David Radosavac (264/16)

Univerzitet za poslovne studije, Banja Luka

Predmet: Mikroekonomija
TEMA:

AUKCIJE

Banja Luka, 03.12.2016

Profesor: Valentina Duvnjak

0

Sadraj

1. Uvod......................................................................................................2
2. Meunarodni sajmovi............................................................................3
2.1. Nastanak i istorijat sajmova...............................................................3
2.2. Definicija i vrste sajmova...................................................................5
3. Aukcije.................................................................................................7
3.1.Nastanak i razvoj aukcija....................................................................7
3.2.Definicija i vrste aukcija.....................................................................8
3.3.Oblici aukcija....................................................................................9
3.4.Proces aukcije...................................................................................10
3.5.Koraci za pripremu aukcije..............................................................10
4.Uporeivanje meunaraodnih sajmova i aukcija................................11
5. Zakljuak............................................................................................13

1. UVOD
Da bismo sagledali razlike izmeu meunarodnih sajmova i aukcija, neophodno je da se
najprije upoznamo sa pojmovima samih ovih institucija kao i sa uslovima njihovog
nastanka i odravanja. Zato u poi od istorije njihovog nastanka kako bi dalje mogli da
se upoznamo sa njihovim razvojem kroz istoriju drutva i sa jasnim definicijama ovih
veoma vanih institucija posebno kada je rije o razvoju meunarodne trgovine. Bitan je i
podatak da su one od samog poetka isprepletane i meusobno povezane, kao i to da su
podloga za nastanak aukcija bili upravo sajmovi.
Aukcije su trita na kojima se kupovina i prodaja proizvoda realizovane posredstvom
formalnih procesa pregovaranja. Trina teorija i praksa poznaju nekoliko vrsta aukcija.
Ovim putem, esto se vri kupoprodaja dife-renciranih proizvoda, prevashodno rijetkih
predmeta, kakvi su antikviteti i
artifakti koji imaju visoku umjetniku vrijednost. Nerijetko se prava na eksploataciju
nafte i drugih rudnih bogatstava na nekom zemljitu ostvaruju na ovaj nain. Takoe se
na ovaj nain vri nabavka vojne opreme ,informatike opreme i oprema za
telekomunikaciju.
Aukcije poput ovih odlikuju se itavim nizom prednosti u odnosu na druge modele
kupovine i prodaje. Djelovanjem na aukcijskom tritu , ostvaruje se uteda vremena u
odnosu na vrijeme koje je utroeno tokom procesa pojedi-nanih pregovaranja. Pored
toga aukcije podstiu razvoj konkurentskih odnosa meu kupcima. Model aukcije koji
podrazumjeva izbor pravila po kojima ista funkcionie ima znaajan upliv na njen ishod.
Sa stanovita prodavca najadekvatniji vid aukcije je onaj koji e omoguiti realizovanje
maksimizacije prihoda ostvarenog putem prodaje proizvoda. Nasuprot tome optimalni
oblik aukcije iz perspektive kupca koji prima ponude od strane potencijalnih prodavaa
predstavlja ona aukcija koja e omoguiti minimiziranje oekivanog troka kupljenog
proizvoda.

2. MEUNARODNI SAJMOVI
2.1. Nastanak i istorijat sajmova
Rije sajam potie od latinske rijei feriae to znai odmor, odnosno period posle
religioznog obreda. Od ove rei nastali su i nazivi na italijanskom, francuskom i
engleskom. Iz niza pisanih dokumenata moe se videti da su prvi meunarodni sajmovi
bili povezani sa crkvenim sveanostima.
Sajmovi su najstarije organizovano meunarodno trite. Nastali su kao i meunarodni
sajmovi u zemljama gde je razvoj proizvodnih snaga dostigao takav nivo da je traio
takvu instituciju i omoguavao njen opstanak.
Prvi sajmovi nastali su u antiko doba, tanije u Vavilonu, Palestini, Egiptu, Siriji,
Arabiji, Indiji i Kini a kasnije i u dananjoj Grkoj i Italiji. Na tim sajmovima se trgovalo
nakitom, stokom, poljoprivrednim proizvodima i robovima. Odravani su u mestima sa
velikim brojem stanovnika, lukama i u uima jedne rijeke u drugu, to je omoguavalo
laki transport robe.
Na podruju dananje Francuske u sedmom vijeku razvijaju se znaajni meunarodni
sajmovi. Prvi meunarodni sajam nastao je u opatiji Sent Denis. Otvoren je 629. godine
u ast kralja Dagoverta i od tada poinje odravanje tzv. Dionizijskog sajma. Na ovaj
sajam dolazili su trgovci iz panije, Provanse i drugih krajeva. U periodu izmeu
jedanaestog i etrnaestog vijeka ampanja je postala centralni region za odravanje
meunarodnih sajmova tokom cijele godine. Ovome je doprinjelo to to su karavane koji
su dolazili i odlazili sa sajmova u ampanji, titili zemljoposednici, a za uzvrat su dobijali
novac koji je prikupljan po osnovu taksi koje su se plaale za uee na sajmovima.
Tokom dvanaestog veka u najvanije gradove ampanje na sajmove dolaze trgovci iz
cijele Evrope. Prvenstveno iz Francuske, Engleske, Grke, Dubrovnika ali i iz zemalja
Male Azije.
U to vrijeme mnogi gradovi su shvatili koliko je za njihov razvoj znaajna meunarodna
trgovina pa su poeli da daju povlastice trgovcima. Te povlastice su bile u vidu niih
poreza i slobode trgovine. A kada je ampanja pripojena Francuskoj nestaju sve ove
povlastice a ampanja prestaje da bude sajamski centar. Meutim javljaju se novi
sajamski centri irom Evrope, i to u:
- Njemakoj Hanover, Lajpcig, Hanover i Keln
- vajcarskoj eneva i Bazel
- Italiji Pavija i Ferira
- Rusiji Njini Novgorod, Poslov i Smolensk

U trinaestom vijeku najznaajniji sajamski grad bio je Bri ije mjesto posle prirodne
katastrofe zauzima Antverpen. Odavde vidimo da se pomjeraju na sjever, jer sve vie u
trgovini imaju veliku ulogu Velika Britanija i Sjeverna Evropa. Otkriem pomorskih
puteva izmei Evrope i Azije, kao i izmeu Evrope i Amerike, dva sajma doivljavaju
visok stepen razvoja i internacionalizacije. Prvi globalni meunarodni sajamski centar
bila je Medina de Kampo, a pored nje i Malaga. Javljaju se u paniji jer su se tu slivale
sve robe iz njenih kolonijalnih carstava. Kupci su bili iz Holandije, Njemake, Francuske,
Italije i drugih zemalja zapadne Evrope. Tako je bilo sve do sedamnaestog vijeka, kada
sajmovi dobijaju promotivni karakter. to se tie komercijalne strane sajma vezana je za
uspostavljanje poslovnih kontakata i zakljuivanje ugovora.

2.2. Definicija i vrste sajmova

Sajam je priredba sa trinim karakterom gdje se izlae ponuda jedne grane i njoj slinih
grana ili ponuda vie grana.
Postoji nekoliko vrsta sajmova u zavisnosti od kriterijuma koji izaberemo za njihovu
klasifikaciju.
Sajmove moemo podijeliti prema:
1. predmetima koji se na njima izlau,
2. broju privrednih grana koje obuhvataju.
Ukoliko sajmove podjelimo prema predmetima koji se na njima izlau ima:
1. sajmove roba
2. sajmove usluga
3. sajmove uzoraka
Danas su dominantni sajmovi uzoraka, na kojima izlagai sa sobom nose uzorke robe da
se potencijalni kupci uvjere u kvalitet iste. Ako doe do zakljuivanja ugovora o
kupoprodaji roba se kupcu alje iz proizvodnog pogona, a trgovci izlagai ne nose sa
sobom robu za prodaju to se praktikovalo na sajmovima tokom srednjeg vijeka.
Pri podjeli prema broju privrednih grana koje obuhvataju razlikujemo:
1. opte sajmove,
2. specijalizovane sajmove.
Na optim sajmovima izlau se robe i usluge iz svih sektora privrede. Za razliku od njih,
na specijalizovanim sajmovima se izlau uzorci jednog proizvoda ili grupe proizvoda iste
grane.
Opti sajmovi dominirali su do sredine pedesetih godina 20. veka, dok posle ovoga dolazi
na red dominacija specijalizovanih. A prvi specijalizovani sajam bio je sajam automobila
u Parizu.
Za meunarodnu trgovinu od posebnog je znaaja podela sajmova sa aspekta prisutnosti
meunarodnih izlagaa i uesnika, pri emu se dijele na:
1. nacionalne i
2. meunarodne

Meunarodni sajmovi predstavljaju pravu priliku za poinjanje osvajanja jednog

novog, stranog, trita i mesto gde se uspostavljaju prvi kontakti sa partnerima sa
nepoznatih trita.
Uglavnom se rije sajam koristi za institucije meunarodne trgovine, ali se u
svakodnevnom govoru ova rije koristi i za oznaavanje preduzea koja se bave
pruanjem usluga organizacije sajamskih priredbi, ali se koristi i za oznaavanje samih
sajamskih priredbi. Na sajmovima preduzea danas izlau i promoviu svoje robe i
usluge, a posetioci mogu da dobiju vie informacija o robi i uslugama koje su izloene
na sajmu. Izlagaima sajmovi pruaju mogunost da:
-

demonstriraju proizvode i usluge pred potencijalnim kupcima;

lansiraju nove proizvode i usluge;
testiraju nova trita zbog velike konkurencije potencijalnih kupaca;
istrae potrebe kupaca;
pronau nove dobavljae;
ostvare poslovne kontakte;
ostvare publicitet zbog prisustva novinara;
zakljue nove ugovore o prodaji.

Za posetioce sajmovi su pogodna mjesta za:

-

dobijanje informacija o proizvodima i uslugama;

dobjanje informacija o novim tehnologijama;
otkrivanje novih, potencijalnih dobavljaa;
ostvarivanje novih poslovnih kontakata.

Za prisustvo svakom sajmu izlaga treba da postavi sebi cilj u pogledu obima ugovora
koje planira da zakljui ili u pogledu obima prodaje sa tanda. Isto tako i posjetioci
treba da naprave plan svoje posjete sajmu i odrede ciljeve posjete, a kasnije posle
posjete razmotre ispunjenje plana i ostvarenje plana i ostvarenje ciljeva posjete.
Nekada je veina sajmova organizovana u Evropi dok danas ona ima visoko uee u
odranim sajmovima, meutim oni se sve vie odravaju u Africi i Aziji. U Americi je
broj sajmova koji se odravaju mali, a pogotovo u SAD gde dominiraju izlobe.
Najznaajnije zemlje po broju odranih sajmova su Italija, Nemaka i sve vie NR
Kina.

3. AUKCIJE
3.1. Nastanak i razvoj aukcija
Rije aukcija potie od latinske rei auction to znai podizanje. Prve aukcije odnosno
javna nadmetanja su organizovana u Starom Rimu. I interesantno je napomenuti da su
prve aukcije odravane na trgovima. Cilj njihovog odravanja bila je zatita interesa
odsutnih i nesposobnih a ija se imovina prodavala. Kasnije je isti ovaj nain prodaje
korien za prodaju imovine dunika, po odluci suda kako bi isti izmirio svoje obaveze.
Meutim ovo nisu bile aukcije ve javna nadmetanja, odnosno licitacije na osnovu kojih
neto kasnije nastaju aukcije. I na tim prvim aukcijama vrila se kupoprodaja unikatnih
predmeta. Ove aukcije na malo su do kraja devetnaestog vijeka bile organizovane u
velikim gradovima zapadne Evrope. I u sluaju aukcija kao i kod sajmova glavni
organizatori bile su kolonijalne sile, kojima je poloaj omoguavao ponudu robe iz
osvojenih zemalja.
Posle osnivanja prve CHARTER kompanije od strane Engleske, sa njihovim osnivanjem
poinju i druge kolonijalne sile. Ove kompanije poznate su kao kompanije po povelji, jer
je za njihovo formiranje bilo neophodno odobrenje vladara, koji je u to doba bio glavni
subjekt trgovine.
Holandija je 1602. godine osnovala dvije ovakve kompanije. To su bile Holandska
istonoindijska kompanija ( HIIK ) i Holandska zapadnoindijska kompanija ( HZIK ).
HIIK je bila veoma znaajna za meunarodnu trgovinu.
Trgovala je zainima, ajem, kafom, parfemima i eerom. Na prolenoj su prodavani
kafa, biber i drugi zaini a na jesenjoj tekstil i svila. A posebno je znaajna po tome to je
bila prva koja je osnovala aukcije.Samom organizacijom aukcija dva puta godinje u
Amsterdamu ova kompanija zajedno sa holandskom dravom internacionalizuje aukcije.
Engleska istonoindijska kompanija organizovala je prvu specijalizovanu aukciju na
veliko, na kojoj se prodavao samo jedan proizvod tanije aj. Interesantno je pomenuti da
je ova aukcija postojala od 1679. godine pa sve do 2003. godine. Kao i to da je od samog
poetka bila meunarodnog karaktera, jer je pored onih iz Engleske okupljala i kupce iz
gotovo svih zemalja Evrope. U devetnaestom vijeku Engleska poinje da organizuje i
aukcije vune jer je za ovo imala i vie nego povoljne uslove. Najznaajniji je svakako
to to su upravo engleske firme kontrolisale najvei dio proizvodnje vune u Australiji.
Od esnaestog do devetnaestog vijeka veina aukcija je organizovana u metropolama. Kako su
kolonije poele da se oslobaaju, aukcije se sele tamo gde potiu robe koje se na njima prodaju.

Tako da se aukcije vune organizuju u Sidneju, aja u Indiji a kafe u Africi.

3.2. Definicija i vrste aukcija

Danas pod aukcijom podrazumijevamo meunarodnu trinu instituciju gde se prodaja
robe vri javnim nadmetanjem a metod prodaje je licitacija. A jedna od definicija je da su
to organizovana trita nezamjenljive robe, koja rade prema svojim pravilima koja su
poznata svim uesnicima i odravaju se u za to specijalno opremljenim prostorima.
Postoje razliite vrste aukcija, a najznaajniji kriterijum za njihovu podelu svakako je
stalnost organizovanja, prema kome aukcije delimo na:
1. povremene tj. sporadine
2. stalne tj. organizovane
Povremene aukcije se organizuju kada se ukae potreba za prodajom predmeta koji se
rijtko prodaju ili po naredbi suda kada se neka imovina mora prodati. Za meunarodnu
trgovinu od izuzetne su vanosti stalne aukcije koje se organizuju u tano odreenim
vremenskim intervalima i gdje se uglavnom prodaju ustaljene robe.
Stalne aukcije su se pojavile na inicijativu ve pomenute Holandske Istonoindijske
kompanije, koja je imala monopol u trgovini Holandije sa njenim kolonijama u Aziji,
poetkom sedamnaestog vijeka. Brodovima ove kompanije dopremljane su ogromne
koliine robe koja se morala odmah prodavati. Iz tog razloga su aukcije organizovane u
luci im brod stigne kako bi se roba to prije rasprodala.
Razlikujemo jo dvije vrste aukcija i to su:
1. aukcije na malo i
2. aukcije na veliko
Na aukcijama na malo se uglavnom prodaju unikati a pre svega umjetniki predmeti,
antikviteti i rariteti. Meu brojnim aukcijskim kuama irom planete svakako su
najzapaenije dvije iz Engleske, Sothebys ( koja je osnovana 1774. godine u Londonu) i
Christies ( nastala 1766. godine isto u Londonu ). One su ak toliko ojaale da su
pedesetih godina prolog vijeka dobile status transnacionalnih kompanija, koje su
otvorile svoje filijale irom svijeta. Meu kojima su svakako najznaajnije one u enevi,
Cirihu, Tel Avivu, Monaku, Njujorku, Parizu i ikagu.
Kada je rije o aukcijama na veliko vremenom se njihovo organizovanje
institucionalizovalo osnivanjem privatnih kompanija koje su se bavile organizovanjem
aukcijskog trgovanja, pruajui usluge prostora i nadzora trgovcima koji su na ovakvim
tritima poslovali. Aukcije kao preduzea pruaju usluge organizacije aukcije ali one
same ne uestvuju u trgovanju.

Aukcijske kue pruaju sledee usluge:

1. usluge prostora - aukcijske sale;
2. reguliu aukcijsku trgovinu, odreivanjem pravila trgovanja i registracijom
trgovaca na aukcijama;
3. vode tok aukcija preko lica aukcionara koji licitiraju cene;
4. objavljuju informacije o odravanju aukcija i o postignutim cijenama na aukciji.
Na aukcijama trguju aukcijski brokeri i to su preduzea koja su registrovana kod
aukcijske kue za trgovanje na aukciji.Ova preduzea zastupaju kupce na aukciji pa se za
njih esto koristi i naziv brokeri kupci, jer veina aukcija zahtjeva da trgovci budu
poznate i poverljive firme. Od nekih se firmi ak zahtjeva i polaganje mjenica na ime
firme kao garancije.
3.3.Oblici aukcija
Danas u pogledu organizovanja aukcija razlikujemo tri oblika:
1. engleski tip ,
2. holandski tip aukcija i
3. aukcija zapeaenih (kovertovanih) ponuda
Aukcija poinje tako to se roba koja je podeljena u lotove donosi u aukcijsku salu i
akcionar poinje sa njenom prodajom traei od brokera da ponude odgovarajuu cenu.
Lotovi predstavljaju robu koja je grupisana po odreenim kvalitativnim svojstvima. Roba
je prije poetka aukcije izloena u aukcijskom skladitu kako bi brokeri i kupci mogli da
se uvjere u njen kvalitet. Ovo je klasini tip aukcije koji je poznat i kao britanski tip.
Kod holandskog tipa aukcija prodavac na poetku odredi cjenu koju bi elio da postigne
za svoju robu, pa zatim prikuplja ponude koje se uglavnom dostavljaju pismeno i prodaje
robu onom kupcu koji je ponudio najviu cjenu ili dao najbolju ponudu.
Prodavac nema obavezu da prihvati najviu ponuenu cjenu ve onu koju smatra
najprihvatljivijom. Holanani su poeli da organizuju ovako aukcije posle loih iskustava
sa par aukcija duvana sa Sumatre koje su odrane u Amsterdamu a koje su jako loe
prole po prodavce. Na ovim aukcijama nema javnog nadmetanja ve se cjena formira
prikupljanjem ponuda, ali se deava i da se organizuju javne licitacije kada se pozivaju
samo oni kupci koji su ponudili najvie cene. I tada oni licitiraju jedni protiv drugih. Kod
ovakvih aukcija nema klasifikovanja robe u lotove.
U novijoj literaturi moe se sresti i trei tip formiranja cene na aukciji, poznat pod
nazivom aukcija zatvorenih ponuda gde potencijalni kupci dostavljaju zapeaene
ponude koje se komisijski otvaraju i bira se najbolja ponuda od dostavljenih. Pravo na
kupovinu predmeta ima ponua najveeg iznosa.

3.4.Proces aukcije
Priprema aukcije:
-dopremanje robe na aukciju
-klasifikacija i razvrstavanje u lotove
-smjetanje u aukcijsko skladite radi razgledavanja
-promocija aukcije slanje aukcijskih listi (mjesto i datum odravanja, ime aukcionara,
opis robe, opis svakog pojedinanog lota)
Aukcijsko nadmetanje:
-objava o poetku otvaranja
-nadmetanje
-sklapanje kupoprodajnog ugovora (aukcijska zakljunica) i preuzimanje robe ili ponovna
ponuda na aukciji ili povlaenje robe.
3.5. Koraci za pripremu aukcije
1. Priprema aukcijskog plana
2. Odabir vrste aukcije
3. Razvoj aukcijskih pravila
4. Objava aukcije u medijima
5. Registracija u uesnika i distribucija aukcijske dokumentacije
6. Odravanje aukcije
7. Finalizacija prodajnog ugovora
8. Zakljuivanje aukcije

10

4. UPOREIVANJE MEUNARODNIH SAJMOVA I AUKCIJA

ak su i prve aukcije koje su orgnizovane a prvenstveno one na veliko imale neke
slinosti sa tadanjim sajmovima prvenstveno u pogledu toga to je sva roba koja se
prodavala bila i izloena. Ali je uoljiva bila i osnovna razlika, a to je sama organizacija
prodaje. Koja je vrena po ve unapred utvrenom pravilniku, to je znailo i vei promet
i efikasniju prodaju nego na sajmovima na kojima su prodavani isti takvi proizvodi.
Na osnovu ove osnovne razlike koja se javlja prilikom organizovanja sajmova i aukcija
moemo sagledati i ostale koje nuno proizilaze iz nje. Svakako one najizraenije su u
pogledu:
1. naina organizovanja
2. odreivanja cjena
3. standardizacije roba i usluga koje se izlau odnosno prodaju
Pri prodaji na aukcijama javljaju se posrednici, odnosno brokeri koji prihvataju robu za
koju smatraju da bi bila zanimljiva za kupovinu potencijalnim kupcima. Oni su ti koji
odreuju poetnu cjenu i prodaju je u svoje ime a za raun vlasnika. Ovde je re o
brokerima prodavcima. Postoje jo i brokeri kupci koji obavljaju kupovinu u svoje ime a
za raun komitenta. I jedni i drugi brokeri za svoje usluge naplauju proviziju od strane
prodavca odnosno kupca. Dok pri organizovanju sajmova posrednika nema, ve ponua
pri izlaganju robe prezentuje i svoju cenu na koju kupac ne moe da vri uticaj.
Odreivanje cjena na aukcijama vri se javnim nadmetanjem, prilikom ega kupci
odnosno brokeri licitiraju za ponuenu robu sve do iznosa koji finansijski mogu da
podnesu. Kupac postaje onaj ko ponudi najviu cjenu. U koliko se desi da dva
potencijalna kupca ponude istu cjenu a ni jedan od njih ne ponudi viu, kupac je onaj koji
je prvi ponudio najviu cjenu.
Razlika pri organizaciji je u tome to se na nekim aukcijama od kupaca odmah uzima
avans, to svakako nije sluaj sa sajmovima. Pogotovo zbog toga to sajmovi danas imaju
sve vie promotivni karakter, tako da se na njima vie ne obavlja prodaja odnosno
kupovina kao nekada. Uglavnom je komercijalna strana sajma vezana za uspostavljanje
poslovnih kontakata i zakljuivanje ugovora. Tako da iz ovog razloga ne postoji ni
mogunost objavljivanja rezultata prodaje, to je svojstveno za aukcije po ijem se
zavretku rezultati prodaje tj. ta je i po kojoj cjeni prodato publikuju u poslovnim
listovima i raznim sredstvima informisanja.
Kada govorimo o robama koje se izlau i prodaju na ovim manifestacijama svakako je
bitno pomenuti da se na aukcijama vri prodaja nestandardizovanih roba, to znai da se
njihov kvalitet ne moe jasno utvrditi pa postoji potreba da prije a esto i za vreme
aukcija roba bude prisutna u sali. Ni ovo nije sluaj kod prodaje na sajmovima, jer na
njima mogu biti izloeni kako katalozi tako i uzorci. Danas sajmovi sve vie gube na

11

znaaju pa se na njima prodaju uglavnom prehrambeni proizvodi izuzev itarica ija se

prodaja vri na berzama.
Bitno je pomenuti i slinosti izmeu meunarodnih sajmova i aukcija, kao i njihov
izuzetan znaaj za savremenu meunarodnu trgovinu. Prije svega meunarodni sajmovi
su doprinjeli razvoju meunarodne trgovine. I to su inili kroz itav svoj razvoj, poevi
od sajmova u ampanji od dvanaestog vijeka, preko onih u Malagi koji su dali ogroman
doprinos razvoju trgovine izmeu Evrope i Azije pa sve do Prvog svjetskog rata. Dok su
posle Drugog svjetskog rata, tada uveni sajmovi u Lajpcigu i Hanoveru doprinjeli
razvoju trgovine izmeu zapadnoevropskih zemalja i zemalja istone Evrope. Ako
uzmemo u obzir i injenicu da je broj lanica UFI porastao ak vie od 18 puta moemo
zakljuiti da je doprinos meunarodnih sajmova rastu svjetske trgovine na zavidnom
nivou. Pored unapreenja meunarodne trgovine proizvodima meunarodni sajmovi su
doprineli i meunarodnoj razmeni usluga, prvenstveno onih iz oblasti turizma, saobraaja
i graevinarstva. Sa razvojem tehnologija javljaju se i novi trendovi u organizovanju
sajmova. Pa se shodno ovome sve ee forsiraju priredbe na kojima se predstavljaju
inovacije, informacione i druge tehnologije, preko kojih se pospeuje meunarodna
razmjena znanja i iskustva. Uee meunarodnih aukcija u meunarodnoj trgovini
znatno je opalo. Razlog ovoga svakako je taj to je standardizacija primarnih proizvoda
dostigla tako visok nivo da su stvoreni uslovi za njihovu razmjenu na berzama.
Sa aspekta prodavca, prednosti korienja aukcija su da se za relativno kratko vrijeme
proda velika koliina robe, na malom prostoru je skoncentrisana znaajna tranja, a
licitiranjem su kupci stimulisani da poveavaju svoje ponude i tako prodavcu obezbeuju
viu cjenu. Nedostatak se moe javiti kad ne postoji dovoljan broj potencijalnih kupaca,
kao i kada nisu dobro obaveteni o odravanju aukcije, pa zbog toga prodavac postigne
niu cjenu, to dovodi do iznenadnog pada cjena robe koju on prodaje. Tako da aukcije
holandskog tipa pruaju prodavcu mogunost zatite od drastinog pada cena jer nije
obavezan da prihvati maksimalne cene. Takoe, kod licitiranja nadole roba se prodaje
onome koji se prvi javi da potvrdi ponuenu cjenu to znai da su potencijalni kupci u
veem strahu da im neko ne preotme robu, dok se kod klasinih aukcija sa licitiranjem
nagore roba prodaje kupcu koji je ponudio najviu cenu tek posle tri uzastopna poziva na
ponudu sa veom cjenom.
Sa aspekta kupca aukcije mu omoguavaju da bolje prilagodi svoje ponude cjene, koje
licitira a daju mu i mogunost kupovine manje koliine robe, po pristupanim cjenama i
to neposredno od distributera ili proizvoaa. Meutim za kupce aukcija moe biti i lo
kanal nabavke robe ako se javi dosta potencijalnih kupaca koji znaajno podignu cjenu
eljene robe.

12

5. ZAKLJUAK
Prethodno navedene injenice o pojmu i organizaciji meunarodnih sajmova i aukcija, iz
kojih proizilaze i njihove osnovne razlike, prvenstveno izraene u nainu odreivanja
cena, navode nas na zakljuak da sajmovi nisu prevazieni, ve se vremenom
prilagoavaju zahtevima meunarodne trgovine i ostaju dominantni u odnosu na aukcije.
Najpoznatiji meunarodni sajmovi danas dobijaju epitet globalni jer imaju i po nekoliko
miliona posetilaca, to je veliki doprinos razvoju svetske trgovine poto na njima
proizvoai mogu ispitati zahteve kupaca i prilagoavati se tritu.
Danas pod aukcijom podrazumijevamo meunarodnu trinu instituciju gde se prodaja
robe vri javnim nadmetanjem a metod prodaje je licitacija. A jedna od definicija je da su
to organizovana trita nezamjenljive robe, koja rade prema svojim pravilima koja su
poznata svim uesnicima i odravaju se u za to specijalno opremljenim prostorima.
Aukcije se odravaju u mnogo razliitih oblika. Od najjednostavnijih kakvi su esti na
sajmovima , na kojima kupci izvikuju cijene za prikazani komad robe, do najsloenijih ,
takozvanih kontinuiranih aukcija. Na takvim aukcijama se proces nadmetanja odvija
neprekidno za sve vrste robe koja se nudi na prodaju, i to dvostrano. To znai da cijene
istovremeno mijenjaju i kupci i nudioci. Primjer takvih aukcija su berze kapitala i robne
berze.
Aukcija je najprecizniji postupak odreivanja cijene , budui da se svaka ponuena roba
prodaje po najvioj cijeni koju trenutno moe postii na tritu. Loa strana aukcije je ta
to na tritu moe uestvovati relativno malo uesnika , te vrlo viskoca cijena
transakcije. Zato se aukcijsko (otvoreno) trite primjenuje onda kada se posluje s
velikim koliinama robe, uz relativno mali broj transakcija, ili kad je rije o robi iji
vlasnici ele u svakom trenutku znati po kojoj se najvioj cijeni mogu prodati ili kupiti
(npr. dionice ).
Aukcijska trita za razliku od trita na kojem se poslovi sklapaju neposrednim
dogovorom , trebaju mnogo stroiju kontrolu to uslovljava da su takva trita esto
institucijalno i prostorno vrlo jasno odreena. To stvara dopunske trokove trgovanja , pa
se formiranje takvih trita isplati samo kada se konstantno trguje velikim vrijednostima ,
tako da se uesnicima isplati snositi trokove trita kako bi postigli najbolju cijenu.
Kada govorimo o robama koje se izlau i prodaju na ovim manifestacijama svakako je
bitno pomenuti da se na aukcijama vri prodaja nestandardizovanih roba, to znai da se
njihov kvalitet ne moe jasno utvrditi pa postoji potreba da prije a esto i za vreme
aukcija roba bude prisutna u sali.

13

LITERATURA
Bjeli, Predrag, Meunarodna trgovina, Beograd, 2008
Stanislava,Acin-Sigulinski, Meunarodno poslovanje, Novi Sad, 2008
orevi Dragomir/ Klincov Radovan, Mikroekonomija, Banja Luka, 2008

14