmal etmiti. Tebaas da kendisinden farksz
d ve ona: Gzelliin yedi klc adn vermilerdi. Visara-

va, gnn birinde Okyanusun kpkleri arasndan bir de

niz kznn kafasn kardn grd ve onun devler reisi
Sumali'nin kz olduunu anlyamad. Halbuki bu kz, Visrava'y bandrmak iin babas tarafndan gnderilmiti.
Sumali kzna unlar sylemiti: Artk ihtiyarlyorum. Ve
ok gemeden leceim. Mademki Lanka'y geri alamyacam, bari sen git, Nikassa, burasn, neslimiz hesab
na fethet. Git te gzelliinle kral Visravann gnln av
la. nk biricik zaaf, gzelliktir. Onunla evlen de senin
ocuklarn Lanka'n nhkmdarlar olsunlar. htiyar dev
bu szleri syledikten sonra ld. Fakat Nikassa onun
vasiyetini yerine getirmek istedi ve onun iin incilerle ve
mercanlarla, gndzlerini Okyanusun diplerinden geiren
ayn burada yayd talarla sslendi. Mor elbiseler giydi
ve yzn aldatc bylerle gzelletirdi. Nikassa, seher
vakti prtl prl dalgalar zerinde yzd zaman Kral Visrava, onu cennet hurilerinden biri sanmt. Peri ona do
ru geliyor ve gzellii her getii yerde zebercedlerden
yollar ayordu. Bir ilh bile bu gzellie dayanamazd.
Visvara da dayanamad.
Onun iin Nikassa ile evlendi ve bu kadn ona iki
canavar dourdu. Bunlarn biri Ravana, biri Kumbha Kar
na idi. Fakat sanki kadn canavarlk tesirini kaybetmi gi
bi nc olu semav bir yavru olmu ve ona Vivisana
(yni doru ve semav) adn vermilerdi. Nihayet Nikassa
gzel bir kz dourdu ki anasnn tpks idi. Nikassa'nn
lm zerine kocas da yeryzn brakp semaya dn
d. Ravana, Lanka tahtna geerek devlerin, denizdeki
srgnden dnmelerini emretti. Ve onlar emrinin altnda
yaatt. Fakat Ravana ile kardei bu kadarla kalmadlar.
Din riyazetlerin en iddetlisini gzettiler. nsann iindeki
semavlik ona din sevgisini ilham eder. Allah da bunlarn
ruhlarndaki semavlii gelitirmelerinden honut olarak
Benden hangi ltf isterseniz onu size ihsan edeceim
69

dedi. Buna kar Ravana: Bizi lmiyenlerden yap dedi.

Fakat u cevab ald: Her kim ki doar, mutlaka lr. Siz,
domu kimseler olmaktan korunmu olsaydnz, ben de
sizi lnden korurdum. Baka birey isteyiniz, Ey co
kun ruhlu Ravana!
O daf yle ise, dedi, semalarda da hkm srmemizi
temin et. Bana on kafa ver ki onlarla dneyim ve yirmi
kol ver ki onlarla savaaym.
Yce varlk ta: Dediin olsun dedi.
Bunun zerine Kumbha Karna dileini anlatt:
Ben, dedi, lmeden uyumak isterim.
Fakat Tanr cevap verdi:
Fazla uyumak, lmekten farkszdr.
Karna:
yl ise, dedi, uyank kalmak isterim. Fakat uya
nklk iinde geen gnlerimin birincisinde, lmiyenler ara
snda saylaym.
Ve Tanr kabul etti:
O gn seni bir kimse ldremiyecektir. Fakat ne
kadar uyuyacaksn?
Karna yalvard:
Alt ay...
Ezel ruh unlar bildirdi:
ayet alt ay gemeden seni bir kimse uyandrr
sa sen fn kalacaksn. Onun iin yz seksen iki gn ge
meden uyanmamaa bak. Bir lhza nce uyanrsan lmemezlik nimetinden mahrum kalrsn. Ve her fni seni l
drebilir.
Dev kabul etti ve derhal uykuya dald.
Bunun zerine Tanr nc kardee grnerek:
Sen ne dilersin? dedi.
O da ben, dedi, her zaman ve her ekilde sana hizmet
etmek isterim.
Ve u cevab ald:
70

 Dileini kabul ettim. Ey asl, Vivisana! Ben yakn

larda insan klna girerek yeryzne ineceim ve o za
man senin doruluunu deneyeceim.
Tanrnn ruhlar mesteden sesinin ahengi durakladk
tan sonra karde Lankann sokaklarna indiler. Karna
uyuklaya uyuklaya yryordu.
Onun alt ay uyuduktan sonra uyanmas zerine Ravana, onun lmiyenlerden olduunu gz nnde tutarak
semavlere kar harp iln etti ve Karna kardeine yardm
etti. Bunlar bu sayede saltanatlarn semalarn en ykse
ine kadar genilettiler ve ilhlar Lanka canavarlarna
hizmete baladlar. Korkun devler almyor, ekip bimi
yor ve her ii lhlar gryordu, tekilerse giyip iiyor ve
eleniyorlard.

Seylan adasnn baehri olan Lanka lhlarn al

malar sayesinde son- derece muhteem bir ehir olmutu,
ilhlar ehrin mermer yollarn silip spryor ve ehrin
sokaklarn aydnlatan kandilleri, gne mealelerine ben
zetiyorlard. Bu semav esirlerin yapmadklar i yoktu.
Hatt Ravana'nn ordusu kadn karmak iin yola kt
zaman lhlar da ona refakat etmekle bu sular da pay
layorlard. ilhlar, bu yzden, kzmlar ve krlmlard.
Ravana, btn dnyann en gzel kzlarn hareminde hap
sediyor ve bunlarn yalvarp yakarlarna aldr etmiyor
du. Canavarlar kral, gitgide ortala dehet salmann ve
dinsizlie sapmann en kt rnei olmutu. nk lh,
beeri hi bireye sayg gstermiyordu. Ktlk etmek
onun en belli bal huyu idi. O kadar ki bir iyilik etmek
istese, onu yapmak iin kendinde takat bulamyordu. Bir
defa yle bir karar vermiti: Gkyzne bir merdiven
kuraym da her insan fni ayaklarla ebed cennete yksel
mek iin imkn bulsun. Fakat temel atldktan ve iiler ie
baladktan sonra bu ie deer vermemee balam ve
72

bu yzden merdiven kurulamamt. Velhasl bu Ravana,

ktlkten baka birey yapmyan ve yapamyan bir kim
se olmu ve ktlk onun btn varlna hkim kesil
miti.
Lankann bu hkmdar, kzkardeinin paralanan
yzn grnce fena halde kzd. O da, ona uluyan bir
sesle Sitadan, Ramadan, Lakmandan, yani kendisine
zarar veren fniden bahsetti ve szlerine mbala ka
rtrmak iin ne mmknse hepsini yaparak kardeini
kandrmak istedi.
Ravana sordu:
Fakat senin burnunu niin kesetiler? Onlara birey
mi yaptn?
Surpanaha cevap verdi:
Rama ile evlenmek istedim. Fakat kars Sita'y
sevdiini syliyerek benim yzm bu hale getirdi.
Ravana tekrar sordu:
Doru mu sylyorsun?
Surpanaha:
Evet! dedi.
Ravana. tekrar sordu:
Bu Sita dediin kadn gzel mi?
Surpanaha kardeini kkrtmak iin:
Evet, dedi, harikulde gzel. Hatt senin gzde
kralien Mandodoriden de gzel.
Ravana'nn on azndan gk grlemesine benzeyen
bir ses ykseldi:
Sahi mi? Ve bu kadn Mandodori'den daha gzel
mi? Ondan daha gzel bir kadnn yeryznde veya gk
yznde bulunmasna imkn var m?
Sita'y bir grsen Mandodoriyi unutursun. Ay kar
snda her yldz nasl snkleirse her kadnn gzellii
de onun karsnda ylece snkleir.
Ravana kzmt:
73

 Ben, dedi, gideceim ve onu kendi gzlerimle g

receim.
Ve kzkardeini koduktan sonra iki kanatl atnn diz
ginlenmesini ve lhlar arabasnn hazrlanmasn emretti.
lhlar yendii zaman bunlar onlardan almt. Sonra ara
baya atlyarak gkyznde utu. Ve atlarnn nallar gk
yznn dalarn nerken gne batt. Atlarnn nallarn
dan salan kvlcmlar, dalga dalga alevlerle ufuklar ay
dnlatyor, ve sanki yldzlar gkyzndeki yuvalarndan
skerek yeryzne yuvarlyordu. Semav araba durmadan
ilerliyor, kar gibi beyaz atlarn kanatlar, gn douunun
alevlerini yelpazeliyordu.
Ravana, yukardan aaya bakarak, Dandakann
iindeki beyaz bir dereyi grd. Sita onun kysnda otu
rarak dua ediyordu. Daha nce hi bir insan veya eytan
byle bir manzara grmemi ve bu esiz gzellik onun
iini h ile rtmt. Huzurunu bozmadan atlarn evi
rerek geri dnm ve atlar, gnein altn rengi ile kp
rerek yakuttan kesilmi bir Mamut gibi Lanka diyarnn
yoluna akmt.

RAVANA'NIN FENA PLNLARI

\

On kafal eytan Lankada zgn ve bezgin bir halde

dolayordu nk Sita'nn gzellii onu yldrmla vurul
mua evirmiti. Arasra, cin arpmasna uram gibi so
kaa frlyor, ve ne yapacan bilmeden koup duruyor,
ehrin bahelerinde eit eit sazlar alan Rakasa'larn
yanndan geiyor, trl trl boy ve biimde olan eytan- ,
lar havalandka fskiyelerden tatl nameler ykseliyor
du. Fakat Ravana bunlarn birini de grmyordu; nk
Sitann gzellii onu bylemiti ve gzleri onun haya
linden batka birey grmez olmutu. Saray bahelerinin
altn taraalar, ve fil diiyle ilenmi saray pencereleri,
saysz semav kularn nameleri, onun gsn daral
tan kederleri datamyor, sanat ve felsefe, Sitaya kar
duyduu arzuyu yenemiyordu. Derdine daha fazla dayanamyacan anlad zaman kendi kendine u karar
verdi:

Kzkardelme yaplan fenaln cn almak ber

hakkmdr. Rama ile kardei. Suparnaha'nn yzn nasl
paraladlarsa ben de onlarn Sita'larn ellerinden alarak
yreklerini dalyacam.
Ravana bu karar verdikten sonra dediini yapmak
istemi ve.Maria adl bir eytan yanna alarak uan ara
basna binmiti, kanatl atlar onu Dandaka ormanna do
ru tam ve Ravana, yol arkadana, Rama'nn karsn
aracaklarn anlatarak bavuracaklar areleri konu
mu, nihayet ona u emri vermiti:
Atlarmz Nilginin (Mavi Dan) eteklerine bala
dktan sonra sen kendini altn renkli bir geyie evirecek
sin, zerinde bir tek benek bulunmyacak, boynuzlarn pn
kymetli madenlerin birinden olacak. By sayesinde bu
kla girdikten sonra Rama'nn kulbesi etrafnda dnp
dolaacaksn. Eminim ki Sita, seni sevecektir. ayet ko
casn veya Lakman' seni avlamak iin gnderirse, sana
anlattm gibi ka* Emirlerimi, kendi z dncelerinmi
gibi gzet. Yoksa ele ^dtn takdirde mahvolup gider
sin!
Maria, bir altn geyik klna girerek Ramann ku
lbesi etrafnda dolayordu. Hi bir gz, byle bir hay
van grmemiti. Tepeden trnaa kadar altn renginde idi.
Scaklarn dayanlmaz iddeti artt saatlerde de dinlenmiyerek dolayor, zmrtten bir frn iinden fkran bir
altn klesi gibi gze arpyordu. Gn batt zaman tu
tuan k demetleri, sanki onu, mor sulara batrp ka
ryordu.
Bu kadar gzel bir hayvan sevmemek mmkn m
idi?
Sita bir gn onun bir sal aac ardnda srayp kotu
unu grm ve Rama'ya yalvarmt:
u geyii benim iin yakalaynz da benim can yol
dam ve oynam olsun!...
76

Rama cevap verdi:

Bunun hakik bir hayvan olduunu sanmyorum.
nk buna imkn yok, Sita. Daha nce hi bir kimse, bu
na benzer bir altn geyik grmemitir. Sen de onu benim
semee kalkma! Bana yle geliyor ki bu hayvan, kendi
bana brakmazsak, bizim bamza bir bel getirir.
Fakat baa gelecek bel, yaklat zaman en akll
insanlar bile aldanrlar. Kral Janaka'nn kz da srar etti
ve:
* Kuzum Rama, dedi, git te u geyii benim iin av
la. u hayvan olduuna inanlmaz, peri benzerini, diri ve
ya l olarak yakala bana ver. Diri gelirse, onu kendime
altrrm, l gelirse derisini kullanrm.
Sita'y vazgeirmenin mmkn olmadn gren Ra
ma geyii avlamak iin hazrland. Ve hareket etmeden
nce kardei Lakman'a rica etti:
Kral Janaka'nn bu yaramaz, fakat aziz kzn ivi
gzet. Ve ben dnnceye kadar yanndan ayrlma. Byle
yapacana sz verjyor musun?
Lakman, and iti ve Son nefesimi verinceye kadar
Sitay koruyacama sz veriyorum dedi.
Rama da Sitay kucakladktan ve fedakr kardeine
veda ettikten sonra geyiin peine dt. Geyik te, avlan
mak zere olduuna dikkat ederek ald emirlere gre
hareket etti, Rama'y kulbesinden uzaklatrmak iin or
mann diplerine doru dne dne kat ve peine den
adamn yolunu armas iin her eyi yapt. Rama da or
mann iinde kaybolduunu anlamt. Geyiin peini b
rakmad takdirde geri dnmek iin yol bulmasna imkn
kalmyacakt. Onun iin, bu hayvan diri diri yakalamak
tan vazgeti. Ve onu hemen ldrerek yolunu bulmak ve
geri dnmek stedi. Hemen nian ald ve Tanr oku ad
n verdii oku att. Ok havada frlayarak Maria'ya isabet
etmi ve onu ormann zeminine mhlamt. Maria birden77

bire asl klna dnerek ald emre gre hareket etti ve

sesini Ramann sesine benzeterek bard:
Lakman. Ko gel, bana yardm et, bana yardm et.
Geyik beni toslayor ko, gel Lakman!
Rama, eytann sesini, kendi sesine benzettiini an
laynca bir ok daha atarak onu susturmak istedi. Fakat
Rama'nn ^Sesleri susturan oku hedefini bulmadan Maria tekrar barm ve Gel Lakman, gel! diye ortal
inletmlti.
Lakman'n Sitay brakarak yardmna komasndan
korkan Rama geri dnmek zere yolu tuttu. Fakat orman
o kadar karanlkt ki kr bir adam gibi kmldanyordu. Do
lambal allklar filler ve kaplanlarla derek am
ve en sonunda ormandan kmasn salyan bir yol bul
mutu, fakat yz adm atmadan Lakman'n balarndan
boanm, bir at gibi kendisine doru geldiini grmt.
Rama, hemen bard:
Dur! Ah Sita, sen bu geyii istemekle bamza ne
ler getirdin ve ne mthi kuvvetlerin dizginlerini salver
din.
Lakman sordu:
Rama! Sen selmette misin? O halde niin yardm
in bardn?
Kadnln tac olan Sita'ya doru yryelim ve ora
da konualm!
Hem yrdler, hem konutular ve Lakman anlatt:
Sesinin yzlerce defa aksettiini iittik ve Sita he
men kalkp komam istedi. Ben de, vazifemin yannda kal
mak olduunu syledim. Sita bu cevabmdan kzd. Ve
sen, dedi, bana gz dikmi olduun iin Rama'ya yardm
iin komuyorsun. Meramn, o ldkten sonra beni ele
geirmektir. Onun bu szleri, yreimi dalad ve ancak
onun bu szleri defa tekrarlamasndan sonra kulbe78

nln etrafn tlsmladm ve sesin geldii yere doru ko

tum.
Rama kardeinin hareketini beendi:
Sen, dedi, gayet drst hareket ettin. Fakat sen,
ey Sita, niin byle szler syledin? Aziz karcm! Mu
kadderatn ktlne mi uradn? Gzmn nnde hep
karanlklar gryorum.
Sonra Lakman'a dnd ve ilve etti:
Bana yle geliyor ki, senin ve benim niin domu
olduumuzu, ve hangi maksad gerekletireceimizi be
lirten bir p ucu sezmee baladm. Bunu niin hissetme
e baladm ve bu hissin hayatma niin kartn bil
miyorum? Fakat unu da sylemek isterim ki mthi bir
strap iindeyim.
iki ehzade sustular ve btn sr'atleriyle hareket
ettiler, ikisi de av gzetliyen kaplan gibi sessizdiler. Lakman, hl, Sita'nn hakaretleri yznden zgnd ve ona
kar ksknd. Rama ise onun herhalde bir kazaya u
ram olduunu sanyor ve bir an nce onu grmek ve
durumu anlamak iin can atyordu. ki kardeten birinin
iinde gurur ylan ba kaldrmt. Birinin kalbinde ise ef
kat ile korku cenkleiyordu.
Gnein batmasndan bir saat nce kulbeye vardk
lar zaman, Sitadan eser grmemilerdi. Genler bard
lar. El rptlar, ve her areye ba vurdular, fakat hi bir
cevap alamadlar. Nehrin kylarnda, zanbakl derenin et
rafnda Sita'dan bir iz yoktu. Yaknlardaki Kadamba aa
cnn etrafna baktlar. Fakat birey bulamadlar, ikisi de
Neredesin, nerdesin? Kral Janakann kz? diye inliyor
lard ve sanki rzgr Yok, yok diye cevap veriyordu.
Aalar ve sarmaklar, yapraklarn dktke ayn ceva
b tekrarlyorlard.
Rama sordu:
Acaba kardlar m?
79

 Mmkn m? nk kulbeyi tlsmlamtm.

Onun iin bir kimsenin kulbeye girmesine imkn yok. Fa
kat Sita kendisi kulbeden km ise i deiir.
Rama baryordu:
Sita! Nerdesin? Cevap ver. Sevgili Sita!
Fakat btn bu lklar cevapsz kalyor ve bunlarn
akisleri bile kederle yklenerek kulaa arpyordu. Gece
bile, bunlarn lklarna ve aratrmalarna dayanamyarak, mehtab dourdu ve salkm salkm yldzlarla birlikte
gkyznden sallyarak gmten aydnln her tarafa
yayd, iki karde uratlar, kotular ve sonunda bitap d
erek uykuya daldlar.

STANIN PENDE
Kederinden akln oynatacak hale gelen Rama, st
rap iinde kendinden gemiti. Uykusu arasnda inliyor ve
hkryordu. Rzgrn her esintisi ile yerinden sryor, et
raf dinliyordu Galiba geliyor, kardeim, sen de dinle di
yordu. Etraf dinleye dinleye her harekete mna vermee
alm, bir parsn usul usul adm atmasndan, bir geyiin
cann kurtarmak iin rzgr gibi komasndan uyanma
a ve Sita'nn gelip gelmediini aratrmaa balamt.
Bir kaplan kkreyerek bir mandann zerine nasl atlp
yere sererse, Sitann mdat diye bardn sanarak ye
rinden frlyor, fakat Lakman, onun kesin bir lmle kar
lamasna kar gelmek iin, kolundan tutuyor ve onu
81

dar kmaktan alkoyuyordu. Rama, btn geceyi bir

lgn gibi geirmi ve onun bu hali kardeini ok zm
t.
Nihayet gn dodu ve ikisi de Sitay aramak iin k
tlar. Uradklar felket yznden geri yldrmla vurul
mua dnmlerdi. Fakat ok gemeden bu felket onla
rn gzlerini kartal gz gii am, ve her lhza tetikte
bulunmaa altrmt. Lakmann tlsmlad saha dn
daki topraklar zerinde, Sita'nn salarndan ekilerek g
trldn gsteren izler bulunuyordu. Bunlar grerek
zerinde yrdler. Birka adm attktan sonra zemin ze
rinde bir devin ayak izlerinden baka birey grlmyor
du. Ve ikisi bu iz karsnda hayretler iinde donakalmlard. Lakman sordu:
Bir insann ayak izi nasl olur da birdenbire bir dev
izi olabilir?
Ve Rama rica etti:
zin peini brakmyarak nereye varacaksa oraya
gidelim.
Gide gide at nallarnn ve bir araba tekerleklerinin iz
lerini buldular. Fakat ok gemeden bunlar da kaybolmu
tu. Ortalkta korkun bir sessizlik hkimdi. Sanki rzgr
bile esmiyor, bir tek yaprak dahi kmldanmyor ve bu yz
den araba ile atlarn hangi taraf tuttuu anlalmyordu.
Rama yine bir lgnlk nbeti geirmekte idi. Tama'a
aacnn yanna giderek alad:
Ey aalarn ah olan Tamala! Sita'nn nereye git
tiini biliyor musun? Syle biliyorsan eer! Fakat sylemi
yorsun ve inat ediyorsun, deil mi? yleyse sen de ld
n zaman cehennemlik ol!
Sonra yrei mesteden kokulu koncalariyle bezenmi
ampaka aacna yneldi ve ona hitap etti:
Ey her gzelliin kayna! Benim sevgimi denemek
Istiyen Sita, nereye gizlendiyse syle. Bu saklamba oyu82

nunda ben yenildim. Onun iin bana nereye gizlendiini

gster.
Fakat ne yazk ki bu aa ta dile gelemedi ve Rama
ona da .kzarak Btn aalara lanet! dedi, ben sizi bra
karak asmalarla ve sarmaklarla konuacam. Ey byle
rini sarma dola eden gzellikler! Bana Sitann srrn a
a vurun. O beni niin brakp gitti? Ey ormanlarn ivekr
gzelleri? Gizlemeyin de syleyin!
Fakat Rama her asma ve her sarman nnde du
rup konutuu halde birinden de cevap alamad ve hepsi
ne ayr ayr lnetler okudu.
Rama dne dolaa, sevimli bir yere vard ve yeil a
yrlarn zerinde Sitann bileziini buldu. Onun bu Sitaya
ait olan ziyneti bulmas, akln bana getirdi. Durdu ve
sordu:
Bu, Sitann bilezii olduuna gre kendisi nerede?
Mademki onu buraya kadar takip edebildik. Artk durma
dan ilerlemek gerek; karde!
Bin adm kadar ilerlemeden mthi bir strap iinde
haykran bir ses kulaklarna aksetti. Kotular. Dikenleri
birer mzrak gibi olgunlaan allklar aarak kotular. ki
de birde fil beli kadar kalnlam sarmaklar keserek
kotular ve sesin geldii yere varmak istediler. Saysz
dereler ve rmaklar atlar, yaralanm ve yere yatm bir
halde bir kan deryas iinde yzen bir kula karlatlar
ve bu ku, yrekleri szlatan bir sesle: Mara, Rama, Ra
ma, Mara diye inliyordu.
Rama sordu:
Benim adm niin sylyorsun?
Ve ku cevap verdi:
Bana Jatayu derler ve ben senin babann dostu
idim.
Rama:
Babamn dostu, silhmn himayesinden ve yre83

Sita Hava arabada tanyordu

rek lenler, sava ister kazansnlar, ister kaybetsinler, is

ter insan ister hayvan olsunlar, gkyzne ykselirler.
Bu kuun getirdii Ratnamala yni inci gerdanlk, iki
kardee "hakikati belirtmiti. Artk durup dinlenmek yoktu.
Yaplacak bykt ve bunun tasavvuru bile bir ikence
idi. Bir taraftan ku Jatayu'nun cesedini yakmak iin ha
zrlk yapyor, ve bir taraftan Sitann urad ikenceleri
dnyorlard. Fakat bu kuu gmmek trenini lykiyle
yapmak-gerekti. Ve bu treni lykiyle yapmak iin Sita'y
biraz da akllarndan kararak btn dncelerini iba
dete vermek istediler. nk ancak bu sayede lnn ru
hunu uurlamak mmknd. Bu ekilde dncelerini
deitirmeleri, geri ksa srmt, fakat ruhlarna tazelik
vermiti. Ve onun iin ita'y aramak iin tekrar hareket
ettikleri zaman, kafalarnn da, .gvdelerinin de yeniden
canlanrril olduunu hissediyorlard.

KKNDANIN MAYMUNLARI
ln ve gmlen Jatayunun verdii tlere gre
hareket eden ehzadeler gneye doru ilerlediler. Fakat
her nereye gittilerse Sita'dan bir iz bulamadlar. nk Sita baka bir yerde bir iz brakmamt. Rama, Sita'nn ne
ye uram olduunu anladndan kederine ve strabna
hkim olmak iin beer stn bir gayret sarfetti. nk
kedere kaplmak sras deildi almak ve baarmak s
ras idi.
Gney dalarn aarak Kikinda lkesinin (bugnk
Maysor) snrlarna varmlard. Dalarn tepeleri zeberced
kesilmi mzraklar gibi ykseliyor, kanatlar gkkua
renklerine batrlm gibi grnyor ve etrafnda binbir
alayan couyor ve raksediyordu. Dan ardnda batan
gne, mor, firuze ve anber renklerini avu avu dat
yordu.
Gn batarken tepeden tepeye bir iri kartal gibi atla
yan bir maymun, ehzadelere doru geldi. Bu insana ya
kn hayvann kendilerine yaklatn gren ehzadeler
ona bir ok atmak m, yoksa dostluk beklemek mi lzm-

geldiini birdenbire kestiremediler ve bir aaca dayana

rak durakladlar. Fakat bu maymun onlara bir yardmc sfatiyle yaklam ve onlarla konumutu:
Adm Hanuman, lakabm Pavananandan'dr ve rz
gr llhmn oluyum. Gkyznde uan bir araba iindeki
bir kadn bana u rty att ve ylece yalvard: Bunu
ki ehzadeye gster. Sizin haliniz benim maymun gz
lerime asaletinizi belirttii iin ben de bu rty size su
nuyorum.
iki ehazede birden bardlar:
Sita'nn barts!
Ve Rama onu eline alarak maymuna teekkr etti:
Sana, dedi, bir da arlnca minnet duyuyorum. Gnlerdenberi karmn bir zini bulmak iin dolayor, fakat birey bulamyorduk. Ravana namnda bir eytan onu ka
rarak hayalarda uan orabasiyle alp gtrm.
Maymun anlatt:.
Onun neye aladn imdi anladm, iin iyzn
bilseydik, srardk, arabay havann ortasnda durdurtur
ve iindeki kadn kurtarmak iin urardk.
Lakman sordu:
Siz kimsiniz ve niin buradasnz, bize anlatnz?
Maymun anlatt:
Burada benden baka iki maymun daha var ki bi
rinin ad Sugivadr ve Gne Tanrsnn olu diye tanlr..
Dieri Jambudan'dr ve btn ilim ve marifetin staddr.
Ba tasz olan Sugriva bizim efimizdir. kimiz Jambuban ile ben efimize kar gerek kaldk ve onunla birlikte
bu ormanlarda srgne dtk. Geri Sugriva'nn kardei
onu saltanattan mahrum etmitir, fakat Sugriva misafirseverliini ve insanseverliini kaybetmemitir. Onun iin
benim vastamla bu gece ona misafir kalmamz rica edi
yor ve yenie bunun iin size yaklam bulunuyorum.
88

Lakman bu daveti kabul etti. Ve Hanuman derin bir

terbyie iinde nlerine dt. Onunla birlikte yrdler ve
gnn klar gecenin karanln ypratmadan nce Sugriva'nn yanna vardlar.

SUGRVANIN HKYES
ehzadeler maymunlarn yannda bir gece yerine gn
lerce kaldlar. Sebebini anlatacaz.
Sugriva, yni sevimli grtlakl maymun, sevimliliin t
kendisi idi. Jambuban geri, bilgi ile dolu bir kafa sahibi
idi. Fakat bir maymun gvdesi zerinde bir ay kafas ta
d sanlacak derecede durgundu. Rama'nn, Sugriva
ile birlikte uzunca bir zaman kalmasn salayan o idi.
Cr'etle ona: Eer sen, Sugrivann kardei Valinin gaspettii saltanat geri almasna yardm edersen, o da se
nin kralieni eytanlar kral Ravanann elinden kurtar
mana yardm eder. Sen. Ravana'nn karn nereye gtr
dn bilmiyorsun, onun iin yeryznn her tarafna
binlerce gzc gndermek zorundasn. ayet Sugriva sal
tanatn geri alrsa btn bunlar senin emrine verir ve
90

sen de muvaffak olursun. Onun iin sen, durma, ona yar

dm et.
Sugrivann kendisi de Rama'ya yalvard:
.Sen bir erkeksin, dedi, talihimin benden yz e
virdii bu srada senin yce ruhun ve yksek zekn ba
na yardm edebilir, ve ben senin yardmn sayesinde Kikinda saltanatn geri alrm. nk on yl sren meru
bir saltanattan sonra hem tahtm, hem karm elimden
aldlar ve bunu kardeim Vali yapt.
Karsn, ksa bir zaman nce kaybeden Rama, bu
szlerden ok zld ve Lakman bunun ok fena bir ha
reket olduunu syledi.
Maymun kral da bu szlerden cesaret alarak tekrar
yalvard:
Sen doruluk drslansn. Herhalde tahtm geri al
mak iin bana yardm edersin.
Rama da sz verdi:
Silhlarmz enindir ve dostluumuz sonuna ka
dar devam edecek. maymun da sevindiler ve hep birden rica ettiler:
O halde emret. Bizim dostluumuz, sana ayak t
rab olacak. Hayatmz mzran ve canlarmz okun ola
cak. Biz de senin Sita'm bulmak uurunda yayacaz,
yahut leceiz.
Rama, Sugriva'nn, Vali'ye kar derhal harp amas
n tavsiye etti. nk vaktinde yaplan her hareketten
iyilik gelir ve maksatsz gecikmelerden ancak ktlk
kar. Onun iin ertesi sabah, saltanatn bakenti olan Kikinda'ya doru hareket ettiler ve maymunlarn srtna bi
nerek bir saatte bin fersah ilerlediler. Geri feabahn do
kuzu idi, fakat Kral Vali hl saraynda uyuyordu. Sara
yn krmz duvarlarn atlar ve odalarna doru yrd
ler. Rama ile kardei Vali'nin yatak dairesi civarndaki
has bahede yerlemilerdi. maymun da Vali'nin oda%

91

sna yanaarak meydan okudular. ki insan, iri bir demir

hindi aacnn arkasna gizlenerek maymunlarn tuhaflk
larn seyrettiler. Tun kaplarn aldn gren Hanuman
ile Jambuban tekrar haykrdlar ve meydan okudular. Bir
denbire, Vali bir abanoz ktne benziyen iri bir fii gibi
ileriye atlm Hanuman ile Jambuban' birer tarafa ata
rak bir Himalaya zirvesinin bir bulutla konumas gibi kar
deiyle konumutu:
Seni bekliyorum, Sugriva, bana meydan okuduu
nu iittim ve ite meydana ktm. oktanberidir bir dengimle dvmemitinv Gel de, bir maymun bir cevizi na
sl krarsa, ben de senin kafan kraym.
Sugriva cevap verdi:
Hayr, ben senin kafan kracam ve sen bundan
byle srnecekin, haydi dvelim!
Ve Sugriva, kzlerin boynuzlarna saldran bir arslan
gibi Valinin zerine yrd.
Valinin bir sr -korlar bartlar ve Roma onlarn
sesinden, kocalarnn, lmesi ihtimalinden korktuklarn?
anlad.
ki maymunun birbirine saldr, sarayn btn g
rltlerine stn geliyor, ikisi kara duman koklar gibi ne
fes alyor ve birbirinin suratna ate tkrr gibi davra
nyorlard. Kavgann iddeti kh artyor, kh dyordu;
kh Sugriva, Vali'nin zerine, kh Vali, Sugriva'nn zeri
ne kyordu. Dve dve saray duvarlarn ykmlar,
ve has baheyi ter ve amur bataklna evirmilerdi.
Gne zevale yz tutuyordu. Fakat ikisi dvmee de
vam ediyor ve birbirlerinin zerine atlarak birbirlerini ya
ralyor, nefesleriyle birbirlerini yakyorlard. En nihayet iki
maymun, iki mthi ylan gibi yerlere yuvarlandlarsa da
yuvarlanan yn iinden kanl bir sima ayaklanm ve
kanlarnn bol bol akt gze arpmt. Ayaa kalkan
maymun, Vali idi ve maksad Ramodan yardm iin ba92

ran Sugrivay bomakt. Dudaklardan dklmeden ka

bul olunan bir dua gibi onun yardm dilei de hemen kar
lk grmt. Rama sakland yerden srayarak Vajradanta (yni, yldrm dileri) diye barm havada bir
ok parlam ve Vali'nin yreine saplanarak onu yere ser
miti. Yere yuvarlanan kral, hakszla uradm syliyerek yana yakla inliyordu.
Fakat Sugriva ayaa kalkm ve frtnalarn, kopmu
bir kaya zerine edii bir lgn aac gibi Valiye saldr
mt. Vali'nin ilk ve en sevgili kars olan Tara ikisinin ara
sna girerek kocasna dokunmu, bu dokunma ile eli de,
kalbi de felkete uradn anlatm, o da ayaa kalka
rak kocasn ldren Rama le karlamt:
Niin, dedi, kendini gstermeden onu vurdun, gr
myor musun, okun srtndan girerek gsnden kt. Bu
ancak korkaklarn krdr. Drstl ve stnl ile
maymunlara kar gururlanan bir insan byle hareket eder
mi? Yazk olsun size! Sana lnet okuyorum ve yaral bir
kadn gibi sana lnet okuyorum.
Bu lnet Ramaya ldrc bir ok gibi isabet etti. Ba
rd:
Geri al lnetini, geri al. Ben Sugriva'ya yardm
iin ok attm, maksadm, onun da sevgili karm Sita'y
bulmak iin bana yardm etmesidir.
Tara iini ekerek cevap verdi:
Ge kaldn. nk yaral bir kadnn lneti mut
laka hedefine isabet eder. Sen de karn bulacaksn, fa
kat ondan hayr grmeyeceksin.
Sonra yere melerek l kocasnn ban kucana
ald ve yedi gn yas tuttu.
Bu yedi gn iinde Rama byk straplar ekti ve
Vali'ye att ok yznden piman oldu. Kendi kendine
zlyor ve nerdesin, Sita, diyordu, nk sen, ancak be93

ni bu sitem ve pimanlk zehrinden kurtarabilirsin ve yal

nz sen beni bu strabn penelerinden korursun.
Lakman ona teselli vermek iin urat, fakat o da
mteessirdi. nk kardei hakszlk etmiti ve kendisini
bu hakszlkta hisse sahibi sayyordu. Kendi kendine: Ke
ke Sita'nn ar szlerine dayansaydm da bu maceralar
bamzdan gemeseydi. Sen, gururunun yaralandn
hissederek vazifenin bandan ayrlmakla btn bu ma
ceralara .sebep oldun. diyordu.
Fakat zaman hereyi telfi eder, ve bu iki kardein
kederleri de onun elinden kurtulamad. Sugriva ta giy
mi, Valinin olu Angada veliahd iln olunmu ve bunun
iin yaplan trenler iki kardei o derece megul etmiti
ki kendilerini dnmek iin vakit bulamamlard. Yeni
kraln, Angada'y veliaht yapmasiyle, babas Vali'ye kar
ilenen su tamir edilmi, stelik len kraln kars Tara
nn yeni kral ile evlenmesi ve onun kraliesi olmas da
durumu daha fazla dzeltmiti.
Sugriva, tahta getikten sonra btn tebaasna
ay bayram yapmak iin emir verdi ve yalnz Tara ile Hanuman ve Angada. bu bayramlara itirak etmediler. Hanuman ile Angada Rama ve kardeine katlarak, bir zaviye
de ibadet ediyorlard. ki hafta sonra ay kafal Jambuban
da onlarn yanna gelmi ve: Devlet, demiti, fazla bah
tiyarlk yznden felkete uruyor. Herkes o kadar sevin
duyuyor ki neden sevindiini bilmiyor. Fakat biz, ey Ra
ma, bu bir aylk bayram geer gemez yola kalm ve
Sita'y aramaa balyalm. Maymunlar, daldklar sarho
luktan uyandrmak iin onlara nemlice bir i vermek l
zm. Onun iin ben de sizinle birlikte ibadet edeceim ve
ruhumu geen iki haftann elencelerinden temizliyeceim. Elencenin israf, maymunlar iin de, insanlar iin
de ok fenadr.
**
94

M A Y M U N LA R S TA NIN PENDE

Bir aylk bayramn son bulmas zerine, Rama, Kral

Sugriva ile grm ve: ok kymetli gnlerimizi e
lencelerle israf etm! demiti. Sugriva: Bir ay daha e
lenelim dediyse de yeni hkmdarn veziri olan Jambuban itiraz etmi ve: Ey Kiknda hkmdar, demiti, da
ha alt hafta nce Rama'ya sz vermi, onun dvasn
canla bala benimseyeceimizi sylemitik. Onun iin Sitay aramak zere hemen faaliyete gememiz gerektir.
Siz, Vali'nin dul karsn honut etmek zere sarayda ka
labilirsiniz. Fakat sair maymunlarn da bir ay daha ele
nerek sefahat yznden bsbtn gevemelerine imkn
vermek doru deildir. Bunun zerine Sugriva bir lhza
dnm, sonra veliahdna dnerek ne dediini sormu
tu. Veliaht, mecliste bulunanlarn en genci olduu iin
herkesten nce onun sz sylemesi ve daha sonra sz
syliyecek yallarn onu dorultmas gerekti. Veliaht da
bu gelenee uyarak sz syledi ve: Ben, dedi, bir hare
ketin bana gemek, nderliimi ve kuvvetimi denemek
istiyorum.
95

Btn bykler de onun bu szlerini beendiler. Bu

nun zerine Hanuman u szleri syledi:
Gen prens hakldr. O nereye gidiyorsa, ben de
oraya gideceim.
Bunun zerine kral da u szleri syledi:
Aziz Rama ve karde Lakman! Anlamamzn si
ze ait olan ksmn siz baarm bulunuyorsunuz. Bize gerekleen, bize den ksm baarmaktr. Yarn Angada,
frtna ilhnn olu ile birlikte gneye doru hareket ede
cek ve on bin maymuna kumanda edecektir. Bunlar, her
ine deliini de arayarak tarayacak ve umarm ki ok ya
knda Sita'y da bulup getireceklerdir. Onu bulamadklar
takdirde hi olmazsa ona dair salam haberler alacaklar,
yahut ona ait bir eyi bulup onun nerede bulunduunu
bize bildireceklerdir.
Rama'nn yz ile silhlanan kahraman Hanuman,
Angada ile birlikte d kalelere giderek on bin maymunu
toplamaa baladlar. Daha sonra Jambuban da on bin
maymun le birlikte douya, batya ve gneye gidecek ve
Sita'y arayacakt.
Ertesi gn, gnein domaslyle, her kol ayr bir yol
tuttu ve bunlarn havada sramalar, aydnlk lhnn
klarn glgelendirdi. O kadar ki dnya birdenbire ka
rarm ve zifiri karanla dalm gibi idi. Cok kr ki bu
eit bulutlar da, sr'atle geer. Maymun bulutlarnn ge
mesi zerine Gn ilh, aalar, rmaklar ve tarlalar ye
niden aydnlatmt. Rama He Lakman zaviyeye dnerek
yamur mevsimini dnce ve badet iinde geirecek
lerdi.
Yamurlarn balamasndan nce drt ordu da, gide
cekleri yere varmlard. Batya giden ordu Arap denizine,
douya gidenler Bengale krfezine ulamlar, kuzeye gi
denler Himalaya'nn yldzlara dayanan zirveleri nnde
durmular, fakat bunlarn de Sita'nn bir izini bula
96

mamlard. Angada ile birlikte hareket eden maymunlar

daha talihli idiler ve bir hdise onlara cesaret vermiti.
Bunlar, aatan aaca srayarak gidiyor ve tepeler a
yorlard. Derken Ramagiri tepesinin yaknlarnda Jatayunun kardei olan Sampatiye rastgelmilerdi. Bu iri ku,
tavus kuyruunun renginde olan bir da tepesinde idi ve
etrafna baknmakta idi. Gzleri, gnein batt srada
doan ay kadard. Tyleri, altn renginde idi. Gagas, im
ek parltsn andran bir renkle alyordu. Bir kaplan di
lerinin bir buza ensesine saplanmas gibi siyah pene
leri tavus rengi tepeye saplanmt.
Sampati, maymunlarn, devlemi ekirge srs gi
bi gkyznde sraya sraya geldiklerini grnce bir
denbire kalknd ve bunlara, meydan okuyacan gster
di. Angada ile Hanuman korkmular ve barmlard: Biz
Rama'nn sevgilisi Sitary aryoruz. O da: yleyse yak
lan dostlar! demiti.
Maymunlar, teker teker ona yaklaarak ba ediler.
En sonunda Angada ile Hanuman yaklamlar ve denk
bir arkada gibi ona selmlamlar, kocaman ku onlara:
Buyurun diyerek Rama'dan haber sormutu. Onlar da
Rama'ya dair, Sampatiyi honut eden haberler verdiler.
Bunun zerine maymunlar, ona sualler sordular ve Sam
pati u cevab verdi:
Ravana'nn arabas kardeim Jatayunun kanlariyle kzllaarak buradan geti. Sita bu arabann iinde
bal idi. Alaya alaya benden yardm diledi. Balarn
zerek kendisini serbest brakmam iin yalvard. Yerim
den kmldamadm grerek Ravana'nn kardeim Jatayu'yu ldrm olduunu bildirdi. O zaman dayanama
dm. Ve hiddetimden kprerek kmldamak istedim. Fa
kat kmldayamadm.
Angada onun yardmn esirgemi olmasndan hid
detlenerek sordu:
97

 Niin kmldamadnz ve yardma komadnz?

ri ku cevap verdi:
nk gne ilh beni kanatlarmdan mahrum
etmitir.
Maymunlarn hepsi birden bardlar:
Birimiz de bunu bilmiyorduk.
Hanuman anlatt:
Bunlarn bunu bilmemeleri benim kusurumdur.
nk bunlar yola karmadan nce, Gne lh ile ara
nzdaki dvay bunlara anlatmay unutmutum. Kskan
gnein sizi kanatlarnzdan nasl mahrum ettiini siz an
latnz.
Dinleyiniz, ey maymunlar, dinleyiniz de gnele
yaptm sava renin...
Sampati daha sonra anlatmaa balad:
Tanrlarn hkm srd ve yeryznde yalnz
kahramanlarn yrd srada gkyzlerinde dolaan
drt Akbaba vard ki^bunlarn ikisi ana ve babamz, dier
leri Jatayu ile Sampati namndaki ocuklar idi. Ana ba
bamz yalannca yaamak hrs evvel babamzn iinde
snkleti. O da ykseklerde uarak lmek istedi. Ua
ua gnee kadar yaklamt ki az kald tepesini aacak
t. Fakat tam bu srada bir kuyuya atlan bir ta paras
gibi yuvarlanmt. Kanatlarnda bir tek ty kalmam ve
bu yzden kendini dmekten koruyamamt. De de,
tepelere arpm, sonra yuvarlana yuvarlana denizin su
larna karan bir siyah yaprak gibi kaybolmutu.
Bu esrarl olay derin bir dehet ile gzeten anam,
lklar kopararak iki olunu Himalaya'daki yuvalarna
ard.
ikisi de, dan donmu bir kesindeki yuvalarna
vardklar zaman, ana gzyalarn silerek ocuklarnn
ses karmamalarn syledi. Donmu karlarla rtl zir*

98

veler, akam vakti, birer mele gibi yanyordu. Daha son

ra yldzlar domu ve dnyay skta bomutu.
Bir mddet sonra kardeim Jatayu gnee doru
utu. Anam bana bararak peinden gitmemi syledi,
ikimiz birlikte utuk. Fakat kardeimle aramzdaki me
safe, onun szlerimi iitmesine kar geliyordu.
Anam unlar sylemiti:
Sampati! Benim lmmden sonra kardeini gzet
ve lnceye kadar bu vazifeyi unutma! Biliyor musun
baban.kim ldrd? Onu gne ldrd. Gne, bir
kimsenin kendinden stn olmamasn istiyordu. Halbuki
baban onun tepesine kmt. lh onu kskanm ve
atelerini ona musallat etmiti...
Daha sonra anam bir lk kopard:
Baksana Jatayu da gnee ok yaklat.
Sonra kardeime bard:
Jatayu, aa in, aa in zavall ocuk!
Fakat kardeim sz dinlemedi. Anam da son bir gay
retle umu ve nun tepesine varmt. Tam bu srada
gne de alevlerini anamn zerine evirmi ve bu alev
ler, anamn yreini yakmt. Jatayu onun, anszn d
tn, ve kanlarnn gn yzne kar, yakuttan bir r
mak gibi aksettiini grd. Jatayu anasnn peinden in
di. Fakat anamn da kanatlar yanmt ve durmadan yu
varlanyordu. Yuvarlana yuvarlana beyaz dalar ve hurma
aalarn gemi ve Ganj'n, sevgilisi olan denizin kol
larna sarld yerde denize dmt.
O gece yasl yuvamza dnerek kardeimle birlikte
oturduumuz zaman kardeimin bana haber vermeden
gnee doru umayacana dair kendisinden sz aldm.
Fakat Jatayu'yu gzetlemek ve terbiye etmek deta im
knszd. Ben anama verdiim sz tuttum ve kardeime
baktm. Jatayu, alevden bir ruh tayordu ve son derece
atlgand. Ana babamzn lm stnden bir yl geme

99

den, gnee doru umak iin izin istediyse de raz olma

dm. Fakat srar etti ve en sonunda:
Sen, dedi. Beni kskandn ve gnee doru uamadn iin bana izin vermiyorsun. Fakat ben seni dinlemiyeceim.'ve kanatlarm deneyeceim.
Bu szlere dayanamadm: yleyse dedim, yarn bir
likte uarz. Fakat bana kesin bir sz ver ki ilk uuu be
raber yapacaz.
Ertesi sabah gn domadan Gauri ankar'dan (yni
Everest)' ten hareket ettik. nk yuvamz burara idi. U
tuk ve ok gemeden dalar, beyaz mermerden bir zemin
gibi grnmee balad. Gnein douundan evvel ka
meri geride brakm ve gkyznn tavanna doru yol
almtk.
Gne doduktan -sonra bizim bir hayli ykseldii
mizi grm, kendisi de firuze renkli mesafeleri, yakc
bir srat ve vahi bir gurur iinde trmanmaa balam
t. Btn dnya, altn pembelik iinde idi. ayet bir ba
kas bu yarta gnei geecek olursa, gnein ldrme
kudretini kaybetmesi mukadderdi. Biz de bu erefi kazan
mak iin btn gcmz kullanyorduk. Byk kk ni
ce yldzlar altmzda kakt. Nice yldzlar, gnein hr
sndan korkarak kayorlard. Fakat biz ikimiz ykseliyor
duk. Artk Brihaspat (Jpiteri) gemi ve kehkeanlara
dalmtk. Jatayu gnein le vakitleri bir lhza dinlen
dii dalara varmak zere idi. Ben de onun ardndaydm.
Fakat hiddetlenen ilh o kadar sratle uuyordu ki
sabah vaktini bir gz yumup ama sratiyle gemi ve
durmadan ilerlemee devam etmiti. Jatayu'nun daha
ykseklere hamle ettii srada alevden bir okun gky
zn deldiini grdm. Ve bu ok Jatayu'ya isabet etmek
zere idi. Fakat ben daha yakndm. Ve hemen kanadm
gerdim ve bu sayede kardeimi oktan korudum. Fakat
umama imkn kalmamt. elikten bir tokmakla vuru100

lan bir gong sesine benzeyen ve gkyzn yrtan

lklarla yuvarlanyordum. Fakat anszn vurulmadm iin
ldrc darbeden kurtulmutum. nk yalnz kanadm
kaybettim. Fakat bu sayede zafer kazanlm ve gne
malp'edilmi, ldrme kudretini kaybetmiti. O da, dur
madan batt,
Biz iki karde yeryzne iniyorken dnya afak
renkleri iinde idi. ne ine Himalaya bir ar kovan gibi g
rnd. Eskiden ykseklere umaktan korkan, ve a kara
sinekler gibi aalarda dolaan kartallar kzl kanatlarla
ve yakuttan gagalarla istedikleri kadar ykselebiliyorlard.
Biz ine ine Gauri ankar' getik. Ormanlar, mzrak
larn bize uzatan devler gibi idi. Fakat biz ine ine insan
larn ve hayvanlarn yaadklar yerlere vardk. Bu kadar
alalmak, pek fena idi. Ve bir zamanlar Himalaya'nn te
pelerinde yayan bizler, bu derece alalmaktan, tilkilerin
ve akallarn barp ardklar yerlere inmekten mah
zunduk. Fakat bahtiyardk. nk gnei, silhszlandrmtk!
Nihayet bir nehir kysna dtm ve birdenbire tu
tuan gvdemi nehre attm. ok gemeden gnein renk
leri silikleti ve ormanlar skt ile hkrd, yldzlar doa
rak karanlklar benekledi.
Ben geri lmemitim. Fakat bir daha da uama
dm. Jatayu'ya ana ve babamzn bandan neler getii
ni anlattm, fakat sonunda gnein srr aa vurulmutu.
Asrlardanberi burada yayarak gkyz ile orman
lar gzetliyorum. Bu yzden Sita ile Ravana'y grdm
ve onlarn uan araba ile Lanka'ya gittiklerini anladm.
Hikyem burada bittii gibi mrm de burada bitiyor.
nk yaamak istemiyorum artk.
Sampati bunlar syledikten sonra nefes almak iin
sustu.
Hanuman sordu:
101

 Seni yoruyor muyuz? Ey gkyznn hkmdar!

Sampati cevap verdi:
Artk sonumun yaklatn hissediyorum. Zaten
Jatayu'nm lmndenberi her gn damla damla lyo
rum. Fakat bildiimi size sylemekle Rama'ya hizmet et
mi oluyofum. Uykuya dalan bir adam, nasl rya lemine
kavuursa, Rama'ya hizmet eden kimse de cennete yle
girer. Dikkatle dinle! Kk maymunlar sustur da dinle.
nk son nefesimle konuuyorum. u tepenin ardndan
deniz grnr. Lanka adas da denizin tesindedir. Ravana, Sita'y oraya gtrd. Ben lr lmez cesedimi ya
knz. Cenazem zerinde vakit kaybetmeyiniz. Sonra g
neyde elmas gibi parlayan u da anz. Denizle kar
larsnz. Sita onun tesindeki Lanka'dadr.

H A N U M A N IN HAREKET

Sampati'nin cenazesi kaldrldktan sonra maymun

lar hareket ederek Rama Giri sahiline vardlar ve bura
da gzlerine inanmayacak derecede hayret ettiler. n
k Hanuman'dan bakas nehirlerden ve gllerden ba
ka su grmemilerdi. Halbuki bu defa, zmrt gibi sular
her taraf kaplam -gibi idi. Denizin dalgalar dalar gibi
ykseliyor ve kpre kpre yuvarlanyordu. Dalgalar,
sahilleri dvdke, maymunlar korkak ocuklar gibi tit
riyorlard. Bu ihtiamn huzurunda dilleri o derece tutul
mutu ki biri de bir sz syleyememiti.
Okyanusa biraz altktan sonra Rama Giri'nin biti
iinde toplanarak konumular ve hepsi bu Okyanusu
gemek dncesi karsnda titremilerdi. nk hepsi
de sudan korkuyorlard. Sebebi yzme bilmemeleri deil
di. Fakat Hint Okyanusu'nun kpek balklariyle ve trl
trl canavarlarla dolu olmas idi. Ve maymunlar bunlar
iin mkemmel bir yemdi. Maymunlar gece gndz otu
rup konutular. Fakat bir trl karar veremiyorlard. Ni
hayet. bir gn temmuz bulutlarnn gneyde belirdiini
grmler ve yamur mevsiminin yaklatn anlamlar
d. O halde yamur mevsiminin kmesinden nce bir i
yapmak gerekti. Yoksa monsonlar Hindistan ile Serendip
103

arasna bir duvar gererdi. Maymunlarn tereddt ettiini

gren Angada ne atlarak anlatt:
Ey Kikinda ahalisi! Kabilemizin erefini korumak
iin denize atlmak zere izin istiyorum!
Bu na kadar bir ey sylemiyen Hanuman hemen
sz ald ve anlatt:
Hayr, ehzadem, siz, yarnn hkmdarsnz. Ve
hayatnz feda etmeniz doru deildir. Harekete geme
si gerekleen biri varsa, o da benim!
Angada raz olmad:
Ben cesaretimi isbat etmek mevkiindeyim. Bu
zmrt engeli amak iin bana msaade verin! Ve ben
srar ediyorum.
Buna kar Hanuman u cevab verdi:
O- halde u ekilde karar verelim. Evvel ben gi
derim. Bir hafta zarfnda geri dnmezsem, siz hareket
edersiniz. Rama, baba mhr olarak kulland yz
verdi. Bu da onun benim Hint Okyanusu'nu herkesten
nce amam istediini gsterir. u var ki, Rakasa'lar
beni grdkleri takdirde dnme mani olurlar. Siz be
ni kurtarmaa gelirsiniz. Ben. bir hafta kadar kendimi
koruyacama sz veriyorum. Siz de bu sayede cesaret
gsterir ve kahramanlnz isbat edersiniz. O halde ya
rn benim hareket etmeme msaade ediniz.
Karar verilmiti. Ertesi sabah gn domadan ve ay
dnl ile denizi binbir renge boyamadan nce Hanuman,
gkyzne doru srad. Sahile bakt zaman, onun fil
diinden bir lam gibi durduunu grd. Dev kafalar gi
bi grnen kayalar, ine balar gibi grnyorlard. Hat
t en sonunda Rama Girinin en yksek tepeleri bile dzlemiti. Hanuman, gittike ykseliyor ve etrafna bak
nyordu, fakat sonsuz sulardan baka bir ey yoktu ve
kpek balklar ile dier canavarlar onu grdkleri im
dmesini bekliyor, dilerini kl gibi gsteriyor ve ya104

miyorlard. Frtna Tanrsnn olu da titremiti. Fakat

gneye doru ynelerek gzlerini yumdu ve: Kara, ka
ra, karaj u canavarlar grmeyeceim bir yer! diye ba
rd.
Sabahn ksa loluu srasnda o derece ilerlemiti ki
arkadalar kendisini gremiyorlard, Hanuman gzlerini
tekrar at zaman gnein sol tarafnda altundan bir da
gibi doduunu, fakat denizin yakc bir gzellik gibi boy
nuna sarldn grd.
Saatlerce utuu halde Ravana'nn ehrinden bir iz
bile gze arpmyordu. Kendisi de yorulmaa balam
t. Deniz sanki onu gsne ekiyordu. Fakat bu korkun
byye kar, ylan gzlerinin miknatsndan kaan bir
ku gibi mcadele etmi ve kurtulmaa uramt. Bir
aralk nerdeyse denize dyordu, fakat kpek balkla
rnn atrdayan dileri ona yeni bir hz vermi, o da tek
rar gzlerini yumarak hamle etmiti. Gzlerini amad
iin kendini kapkaranlk bir gece iinde yzmekte san
yordu. Btn kuvveti kesilinceye kadar urat ve sonun
da gzlerini at zaman Lanka'nn elmas kulelerinin Himalaya gibi ykseldiini grd. Buralar hl gece iin
de idi. Rama! Rama! diye haykrarak ileri atlm ve bir
kartal da tepesindeki yuvasna nasl inerse o da elmas
kulenin altndaki kumlara ylece konmutu. Denizse
uzaklarda, gerileyen rya gibi sisleniyordu.

H A N U M A N LANKADA

Hanuman, Lankaya sapsalam varmaktan dolay se

vin titremeleri geirerek canavar kraln bakentini gz
den geirmee balad. Uzun bir duvar altnda, gkyzlerine ba vuran hurmalklarn yemyeil dallar, gnein
renk renk boyalariyl tavus tynden bir orman gibi se
rilmiti. Lanka'nn surlar, kuleleriyle ve taretleriyle bun
larn zerinden, bulutlara dayanyordu. Her yerde Rakasa nbetileri, uzun sazlar arasnda, arslan gibi bekle
mekte idiler.
Hanuman bu manzaradan rkm, gkyzne daya
nan bu duvarlar aarak Slta'ya nasl varacan dn
mt. Kendisi glgede durduu iin, nbetiler tarafn
dan grlmemiti. Esasen ok gemeden, ksa bir loluk
tan sonra ortalk gecenin karanlna brnmt,
Hanuman o derece yorulmutu ki, derin bir uykuya
dalm, ve denizlerin grltleri ve grlemeleri ryasna
bile girmemiti. Sabah uyand zaman, gnein, kzl bir
kz gibi zeberced renkli boluklar tosladm ve boy
nuzlarn gkyzne sapladn grd. Bir aralk gky
z kzl bir a'aa sam, sonra btn dnya beyazlamt. Fakat gnein bugnk douu onu bylemiti.
nk at. Sanki bu frtna yavrusunun iinde bin kurt
106

alk yznden havlyordu. Hind cevizi aalarna bakt.

zerlerinde yiyecek vard. Derhal bir aacn zerine s
rad. bir Hind cevizini krd ve iini yedi. Yarm saat sonra ehir uyanm, ve ehrin bekileri, Hanuman'a oklar
atmaa balamt. Fakat Hanuman. kendisine ku ty
leri atlyormu gibi hepsini karlyordu.
Hanuman'n kendisini korumaa muvaffak olmas n
betileri fena halde sinirlendirdii iin bunlar ona ok, disk,
ta vesaire atmaa baladlar. Fakat Hanuman bunlarn
birine de aldrmayarak ceviz ii yemekle megul oluyor
du. Ylan az denilen bir zpkndan saknmak iin fazla
ykselmek zorunda kald iin Lanka saraynn iinde
bir mango korusu grm ve bu manzara onu bir mkna
ts gibi ekmiti. Onun iin, Hind cevizi aacnn zerine
konacana Lanka'nn duvarlarn am, aarken kuyru
u beer gznn gremeyecei bir yldza arpm ve
bu koca yldz Lanka ile Hindistan arasndaki denize d
erek Okyanus iinde bir ada olmutu. Fakat Hanuman,
bunlardan birini de grmemiti, nk gzlerini mango
lara dikmi ve bunlarn arasna konmu ve bylece bek
ilerin ve nbetilerin gzlerinden kamt. Hanuman,
her tehlikeyi unutarak, karnm doyurmaa bakyor, krm
z, sar, mor, meyveler yiyor, ve devler gibi yiyordu. Bir
saat iinde Lanka'nn yar mango mahsuln yemi, ve
bahvanlarn kendisini koalamalarna hi bir deer ver
memiti.
Hanuman karnn iyice doyurduktan sonra buraya
bahvanlarla saklanba oynamak iin deil, Sita'y bul
mak iin geldiini hatrlam ve hereyden nce gzden
nihan olmutu.
Hanuman dnd: Onu nerede bulabilirim? Son
ra saraylara, bahelere, ve her yere bakt. Fakat Sitadan
eser yoktu. Ravana'nn geni salonlarnda eit eit ka
dnlar vard. Fakat insan yoktu. Lanka kadnlarnn ak107

amlar hava almak iin ktklar taraada, Sitann ei

ne rastgelmemiti.
O hajde o nerede idi ve onu bulmann aresi neydi?
Btn gn kotuktan sonra akamleyin duraklad ve ge
ceyi, en yksek kulenin zerinde geirmee karar verdi.
nk burada nbeti ve beki yoktu. Buraya vardktan
sonra ocuk gibi uyudu.
Ertesi sabah gzlerini at zaman. Lanka'nn man
zaras kendisini bylemiti. Ravana'nn ikametgh, ba
tan baa altundand. Etraftaki fskiyeler, ku cvltlarn
andran seslerle akr akr akyordu. Cedar aalar, ha
vay yelpazeliyor, altundan avlular ve salonlar iinde, h
l esir olan ilhlar dolayor, her yeri silip spryor, s
tunlar parlatyor, yerleri -cilalyorlard.
Biraz^ teye bakan Hanuman Veliaht ndrajitin sara
yn grd. Duvarlar, fildiindendi ve eit eit talarla
ilenmiti. Her nereye bakarsa, en zengin gzellik, gz
lerini kamatryordu., Hi bir insan ve hi bir maymun
Lanka gibi bir yeri ryasnda bile grmemiti. Fakat b
tn bu gzellikler bile insana aln unutturmuyordu.
Hanuman da at ve onun iin bir lhza sonra yine man
go aalarna saldrmt.

H A N U M A N S TA 'Y I ARIYOR

Rzgr ilh Pavana, maymun Hanuman ekline gir

dii zaman birok lh kuvvetlerini muhafaza etmiti.
Onun iin gvdesini istedii kadar bytyor veya kl
tyordu. Dilerse da gibi byyor, dilerse bir sincap ka
dar kslyordu. Bugn de klmee ve bu sayede her
yere girip Sitay aramaa karar vermiti. Klm k
lm ve minirnini bir maymun olmutu. Lanka aala
rnn iri yapraklar onu gizliyor, o her yere dikkat ediyor ve
kulana arpan her sze ehemmiyet veriyordu. Akama
doru, usulcack saray pencerelerine taklarak kadnlarn
birbirlerine neler sylediklerini dinledi. Gndzn kraln
bulunduu yere pek yakn bir-aaca trmanm ve neler
konuulduuna ehemmiyet vermiti. Hanuman, her yere
girmi km, her yeri dinlemi, fakat ne yazk ki Sita'mn
bir tek izini bulamamt. Sita, Ravana'nn saraynda bu
lunmad gibi onu bir baka sarayda da bulmaa imkn
yoktu. Sitay hapishaneye atlm sanarak bir fare kadar
klerek her taraf aram, fakat onu burada da bula
mamt. O halde Ramann sevgili kars neredeydi ve h
l hayatta m idi?
Acaba Ravana, onu kendisine rm olmad iin l
drm myd?
109

Hanuman, buraya gelmekte gecikmi olduunu sana

rak alamaa balad. Sonra kendi kendine yle dedi:
yet Sita hayatta ise, bunu ibat edecek izler bulmak
lzmd! Bunu dndkten sonra, iri yapraklar arasn
da bir mddet oturarak dnd ve kendi kendine yle
syledi: ayet Sita hayatta ise, onun nerede bulundu
unu Ravana bilir. O halde gece gndz onun peine d
mek ve Sita'nn nerede bulunduunu bu sayede kefet
mek icap eder.
Buna karar verdikten sonra iki gn iki gece yeme
den imeden, Ravanann peini brakmad ve bu ektii
zahmet boa gitti. nc gn, Ravana Asoka ormanna
gitmek zere altn arabasn hazrlatm, arabaya binmi
ve araba batan gnein renkleriyle zmrt ormana dal
mt. Hanuman, cinden atlarn gtrd arabaya adm
uydurma!^ iin aatan aaca sryor, arasra yere ini
yor ve bir sincap gibi bir keye snyor ve bekliyordu.
Ravana, kendi arabasn tek bana srmekte ve yanna
hi bir muhafz almam bulunmakta idi. Onun on ift g
z de atlarn zerine dikilmi olduu iin, Hanumann
kendisini takip ettiine dikkat edememi ve bu yzden
ikisi de Asoka ormannn gbeine varmlar ve buraya
vardklar zaman, Sita'nn, mthi dii eytanlarn muha
fazas altnda burada bulunduu anlqlmt. Ravana at
larn bir aaca baladktan sonra, dii eytanlar arasn
dan geerek, Sita'nn yanna doru ilerlemiti.
Hanuman bir Asoka aacnn tepesine karak bak
m ve kendi kendine: Sanki ay, gkyznden yeryz
ne inmi gibi demi ve Sita'nn gzellii gzlerini by
lemiti. Onun bekileri ne kadar irkinse o, o kadar g
zeldi. Rengi ok solmutu, fakat yzndeki temizlik ay
dnl, gnei utandracak kadar parlakt. Onun beer
ekline bir gz atmak bile ona, lh bir varln karsn110

Sita'nn esareti

da bulunduunu hissettirmee yetmiti. Ravana on diliy

le konuarak diyordu ki:
Sita, beni sevmiyecek ve yarn benimle evlenme
e raz olmayacak olursan emredeceim, senin gzlerin
karlacak!
Ravana geri cevap bekliyordu. Fakat Rama'mn ka
rs cevap vermee tenezzl etmemiti.
Ravana devam etti:
Yzn, yara bere iinde kalacak, ve herkes seni
irkin grecek. Sonra seni kocan Rama'ya gnderece
im. Kr, irkin ve korkun olacan iin onun gznden
de deceksin. yisi mi beni dinle! Rama'dan vazge! Be
ni sev ve benimle evlen. Benim kraliem ol!
Sita. ar ar cevap verdi:
Sizi ancak bir artla sevebilirim.
Bu szler Hanuman'n yreini paralamt. Az kald
baracakt fakat kendini zar zor tuttu ve kendini zaptederek szn gerisini dinlemek istedi.
Sita devam ederek:
artm udur*: Kendini tandm Ramaya evir
mendir. nk benim kalbimde yalnz Rama vardr. Ru
humda yalnz Rama yaar. Damarlarmda, kemiklerimde
ondan baka bir kimse yok. Kanm, canm odur. Ve ben
ondan baka bir kimseyi sevmem. Onun iin kendini Rcma yapabilirsen, sevgimi kazanabilirsin!
Ravana, hiddetinden kprd ve on azndan gk
grlemesine benzeyen bir ses ykseldi:
Ben bir sihirbaz olduum iin Rama'mn ekline
girebilirim. Fakat bu eit oyunlardan holanmam. n
k Ravana olduum iin sevilmek istiyorum.
Sita kesin cevap verdi:
Bir ocuk gnei bir el ile gkyznden koparsa,
bir meczup btn denizi bir kadehe sdrsa, bir tavan
bir arslan ldrse, gkyz bir ayr gibi ayaklarmzn
112

altna serilse dahi Sita Ravana'y sevemez. Karmdan e

kil git. Seni grmek istemiyorum. Rama, sen nerdesin,
beni kurtarmaa gel!
Ve Sita, Rama'y ara ara alad.
Geri Sita, ikenceler iinde yzen bir kalbin stra
bn anlatyordu, fakat onun szleri, Hanuman honut et
miti. nk, yapt seyahat ve ektii eziyet boa git
memiti.
Ravana ifritlerine bir takm emir verdikten sonra hid
det ve hn iinde ekilip gitti.
le vaktinin yaklamas zerine Sitann btn o
mthi bekileri yemee gittiler. Yemekten sonra uzunca
bir uykuya dalmak da detti. Onlarn bu ekilde ayrlma
lar zerine ok gzel bir kadn, Asoka aalarnn ara
sndan grnm ve Sita'nn yemeini altun bir tabak
iinde getirmiti. Sita'y derin bir gnl alakliyle selmlyan bu gzel kadn u szleri syledi:
ok rica ederim, aziz dostum, u yemei yeyiniz.
Ramadan haber gelinceye kadar alktan lmemek ge
rektir.
Sita cevap verdi:
Bu ylan yuvasnda benim biricik dostum olan Sa
rama! Senin nezaketin olmasayd oktan lm olurdum,
fakat Rama'nn hayatta olup olmadn dahi bilmediim
bir srada bu kadar nefis yemekleri nasl yiyebilirim?
Yemee alnz. Aziz hatun. u hint cevizi salal pilavdan ve u ekmekten yeyiniz. Hele u peynir ve
badem tatls ok hotur. Bir para bir ey yeyiniz de be
nim gnlm ho ediniz, aziz dost!
Sarama, Ravana'nn baldz idi. Fakat Ravanann
kardei olan Vivisana, doru drst bir kimse idi ve onun
kars olan Sarama, Sita'nn dostu idi. Sita o kadar az yi
yordu ki onu yukardan gzetleyen Hanuman kendi ken
113

dine: Bu kadn dalgn bir krlang gibi yemeini gaga

larsa uzun bir zaman yayamaz. dedi.
ok gemeden Sarama'nn hizmetileri onu sarayna
gtrmek zere geldiler. Fakat Sarama, Sitaya ait tabak
lar onlarn kaldrmalarna izin vermedi. Sita'ya kar olan
sevgisi Ve saygs yznden bunlar kendisi kaldrp g
trd.
Hanuman, Sita'nn yapyalnz kaldn ve bir kimse
nin onu gzetlemediini anladktan sonra aatan aa
inerek Rama'nn kars karsnda yerlere eildi ve un
lar syledi:
Aziz ana! Size kocanzdan mjde getirdim.
Sita derin bir yeis iinde bard:
Sen de, bana Rama'dan haber getiren canavar
lardan msn?
Hanuman fsldad:
Hayr, ben bu canavarlardan deilim. Ben size Ra
ma'dan haber getiriyorum. Korkma! Ey ismet ve iffetin
ahikas! Bana gven!
Sita sordu:
Senin Rama tarafndan geldiini nasl bileceim?
Hanuman hemen cevap verdi:
Ey esiz hatun! Dikkat et. Ramann yz parmamdadr. Aziz ana! Ben senin evldnm. Rama'nn ku
luyum, bu yzk onun deil mi?
Sita yz alarak parmana geirdi ve yalnz ona
dokunmakla gzlerinden yalar boand; hi bir ey gr
mez oldu. Ve Rama! Rama! diye inledi.
Yeryzndeki maymunlarn en cesuru olan Hanuman,
onun kederini paylam ve onunla birlikte alamt.
ok gemeden, canavar bekilerin uyanp esnedik
leri hissolunduu iin Hanuman, tekrar aaca trmanarak
gizlenmi ve bu ormanda birka gn kalmaa karar ver114

miti. Meram, Sita'nn azndan, nasl karldn ren

mek ve hakikati kocasna anlatmakt.
Her gn Ravana altm arabasiyle geliyor ve Sitayr
Ramadan vazgemee tevik ediyor, fakat Sita nadiren
cevap yeriyor, cevap vermek zorunda kaldka ruhunun
straplarn yle ifade ediyordu:
Doruluun rnei ve Hakkn sa kolu olan Ra
ma, bin kaplandan daha kuvvetli kabzasiyle ve da gibi
kollariyle, senin zerine ullanacak, bir kartal bir ylan
nasl srm srm didiklerse, seni de yle didikleyecek, bir
kasrgann peneleri gibi sana benzer nice nice ifritleri
mahvedecek, defol karmdan on bal srnen canavar.
Ve Ravana ona cevap veriyordu:
Beni mahvedecek silh, yalnz Allah'n elinde ol
duu halde Rama, beni nasl ldrebilir?
Fat$at Sita sz ksa kesiyordu:
Geri seni kimse ldremez, fakat Rama'nn kol
lar, hayatna son verecek olan silh atacak ve sen yer
yznden kalkacaksn! Ey her ruhu tiksindiren varlk,
defol!
Tanrlar esir eden Ravana, her gn Sita'nn kar
snda byle yalvarp yakaryordu.

STANIN MACERASI
Sitay bekliyen canavar bekiler uyuduka, yahut
gevedike Hanuman gizlendii yuvadan iniyor ve Sita'nn anlattklarn dinliyordu. Onun dedikleri unlard:
Bu ite knanacak bir kimse varsa o da benim.
nk o gn kardeitn Lakman' uzaklatran ve Rama
nn yardmna gnderen bendim. Lakmann, sylediimi
yapm olduunu anlatmay unutma. Deniz kylar dere
cesinde vazifesine sayg gsteren o gen knanmaa de
il. ancak vlmee lyktr. Hatt o. beni brakmadan
nce, etrafma, yeryznde treyen, yahut gkyznden
inen hi bir mahlkun aamyaca bir byl daire iz
mi, beni korumak iin elinden geleni yapmt. Fakat Ravana, son derece hilekrd. nk, bir zhit klna gir
mi ve byl dairenin ucuna gelmi, bir takm aalarn
arkasndan grnerek sadaka istemi ve: Ormanda yo
lunu kaybeden bir zhidim. Yorgunum, bitkinim. Alktan
ve susuzluktan lyorum. Bana bir para yiyecek, iecek
ver de sevap kazan demiti. Kendisine, Lakman'n iz
dii daireden kamyacam sylediim zaman bana u
szleri syledi:
116'

Senin kim olduunu biliyorum. Rama ile deerli

Lakman geri dndkleri zaman, senin, a ve susuz bi<zahide yiyecek ve iecek vermediini anlyacak olurlarsa,
sana kzacaklardr. nk bu hareketin kendilerine lnet
okunmasna sebep olacan bilirler. Mukaddes kitapta,
yazl olduuna gre, her kim a ve susuz adama kar
misafirseverlik gstermezse btn soyunu lekeler. Onun
bu hareketi yznden gklerdeki btn atalar oradan d
erler ye cehenneme girerler. Sen, kocan ve btn aileni
byle bir lnete atmak ister misin?
Hl tereddt ettiimi grnce bana lnet okuyacak
m gibi kollarn gkyzne doru kaldrd ve bard1.
Byl dairenin bu tarafna pilv ve su getir, yoksa sa
na kar btn yaknlarna kar mthi bir lnet oku
rum.
s

iimde bin bir korkunun birden uyandn hissederek

hemen kotum, bir-kabn iine bir miktar pilv koydum ve
ilerledim. Adm attka ayaklarmn yere saplandn ve
toprak anann beni ilerlemekten alkoymak istediini his
sediyordum. Fakat gzlerim zhidin yalnz gkyzne
kalkan ellerini ve o ellerin getirecei uursuzluu gr
yordu. Bu manzaradan rktm iin ilerledim. Byl
dairenin ucuna gelince durakladm gren zhit, lnet
okumaa balam gibi dudaklarn kprdatt. Ben de ty
lerim rpererek daireyi atm ve pilv anan ona sun
dum.
O iki kol birdenbire dm ve ben on kafal bir y
lann yirmi kolu tarafndan sarlmtm. Bardm ve b
tn kuvvetimle savatm. Fakat faydaszd.
Sita, o hali gznn nne getirerek ac ac alad.
Yirmi kollu bir canavar tarafndan yakalanmann ne de
mek olduunu ondan baka kimse anlyamazd ve bu ya
kalann strabn anlatmak imknszd.
117

Sita gzlerinin yalarn kuruttuktan sonra devam

etti:
Canavar beni kaldrarak gkyznde uan bir ara
baya gtrd, birka eliyle beni tutmaa, devam etti, te
kileri de arabay srmek iin kulland. Ramann durumu
mu anlamas iin evvel bileziimi; sonra bartm at
m. onun bunlar bularak Lanka yolunu tutmasn um
mutum.
Hanuman, kularn en cesuru olan Jatayunun bu ar
maanlar bulduunu, Kikinda, maymunlarnn Ramaya
gizli kalacak srlarn anahtarlarn vermi olduklarn an
latm, ve midi kesmee balyan Sita'nn btn mitle
rini canlandrmt. Sita sordu:
Rama ne yapyor ve ona kim bakyor? Yiyeceini
ieceini kim veriyor. Yeryznn bu gneiyle ayna ka
maymun hizmet ediyor?
Ve Hanuman onu honut edecek cevaplar vermiti.

H A N U M A N 'IN AYRILII

Hanuman, Sita'y gnlerce dinledikten sonra onun

buraya nasl geldiini ve burada nasl yaadn anlam
t. Canavarlar her gn yanna geliyor ve gzlerini kr ede
ceklerini, kulaklarn keseceklerini, yzn bozacaklarn
ve her farafn yara bere iinde brakacaklarn sylyor,
fakat dediklerini yapmyor, yalnz yannda durarak ba
rp aryor ve kfrler savuruyor, daha sonra yzlerine
korkun maskeler geirerek tyler rpertecek tarzda dans
ediyorlard. Nihayet Ravana'nn kendisi gelerek syleni
yor ve arasra Rama ile Lakman'n lm ve ifritler tara
fndan yutulmu olduklarn anlatarak Sitay zmek isti
yordu.
Fakat Sita, bir sabr ta gibi, her gn karlat bu
manzaralara gs geriyordu.
Hanuman bir gn, bekilerin uyukladklar srada sor
du:
Anacm, bu manzaralara nasl tahamml ediyor
sun?
O da cevap verdi:
Bunlara, hemen hi bakmyorum. nk baktm
takdride aklm oynatmaktan korkuyorum. Onun iin bak
myor ve iitmiyorum ve iin iin Rama! Rama! Rama! de
mekle teselli buluyorum. Ve onun isminin bys beni
119

oyalyor, bu sayede bunlarn bys bana dokunmuyor.

Ben Rama'dan uzak yaamak zorunda kaldktan sonra,
bunlarn beni ldrmeleri de beni korkutmaz? Ramann
yzn grmedikten sonra gzleri neyleyeyim? Rama'nn
ayak seslerini duymayan kulaklar, neyime yarar? Bir bu
lut, ahinlere ve balklara nasl tahamml ederse, ben
de bu canavarlara tahamml ediyorum. Bunlar bulutlar
yarmaa zendikleri zaman bulut ses karmaz. nk
onun gayesi, sevgilisi olan imei aramaktr. Rama! Ben
de seni iimde aryorum, ve onun iin baka bir ey gr
myorum ve iitmiyorum!
Hanuman:
Btn bunlar, Rama'ya anlatacam! dedi.
Sita rica etti:
Olum Hanuman! Durmadan geri dnp gitmeye
bak. nk, Rama, herhalde benden haber bekliyor. Be
nim burada kimsesiz kalmadm syle. nk Ravanann iyi bir adam olan bir kardei var ki, ad Vivisanadr.
Onun kars bana hizmet ediyor, ve onunla birlikte Rama
ile Lakman iin dua ediyoruz. Her bakmdan mkemme
liyet rnei olan kocama de ki, canavarlarla dolu olan bu
memlekette de yalnz deflim!
Daha baka ne syliyeyim anacm?
Grdklerinin hepsini syle. Fakat Lakman'dan
beni affetmesini yedi kere dile. kisini de arabuk bura
ya getirmek iin hemen geri dn!
Hanuman Sita'y tatmin etti:
Dilediini yapacaz anacm. Ve Lanka kuman
dam altnda hareket eden maymun tufan karsnda saz
lardan rlm bir duvar gibi yklacak.: Ravana, helak
olacak, ve sen, aziz anacm, Rama ile birlikte gkyzn
de uan arabaya binerek Ayodhyaya dneceksiniz. Alla
hasmarladk anacm.
Sonra Hanuman, Sita'nn ayaklarnn tozlarn alarak
120

Lanka'nn d kalelerine sram ve Hint denizini amak

zere burada melmiti.
Sitay muhafaza eden canavarlar, onun gkgrlemesini andran sesinden uyanm ve derhal yardm istemi
ler, ortada bir tehlike bulunduunu her tarafa yaymla-d. Gze, grnmeyen Rakasalar, Lanka'nn altundan ya
pl mazgallarn korumak iin ileri atlmlar ve btn tl
smlarn birlikte getirmilerdi. Daha baka canavarlarsa
Hanumann etini yemek iin dilerini bilemekle megul
dler. Hanuman Asoka ormanndan ayrlmasndan nce
btn bu hazrlklar yaplm bulunuyordu.
Onun iin Hanuman, denize doru sramak zere
hazrland srada, canavarlar byl alarn atarak onu
yakalamlard. Bu yzden Hanuman'n yz, Hindistan'a
ynelmi olduu halde gvdesi Lanka'ya srkleniyordu.
Canavarlar, durmadan alarn atyor ve bu yzden Hanu
man, tamamiyle yakalanm olduunu gryor, ve saf saf
dizilen canavarlarn -Maymun eti ok lezzetlidir, onu ate
zerinde evirelim de yiyelim dediklerini iitiyordu. Ca
navarlar, bilhassa onun kuyruunu ok fena yakalam
lard.
Derhal dnmek ve karar vermek lzm! Rama'nn
emanetini, Sitann mukadderat ve btn maymunlarn
erefi, benim Hindistana dnmemi gerekletiriyor. Btn
Lanka'y kl etmek de gereklese, hereyi gze alarak ge
ri dnmek lzm. Rama! Bana kuvvet ver. Ve kafama ay
dnlk gnder.
Hanuman byle dnyor ve kurtulu aresi aryor
du. ok gemeden Ramay deil, fakat kendini dn
mek lzm geldiini anlad. nk mthi bir sz kendi
sini rpertmiti. Bunun sebebi de canavarlarn kuyruu
nu tututurmalar idi. Can acyor ve armaktan korku
yordu. Canavarlarsa onunla alay ediyor: Parmak parmak

kzarsn da yle yiyelim. nk ar ar kzaran maymun

eti. dnyann en lezzetli etidir diyorlard.
Pusuya den maymunsa inim inim inliyordu. Fakat
birdenbire aklna bir ey geldi ve derhal faaliyete geti.
Hanuman; kle kle bir fareye benzemi ve alarn
bir deliinden kurtulmu, dokunduu her eyi yakarak
kam, daha sonra kuru otlara ve yapraklara dokunarak
ortal alev ve duman iinde brakm ve bu sayede ko
valanmaktan kurtulmutu. Kurtulduktan sonra, eski kl
na girmi ve canavarlar onun imekler akan kuyruiyle katn grmlerdi. Hanuman, zahire anbarlarna dokunarak tututuruyor ve evleri yakarak ilerliyordu.
ok gemeden yangn yaylm, bahelere ve saraylara
sram, ehrin yars deta kl olmutu. Fakat Hanuman,
Asoka ormanlarna yaklat zaman, Sitann orada ya
adn hatrlyarak kuyruunun bir eye dokunmamas
na dikkat etmi, sonra Sita'y grerek bandan geenleri
anlatm, o da onp ehre daha fazla zarar vermemee
dikkat etmesini sylemi, ve: Artk ehir halk yangn
sndrmee bakyorlar. Sen de kuyruunu sndr ve der
hal Ramaya doru sra. nk o seni bekliyor, ve g
trecein haberlere gre hareket etmeyi tasarlyor de
mesi zerine:
O halde, aziz anam, bana Rama'ya gtreceim
bir armaan ver. nk Rama, seni grdme dair ben
den bir isbat istiyecektir. Bana gtrebileceim bir ey
veriniz, demiti.
Sita, nian halkasn karp ona verdi. Ve Hanuman
kuyruunu sndrmee urat. Fakat maymun olduu
iin farkna varmadan kuyruunu yzne lzumundan
fazla yaklatrd iin yzn yakm ve surat kararm
t. Onun soyu hl kara yzldrler ve Hind ormanlarn
da bunlara sk sk tesadf edilir. Bunlarn byk atalar,
otei yzne fazla yaklatrmam ve yzn yakmam
122

olsayd bunlar da bu hale gelmeyeceklerdi. Fakat bu da

-onlarn Rama'ya yaptklar hizmetin almetidir. Bunlar bu
-almeti eref ve gurur ile tamakta ve btn maymun
lar onlora gpte etmektedirler.
Hanuman, kuyruunu sndrdkten sonra Sita'ya
bakt, o da:
Olum, ne yaptn? Yzn yaktn! dedi.
Hanuman hemen cevap verdi:
.Zarar yok anacm. Yzm geri karadr. Fakat
kalbim Rama'ya baldr. Size veda ediyorum ve yz
nz gtryorum.
Daha sonra Hanuman, Lankann surlarna srad ve
etrafna baknd. Buralarda kimsecik bulunmuyordu. n
k herkes yangnla meguld. Hanuman, burada melmi, ve bir ok gibi gkyzne sramt. Dhruva (yni
kuzey yldz) ortala k salarken o da Hindistan yolu
nu tutmutu.
%
Btn gece yldzlar birbiri ardnca doarak ona yol
gstermiler, nihayet ay domu, o da Rama'ya hizmet
olsun, diye, Komorin burnuna kadar btn yola gm
ten bir k uzatmt.
Ay da vazifesini yaptktan sonra gne domu, do
u dalar zerinde altundan bir kaplan gibi domu ve
yorgun Hanuman'n bitkin gzlerine Hindistan'n sahille
rini gstermiti. Sahil, batanbaa, sabah dualarn yapan
maymunlarla beneklenmiti. Hanuman yere konarken
kkredi ve maymunlarn hepsi onu kkremesinden tan
dlar, Hanuman! Hanuman! diye bardlar. Fakat y
znde grdkleri karaltnn sebebini anlyamadlar. Hepsi
de ho geldin, ho geldin! diyor ve onun yorgunluktan ve
straptan yere dtn gryorlard. Fakat onun yor
gunluunda da baar ve zafer glmsemesi seziliyordu.*
*
**
123

RAMA, MAYMUNLARIN GER DNMESN

BEKLYOR!
Ayn srada yamur mevsimi, en son iddetini bul
mutu. Lankadaki Tanrlar, burada daim bir bahar ya
atmak zorunda idiler. Fakat Lanka'nn dndaki her yer
kasrgalar ve yamurlar iinde idi.
Canavarlar yurdundan ok uzaklarda bulunan Rama
ile Lakman Kikinda'da yayor ve mrlerini dne
rek ve konuarak geiriyorlard. nk Rama, kardeine
u szleri sylemiti:
Mademki yamur yznden burada kalmak zo
rundayz. iimizi temizlemee ehemmiyet verelim ve gk
yznden yaan gm telleri gzetelim. Gkyz, bu
lutlarla ykldr ve gk grlemeleri her taraf kamla
maktadr. Gkyz, strap ile inliyor. Fakat zmrt ahi
kalarn teslim etmiyor.
Ufuklara bak. akrabaka'lar (Kuular) eleriyle bin
likte, Himalya'nn gllerine giden yolu tutmular. Ya
murlar durakladka yabani tavuslarn lklar kulaklar
trmalyor. aylaklar, tepelerin yeil direkleri zerine be
yaz yelkenler ayorlar. Yamurlarla yklenmi ve im
eklerle temizlenmi olan topraklar, zebercedlerle ilen
mi bir manto giymi gibidir. nk her yerde iekler
belirmee, ve bak kardeim Lakman, kular tmee ba124

lamtr. Yamur damlalarnn her taraflarndan akmas

onlar susturmuyor. Arlarn vzltlar, ve kurbaalarn vi
yaklamas, uzaktan akseden gk grlemelerine karyor.
Duraklama getikten sonra yine yamurlar yayor,
nk bulutlar gkyznn en yksek kalesini de zaptetmilerdir. Gne, ay, ve yldzlar grnmez oldular. Her
taraf, dou, bat, kuzey, gney, yamur sicimlerine ba
lanarak atlan zpknlar gibi. Elhasl yamur mevsimi her
haliyle^ kendini gsteriyor. Keder uurumuna yuvarlan
maktan korkuyorum. Fakat kederimiz, kaderimizin bir ese
ri olduuna gre kalplerimizi straptan, dncelerimizi
korkudan, ruhlarmz her irkin eyden temizlemek iin
dua edelim.
Ve iki karde yamur mevsimini bu ekilde geirmiJerdi.

M A Y M U N LA R IN DN

Dnyay tufana tutulmua eviren yamurlarn yandan alt hafta getikten sonra bir gece Rama ile Lakman, dua iin uyank kalmlard. Birdenbire gmten
bir sapann karlarndaki bulutu yardn, onun kasrga
ya saplanarak uurumun yreini deldiini, sonra billr
lam altundan olan boynuzlarnn zerinde masmavi se
may tadn ve ylece tuttuunu grdler.
Lakman anlatt:
Ay dodu. Rama!
O halde yamur mevsimi yenildi!
Rama, her tarafa, douya, batya, kuzeye, gneye,
dikkatle bakt ve havay koklad. Topran kokusu, veyamur imek yznden dinlenii, havann rutubeti huzur
ve hasat mevsiminin yaklamakta olduunu belirtiyordu.
Seher kular, esiz nmelerini sevin ve skn iinde^
terennm ediyorlard. Uzaktan, byk bir yayn kirii ekiliyormu gibi bir ses aksediyordu. Rama buna dikkat.
' etti ve onu, gkyznden ar ar inen bir kartaln ka126

notlarn vurmas gibi hissetti. Ses gittike yaklayor ve

ykseliyordu. Gmten bir tel gibi aksederken bir kasr
ga gibi grltler koparmaa balamt. Seherin gittik
e alan klar, Hanumann kanatl bir da gibi geldi
ini belirtmi ve bu vefal dost, bir ahin hafifliiyle, Ramann ayak ucuna inmiti.
ok* zeki hayvan bandan geen harikulade macera
larn hepsini anlattktan sonra Sitann nian zn
karm ve onu Ramaya uzatmt. Hereye dayanan
Rama, bu yz grnce kendini zaptedememi ve gz
lerinden yalar gelmiti. Acaba seni tekrar grebilecek
miyim? Aziz Sita! Seni grmeden nasl yaayabilirim? Ben
seni kurtarncaya kadar canavarlarn ikencesine acaba
dayanabilecek misin? Ve ben bu yz tekrar parma
na geirebilecek miyim? Aziz Sita, sen belki gnlmn
kopard lklar iitemiyorsun? Fakat sakn midi kes
me. Mehtabn iyle ykanan gkyz gibi saf, lekesiz;
Himalya'nn tepeleri gibi salam ve dimdik bizim geli
imizi bekle!
' Rama, daha sonra Hanuman'a dnd ve:
Aziz dostum, dedi, minnetimi belirtmek iin sana
ne yapaym? Sen olmasaydn, Sitay, belki bir daha bu
lamayacaktk. Sen olmasaydn hepimiz, derisi olmayan
bir davul gibi kalacaktk. Sana kar borcumuz ok b
yktr. Sana yapabileceim bir iyilik var mdr? Rica ede
rim syle!
Hanuman, gzyalariyle boulan bir sesle cevap ver
di:
Vicdanm ok rahattr. nk geri dndm ve si
zi grdm. Sen erkekler arasnda bir kaplansn, Sita da
kadnln tacdr. Btn dileim, mrm olduka sana
hizmettir.
Bunu kabul ediyoruz. nk sensiz yayamayz.
127

Fakat siz bir de kendi ahsnza ait olacak bir ey iste

yiniz.
Hanuman etrafna bakarak dnd. Ve bir derenin
iinde yznn aksini grerek korktu. nk kmr gibi
kararmt. Rama'ya bakarak anlatt:
Efendimiz, dedi, sizde lhlk bulunduu syleni
yor. Onun iin her ne ihsan ederseniz, dnya durduka
devam eder ve hi bir el onu deitiremez. Sizden ricam,
benim neslimden gelen maymunlar beyaz olduklar halde
yzleri benim gibi kara olsun. Ben hizmetim srasnda u
radm bu halin ebedlemesini diliyorum. Mademki ben,
size hizmet yolunda bu hale uradm. Bu hal, btn nes
lim iin eref olsun ve btn sllem bu erefi paylasn.
Rama bir lhza dnd. Fakat Hanuman'n gzlerin
de, kesin bir azmin ifadesini okudu ve onun iin:
yle olsun! dedi.
Ramann bu szleri sylemesi yznden Hanuman'n
vasflarn yaatan maymunlara Hint ormanlarnda hl
tesadf edilir ve - bunlarn yzleri karadr. Bunlar may
munlarn aristokratlardr. Ve kabilelerine Hanuman akaerra yni aalar zerinde yayanlarn en iyileri de
nir.

LANKAYA YRY
Ktal Sugrivann kumandas altnda btn maymun
larn Kikinda'da. toplanmas zerine Rama, Hanuman,
Angada ve Lakman maymunlara ilham verici nutuklar
sylediler ve Lanka'nn zerine nasl yryeceklerini an
lattlar, En son sz syliyen Sugriva, her yerde rkla
rnn erefini korumalar gerekletiini bildirerek yle
dedi:
Yarn, Kanya Kumari'ye (Komorin Burnu'na) hare
ket edeceiz. Buras Hindistan'n ucudur. imdi hepiniz
gidiniz ve ailelerinize veda ediniz. Yarn gnein domasiyle birlikte vazife banda bulunacaksnz.
Ertesi sabah, seher kartal, penelerini gsterir gs
termez, sanki binbir kasrga birden kopmu gibi maymun
ordular Lanka'nn zerine yrdler. Bunlar, aatan
aaca srayarak ahin gibi szlyor, birbiri ardnca
dalar ayor, nehirleri yzerek geiyor, su iiyor ve y
kanyorlard. eker, bir ocuun aznda nasl erirse, me
safeler de bunlarn aya altnda yle eriyordu. Rama ile
129

Lakman iki iri maymunun srtnda idiler ve ilk gn, seya

hatin yirmide biri tamamlanmt.
hafta sonra Rama'nn ordular Komorin burnuna
varmt. Hepsi de, sevin iinde idi. Gkgrlemelerini an
dran nralr yannda, Okyanusun sesi, krlang cvlts
gibi kalyordu. Burada, iki insan, saysz maymunla ev
rilmi olarak duruyor ve karlarnda deniz aldka a
lyor ve suyun bir ucu grlmyordu.
Akamleyin kararghlar kurulmu, ateler yaklm
ve herkes -kendi kampna yerlemiti. Bunun zerine Ra
ma, Lakman, Sugriva, Jambuban, Angada ve Hanuman'
toplam ve onlarla konumutu.
Mesele uydu: Okyanus nasl geilecekti?
Rama anlatt:
Hepimiz Hanuman gibi Okyanusu srayarak geemeyiz. Onun iin bir kpr kurmaktan baka aremiz
yoktur..
Jambuban ile Sugrjva hayret ettiler.
Kpr m? , *
Angada ile Lakman gibi genlerse:
Kpr kurmak uzun srer. Kpr bitinceye kadar
hepimiz ihtiyarlam, belki de lm oluruz, dediler.
Hanuman:
Hayr; dedi. Ben buradan srar giderim, Sita'y
da srtma alr getiririm. Bu suretle onu arabuk kurta
rr ve kpr kurmamza da lzum kalmaz.
Rama glmseyerek anlatt:
Fakat biz yalnz Sita'y kurtarmak iin gelmedik.
Ravnaa ile onun gibi ifritlerin zulmlerine de son vermek
iin geldik. Sita, o ifritlerin saldrganlna urayan .ka
dnlarn yalnz biridir. Ve onu kurtarmamz kfi deildir.
Biz btn Lanka'y ortadan kaldracaz ve btn kadn
l Ravana'nn errinden kurtaracaz. Bu ise ordumuzu
Lanka'ya gtrmekle mmkn olur. Sita, kprmz ku130

rup gememize ve ifritleri mahvetmemize kadar beklemek

zorundadr.
Dinleyenlerin hepsi de bu szleri beendiler. Sugrivann Bbakan olan Jambuban u szleri syledi:
Kepimiz el birlii yaparak altmz takdirde bu
kpry kurmak iin on yl ister. On seneyi harp etme
den geirmek askerlerin yreini soutur ve cenk erleri
ni barseverlie altrr. Onun iin Rama'nn bulduu
areden-baka bir are bulmak lzmdr.
Bunun zerine herkes sustu. Kral Sugriva bu sessiz
lie fazla dayanamyarak dncelerini anlatt:
Rama! Ben Sitay kurtarmak iin size kar and
itim. Fakat, btn insanl Ravanann errinden kurtar
maa lzum grmyorum.
Lakman cevap verdi:
Kral Sugriva! Sizin yreiniz deil, fakat kafanz
byle konuuyor. Ihtiyatllk, akl evinde oturur. Fakat ev
dar olursa, onun misafirlii ok sakil olur. Rama'nn iste
dii bir ey var, o da gerek olmaktr. Biz Ravanay
drmek azmindeyiz ve yalnz Sitay deil, btn kadml kurtarmak zere hareket ediyoruz.
Angada ile Hanurnan:
Biz de, dediler, seninle beraberiz. Biz de gereK
davranmak lehindeyiz. Onun iin kpry kuralm.
Jambuban itiraz etti:
Fakat on yllk almalar, btn isteklerimizin
kaynaklarn kurutmaa kfi gelir. Ve ordumuzu sivil bir
ordu haline getirir. Byle bir ordu ise, ifritlerle de
mez. Bu ii ancak, kudretli bir ordu baarabilir
Bu defa daha skc bir sessizlik hkm srmee
balad. Maymunlarn hepsi, yzlerini Rama'ya evirmi
ti. Hepsi onun asl bir dnceyi ileri srmek zere oldu
una inanyorlard. O da ocuklariyle konuan bir anne
sesiyle anlatt:
131

 Kpr iki ylda kurulabilir. Fakat daha sonra Lanka'y belki de on yl abluka etmek icabedecek.
Sugriva sordu:
Buna
nasl hkmedebiliyorsunuz?
A
Benim ona gre arelerim var. Bu gece iyice din
lenelim.Yarn da kpry kurmaa balarz.
Meseleyi daha fazla konumaa lzum grmiyerek
daldlar ve herkes kendi kararghna ekildi. Yalnz Ra
ma ile kardei beraber kalmlar ve Rama kardeine dua
iin iaret etmiti.
kisi de dua ve niyaza baladlar. Gkyzndeki yl
dzlar doup snyor, ormandaki devler dnp dolayor
ve maymun ordusu uyuyordu, fakat bu iki gen dua ediyor
ve sanki gne, ay ve mevsimler, hayvanlar ve kular onla
ra yardm vadediyordu. Sanki hepsi de onun ruhuna: Ge
leceiz ve dilediin yardm salyacaz diyorlard. Dua
ve ibadet, bu derfece kuvvetlidir. Rama da, yalnz kars
Sitay kurtarmak iin deil, btn insanl kurtarmak
iin harp ettiinden dolay, btn lem onun dvasn be
nimsemek istiyordu.
Bu unutulmaz gece bylece geti. Gne btn dn
yay tekrar altuna garketmeden nce, kular gagalarnda
talar tayarak geliyor, denize atyor; parslar ve arslanlar avlarnn kafataslarn ve kemiklerini denize atyor,
maymunlar, dalar ve aalar deviriyor, filler yeryz
n dileriyle sryor velhasl, herkes Rama'ya yardm edi
yor ve onun kpry kurmasn kolaylatryor. Kular,
denizde kendilerini slatyor, sonra kumlara bulanyor, ve
bu kumlar denize brakyorlard.
Bir gece nceki dua ve ibadet Rama'ya yle kuvvet
vermiti ki ona yardm edenler iinde yaralananlar onun
bir dokunmasiyle iyi oluyorlard. Kular, hayvanlar ve may
munlar denize durmadan ta atyor, kayalar skp su132

lara yuvarlyor ve hepsi derin bir nee iinde vazifelerini

yapyorlard.
Gnn son bulmas zerine ay domu ve geceyi
gndzden farksz bir surette aydnlatmt. nk gece
leyin, gee hayvanlar alyor ve durmadan denize ta
atyorlard. alanlar o kadar oktu ki, ortalk, srekli
bir gkgNemesi iitiyormu gibi idi. Rama geceleyin uyu
duu halde dostlar alyorlard. Bunlar, onun kleleri
olmadklar iin, balarnda bulunup alp almadkla
rna dikkat etmee lzum yoktu. almak bunlarn zevki
idi. Hepsi de Rama'y seviyor ve onun iin gzcler tara
fndan krbalanmadan, slmeden saylmadan al
yorlard.

LANKA ABLUKA ALTINDA

Rama'nn kurduu kprden evvel Hanuman ge

mi, sr'atle ilerliyerek bir eli sfatiyie Ravanann sara
yna varmt. Ravana altndan bir saray iinde mcev
herden bir taht zerinde oturuyor, oullan ve lkesinin
ulular etrafnda duruyorlard. Hanuman bunlarn hepsine
kar, Hindistan ile Serendip arasna kpr kurulmu ol
duunu, bir gn iinde Sita, Rama'ya iade olunmad
takdirde Lanka'nn abluka altna alnacan bildirmiti.
Evvel Ravanann kardei Vivisana derin bir tevazu
iinde yerlere eilerek u szleri syledi:
Efendim ve kardeim! Szlerini sylemeden nce
tartan adamn isteini kabul etmek gerektir. Bu Rama de
nilen ve Okyanus zerinde kpr kuran adam alelde bir
fniye benzemiyor. Belki de, insan klna girmi bir Tan
rdr. Rica ederim, onun meru kars olan Sita'y kendi134

sine iade ediniz ve kymetli Lanka'y koruyunuz.

Ravana gld ve yirmi eliyle karnn okad:
Ah. u kahkahalarmn karnm oynatmasna kar
gelebilseydim daha fazla glecektim. Ne yapaym ki
fazla glersem rahatsz oluyorum. Kardeim Vivisana,
ben Srta'nn sevgisini kazanmak istiyorum. Buna muvaf
fak olmadka Rama'ya verilmeyecektir.
Bunun mnas, Sita'nn hi bir zaman geri veril
meyeceidir. Rama'nn da onu kurtarmak iin Lanka'ya
kar ne yapacan dnmek gerekmez mi?
Ravana kzd ve kardeini azarlyarak:
Sen kendin lmeyenlerden olduun halde Ayodhyadan gelen bu fniden korkuyor musun?
^ Korkuyorum, hametpenah! nk doru olma
yan bir hareket yaptk. Byle bir hareketten sulu olan
kimse, lmeyenler zmresinden de olsa, helk olur. Onun
iin rica ederim, Sitay Rama'ya iade ediniz.
Vivisana. Sen korkak bir adamsn ve benim kar
deim saylamazsn! Ben korkak deilim!
Efendimiz, sizi darltmak istemiyorum. Fakat har
be girmeden nce sylediim szleri bir kere dnnz.
Rama, Hanuman eli olarak gndermekle, vazifesini
yapmtr. Siz ise bir su ilemi bulunuyorsunuz. Piman
olursanz, Rama sizi affedecek. Onun iin piman olunuz.
Piman olmak m?
Ravana'nn on az grlyordu.
Defol karmdan git korkak herif. nk ben pi
man deilim!...
Ravana kardeini tekmelemi, fakat Vivisana kendi
sini toplyarak u szleri sylemiti:
Ben Ramann tarafna gidiyorum. Fakat size de
135

u ihtar brakyorum. ayet Lanka yanacak olursa, sebe

bi, bu suunuz olacaktr. Bense gidiyorum.
Vivisana hemen arabasna atlam, kanatl atlarn
uurarak Lankay am, Rama ordusunun bulunduu k
yya varm, yere inmi ve bar iareti vermi, sonra at
larn bir maymuna uzatarak Rama'nn yanna girmek is
tediini sylemi ve Rama'nn yanna gtrlmt. Ra
ma, Lakman, Sugriva, Angada, Hanuman ve Jambuban
ile birlikte Lanka'ya hcum plnlarn hazrlamakta idiler.
Vivisana, Rama'y grr grmez, kafasnn iinde bir
imek akt ve onu daha nce grdn hatrlar gibi
oldu. Daha sonra Rama ona dnd ve sordu:
Burada iiniz ne?.
Cevap, verdi:
Ben, Ravana'nn kardei Vivisana'ym. Size sn
yorum.
Sizin gibi fmeyenlerden olan bir kimse, bir fni
ye snr m?
Vivisana anlatt:
Kardeim bana hakaret etti ve beni tekmeledi.
Ben ona Sita'y size iade etmesini syledim. Fakat raz
olmad.
Sonra alak gnlllk ifade eden bir sesle btn
vakay anlatm, Rama ordusu doruluu ve iyilii gzet
tii iin kendisinin de bu orduya girmek ve hakszla
kar savamak istediini sylemiti.
Vivisana, daha sonra Sita hakknda iyi haberler ver
mi ve kars Sarama'nn onu ok sevdiini, ve onu daima
gzettiini anlatmt. Ancak Sarama da Sita gibi artk
Ravanann elinde esirdi ve Rama ile Vivisana'ya den
vazife on bal canavar yere sererek kanlarn kurtar
makt.
136

Rama daha fazla beklemek istemedii iin harp em

rini vermiti. Davullar alnm, nbetiler bir kamptan bir
kampa komu ve herkes vazife banda yer almt. Da
ha sonra' ilk maymun kuvveti Lanka'nn surlarna kar
hamle ecferek kasrgalar, tarlalarn ekinlerini nasl yere
sererlerse, onlar da surlarn zerindeki nbetileri ylece
yere sermilerdi.

RAMA'NIN URADII YENL

t

Vivisana'nn "yanndan ayrlmas zerine Ravana sa

ray adamlarna yle demiti:
iinizde bana gerekten bal olan bir kimse yok
mu? Hepiniz de bir maymun ordusu grmekle yldnz m?
Lanka'nn kahramanl nerede? inizde kim var ki u bir
avu hayvan ve insandan cm almak zere kalkar ve
hepsinin kkn krar?..
Bunun zerine Lanka genliinin en ok vnd
bir kahraman saylan ndrajit (yni ilh ndray yenen
adam) birka adm ilerliyerek babas olan hkmdara
birka sz sylemek istedi. Kibrinden yanna varlamyacak gibi idi. Gzlerinin iinde gurur ve gazap parlyordu,
az bir arslan az kadar sulu idi. Kollar, sanki elikti
ve her istediini yapmak zere yaratlmt. Karn dzd
ve ikin deildi ayaklar bir ku aya kadar zarifti, fakat
bir zelzele kadar kuvvetli idi. Ve her att adm ortal
?38

sarsyordu. Ravana'nn karsnda son derece nezaketle

ve sanki Himalya bir fni karsnda eiliyormu gibi te
vazulu eildikten sonra sze balad ve sesi, bir tufann
uzaktan aksedii gibi idi.
7 Lanka hkmdar, btn dnyalarn ve cennetin
efendisi, izin verin de o amcam saylan korkak, unutul
sun. Vivisana sevginizden ve iltifatnzdan mahrum kalsn.
O aramzda olmadktan sonra btn Lanka ancak kahra
manlar yurdudur. imdi de izin veriniz de gideyim ve u
fnileri ortadan kaldraym. Emrediniz de Lanka'y ablu
kadan kurtaraym. ayet muvaffak olamazsam o zaman
amcam Kumbakarnay uykudan uyandrnz. Kuduran Ok
yanus, gemileri nasl yutarsa o da dmanlar ylece k
rar. Emrinizi bekliyorum, asl baba!
ok gzel syledin olum!
Ravana yerinden kalkm ve olunu kucaklamt:
Yznde, lmn kudretini gryorum. Git by
lerini yap, nk onlar yapmadan bulutlarn arkasnda
gizlenemezsin. Sara ait olan o byy kendin yap. Yk
sele yksele bulutlarn arkasnda gizlen, oradan, inekler
srsne dm birarslan gibi u adamlara ve maymun
lara saldr. Haydi olum, git ve Vivisanann bir hi oldu
unu isbat et!
Ravana daha sonra saray halkn savarak Sitay ricalariyle inelemek zere Asoka ormanna gitti.
indrajit te ormana gitmi ve derin bir gizlilik iinde
bylerini yapmakla megul olmutu. Dier taraftan sur
lar zerindeki sava devam ediyor ve maymunlar durma
dan dvyorlard.
ndrajit btn geceyi afsunlarn okuyarak, ttsler
yakarak ve adaklar adayarak geirmiti. Birbiri ardnca
adaklk kurbanlarn kestike korkun lklar aksediyor,
onun yapt byden aalar bile titriyordu. Manzara o
139

kadar kt idi ki ay ile yldzlar gkyznden kamlar

fakat o, bylerini yapmaa devam etmiti.
Seher vakti herey tamam olmu, o da gkyzne
ykselmi,-bir bulutun ardnda gizlnmi ve her biri zehir
pskren kobralar gibi ok yadrmaa balamt. May
munlar, bir saat iinde surlardan gerilemek ve sahil ze
rinde toplanmak zorunda kalmlard. Fakat buraya do
oklar yayor, bir kimse de bunlar kimin attn gremiyordu. Maymunlar o derece korkmulard ki Hindistan sa
hilini boylamak iin kpry aramaa balamlard. Mun
tazam bir ordu yerine bozulmu kmeler gze arpyor
du. Biroklar arkalarna bakmyarak kayorlard. Lakman, tlsm bozan adl okunu gkyzne evirmi ve
atmt. Lakman daha sonra barm, ve gkyzndeki
bulutun yok olduunu .sylemiti. nk onun att ok,
btn bulutlar syrmt. Fakat bulutlar syrlm olduu
halde gze grnen bir kimse yoktu. Bu da, maymunlar
bsbtn rktmt/ bunlar oklar bir ilhn atm oldu
unu sanarak bsbtn bozulmulard. Maymunlar deli
gibi haykrarak kayorlard.
Fakat gkyznn daha baka bir blmnde, bir
denbire bir baka bulut peyda olmu ve yine lm saar
oklar yamaa balamt. Lakman bir Tlsm bozan
att. Bulut da ortadan kayboldu, fakat yine bir kimse g
rnmedi. Sonra nc bir bulut daha peyda olmu, yine
maymunlar ok sanana tutmu ve bir sr maymunu
yere sermiti.
Rama ile beraber olan Vivisana her eyi gryor ve
anlyordu:
Bunlar yapan, ndrajit'ten baka bir kimse deil
dir. Nikumbhila ad verilen by sayesinde bu ileri ba
arabiliyor. Fakat insann gvdesiz bir ruh gibi hareket
etmesine imkn veren bu bynn tesiri ancak gn
srer. Ravana'nn lhlarla savat sralarda olu bu
140

by sayesinde ilhlarn da gzne grnmeden dm ve lhlarn by olan ndraya da galip gelmiti.

O zamandanberi ona ndra'nn galibi mnasnda olarak
indrajit diyoruz.
Rma, yeis iinde sordu:
Biz, byle bir dmanla nasl deceiz?
Vivisana anlatt:
Onunla dmenin biricik aresi, ortalk kararncaya kadar gizlenmektir. Ortalk karard zaman gz
leri birey gremez. Ve hi birey yapamaz. Sonra bir iki
gn iinde bysnn tesiri de yok olur. Ormanlara d
nerek Nikumbhila yinini bir kere daha yapmak zorunda
kalr. Onun iin sizin btn ordunuzun bir iki gn iin giz
lenmesi gerektir.
Ayn srada Lakman nc bulutun da tlsmn boz
mu iee de drdnc bir bulutun peyda olmaa balad
n grmt. Ortalk lm veya lmekte olan maymun
larla dolu idi. ndrajitin ldrd maymunlar saymaktansa, denizin dalgalarn saymak daha kolayd.
Drdnc bulutun btnlemesinden nce Grnmiyen lm adn tayan bir ok Lakman'n yanna gir
mi ve onu yere sermiti. Kimse okun nereden ve nasl
geldiini, Lakmann yanna nasl girdiini grmemiti.
Fakat onun yere yuvarlandm grmek Ramay hid
detlendirdi. O da hemen yayn ele alm ve birbiri ardn
ca ok frlatmt. Bunlar, herhangi cin veya eytann
dayanabilecei eyler deildi. lk ok, ndrajit'in bulutun
da bir yangn koparm, ikinci ok alev saan bir ylan gi
bi gkyznde dnp dolam ve peyda olmak zere olan
her bulutu tututurmutu. nc ok, yeryz ile gky
z arasnda yldzlarla sslenen bir blge kurmu ve or
tal karanlklatrmt ve ortaln kararmas yznden
birey yapamyan indrajit Lanka'ya dnmt.
Rama, hasmn uzaklamaa zorladktan sonra kar141

dei Lakman'n dt yere komu onun sapsar ke

silerek hayata veda etmi gibi grndne dikkat etmi
ti. Rama, yayn ve oklarn bir tarafa atarak bir ana yav
rusunu nasl kaldrrsa kardeini ylece yerden kaldrm:
ve kendi kulbesine gtrmt. Teessr o derece idi
k gzlerinden ya gelmemiti. Sanki gzlerinin btn
kaynaklar, bir l gibi kurumutu.
Hem babakan, hem hekimba olan Jambuban Lakman dikkgtle muayene ettikten sonra bir saat kadar du
raklad. nk kesin bir karar veremiyordu. Rama, Vivisana, Sugriva, Angada, hep cesedin yanbanda ses
karmadan durmulard. Ve ayn sessizlik btn orduya si
rayet etmiti. Maymunlarn en k dahi sessiz otu
ruyordu. lerleme, yahut gerileme dncesi kimseyi ilgi
lendirmiyordu. Hatt yaralananlar bile szlanmyorlard.
Ortalk, Lakman'n geirdii byk buhran yznden bu
derece strap ekiyor ve kimse de ses karmaa cesa
ret edemiyordu.
Nihayet Jambuban 'syliyeceini syledi:
imizden biri, Himalya'nn Gandamadan (yn?
Everest) tepesine gider orada aan bembeyaz zamban
otlarndan alp getirirse onun suyiyle ehzadenin hayat
n kurtarmamza imkn vardr. Fakat bu te gnein tek
rar domasndan evvel baarlm olmak icabeder.
Rama:
O halde, onu lm saymamz icabetmez mi? di
ye inledi, nk Gandamadan bin mil uzaktadr.
Sugriva yalvard:
zlme! Ve beni dinle! Hanuman hemen srar ve
o beyaz otu alarak yirmi drt saat gemeden gelebilir.
Rama cevap verdi:
Fakat gne on iki saat sonra doacak! Ey may
munlar hkmdarl
Sugriva:
142

 Evet, dedi, nk maymunlar da az ok hesap bi

lir. u var ki sizin okunuzun yapt yapmack bir gece var
ki ne kadar devam edeceini bilmiyoruz.
Yarm gn devam edecektir, dost Sugriva.
l! Senin yaptn karanlk leyin baladna
gre gnein tekrar domas iin daha ne kadar vakit
var?
Vivisana hesaplad:
Sizin yaptnz karanlk alt saat, sonra Allahn
yapaca'karanlk on iki saat srecek. On sekiz saatte
gidip gelemez misin Hanuman?
Bana saat saysndan baka bir dil ile konuu
nuz!
Sugriva anlatt:
imdi le vaktidir. Yarn gnein domasndan
evvel Ganamadanda biten zamban beyaz otunu alp
gelmi olacaksn. Gecikecek olursan Lakman'a hayat
deil, lm getirmi olursun! Haydi, Hanuman vakit ge
irmeden yr. Gnein domasndan nce geri dnerek
Lakman'a hayat getir.
Rama yalvard:
Evldm. Gnei domaktan alkoymak gerekirse
onu durdur. Fakat Lakman' kurtar ve mutlaka kurtar!..
Hanuman, Rama'nn ayaklarndaki tozu alarak ba
na koymu sonra Sugrlvay selmlam ve derhal sra
mt.
Hu hun hu! diye kkreyen Hanuman durmadan iler
lemekte ve bir gece kuu gibi hareket etmekte idi. Onun
altndaki deniz tuz kokuyor, tepesindeki yldzlar arlar gi
bi vzldyordu. Ve o, bu sesin ne demek olduunu bili
yordu. nk bu lem, hareket lemi idi ve Hanuman
sratinl artrmak hrsiyle hareket etmekte idi. Gkyz
nn gnei batt zaman Okyanusu am ve Hindistan'
gemee balamt. Gece yarsndan nce itrakuta da143

larnn zerine inmi ve birka lhza dinlenmi, daha son

ra kendini toplyarak karsndaki yldzlar uurumuna bir
kere daha sramt. Bir saat sonra, Saraju nehri ze
rindeki, Ayodhya'dan geiyordu. Bharata ile Satrughna'nn
saray damnda dolaarak karde Rama'dan, gzel Sita'dan ve cesur Lakman'dan bahsettiklerini iitmek, Hanuman'n Vreini, deta paralamt. Az kald yere inecek
ve onlara Lakman'n halinden bahsedecekti. Fakat eh
zadeyi kurtarmann da, ldrmenin de kendi elinde oldu
unu hatrlam ve: Kaybedeceim her dakika Lakman'n lmne sebep olabilir demi ve yeni bir hzla ilerle
mee devam etmiti.
Hanuman, gece yarsna doru, Himalya tepesinin
ilhlar taarfndan terkolunan ehri Alakay grmt.
ehrin btn halk, Lankada esir yayordu. Manzara,
yamand- Ortada yle bir ehir vard ki, ahalisinden bir
teki de ehrin iinde deildi. Hanuman, Alakann elmas
yollarndan ve mcevher evlerinden, byk bir sratle
geti. ehir bir'mcevher hzinesi idi, fakat karanlklar
iinde yzyordu. Ve bu ilhlar ehrini sessizlik ile bir
takm a akisler kaplamakta idi. Hanuman, ehri grmek
tense grmemeyi tercih ediyordu. Onun verdii dehet
yznden gzlerini yummu ve btn kuvvetiyle ilerle
mee bakmt. O kadar abuk gidiyordu ki babas olan
Kasrga ilh Pavana dahi ona yetiemezdi.
Alakadarj getiini anlyan Hanuman, gzlerini a
m ve grd manzara dncelerini bir hayli duraklatrmt.
Dnyann en yksek tepesi, bir adm ileride idi. Gk
yz, onun srtna geirmi olduu bir deri manto gibi ve
bu manto gece yldzlariyle ilenmi gibi duruyordu. Man
zara olaanst idi.
Fakat Hanuman, lmek zere olan bir adama ifa
sunmak iin yola kmt. Ve onun iin Himalya'nn en
144

yksek tepesinin gzelliini gzden geirmek iin dahi

duraklyamazd. Onun iin muhteem tepenin etrafnda
dnerek bir maaray aram, onu bulmakta glk ek
mi ise de sonunda bulmu, leylak glgelerinden vcut
bulan bir maarada, zambaklarn beyaz otlarn grm,
ve onlar koparmadan nce, otlar lhna niyaz etmi,
sonra bir tutam koparm, sonra kere eilerek sayg
ve krann belirtmi, nihayet yava yava maarann
azna doru yrm ve burada bir lhza duraklyarak
dinlenmiti. Fakat iyilik etmek iin hareket eden bir kim
senin durup dinlenmesi doru mu idi? Onun iin Geli
yorum .geliyorum. Rama diye bararak tekrar havaya
srad. Ve bir hamlede Gandamadan' at, ve dn se
yahatine balad. Uyuyan Ayodhyay geerek sapsar
Nilgiri tepelerinin zerinden Hindistann gneyini tutmu
tu. Zaferin eii zerinde idi. Fakat grd bir manza
ra az kald kann donduracakt. Gne denizin kenarn
bir damla alevle boyamakta idi. Hanuman, derhal saldr
d. Elini denizin iine koydu, bir olgun meyve gibi gnei
ald ve koltuunun altna sktrd. Ve: Seni, dedi, Lakman kurtarncaya kadar brakmyacam, ve domana
imkn vermiyeceim.
Gne yalvard:
Senin koltuun altnda bouluyorum.
Hanuman aldrmadan:
stersen boul. nk Lakman'n hayat mutlaka
kurtulmak gerek.
Gne bard:
Btn dnya benim aydnlm bekliyor, kafasz
maymun!
Dnya, isterse birka saat beklesin. Bu sayede
bi olmazsa sabretmeyi renir.
Gne:
Dinle! diye yalvard.
145

Fakat Hanuman dinlemiyerek Hint Okyanusu zerin

de umaa devam etti. Nihayet, yorgun, bitkin bir halde
Rama'nn ayaklar ucuna dt ve anlatt: Otlar skarak
suyu ile kardeinizin vcudunu ounuz. Ben de gnn
lh ile mcadele ederek onu domaktan alkoyacam.
nk klar bacaklarm ok styor.
Gne hiddetli idi. Kurtulmak iin alyor ve: Se
ni pis maymun, diyordu. Bir gn senin gvdeni de sura
tna evireceim. Artk brak da gideyim.
Rama bard:
Lakman nefes alyor. Nefes alyor.
Bu szler, Hanuman'n canna can katm ve sevin
dirmiti. Sevincinden kollar dm ve gne umutu.
Utuu zaman vakit, le vakti idi. Fakat gne de Hanuman'n kendisini niin tuttuunu anladktan sonra onu
affetmiti.
Lakman'n kurtuluu bir orman yangn gibi yaylm
ve btn ordu sevinmiti. Deniz de bu sevince katarak
dalgalarna nameler syletmiti.

**

KUM BAKARNAN IN LM

Indrajit, byk by trenini tekrar yaparak yeniden

savaa kmt. Fakat bu defa Rama, t balangtan ona
kar okunu att ve onunla yeryz arasnda kapka
ranlk bir .gece gerdi. Bu yzden Indrajit midini kesme
dii iin bir kere daha taarruz etti. Ve Rama ile Lakman' ldreceini ve amcas Vivisanay esir olarak ge
tireceini syledi. ' Fakat onun be on ok atmasndan sonra Rama tek
rar gayret etti ve yine onunla yeryz arasnda kapka
ranlk bir gece vcude getirdi. Przsz bir yumuaklk
inde yaplan karanlklar, indrajit'in plnn tekrar ksr
latrm ve onu geri dnmek zorunda brakmt.
Olunun muvaffak olmasna imkn kalmadn gren
Ravana baka bir are dnm, bir dev olan kardei
Kumbakarna'nn uykusundan uyandrlmasn emretmiti.
Bu, canavar, hakikaten bir devdi. Ve kulaklarnn her biri
arap fs byklnde idi. Ravana'nn lkesinde yaa
yan herkes, onun kardei Vivisana'nn gitmesindenberi,
son derece zgn olduunu bildii iin ses karmyor, ve
onun houna gitmeyecek bir ey sylememee dikkat
ediyordu. O, ne emrederse onu yapyorlard. Halbuki f
kulakl dev, tam alt ay uyuduu zaman kendisine silh
tesir etmiyordu. Alt ay uyumadan bir saat nce dahi
147

uyandrlsa, bu masuniyeti bertaraf oluyordu. Fakat kim

se, Ravana'ya bu hakikati sylemee cesaret edememek
te idi. Rayana'mn kendisi bunlar bilmiyor muydu? phe
yok ki biliyordu. Fakat felketi boylayan bir insan, deli
ler gibi hareket eder. Onun iin Ravana da kendi kendi
ne yle dnmt: Rama, basbaya bir adamdan
ibaretti. Geceleyin de gndzn de her eyi ayni kuvvet
te gren Kumbakarna tarafndan kolaylkla ldrlebilir.
Bir devin basbaya bir adamla dvmesi iin tam isti
rahat etmi olmas ve silh ilemiyecek hale gelmesi za
rur deildir. Onun iin, bir ocuk bir saz parasn nasl
krarsa, kardeim de Ramay ylece paralyacaktr. He
le onun sr sr maymunlarn etiyle karnn doyurmas
her zaman ele geirilemeyecek bir frsattr.
Byle dnen Ravana hemen bard:
Kardeimi uyandrnz da bir sr maymun etiyle
karnn doyursun'.
Fakat koca devi uyandrmak kolay bir i deildi. B
tn canavarlarn barp armalar onu uyandrmaa
deil, kmldatmaa bile kfi gelmemiti. ri meelerin b
yklnde davullar, fil kula iriliinde defler, on kap
lann kkremesi gibi haykran gonklar baucunda aln
d, binbir yabani kz brp bard halde, devi ye
rinden oynatmamt, fakat btn bu vastalarla onu
uyandrmak iin uralyor, gkyzndeki gne yerin
den oynad halde devin bir kl bile kprdamyordu.
Gittike ykselen ve dayanlmayacak derecede orta
l sarsan btn bu seslere bir de ikenceler ilve olun
mutu. Yzlerce canavar, onun salarn yoluyor, birok
lar onun sakaln ekiyor, niceleri onun kirpiklerine as
lyor, bazlar da yatana ate koyuyor, bazlar kzgn
maalarla ayaklarna, kollarna ve ensesine dokunuyor
lard. Nihayet binbir c a n a v a r yavrusu ayaklarnn altn
148

kzgn inelerle trmalamaa ve dalamaa balamlar

ve bu son teebbs ie yaramt.
nk bu mthi ayaklar kmldam, derken Kumbakarna bir dan depreme tutulmas gibi titremi, ve niha
yet uyanmt. Btn Rakasalar: Rama'nn katili uyan
d diye barbar baryorlard. Bunlarn sesleri Ramann
ordusu tarafndan iitilmiti.
Vivisana da durumu anlyarak Ramaya Kumbakarna'nn hayatna ait her srr bildirmi, ve szlerini yle
bitirmiti:
Ey insanlar arasnda bir hkmdar olan Rama!
Bu iri kulak, tam alt ay uyuduu zaman, bir gn iin fni
likten kurtuluyor, ve kendisine bir zarar gelmedii halde
her istediini ykyor. lh iva yllarca nce ona bu im
tiyaz vermiti. Fakat Ravana, hkm giymi bir halde ol
duu iin, akln bana toplyarak dnemiyor. Bu yz
den bu dev de, vaktinden evvel uyandrlmtr. Bu sebep
le ona her silh tesir eder. Ve sen onu ldrebilirsin. E /
Ravana! Sen ne diye ellemin karsn kararak Lankayt
lme mahkm ettin?
Vivisanann szleri henz bitmiti ki, Lanka'nn sur
lar zerinde, korkun bir ekil belirmiti. nk kafas,
gkyzne deiyordu. Gzleri bat vaktindeki gne ka
dar iri idi. Burun deliklerinden bir kara duman yaylyor
ve bu zehir, yaknda duranlar yere seriyordu. Bacaklar,
yz filin baca kadar kaln, fakat kaplan bacaklar ka
dar tetikti. Bu bacaklarla bin maymuna bir tekme atyor
ve hepsini ldryordu. Kollar birer da gibi idi ve bir
adam sinekleri nasl ldrrse, o da maymunlar ve e
bekleri yle ldryordu. Azn ap nefes aldka bir
sr empanzeyi yutuyor ve bunlar denizin dibini boyla
yan gemiler gibi yok oluyorlard. Mthi dev, bunlar yut
tuka, Maymun eti amma lezzetli imi diyor ve Rama'nn ordusuna saldrarak korku ve lm yadryordu. G
149

nn yar gemeden, mthi dev, ordunun drtte birini

haklamt. Lakmann oklar, derisini bile delemiyordu.
Geri Ramann oklarndan birka onun etine saplanm
t, fakat tesir etmemiti. Rama, askerlerinin kamaktan
baka bir ey yapamadklarn grerek. Hanuman'n sr
tna sram ve ona: Haydi olum! demiti, ilerle, senin
yardmnla onu yere sereceiz. Sen onun bacaklarn sr,
ben de baltam suratna, kollarna ve ensesine indirece
im. Haydi, o bizi yutmadan evvel, biz onun hakkndan
gelelim.
Kahraman Hanuman, bir devin sesini bastran bir n
ra atarak irileebilecei kadar irilemi ve ileriye atlm,
dilerini devin bacaklarna saplamt. Devin can acd
iin kkredi ve ortalk titredi. Rama, tam bu srada, kar
gsn. devin ak azna att ve devin azndan nehir gibi
kan bopnarak az kald Rama ile Hanuman' boacakt.
Canavar canl bir maymunu yakalyarak Rama'nn zeri
ne atm ve onu Hanuman'n srtndan yuvarlamak iste
miti, Rama az Kald yuvarlanyordu, fakat kendini top
lam ve baltasn kullanarak devin sa kolunu bimi, ve
bu kol, bir sr maymunlar ezerek yere yuvarlanmt.
Sol kolu ile Hanumann boazn skarak onun di
lerinden kurtulmak isteyen dev, sa kolunun biilmesi
zerine, sol kolunu, Rama'nn kafasna indirmek istedi.
Fakat Rama, onun ne yapmak istediini anlyarak, Hanuman'n srtndan atlam ve devin darbesinden korunmu,
sonra yine baltasn kullanarak fil hortumunu bimee
urayormu gibi onun sa kolunu da dirseinden bi
mi. bu kol da yere derek bir sr empanzenin l
mne sebep olmutu. Mthi dev, hl dvmee de
vam ettii iin, Hanuman' tekmelemi, o da baygnlk ge
iren bir kadn gibi yere yuvarlanmt. Rama tam bu s
rada devin grtlana bir mzrak saplam, ve baltasiyle
150

kellesini bimiti. Devin kellesi karaya deil, fakat deni

zin mavi sularna dm ve deniz birdenbire elli kula
ykselmi ve kaynayan st kazan gibi kabarmt. Daha
sonra devin gvdesi Lanka'nn surlar zerine dm ve
Lanka'nn iindeki canavarlarla eytanlar, hep birden a
lamaa balamlard.

NDRAJTN HLES
Btn Lanka Kumbakarna'nm lm yznden ma
tem inde idi ve bu mtem aylarca devam etti. Hi bir
cenk eri, ehirden karak Ramaya meydan okumaa ce
saret edemiyordu. ehrin inden elence nmeleri ak
setmiyordu. nk Ravarra'nn yirmi gznden yalar ak
yor ve matemi dinmek bilmiyordu. Ravana alaya alaya
diyordu ki:
Ey benim Kumbakarna'm! Seni vaktinden evvel
uykundan uyandrdm iin beni affet! Seni uykundan
uyandrp lme srklediim iin beni balamaz m
sn? Benim kafam, ne fenaym ki byle bir tedbiri ho
grd! Benim dilim, ne uursuz bir dilmi ki, onu uyan
drmak iin emir verdi ve o devler padiahn felkete
sevk etti. Benim koca kulakl kardeim, imdi sen nere
desin? teki dnyalarda kimlerle dp kalkyorsun?...
Ravana'nn btn ailesi de yas tutuyordu. Rakasa'larn her biri, len kahramann erefine alyordu. Hatt
kahramanlarn en kat yreklisi saylan ndrajit bile, nice
gnler bir ocuk gibi alamt. Rakasa'larn her biri,
durmadan alyor ve gnlerini ah vah iinde geiriyor
lard. Bu hal aa yukar bir ay devam etti.
Fakat Rama'nn Vanaralar (maymunlar), canavar
larn bir ay kadar mtem tutmalarna ses karmadktan
sonra Lankann duvarlarna dayanmlard, Sugriva, o
152

cuklarn topla oynamalar gibi dalar skyor ve Lankann zerine yuvarlyor; Angada, koca aalar, mzrak
gibi frlatyor, Hanuman, kafasiyle vura vura surlar sar
syordu. Rama ile Lakman, dier maymunlarn yardmiyle tahtadan bir duvar ryor ve onun yardmiyle orduyu,
Rava'nn altun ehrine sokmak iin urayorlard.
Ravanann oullar, Rama'nn ordusiyle dvyor
ve gkyznde uan krmz arabalarla gelerek, orduya
bir sr zarar veriyorlard. Sava gnlerce ve aylarca de
vam etmi ve Ravana'nn btn oullar talihlerini dene
miler ve fatih orduyu durdurmak iin ellerinden geleni
yapmlar, fakat fatihleri pskrtememiler ve denize dkememilerdl.
Ravana, oullarnn birbiri ardnca helk olduklarn
grnce bsbtn sabrszlanmaa balamt. l cana
var ynlarnn gittike artmas onun kederini artryor
du. Hiddeti o dereceye varmt ki Sitaya daha fazla i
kence edilmesini emretti. Fakat o iffet prlantas, bu ezi
yetlere de tahamml etmi ve Rama'ya kar ballk an
dn bozmay aklndan bile geirmemiti.
Bu srada indrajit, dmana kar mthi bir pln ha
zrlad. Ve byclk sayesinde Sita'nn bir tpksn v
cuda getirerek uan arabasna koydu ve bir sr cana
varlarla savaa kt. Fakat bu defa, kendisini lmden
koruyan Nikumbhila yinini de yapmaa lzum grme
miti. Hiddeti yznden buna dahi aldr etmeyecek de
recede atlganlk gstermiti. ndrajit en yaman oklarn
atm ve maymunlar darmadank etmi ve biroklarn
ldrmt. Hanuman dahi tekrar dvemeyecek dere
cede yaralanm bulunuyordu.
Rakasa'lar, empanzelerin ve ebeklerin zerine
saldryor ve onlar havu yer gibi yiyorlard. Bir maymun
bir cevizi nasl krarsa onlar da kk maymunlarn ka
falarn ylece kryorlard. Bunlar ktlk gibi, veba gibi.
153

Rama'mn ordusunu krp geirmekte idiler. Buna muka

bil maymunlar, Sitaya dokunmasn diye, indrajit'in ara
basna bir ta bile atamyorlard. Rama ile Lakman da
Sita'y grdkten sonra ne yapacaklarn armlard.
Nihayet Indrajit, Rama'mn kendisini grm olduuna
emin olduktan sonra klcn ekmi, Sita'nn kellesini
uurmu ve Sita, tam bir l gibi iki para halinde, deni
zin kysna dmt. Manzara mthiti. O kadar ki gk
yznde uan akbabalar, kafalarn kanatlarnn iinde
saklyarak uzaklamlard. ahinler, kartallar, bu man
zaray grmemek iin ykselmiler, ve hi bir ey grme
yecek derecede ykselmilerdi. Yalnz kular deil, tim
sahlarla kpek balklar da bu mthi manzaray grme
mek iin denizin diplerine dalmlard.
Daha sonra indrajit atlarn kamlam ve adamlariyle birlikte Altun ehre dnmt. Lanka'nn kaplar,
onun i)n ana kollar gibi almt. Btn ehir sevin
iinde idi ve her evden yine kahkahalar aksediyordu. Her
sokak, bin gne dpmu gibi prl prld. ehri abluka
etmi olanlar derin strap iinde idiler. nk Sitann
ldn grmek hepsini yldrmla vurulmua evirmi
ti. Lanka'nn sokaklar neeyle alkanyorken sahil boyu
derin bir yas iinde idi.

NDRAJT'N LM
Tam bu sralarda, kimsenin farkna varmad bir h
dise vuku buluyordu. Vivisana ile Rama'nn kardei, kim
se tarafndan grlmeksizin Lanka'ya girmilerdi. Rama'dan baka bir kimse, onlarn nereye gittiklerini, ve zafer
kazanarak geri dnen canavarlar arasnda ne yapmak is
tediklerini bilmiyordu. Vivisana, bycln birok sr
larna vkf olduu iin, Lakman' bir kimsenin gireme
dii ehre sokmutu. Rama ile Vivisana bu pln gr
mler ve Vivisana ona u szleri sylemiti:
Indrajit, Nikumbhila yinini yapmam olduuna
gre onu ldrmek mmkndr. Lakman benimle birlik
te gelerek Ravana'nn neslini imha etmelidir.
Rama sordu:
Bunun aresi ne? aresi varsa Sitann katilini
cezaya arpmakta gecikmeyelim!
Vivisana anlatt:
Fakat onun ldrd kadn, Sita deildi!
Rama ile Lakman hayretten donakalmlard. Vivisa
na anlatt:
Bunun bir oyun olduuna inanyorum. Sita'y al
koymak in kardelerinin, binlerce kimsenin, bilhassa
Kumbakarnann lmn gze alan Ravana'nn, onu o
luna teslim edeceine inanr msnz?
ki karde yalvardlar:
155

 Aman anlat. Szlerin ruhumuzun susuzluunu gi

deriyor.
Vivlsana devam etti:
Indrajit'in yaptklar byden ibarettir. Ben de b
y sayesinde Lakman', Lanka'nn iine gtreceim.
Benim bildiim bir yol var ki bizi dorudan doruya eh
rin gbeine vardrr, indrajit, by yinini yapmak iin
ormana gitmek zere olduu iin biz de onu takip eder
ve hakkndan geliriz. Fakat bu frsat karmamak lzm
dr.
kisi birlikte hareket ettiler ve ehre girdikten sonra
Indrajit'in peine dtler ve nihayet onun by yinini
yapmak zere ormana doru gittiini anlyarak onun tut
tuu yolu tuttular.
Indrajit'in o gece Asoka ormannn kenarndan ge
mesi, bir,uur olduu gibi Lakmann Sita'y grmek ve
onun Sarama ile konutuunu dinlemek apayr bir talih
eseri idi. Sita'y hayatta grmek ve onun konutuuna
iitmek, az kald, Cakman'n sinirlerini bozmasna sebep
olacakt.
Asoka ormanndan ayrlmalarndan nce Sita'nn Sarama'ya u szleri sylediini iitmilerdi:
Rama, kocanzn yardm sayesinde ikimizi kurta
racaktr.
Fakat daha fazla durmadlar ve avlarn karmak is
temediler. nk ndrajit'i mutlaka bu gece ldrmek ge
rekti. Onun iin, Sita ve Sarama ile konumay son de
rece zledikleri halde dakika karmadan yollarna de
vam ettiler.
Ormann diplerinde durmulard. Burada, sanki eri
mi mehtapla dolmu gibi duran bir derenin kenarnda
kymetli talardan yaplan bir mabet bulunuyordu ve ikisi
burada indrajit'i grmlerdi. nk btn silhlarn 156

kararak ykanmak zere suya girmiti. Sonra sahile

karak duaya koyulmutu. Mcessem ibadet kesilmi gibi
idi. Lakman derhal onun zerine atlmt.
Indrajit mthi grledi:
Buraya gelmee nasl cesaret ettin!
Lakman cevap verdi:
Seninle dvmee geldim. Hazr ol, nk he
men vuracam!
Seni kpek seni! Vivisana'nn seni getirmi oldu
unu grdm. Hain amca! Seni hainlerin pri veya ah
saymak icabedecek! Sen korkakln en mthi rnei
sin. Ve bu kehleyi beni ldrmek iin buraya getirmi bu
lunuyorsun. Demek ki ona, by yinini yapmadka fni
olduumu syledin. Fakat fni de olsam, bu maymunla
rn kardeine Rakasalarn nasl dvtklerini gstere
ceim. Haydi sr bakalm kpek!
Ramann kardei bard:
Evet, srraam, fakat kpek gibi deil! te
amcanzn silhn size veriyorum. Onunla dvnz.
Lakman, elini Vivisana'nn knna uzatm ve klcn
ekerek Indra'nn galibine atm, kl zangr zangr tit
reyerek ayakucuna dmt.
Lakman daha sonra bard:
Artk ya sen bana, yahut ben sana lmn tad
n tattracam. Haydi bakalm, ey kstahln en koyu
lekesi!
Indrajit klc kavramasiyle sava balamt. Arslan1ar gibi dvyorlard. Baryor ve birbirlerine saldr
yorlard. Kh birbirlerine sokuluyor, kh birbirlerinden
uzaklayorlard. Ustura ucu kadar keskin kllar kalkp
iniyor ve yaralamyordu. Fakat iki hasm birbirine denkti.
1En sonunda Lakman, hasmnn elindeki klc yere d
ren yaman bir darbe indirmi, yeis iinde kaan Indrajit
mabede doru koarak Lakmann zerine, mabede V9
157

ilha aft olan kandilleri, mealeleri ve anaklar atmaa

boalmt. Fakat Lakman, oyun hnerleri gsteriyor
mu gibi onun att her eyi karlayp biiyordu. Niha
yet Lakrflan hasrm yakalad ve klcn btn . kuvvetiy
le onun gvdesine saplad ve onun ruhu, sevin iinde o
eytanet kafesinden kurtuldu ve asl kayna olan son
suzluk lemine kavutu. Fakat bu ruhun kurtulurken ko
pard sevin l, ne mthi bir lkt.

NDRAJTN CENAZES
Ravana, olunun neye uradn haber ald zaman,
kederinden bir sr fildilerinin yreine saplandn his
setti. nk nice nice zamandanberi Lanka'da esir bu
lunan ba- Tanr ndra, Indrajit'in lm zerine isyan et
mi ve sevine sevine gkyznn yolunu tutmutu. Ra
vana ile herkes onun* kurtuluunu grmler ve sevincini
hissetmilerdi. ndra da, gkyzne vardktan sonra yal
nz olmakla beraber yeniden saltanatn kurmutu.
Ravana:
Ey benim bulutlarda oturan Indra'ya galip gelen
ve btn dmanlarn yenen olum! diyerek alyor ve
cesedinin yere serili olduu yerden ayrlmyordu. Btn
saray halk ile btn bendeleri de hep burada idiler. Ce
set, krmz izgilerle ilenmi fildii gibi idi. Gzleri ka
pal, ve dudaklar kenetli idi. Rzgr salarn okyarak
rpertiyor, ve lhlar yldran kahraman, artk babasnn
iine korkular veriyordu. Ravana, olunun ldn an
lam ve kkleri baltalanan bir aa gibi sarslmaa ba
lamt. Kendi kendine: lm bu demek! Daha nce l
m, bu ekilde grmemitim. Artk anlyorum ki, ben Sitay buraya getirmekle, bir kadn karm deildim, mem
lekete lm getirmi bir adamdm. Diyordu.
159

Ravana bu ekilde alayp szlyor, fakat alayp sz

lamalar olunu yeniden hayata kavuturamyordu. ndrajit'in kars, onun lei zerine atlm ve bir dii arslan
yavrusunu nasl yalarsa onu ylece okamaa balam
ve bu dkamalarnn bir karln beklemiti. Fakat ndrajit ne bir nefes alm, ne de bir eli oynamt. nk bir
daha kalkmamak zere yere serilmiti.
Tam bu srada Ramann elisi gelmi ve iki taraf
arasnda mtareke iln etmiti:
Bizim tarafmzda btn sahil temizlenmitir ve
askerlerimiz ehre giren yol zerinde yer almtr. Siz de
llerinizi toplaynz ve trenler yaparak yaknz. nk
aramzda mtareke vardr.
Ravana bu szleri, iittikten sonra Rama'nn hkm
dar soyundan gelmi olduuna inand. nk ancak te
miz bir'soydan gelen bir insan, din trenlerin ne zaman
yaplacan kestirir ve o zaman mtareke iln ederdi.
Bunun zerine Lankada cenaze treni yapld ve e
hir halk sahile doru ilerlediler. Herkesten nce kadn
lar ilerlemilerdi ve bunlar kocalarn veyahut oullarn
kaybeden kadnlar gibi keder iinde idiler. Rama ile Lakman, bu gzel ehrin kadnlarn felkete urattklar iin
zlerek aladlar.
Dgha sonra siyah mermerden bir tabut iine konan
cenaze geti. Gkyznn ieklerini yolan adam, en di
hrsz gibi ieksiz gtrlyordu.
Onun arkasndan kars ile on yandaki olu, daha
sonra bir sr cenk erleriyle birlikte Ravana geliyor. Ve
hngr hngr alyorlard. Halleri, nceden giden ve ses
siz sessiz alayan kadnlarn tam zdd idi.
ehrin kaplar alm olduu iin altun krmzs olan
Lanka btn gzelliiyle ve ihtiamiyle gze arpyordu.
Geri gne ve ay, k vermiyordu, fakat buras hi bir
zaman ksz kalmyordu. Nar rengi mcevherlerle ss
160

lenen mabet, zebercedden ylanlarla ilenmi gm du

varlar, zmrtlerle ilenmi evler, platinden havuzlara a
rl arl akan fskiyeler, insanlar da, maymunlar da hay
ran brakmt. nk hepsi de indra'nn yaad lem
den baka bir yerde byle bir harikann bulunabileceine
ihtimal vermiyorlard.
%

Ttsler yanyor ve bin khin dua okuyordu:

Sen sular zerinde lmeknsn!
Sen yeryznde lmeknsn,
Sen havalar iinde lmeknsn!
Ey ruh, tozsuz esrar yollarna git,
Allah'n huzuruna var
Ve orada ebed ihtiam iinde yaa!

RAVA N A'NIN DM ES

indrajitin lm, Ravanann yreine bir kobrann

zehirl gibi ilemiti. Artk Sita'y ikencelere uratmak da
ona haz vermiyordu. Onun iin adamlarnn ona iyi mua
mele etmelerini emretmiti. nk ilk evldn kaybetmek
yznden ona kar hi bir alka hissetmez olmutu. Fa
kat onu Rama'ya da gndermek istemiyor, byle bir ey
yaparsa, hanedannn erefini alaltacan sanyordu.
Kardei Vivisana t balangta kendisine bu yolda t
vermi olduu iin onun dediini yapmay kibrine yediremiyordu. Onun iin matem mddeti getikten sonra eh
rin kaplarn atrm ve Rama'y ortadan kaldrmak iin
emir vermiti.
Onun on az on volkan gibi idi. On takm dii, im
ek gibi akyordu. Yirmi koliyle kulland on yay, bir
sr arslan gibi kkremekte idi. Onun peinden ayn de
recede korkun canavarlar gelmekte di. Kimi yar ars
lan, yar fildi. Kimi srtlan suratl fakat insan ayakl idi.
Kimi timsah yzl, fakat kaplan bacakl idi. Daha baka
lar yar maymun, yar kurt idiler. Yahut insan yzl kap
kara pars idiler. Ve bunlarn hepsi karlaacaklar insan
lar ve maymunlar yemek veya ldrmek iin saldryor
lard. Kederden yaplm davullar, dehet verici defler,
kalplere yeis salan gonklar, maymunlarn yreini oynat
mt. Kahraman Hanuman bile cesaretini toplyarak ha162

reket etmeden nce titremiti. Angada da evvel kork

mu, sonra Hanuman gibi davranmt. Dalar yerinden
oynatarak top gibi frlatan Sugriva hepsine bard:
Dmanlarn zerine saldrarak onlar yere seremezseniz korkudan leceksiniz! Haydi, ileri! leri karde
lerim .ileri...
Korkudan titreyen baran, hiddetten kpren, s
rayan maymunlar, canavarlarn zerine saldrmlar ve iki
taraf savaa koyulmulard.
Ravana'nn gkyznde dolaan arabas btn sa
va alannn tepesinde dolayor ve Rama ile Lakman'
ldrmek iin frsat gzetiyordu. Nihayet, bunlarla kar
lamak imknn elde etmi, ve ikisi btn kuvvet ve
azimleriyle ona, kar durmulard. Fakat ikisi de biliyor
du ki bu araba iinde duran adam, insanlar tarafndan
deil, lhlar tarafndan dahi kolay kolay yenilemezdi. Za
ten onun btn kuvvet ve kudreti, yn yn Tanrlar
esir etmesine dayanyordu.
Hareket etmek ve i baarmak iin hissettikleri de
rin istek bu dnceler zerinde fazla durmalarna imkn
vermiyordu. Onun iin durmadan hareket ettiler. Fakat
Ravana'nn att on oka kar, onlar yalnz iki ok atabi
liyorlard. Ravana'nn yirmi gzne kar onlarn iki ift
gz i gryordu ve ikisi de onun arabasndan baka
bir ey grmyor ve btn oklarn ona atyorlard. Ok
lar, lk koparp lm alar kuruyor ve uan kular bi
le bu alara dmekten korunamyorlard.
Lakman, Ravana'nn drt kolunu ve iki kafasn kes
meye muvaffak olmutu. Fakat bu muvaffakiyeti kazan
dktan sonra bir kobra oku, onun koluna isabet etmi ve
kolunu kullanmasna imkn brakmamt.
Kardeinin sava bitmeden ekilmek zorunda kald
n gren Rama, iki misli hnerle dvmek gerekletiini anlad ve bir sel gibi kkreye kkreye en mthi ok
163

lar att. ndrann oku, iva'nn hnc, gne alevi ve ay

kasrgas bu oklar arasnda idi. Fakat bir ahin, avnn
tylerini nasl yolarsa, Ravana da. oklar havada karl
yor ve bunlar krletiriyordu.
Tam bu sralarda, lh ndra ay aydnl kadar be
yaz olan ve kanatl atlar tarafndan ekilen arabasn Ramaya gndermi ve arabay sren Matali, hemen bin
mesini sylemiti. Araba derhal ykselerek Ravana'nn
arabas karsna dikilmi ve Rama, dev krala kar: Ar
tk seni doyuracam, ey gnahlarn alevi! diye barm
ve en keskin oklar atmaa balamt. Ravana, arabas
n u ve bu taraflara srerek bir takm manevralarla ko
runmak istemise de muvaffak olamamt. Rama, bir ara
lk arabadan aa bakm, ve maymunlarla canavarlarn
birbirlerine giritiklerini grmt, iki taraf birbirinin kv
rmlar iinde birbirinden ayrdedilemeyen iri ylanlar gibi
idiler. Ravana bu frsattan faydalanarak bir okla, Rama'nn arabasn sren Matali'yi yaralam, daha sonra att
bir oku Rama'ya isabet ettirerek onu da yere serilecek
hale getirmiti.
Fakat Matali derhal Rama'ya bard:
ndra, bu on bal ejderhay ldrecek okun da
senin elinde bulunduunu sylemiti. Sen, dnyay bu
canavardan kurtarmak iin yaradldn. Ruhunun, Rama
gvdesine girmeden evvelki halini dn, hafzan topar
la da hangi oku kullanacan hatrla. Onun ad Tann
Oku dur. Cihanlara hkim olan Ulu Tanr, senin dou
mundan evvel, bu oku kullanmay senin kafana koymu
tu. Bu ok t senin terkin iindedir. Artk bu oku, beiin
den ek de yayna koy ve Ravanay mezarna gnder!
Rama, bu szleri derinden dnrken Matali dmensiz bir kay, frtna iinde idare eden bir kayk gibi
arabay idare ediyor ve Ravana'nn ok sanandan ko
runuyordu.
164

Nihayet Rama, iinden bir ses duydu: Tanrnn us

turas adl oku kullan! ve hemen elini uzatarak o oku
ald. Ve bu okun, susam bir canl varlk gibi kmldad
n hissetti. Ok, bir kaplan kuyruu gibi hasmn krba
lamak istiyor ve azgn bir ylan gibi hkryor ve slk a
lyordu. Ok, bir kartal hamlesiyle Ravana'nn att b
tn oklar havada datarak ve gkyzn deta taryarak hedefine yrd. Ravana katka o da, onu takip
ediyordu. Kaan Ravanaya, sanki rzgr: Ge kaldn,
ge kaldn diye baryordu. Ve sanki lhlar bir az
dan: Ge kaldn! diyorlard. nk Ravana, Himalyalar dyormu gibi dyor ve ok onun beynine saplan
m bulunuyordu. Btn kafalar paralanm ve kendisi,
korkun manzaralar gzlerinin nnden geirerek yere
yuvarlanmt.
Hkmdarlarnn yenildiini ve ykldn gren Rakasalarn hepsi de canlarn kurtarmak derdine dm
lerdi. Fakat kahraman maymunlar bunlarn peini brak
mamlar, ve ortalk kararmadan Lanka'ya girerek btn
ehri zaptetmilerdi. Ancak aman dileyen dmanlar ko
rumulard. Hanuman, Asoka yolunu tutarak ormana dal
m ve Sita'ya mjdeler gtrmt:
Ravana lmtr diye barm, fakat dul ka
lan kadnlarn kopardklar lklar, onun sesini bomu
tu. Lanka bin yldanberi ilk defa olarak kapkaranlkt.
nk Ravana'nn lm ile btn ilhlar kurtulmular
ve btn Lankay aydnlk iinde tutacak bir kimse kal
mamt. Buras da her yer gibi mevsimlerin ve gnlerin
saldrlarna akt.

R A V A N A N IN C E N A Z E S

Vivisana, kardei Ravana'nn dp ldn grn

ce derinden kederlendi. Ravana ve Kumbakarna ile ge
irdii ocukluk htralar ile lh iva huzurunda yllar
ca dayandklar ileleri, indrann emri altndaki lhlarla
yaptklar muharebeleri, cenneti ele geirmek iin giri
tikleri savalar ve kazandklar zaferleri, daha sonra Lanka'da geirdikleri bin yllk bar ve bahtiyarlk devrini,
gznn nne getiriyor ve ac ac alyordu.
Sevgili kardeim Ravana! diyordu, ikimiz birlikte
ayn memeyi emmi olduumuz halde, sen benim yard
mmla ldrlm bulunuyorsun. Ben ne yaptm? Ve kim
beni bu ekilde harekete srkledi?
Vivisana, daha sonra kardeinin cesedi zerine eil
di ve onu yoklad.
Geri Ravana'nn birok azlar susmutu, fakat bi
ri henz konuabiliyordu. Ravana kardeinin aladn
grerek:
Alama, kardeim, dedi, nk sana kar hi bir
kinim yok! Ruhumun bir zerrecik kuvveti kaldiyse, onu da
seni affetmek iin kullanyorum. Lanka'nn dullarn ve
kszlerini gzet. Benim yerime tahta ge. Fakat benim
gibi deil, bir babann ocuklarn idare etmesi gibi, hal
k idare et!
166

Ravanann syledii bu son gzel szler Vivisana'y

bsbtn kederlendirdi ve onu alatt.
Tam eskisi gibi konuuyorsun! Sanki genlik a
mzn Ravana's yeniden dirildi. O zaman, asalet senin
ziynetin, merhamet ve iyilik her hal ve hareketin, geni
kalplilik iarnd. Her szn tatl idi. Ne olur Ravana, ken
dini derleyip topla ve yaamak iin- gayret et ve eski ih
tiamnla Lanka'da hkmdar ol.
Fakat Ravana lyordu ve lm onu avucunun iine
almt.
Rama, Lakman'a sordu:
Ravanamn tamamiyle lmesinden evvel yaplma
s mnasip olan hareket nedir?
Lakman bunu bilmediini yle anlatt:
Biz on drt yldr, gebe gibi yayoruz. Cenk i
lerine o derece daldk ki sivil hayat deta unuttuk. Bana
kalrsa Vivisana'ya sorunuz. nk o bin senedenberi bu
ilere alktr.
Bunun zerine ikisi Vivisana'nn yanna giderek ar
zularn bildirdiler. O da meramn ylece anlatt:
Hkmdarlar tarafndan sayg gregelen bir tre
ye gre, bir hkmdar yenmi olduu bir hkmdardan
af diler. Daha sonra kendisinden hayatta rendii en
byk dersin ne olduu, daha sonra memleketi hakknda
ne dnd, tebaas ve eleri hakknda ne istedii so
rulur.
Bunu anlyan iki gen ellerini kavuturarak, son ne
feslerini vermekte olan Ravanann nnde diz km
ler ve kendisinden suali sormulard:
Ravana evvel u szleri syledi:
Ey dmanlar yere seren kahraman! Evvel se
ni grmek isterim!
Rama, derhal okunu ekti ve yere saplad. Son
ra Ravana'y kaldrd ve gdesini bu oka dayad ve
167

bunlar direk gibi onun gvdesini tuttu, lmekte olan

dev kral, onun bu hareketinden holarm, glmsemi
ve Rama, demiti, sen lm halinde olan bir cenk erine
nasl muamele edileceini iyi bilen bir adamsn. Bir takm
bilgisiz esnaf, belki bana, dayanmak iin yastklar geti
rirlerdi. Fakat bu hareket, senin kahraman olduunu be
lirtiyor. Bana ok gzel muamele ettin. Ve bana yastk
gibi yumuak eyler sunarak hakarete uratmadn. l
mmden evvel bana sayg gstererek ruhumu honut et
tin.
Rama anlatt:
Ey hkmdar kahraman! Biz sizden ders almak
isteriz. Ltfen suallerimize cevap veriniz!
Sizi affettim. Rama! Arzularm sizin takdirinize
brakyorum. Hayat felsefesine gelince ona dair bir keli
me syliyeceim, sonra hayata veda edeceim. Syliyeceim sz ksadr, fakat dorudur. yi bir i ile
mek istediin zaman, derhal baar. Fena bir i i^
lemek iin meylettin mi, o ii baarmay daima geciktir.
Benim hayatm sizin iin ibret dersi olsun. Ben bir za
manlar gkyzne varan bir merdiven kurmay tasarla
mtm. Maksadm, her kavmin kolaylkla Tanrya kavu
mas idi. Fakat bu iyi ii gnden gne geciktirdim. Geciktire geciktire btn ii unuttum. Fakat vaktaki Surpanaha geri dnerek beni Sita'y karmaa tevik ettii za
man bir dakika gecikmedim, hemen harekete getim. Ve
hepiniz bu hareketimin neticesini biliyorsunuz. Bu rnek
ten ders alnz, iyiliklerinizi durmadan yapnz ve bu iyi
likleriniz feragate dayansn. ahsnz ve zevkinizi ilgilen
diren ilerde ise, duraklayn ve bunlarn zihninizi rahat
sz etmesine kadar sabredin!
Ravana bu szleri syledikten sonra en son nefesi
ni vermi ve Ramann ayak ucunda lm; ruhu, beyaz
ateten bir ku gibi gkyzne ykselmiti. Kt bir ha
168

yat srmesinin cezasn dnyada verenler, hirette ceza

ya arplmaktan kurtulurlar. Ravana da bu dnyada ce
zasn bulmutu ve daha fazla ceza grmesine yer kal
mamt. Onun iin- ruhu. Tanrsna ykseldi.
Ertesi gn cenaze treni yaplm, cesedi yaklm
ve klleri denize serpilmiti. Rama. Vivisana'y Lanka h
kmdar iln ederek yeni hkmdarla bir bar andlamas yapmt.*
*
**

STA'NIN GERD MTHAN

On drt yllk ayrlktan sonra bulumann verdii
bahtiyarlk o derece derindi ki Rama ile Sita'dan bunu ta
rif etmeleri istenseydi, kelime bulamazlard. Bir yabanc
diliyle, bir airin szleriyle, bir yazarn kalemiyle bunu ta
rife imkn m var?
Onun iin Sita'nn ektiklerini anlatarak hikyemize
devam ediyoruz. Eski Hindistanda hkm sren bir de
te gre karlan bir kadn kendi yurduna dnd zamn. uzak kald mddete temizliini muhafaza ettiini
isbat etmek zorundadr. Geri Vivisana kralie kars Sa
rama ile dier Rakasalar, Sita'nn, Ravana'dan daima
uzak kaldna ahitlik etmilerdi, fakat Rama ile Sita, Sitann ateten gemesini lzumlu grmlerdi. Birok a
hitler karsnda yaklacak olan atee Sita girecek, ve
170

yanmadan kt takdirde, Ayodhya kraliesi olarak mev

kiini muhafaza edecekti. Sitann kendisi bu imtihandan
gemeyi istiyor ve: Ateten geerek temizliimi isbat
etmek isterim diyordu.
Onln iin Lanka'dan kacaklar gn bu imtihana a
hit olmutu. ndra ile esaretten kurtulan ilhlar, Rama'nn kendi yurduna gitmesi iin gkyznde uan araba
y getirmilerdi. Maksatlar, kran borlarn demekti.
Rama -onlara teekkrden sonra hepsi de, Sitann gei
recei imtihanda hazr bulunmaa gitmilerdi.
Serendibin bir kesinde byk bir ate yaklmt.
Sekiz on metre tede Rakasalar, Maymunlar, Tanrlar
ve ki prens duruyordu. Daha tede gkyznde uan
arabalar bir rya gibi jdiler. Atlarn arasra yeri vurmala
rndan baka bir ses iitilmiyordu. Herkes kendi kendine:
Acaba' Sita bu mthi atein iinden, yanmadan kabi- .
lecek mi? diyordu.
Yalnz be kii onun bu imtihan kazanacana ina
nyorlard: Rama, Lakman, Sarama, Vivisana ve Hanuman! Fakat bunlarn bei de Sita'nn kendisi kadar emin
deildiler. Sita u geen on drt yl Rama'y dnerek,
Ramay gznn nne kadar getirerek, Rama'y zliyerek geirmi, ve onun bir n bile Rama'sz gememiti.
Ravana, ona bin yl ikence edebilirdi. Fakat yapamyaca bir ey varsa, onu Rama'dan ayrmakt. Onun geen
yllar iinde ektii eziyetler yannda bu ate imtihan bir
hiti. O gn, Kralie Sarama, Sita'ya giyinmek iin yar
dm ediyorken Sita da Ravana'nn yapt ikenceleri ak
lndan geiriyor ve bu kadar straba nasl dayandna
hayret ediyordu.
Sita, on drt yllk gemii dne dne Lankann
kaps nnde yaklan atein nne gelmi, ve adm adm
ilerlemiti. Onu grenlerin hepsi de: Onun yznde azizelerin iffeti parl parl parlyor! dediler.
171

Sitann vercii imtihan .

Yzn kaplayan mermer sknetini, giydii elbise

ler kuvvetlendiriyordu. nk bu elbiseler, onun her admiyle, altundan sular gibi rpermekte idi. Sita, yrye yrye orman gibi yangnn iine dalm, ve bir lhza bile
duraklamyarak ilerlemiti. Alevler, onun elbisesiyle temas
eder etmez beyazlam ve o, adm attka her ey ayn
rengi alm, ona eilmiti ve Sita, bir lhza duraklamadan
ilerlyiordu... Nihayet Sita alevlerin br ucundan glmsiyerek kmt. Alevler elbisesinin eteine bile dokunmamt.
Onun tertemiz ve bembeyaz olduunu gren lhlar,
sevinlerinden bardlar. Maymunlar, derhal aalara
sramlar, ve Sitann zerine mcevherleri utandran
iekler atmlard. Rakasalar davullarn almlar ve
Rama ile Lakman sevinlerinden gz yalarn tutama
mlard.
Sita, ilhlar ile maymunlar arasnda ilerliye ilerliye
semav arabaya yaklat ve arabaya girerek oturdu. Rama
onun arkasndan- ilerliyerek arabaya girdi ve yanbanda
oturdu. Lakman ile daha bakalar, hazrlanan dier ara
balara binmilerdi.
Nihayet, hepsi de Vivisanaya, ilhlara, insanlara ve
maymunlara veda etmiler ve Ayodhya'ya dnmek zere
gkyzne ykselmilerdi.
Rama ile Sita tatl tatl konuuyor ve geen on drt
sene iinde balarndan geenleri anarak hayret ediyor
lard. Fakat btn balarndan geenler, ancak birbirle
rine olan sevgilerini arttrm ve sevginin hereye gale
be alacan gstermiti.
Rama, Sita'ya bakarak anlatt:
Dikkat et! Denizin zerine yaslanan Lanka ne ka
dar gzel! Binlerce kymetli tala sslenmi olan bu ev
lerin cepheleri, gkyznn ormanlarn hatrlatan u
baheler, bir ayna berrakliyle kvrlan, szlen u r173

maklar, u masmavi, u da gibi altun surlar, ykanma ha

vuzlar iin zebercedden yaplm u merdivenler, parl
parl parlayan kanatl slnler, sessiz tavuslar, aalar
zerinde cvldayan kular, taraalarla yaldzl balkonlar,
ne kadar'ho! Bunlara baknca Lanka'nn, bizim yurdu
muz gibi ptid olmadn hissetmiyor musun? Sita, biz
burada ok yksek bir medeniyet grm ve yenilmee
deer bir dman yenmi bulunuyoruz... Geri ok ezi
yet ektik fakat sonunda sevgimizin btnl ile kurtul
duk ve bulutuk. Onun iin geen gemitir, aziz sev
gili!
Sonra denizi gstererek:
Bak denizin zerinden geiyoruz. te benim kur
duum kpr. Denizin boynuna yklediimiz bir boyun
duruk! insanlar, devler ve hayvanlar, seni kurtarmak iin
bu ii birlikte baardlar!
Slta:
Fakat, dediv imdi maksadnza erimi olduu
nuza gre denizin boynunu niin kurtarmyorsunuz! Ma
demki biz hrriyetimize kavutuk. Deniz de hrriyetine
kavusun!
Rama, arabann kenarna yaslanarak, denize bakt ve
muazzam yayn uzatarak onun uciyle, bir geyiin kl dk
mesi gibi, on iki tepeyi kmldatarak uzaklara att. Deniz
alm, nefes alm, ve zmrt kollarn Rama ile Sitaya
uzatarak kavutuu hrriyeti kutladn gstermek iste
miti. Kpr bu suretle ortadan kalkmt. Sita'nn neza
keti ve merhameti, denizi kurtarmt.
Bugn Hindistan ile Seylan arasnda mthi kayalar
uzanmakta ve Rama'nn kprsn nerede kurmu ol
duunu, sonra karsn honut etmek iin kpry nere
den yktn gstermektedir.*
t

*
**
174

AYODHYA'YA DN
Havada uan arabann hareketinden evvel yola
kan binlerce maymun Komorin burnuna, oradan da g
ney dalarnn gbeine doru ilerlemiler, arabalar da
buraya varmt. Bunlar grerek temmuzda yaan ya
murlarn balamak zere olduunu sanan atakalar gk
yznde umular, leylekler, gzel daireler izmiler, ta
vuslar aalar zerinde raksetmilerdi. Daha sonra bu
lutlarn deil, fakat dostlar olan Rama'nn zaferi kaza
narak geri dndn anlamlar ve bsbtn sevinmi
lerdi. Henz filizlenmeyen kkler ve tohumlar bile Sita'nn erefine iekler ve meyvalar vermilerdi. Kurumu
kaynaklar ve dereler yeniden sularla alam ve Sita'nn
175

berrak sularna bakarak rzgrlarn uurduu salarn

dzeltmesini ummulard. Hatt bunlar, o lh simann
aksini grm olduklar kendilerine yeni isimler takm
lard. Bunlar bugne kadar Sita-Kondu, Rama-Ganga gi
bi binlerce ismi muhafaza ediyor, ve Rama'nn buralar
dan gemi olduunu hatrlatyor. Hatt dalarla orman
lar da kendilerine yeni isim takmak cazibesine kaplmak
tan kendilerini koruyamamlard. Onun iin bir yerde Ra
ma Giri yani Rama'nn tepesi, ve baka bir yerde Sita
Parvat, yni Sitann dalar isimlerine rastgeliniyor. El
hasl Rama ile Sita o kadar asl ve o kadar kutlu idiler
ki, getikleri her yer kendini deta yeniden yaratlm sa
nyordu. Hatt gkyznde de bir takm deiiklikler ol
mu, Indra'nn silh diye tanlan eleimsama yeni bir
isim alm ve Rama Dhanu yni Rama'nn yay, adiyle tanlr olmutu.
Birka gn iinde Kral Sugrivann memleketi olan
Kikinda'ya varmJard. Maymunlarn eleri, kahraman
kocalarn, kucaklayarak karlamlard. Maymun analar
oullar barlarna basyor, kardeler ve kzkardeler se
vinlerinden ne yapacaklarn bilmiyorlard.
Rama, burada Sugriva'nn kralln iln ederek bir
ka gn kaldktan sonra Hanuman' Ayodhya'ya gnder
mek istedi ve ona u szleri syledi:
Olum, kuzeye doru git! Dostum Guhann ne hal
de olduunu ren! Sonra daha kuzeye dom ilerle ve
Ayadohya halkndan Ramay hl sevip sevmediklerini
ren. arlara ve toplant yerlerine urayarak karde
im Bharata'nn sandallarm tahtn zerinden atarak ken
disini imparator iln edip etmediine dikkat et. Byle birey yapmsa adn bildirmeden ve kimin namna hareket
ettiini belli etmeden buraya gel!
Lakman'n can sklmt:
imkn yok! Bharata byle birey yapmaz asla! O
176

sizin tahtnz gaspetmedi. Ve asla etmez. O halde casus

gndermee ne lzum var? Biz kendimiz gidelim I
Rama cevap verdi:
Darlmakta haklsn! Lakman! Fakat Hanuman'm gitmesi, Baharata'nn karakterini lekelemez. Ve ben
onun byle birey yapacan aklmdan geirmemitim. Ak
lma getirdiim bir kimse varsa vey anamz Kaikeyi idi.
Ve onun nfuzu ok kuvvetlidir. Onun iin Vir Hanuman'n
gidip durumu renmesini istedim. ayet Bharata anas
nn tesiri altnda kalarak birey yaptysa, biz de karde
imizi rahatsz etmemek iin Ayodhya'ya dnmeyiz. Gn
lerimizin gerisini dost Sugriva'nn yannda geiririz.
Asaletin rnei olan Lakman:
yle olsun, dedi:
Rama devam etti
Hanuman! ayet Baharatann benim adma h
km srdn, tebaamzn dnmz beklediini g
recek olursan yolda olduumuzu kendilerine bildir. Bu i
leri baardktan sonra gneye doru hareket et. Dost Guha'nn yannda dur ve benim ona urayarak bir gn iin
misafiri olacam syle. Sonra, ey iyiliin sertc! im
ek kanatlarnla benim tarafma gel! Haydi gecikmeden
hareket et!
Hanuman Sita ile iki kardei selmladktan sonra gk
ler gibi grleyerek utu. Ve birka lhza iinde ykse
lip ilerledi.
Hanuman Ayodhya'ya varnca bir fare kadar kle
rek dkknlara ve toplant yerleriyle saray atlarna so
kuldu. Her yerde yalnz Sita'dan ve Ramadan bahsolunduunu iitti. Srgn mddetinin son bulmas yznden
herkes onun geri dnmesini bekliyordu.
Bir gn Bharata'ya kabul olunmak istiyen bir iri may.mun'un geldiini bildirdiler. O da, adamlar da hayret et
177

tiler: Hi bir kimse bu kadar kara suratl, beyaz gvdeli

maymunu mrnde grmemiti.
Maymun herkesin sustuuna bakarak meramn an
latt:
Rama'dan haber getiriyorum!

Seher nasl arlar vzlamaa tevik ederse Rama ke

limesi de btn dilleri zmt. Bharata bata olmak
zere herkes yalvaryordu:
Syle! Syle!..
Hanuman, evvel tahtn nnde, sonra Bharata'nn
karsnda eildikten sonra saray halkna durumu anlatt
ve herkes onu dinledi.
Onun sz bitirmesiyle Bharata derhal btn ehre
u emri verdi:
Erkek, kadn, ocuk herkes yllarca sren kederi
ne sonversin. Herkes giyinsin, sslensin. Hatt tarlalarda
ki inekler dahi sevindirilsin. Filler altn takmlarla eeden
sin. Atlar, incilerle ilenmi koumlar taksn. Arabalar ve
arabaclar Niada Kral Guhann yurduna giderek Rama'y beklesin. Her sokan bana zmrtten taklar dikilsin.
Yl zerindeki konaklarn her birine yn yn muzlar
konsun ve bunlar Ramann maymunlarna ikram edilsin.
Kaybedilecek bir lhza bulunmad iin herkes abuk
olsun.
Hanuman durmadan gneye hareket etti, Kral Guhaya mjdeyi verdi ve onun verecei cevab beklemeden
hareket ederek srat ne olabilirse o derece sratle utu.
Rama ile Lakmann yanna vararak yaptklarn bil
dirdii zaman ikisi: Kardeimiz Bharata'dan baka birey beklemezdik dediler. Hanuman daha sonra may
munlar iin her konak banda hazrlanan muzlardan bah
setmi, bunlar da muzlar yemek iin yola kmaa hazr
lanmlard.
178

Ertesi gn Kral Sugrivann izin verdii maymunlar

Angada ve Hanumanla birlikte hareket ettiler.
Daha sonra Rama ile kars ve arkadalar arabalara
bindiler ve Kral Guha'ya uradlar. Guha, Ramay grn
ce anasn kaybettikten sonra bulan tjir ocuk gibi ala
m ve'Rama'y kucaklyarak: Sana tekrar kavumak ne
saadet! demiti. Rama daha onunla kucaklarken omu
zunun zerinden Sumantray grmt. Harplerin kat
latrd yreine ve kafasna en yumuak sevinci veren
manzara bu idi. Bu ok yalanan adam, babasnn ara
bacs idi. Rama, Babamn glgesi geliyor diye bar
m, sonra o da, kardei de onu kucaklamt. Yal ara
bac:
Oullarm, efendilerim ve ey Kral Dasaratha'nn
tpklart! diye alyordu.
Rama, Guhamn kapsna varnca lhlarn arabasn
teslim ederek hdra'ya kranlarn bildirdi. Sonra Sumantranr arabasna bindi ve iki kardele Sita Kral Guha'y beraber alarak hareket ettiler. Maymunlar nlerin
de gidiyor ve her konakta kendilerine ikram olunan muz
lar yiyor ve braktklar muz kabuklar yn altun kme
leri gibi duruyordu.
Geri bu yzden Sumantra, arabasn srmekte g
lk ekiyordu, fakat ok usta bir arabac olduu iin, bir
saat bile kaybetmeden kymetli yolcular Ayodhyaya ge
tirmee muvaffak olmutu.
Onlar karlayan manzara olaanst idi! Sanki bu
ras onun on drt yl nce, bo bir araba iinde brakp
gittii ehir deildi. O zaman yollar bombotu. Dkkn
lar kapal idi. Ve rtl pencereler mahzun gzlerini kar
lyordu. Bugnse adm banda nameler alyordu.
Kafesli balkonlardan nurlu yzlerin parlts aksediyordu.
179

Herkes memnundu. Ve her yerde enlik yaplyordu. Ev

lerin damlarndan, iekler yayor ve atlar bunlarn ze
rinden geiyordu. Herkesin yznden sevgi ve nee ak
yor ve btn ehir bir nur ktlesi gibi parlyordu. On drt
sene yas tutan ehir, Rama'nn geri dnmesiyle, nee
alayanna dnmt.
Rama evvel anas Kausalyaya gitti. Babasnn di
er dostlar ile Lakman'n kars burada onu ve arkada
larn bekliyorlard. Bulumann verdii ilk sevinten son
ra hepsi taht odasna gittiler. Ve burada Bharata ile Satrugna devleti ve saltanat Rama'ya teslim ettiler. kisi
onun mcevherle ilenmi sandallarn tahtn zerinden
alarak ayaklarna geirdiler. Daha sonra saray khini Rama'y kutlad. O da onun ayaklarnn tozunu aldktan son
ra Sita ile. birlikte Jtahta kt, ve bunun zerine tahta ta
lip olan baka bir kimse bulunup bulunmadna dair so
rulan sualin skt ile-karlanmas zerine kar koca tah
ta oturdular ve bu lren de bylece son buldu.
Rama, hi bir muhalefet grmeden tahta oturmutu.
Bir ay sren bayramlardan ve sevinten sonra Guha memlekete dnd, maymunlar da Kikinda'ya dnmek
istedikleri iin izin alp gittiler. Fakat hepsi de Ramadan
ayrldklar iin mahzundular.
Ancak, Rama'dan ayrlmyan biri vard. O da Hanuman'd. nk Rama'nn muhafzlar arasnda kalmaa
karar vermiti. Onun ball, ve z yreklilii ve teva
zuu yznden Rama da onu alkoymu ve ona Olum,
demiti, gelecek asrlar ve nesiller seni Atlet lh olarak
kutlayacaklardr.
Rama'nn her dedii doru kt iin bugne kadar
Hindistan'n her atlet kurumu, her cimnazyomu, her yz
me kulb Hanuman' kendi pri sayar.*
*
**
180

Valmiki'nin Rama destan byle biter. Gelenekler,

onun bu destan Rama devrinde yarattn ve kendisinin
bunu, Rama'nn iki olu olan Ku ve Lava'ya rettiini
anlatr. Rama'nn bin yl hkm srmesinden sonra, gele
neklere gre. Ku tahta km, kardei Lava'nn yardm
ile ik i ozan Ramayana'y herkese belletmee almt.
Destan, azdan aza geerek yaam ve nesilden nes
le mal olmutur. Destan bir kitap deil, bestelenmi bir
eserdir. Ve herkes onun gftesini ve bestesini birlikte
reniyordu. Bugn de durum deimemitir.
***
Hl Hindistan gelenekleri Rama'y en akll ve en
merhametli hkmdar tanr. Hl bir hkmdar mek
istiyen bir Hintli, Ramaya benziyor der. Hintliler, ho
nut b? idare altnda yayorlarsa Rama devrinde ya
yoruz derler.
RAMA, Hind hayalinin ahikasdr.
STA da kadnln kemlidir.
LAKMAN, kardelik ballnn en gzel rneidir.
BHARATA da yle!
Hintliler bir kardeten bahsettikleri zaman: LAK
MAN gibi karde derler.
Bir deyie gre VALMK tekrar dnyaya gelmek ve
tekrar bir eser yaratmak imknn haiz olsayd, yine Ra
ma destann yazard.
nk bu bir hikye deil, bir fazilet rneidir.
Erkek: RAMA gibi erkek;
Kadn: STA gibi kadn!...
SON
181