2016

Skripta za I parcijalni ispit

Elektrine Mree

ESKE TEAM 2016

DIDI & MATIEVI

ESKE POWER |

1. Osnovni elementi EES-a '?

EES se sastoji od:
-Elektrana u kojima se proizvodi leketrina energija. Svaka elektrana ima:
- elektrini generator(koji proizvodi elektrinu energiju i aktivni je element mree, a u
ekvivalentoj emi se predstavlja kao naponski izvor)
-blok transformator(preko kojeg se elektrina energija proizvedena u generatoru
transformira na naponski nivo voda na koji je elektrana prikljuena).
-Prenosnih mrea kojima se elektrina energija transportuje od elektrana do distributivne
mree i velikih potroaa, te razmjenjuje snaga izmeu povezanih elektroenergetskih sistema
-Distributivnih mrea kojima se elektria energija preuzeta iz prenosnih mrea ili manjih
elektrana priljuenih na distributivnu mreu distribuira do srednjih i malih potroaa
prikljuenih na distribucijsku mreu.
-Potroai elektrine energije preuzimaju elektrinu energiju iz prenosnih ili distributivnih
mrea i troe je za vlastite potrebe.
2. Podjela mrea prema visini napona?
Elektroenergetske mree mogu biti: prenosne i distributivne.
Prema veliini napona prenosne i distributivne mree se dijele na:
Prenosne mree:

- mree vrlo visokog napona VVN

-mree visokog napona VN

Distributivne mree:

- mree srednjeg napona SN

- mree niskog napona NN

3. Prenosna mrea i njeni elementi?

Prenosna mrea je mrea kojom se elektrina energija transportuje od elektrana do
distributivne mree i velikih potroaa, te razmjenjuje snaga izmeu povezanih
elektroenergetskih sistema.
Kao sastavni dio elektroenergetkse mree , u prenosnoj mrei se pojavljuju :
-zrani i kablovski vodovi kojima se elektrina energija prenosi izmeu dva rasklopna
postrojenja, najee na velike udaljenosti.
-mreni transformatori preko kojih se elektrina energija transformie iz jednog
naponskog nivoa u drugi:
-izmeu dvije podmree unutar prenosne mree,
-iz prenosne mree u distributivnu mreu,
-iz prenosne mree u elektrino postrojenje velikog industrijskog potroaa.

4. Distributivna mrea i njeni elementi?

Distributivna mrea je mrea kojom se elektrina energija preuzeta iz prenosne mree ili
manjih elektrana prikljuenih na distributivnu mreu distribuira do srednjih i malih potroaa
prikljuenih na distribucijsku mreu.
Distributivna mrea se dijeli na dvije cjeline:
-srednjenaponska distributivna mrea
-niskonaponska distributivna mrea
Kao sastavni dio elektroenergetske mree, u distributivnoj mrei se pojavljuju:
- Zrani i kablovski vodovi kojima se elektrina energija prenosi na udaljenosti koje su
daleko manje u odnosu na prenosnu mreu
-Distributivni transformatori preko kojih se elektrina energija
naponskog nivoa u drugi:

transformie iz jednog

- izmeu dvije podmree unutar distributivne mree

- iz distributivne mree u elektrino postrojenje industrijskog potroaa.
5. ta se podrazumijeva pod pojmom konfiguracija mree?
Oblik i nain prostorne
topologija mree.

povezanosti elemenata jedne mree se naziva konfiguracij ili

Razlikuju se: -radijalna mrea

-prstenasta mrea
6. Podjela potroaa el. Energije?
Prema naponskom nivou potroae dijelimo na:
-NN potroae(domainstva, iroka potronja-zdravstvene,kolske,sportske ustanove)
-SN potroae(industrija)
-VN potroae(velika industrija,direktno se prikljuuju na VN)
7. Proizvodni kapaciteti u EES BiH (elektrane) ?
Danas u BiH imamo 3 elektroprivrede: 1.Elektroprivreda FBiH
2.Elektroprivreda HZHB
3.Elektroprivreda RS
Termoelektrane u BiH su : Tuzla,Kakanj, Gacko, Ugljevik.
TE Tuzla ima 6 blokova, u planu je gradnja 7 bloka.

TE Kakanj ima 7 blokova, u planu je gradnja 8 bloka.

Hidroelektrane u FBiH koje su u funkciji su : HE Jablanica, HE Grabovica, HE Salakovac.
Hidroelektrane u okviru HZHB su HE Mostar i HE Jajce. Pored ovih imamo 4 HE na
Trebinjici i HE Viegrad na Drini. TE Tuzla i Kakanj obezbjeuju 74% instalisanih
kapaciteta, a HE oko 26%.
8. Koji su osnovni elementi nadzemnih vodova.?
Osnovni elementi nadzemnih vodova su: temelj, stub, izolator, vodi, spojni, ovjesni i zatitni
materijal, uzemljenje i zatitna uad.
9. Vodii (materijal, uloga, osobine i konktrukcijski oblici) ?
Osnovna uloga vodia je da provedi elektrinu energiju( jedini aktivni element voda).
Materijali od kojih se izrauju vodii treba da imaju sljedee osobine: dobru elektrinu
vodljivost, veliku mehaniku vrstou, dobru otpornost na oteenja, starenje, i koroziju,
prihvatljive cijene itd.
Materijali koji se koriste su: bakar, aluminijum, elik, bronza itd.
Do poprenog presjeka 16 mm2 vodii se izrauju u vidu jedne ice, a za presjeke vee od 16
mm2 vodii se izrauju u vidu uadi da bi se obezbijedila fleksibilnost. Mogui su sljedei
konstrukcijski oblici vodia u vidu uadi, a to su: HOMOGENA uad (sve ice su od istog
materijala)
KOMBINOVANA uad (ue se formira od ica dva razliita materijala, prvenstveno od
aluminijuma i elika tzv. aluel)
10. Izolatori (uloga, materijali, osobine i vrste)?
Uloga izolatora je: elektrina i mehanika.
-meudobno elektrino odvajanje vodova pod naponom,
-elektrino odvajanje vodia od stuba i njegovih uzemljenih dijelova,
-teinu vodova i dodatnog tereta prenose na stub
Najee se izrauju od: poruclana, steatita, silikona(u novije vrijeme,lagani).Izolatori moraju
da budu: dobrih izolacijskih svojstava, odgovarajue mehanike vrstoe, otporni na
atmosferske i hemijske uticaje, ekonomini, dugotrajni...
Prema nainu kako nose vodi dijele se na: potporne i ovjesne(kapasti, masivni,tapni).
11. Stubovi (podjela prema funkcijama,materijali)?
Po poloaju na trasi dijele se na: linijske i ugaone.
Po nainu postavljanja voda na stub dijele se na: nosive i zatezne.
Prema posebnim funkcijama dijele se na: rasteretne, krajnje, preponske,
krine,prepletni,meustub.
Materijali koji se koriste za izradu stubova su: drvo, elik, armirani beton
12. Pribor (ta spada u pribor kod nadzemnih vodova)?
Pribor se dijeli na: spojni,ovjesni i zatitni.

U pribor se ubrajaju:
-stezaljke i spojnice

-produnici

-nosa stezaljke

-rogovi

-fiksatori potrpornih izolatora

-priguivai vibracija

-ovjesni pribor

-utezi

-odstojnici

13. Da li se trofazna nesimetrina kola mogu analizirati slino simetrinim trofaznim

kolima?
DA :D
14. Konstante vodova R,L,C,G (ukratko o svakoj)?
Konstante voda su: poduna otpornost R1, poduna induktivnost L1, poduna kapacitivnost
C1, poduna provodnost G1.
Ako vodom tee struja od 1A otpornost voda se definie kao pad napona pri toj struji ili
gubitak snage.

R1 =

= 2

Obzirom da su karakteristike materijala temperaturno zavisne moe se pokazati da svako

poveanje temperature za 25C dovodi do poveanja otpora za 10%.
Kod naizmjenine struje se uzima faktor kR=ks+kB+kk.
Ks-koeficijent skin efekta, pri viim frekvencijama dolazi do potiskivanja struje iz centra ka
povrini provodnika pri emu se smanjuje aktivna povrina vodia.
KB-faktor blizine, posebno izraen kod kablova, dok se kod dalekovoda efekat moe
zanemariti.
Kk-konstrukcioni faktor

Induktivnost voda je sposobnost voda da se protivi promjeni struje.

Poduna induktivnost vodia na udaljenosti x je : L'=2*10-7*ln , re=r'= 0.7788r-reducirani

poluprenik

Induktivnost usljed dva paralelna vodia se rauna kao: L=4*10-7*ln , D-udaljenost izmeu

vodia,
re-reducirani poluprenik

U sluaju n paralelnih vodia induktivnost raunamo preko SGU metode: L=2*10-7*ln

Dm-meusobna srednja geometrijska udaljenost

Ds-sopstvena srednja geometrijska udaljenost (udaljenost u vlastitom sopstvenom skupu).

Pri odreivanju podune kapacitivnosti treba uzeti u obzir uticaj zemlje jer je zemlja
provodna sredina te se u tankom sloju na njenoj povrini javljaju indukovani naboji kao
rezultat djelovanja naboja vodia u el. vodu.
Pri proraunu u obzir se uzimaju dva spekta:a) srednja visina naboja h=H-0.7f. (H-visina
stuba, f-provjes)
b)indukovani naboji koji se nakupe uz povrinu zemlje aproksimira se metodom ogledanja.
Pri odreivanju pogonskog kapaciteta uzimaju se u obzir parcijalni kapaciteti: dozemni i
meusobni kapacitet.

Jedinina provodnost voda se sastoji iz dvije komponente: G1=G0+Gd.

G0-faktor usljed struje voenja izolacije(proboj izolacije)
Gd-gubici u izolaciji zbog izmjenine polarizacije

15. Prenosne jednadbe-karakteristini parametri voda (uvodni dio)?

Parametri: -poduna otpornost R1
-poduna induktivnost L1
-poduna kapacitivnost C1
-poduna provodnost G1
Realni vodovi imaju sva etiri parametra.Kod idealiziranih vodova moemo zanemariti neke
parametre. Na vrijednost parametara utie geometrija sistema, materijal,vlanost... a ne utie
optereenost voda. U praksi se koriste tzv. Koncentrisani parametri voda, odnosno vod se za
proraune predstavlja ekvivalentnom ili T emom etveropola
Podjela konstanti: -tople(R,G), -hladne (L,C)
Prema poloaju na vodu: -poduni(R,L),-popreni(G,C)
Konstante su kontinuirano rasporeene du voda,to znai da svaki proizvoljno mali djeli
voda ima svoje konstante.Vjeran prikaz voda se dobije ako ga prikaemo kao lanac
infinitezimalnih dijelova.

16. Ekvivalentna ema voda I i II oblik prenosnih jednaina?

() =
() =

2 + 2 () 2 2 ()

2
2

1 2 + 2 () 2 2 ()
(

2
2

I oblik prenosnih jednaina daje nam uvid u prenosi oblik napona i struje ( superpoziciji dva
talasa).
() = 2 cosh () + 2 2 sinh ()
() =

2
sinh () + 2 cosh ()

U II obliku prenosnih jednaina gubi se uvid u talasni oblik napona i struja. Ovaj oblik nam
omoguava da proraunamo stvarne vrijednosti napona i struja du voda i po veliini i po
fazi. Takoer mogue je i matrini prikaz ovih jednaina:
()
() () 2
[
]=[
][ ]
2
() ()
()

17 - 18. Ekvivalentna i T shema voda?

19. Karakteristike idalnog voda?

1 = 1 + 1 = 1
1 = 1 + 1 = 1
= 1 1 = 11 = 0 ; 0 =

Duina vala na idealnom vodu je 6000 km za frekvenciju od 50 Hz.

1
1
= = =
1
1
Kod idealnog voda karapteristina impedansa nije kompleksna, to je isti aktivni otpor koji ne
zavisi od frekvencije i od oblika talasa.

20. Prazan hod idealnog voda ( jednaine i impedansa U PH)?

To je pogonsko stanje voda kada je kraj voda otvoren, odnosno neoptereen. (I2=0).
() = 2 cos 0 + 2 0
() = 2 cos 0 +

2
0

...
= 2 cos 0
=

2
0

Amplituda i predzank napona i struje (fazora) du voda, odreene su funkcijom cos 0 i

sin 0 . Fazori napona i struje su pomjereni za 90 stepeni, tj. Kad je napon maksimalan struja
je 0, i obrnuto.
0 =

0
=
I0

Izvor koji napaja vod u PH je opterecen impedansom Zo. Impedansa zavisi od x te za:
x= 0-1500 km, impedansa je kapacitivnog karaktera
x=1500-3000 km, impedansa je induktivnog karaktera.

Samim tim se i prednjaenje napona i struja cikliki mijenja svakih 3000 km.

21. Fernatijev efekat ?

Ako se posmatraju naponske prilike voda u PH, dolazi do poveanja napona na kraju voda.
Ovo je poznato kao Fernatijev efekat. Analizirat emo prilike na poetku voda i pretpostavit
emo da je c= lvoda .
= 2 cos 0
=

2
0

__________________
=
__________________
= 2 cos
=

___________________

Gdje je (lambda- glupi Word nema tog simbola.. samo Latex treba koristit), elektrina
duina voda, izraava se u stepenima ili radijanima.
Za f=50 Hz, 0 =

= 0.06 [] te ako pretpostavimo da je : lv=1000 km-> = 60.

V2=V0/cos = 2 V0.
Porast napona evidentniji je kod veih duina voda tako da za duinu od 1000 km, napon na
kraju voda je dvostruko vei. Ovo je posljedica postojanja kapacitivne i induktivne reaktanse
kod voda u PH, odnosno uzrokovan je protokom kapacitivne struje kroz podunu induktivnu
reaktansu.

22. Kratak spoj kod idealnog voda?

To je pogonsko stanje voda kada je kraj voda kratko spojen, odnosno V2=0.
() = 2 cos 0 + 2 0

() = 2 cos 0 +

2
0

...
= 2 0
= 2 cos 0
=

=
I

23. Kako se rauna prirodna snaga na trofaznom idealnom vodu ?

Otpor Zv posjeduje konstantnu vrijednost du voda. Kako je rije o isto aktivnom otporu,
struja i napon su u fazi. Efektivne vrijednosti struje i napona se ne mijenjaju du voda. Moe
se rei da ako je vod optereen prirodnom snagom, onda se na njemu imaju idealne pogosnke
prilike koje podrazumijevaju: Napon konstantan du voda, Struja konstanta du voda, U i I su
2 1

u fazi, te nema refleksije. Priodna snaga 3f voda se rauna kao: = 3 ( )

3

24. Obrazloiti pogonske prilike ako je vod optereen prirodnom snagom.?

Neka je vod optereen potroaem ija je impedansa jednaka valnom otporu Zv. U ovom
sluaju prenesena snaga naziva se prirodna snaga voda.
Otpor Zv ima konstantu vrijednost du voda i isto aktivnog karaktera.
Pogonske prilike u tom sluaju su: -napon konstantan du voda
-struja klonstanta du voda
-struja i napon su u fazi
-nema refleksija du voda

25. Objasniti karakteristina pogonska stanja realnog voda (PH i KS)

Kod realnog voda u obzir se moraju uzeti svi parametri R,L,C i G.
= 2 +

= 2 +2

Za prazan hod: I2=0.

V0=V2cosx
I0=V2/Zcsinx
Za kratak spoj: V2=0.
Vk=ZcI2sinx
Ik=I2cosx