UNIVERZITET U SARAJEVU

MUZICKA AKADEMIJA U SARAJEVU

Odsjek za muzicku teoriju i pedagogiju
Predmet: Analiza muzickog djela, modul I
Student: Ariana Piknjac
Mentor: red. prof dr. Ivan Cavlovic
v. ass. mr. Amra Bosnic
Datum: 04. 02. 2016. god.
Princip mozaicnosti kroz postavljanje motiva u odnosu
"pitanje" i "odgovor" u I stavku gudackog kvartetu op.135 u
F-duru Ludwiga van Beethovena
Ludwig van Beethoven (1770-1827) je njemacki kompozitor koji je imao
veliku ulogu u razvoju evropske muzike. Beethoven gleda u prolost; on
sintetizira nastojanja Haydna i Mozarta, i Beethoven smjelo vodi i u
buducnost. Upravo zbog te cinjenice kaemo da Beethoven stoji na
prijelazu izmedju dva stoljeca, dva muzicka stila i time spaja dvije
epohe. Ostavio je iza sebe veliki broj djela, vie na podrucju
instrumentalne, nego vokalne muzike. Znacajna skupina
Beethovenovih djela su njegovi kvarteti, koji su proli slican evolutivni
put kao i sonata. Vrijednost ove vrste kamernih kompozicija nije do
danas prevazidjena. Na velicinu ovih njegovih djela ne upucuje nas
samo savrena konstrukcija oblika, vec i produhovljenost i ivotna
snaga koja ih cine jo gradioznijim.
Pet zadnjih kvarteta, treceg perioda njegovog rada, puni su
duboke osjecajnosti noseci u sebi elemente koji upucuju na romanticke

ideje. Nastali poslije IX simfonije, oni cine sintezu cjelokupne

kompozitorove djelatnosti.
Gudacki kvartet op. 135 u F duru, iz skupine kvarteta kasnog
perioda, predstavlja posljednje Beethovenovo dovreno djelo. Kvartet
je nastao u martu 1827. godine. Period samog komponovanja ovog
djela bio je teak za Beethovena uzimajuci u obzir pokuaj samoubistva
njegovog prijatelja u tom periodu. Gudacki kvartet op.135 u F duru se
nalazi u grupi kvarteta op. 127, 130, 131, 132 i Grosse Fuge; ali teko
je ne postaviti pitanje zato je Beethoven postavio takvu grupaciju
kvarteta. Mnogi teoreticari smatraju da je kvartet op. 135 crna ovca
u ovoj grupi. 1Ostali kvarteti iz kasnog perioda stvaranju su
monumentalni i izraajni, cesto u potrazi za novim formalnim
osnovama klasickog kvarteta, medjutim, op. 135 se izdvaja. Kvartet
op.135 je formalno-strukturalno vie slicniji po duini i strukturi
njegovom ranom op. 18 kvarteta ali zbog zvuka novog
transformacijskog stila koji je Beethoven uveo i zapoceo, smatramo ga
kvartetom iz kasnog perioda.
Beethoven njime stoji izmedju stilova klasickom globalnom formom,
romantickim izrazom i materijala u stavcima, pogotovo prvom stavku
na kojem cu centralni dio svog rada bazirati.
Kvartet op.135 napisan je u 4 stavka:

I. Allegretto

II. Vivace
III. Lento assai, cantante e
tranquillo
IV. Grave, ma non troppo tratto Allegro

1http://brentanoquartet.com/notes/beethoven-opus-135/ 03.02.2016.

Neophodno je predstaviti oblik svakog stava. Prvi stav Allegretto je po

obliku sonatni oblik. Drugi stav Vivace predstavlja sloenu trodjelnu
pjesmu. Treci stavak Lento assai, cantante e tranquillo je po obliku
tema s varijacijama a cetvrti stavak Grave, ma non troppo tratto Allegro predstavlja sonatni oblik sa uvodom.

Kada govorimo o globalnoj strukturi prvog stavka, bitno je

spomenuti strukture i tonalitete tematskih materijala. U ekspoziciji,
koja traje od 1. do 58. takta, prva tema traje od 1. do 10. takta. Prva
tema predstavlja recenicu od 10 taktova i u odnosu na drugu temu,
koja traje od 38. do 54. takta, ona je dramskog karaktera dok je druga
tema lirskog karaktera. Osnovni tonalitet ovog kvarteta ujedno i prve
teme jeste F dur. Beethoven modulira prvenstveno u dominantni
tonalitet C dur.

U razvojnom djelu, koji traje od 58. do 101. takta, harmonija i

modulatorni plan je bogatiji u odnosu na ekspoziciju. Beethoven
modulira odmah na pocetku uvodnog odsjeka razvojnog djela u 58.
taktu u D dur. Zatim modulira u C dur u 65. taktu, u As dur u 70. taktu,
u Es dur u 76. taktu. Zatim modulira u F dur u 79. taktu. U zavrnom
odsjeku razvojnog djela kompozitor modulira u G dur zatim se vraca u
osnovni tonalitet F-dur u 97. taktu.
Bitno je spomenuti odnos prve i druge teme prvog stavka
gudackog kvarteta op.135 u F duru. Prva tema je dramsko-herojskog
karaktera a druga tema je komponovana u lirskom karakteru gdje lirsku
melodiju izvodi prva violina.
Analizirajuci prva dva takta prve teme, bitno je spomeuti da
Beethoven koristi motiv "Es muss sein" sa pocetka cetvrtog stava ovog
kvarteta, kao osnovni motiv prve teme prvog stavka sa malim

izmjenama ritma. Najbolje moemo da vidimo kroz usporedbu motiva.

Skok i ujedno odnos male terce a1 I c2 se sada javlja kao predudar u
osnovnom motivu prvog stave. Dvije esnaestine g i a predstavljaju
predudar za glavni ton b nakon kojeg se javlja skok za kvartu na nie
kao i u motivu "Es muss sein." Moemo posmatrati da je Beethoven
komponovao ovaj motiv po uzoru na motiv Muss es sein? ali u
inverziji. Ovaj primjer najbolje prikazuje Beethovenov svojstven nacin
povezivanja stavaka i materijala, u ovom slucaju motivskog materijala.
Beethoven je bio jedan od najvecih muzickih majstora pogotovo
to se tice razrade tematskog materijala. U vecini Beethovenovih djela,
proces stvaranja je bio drugaciji u odnosu na ocigledni proces stvaranja
4

ovog kvarteta gdje, u ovom slucaju, Beethoven je obrnuo proces

pocevi kvartet op. 135 sa manjim melodijskim fragmentima
(motivima) iz koje se gradi i razradjuje muzicka cjelina.
Prvi stav Allegretto po obliku je sonatni oblik izgraen od nekoliko
motiva koji su izuzetno kratki ali u isto vrijeme izraajni I znacajno
rasporedjeni u kompleksni mozaik. Kako se muzika razvija, motivi se
krecu iz instrumenta u instrumenat u polifonoj fakturi. Moemo
zakljuciti da se faktura 2cijelog stava stalno mijenja iz homofone u
polifonu. U prvom stavu kvarteta op.135 Beethoven koristi princip
pitanje i odgovora.
Princip pitanje i odgovora koje Beethoven koristi provodi se po
koritenju dva povezana motiva; motiv pitanje i motiv odgovor."
Moemo posmatratati a i zakljuciti iz priloenog da se radi o temi koja
dobiva cjelinu primjenom spajanja ovih manjih dijelova, dobivajuci
mozaik temu.
U okviru motivskog materijala prve teme u ekspoziciji, "pitanje"
se uvodi u violi i violoncelu u osnovnom tonalitetu F dur. Odgovor se
nalazi u prvoj violini u drugom taktu i podsjeca na kratki uzbudljivi eho.
U trecem i cetvrtom taktu druga violina nastupa u ulozi pitanja zajedno
sa violom i violoncelom. U cetvrtom taktu se postavlja novo pitanje u
ulozi novog motiva u violi koje se dalje postavlja tj. imitira u ostalim
glasovima, instrumentima. Prvo se imitira u drugoj violini, zatim u
prvoj. "Pitanju" odgovara "odgovor" sada istovremeno u drugoj violini i
violi u 6. taktu. Beethovenove sitne motivicke ideje se prenose iz

2 Faktura se definira kao karakter, uzajamni odnos i funkcija istovremeno

razvrstavajucih komponenti muzickog djela, stavka ili manjeg segmenta

oblika. Ako se definicija oblika uprosti na odnos dijelova prema tematskom
materijalu, karakteru, tonalitetu, proporcijama i funkcijama, cime se obrazuje
kompozicijski plan muzickog djela, faktura oznacava horizontalne linije
glasova razvrstanih istovremeno (vertikalno) na melodiju i njen kontrapunkt,
bas, harmonijske figuracije srednjih glasova ili melodiju i akordsku pratnju i sl.
Cavlovic, Ivan, Muzicki oblici i stilovi (skripta), Sarajevo, 2011

jednog sloja, teksture3 kvarteta s takvom brzinom da je skoro

nemoguce sluno odrediti u kojem trenutku koji instrument iznosi
vodecu melodijsku liniju.
Princip mozaicnosti kroz postavljanje motiva u odnosu "pitanje" i
"odgovora" se javlja poslije prve teme ekspozicije u razvojnom djelu
ekspozicije. Najbolje moemo da vidimo primjere kroz jo nekoliko
isjecaka iz kvarteta op.135 u F duru.
U ovom primjeru iz centralnog odsjeka razvojnog djela u

taktovima 76-79, princip mozaicnosti u odnosu pitanje i odgovora je

jasan. "Pitanje", osnovni motiv prve teme, se javlja istovremeno u violi
i u violoncelo u 76. taktu gdje se "odgovor" javlja odmah nakon toga u
77. taktu u prvoj violini, sa motivskim materijalom iz II teme iz
ekspozicije. U 79. taktu se u isto vrijeme nalazi i "pitanje" i "odgovor" u
dva razlicita instrumenta, u prvoj i drugoj violini. "Pitanje" se javlja u
prvoj violini sa osnovnim motivom I teme iz ekspozicije gdje
istovremeno druga violina "odgovara" motivskim materijalom iz II teme
iz ekspozicije.

3
Dubinski vid fakture u savremenoj muzickoj terminologiji naziva se
teksturom.
Cavlovic, Ivan, Muzicki oblici i stilovi (skripta), Sarajevo, 2011

U primjeru iz kode, u taktovima 164-167, javlja se isti motivski

materijal kao u I temi ekspozicije sada u drugom tonalitetu, C dur. U
164. taktu prva violina postavlja "pitanje" a u celo se javlja "odgovor"
koji, kao na pocetku I teme u ekspoziciji, zvuci kao uzbudljivi eho.

ovom primjeru iz kode, u taktovima 182-185, opet se javlja osnovni

motiv iz prve teme ekspozicije kao "pitanje" u 182. taktu, a uzbudljivi
eho u vidu "odgovora" se javlja istovremeno u drugoj violini i violi u
183. taktu.

U ovom primjeru iz centralnog odsjeka razvojnog djela, taktovi

68-74, moemo vidjeti princip mozaicnosti u odnosu pitanje i odgovora
u malo drugacijoj situaciji. Ovdje se pitanje i odgovor nalaze u istom
glasu, odnosno instrumentu. "Pitanje" se postavlja prvo u violoncelu,
medjutim "odgovor" ne odgovara javljajuci se u drugom instrumentu
vec se javlja u istom odmah nakon pitanja ciji je motivski materijal uzet
iz II teme iz ekspozicije.

Treba napomenuti da su kvarteti iz kasnog ili treceg perioda

Beethovenovog stvaranja postali inspiracija za mnogobrojne velike
8

kompozitore kao to su Richard Wagner, Cesar Franck, Bela Bartok I

Igor Stravinsky.
Kvartet op.135 u F duru, kvartet iz tog doba, predstavljalo je
Beethovenovu ono to je "Requiem" Mozartu a Vier ernste Gesnge
Brahmsu. U ovom prvenstveno zvucno prelijepom, muzicko-motivskom
kompleksnom djelu, Beethoven proima svoje muzicke misli na
svojstven i interesantan nacin kroz razlicitog rada sa motivskim
materijalom kroz cijeli kvartet a pogotovo u prvom stavku kvarteta.
Slualac teko prepoznaje koji instrument izvodi muzicku misao, koji
instrument postavlja "pitanje", a koji "odgovor", upravo zbog te
mozaicnosti koja je prisutna najvie u prvom stavku ovog kvarteta.
Ovaj kvartet predstavlja ujedno i posljednje kompletno djelo koje ce
Beethoven ikada komponovati. Beethoven je rekao za vrijeme
komponovanja ovog gudackog kvarteta: "Ja se samo nadam da mogu
pridonijeti svijetu velika muzicka djela, a zatim, poput starog djeteta,
ispuniti svoja zemaljska djela meu finim ljudima."

4
Edouard Herriot, Beethoven's Life
9

LITERATURA
1. Andreis, Josip, Povijest glazbe, 1, Zagreb: Sveucilina naklada
Liber, 1989.
2. Cavlovic, Ivan, Muzicki oblici i stilovi (skripta), Sarajevo, 2011
3. Andreis, Josip, Historija muzike za visoke i srednje muzicke kole
4.
5.
6.
7.
8.
9.

II. dio, Zagreb: kolska knjiga, 1952.

Josip Andreis Historija Muzike II
John N. Burk The life and works of Beethoven
Joseph Kerman and Alan Tyson The new grove BEETHOVEN
Donald Francis Tovey Beethoven
Marion M. Scott - Beethoven
http://brentanoquartet.com/notes/beethoven-opus-135/

posjeceno: 03.02.2016.
10.
http://www.classicalconnect.com/Quartet_Music/Beethoven/
Quartet_in_F_Major/1884 posjeceno: 01.02.2016.
11.
http://www.allmusic.com/composition/string-quartet-no-16in-f-major-op-135-mc0002658978 posjeceno: 03.02.2014

10

12.

http://earsense.org/chamberbase/works/detail/?pkey=570

posjeceno: 04.02.2016

11