Gjeografi 7 - Liber Mesuesi

Dr.
Majlinda Ziu
LIBR PR MSUESIN
Gjeografia 7
BOTIME
Redaktore letrare: Brunilda MENO

Paraqitja grafike: Elidor KRUJA
Shtypi: Shtypshkronja Pegi, Lundr, Tiran
Botime Pegi, maj 2016

T gjitha t drejtat pr kt botim n gjuhn shqipe jan trsisht t
zotruara nga Botime Pegi shpk. Ndalohet do riprodhim, fotokopjim,
prshtatje, shfrytzim ose do form tjetr qarkullimi tregtar, pjesrisht ose
trsisht, pa miratimin paraprak nga botuesi.
Botime Pegi: tel: +355/ 042 468 833; cel: +355/ 069 40 075 02;
e-mail: botimepegi@botimepegi.al; web: www.botimepegi.al
Sektori i shprndarjes: cel: +355/ 069 20 267 73; 069 60 778 14;
e-mail: marketing@botimepegi.al
Shtypshkronja Pegi: cel: +355/ 069 40 075 01;
e-mail: shtypshkronjapegi@yahoo.com
Prmbajtja
I. far na orienton dhe krkon programi i Gjeografi s 7
I.1 Qllimet e programit
I.2 Lidhja e kompetencave kye me kompetencat e fushs/lnds
I.3 Kompetencat e lnds dhe tematikat e saj
10
I.4 Koha msimore pr tematik
11
I.5 Rolet q ndrmarrin nxnsi/ja dhe msuesi/ja gjat procesit t t nxnit:
11
I.6 far situatash duhet t prdoren n funksion t t nxnit?
12
I.7 N sa mnyra vlerson msuesi/ja?
12
II. Modele t planifi kimit vjetor, 3-mujor dhe ditor t msuesit...
13
II.1 Modeli i planifi kimit vjetor
13
II.2 Modeli i planifi kimit mujor (me disa situata model)
17
Nntematika I-Toka n hapsir

III. Ndrvarsia midis njerzve, vendeve, rajoneve dhe mjediseve
57
198
Libr pr msuesin
Msues t dashur!
Ky libr msuesi, ju vjen n ndihm n punn tuaj t prditshme, me an t planifikimeve
dhe udhzimeve q ofron. Udhzimet e tij bazohen n programin e IZHA-s, miratuar nga
MAS-i. Libri i msuesit, ashtu si edhe vet teksti msimor, sht hartuar n frymn e t nxnit
me kompetenca. Ju do ti orientoni nxnsit tuaj drejt krijimit t kompetencave, drejt puns
krkimore, gjetjes dhe zgjidhjes s situatave problemore.
Prve udhzimeve q t ofron dhe t detyron programi msimor, n kt libr sugjerohen
planifikimet vjetore, 3-mujore dhe ditore. Ju mund tu prmbaheni atyre planifikimeve, por
jeni t lir t bni planifikimet tuaja, n prputhje me krkesat dhe nivelin e nxnsve tuaj.
Mirpresim do kshill dhe mendim nga ju.
Ju urojm pun t mbar!
Gjeografia 7
I.
far na orienton dhe krkon
programi i Gjeografis 7
(Kjo shtje sht trajtuar duke u bazuar n programin e hartuar nga IZHA n vitin 2014.)
I.1 Qllimet e programit

Programi i gjeografis pr shkalln e 3-t synon q nxnsi/ja:
T zhvilloj kuriozitetin pr vendet, njerzit, kulturat dhe mjediset n bot.
T zhvilloj dijet pr dukurit dhe proceset fiziko-gjeografike mbi bazn e nj prgatitjeje t prshkallzuar dhe ballafaqimit t vazhdueshm t t menduarit kritik e
krijues.
T zhvilloj kuptimin, interesin dhe respektin pr vendin ku jeton, pr vendet e tjera,

njerzit dhe mnyrn si ata ndrveprojn me njri-tjetrin dhe me mjedisin ku jetojn.
T zhvilloj shkathtsit pr t qen prdorues kritik dhe krijues i metodave t

krkimit gjeografik.
T zhvillohet si qytetar i informuar, i prgjegjshm dhe aktiv, i cili mund t kontribuoj pr zhvillimin e nj bote t qndrueshme.
T prdor teknologjin e informacionit dhe t komunikimit, si mjet pr sigurimin

dhe komunikimin e informacionit.
Libr pr msuesin
Korniza konceptuale e programit (sipas programit t hartuar nga IZHA n vitin 2014).
Kompetenca e t
nxnit
Kompetenca
e t
menduarit
Ndrvarsia
njerz, vende,
mjedise
Kompetenca e
komunikimit
dhe e t
shprehurit
Proceset
natyrore
dhe
shoqrore
Pushteti,
autoriteti,
qeverisja
Kompetenca
personale
Kultura
Njohuri
Fusha:
Shoqria dhe mjedisi
Gjeografi
Prodhimi,
shprndarja,
konsumi
Aftsi
Qndrime
Kompetenca
qytetare
Kronologjia,
ndryshimi,
vazhdimsia
Individt, grupet,
shoqria
Kompetenca
digjitale
Kompetenca mbi
siprmarrjen dhe mbi
mjedisin
I.2 Lidhja e kompetencave kye

me kompetencat e fushs/lnds
Msuesi duhet t mbaj parasysh lidhjen e kompetencave kye me kompetencat e fushs.
Pr t realizuar n praktik kt lidhje, msuesi duhet t przgjedh situatat, veprimtarit,
metodat dhe mjetet e prshtatshme q i shrbejn procesit t t nxnit. Kompetenca prcaktohet si nj ndrthurje e njohurive me shkathtsin dhe me qndrimet q nj nxns duhet
t fitoj gjat procesit t nxnies.
Kompetenca qytetare
Si pjes e fushs Shoqria dhe mjedisi, prmes krkimit gjeografik programi i gjeografis
krijon kushte pr ndrtimin dhe pr demonstrimin nga nxnsi/ja t kompetencs qytetare.
N shkalln e tret, nxnsi/ja hulumton pr shtje aktuale gjeografike; vlerson gjetjet e tij/
saj n lidhje me qndrueshmrin mjedisore n nivel lokal e global, me diversitetin dhe me
respektimin e trashgimis natyrore dhe kulturore n zonn ku jeton etj. Prmes eksplorimit t shtjeve t tilla, nxnsi/ja nxitet t mendoj n mnyr kritike, t marr vendime dhe
t veproj pr adresimin e shtjeve qytetare n nj bot t ndrvarur dhe t ndryshueshme.
Nxnsi/ja propozon alternativat e tij/saj pr sfida apo pr shtje t ndryshme gjeografike,
duke marr n konsiderat faktort mjedisor, ekonomik, shoqror.
Kompetenca e komunikimit dhe e t shprehurit
Programi krijon mundsi pr zhvillimin e shkathtsive komunikuese. Nxnsi/ja prdor
Gjeografia 7
materiale t printuara, vizuale dhe digjitale, pr t eksploruar dukurit, proceset gjeografike,
vendet dhe rajonet. Ai/ajo mson si ti vlersoj kto burime dhe t kuptoj se si gjuha mund
t prdoret pr t manipuluar t nxnit. Prmes diskutimeve, lojs n role, debateve apo
prezantimeve, nxnsi/ja zhvillon shkathtsi t t shprehurit; n mnyr progresive zhvillon
dhe prdor fjalorin gjeografik pr komunikimin e informacionit dhe t ideve n audienca t
ndryshme.
Kompetenca e t menduarit
Nxnsi/ja zhvillon t menduarin kritik dhe krijues gjat vlersimit t t dhnave dhe prdorimit t tyre; teston shpjegimet dhe analizon argumentet. Ai/ajo zhvillon shkathtsit pr
marrjen e vendimeve dhe strategji q e ndihmojn t mendoj n mnyr analitike dhe logjike. Programi mundson q nxnsi/ja t kuptoj vlern dhe procesin e drejtimit t pyetjeve,
t jet krijues/e dhe t zhvilloj imagjinatn n vzhgimet q bn n terren. Ai/ajo nxitet t
mendoj n mnyr kritike dhe krijuese pr mnyrat e prdorimit sa m racional t burimeve
natyrore. Programi i gjeografis mundson zbatimin e shkathtsive matematike pr ndrtimin
e grafikve e t tabelave, si dhe pr llogaritjen dhe interpretimin e t dhnave. N punn me
hartn, nxnsit/et punojn me koncepte numerike, si: shkalla, largsia, koordinatat.
Kompetenca e t nxnit
Pr t mbshtetur krkimin gjeografik, nxnsi/ja prdor metoda efektive t puns; shfrytzon informacionin nga burime t ndryshme; gjykon vlefshmrin dhe rndsin e tij. N
procesin e krkimit, ai/ajo prdor teknologjin e informacionit dhe t komunikimit pr prgatitjen e prezantimeve t tij/saj dhe pr komunikimin e gjetjeve. Nxnsi/ja mendon n
mnyr kritike kur konsideron pasojat e veprimtaris njerzore n nj mjedis t caktuar; kur
vlerson zgjidhjet e problemeve globale; kur pozicionohet dhe mbron qndrimin e tij/saj.
Ndrgjegjsimi pr dukurit e ndryshme gjeografike e ndihmon nxnsin/en t njoh
kulturn e tij/saj dhe kulturat e tjera. Ai/ajo mson ku sht dhe si lidhet pozita e tij me t
tjert. Nxnsi/ja mson t bashkpunoj dhe t prballet me detyra komplekse q krkojn
bashkpunim. N procesin e realizimit t detyrave, ai/ajo demonstron respekt e mirkuptim, si
dhe pranon mendimet ndryshe. Prdor gjuhn e gjeografis pr t komunikuar mendimet dhe
idet e tij/saj dhe pr t organizuar prgjigjet.
Kompetenca pr jetn, siprmarrjen dhe mjedisin
Nxnsit/et zgjidhin shtje t ndryshme q lidhen me mjedisin gjeografik; analizojn

elemente t situats, kompleksitetin e saj; vlersojn rndsin dhe efektivitetin e zgjidhjeve t propozuara nga njri-tjetri. Ndrgjegjsimi pr dukurit e ndryshme gjeografike e
ndihmon nxnsin/en t njoh kulturn e tij/saj dhe kulturat e tjera. Nxnsit/et msojn t
bashkpunojn ndrsa prballen me detyra t ndrlikuara, t cilat krkojn bashkpunim.
Kompetenca personale
Programi i gjeografis stimulon t nxnit duke u bazuar n krkim dhe duke zhvilluar aftsin e nxnsve/eve pr t menaxhuar veten. Nxnsit/et kuptojn rolin e tyre n procesin e
t nxnit dhe n kryerjen e hetimeve, aftsohen t jen t pavarur n zbatimin e njohurive dhe
Libr pr msuesin
t shkathtsive, si dhe n marrjen e vendimeve. Prmes puns n bashkpunim n klas dhe
n terren, nxnsit/et zhvillojn aftsit ndrpersonale dhe msojn t vlersojn perspektivat
e ndryshme t antarve/eve t tjer/a t grupit.
Kompetenca digjitale
Nxnsi/ja zhvillon kompetencn digjitale prmes prdorimit t TIK-ut n mnyr efektive dhe t prshtatshme kur heton, krijon, komunikon idet dhe informacionin pr dukurit
gjeografike, pr vendin e tij/saj, marrdhnien e njeriut me mjedisin.
Rezultatet e t nxnit t kompetencave kye q realizohen

nprmjet lnds s Gjeografis
SHKALLA 3
Kompetenca e komunikimit dhe e t shprehurit
(Nxnsi/ja komunikon n mnyr efektive.)
Shpreh mendimin e vet pr nj tem t caktuar me goj ose me shkrim, si dhe n forma t
tjera t komunikimit.
Dgjon me vmendje prezantimin dhe komentet e bra nga t tjert rreth nj teme, duke
br pyetje, komente, sqarime dhe propozime.
Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim, kuptimin e termave (fjalve, koncepteve)
t reja, duke prdorur gjuhn dhe fjalorin e prshtatshm.
Veon informacionin kryesor nga nj libr, gazet, revist, internet, radio, TV etj., e komenton dhe e shfrytzon at si referenc gjat hartimit t nj punimi ose detyr me shkrim.
Kompetenca e t menduarit (Nxnsi/ja mendon n mnyr krijuese.)
Parashtron argumente pro ose kundr pr nj tem/problem t caktuar gjat nj debati ose
publikimi n medie.
Zgjidh nj problem dhe arsyeton przgjedhjen e procedurave prkatse.
Przgjedh dhe demonstron strategji t ndryshme pr zgjidhjen e nj problemi (shkencor,

shoqror) duke paraqitur rezultat t njjt.
Interpreton mnyra t zhvillimit t nj procesi natyror apo shoqror, duke e ilustruar at me

shembuj konkret.
Krahason ngjashmrit dhe dallimet e fazave m t rndsishme npr t cilat sht zhvilluar nj proces/dukuri shoqrore, natyrore.
Prdor krahasimin dhe kontrastin pr t gjetur dallimet dhe ngjashmrit kryesore midis dy
a m shum dukurive natyrore dhe shoqrore.
Gjeografia 7
Kompetenca e t nxnit (Nxnsi/ja mson pr t nxn.)
Przgjedh t dhna nga burime t ndryshme (libra, revista, udhzues, fjalor, enciklopedi
ose internet), t cilat i shfrytzon pr realizimin e tems/detyrs s dhn dhe i klasifikon
ato burime sipas rndsis q kan pr temn.
Shfrytzon t dhnat pr t demonstruar t kuptuarit e koncepteve numerike, grafike, simboleve, formulave n shkenca shoqrore, duke i sqaruar nprmjet formave t ndryshme t
t shprehurit.
Zbaton n mnyr t pavarur udhzimet e dhna nga nj burim (tekst shkollor, libr, internet, medie) pr t nxn nj tem, veprim, aktivitet ose detyr q i krkohet.
Ndrlidh temn e re ose nj shtje t dhn me njohurit dhe prvojat paraprake, duke i
paraqitur n forma t ndryshme t t shprehurit (kolona, tabela, grafike)sipas nj radhitjeje
logjike.
Parashtron pyetje (pse, far, si, kur?) dhe organizon mendimet e veta n form t shkruar pr temn/ problemin e dhn dhe vlerson prparimin e vet deri n zgjidhjen e duhur.
Menaxhon emocionet, ndjenjat, kohn, shfrytzimin e materialeve dhe t mjeteve gjat kryerjes s nj detyre/aktiviteti (n klas/shkoll apo n terren).
Kompetenca pr jetn, siprmarrjen dhe mjedisin
(Nxnsi/ja kontribuon n mnyr produktive.)
Zhvillon nj projekt individual ose n grup pr kryerjen e nj aktiviteti mjedisor apo shoqror me rndsi pr shkolln ose pr komunitetin.
Diskuton n grup pr rndsin q ka mbrojtja e mjedisit, pasojat q sjell dmtimi i tij pr

jetn e njeriut dhe propozon masat q duhen ndrmarr pr evitimin e tyre.
Bashkvepron n mnyr aktive me moshatart dhe t tjert (pavarsisht statusit t tyre social, etnik etj.) pr realizimin e nj aktiviteti t prbashkt (projekti/aktiviteti n baz klase/
shkolle apo jasht saj).
Kompetenca personale (Nxnsi/ja bn jet t shndetshme.)
Vlerson shkaqet e nj situate t mundshme konflikti midis moshatarve ose antarve t

grupit dhe propozon alternativa pr parandalimin dhe zgjidhjen, duke ndar prvojat dhe
mendimet n grup.
Libr pr msuesin
Kompetenca qytetare (Nxnsi/ja prkushtohet ndaj t mirs s prbashkt.)
Tregon vetbesim t lart n marrjen e vendimeve pr veprimet q ndrmerr, pa dmtuar interesat e t tjerve, t cilat kontribuojn n rritjen e cilsis s aktivitetit t grupit shoqror/
komunitetit.
Merr pjes n aktivitetet q promovojn toleranc dhe diversitet kulturor, etnik, fetar, gjinor
etj., n shkoll apo n komunitet, ku prfshihen moshatar t t gjitha prkatsive t prmendura, q jetojn n bashksin e gjer.
Kompetenca digjitale (Nxnsi/ja prdor teknologjin pr t nxitur inovacionin.)
Prdor mediat digjitale dhe mjediset informative pr t komunikuar dhe bashkpunuar,

duke prfshir komunikimet n distanc pr zhvillimin e njohurive.
Analizon, vlerson, menaxhon informacionin e marr elektronikisht (p.sh., hedh disa informacione t marra nga interneti duke i prmbledhur n nj tabel ose grafik).
I.3 Kompetencat e lnds dhe tematikat e saj

Programi i gjeografis (i shkalls s tret) zhvillon kompetencat e mposhtme lndore, t
cilat lidhen me krkimin gjeografik:
Vzhgimi dhe hetimi i dukurive gjeografike
Mbledhja, vlersimi dhe komunikimi i informacionit
Marrja e vendimeve mbi bazn e informacionit t mbledhur
Rezultatet e t nxnit pr kompetencat e lnds

SHKALLA 3
Vzhgimi dhe hetimi i dukurive gjeografike
Nxnsi/ja:
Formulon dhe drejton pyetje pr shtjen gjeografike pr t ciln zhvillohet krkimi gjeografik.
Spekulon me prgjigjet, duke shpjeguar idet e tij ose duke formuluar hipoteza.
Prcakton marrdhniet shkak-pasoj t dukurive gjeografike, q ndodhin n sistemet natyrore t
Toks dhe n mjedisin lokal.
10
Gjeografia 7
Mbledhja, vlersimi dhe komunikimi i informacionit
Nxnsi/ja:
Identifikon dhe shqyrton burimet e informacionit q prdor pr krkim.
Vlerson burimet pr vlefshmrin dhe besueshmrin e tyre.
Ndrton njohuri pr mjedisin lokal dhe proceset e dukurit gjeografike n gjeosistem, duke
prdorur mjetet dhe shkathtsit gjeografike, si hartat, vzhgimet n terren, fotografi etj.
Komunikon (me shkrim, me goj, grafikisht, vizualisht) shprndarjen hapsinore t dukurive gjeografike, prmes prdorimit t hartave t shkallve t ndryshme, duke prdorur fjalorin e prshtatshm gjeografik.
Marrja e vendimeve
Nxnsi/ja:
Sintetizon t dhnat dhe zhvillon nj prfundim, p.sh., nj parashikim apo nj gjetje kye.
Nxnsi/ja identifikon rrug t ndryshme t veprimit dhe parashikon pasojat pr to.
Prdor pyetje pr t reflektuar n do stad t krkimit far funksionoi?, Si mund t

prmirsohet?.
I.4 Koha msimore pr tematik

Programi i gjeografis pr klasn e 7-t zhvillohet n 70 or msimore. Programi specifikon ort e sugjeruara pr seciln tematik dhe nntematik, pr seciln shkall dhe klas.
Ort e sugjeruara prfshijn njohurit e reja, punt praktike, detyrat apo projektet, vzhgimet
n natyr, testimet e ndryshme. Msuesit/et duhet t respektojn sasin e orve vjetore t
lnds, dhe jan t lir t ndryshojn me 10% (shtes ose paksim) ort e rekomanduara pr
seciln tematik dhe nntematik.
I.5 Rolet q ndrmarrin nxnsi/ja

dhe msuesi/ja gjat procesit t t nxnit:
Nxnsi/ja aktiv/e dhe i/e interesuar. N lndn e Gjeografis, nxnsi/ja studion
dukurit dhe proceset gjeografike, ndrton kuptimin pr vendin e tij/saj. Ai/ajo inkurajohet t
krkoj prgjigje pr pyetjet q ngre, duke hulumtuar n burime t ndryshme dhe duke prdorur teknika specifike t gjeografis. Nxnsi/ja angazhohet t vendos lidhje ndrmjet asaj
11
Libr pr msuesin
q di dhe asaj q zbulon dhe mbi kt baz ndrton dijen e tij/saj; bashkvepron me shokt/
shoqet dhe msuesin/en, ndan me ta/to vzhgimet dhe prvojat e tij/saj. Ai/ajo punon individualisht ose n grup, dhe mbshtetet nga msuesi/ja.
Msuesi/ja udhheqs/e dhe lehtsues/e. Msuesi/ja i/e gjeografis ndihmon nxnsit/
et t zbulojn knaqsit e t nxnit. Roli i msuesit/es konsiston n udhheqjen e nxnsve/
eve; ai/ajo moderon krkimin dhe eksplorimin e dukurive gjeografike. Msuesit/et veprojn
si moderator midis dijes dhe nxnsit/es, duke e ndihmuar nxnsin/en t prfshihet n procesin e ndrtimit t dijes. Ata/ato krijojn kontekste t nxni, t cilat i aftsojn nxnsit/et
t prftojn mjetet e gjeografit. Zbatimi i programit krkon q msuesi/ja t prdor strategji msimdhnieje duke respektuar stilet e t nxnit t nxnsve/eve. Ai i angazhon nxnsit/
et n ndrtimin e mendimit, duke nxitur diskutimet dhe ballafaqimin e kndvshtrimeve t
ndryshme.
I.6 far situatash duhet t prdoren

n funksion t t nxnit?
Situatat e t nxnit n gjeografi duhet t jen t larmishme dhe komplekse. Nxnsi/

ja duhet t perceptoj lidhjen ndrmjet prvojave t tij/saj t t nxnit dhe zbatimeve
t ardhshme.
Situatat duhet t jen t hapura, ka do t thot q nxnsi/ja aftsohet t krkoj

zgjidhje t ndryshme pr nj shtje apo problem, dhe jo nj zgjidhje t vetme apo
nj prgjigje t vetme. Situata t tilla prfshijn detyra t ndryshme, favorizojn prdorimin e mediave t ndryshme dhe rezultojn me punime t llojeve t ndryshme.
Situatat e t nxnit duhet t jen komplekse, q do t thot t prdoren burime t

ndryshme t t nxnit dhe nxnsit/et t punojn s bashku. Krkimi, analiza dhe
przgjedhja e t dhnave duhet t jen gjithmon pjes e situatave t t nxnit. Ato
duhet t mbshteten n krkimin gjeografik, i cili prfshin analizn krahasuese t
dukurive gjeografike n shkall t ndryshme. Kto lloj situatash krkojn zhvillimin
e shprehive t t pyeturit, analizs, mendimit kritik dhe krijues.
I.7 N sa mnyra vlerson msuesi/ja?

Msuesit/et duhet t prdorin situata t jets reale, si piknisje pr vlersimin e nxnsve/
eve. Vlersimi mat shkalln n t ciln jan arritur (nga nxnsit/et) njohurit, shkathtsit
dhe qndrimet e dshiruara.
Prdorimi i portofolit, si nj koleksion sistematik i puns s nxnsve/eve, siguron
nj tablo t plot t zhvillimit e t progresit t nxnsve/eve n prvetsimin e njohurive,
t t kuptuarit e koncepteve, zbatimin e shkathtsive dhe zhvillimin e qndrimeve. Ai u
afron nxnsve/eve gjithashtu mundsi pr vetvlersim dhe reflektim prmes rishikimit t
portofolave t tyre.
12
Gjeografia 7
II.
Modele t planifikimit vjetor,
3-mujor dhe ditor t msuesit...
II.1 Modeli i planifikimit vjetor

Tematika
Proceset natyrore dhe shoqrore
Ndrvarsia midis njerzve,

vendeve,
rajoneve dhe mjediseve
Klasa 7
or
8 or
Klasa 7
Tematika
Nntematikat
Or t sugjeruara
Toka n hapsir
Proceset dhe dukurit natyrore n Tok
54
Shoqria dhe ndrveprimi me mjedisin

vendeve, rajoneve dhe mjediseve
13
Libr pr msuesin
PLANI MSIMOR VJETOR KLASA VII

FUSHA: SHOQRIA DHE MJEDISI
LNDA: GJEOGRAFI 7
SHPRNDARJA E PRMBAJTJES S LNDS
TEMATIKA
SHTATOR DHJETOR
(24 OR)
Nntematika
II: Proceset
dhe dukurit
natyrore n
Tok (54)
(20 OR)
Nntematika II: Proceset

dhe dukurit natyrore n
Tok (vazhdim)

Tok (vazhdim)
1. Toka n sistemin diellor
1. Projekt (ora e par);

Tema: shtjet mjedisore
t ujrave n/pran vendbanimit tim
1. Historia e Toks
2. Forma e Toks dhe

rndsia e saj
2. Cikli i ujit
2. Pangea dhe kufijt e pllakave tektonike
4. Rrotullimi i Toks rreth

boshtit dhe pasojat gjeografike
5. Rrotullimi i Toks rreth
Diellit
6. Pun praktike 1.1
Tema: Vendi i Toks n
sistemin diellor. Rrotullimi ditor, qarkullimi vjetor
dhe pasojat q rrjedhin
pr planetin ton
7. Prsritje 1 (Toka n
hapsir)
14
PRILL QERSHOR
Nntematika I- Toka n
hapsir
Toka n hap- 3. Prmasat e Toks.

Rndsia e tyre
sir
(8 or)
JANAR MARS
(26 OR)
3. Veorit e ujit t deteve 3. Pllakat tektonike dhe

dhe t oqeaneve
dinamika e tyre
4. Lvizjet e ujrave
oqeanike. Valt detare
4. Trmetet
5. Baticat dhe zbaticat
5. Vullkanet
6. Rrymat oqeanike
6. Format e relievit
7. Pun praktike 2.4;

Tema: Skicimi n hart i
rrugs q ndjekin disa nga
rrymat oqeanike dhe evi- 7. Bota bimore
dentimi i rolit q ato kan
mbi klimn e rajoneve q
prshkojn.
Gjeografia 7
8. Testim 1 (Toka n
hapsir)
8. Lumenjt dhe pjest

prbrse t tij

Tok
9. Pun praktike 2.5

Tema: Elementet prbrse t lumit dhe llojet e
lumenjve
9. Atmosfera. Prbrja
e saj
10. Pun praktike 2.6

Tema: Prcaktimi i drejtimeve kryesore t shtrirjes s disa lumenjve n
hartn e bots
10. Struktura e atmosfers
11. Veprimtaria e lumenjve
8. Faktort q ndikojn n
shprndarjen e pabarabart t bots bimore
9. Bota shtazore
Toka n hap11. Rrezatimi diellor dhe

sir
rndsia e tij
(8 or)
Nntematika
II: Proceset
dhe dukurit
natyrore n
Tok (54)
12. Faktort dhe pasojat

e shprndarjes s pabarabart t nxehtsis
12. Liqenet dhe llojet e

tyre
13. Pun praktike
2.7 Tema: Liqenet n
Shqipri
13. Moti
14. Burimet dhe prdorimi i tyre

Tema: Ndrtimi i instrumenteve t thjeshta nga
nxnsit, pr t mbledhur
t dhna n lidhje me motin (ora e par)

Tema: Burimet n vendbanimin tim dhe prdorimi i tyre

Tema: Ndrtimi i instrumenteve t thjeshta nga
16. Bora dhe akujt
nxnsit, pr t mbledhur
t dhna n lidhje me motin (ora e dyt)

Tema: Bota e gjall sipas
brezave t nxehtsis
11. Prsritje 5 (Litosfera 2)
12. Testim 4
(Litosfera 2)
15
Libr pr msuesin
Toka n hapsir
(8 or)
17. Prsritje 3 (Hidrosfera)
17. Klima
18. Projekt (ora e dyt)

Tema: shtjet mjedisore
13. Projekt ora e tret Tema:

shtjet mjedisore t ujrave
n/pran vendbanimit tim
18. Klima (vazhdim)
19. Ndrtimi i brendshm i

Toks
14. Potencialet e zonave

bregdetare
19. Njeriu dhe ndryshimet

klimatike
20. Llojet e shkmbinjve dhe 15. Ndotjet n zonat bregdeshkmbinjt sedimentar

tare
20. Zonat klimatike
21. Shkmbinjt magmatik
21. Pun praktike 2.3 Tema:

Nntematika Prcaktimi i disa veorive q
II: Proceset dhe kan klimat sipas brezave t
dukurit naty- nxehtsis. Ndrtimi dhe inrore n Tok terpretimi i grafikve klima(54)
tik pr vende t ndryshme
n to. (ora e par)
16
TEMATIKA: Ndrvarsia
midis njerzve, vendeve, rajoneve dhe mjediseve

Parashikimi i motit prmes
leximit t hartave sinoptike
dhe t prdorimit t instrumenteve t thjeshta
Nntematika: Shoqria dhe

ndrveprimi me mjedisin
(8 or)
16. Shkaqet e tjera t ndotjes

s zonave bregdetare
22. Shkmbinjt metamorfik

23. Rndsia e materialeve
q prbjn Tokn (p.sh.,
shkmbinjt, mineralet) pr
shoqrin
17. Ndotja n qendrat urbane

Prcaktimi i disa veorive q
kan klimat sipas brezave t
24. Dherat
nxehtsis. Ndrtimi dhe interpretimi i grafikve klimatik pr vende t ndryshme
n to. (ora e dyt)
18. Ndotja n qendrat urbane

(vazhdim)
23. Prsritje 2 (Atmosfera)
25. Prsritje 4 (Litosfera 1)
19. Ndotja n qendrat rurale
24. Testim 2 (Atmosfera)
20. Projekt ora e katrt

26. Testim 3 (Hidrosfera dhe Tema: shtjet mjedisore
Litosfera 1)
Rezultatet e t nxnit sipas kompetencave kye
Veon informacionin kryesor nga nj libr, gazet, revist, internet, radio, TV, etj., e komenton dhe e shfrytzon at si referenc gjat hartimit t nj
punimi ose detyr me shkrim.
Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim (duke prdorur gjuhn dhe fjalorin e prshtatshm) kuptimin mbi: formn dhe prmasat e Toks,
pozicionin e Toks n sistemin diellor, formimin e dit nats dhe t stinve, strukturn vertikale t atmosfers, brezat e nxehtsis, shkaqet dhe pasojat e shprndarjes s pabarabart t nxehtsis, motin si ndryshim afatshkurtr i temperaturs ditore, shtypjes atmosferike dhe lagshtirs relative, faktort q ndikojn n formimin e klims.
Dgjon me vmendje prezantimin dhe komentet e bra nga t tjert rreth tyre, duke br pyetje, komente, sqarime dhe propozime.
Shpreh mendimin e vet me goj ose me shkrim, si dhe n forma t tjera t komunikimit pr: formn dhe prmasat e Toks, lidhjen ndrmjet rrotullimit t Toks rreth vetes dhe gjatsis s dits; pasojat e ndryshimit t pozicionit t Toks kundrejt Diellit n ditt e ekuinokseve dhe solsticeve,
rndsin e rrezatimit diellor, marrdhnien ndrmjet t dhnave t temperaturs ditore, shtypjes atmosferike dhe lagshtirs relative (pr t kuptuar
motin) etj.
1. Kompetenca e komunikimit dhe t shprehurit (Nxnsi/ja komunikon n mnyr efektive.)
LNDA: GJEOGRAFI 7
PLANI 3-MUJOR (SHTATOR-DHJETOR -24 or); KLASA VII
II.2 Modeli i planifikimit mujor (me disa situata model)
Gjeografia 7
17
18
Menaxhon emocionet, ndjenjat, kohn, shfrytzimin e materialeve dhe t mjeteve gjat kryerjes s detyrave n klas/shkoll apo n terren.
Parashtron pyetje (pse, far, si, kur?) dhe organizon mendimet e veta n form t shkruar pr temn/problemin e dhn dhe vlerson prparimin e
vet deri n zgjidhjen e duhur (si p.sh., hulumton, analizon dhe jep disa shembuj q tregojn se si ka ndikuar shoqria mbi klimn n vendin ton ose
n vendbanimin e tij/saj).
Ndrlidh temn e re ose nj shtje t dhn me njohurit dhe prvojat paraprake, duke i paraqitur n forma t ndryshme t t shprehurit (kolona, tabela, grafike) sipas nj radhitjeje logjike.
Zbaton n mnyr t pavarur udhzimet e dhna nga teksti shkollor, internet, media etj., pr t nxn, n detyrn q i krkohet.
zona t ndryshme.
Shfrytzon t dhnat pr t demonstruar t kuptuarit e koncepteve, duke: prdorur dhe ndrtuar instrumentet pr matjen e temperaturs s ajrit, t
shtypjes atmosferike, lagshtirs dhe prcaktimin e drejtimit t ers, pr t mbledhur t dhna n lidhje me motin; analizuar harta sinoptike pr t br
parashikime t motit; prshkruar klimn si rezultat i modeleve afatgjat t temperaturs e reshjeve; ndrtuar dhe interpretuar grafik klimatik pr
Przgjedh t dhna nga burime t ndryshme (libra, revista, foto, harta t ndryshme, fjalor, enciklopedi ose internet), t cilat i shfrytzon pr realizimin e detyrave t dhna
3. Kompetenca e t nxnit (Nxnsi/ja mson pr t nxn.)
Krahason ngjashmrit dhe dallimet midis zonave klimatike etj.
Interpreton duke e ilustruar me shembuj konkret rolin e gjeografis pr jetn e prditshme dhe rolin e krkimit gjeografik n njohjen mbi botn.
Zgjidh nj problem dhe arsyeton przgjedhjen e procedurave prkatse (p.sh vzhgon kushtet e motin prgjat nj jave dhe prshkruan elementet e
tij; Ndrton argumente mbi pasojat q sjellin ndryshimet klimatike n jetn ton dhe n planet. Veon prej tyre, disa nga pasojat q jan t pranishme
n vendin ku jeton. etj).
Parashtron argumente pro ose kundr pr nj tem/problem t caktuar gjat nj debati (p.sh mbi: vendin q z Toka n sistemin diellor, n gjithsi
dhe n galaktiknRruga e Qumshtit; rolin e elementeve q prbjn atmosfern e Toks: ndikimet q ka rryma e Golfstrimit n temperaturat e ajrit
n vendet pran t cilave kalon; etj).
2. Kompetenca e t menduarit (Nxnsi/ja mendon n mnyr krijuese.)
Libr pr msuesin
Analizon, vlerson, menaxhon informacionin e marr elektronikisht.
Prdor mediat digjitale dhe mjediset informative pr t komunikuar dhe bashkpunuar, duke prfshir komunikimet n distanc pr zhvillimin e
njohurive.
7. Kompetenca digjitale (Nxnsi/ja prdor teknologjin pr t nxitur inovacionin.)
Merr pjes n aktivitetet q promovojn toleranc dhe diversitet kulturor, etnik,fetar,gjinor etj, n shkoll apo n komunitet, ku prfshihen moshatar
t t gjitha prkatsive t prmendura, q jetojn n bashksin e gjer.
Tregon vetbesim t lart n marrjen e vendimeve pr veprimet q ndrmerr pa dmtuar interesat e t tjerve, t cilat kontribuojn n rritjen e cilsis
s aktivitetit t grupit shoqror/komunitetit.
6. Kompetenca qytetare (Nxnsi/ja prkushtohet ndaj t mirs s prbashkt.)
Ndan prvoja dhe mendime n grup.
5. Kompetenca personale (Nxnsi/ja bn jet t shndetshme.)
Bashkvepron n mnyr aktive me moshatart dhe t tjert pr realizimin e nj aktiviteti t prbashkt (p.sh ndrton vet instrumente pr matjen e
temperaturs s ajrit, t shtypjes atmosferike, lagshtirs s ajrit, reshjeve si dhe pr prcaktimin e drejtimit e t shpejtsis s ers, dhe parashikon
motin).
Diskuton n grup pr rndsin q ka mbrojtja e mjedisit, pasojat q sjell dmtimi i tij pr jetn e njeriut dhe propozon masat q duhen ndrmarr pr
evitimin e tyre.
Zhvillon nj projekt individual ose n grup pr kryerjen e nj aktiviteti mjedisor apo shoqror me rndsi pr shkolln ose pr komunitetin.
4. Kompetenca pr jetn, siprmarrjen dhe mjedisin (Nxnsi/ja kontribuon n mnyr produktive.)
Gjeografia 7
19
20
Prdor pyetje pr t reflektuar n do stad t krkimit far funksionoi?, Si mund t prmirsohet.
Sintetizon t dhnat dhe zhvillon nj prfundim, p.sh., nj parashikim apo nj gjetje kye.
Nxnsi:
3. Marrja e vendimeve
Ndrton njohuri pr mjedisin lokal duke prdorur hartat, vzhgimet n terren, fotografi, intervistat, etj n shtje q kan t bjn me ndrveprimin
midis shoqris dhe mjedisit, me motin, me klimn etj.
Identifikon dhe shqyrton burimet e informacionit q prdor pr krkim (p.sh harta, grafik, video, foto t ndryshme, materiale t printuara, etj).
Nxnsi:
2. Mbledhja, vlersimi dhe komunikimi i informacionit
Spekulon me prgjigjet, duke shpjeguar idet e tij ose duke formuluar hipoteza (p.sh., mbi pozicionin e Toks n gjithsi, n galaktikn ton apo n
sistemin diellor).
Formulon dhe drejton pyetje pr: rndsin q ka forma e Toks, rndsin q ka shtresa e troposfers dhe ajo e stratosfers pr jetn n tok;
shkalln e ndikimit t faktorve mbi elementet e motit dhe t klims; disa nga pasojat e ndryshimeve klimatike q jan t pranishme n vendin ku
jeton; etj.
Nxnsi:
1. Vzhgimi dhe hetimi i dukurive gjeografike
Rezultatet e t nxnit sipas kompetencave t fushs/lnds
Libr pr msuesin
1.
Nr.
pozicionin e
Toks n sistemin
diellor.
Temat
msimore
Ndrton dhe prNntematika

dor modele q:
II: Proceset
dhe dukurit tregojn lidhjen
ndrmjet rrotnatyrore n
ullimit t Toks
Tok (54 or)
rreth vetes dhe
gjatsis s dits;
Identifikon:
Nntemati1. Toka n
ka I -Toka n Provat q tregojn sistemit
se Toka rrotullohapsir
diellor
het rreth boshtit
(8 or)
t saj.
Tematika:
Proceset
natyrore dhe
shoqrore
prmasat dhe
rndsin e tyre;
formn e Toks;
Prshkruan:
Nxnsi/ja:
Rezultatet e t nxnit
sipas tematikave
Nntematika
Tematika/
Metodologjia e
msimdhnies
Vlersim
i puns n
grup
Vlersim
me goj
Teknikat e
vlersimit
Teksti i
gjeografis
Burimet
Hartat
fiziko-gjeSituata 1.1: Hapsira q na rrethon, sht e
ografike
Pun n grup;
pafundme. Njeriu krkon vazhdimisht ta njoh sa
Vlersim i dhe polim shum at. Por, far vendi z Toka jon n
Pun n dyshe;
puns praktike t
kt hapsir?
Pun individtike
bots.
Situata 1.2: Bazuar n figurat 2 dhe 3 t tekstit:
uale;
Vlersim i Hartat
prshkruaj se ku ndodhet Toka n raport me
Bashkbisedim; detyrs s fiziko-gjeDiellin dhe me planett e tjer t sistemit diellor; Hulumtim dhe shtpis
ografike
krahaso prmasat e Toks me ato t Diellit dhe t zbulim;
Vlersim i dhe poliplanetve t tjer t sistemit diellor;
tike t
Brainstorming; eseve
Evrops
prcakto se far vendi z sistemi yn diellor n Diskutime;
Vlersim
galaktikn Rruga e Qumshtit.
me shkrim dhe t
Debat;
Shqipris
Vlersim
i lojs me Materiale
nga interrole.
neti, libra,
enciklo-
Situata e t nxnit
SHTATOR-DHJETOR (24 or)
Gjeografia 7
21
22
2.
Nr.
prshkruajn pozicionin e Toks

kundrejt Diellit
n ditt e ekuinokseve dhe
solsticeve.
Rezultatet e t nxNntematika nit sipas tematikave
Tematika/
Situata e t nxnit
Brainstorming;
Hulumtim dhe
zbulim;
Prdorimi TIK;
Bashkbisedim;
Pun individuale;
Pun n dyshe;
Pun n grup;
Metodologjia e
msimdhnies
kt brez; b) far tiparesh ka klima e vendit

ton.
Diskutime;
Situata 2.2: Rikujto njohurit e marra nga tekDebat;
sti i Gjeografis 6, mbi klimn e vendit ton.
Loj me role;
Diskuto: a) n cilin brez klimatik ndodhet vendi
yn dhe me far kndi bie rrezatimi diellor n
Situata 2.1: Njeriu sht prpjekur t zbuloj pamjen e vrtet t Toks shum koh m
prpara se t drgoheshin kamerat n hapsir
(kujto far ke msuar n klasn e gjasht). N
shekullin III pr.K., me an t llogaritjeve q
bri, dijetari grek, Aristoteli dha i pari iden
e rrumbullaksis s Toks. Koh m von,
formn reale t ktij planeti e solln imazhet e
2. Forma e drguara nga satelitt artificial.
Toks dhe
Ju mund t keni lexuar kuriozitete t ndrysrndsia e
hme mbi Tokn dhe keni par fotografi t
saj
pamjes s saj. Si e parafytyroni formn e
Toks?
Temat
msimore
Teknikat e
vlersimit
Materiale
t prgatitura me
Power
point dhe
n programe t
tjera, t krijuara nga
msuesi/
ja dhe nxnsit/et.
Tekste nga
fusha t
tjera; foto,
harta, video.
pedi.
Burimet
Libr pr msuesin
4.
3.
Nr.
Tematika/
Situata e t nxnit
Situata 4.1: Prgjat 24 orve, vm re se dita

dhe nata ia ln vendin njra-tjetrs n mnyr
t prsritur. Dielli shfaqet n agim, n vazhdim
4. Rrotue shohim q lviz npr qiell deri sa perndon,
llimi i
dhe m pas vjen nata. Mngjesin tjetr, dielli
Toks rreth
rishfaqet dhe do gj prsritet nga e para. Pr
boshtit dhe
rrjedhoj, duke iu prshtatur ktij ndryshimi t
pasojat gjeprhershm, e gjith bota e gjall n planetin
ografike
ton krijon nj regjim ditor t caktuar. Por, a e
dini si formohet dit-nata?
3. Prma- Situata 3: Risjellim n vmendje vendin q z

sat e Toks. Toka n sistemin diellor. Krahasojm prmaRndsia e sat e saj me ato t planetve t tjer t sistemit
diellor.
tyre
Temat
msimore
Brainstorming;
Hulumtim dhe
zbulim;
Prdorimi i TIK-ut;
Bashkbisedime e
prezantime n forma t ndryshme;
Pun individuale;
Pun n dyshe;
Pun n grup;
Loj me role;
Debat;
Diskutime;
Brainstorming;
Hulumtim dhe
zbulim;
Prdorimi TIK;
Bashkbisedim;
Pun individuale;
Pun n dyshe;
Pun n grup;
Metodologjia e
msimdhnies
Teknikat e
vlersimit
Burimet
Gjeografia 7
23
24
4.
Nr.
Tematika/
4. Rrotullimi i
Toks rreth
boshtit dhe
pasojat gjeografike
Temat
msimore
e lvizjes s rrotullames dhe t topit (n t

dyja rastet: kur rrotullamja nuk lviz, dhe kur
ajo sht n lvizje).
drejtimin
vzhgimit tnd. Bj nj vizatim q tregon
drejt shokut/shoqes) kur rrotullamja t lviz

n drejtimin e lvizjes s Toks rreth vetes.
Prshkruaj se far vure re dhe n prfundim arrite pas
Situata 4.3: Qndro ulur si n figur, n nj

rrotullame q nuk lviz. Hidh nj top drejt shokut/shoqes s ulur prball teje. Prsrite veprimin (pra, hidhe topin
Situata 4.2: Ndrto nj maket (me nj top llastiku, plastelin etj.), ku t paraqessh formn
e Toks. Kalo mes prmes tij nj bosht, si pr
t zvendsuar boshtin imagjinar t Toks.
Vendose prball nj burimi drite (nj llamb
e ndezur ose elektrik dore). Shno nj pik ose
nj shenj tjetr mbi top dhe pasi ta rrotullosh
at nga perndimi n lindje, n kah t kundrt
me lvizjen e akrepave t ors, prshkruaj se si
ndryshon ndriimi mbi pikn apo shenjn gjat
rrotullimit.
Situata e t nxnit
Loj me role;
Debat;
Diskutime;
Metodologjia e
msimdhnies
Teknikat e
vlersimit
Burimet
Libr pr msuesin
7.
6.
5.
Nr.
Tematika/
Situata e t nxnit
Trego se si ndriohet Toka n stin t ndrys7. Prsritje

hme. Analizo se far ndodh n seciln prej
1 (Toka n
hemisferave t Toks m: 22 Qershor, 22 Dhhapsir)
jetor 21 Mars dhe 23 Shtator.
pr planetin
ton
Tema: Ven- Situata 5.2: Me an t nj topi (q prfaqson

di i Toks
Tokn) dhe t nj elektriku dore (q prfaqson
n Sistemin Diellin), vepro si n figurn prbri.
Diellor. Rrotullimi ditor,
qarkullimi
vjetor dhe
pasojat q
rrjedhin
5. Rrotulli- Situata 5.1: Gjat vitit, stint i ln vendin

mi i Toks njra-tjetrs. Duke qen se i njohim
rreth Dikarakteristikat e secils stin, planifikojm edhe
ellit
punt, pushimet apo mnyrn e t veshurit, pr
tu prshtatur me to. Por, a e dini si formohen
6. Pun
praktike 1.1 stint?
Temat
msimore
Metodologjia e
msimdhnies
Teknikat e
vlersimit
Burimet
Gjeografia 7
25
26
11.
10.
rndsin e rrezatimit diellor, si
shembujve, rndsin q ka oksigjeni pr botn

e gjall n planetin ton.
Situata 6.2: Trego prmes disa
Situata 6.1: Risjellim n vmendje njohurit

e marra mbi shkakun pse atmosfera qndron
gjithmon e lidhur me Tokn. far kuptoni
me konceptin atmosfer? A sht ajo e domosdoshme pr jetn n Tok?
Situata e t nxnit
Loj me role;
Debat; Konkurs;
Diskutime;
Brainstorming;
Prdorimi TIK;
Bashkbisedime e
Pun individuale;
Pun n dyshe;
Pun n grup;
Metodologjia e
msimdhnies
11. Rrezatimi diellor

dhe rndsia e tij
ndryshme t saj, n gjersi t ndryshme gjeografike.
Situata 8.2: Prshkruaj figurn 6 pr t treguar

ndikimin e forms s Toks n sasin e rrezatimit
diellor q marrin zona t
Loj me role;
Debat; Konkurs;
Diskutime;
Brainstorming;
Prdorimi TIK;
Situata 7: Deri n far lartsie shkon atmosfera? Pun n grup;

10. StruktuSi mendoni, a sht ajo njsoj e dendur dhe me t Pun n dyshe;
ra e atmosPun individuale;
njjtat temperatura si pran
fers
Bashkbisedime e
siprfaqes s Toks, ashtu edhe n lartsi?
prezantime n forSituata 8.1: far roli luan energjia diellore pr
ma t ndryshme;
jetn n planetin ton?
9.
Nxnsi:
Tematika:
Modelon strukProceset natyturn vertikale t
rore dhe shoatmosfers duke
qrore
prdorur informacion nga burime
Nntematika
t ndryshme t t
II: Hartat gje- nxnit.
ografike (12
Dallon brezat e
or)
nxehtsis dhe
9. Atmosfera.
Prbrja e
saj
Temat
msimore
8.
Tematika/
8-Testim 1
(Toka n
hapsir)
Nr.
Teknikat e
vlersimit
Burimet
Libr pr msuesin
13.
12.
Nr.
12. Faktort dhe

pasojat e
shprndarjes s
pabarabart t nxehtsis
Temat
msimore
Shpjegon marrdhnien ndrmjet t dhnave

t temperaturs
Sjell shem13. Moti

buj si modelet
globale ndikojn
mikroklimn (p.sh.,
rryma e Golfstrimit
pasojat n
klimn e Evrops
veriperndimore);
ndikimin e saj n
qarkullimin e rrymave oqeanike dhe
errave.
shkaqet dhe pasojat e shprndarjes

s pabarabart t
nxehtsis;
Prshkruan:
rrezatimi baz pr
planetin ton.
Tematika/
Situata 10.3: Vzhgo kushtet e motit prgjat
Situata 10.2: Prshkruaj se si paraqitet moti

n veri, n lindje, n jug dhe n perndim t
Shqipris.
Situata 10.1: Pothuajse do dit interesohemi t

dim se si sht dhe si do t jet moti ditn tjetr
n vendin ku jetojm. Rrugt nga mund ta marrim
informacionin jan t ndryshme: televizioni, radioja, interneti, telefonat tan celular. Bazuar n
t dhnat e mposhtme, prshkruajm ndryshimet
e motit gjat 24 orve t dats 3 janar. Cilat elemente t motit kan ndryshuar m tepr? A kan
lidhje ato midis tyre?
Situata 9: Risjellim n vmendje njohurit e marra

mbi formn e Toks dhe qarkullimin e saj rreth
Diellit. Pse sasia e rrezatimit diellor q vjen n
siprfaqen e Toks varet nga forma e saj sferike
dhe nga koha e ekspozimit kundrejt Diellit?
Situata e t nxnit
Metodologjia e
msimdhnies
Teknikat e
vlersimit
Burimet
Gjeografia 7
27
28
15.
14.
Nr.
Temat
msimore

pr t mbledhur t Ndrtimi i
dhna n lidhje me instrumenteve
t thjeshta nga
motin;
harta sinoptike pr nxnsit, pr
t br parashikime t mbledhur t
dhna n lidhje
t motit.
me motin (ora e
Prshkruan klimn
dyt)
si rezultat i modeleve afatgjat
aturs s ajrit,
shtypjes atmosferike, lagshtirs
dhe prcaktimin
e drejtimit t ers,

Ndrtimi i
tive pr t kuptuar
instrumenteve
motin si ndryshim
t thjeshta nga
afatshkurtr i ktyre
nxnsit, pr
treguesve.
t mbledhur t
Prdor:
dhna n lidhje me motin
instrumentet pr
(ora e par)
matjen e temper-
ditore, shtypjes
atmosferike dhe
lagshtirs rela-
Tematika/
javs n t ciln je dhe prshkruaj elementet

e tij (vendos edhe shenjat konvencionale prkatse), si n modelin e paraqitur n tabel.
Situata e t nxnit
Metodologjia e
msimdhnies
Teknikat e
vlersimit
Burimet
Libr pr msuesin
17.
16.
Nr.
Parashikimi i
motit prmes
leximit t hartave sinoptike
dhe nprmjet
prdorimit t
instrumenteve
t thjeshta
Temat
msimore
Argumenton
rndsin e proceseve dhe modeleve
t klims pr jetn
17. Klima
dhe proceset n
Tok (p.sh., thatsira, turizmi ) dhe
rolin e veprimtaris
njerzore (p.sh.
shtimi i gazeve
ser).
Ndrton dhe interpreton grafik klimatik pr zona t

ndryshme.
zonat kryesore klimatike n hart.
faktort q ndikojn n formimin e

klims;
Identifikon:
t temperaturs,
reshjeve.
Tematika/
ndikon relievi n klimn e vendit ku ti jeton.
Situata 11.2: Prshkruaj se si
Situata 11.1: Klima e vendit ton ka tipare t

ndryshme nga ajo e shum vendeve t tjera,
q ndodhen pran apo larg nesh (risjellim
n vmendje se far veorish ka klima e
Shqipris dhe e vendbanimit ton). Si mendoni, cilt mund t jen faktort q ndikojn
n klimn e nj vendi?
Situata e t nxnit
Metodologjia e
msimdhnies
Teknikat e
vlersimit
Burimet
Gjeografia 7
29
30
19. Njeriu dhe
ndryshimet klimatike
19.
Temat
msimore
18. Klima
(vazhdim)
Tematika/
18.
Nr.
Situata 13.1: Risjellim n vmendje far

kemi msuar mbi rndsin e atmosfers. N
Tok do t kishte diferenca t mdha midis
temperaturave t dits dhe t nats, nse nuk
do t ishte atmosfera. Ajo e mban nxehtsin
b) prcakto se cilt faktor ndikojn n llojshmrin e klimave n bot.
brendsi t tyre; n Ekuator, n gjersit mesatare, n gjersit polare, si dhe n zonat malore. Vrojto gjithashtu klimat n Gadishullin
Skandinav.
Situata 12.2: Bazuar n hartn e mposhtme

t zonave klimatike: a) evidento llojet e klimave n brigjet e kontinenteve dhe n
Situata 12.1: N msimin e mparshm,

trajtuam disa prej faktorve q ndikojn mbi
klimn e nj vendi. Prve tyre, msuam q
mbi klim ndikojn edhe rrymat oqeanike/
detare, afrsia me siprfaqet ujore, bimsia,
veprimtaria njerzore. Si mendoni, cili prej
ktyre faktorve ndikon m tepr n klimn
e vendit ton? Po n klimn e vendbanimit
tuaj?
Situata e t nxnit
Metodologjia e
msimdhnies
Teknikat e
vlersimit
Burimet
Libr pr msuesin
20.
19.
Nr.
Tematika/
20. Zonat
klimatike
19. Njeriu dhe

Temat
msimore
Situata 14.2: Bazuar n figgurat 22 dhe 23,

prshkruani mjedisin q krijohet n kushtet e
klims mesatare mesdhetare dhe klims polare.
Situata 14.1: Si e dim, rrezatimi diellor

shprndahet n mnyr t pabarabart mbi
siprfaqen e Toks. Kjo bn q n planetin
ton t formohen brezat (zonat) e nxehtsis.
Cilt jan ata? Sipas jush, far klime kan?
pasojat q jan t pranishme n vendbanimin

tnd.
Situata 13.2: Diskuto rreth pasojave q sjellin ndryshimet klimatike n jetn ton dhe n
planet. Veo prej tyre, disa nga
konstante, duke e qarkulluar at nga njri vend

te tjetri. Disa shtresa t saj veprojn si nj filtr
pr rrezet diellore. Cilat jan kto shtresa? Si
dhe sa ndikon rrezatimi diellor mbi klim? Po
klima si ndikon mbi jetn ton?
Situata e t nxnit
Metodologjia e
msimdhnies
Teknikat e
vlersimit
Burimet
Gjeografia 7
31
32
22.
21.
Nr.
Tematika/
22. Pun praktike

2.3 Tema: Prcaktimi i disa veorive
q kan klimat
sipas brezave t nxehtsis. Ndrtimi
dhe interpretimi i
grafikve klimatik
pr vende t ndryshme n to. (ora e
dyt)
21. Pun praktike

2.3 Tema: Prcaktimi i disa veorive
q kan klimat
sipas brezave t nxehtsis. Ndrtimi
dhe interpretimi i
grafikve klimatik
pr vende t ndryshme n to. (ora e
par)
Temat
msimore
Situata e t nxnit
Metodologjia e
msimdhnies
Teknikat e
vlersimit
Burimet
Libr pr msuesin
24. Testim 2
(Atmosfera)
24.
Temat
msimore
23. Prsritje 2
(Atmosfera)
Tematika/
23.
Nr.
Situata e t nxnit
Metodologjia e
msimdhnies
Teknikat e
vlersimit
Burimet
Gjeografia 7
33
34
Krahason ngjashmrit dhe dallimet: midis shtresave q prbjn Tokn n brendsi; midis llojeve t shkmbinjve etj.
Interpreton duke e ilustruar me shembuj konkret (si p.sh., skicon n hart drejtimin e lvizjes dhe rrugn q ndjekin disa nga rrymat oqeanike dhe
prshkruan rolin e tyre n klimn e rajoneve q prshkojn).
Ndrton argumente, p.sh. mbi pasojat q sjellin ndryshimet klimatike n jetn ton dhe n planet. Veon prej tyre, disa nga pasojat q jan t pranishme n vendin ku jeton.
Zgjidh nj problem dhe arsyeton przgjedhjen e procedurave prkatse (p.sh vzhgon n zonn qytetin/fshatin e tij pranin e burimeve dhe diskuton
pr llojin dhe prdorimin e tyre.
Parashtron argumente pro ose kundr pr nj tem/problem t caktuar gjat nj debati (p.sh mbi: rndsin e proceseve dhe modeleve t klims pr
jetn dhe proceset n Tok (p.sh., thatsira, turizmi ) dhe rolin e veprimtaris njerzore (p.sh. shtimi i gazeve ser); mbi rolin e deteve, liqeneve, lumenjve dhe burimeve; veorit kryesore t secils shtres t Toks.)
Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim (duke prdorur gjuhn dhe fjalorin e prshtatshm) kuptimin e termave: hidrosfer, litosfer, atmosfer, biosfer; val detare, rryma oqeanike, batic/zbatic, elemente prbrse t lumit, liqen, burime, bor dhe akuj, shkmbinj sedimentar,
metamorfik e vullkanik, dhera.
Dgjon me vmendje prezantimin dhe komentet e bra nga t tjert pr to, duke br pyetje, komente, sqarime dhe propozime.
Shpreh mendimin e vet pr: lidhjen e hidrosfers me litosfern, atmosfern, biosfern; veorit dhe lvizjet e ujit t deteve dhe oqeaneve; ndrtimin
e brendshm t Toks duke prshkruar veorit kryesore pr seciln shtres; klasifikimin e shkmbinjve sedimentar, metamorfik dhe vullkanik;
pr faktort kryesor q ndikojn n formimin e dherave etj.
1. Kompetenca e komunikimit dhe e t shprehurit (Nxnsi/ja komunikon n mnyr efektive.)
LNDA: GJEOGRAFI 7
PLANI 3-MUJOR (JANAR-MARS -26 or); KLASA VII
Libr pr msuesin
Menaxhon emocionet, ndjenjat, kohn, shfrytzimin e materialeve dhe mjeteve gjat kryerjes s nj detyre/aktiviteti (n klas/shkoll apo n
terren).
Parashtron pyetje (pse, far, si, kur?) dhe organizon mendimet e veta n form t shkruar pr tematikn q trajtohet/problemin e dhn dhe vlerson prparimin e vet deri n zgjidhjen e duhur.
Ndrlidh temn e re ose nj shtje t dhn me njohurit dhe prvojat paraprake, duke i paraqitur n forma t ndryshme t t shprehurit, sipas nj
radhitjeje logjike.
Zbaton n mnyr t pavarur udhzimet e dhna nga nj burim (tekst shkollor, libr, internet, media) pr t nxn ose pr t realizuar nj detyr q i
krkohet.
Identifikon faktort kryesor q ndikojn n formimin e dherave etj.
Klasifikon shkmbinjt sedimentar, metamorfik dhe vullkanik.
Modelon ndrtimin e brendshm t Toks duke prshkruar veorit kryesore pr seciln shtres.
Prshkruan formimin e bors dhe akujve dhe veprimin e tyre n mjedis.
Identifikon veorit e ujit t deteve dhe oqeaneve (temperatura, kripsia, dendsia) dhe bn dallimin ndrmjet lvizjeve t ndryshme t ujrave t
oqeaneve dhe deteve (valve detare, rrymave oqeanike; batic/ zbaticave) dhe faktorve q ndikojn:
Interpreton lidhjen e hidrosfers me litosfern, atmosfern, biosfern;
Argumenton rndsin e faktorve t brendshm n formimin e trmeteve, vullkaneve, shkmbinjve t ndryshm, liqeneve, etj.
Shfrytzon t dhnat pr t demonstruar t kuptuarit e koncepteve: Ndrton dhe interpreton grafik klimatik, t nivelit t ujrave n lumenj, etj,
ndrton makete t ndryshme t vullkaneve, trmeteve, kufijve t pllakave tektonike etj.
Przgjedh t dhna nga burime t ndryshme (libra, harta t ndryshme, enciklopedi ose internet), t cilat i shfrytzon pr realizimin e detyrave t
dhna.
Interpreton prmbajtjen e hartave t ndryshme: t lumenjve, t liqeneve, t shprndarjes s bots bimore, etj. duke e ilustruar me shembuj konkret..
Gjeografia 7
35
36
Krahason liqenet me origjin t ndryshme, duke sjell shembuj dhe prcaktuar vendndodhjen e tyre n hart.
Prcakton drejtimet kryesore t shtrirjes s disa lumenjve n hartn e bots dhe n hartn e Shqipris.
Nxnsi/ja:
Analizon, vlerson, menaxhon informacionin e marr elektronikisht (p.sh. organizimin e informacioneve t siguruara nga interneti duke i prmbledhur n tabela ose grafik).
Prdor mjetet digjitale dhe mjediset informative pr t komunikuar dhe bashkpunuar, duke prfshir komunikimet n distanc pr zhvillimin e
njohurive.
Tregon vetbesim t lart n marrjen e vendimeve pr veprimet q ndrmerr pa dmtuar interesat e t tjerve, t cilat kontribuojn n rritjen e cilsis s aktivitetit t grupit shoqror/komunitetit.
Ndan prvojat dhe mendimet n grup.
Vzhgon n zonn (qytetin/fshatin) e tij pranin e burimeve dhe diskuton pr llojin dhe prdorimin e tyre.
Krahason liqenet me origjin t ndryshme, duke sjell shembuj dhe prcaktuar vendndodhjen e tyre n hart;
Identifikon, bazuar n vzhgimet dhe n modele t ndryshme, elementet prbrse t lumit dhe llojet e lumenjve dhe prcakton drejtimet kryesore
t shtrirjes s disa lumenjve n hartn e bots dhe n at t Shqipris;
Bashkvepron n mnyr aktive me moshatart dhe t tjert pr realizimin e nj aktiviteti t prbashkt si p.sh. heton pr nj shtje mjedisore q
lidhet me ujrat (p.sh., erozioni lumor, tharja e liqenit artificial etj.) n zonn e tij duke identifikuar problemin, prcaktuar faktort e mundshm q e
shkaktojn, ofruar zgjidhje dhe vlersuar prfitimet dhe rreziqet e zgjidhjeve t mundshme;
Libr pr msuesin
Sintetizon t dhnat dhe zhvillon nj prfundim, p.sh., nj parashikim apo nj gjetje ky, p.sh. nivelin e ndotjes n ujrat e vendbanimit t tij.
Nxnsi:
Komunikon (me shkrim, me goj, grafikisht, vizualisht) prmes prdorimit t hartave t shkallve t ndryshme, fotove etj., duke prdorur fjalorin e
prshtatshm gjeografik.
Identifikon dhe shqyrton burimet e informacionit q prdor pr krkim (p.sh. identifikon veorit e ujit t deteve dhe oqeaneve (temperatura, kripsia, dendsia) dhe bn dallimin ndrmjet lvizjeve t ndryshme t ujrave t oqeaneve dhe deteve duke krahasuar faktort q ndikojn; identifikon
bazuar n vzhgimet dhe n modele t ndryshm, elementet prbrse t lumit dhe llojet e lumenjve duke diskutuar mbi to; etj
Nxnsi:
Prcakton marrdhniet shkak-pasoj n formimin e trmeteve, t vullkaneve, t valve, t batic/zbaticave etj.
Spekulon me prgjigjet, duke shpjeguar idet e tij ose duke formuluar hipoteza.
Heton pr nj shtje mjedisore q lidhet me ujrat (p.sh., erozioni lumor, tharja e liqenit artificial etj.) n zonn e tij duke ofruar zgjidhje dhe
vlersuar prfitimet dhe rreziqet e zgjidhjeve t mundshme.
Vzhgon n zonn (qytetin/fshatin) e tij pranin e burimeve dhe diskuton pr llojin dhe prdorimin e tyre.
Gjeografia 7
37
38
30.
dhe dukurit
natyrore n
29. Tok (54)
Nntematika
28. II: Proceset
Temat
msimore
rrymat oqeanike
valt detare
Bn dallimin
ndrmjet lvizjeve t ndryshme t ujrave t
oqeaneve dhe deteve dhe faktorve
q ndikojn:
Identifikon
veorit e ujit
t deteve dhe
oqeaneve (temperatura, kripsia,
dendsia);
Nxnsi:
Metodologjia e
msimdhnies
Brainstorming;
Situata 15: N msimin e par t Gjeografis msuam se n planetin ton, uji sht i
pranishm n t gjitha format e tij, pr shkak
Pun n grup;
t atmosfers dhe distancs Tok Diell.
Si mendoni, a mund t shteroj uji ndonPun n dyshe;
jher?Jepni disa shembuj.
Pun individuale;
Situata 16: Plotsojm n hartn skic t
Bashkbisedime e
mposhtme oqeanet e bots dhe prshkru- prezantime n forajm se midis cilave kontinente ndodhen. ma t ndryshme;
Si e shohim, ato duken si nj trsi ujore q
Prdorimi TIK;
rrethon kontinentet. Si mendoni, a kkan t
gjitha oqeanet t njjtn kripsi, den
dendsi dhe Projekte kurrikulare;
temperatur t ujit?
Hulumtim dhe zbulim;
Situata e t nxnit
5. Baticat
dhe zbaticat
Diskutime;
Situata 17: Gjat pushimeve n bre
bregdet,
kemi vn re se deti her sht i qet e her Debat; Konkurs;
Loj me role;
me dallgzime t vogla ose t mdh
mdha. N
figurn e mposhtme, deti paraqitet i dall6. Rrymat oqeanike gzuar. Si mendoni, nga se formohen kto
dallgzime?
4. Lvizjet e
ujrave oqeanik.
Valt detare
3. Veorit e ujit
t deteve dhe
oqeaneve
2. Cikli i ujit
1. Projekt (ora e
par) Tema: sht Interpreton lidhjen
jet mjedisore t
e hidrosfers me
ujrave n/pran
litosfern, atmosvendbanimit tim
fern, biosfern;
Tematika/
26. Tematika:
27.
Nr.
JANAR-MARS (26 or)
Hartat
fiziko-gjeografike
dhe poli-
Teksti i
gjeografis
Burimet
tike t
-Vlersim i
bots.
puns prakHartat
tike;
fiziko-gje-Vlersim
ografike
i detyrs s
dhe polishtpis;
tike t Ev-Vlersim i
rops.
ese-ve;
Materiale
-Vlersim
nga interme shkrim;
neti, libra,
-Vlersim encikloi lojs me pedi
role.
-Vlersim
i puns n
grup;
-Vlersim
me goj;
Teknikat e
vlersimit
Libr pr msuesin
32.
31.
Nr.
Skicon n hart
drejtimin e lvizjes dhe rrugn q
ndjekin disa nga
rrymat oqeanike dhe prshkruan rolin e tyre n
klimn e rajoneve
q prshkojn.
baticat dhe
zbaticat
Tematika/
8. Lumenjt dhe
pjest prbrse
t tij
7. Pun praktike
2.4 Tema: Skicimi
n hart i rrugs
q ndjekin disa nga
rrymat oqeanike
dhe evidentimi i rolit q ato kan mbi
klimn e rajoneve
q prshkojn.
Temat
msimore
Situata 19: Risjellim n vmendje informacionet mbi rrugn q prshkon
trhequr nga bregu.
t fotografuar n mesdit, deti sht
prparuar drejt toks. Ndrsa n pamjen (b),
Situata 18.2:Le t shohim pamjet (a) dhe

(b) t figurs 30, q paraqesin t njjtn
pjes t bregdetit. N pamjen (a), q sht
fotografuar n mngjes (n orn 6), deti ka
Situata 18.1: Nse jemi t vmendshm,

n ditt e pushimeve mund t vm re q
gjat 24 orve, niveli i ujit n bregun e detit
ndryshon. Kjo mund t dallohet qart, sidomos kur ndodhemi pran ndonj moli apo
trampoline. N mngjes hert dhe pasdite,
kolonat e molit e t trampolins dallohen
lehtsisht, ndrsa n mesdit uji mbulon
nj pjes t madhe t tyre. Kt ndryshim
mund ta vm re edhe nse kemi zgjedhur
t qndrojm nn nj adr pran bregut. N
mesdit, uji mund t na vij deri te adra. A
e dini se pse ndodh ky ndryshim i nivelit t
ujit n bregdet?
Situata e t nxnit
Metodologjia e
msimdhnies
Teknikat e
vlersimit
Materiale
t prgatitura me
power
point dhe
n programe t
msuesit/
et dhe nxnsit.
eo
Tekste nga
fusha t
tjera; foto,
harta, vid-
Burimet
Gjeografia 7
39
Nr.
Tematika/
Temat
msimore
40
Gjithashtu, n harta kemi par shtrirjen
e lumenjve t ndryshm. Bazuar n kto
njohuri dhe me ndihmn e harts fizike,
prshkruajm s bashku se far sht
lumi dhe nga se prbhet ai.
derdhet nj lum.
Dikush mund t banoj pran nj lumi,

nj tjetr e ka par gjat udhtimeve, n
emisione televizive apo filma; dikush
mund t ket pushuar pran tij; nj tjetr
mund t ket par se nga buron apo ku
Situata 20:
rryma e Golfstrimit dhe pr ndikimet e

saj n klimn e vendeve pran t cilave
kalon. Prve ksaj rryme ka edhe shum
t tjera q ndikojn ndjeshm n klimn
e vendeve t ndryshme. Nj pjes e tyre
sjell rritje t temperaturave, ndrsa disa
t tjera i ulin ato. Por, pse formohen dhe
lvizin rrymat oqeanike?
Situata e t nxnit
Metodologjia e
msimdhnies
Teknikat e
vlersimit
Burimet
Libr pr msuesin
34.
33.
Nr.
Krahason liqenet me origjin t

ndryshme, duke
sjell shembuj dhe
prcaktuar vendndodhjen e tyre n
hart.
Prcakton drejtimet kryesore

t shtrirjes s
disa lumenjve n
hartn e bots dhe
Shqipris.
Identifikon, bazuar n vzhgimet

dhe n modele t
ndryshm, elementet prbrse t
lumit dhe llojet e
lumenjve.
Tematika/
10. Pun praktike

2.6 Tema: Prcaktimi i drejtimeve
kryesore t shtrirjes s disa lumenjve
n hartn e bots
9. Pun praktike
2.5 Tema: Elementet prbrse t
lumit dhe llojet e
lumenjve
Temat
msimore
Metodologjia e
msimdhnies
Hulumtim dhe zbulim;
prej lumenjve.
36, prcakto elementet prbrse t lumit

dhe prshkruaj
Situata 22.2: Bazuar n figurn 3
lumor?
Debat; Konkurs;
Diskutime;
Brainstorming;
Projekt kurrikular;
b), prshkruaj veorit e secilit

Situata 22.1: Prgjat rrugs q prshkon,
lumi krijon relievin e tij. Prshkruajm s
bashku veorit e ktij relievi. A e dini si
krijohen format karakteristike t relievit
Prdorimi TIK;
Bashkbisedime e
Pun individuale;
Pun n dyshe;
Situata 21.2: Bazuar n figurn 34 (a dhe
sht lumi dhe nga se prbhet ai.
kto njohuri dhe me ndihmn e harts

fizike, prshkruajm s bashku se far
Gjithashtu, n harta kemi par shtrirjen e

lumenjve t ndryshm. Bazuar n
pran tij; nj tjetr mund t ket par se nga

buron apo ku derdhet nj lum.
Pun n grup;
udhtimeve, n emisione televizive apo filma; dikush mund t ket pushuar
Situata 21.1: Dikush mund t banoj pran

nj lumi, nj tjetr e ka par gjat
Situata e t nxnit
Teknikat e
vlersimit
Burimet
Gjeografia 7
41
42
37.
36.
35.
Nr.
Prshkruan
formimin e bors
dhe akujve dhe
Situata 23: Vendi yn ka dalje t gjer

n det, si dhe liqene mjaft t thella, me
t tij.
pjes t ndryshme
q formohen n
format e luginave
Situata e t nxnit
siprfaqe t mdha. Kshtu, kushdo prej

nesh mund t pushoj n bregdet apo
12. Liqenet dhe llopran nj liqeni. Ashtu si detet, edhe
jet e tyre
liqenet e zbutin klimn dhe na ofrojn
peshk shum t mir. Kur jemi pran nj
liqeni, natyrshm mund t na lind pyetja: si sht formuar ai?
11. Veprimtaria e
lumenjve
Temat
msimore
Vzhgon n zonn
(qytetin/fshatin) e
tij pranin e burimeve dhe diskuton 13. Pun praktike
pr llojin dhe pr- 2.7 Tema: Liqenet
dorimin e tyre.
n Shqipri
Tematika/
Metodologjia e
msimdhnies
Teknikat e
vlersimit
Burimet
Libr pr msuesin
40.
39.
38.
Nr.
Temat
msimore
Situata 24: Prshkruajm figurn e paraqitur. Bazuar n iden q prcjell ajo
dhe n informacionet q kemi, evidentojm s bashku disa prej burimeve ujore
q ndodhen n Shqipri ose pran vendbanimit ton. A e dini se lloj burimesh
jan? Si jan formuar?
Situata e t nxnit
t Toks duke prshkruar veorit
A e dini pse ndodh kshtu? Si formohen

akujt dhe bora e prhershme?
Heton pr nj
14. Burimet dhe
shtje mjedisore
prdorimi i tyre
q lidhet me ujrat
(p.sh., erozioni lumor, tharja e liqenit artificial etj.) n
15. Pun praktike
zonn e tij:
2.8 Tema: Burimet
identifikon
n vendbanimin
problemin;
tim dhe prdorimi
prcakton faktort
i tyre
e mundshm q e
Situata 25: Gjat stins s dimrit, nj
shkaktojn;
pjes e popullsis q jeton n zonat
ofron zgjidhje;
malore t vendit ton, prballet me
vlerson prfivshtirsi t mdha qarkullimi, pr
timet dhe rreziqet
shkak t reshjeve t mdha t dbors
e zgjidhjeve t
16. Bora dhe akujt dhe ngricave. N lartsi m t mdha,
mundshme.
disa maja malesh zbardhin nga bora e
akujt edhe gjat vers, pra n mnyr t
Modelon ndrprhershme.
timin e brendshm
veprimin e tyre n
mjedis.
Tematika/
Metodologjia e
msimdhnies
Teknikat e
vlersimit
Burimet
Gjeografia 7
43
44
44.
43.
Identifikon faktort kryesor

q ndikojn
n formimin e
dherave.
Klasifikon
shkmbinjt sedimentar, metamorfik dhe
vullkanik.
nj trup shkmbor q prbhet prej elementeve t rnda (alumin, silic, nikel,
Situata 26: Dim q Toka, si pjes e

grupit t planetve t brendshm, sht
Situata e t nxnit
20. Llojet e
shkmbinjve dhe
shkmbinjt sedimentar
ndryshm. N siprfaqen e saj arrijm t

shohim vetm disa prej tyre (kryesisht
n zonat ku vepron erozioni, mungon
bimsia apo ka arje t relievit), pasi
pjesa m e madhe e shkmbinjve sht e
Situata 27: Msuam q do shtres e

Toks sht e prbr nga shkmbinj t
deri n qendrn e saj?
19. Ndrtimi i
hekur, krom etj). N siprfaqe, ne e
brendshm i Toks
shohim at si nj trup t ngurt. Bazuar
n informacionet dhe prfytyrimet tuaja,
si mendoni, sht ajo njsoj e ngurt
42.
kryesore pr
seciln shtres.
18. Projekt (ora e

dyt) Tema: shtjet mjedisore t
ujrave n/pran
vendbanimit tim
Temat
msimore
17. Prsritje 3
(Hidrosfera)
Tematika/
41.
Nr.
Metodologjia e
msimdhnies
Teknikat e
vlersimit
Burimet
Libr pr msuesin
22. Shkmbinjt
metamorfik
46.
Temat
msimore
21. Shkmbinjt
magmatik
Tematika/
45.
Nr.
gjitha kto raste sht prdorur mermeri

i prpunuar (pllaka ose copa t mdha
mermeri). Si mendoni, n forma dhe
madhsi gjendet ai n natyr?
Situata 29: Mermeri sht nj material q prdoret shpesh pr ndrtimin apo

zbukurimin e objekteve t ndryshme,
p.sh.: statuja, shkall banesash, parmak
dritaresh, fasada ndrtesash etj. N t
Situata 28: Risjellim n vmendje se

far ndodh n mantelin e Toks, ku
mendohet q ka vatrn pjesa m e madhe e vullkaneve. Bazuar n njohurit
q keni mbi vullkanet, si mendoni, nga
shprthimi dhe ftohja e tyre, a ndodhin
ndryshime n siprfaqen e Toks?
Prshkruajm prmbajtjen e secilit prej

tyre dhe sjellim shembuj t ngjashm
nga mjedise shkmbore q njohim apo
shohim rreth nesh. Si jan ndrtuar ato?
mbuluar nga dherat, bimsia, ujrat apo

ndrtimet. Figurat e mposhtme paraqesin dy mjedise shkmbore.
Situata e t nxnit
Metodologjia e
msimdhnies
Teknikat e
vlersimit
Burimet
Gjeografia 7
45
46
26. Testim 3 (Hidrosfera dhe
Litosfera 1)
50.
24. Dherat
23. Rndsia e
materialeve q
prbjn Tokn
(p.sh., shkmbinjt,
mineralet) pr shoqrin
Temat
msimore
25. Prsritje 4
(Litosfera 1)
Tematika/
49.
48.
47.
Nr.
Situata 31: N figur sht paraqitur

prerja trthore e nj lloj toke. Prshkruajm se far veorish (trashsia, ngjyra,
dendsia, prmasat e copave q e prbjn) dallojm nga siprfaqja e saj deri n
thellsi.
Situata 30.2: Bazuar n modelin e paraqitur m sipr (fig. 59), jep shembuj t
tjer shkmbinjsh t zons ku banon dhe
prshkruaj prdorimet e tyre.
Situata 30.1: Dim q nntoka

shqiptare sht e pasur me minerale.
Listojm disa prej tyre dhe prshkruajm ku ndodhen e prse prdoren.
Situata e t nxnit
Metodologjia e
msimdhnies
Teknikat e
vlersimit
Burimet
Libr pr msuesin
Przgjedh t dhna nga burime t ndryshme (libra, revista, harta, foto, t dhna t marra nga publikime t qeverisjes vendore, enciklopedi, internet,
Krahason ndryshimet e siprfaqes s Toks q ndodhin si pasoj e lvizjeve t ngadalta (p.sh. formimi i maleve) dhe proceseve t shpejta (trmetet,
vullkanet).
Interpreton t dhna t ndryshme mbi pasurin ujore, klimn, botn e gjall, popullimin, aktivitetet prodhuese dhe llojin e vendbanimit,
trashgimin natyrore e kulturore t tij, si dhe mbi ndikimin e veprimtaris s njeriut mbi mjedisin lokal.
Przgjedh dhe demonstron strategji t ndryshme pr zgjidhjen e nj problemi (p.sh. ndotjen n ujra).
2. Kompetenca e t menduarit (Nxnsi/ja mendon n mnyr krijuese)
Veon informacionin kryesor nga nj libr, gazet, revist, internet, radio, TV, harta, foto, etj., komenton dhe e shfrytzon at si referenc gjat hartimit t nj punimi ose detyre me shkrim.
Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim (duke prdorur gjuhn dhe fjalorin e prshtatshm) kuptimin e termave: pllaka tektonike, fusha,
kodra, male, ndrvarsi globale e ndikimeve mjedisore, etj.
Dgjon me vmendje prezantimin dhe komentet e bra nga t tjert rreth tyre, duke br pyetje, komente, sqarime dhe propozime.
Shpreh mendimin e vet, me goj ose me shkrim, si dhe n forma t tjera t komunikimit mbi: proceset historike q kan kontribuar n format e
Toks; lvizjet e kontinenteve prgjat kohrave, faktort q ndikojn n shprndarjen e pabarabart t bots bimore e shtazore sipas brezave t nxehtsis; mbi potencialet turistike, ekonomike, mjedisore t hapsirave bregdetare, prmes shembujve nga vendi dhe bota.; ndrvarsin globale t
ndikimeve mjedisore (p.sh., transferimi i ndotjes).
1. Kompetenca e komunikimit dhe t shprehurit (Nxnsi/ja komunikon n mnyr efektive)
LNDA: GJEOGRAFI 7
PLANI 3-MUJOR (PRILL QERSHOR 20 or); KLASA VII
Gjeografia 7
47
48
Diskuton mbi potencialet turistike, ekonomike, mjedisore t hapsirave bregdetare, prmes shembujve nga vendi dhe bota.
Vlerson ndrvarsin globale t ndikimeve mjedisore (p.sh., transferimi i ndotjes).
Diskuton n grup pr rndsin q ka mbrojtja e mjedisit, pasojat q sjell dmtimi i tij pr jetn e banorve dhe propozon masat q duhen
ndrmarr pr evitimin e tyre.
Heton disa ndr problematikat e krijuara si pasoj e ndrhyrjeve t veprimtaris s njerzve (p.sh., ndrtimet e shumta dhe pa kriter, mungesa e kanalizimeve dhe trajtimit t ujrave t zeza etj)-n nj zon bregdetare, n nj qendr urbane, n nj zon rurale
Duke zhvilluar projektin kurrikular, realizon edhe shrbime n ndihm t prmirsimit t mjedisit t komunitetit t tij;
Bashkvepron n mnyr aktive me moshatart dhe t tjert pr realizimin e nj aktiviteti t prbashkt si p.sh. heton pr nj shtje mjedisore q lidhet me ujrat (p.sh., erozioni lumor, tharja e liqenit artificial etj.) n zonn e tij duke identifikuar problemin, prcaktuar faktort e mundshm
q e shkaktojn, ofruar zgjidhje dhe vlersuar prfitimet dhe rreziqet e zgjidhjeve t mundshme;
Menaxhon emocionet, ndjenjat, kohn, shfrytzimin e materialeve dhe mjeteve gjat kryerjes s nj detyre/aktiviteti (n klas/shkoll apo n
terren).
Parashtron pyetje (pse, far, si, kur?) dhe organizon mendimet e veta n form t shkruar pr tematik q trajtohet/problemin e dhn dhe vlerson
prparimin e vet deri n zgjidhjen e duhur.
Ndrlidh temn e re ose nj shtje t dhn me njohurit dhe prvojat paraprake, duke i paraqitur n forma t ndryshme t t shprehurit sipas nj
radhitjeje logjike.
Zbaton n mnyr t pavarur udhzimet e dhna nga burimet e prdorura pr detyrn q i krkohet.
Shfrytzon t dhnat pr t demonstruar t kuptuarit (nprmjet formave t ndryshme t t shprehurit) mbi: format kryesore t relievit t kontinenteve; ndryshimet e siprfaqes s Toks q ndodhin si pasoj e lvizjeve t ngadalta (p.sh. formimi i maleve) dhe proceseve t shpejta (trmetet,
vullkanet); faktort q ndikojn n shprndarjen e pabarabart t bots bimore e shtazore sipas brezave t nxehtsis; problematikat e krijuara si pasoj e ndrhyrjeve t veprimtaris s njerzve; etj.
ose vzhgime n terren), t cilat i shfrytzon pr realizimin e projektit kurrikular dhe i klasifikon ato burime sipas rndsis q kan pr temn.
Libr pr msuesin
Identifikon n hart vendet me lartsi absolute t ndryshme;
Prcakton marrdhniet shkak-pasoj t dukurive gjeografike, q ndodhin n mjedisin lokal;
Heton disa ndr problematikat e krijuara si pasoj e ndrhyrjeve t veprimtaris s njerzve (p.sh., ndrtimet e shumta dhe pa kriter, mungesa e
kanalizimeve dhe trajtimit t ujrave t zeza etj)-n nj zon bregdetare, n nj qendr urbane, n nj zon rurale;
Spekulon me prgjigjet, duke shpjeguar idet e tij;
Formulon dhe drejton pyetje mbi: format kryesore t relievit t kontinenteve; proceset historike q kan kontribuar n format e toks (lvizjet e
kontinenteve prgjat kohrave; pllakat tektonike);
Nxnsi/ja:
Prdor mjetet digjitale dhe mjediset informative pr t komunikuar dhe bashkpunuar, duke prfshir komunikimet n distanc pr zhvillimin e
njohurive.
Merr pjes n aktivitetet q promovojn toleranc dhe diversitet kulturor, etnik, fetar, gjinor etj, n shkoll apo n komunitet, ku prfshihen moshatar t t gjitha prkatsive t prmendura, q jetojn n bashksin e gjer.
Tregon vetbesim t lart n marrjen e vendimeve pr veprimet q ndrmerr pa dmtuar interesat e t tjerve, t cilat kontribuojn n rritjen e cilsis s aktivitetit t grupit shoqror/komunitetit.
Gjeografia 7
49
50
Nxnsi/jaidentifikon rrug t ndryshme t veprimit dhe parashikon pasojat pr to.
Sintetizon t dhnat dhe zhvillon nj prfundim, p.sh., nj parashikim apo nj gjetje ky.
Nxnsi/ja:
Krahason ndryshimet e siprfaqes s Toks q ndodhin si pasoj e lvizjeve t ngadalta (p.sh. formimi i maleve) dhe proceseve t shpejta (trmetet,
vullkanet);
Komunikon (me shkrim, me goj, grafikisht, vizualisht) shprndarjen hapsinore t dukurive gjeografike, prmes prdorimit t hartave t shkallve
t ndryshme, duke prdorur fjalorin e prshtatshm gjeografik;
Ndrton njohuri pr mjedisin lokal dhe proceset e dukurit gjeografike n gjeosistem, duke prdorur mjetet dhe shkathtsit gjeografike, si hartat,
vzhgimet n terren, fotografi, etj.
Identifikon dhe shqyrton burimet e informacionit q prdor pr krkim.
Nxnsi/ja:
Demonstron n hart lidhjen e brezave vullkanik me zonat e trmeteve.
Diferencon format kryesore t relievit t kontinenteve dhe bn dallimin e tyre n hart;
Libr pr msuesin
59.
Situata e t nxnit
1. Historia e Toks Situata 32.1: Rikujtojm far kemi msuar mbi vendin q z Toka n sistemin diel2. Pangea dhe kulor dhe diskutojm mbi pyetjet: Kur sht
fijt e pllakave tekformuar Toka? Pse ndryshon ajo nga plantonike
ett e tjer t sistemit diellor?
3. Pllakat tektonSituata 32.2: Bazuar n skemn e paraqiike dhe dinamika
tur: a) prshkruaj ndryshimet q vren nga
e tyre
nj periudh te tjetra gjat ers kenozoike;
Temat
msimore
Pun individuale;
Pun n dyshe;
Pun n grup;
Metodologjia e
msimdhnies
-Vlersim
i puns n
grup;
-Vlersim
me goj;
Teknikat e
vlersimit
Teksti i
gjeografis
Burimet
Bashkbisedime e
Hartat
-Vlersim i fiziko-gjepuns prak- ografike
4. Trmetet
b) evidento dy prej ngjarjeve m t rndtike;
dhe poliPrdorimi i TIK-ut;
sishme t ers paleozoike dhe asaj meso-Vlersim tike t
5. Vullkanet
Projekte kurrikuzoike.
i detyrs s bots.
lare;
6. Format e relievit Situata 33: Risjellim n vmendje ndrshtpis;
Hartat
timin strukturor t Toks dhe prshkruajm Hulumtim dhe zbu-Vlersim i fiziko-gje Lvizjet e konti7. Bota bimore
lim;
far jan litosfera dhe astenosfera.
ografike
ese-ve;
nenteve prgjat
Brainstorming;
dhe poliSituata 34: Sjellim edhe nj her n
8. Faktort q
-Vlersim
kohrave
tike t Evvmendje ndrtimin e kores s Toks;
ndikojn n
Diskutime;
me shkrim;
Pllakat tektonike shprndarjen e
rops.
kuptimin mbi pllakat tektonike dhe kufijt
Debat; Konkurs;
-Vlersim
Diferencon format pabarabart t
midis tyre. Prshkruajm far jan: korja
Loj me role;
i lojs me
kryesore t relievit bots bimore
kontinentale dhe ajo oqeanike, pllakat
role.
t kontinenteve
tektonike dhe kufijt midis tyre. Msuam q
dhe bn dallimin e 9. Bota shtazore
pllakat tektonike lvizin, por, a e dini pse?
Nxnsi/ja:
Argumenton
rndsin e materialeve q prbjn Tokn (p.sh.,
Tematika:
shkmbinjt,
Proceset naty- mineralet) pr
rore dhe shoshoqrin.
qrore
Nxjerr prfundime pr proceset
historike q kan
kontribuar n forNntematika
mat e toks:
II: Proceset
Tematika/
57. dhe dukurit

natyrore n
Tok (vazhdim)
58.
56.
55.
54.
53.
52.
51.
Nr.
PRILL-QERSHOR (20 or)
Gjeografia 7
51
52
62.
61.
60.
Nr.
Demonstron n
hart lidhjen e
brezave vullkanik me zonat e
trmeteve.
Situata e t nxnit
73, trego se n cilt kufij pllakash sht

prqendruar pjesa m e madhe e vullkaneve
n bot.
Situata 36.2: Bazuar n hartn e figurs
magmatik dhe prshkruajm se si formohen ata. Po magma dhe llava,far jan?

Pse ndryshojn midis tyre?
Situata 36.1: Rikujtojm njohurit q kemi

marr mbi shkmbinjt
Situata 35.2: Bazuar n hartn e figurs

70, trego se n cilt kufij pllakash sht
prqendruar pjesa m e madhe e trmeteve
n bot.
10. Pun praktike

2.9 Tema: Bota e
far ndodh n kufijt e pllakave tektogjall sipas brezave
nike?
t nxehtsis
Situata 35.1: Le t shohim n tabeln mbi
pasojat e trmetit t rn n Porto Princ t
11. Prsritje 4
Haitit, n vitin 2010. Nga informacionet q
(Litosfera 2)
mund t keni pr trmetet q kan rn n
vendin ton, sillni shembuj rreth pasojave
t tyre.
Temat
msimore
Krahason ndryshimet e siprfaqes s Toks

q ndodhin si
pasoj e lvizjeve
t ngadalta (p.sh.
formimi i maleve)
dhe proceseve t
11. Prsritje 4
shpejta (trmetet, (Litosfera 2)
vullkanet).
Identifikon n
hart vendet me
lartsi absolute t
ndryshme.
tyre n hart.
Tematika/
Metodologjia e
msimdhnies
Teknikat e
vlersimit
Materiale
t prgatitura me
Power
point dhe
n programe t
msuesit/
et dhe nxnsit.
Tekste
nga fusha
t tjera;
foto, harta,
video
Materiale
nga interneti, libra,
enciklopedi
Burimet
Libr pr msuesin
Nr.
Identifikon faktort q ndikojn

n shprndarjen e pabarabart
t bots bimore
e shtazore sipas brezave t
nxehtsis.
Tematika/
Temat
msimore
disa prej llojeve t bots shtazore n planet.

Bazuar n njohurit e marra ose
Situata 40.1: Shohim hartn e mposhtme

dhe prshkruajm se si jan shprndar
Situata 39.2: Prshkruaj se far ndikimi ka mbi bimsin komuniteti n vendbanimin tnd.
shumllojshmrin e saj. Cilt jan ata?
disa nga faktort q ndikojn n shprndarjen e bots bimore dhe n
Situata 39.1: Bazuar n njohurit q kemi,

ne mund t evidentojm
e marra mbi brezat e nxehtsis, duke prshkruar veorit e klims n kta breza dhe
si ndikon ajo n zhvillimin dhe shprndarjen e bots bimore.
Situata 38: Risjellim n vmendje njohurit
Situata 37: Nga teksti i Gjeografis 6, rikujtojm se far jan mjediset natyrore. Krahasojm mjediset natyrore t paraqitura n
figurat e mposhtme (a, b, c) dhe prshkruajm se cilat elemente natyrore mbizotrojn te secili prej tyre.
Situata e t nxnit
Metodologjia e
msimdhnies
Teknikat e
vlersimit
Burimet
Gjeografia 7
53
54
64.
63.
62.
Nr.
Heton disa ndr

problematikat e
Diskuton mbi potencialet turistike,

ekonomike, mjedisore t hapsirave bregdetare,
prmes shembujve nga vendi dhe
bota.
Nxnsi:
Tematika/
Situata 40.2: Bazuar n fig. 87 dhe 88, prshkruaj ndryshimet q vren midis llojeve
t bots shtazore t zons s nxeht dhe
atyre t zons s ftoht.
n kuriozitetet q mund t keni lexuar mbi

botn e kafshve, prmendni edhe shembuj t tjer (mbi vendndodhjen dhe jetn e
tyre). Si mendoni, pse bota shtazore sht
e larmishme dhe e shprndar n bot n
mnyr t pabarabart?
Situata e t nxnit
Situata 41.1:Shihni me kujdes fotot e

mposhtme dhe krahasoni ndryshimet
14. Potencialet e
midis tyre. N cilin prej bregdeteve t pazonave bregdetare
raqitura dalloni elemente t ngjashme me
bregdetet e vendit ton, t cilat i keni par
13. Projekt ora e

tret Tema: shtjet mjedisore t
ujrave n/pran
vendbanimit tim
12. Testim 4
(Litosfera 2)
Temat
msimore
Metodologjia e
msimdhnies
Teknikat e
vlersimit
Burimet
Libr pr msuesin
66.
65.
Nr.
15. Ndotjet n
zonat bregdetare
Temat
msimore
17. Ndotja n
meve mjedisore
qendrat urbane
(p.sh., transferimi i
ndotjes).
Vlerson
ndrvarsin
globale t ndiki-
n nj zon rurale
n nj qendr
urbane;
n nj zon
bregdetare;
t veprimtaris s
njerzve (p.sh.,
ndrtimet e shumta dhe pa kriter,
mungesa e kanalizimeve dhe trajtimit t ujrave t
zeza etj):
krijuara si pasoj e ndrhyrjeve
Tematika/
Situata 44: Si e parafytyroni qytetin ku do

t donit t jetonit: me parqe dhe hapsira t
gjera, godina t vjetra antike apo historike
t ruajtura me kujdes, blloqe ndrtesash t
ulta, t ndrtuara me planimetri, apo me
ndrtesa t larta dhe shum pran njratjetrs? Si mund t jet gjendja e trafikut t
automjeteve dhe shkalla e ndotjes n t?
Situata 42: Msuam se zonat bregdetare

prbjn hapsira me potenciale t mdha
turistike dhe ekonomike pr vendet ku
gjenden. Pr vet kushtet q ofrojn, n
kto zona sht prqendruar nj numr i
lart popullsie. Por, a dmtohet dhe ndotet
mjedisi bregdetar prej veprimtarive ekonomike dhe mbipopullimit? far ndotjesh
mund t shkaktohen?
Situata 41.2: Prshkruaj veprimtarit

ekonomike n figurat 2, 3 dhe 4, dhe evidento se sa t pranishme jan ato n zonat
bregdetare t vendit ton.
apo keni pushuar n to? Si mendoni, far

rndsie kan zonat bregdetare pr jetn
dhe ekonomin ton?
Situata e t nxnit
Metodologjia e
msimdhnies
Teknikat e
vlersimit
Burimet
Gjeografia 7
55
56
70.
19. Ndotja n
qendrat rurale
69.
20. Projekt (ora

e katrt) Tema:
shtjet mjedisore
t ujrave n/pran
vendbanimit tim
Situata 46: Problematika e ndotjes nuk

ndeshet vetm n qytete, ajo sht e
pranishme edhe n fshatra. Nga njohurit q keni, si mendoni, nga se shkaktohet ndotja n zonat rurale?
68.
automjeteve dhe shkalla e ndotjes n t?
18. Ndotja n
qendrat urbane
(vazhdim)
Situata 44: Si e parafytyroni qytetin ku do

t donit t jetonit: me parqe dhe hapsira t
gjera, godina t vjetra antike apo historike
t ruajtura me kujdes, blloqe ndrtesash t
ulta, t ndrtuara me planimetri, apo me
ndrtesa t larta dhe shum pran njratjetrs? Si mund t jet gjendja e trafikut t
Situata e t nxnit
Situata 45: Pran lumenjve jan prqendruar qytete t rndsishme t bots.

Edhe qytetrimet e para kan lindur
prgjat rrjedhave t tyre. Por, paralelisht me zhvillimin dhe rritjen e qyteteve,
shoqria njerzore ka shkaktuar ndotje
t shum lumenjve. Si mendoni, nga se
ndoten lumenjt dhe tokat e qyteteve?
Temat
msimore
17. Ndotja n
qendrat urbane
Tematika/
67.
Nr.
Metodologjia e
msimdhnies
Teknikat e
vlersimit
Burimet
Libr pr msuesin
Gjeografia 7
PLANIFIKIMI I ORS MSIMORE

(modele skematike)
Shnim: Edhe pse n planifikimet e mposhtme ditore t orve msimore jan paraqitur pr do or, rezultatet e t nxnit sipas kompetencave kye, nuk sht detyrim q brenda
nj ore msimore ato t realizohen t gjitha (t shtata kompetencat), por vetm disa prej tyre.
Paraqitja e plot e tyre n do or msimore sht br:
pr shkak t respektimit t formatit t nj ore msimore;
me qllim paraqitjen n t, t do detaji q do t ndihmonte n orientimin e puns s

msuesit;
pr t paraqitur n mnyr t plot t gjitha pritshmrit q mund t ket secila prej

orve msimore.
Nntematika I-Toka n hapsir

N prfundim t ksaj nntematike, nxnsi/ja:
prshkruan:
formn e Toks;
prmasat dhe rndsin e tyre;
pozicionin e Toks n sistemin diellor.
identifikon provat q tregojn se Toka rrotullohet rreth boshtit t saj.

ndrton dhe prdor modele, t cilat:
tregojn lidhjen ndrmjet rrotullimit t Toks rreth vetes dhe gjatsis s dits;
prshkruajn pozicionin e Toks kundrejt Diellit n ditt e ekuinokseve dhe solsticeve.
57
Libr pr msuesin
Tema msimore: I.1

Toka n sistemin diellor
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
Nntematika I: Toka n hapsir
SHKALLA:
III
KLASA: VII
Tema msimore: I.1 Toka n

sistemit diellor

1. Kompetenca e komunikimit dhe e t shprehurit (Nxnsi/ja komunikon n mnyr efektive.)
Shpreh mendimin e vet me goj ose me shkrim (si dhe n forma t tjera t komunikimit), mbi
vendin e Toks n hapsir.
Dgjon me vmendje prezantimin dhe komentet e bra nga t tjert rreth tyre,duke br pyetje,
komente dhe sqarime.
Interpreton duke e ilustruar me shembuj konkret vendin e Toks n sistemin diellor.
Menaxhon emocionet, ndjenjat, kohn dhe shfrytzimin e materialeve gjat kryerjes s detyrs.
4. Kompetenca pr jetn, siprmarrjen dhe mjedisin (Nxnsi-ja kontribuon n mnyr produktive.)
Bashkvepron n mnyr aktive me moshatart dhe t tjert (pavarsisht statusit t tyre social,
etnik etj.) pr realizimin e diskutimit mbi vendin e Toks n hapsir.
Vizaton nj skem t sistemit diellor, ose ndrton me plastelin nj maket q tregon vendosjen e
trupave n sistemin diellor.
Kontribuon n rritjen e cilsis s prgjigjeve t grupit.
Analizon, vlerson, menaxhon informacionin e marr elektronikisht mbi: a) vendin q z sistemi diellor n gjithsi dhe n galaktiknRruga e Qumshtit b) vendin q z Toka n sistemin
diellor.
58
Gjeografia 7
Nxnsi/ja formulon dhe drejton pyetje mbi raportin e Toks me Diellin dhe me planett e tjer t
sistemit diellor; heton mbi origjinn e gjithsis dhe veanrisht t sistemit diellor.
Nxnsi/ja krahason prmasat e Toks me ato t Diellit dhe t planetve t tjer t sistemit
diellor;
Nxnsi/ja prcakton se far vendi z sistemi yn diellor n galaktikn Rruga e Qumshtit dhe
n sistemin diellor.
Rezultatet e t nxnit t tems msimore:
prshkruan se ku ndodhet Toka n raport me Diellin dhe me
planett e tjer t sistemit diellor; krahason prmasat e Toks
me ato t Diellit dhe t planetve t tjer t sistemit diellor;
prcakton se far vendi z sistemi yn diellor n galaktikn
Rruga e Qumshtit.
Burimet: Teksti, foto, internet, album, revista shkencore, enciklopedi
Fjalt kye: univers; galaktik;

sistem diellor; Toka n sistemin
diellor
Lidhja me fushat e tjera ose

me temat ndrkurrikulare:
Gjuht dhe komunikimi, shkencat e natyrs, TIK
Metodologjia/teknikat e prdorura/ veprimtarit e nxnsve

a. Lidhja e
tems me
njohurit e
mparshme
t nxnsve
Pr t realizuar kt, msuesi/ja bazohet n kuriozitetin e vazhdueshm q i karakterizon nxnsit, n t prditshmen e tyre dhe n dshirn e vazhdueshme t tyre
pr t msuar rreth bots q i rrethon. Prdor pyetje t cilat ata mund ti ken br
n jetn e prditshme... P.sh msimi fillon me pyetjen: far vendi z Toka jon n
hapsirn q na rrethon?
Situata e t vepruarit
Pr t realizuar kt tem msuesi/ja prdor situatn e vendosur n fillim t
msimit I.1.
b. Ndrtimi i
njohurive t
reja
Veprimet n situat
Hapi I: Rrjeti i diskutimit
Msuesi/ja prdor situatn e vendosur n fillim t msimit I.1 n tekst: Diskutojm: Hapsira q na rrethon, sht e pafundme. Njeriu krkon vazhdimisht ta
njoh sa m shum at. Por, far vendi z Toka jon n kt hapsir?
59
Libr pr msuesin
Nxnsit diskutojn, tregojn, prshkruajn....

Msuesi/ja vazhdon: E gjith hapsira e pafundme rreth nesh
quhet univers ose gjithsi. Ajo sht
krijuar si rezultat i nj shprthimi t madh (Big Beng), gjat t
cilit, lnda dhe energjia u shprndan n drejtime t ndryshme
Msuesja u drejtohet prsri nxnsve me pyetjen q nxit Brainstorming-un: Po Toka dhe sistemi diellor si u formuan?
Msuesi/ja pret prgjigjet prej nxnsve ....
Msuesi/ja vazhdon: Rreth 4.6 miliard vjet m par, rreth Diellit
u formua sistemi yn diellor. Sistemi diellor
b. Ndrtimi i njohurive t
reja
prbhet nga Dielli (q ndodhet n qendr) dhe nga planett,

satelitt, asteroidet, kometat dhe meteort, t cilt rrotullohen
rreth tij. Toka ku ne jetojm, sht nj nga tet planett e sistemit
diellor. Ajo ndodhet rreth 150 milion km larg nga Dielli dhe ka
vetm nj satelit natyror, Hnn, e cila qarkullon rreth Toks dhe
s bashku me Tokn, edhe rreth Diellit
Hapi II: Vzhgo Analizo Diskuto
Msuesi/ja orienton nxnsit t vzhgojn tekstin dhe drejton pyetjet Bazuar n figurat 2 dhe 3: a) prshkruaj se ku ndodhet Toka
n raport me Diellin dhe me planett e tjer t sistemit diellor;
b) krahaso prmasat e Toks me ato t Diellit dhe t planetve t
tjer t sistemit diellor; c) prcakto se far vendi z sistemi yn
diellor n galaktikn Rruga e Qumshtit.
Pasi lexojn tekstin dhe analizojn figurat 2 dhe 3 t tekstit, nxnsit prshkruajn dhe diskutojn.
Hapi III: Pun n dyshe/Praktik e pavarur/ Pun n grup
N vazhdim, nxnsit punojn dhe diskutojn ushtrimet e dhna
n tekst, n rubrikn Radha jote.
Prezantimi dhe demonstrimi i Nxnsit/et prezantojn dhe diskutojn zgjidhje/rezultatet/gjetjet

rezultateve t arritura
e tyre.
Vlersimi i nxnsit
60
Vlersimi i nxnsit/es fokusohet n vlersimin e puns individuale dhe t puns n grup.
Gjeografia 7
Tema msimore: I.2

Forma e Toks dhe rndsia e saj
LNDA:
GJEOGRAFI
SHKALLA:
III
KLASA: VII
Tema msimore: I.2 Forma e

Toks dhe rndsia e saj

Shpreh mendimin e vet pr tematikn q trajtohet.
Dgjon me vmendje prezantimin dhe komentet e bra nga t tjert rreth forms reale t Toks.
Prshkruan formn e Toks duke analizuar figurn 5 t tekstit.
Krahason ngjashmrit dhe dallimet midis paraqitjeve skematike t formn e Toks (paraqitur n
figurn 5 t tekstit).
Przgjedh t dhna nga burime t ndryshme (libra, revista, harta, foto, enciklopedi ose internet),
t cilat i shfrytzon pr analizn e tij.
Bashkvepron n mnyr aktive me moshatart dhe t tjert gjat diskutimit dhe hulumtimit.
Ndan mendimet n grup.
Kontribuon n rritjen e cilsis s aktivitetit t grupit shoqror/komunitetit.
Analizon, vlerson, menaxhon informacionin e marr elektronikisht (prmes internetit apo materialeve t shkruara) mbi prfytyrimet q ka pasur njerzimi mbi formn e Toks, prpara se
t bheshin zbulimet e mdha gjeografike, studimet mbi formn e saj, si dhe fotografimet nga
hapsira.
61
Libr pr msuesin
Nxnsi/ja prshkuan se si ka ndryshuar njohja mbi formn e Toks n etapa t ndryshme t zhvillimit t shoqris.
Nxnsi/ja vlerson rolin e forms s Toks.
Nxnsi/ja analizon, vlerson, formn sferike t Toks.
Rezultatet e t nxnit t tems msimore: Nxnsi/ja prshkruan formn e Toks.
Fjalt kye: form sferike,

form elipsoidi, forma reale e
Toks, brezat klimatik.

Gjuht dhe komunikimi, shkenca natyrore, TIK

a. Lidhja e
tems me
njohurit e
mparshme
t nxnsve/
eve
Nxnsit/et din:
a. q si t gjith planett e tjer, edhe Toka sht sferike.
msimit I.2 (ose situata t tjera t przgjedhura prej tij/saj).
b. Ndrtimi i
njohurive t
reja
62
Veprimet n situat
Msuesi/ja prdor situatn e vendosur n fillim t msimit I.2 n tekst: Diskutojm: Njeriu sht prpjekur t zbuloj pamjen e vrtet t Toks shum koh m
prpara se t drgoheshin kamerat n hapsir (kujto far ke msuar n klasn e
gjasht). N shekullin III pr.K., me an t llogaritjeve q bri, dijetari grek, Aristoteli dha i pari iden e rrumbullaksis s Toks. Koh m von, formn reale t
ktij planeti e solln imazhet e drguara nga satelitt artificial.
Gjeografia 7
Ju mund t keni lexuar kuriozitete t ndryshme mbi Tokn dhe
keni par fotografi t pamjes s saj. Si e parafytyroni formn e
Toks?
Nxnsit diskutojn, tregojn, prshkruajn....
Msuesi/ja fton nxnsit t shohin figurn 5 t tekstit dhe vazhdon: Pr qllime studimi, forma e Toks sht konsideruar gjithmon sferike, si nj top me siprfaqe t lmuar (shih figurn 5, a).
Por forma e saj reale sht paksa m e ndrlikuar. Rrezja polare
sht m e shkurtr se ajo ekuatoriale, pra Toka sht m e fryr
n Ekuator dhe pak e shtypur n pole (shih figurn 5, b). Prve
ksaj, siprfaqja e Toks ka reliev me ulje e ngritje t shumta, si
male, kodra, fusha, lugina, rrafshnalta etj. (shih figurn 5, c). Pra,
forma reale e Toks i ngjan nj elipsoidi q n siprfaqe ka ulje
dhe ngritje t shumta.
b. Ndrtimi i njohurive t
reja
Orientohen nxnsit t vzhgojn me kujdes figurn 5 dhe bazuar

n t prshkruajn ndryshimet q dallojn midis formave a, b
dhe c, duke i dhn prgjigje pyetjes: Cila prej tyre i prafrohet
forms reale t Toks?
Msuesi/ja fton nxnsit t shohin figurn 6 t tekstit dhe vazhdon: Forma sferike e Toks ndikon shum n sasin e rrezatimit diellor, q mbrrin n siprfaqe t ndryshme t saj. Pr shkak
t nj forme t till, rrezatimi diellor, i cili hyn n atmosfern e
Toks n formn e rrezeve paralele, bie me knde t ndryshme n
siprfaqen e saj, duke krijuar kshtu brezat klimatik
Nxnsit diskutojn mbi situatn: Rikujto njohurit e marra
nga teksti i Gjeografis 6, mbi klimn e vendit ton. Diskuto: a)
n cilin brez klimatik ndodhet vendi yn dhe me far kndi bie
rrezatimi diellor n kt brez; b) far tiparesh ka klima e vendit
ton. Vlersojn pasojn e forms sferike t Toks.
Nxnsit/et punojn dhe diskutojn ushtrimet e rubriks Radha
jote.

e tyre.
Vlersimi i nxnsit
Vlersimi fokusohet n vlersimin e puns individuale dhe t asaj

n grup.
63
Libr pr msuesin
Tema msimore: I.3

Prmasat e Toks. Rndsia e tyre
LNDA:
GJEOGRAFI
SHKALLA:
III
KLASA: VII
Tema msimore: I.3 Prmasat

e Toks. Rndsia e tyre

Dgjon me vmendje prezantimin dhe komentet e bra nga t tjert rreth prmasave t planetit
ton.
Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim, disa t dhna pr Tokn: (rrezja ekuatoriale,
rrezja polare, rrezja mesatare, siprfaqja e Toks, vllimi i Toks, dendsia mesatare)
Interpreton lidhjen midis mass s Toks dhe pranis s atmosfers q e rrethon.
Ndrlidh temn e re ose nj shtje t dhn me njohurit e marra n temn 1.1, me njohurit e
marra apo t hulumtuara nga burime t ndryshme, duke i paraqitur n forma t ndryshme t t
shprehurit sipas nj radhitjeje logjike.
Diskuton n grup mbi rolin e prmasave t Toks.
Kontribuon n rritjen e cilsis s diskutimeve n grup.
Prdor mjetet digjitale dhe mjediset informative pr t komunikuar dhe bashkpunuar, duke prfshir komunikimet n distanc pr zhvillimin e njohurive.
64
Gjeografia 7
Nxnsi/ja prshkruan disa prmasa mbi Tokn.
Nxnsi/ja vlerson rolin e prmasave t saj.
Nxnsi/ja evidenton t dhnat mbi planetin ton dhe vlerson rndsin q ka masa e tij.
Rezultatet e t nxnit t tems msimore: Nxnsi/ja prshkruan prmasat e Toks dhe rndsin e tyre.
Fjalt kye: rreze ekuatoriale,

rreze polare, rreze mesatare,
siprfaqja e Toks, vllimi i
Toks, masa e Toks, dendsia
mesatar e Toks.
Gjuht dhe komunikimi, shkencat e natyrs, TIK
Metodologjia/teknikat e prdorura/veprimtarit e nxnsve/eve

a. Lidhja e
tems me
njohurit e
mparshme
t nxnsve/
eve
Nxnsit/et din:
a. q planeti yn ka atmosfer.
Veprimet n situat
Msuesi/ja prdor situatn e vendosur n fillim t msimit I.3 n tekst: Diskutojm: Risjellim n vmendje vendin q z Toka n sistemin diellor. Krahasojm
prmasat e saj me ato t planetve t tjer t sistemit diellor.
Nxnsit vzhgojn, diskutojn, prshkruajn....
65
Libr pr msuesin

Msuesi/ja vazhdon: Zhvillimi i vazhdueshm i teknologjis
prmes imazheve t drguara nga satelitt artificial, ka sjell informacione t plota mbi prmasat e planetit ton. Msuesja pyet
nxnsit: dini ju pr mnyrat se si
informohemi mbi planetin tone?
Nxnsit/et diskutojn dhe prshkruajn....
b. Ndrtimi i njohurive
t reja
Msuesi/ja fton nxnsit t shohin tekstin dhe vazhdon: Shihni

m posht disa t dhna pr Tokn:
Prshkruani figurn 8.
Nxnsit/et prshkruajn....
Msuesi/ja prsri vazhdon: Megjithse bn pjes n grupin
e planetve t vegjl, prmasat e planetit tone kan rndsi t
madhe sepse prcaktojn masn e tij (5.98 x 1024 kg). Masa e
Toks ndikon n madhsin e forcs gravitacionale q krijohet.
Pr shkak t ksaj force q ushtron, planeti yn arrin t mbaj t
lidhur pas vetes atmosfern, nj shtres shum e rndsishme pr
jetn. M pas i fton nxnsit t plotsojn tabeln e ushtrimit 1.
Nxnsit/et punojn dhe diskutojn ushtrimin 1, 2 tek rubrika
Radha jote.
Rrezja ekuatoriale (a) = 6378 km
Siprfaqja e Toks: 510 milion km2
Rrezja polare (b) = 6357 km
Vllimi i Toks: 1083 miliard km3
Rrezja mesatare = 6371 km
Dendsia mesatare: 5,5 gr/cm3

e tyre.
Vlersimi i nxnsit
66
Vlersimi fokusohet n vlersimin e puns individuale dhe t asaj

n grup.
Gjeografia 7
Tema msimore: I.4

Rrotullimi i Toks rreth boshtit t vet
dhe pasojat gjeografike
LNDA: GJEOGRAFI
SHKALLA: III
KLASA: VII
Tema msimore: I.4 Rrotullimi i

Toks rreth boshtit t vet dhe pasojat gjeografike

Dgjon me vmendje prezantimin dhe komentet e bra nga t tjert rreth rrotullimit t Toks
rreth boshtit t vet dhe pasojat gjeografike q sjell, duke br pyetje, komente dhe sqarime.
Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim, mnyrn e rrotullimit t Toks rreth vetes.
Evidenton rrotullimin ditor t Toks dhe pasojat q rrjedhin pre tij.
Shfrytzon t dhnat pr t demonstruar t kuptuarit mbi konceptet (rrotullimi ditor i Toks,
formimi i dit-nats, shtypja n pole shmangia e trupave q lvizin horizontalisht), duke i sqaruar
nprmjet formave t ndryshme t t shprehurit.
Bashkvepron n mnyr aktive me moshatart pr realizimin e diskutimeve n klas.
Kontribuon n rritjen e cilsis s diskutimit t grupit.
67
Libr pr msuesin
Nxnsi/ja vzhgon dhe prshkruan rrotullimin e Toks rreth vetes.
Nxnsi/ja vlerson rolin e zhvillimit t teknologjis, hartografis dhe t prdorimit t mjeteve e
formave digjitale n studimet mbi rrotullimin e Toks rreth vetes.
Nxnsi/ja prshkruan rrotullimin e Toks rreth vetes dhe diferencon pasojat gjeografike q rrjedhin
prej rrotullimit t Toks rreth vetes.
Rezultatet e t nxnit t tems msimore: Nxnsi: Identifikon provat q tregojn se Toka rrotullohet rreth boshtit
t saj. Prshkruan rrotullimin e Toks rreth vetes; Diferencon pasojat e rrotullimit t Toks rreth vetes
Burimet: Teksti, foto, internet, album, revista shkencore,
enciklopedi
Fjalt kye: rrotullimi ditor i Toks,

formimi i dit-nats, shtypja n pole
shmangia e trupave q lvizin horizontalisht
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndrkurrikulare: Gjuht dhe
komunikimi, TIK, shkenca natyrore.

a. Lidhja e tems
Nxnsit/et din:
me njohurit e
mparshme t
a. q t gjith planett e sistemit diellor, rrotullohen rreth vetes.
nxnsve
b. Ndrtimi i
njohurive t reja

Veprimet n situat
Msuesi/ja prdor situatn e vendosur n fillim t msimit I.4 n tekst.
Diskutojm: Prgjat 24 orve, vm re se dita dhe nata ia ln vendin njraPrezantimi dhe

tjetrs n mnyr t prsritur. Dielli shfaqet n agim, n vazhdim e shohim q
demonstrimi i
lviz npr qiell deri sa perndon, dhe m pas vjen nata. Mngjesin tjetr, dielli
rezultateve t arrishfaqet dhe do gj prsritet nga e para. Pr rrjedhoj, duke iu prshtatur
ritura
ktij ndryshimi t prhershm, e gjith bota e gjall n planetin ton krijon nj
regjim ditor t caktuar. Por, a e dini si formohet dit-nata?
68
Gjeografia 7
Nxnsit japin prgjigjet e tyre.
Msuesja orienton nxnsit t shohin figurn 9 dhe vazhdon t trajtoj informacionin e tekstit: Toka rrotullohet rreth boshtit t saj pr 24 or (ose saktsisht
23 or e 56 minuta), nga perndimi n lindje, n drejtim t kundrt me lvizjen e akrepave t ors. Gjat rrotullimit rreth vetes, Toka i ekspozon Diellit do
pjes t siprfaqes s saj. Gjithmon na duket sikur Dielli lviz n raport me
ne, ndrkoh q jemi ne q lvizim bashk me Tokn, rreth boshtit t saj...
Msuesja nxit nj brainstorming me pyetjen: Prshkruaj si ndryshon vendndodhja e Diellit (ose rruga q
prshkon Dielli nga momenti i lindjes deri n perndim) gjat 24 orve, n
vendbanimin tnd.
Nxnsit prshkruajn figurn.
b. Ndrtimi i
njohurive t reja

Msuesi/ja vazhdon: shihni figurn 10 t tekstit. A e dini ju se cilat jan pasojat
q rrjedhin prej rrotullimit t Toks rreth vetes?
Pas prgjigjeve t tyre ajo vazhdon: Provat q tregojn se Toka rrotullohet rreth
vetes, jan vet pasojat q rrjedhin prej ktij rrotullimi.
Prezantimi dhe
demonstrimi i
M pas msuesja nxit nj tjetr brainstorming me an t situats: Bazuar n

figurn 10, prshkruaj drejtimet e shmangies s errave/masave ajrore/rrymave
oqeanike, gjat lvizjes s tyre nga nj gjersi gjeografike n tjetrn, n seciln
hemisfer.
Nxnsit/et prshkruajn
Nxnsit punojn dhe diskutojn n grup ushtrimet 1 dhe 2. Vlersohen pasojat
q rrjedhin nga rrotullimi i Toks rreth vetes.
Lihen ushtrimet 3 dhe 4 pr detyr shtpie dhe n orn pasardhse nxnsit/et
demonstrojn zgjidhjet e tyre.
Vlersimi i nxnsit
Vlersimi fokusohet n vlersimin e puns individuale dhe t asaj n grup.
69
Libr pr msuesin
Tema msimore: I.5

Rrotullimi i Toks rreth Diellit
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
SHKALLA: III
KLASA: VII
Tema msimore: I.5 Rrotullimi i

Toks rreth Diellit

Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim, duke prdorur gjuhn dhe fjalorin e prshtatshm: Rrotullimin e Toks rreth Diellit dhe pasojat gjeografike q rrjedhin prej tij.
Interpreton duke e ilustruar kt rrotullim me shembuj konkret (si p.sh. formim i stinve apo
ndryshimi i vendit t lindjes dhe perndimit t Diellit).
Przgjedh t dhna nga burime t ndryshme (harta, foto, revista ose internet), t cilat i shfrytzon
pr realizimin e diskutimeve t shembujve t prdorur n klas pr t ilustruar rrotullimin e Toks
rreth Diellit.
Parashtron pyetje (pse, far, si,?), organizon mendimet e veta dhe vlerson prparimin e vet deri
n zgjidhjen e duhur.
Bashkvepron n mnyr aktive me moshatart pr realizimin e diskutimeve n klas.
Kontribuon n rritjen e cilsis s aktivitetit/diskutimeve t grupit.
70
Gjeografia 7

Nxnsi/ja shpjegon qart mnyrn e rrotullimit t Toks rreth Diellit dhe evidenton pasojat gjeografike q rrjedhin prej tij.
Nxnsi/ja vlerson dhe komunikon me t tjert rolin e ktij rrotullimi.
Nxnsi/ja analizon dhe vlerson pasojat gjeografike q rrjedhin prej rrotullimit t Toks rreth Diellit, n secilin prej pozicioneve t Toks kundrejt Diellit.
Rezultatet e t nxnit t tems msimore: Nxnsi: prshkruan rrotullimin e Toks rreth Diellit; diferencon pasojat e rrotullimit t Toks rreth Diellit
Fjalt kye: rrotullimi i Toks rreth

Diellit, formimi i stinve, solstice,
ekuinokse.
Burimet: Teksti, foto, internet, album, revista shkencore,

enciklopedi


a. Lidhja e tems
Nxnsit/et din:
me njohurit e
mparshme t
a. q Toka si gjith planett e tjer, rrotullohet edhe rreth Diellit..
nxnsve
Veprimet n situat
b. Ndrtimi i
njohurive t reja

Msuesi/ja prdor situatn e vendosur n fillim t msimit I.5 n tekst- Diskutojm: Gjat vitit, stint i ln vendin njra-tjetrs. Duke qen se i njohim karakteristikat e secils stin, planifikojm edhe punt, pushimet apo mnyrn
e t veshurit, pr tu prshtatur me to. Por, a e dini si formohen stint?
Nxnsit japin prgjigjet e tyre.
71
Libr pr msuesin
Msuesja orienton nxnsit t shohin figurn 11 dhe i fton ata ta prshkruajn at.
Msuesi/ja vazhdon t trajtoj informacionin e tekstit: N 22 dhjetor, Toka i ekspozon Diellit m tepr Hemisfern Jugore, ndaj kjo date pr kt hemisfer
shnon ditn e solsticit veror, ndrsa pr Hemisfern Veriore, ditn e solsticit
dimror. Pr shkak t ktij pozicioni kundrejt Diellit, Hemisfera Jugore merr m
tepr energji diellore dhe n t fillon vera astronomike. Dielli lind n juglindje dhe
perndon n jugperndim
Ndrkoh ajo fton nxnsit ta prshkruajn kt me fjalt e tyre duke iu referuar
figurs 12, pr datn 22 dhjetor.
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
Msuesi/ja vazhdon: M 22 qershor, Toka i ekspozon Diellit m tepr Hemisfern

Veriore. Pr Hemisfern Veriore, kjo dat shnon ditn e solsticit veror, ndrsa pr
Hemisfern Jugore shnon ditn e solsticit dimror. Hemisfera Veriore merr m
tepr energji diellore dhe n t fillon vera astronomike. Dielli lind n verilindje dhe
perndon n veriperndim. Rrezet diellore bien pingul n tropikun e Veriut
figurs 12, pr datn 22 qershor.
Msuesi/ja vazhdon: M 21 mars dhe 23 shtator (data ekuinoksi), rrezet diellore
bien pingul n Ekuator, kshtu
q kufiri ndars midis dits e nats kalon npr t dyja polet
figurs 12, pr datn 21 mars dhe 23 shtator.
Nxnsit demonstrojn ushtrimin 3: Me an t nj topi (q prfaqson Tokn) dhe
t nj elektriku dore (q prfaqson Diellin), vepro si n figurn prbri. Trego se si
ndriohet Toka n stin t ndryshme. Analizo se far ndodh n seciln prej hemisferave t Toks m: 22 Qershor, 22 Dhjetor 21 Mars dhe 23 Shtator.
Prezantimi dhe
demonstrimi i
Nxnsit prezantojn dhe diskutojn zgjidhje/rezultatet/gjetjet e tyre.

Vlersimi i
nxnsit
72
Gjeografia 7
Pun praktike 1.1

Nntematika: Toka n hapsir
Tema: Toka n sistemin diellor
N prfundim t ksaj pune praktike, nxnsi/ja:
ndrton dhe prdor modele q tregojn: a) vendin e Toks n sistemin diellor; b) pasojat e rrotullimit t Toks rreth vetes; c) pozicionin e Toks kundrejt Diellit n ditt
e ekuinokseve dhe t solsticeve;
krkon me objektivitet t dhna dhe informacion pr t qen m i/e sakt n shpjegimet e tij/saj mbi formn dhe prmasat e Toks;
paraqet dhe komunikon lirshm mendimet e veta;
ndan me t tjert prvojat dhe njohurit e prftuara nga vzhgimet individuale;
demonstron bashkpunim gjat puns n grup pr prgatitjen e modeleve.
Koha dhe vendi i zhvillimit t puns praktike: 45 minuta pr prezantimin e puns;

klasa.
Materialet burimore: T dhna t siguruara prmes tekstit msimor, materialeve t rekomanduara nga msuesi/ja, internetit dhe enciklopedive t ndryshme.
Mjetet e puns: Skeda me informacione t shkruara (t siguruara nprmjet tekstit msimor, materialeve t rekomanduara nga msuesi/ja, internetit dhe enciklopedive), fotografi,
plastelin/ topa llastiku/tullumbace/topa letre, karton/kuti kartoni/drras/kuti druri, tela/
spango, lapsa me ngjyra, gjilpra me kok.
Metodologjia q do t prdoret:
Pun n grupe (ndrtim maketi, prezantim, diskutim).
Puna prgatitore:
Prcaktohet dhe diskutohet q n msimin e par t ksaj nntematike, ideja e puns praktike (nis puna q me ushtrimin nr. 3). Pr kt: 1. ndahen detyrat e grupeve, n mnyr q
nxnsit t punojn hap pas hapi n fund t do teme msimore; 2. prgatiten objektet dhe
etiketat q do t plotsojn maketin.
73
Libr pr msuesin
Hapat q do t ndiqen gjat zhvillimit t ors s puns praktike
Me objektet e prgatitura n shtpi (planet, Dielli, Hna, asteroide etj.) ndrtohet

n klas maketi q paraqet sistemin diellor. Orbitat dhe boshtet e rrotullimit mund t
jen prej teli.
Gjat ndrtimit t maketit jepen t dhnat e duhura mbi: a) prmasat, formn e Toks
dhe rndsin q kan ato pr planetin ton; b) mnyrn e rrotullimit t Toks rreth
vetes dhe pasojat q rrjedhin prej tij; c) mnyrn e rrotullimit t Toks rreth Diellit
dhe pasojat q vijn prej tij (n ditt e ekuinokseve dhe solsticeve) etj. sht mir q
disa prej ktyre t dhnave t jen t shkruara edhe n etiketa me ngjyra (t prgatitura m par), q gjat prezantimit t mund t vendosen dhe ngjiten n platformn
e maketit ose mbi trupat e sistemit diellor. Gjat ktij prezantimi, informacioni shoqrues mund t bhet edhe me an t PowerPoint-it (t prgatitur q m par).
Diskutohet midis grupeve (vlersohen punt e njri-tjetrit).
Bhet vlersimi i nxnsve.
Prsritje 1
Nntematika: Toka n hapsir
Tema: Toka n sistemin diellor
1. E vrtet apo e gabuar?
Toka bn pjes n grupin e planetve t jashtm, q kan prmasa t mdha. V G
Shtypja e Toks n pole shkaktohet prej rrotullimit t Toks rreth Diellit. V G
23 shtatori shnon ditn e ekuinoksit vjeshtor pr Hemisfern Veriore. V G
Toka sht nj nga tet planett e sistemit diellor. V G
Toka rrotullohet nj her n vit rreth Diellit. V G
Dielli sht qendra e gjithsis. V G
Toka ka disa satelit natyror. V G
2. a. N tabeln e figurs 1, plotso emrtimin e

secilit planet sipas numrave prkats.
b. Prshkruaj vendin q z Toka n sistemin
diellor, n gjithsi, si dhe n galaktikn Rruga e
Qumshtit.
74
Gjeografia 7
3. Diskuto mbi pyetjet:
Cila sht forma e Toks?
far pasojash rrjedhin nga forma q ka planeti yn?
Cilat jan prmasat e planetit ton?
Prse kan rndsi prmasat e Toks?
Si bhet rrotullimi i Toks rreth vetes dhe far pasojash rrjedhin ?
Si bhet rrotullimi i Toks rreth Diellit?
Cilat jan pasojat e rrotullimit t Toks rreth Diellit?
4. Prcakto se n ciln periudh t vitit ndodhet Toka

n figurn 2 (a, b dhe c).
Analizo se far ndodh
n seciln prej hemisferave t
Toks, pr shkak t ndryshimit t pozicionit t saj kundrejt
Diellit.
Testim 1 - Toka n hapsir

(shih planin vjetor dhe at t tremujorit t par pr orn se kur bhet testimi)
Shnim 1: Ndrtimi i testit duhet t mas shkalln n t ciln jan arritur nga nxnsit:
njohurit, shkathtsit dhe qndrimet e tyre. Sugjerohet q n ndrtimin e testit, msuesit t
mbshteten kryesisht n rubrikat dhe n tipat ushtrimeve q ofrojn prsritjet model (t tekstit). Pyetjet e prsritjes mund ti prdorni pr pyetje testimi dhe gjat ors s prsritjes t
formuloni edhe pyetje t tjera.
Shnim 2: N orn e prsritjes dhe t testimit, n lidhje me trajtimin e nj shtjeje/
koncepti, nxnsi/ja duhet t vlersohet me an t situatave q sjell/prdor, t ngjashme me
ato t trajtuara gjat temave msimore. Nxnsi/ja duhet t vlersohet pr shkalln e perceptimit dhe lidhjen ndrmjet prvojave t tij t t nxnit dhe zbatimeve t ardhshme. N prgjigjet
e tij, nxnsi/ja mund t prdor burime t ndryshme. Kontrolli mbi t kuptuarit e koncepteve
duhet t mbshtetet n kontrollin e mundsis s nxnsit pr ti shpjeguar ato me fjalt e tij,
por sidomos n aftsin pr ti zbatuar ato. Pra i gjith kontrolli i njohurive duhet t mbshtetet mbi zhvillimin e shprehive t analizs, t mendimit kritik dhe krijues te nxnsit.
75
Libr pr msuesin
Nntematika II: Proceset dhe dukurit natyrore n Tok

N prfundim t ksaj nntematike, nxnsi/ja:
Modelon strukturn vertikale t atmosfers duke prdorur informacion nga burime t

ndryshme t t nxnit.
Dallon brezat e nxehtsis dhe rndsin e rrezatimit diellor, si rrezatimi baz pr

planetin ton.
Prshkruan:
- shkaqet dhe pasojat e shprndarjes s pabarabart t nxehtsis;
- ndikimin e saj n qarkullimin e rrymave oqeanike dhe errave.
Sjell shembuj si modelet globale ndikojn mikroklimn (p.sh., rryma e Golfstrimit

pasojat n klimn e Evrops veriperndimore);
Shpjegon marrdhnien ndrmjet t dhnave t temperaturs ditore, shtypjes atmosferike dhe lagshtirs relative pr t kuptuar motin si ndryshim afatshkurtr i ktyre
treguesve.
Prdor:
- instrumentet pr matjen e temperaturs s ajrit, shtypjes atmosferike, lagshtirs
dhe prcaktimin e drejtimit t ers, pr t mbledhur t dhna n lidhje me motin;
-harta sinoptike pr t br parashikime t motit.
Prshkruan klimn si rezultat i modeleve afatgjat t temperaturs, reshjeve.
Identifikon:
- faktort q ndikojn n formimin e klims;
- zonat kryesore klimatike n hart.
Ndrton dhe interpreton grafik klimatik pr zona t ndryshme.
Argumenton rndsin e proceseve dhe modeleve t klims pr jetn dhe proceset

n Tok (p.sh., thatsira, turizmi ) dhe rolin e veprimtaris njerzore (p.sh. shtimi i
gazeve ser).
Interpreton lidhjen e hidrosfers me litosfern, atmosfern, biosfern;
Identifikon veorit e ujit t deteve dhe oqeaneve (temperatura, kripsia, dendsia);
Bn dallimin ndrmjet lvizjeve t ndryshme t ujrave t oqeaneve dhe deteve dhe

faktorve q ndikojn:
- valt detare
- rrymat oqeanike
- baticat dhe zbaticat
76
Skicon n hart drejtimin e lvizjes dhe rrugn q ndjekin disa nga rrymat oqeanike
dhe prshkruan rolin e tyre n klimn e rajoneve q prshkojn.
Gjeografia 7
Identifikon, bazuar n vzhgimet dhe n modele t ndryshm, elementet prbrse t

lumit dhe llojet e lumenjve.
Prcakton drejtimet kryesore t shtrirjes s disa lumenjve n hartn e bots dhe

Shqipris.
Krahason liqenet me origjin t ndryshme, duke sjell shembuj dhe prcaktuar vendndodhjen e tyre n hart.
Vzhgon n zonn (qytetin/fshatin) e tij pranin e burimeve dhe diskuton pr llojin

dhe prdorimin e tyre.
Heton pr nj shtje mjedisore q lidhet me ujrat (p.sh., erozioni lumor, tharja e

liqenit artificial etj.) n zonn e tij:
identifikon problemin;
prcakton faktort e mundshm q e shkaktojn;
ofron zgjidhje;
vlerson prfitimet dhe rreziqet e zgjidhjeve t mundshme.
Modelon ndrtimin e brendshm t Toks duke prshkruar veorit kryesore pr

seciln shtres.
Klasifikon shkmbinjt sedimentar, metamorfik dhe vullkanik.
Identifikon faktort kryesor q ndikojn n formimin e dherave.
Argumenton rndsin e materialeve q prbjn Tokn (p.sh., shkmbinjt, mineralet) pr shoqrin.
Nxjerr prfundime pr proceset historike q kan kontribuar n format e toks:

Lvizjet e kontinenteve prgjat kohrave
Pllakat tektonike
Diferencon format kryesore t relievit t kontinenteve dhe bn dallimin e tyre n

hart.
Identifikon n hart vendet me lartsi absolute t ndryshme.
Krahason ndryshimet e siprfaqes s Toks q ndodhin si pasoj e lvizjeve t ngadalta (p.sh. formimi i maleve) dhe proceseve t shpejta (trmetet, vullkanet).
Identifikon faktort q ndikojn n shprndarjen e pabarabart t bots bimore e shtazore sipas brezave t nxehtsis.
77
Libr pr msuesin
Tema msimore:
II.1 Atmosfera. Prbrja e saj
LNDA:
GJEOGRAFI
SHKALLA: III
Nntematika II: Proceset dhe dukurit natyrore n

Tok
KLASA: VII
Tema msimore: II.1 Atmosfera.

Prbrja e saj

Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim, kuptimin mbi atmosfern, duke prdorur gjuhn dhe fjalorin e prshtatshm.
Veon informacionin kryesor mbi rajonin nga libra, internet etj.,e komenton dhe e shfrytzon at
si referenc gjat diskutimeve n grup.
Prdor analizn pr t prezantuar prbrjen e atmosfers.
Ndrlidh temn e re me njohurit e mparshme (kryesisht rrezatimin diellor dhe formn sferike t
Toks).
Bashkvepron n mnyr aktive me moshatart pr realizimin e detyrave n grup.
Kontribuon n rritjen e cilsis s aktivitetit t grupit.
Prdor mjetet digjitale pr t komunikuar dhe bashkpunuar me shokt/shoqet.
78
Gjeografia 7
Nxnsi/ja prshkruan se sht atmosfera dhe pse ka rndsi ajo.
Nxnsi/ja diskuton prmes shembujve rolin e atmosfers.
Nxnsi/ja analizon prbrjen e atmosfers
Rezultatet e t nxnit t tems msimore: Nxnsi/ja:
prcakton kuptimin mbi atmosfern; analizon prbrjen e
atmosfers.
Fjalt kye: atmosfer, elemente t

gazta, t ngurta, t lngta.
Burimet: Teksti, foto, internet, materiale t printuara, album, revista shkencore, enciklopedi


a. Lidhja e tems
Nxnsit/et din:
me njohurit e
mparshme t
q atmosfera qndron e lidhur pas Toks pr shkak t mass s saj.
nxnsve/eve
msimit II.1 (ose situata t tjera t przgjedhura prej tij/saj).
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
Veprimet n situat
Msuesi/ja prdor situatn e vendosur n fillim t msimit II.1 n tekst- Diskutojm: Risjellim n vmendje njohurit e marra mbi shkakun pse atmosfera
qndron gjithmon e lidhur me Tokn. far kuptoni me konceptin atmosfer?
A sht ajo e domosdoshme pr jetn n Tok?
79
Libr pr msuesin
Nxnsit diskutojn, tregojn...

Msuesi/ja vazhdon: Atmosfer quhet shtresa e ajrit q mbshtjell Tokn. Prania e saj sht mjaft e rndsishme pr planetin ton, sepse lejon t mbrrij
n siprfaqen e tij at pjes rrezatimi diellor aq t domosdoshme pr jetn dhe
pengon deprtimin e rrezeve t dmshme. Prve ksaj, lvizjet e prhershme
t rrymave t ajrit q ndodhin
n atmosfer, zbutin diferencat midis temperaturave t dits dhe t nats, si dhe
realizojn shprndarjen e drits n Tok.
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
Msuesi/ja fton nxnsit t vrejn figurn 1 dhe t diskutojn mbi pyetjen:

Prshkruaj rndsin q ka prania e atmosfers pr jetn tnde dhe pr gjith
botn e gjall.
Nxnsit/et prshkruajn...
Msuesi/ja vazhdon: Atmosfera e Toks prbhet nga elemente t gazta, t
ngurta dhe t lngta. Elementet e gazta jan: azoti, q z 78% t atmosfers,
oksigjeni, i cili z 21%, si dhe gaze t tjera, q zn 1% t saj. Pjesn m t
madhe t gazeve q prbjn 1% t atmosfers e z dioksidi i karbonit N
vazhdim msuesi/ja fton nxnsit/et t vrejn figurn 2 dhe t diskutojn mbi
pyetjen: Trego prmes disa shembujve, rndsin q ka oksigjeni pr botn e
gjall n
planetin ton.
Nxnsit punojn dhe diskutojn n grup ushtrimet 1, 2 dhe 3 tek rubrika
Radha jote.
Prezantimi dhe
demonstrimi
i rezultateve
t arritura
Vlersimi i
nxnsit
Vlersimi i nxnsit fokusohet n vlersimin e puns individuale dhe t asaj n grup.
80
Gjeografia 7
Tema msimore: II.2

Struktura e atmosfers
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
SHKALLA: III
Nntematika II: Proceset dhe dukurit natyrore

n Tok
KLASA: VI
Tema msimore: II.2 Struktura e

atmosfers

Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim, kuptimin mbi lvizjen, duke prdorur gjuhn
dhe fjalorin e prshtatshm.
Veon llojet e lvizjeve dhe i komenton me moshatart e tij/saj
Prdor krahasimin dhe kontrastin pr t dalluar llojet e lvizjeve.
Ndrlidh temn e re me njohurit e mparshme.
Bashkvepron n mnyr aktive me moshatart pr realizimin e detyrave n grup.
Prdor mjetet digjitale pr t komunikuar dhe bashkpunuar me shokt/shoqet.

Nxnsi/ja vzhgon llojet e lvizjeve dhe shkaqet e tyre.
Nxnsi/ja vlerson rolin e zhvillimit t teknologjis dhe t prdorimit t mjeteve e formave digjitale n njohjen mbi botn dhe n lvizjen e mallrave ideve e informacionit. Dallon se dukuria e
migrimeve t popullsis ka ndodhur n etapa t ndryshme t zhvillimit t shoqris dhe pr arsye t
ndryshme.
Nxnsi/ja diferencon prmes shembujve nga vendi/Evropa/bota, llojet e ndryshme t lvizjes.
81
Libr pr msuesin
Rezultatet e t nxnit t tems msimore: Nxnsi/ja
modelon strukturn vertikale t atmosfers duke prdorur
informacion nga burime t ndryshme t t nxnit.
Fjalt kye: troposfer, stratosfer,

mezosfer, termosfer, ekzosfer

a. Lidhja e tems Nxnsit din:
me njohurit e
q atmosfera qndron e lidhur pas Toks pr shkak t mass s saj.
mparshme t
prbrjen e atmosfers
nxnsve/eve
Veprimet n situat
Msuesi/ja prdor situatn e vendosur n fillim t msimit II.2 n tekst- Diskutojm: Deri n far lartsie shkon atmosfera? Si mendoni, a sht ajo njsoj
e dendur dhe me t njjtat temperatura si pran siprfaqes s Toks, ashtu edhe
n lartsi?
Nxnsit diskutojn, tregojn se far kan lexuar mbi kt...
Msuesi/ja vazhdon: Atmosfera e planetit ton sht e prbr nga disa shtresa,
ku secila prej tyre ka veorit dalluese. Nisur nga siprfaqja e Toks drejt lartsis, atmosfera prbhet nga kto shtresa: troposfera, stratosfera, mezosfera,
termosfera dhe ekzosfera...
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
Msuesi/ja fton nxnsit/et t lexojn n tekst mbi shtresat e atmosfers. N

vazhdim i fton ata q duke pasur si referenc figurat 3 dhe 4 t tekstit t diskutojn mbi veorit e secils shtres t atmosfers.
Nxnsit diskutojn, prshkruajn...
Nxnsit/et punojn dhe diskutojn n grup ushtrimet 1 dhe 2 te rubrika
Radha jote. Lihet detyr n grup, n shtpi, ushtrimi 3.
Prezantimi dhe
demonstrimi i
Nxnsit/et prezantojn dhe diskutojn zgjidhje/rezultatet/gjetjet e tyre.
Vlersimi i nxnsit
82
Gjeografia 7
Tema msimore: II.3

Rrezatimi diellor dhe rndsia e tij
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI

Tok
SHKALLA: III
KLASA: VII
Tema msimore: II.3 Rrezatimi diellor dhe rndsia e tij

Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim, kuptimin mbi rrezatimin diellor, rrezatimin
toksor, breza (zona) t nxehtsis (duke prdorur gjuhn dhe fjalorin e prshtatshm).
Veon informacionin kryesor nga nj libr, gazet, revist, internet, radio, TV, harta t ndryshme
etj., dhe e shfrytzon at si referenc pr t evidentuar rolin e rrezatimit diellor.
Przgjedh dhe demonstron forma t ndryshme gjat diskutimit mbi rolin e rrezatimit diellor dhe
bots s gjall e njeriut.
Ndrlidh temn e re me njohurit dhe prvojat paraprake.
Diskuton n grup pr rndsin q ka rrezatimi diellor pr jetn n planet.
Tregon vetbesim t lart n marrjen e vendimeve dhe zgjidhjet e dhna, t cilat kontribuojn n
rritjen e cilsis s aktivitetit t grupit shoqror/komunitetit.
83
Libr pr msuesin
Nxnsi/ja evidenton kuptimin mbi rrezatimin diellor dhe at toksor.
Nxnsi/ja vlerson rolin e rrezatimit diellor mbi jetn n planetin ton.
Nxnsi/ja analizon formimin e brezave t nxehtsis n Tok.
dallon brezat e nxehtsis dhe rndsin e rrezatimit diellor, si rrezatimi baz pr planetin ton.
Fjalt kye: rrezatim diellor; brezat e

nxehtsis.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat

ndrkurrikulare: Gjuht dhe komunikimi, TIK, shkenca natyrore.

a. Lidhja e tems
Nxnsit din:
me njohurit e
mparshme t
Rolin e forms sferike t Toks.
nxnsve
Veprimet n situat
b. Ndrtimi i
njohurive t reja

Msuesi/ja prdor situatn e vendosur n fillim t msimit II.3 n tekst- Diskutojm: far roli luan energjia diellore pr jetn n planetin ton?
Nxnsit diskutojn...
Msuesi/ja vazhdon: Dielli i drgon Toks n mnyr t vazhdueshme sasi t
mdha energjie dhe drite, t cilat prbjn rrezatimin diellor. Ky rrezatim nuk
mbrrin i gjithi n siprfaqen e planetit ton, sepse nj pjes e tij prthithet nga
gazet e shtresave t atmosfers Ftohen nxnsit/et q, bazuar n figurn 5, t
prshkruajn se far ndodh me rrezatimin diellor q mbrrin n siprfaqen e
Toks. Nxnsit/et tregojn....
84
Gjeografia 7
Msuesi/ja vazhdon: Si e dim, pr shkak t forms sferike t Toks, pjes t

ndryshme t siprfaqes s saj marrin sasi jo t njjta rrezatimi diellor, ka do t
thot q vende t ndryshme n planetin ton ngrohen n mnyr t pabarabart.
Pr rrjedhoj, n Tok formohen kto zona ose breza nxehtsie:
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
Ftohen nxnsit/et q, bazuar n figurn 6, t prshkruajn figurn 6 pr t treguar ndikimin e forms s Toks n sasin e rrezatimit diellor q marrin zona
t ndryshme t saj, n gjersi t ndryshme gjeografike.
Nxnsit/et prshkruajn....
N vazhdim orientohen nxnsit/et t diskutojn n grup mbi rolin rrezatimit
diellor pr planetin ton. Sjellin shembuj.
Diskutojn gjithashtu edhe ushtrimet 1, 2, 3 dhe 4 tek rubrika Radha jote.
Ushtrimi 4 punohet s bashku me msuesen.
Prezantimi dhe
demonstrimi i
Vlersimi i nxnsit
Tema msimore: II.4

Faktort dhe pasojat e shprndarjes
s pabarabart t nxehtsis
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI

Tok
SHKALLA: III
KLASA: VII
Tema msimore: II.4 Faktort dhe

pasojat e shprndarjes s pabarabart t nxehtsis

1. Kompetenca e komunikimit dhe t shprehurit (Nxnsi/ja komunikon n mnyr efektive)
Shpreh mendimin e vet mbi faktort e shprndarjes s pabarabart t nxehtsis.
85
Libr pr msuesin
Dgjon me vmendje prezantimin dhe komentet e bra nga t tjert rreth ksaj tematike q trajtohet duke br pyetje, komente, sqarime dhe propozime.
Prdor analizn pr t dalluar faktort dhe pasojat e shprndarjes s pabarabart t nxehtsis.
Shfrytzon t dhnat pr t demonstruar t kuptuarit mbi faktort dhe pasojat e shprndarjes s
pabarabart t nxehtsis, duke i sqaruar nprmjet formave t ndryshme t t shprehurit.
Bashkvepron n mnyr aktive me moshatart, pr realizimin e puns n grup
Kontribuon n rritjen e cilsis s diskutimit dhe t gjetjeve t ndryshme.

Nxnsi/ja prshkuan faktort e shprndarjes s pabarabart t nxehtsis
Nxnsi/ja vlerson pasojat q rrjedhin prej shprndarjes s pabarabart t nxehtsis n Tok.
Nxnsi/ja diskuton mbi faktort dhe pasojat e shprndarjes s pabarabart t nxehtsis.
Fjalt kye: pozita gjeografike, ekRezultatet e t nxnit t tems msimore: Nxnsi: pr- spozimi ndaj Diellit, kushtet e motit
shkruan: shkaqet dhe pasojat e shprndarjes s pabarabart dhe
t nxehtsis; ndikimin e saj n qarkullimin e rrymave
gjendja atmosferike, lloji i siprfaqes,
oqeanike dhe errave.
formimi i masave, ajrore dhe rrymave,
oqeanike/detare.

a. Lidhja e tems
Nxnsit kan njohuri mbi:
me njohurit e
mparshme t
formn e toks dhe shprndarjen e pabarabart t nxehtsis.
nxnsve/eve
86
Gjeografia 7
msimit 2.4 (ose situata t tjera t przgjedhura prej tij/saj).
Veprimet n situat
Msuesi/ja prdor situatn e vendosur n fillim t msimit 2.4 n tekst Diskutojm: Risjellim n vmendje njohurit e marra mbi formn e Toks dhe
rrotullimin e saj rreth Diellit. far lidhje ka midis sasis s rrezatimit diellor
q mbrrin n Tok, forms sferike t saj, si dhe kohs s ekspozimit kundrejt
Diellit?
Nxnsit/et diskutojn, prshkruajn...
Msuesi/ja fton nxnsit t shohin figurn 7 dhe trajton s bashku me ta se si
ndikon pozita gjeografike mbi shprndarjen e pabarabart t nxehtsis.
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
Nxnsit prshkruajn figurn.

M tej msuesi/ja vazhdon t trajtoj faktort e tjer: Kushtet e motit dhe
gjendja atmosferike. Kur moti sht i kthjellt dhe pa
re, n siprfaqen e Toks mbrrin nj sasi m e madhe e rrezatimit diellor.
Ndrsa n kushtet e nj moti t vrant, me ajr t ndotur dhe t lagsht, sasia e
rrezeve diellore sht m e vogl, pasi nj pjes e tyre thithet nga avujt e ujit,
gazet e ndryshme dhe pluhurat. Lloji i siprfaqes. Sasia e rrezatimit q prthithet dhe shprndahet m pas nga Toka, lidhet ngusht me karakteristikat e
siprfaqes s saj. Siprfaqet m t errta t Toks (toka t errta, asfalti etj.)
thithin m shpejt e m tepr energji diellore sesa ato m t elta, ndrsa siprfaqet ujore ngrohen dhe ftohen m ngadal
Ftohen nxnsit/et t lexojn pasojat q rrjedhin prej ndryshimit t sasis s
rrezatimit duke e ilustruar me shembullin e figurs 10.
Nxnsit punojn dhe diskutojn n grup ushtrimet 1,2,3 tek rubrika Radha
jote. Lihet pr detyr shtpie ushtrimi 4.
Prezantimi dhe
demonstrimi i
rezultateve
t arritura
Vlersimi
i nxnsit
87
Libr pr msuesin
Tema msimore: II.5

Moti
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
SHKALLA: III
Nntematika II: Proceset dhe dukurit

natyrore n Tok
KLASA: VII
Tema msimore: II.5 Moti

Shpreh mendimin e vet mbi marrdhnien ndrmjet t dhnave t temperaturs ditore, shtypjes
atmosferike dhe lagshtirs relative pr t kuptuar motin.
Dgjon me vmendje prezantimin dhe komentet e bra nga t tjert rreth ksaj tematike q
trajtohet duke br pyetje, komente, sqarime dhe propozime.
Prdor analizn pr t shpjeguar marrdhnien ndrmjet t dhnave t temperaturs ditore,
shtypjes atmosferike dhe lagshtirs relative pr t kuptuar motin si ndryshim afatshkurtr i ktyre treguesve.
Nprmjet formave t ndryshme t t shprehurit, shfrytzon t dhnat pr t demonstruar marrdhnien ndrmjet t dhnave t temperaturs ditore, shtypjes atmosferike dhe lagshtirs relative pr t kuptuar motin.
88
Gjeografia 7
Nxnsi/ja prshkuan elementet e motit si nj ndryshim afatshkurtr.
Nxnsi/ja vlerson marrdhnien ndrmjet t dhnave t temperaturs ditore, shtypjes atmosferike
dhe lagshtirs relative pr t kuptuar motin.
Nxnsi/ja shpjegon marrdhnien ndrmjet t dhnave t temperaturs ditore, shtypjes atmosferike
dhe lagshtirs relative pr t kuptuar motin si ndryshim afatshkurtr i ktyre treguesve.
shpjegon marrdhnien ndrmjet t dhnave t temperaturs ditore, shtypjes atmosferike dhe lagshtirs relative pr t kuptuar motin si ndryshim afatshkurtr i ktyre
treguesve.
Fjalt kye: mot, elementet e motit


a. Lidhja e tems Nxnsit/et kan njohuri mbi:
me njohurit e
Ndryshueshmrin e motit gjat dits apo nga nj vend n tjetrin.
mparshme t
nxnsve/eve
Pr t realizuar kt tem, msuesi/ja prdor situatn e vendosur n fillim t
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
Veprimet n situat
Msuesi/ja prdor situatn e vendosur n fillim t msimit 2.5 n tekst Pothuajse do dit interesohemi t dim se si sht dhe si do t jet moti ditn tjetr
n vendin ku jetojm.
89
Libr pr msuesin
Rrugt nga mund ta marrim informacionin jan t ndryshme: televizioni, radioja, interneti, telefonat tan celular. N kt tabel paraqitet moti n Tiran
prgjat 24 orve t dats 3 janar. Bazuar n t dhna e saj, prshkruani ndryshimet e motit gjat 24 orve t ksaj dite. Cilat elemente t motit kan ndryshuar m tepr? far lidhje shihni midis elementeve t motit?
Msuesi/ja fton nxnsit t shohin figurn 11 dhe trajton s bashku me ta se si
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
ndryshojn elementet e motit: Trysnia atmosferike, temperatura, drejtimi i ers

dhe lagshtira relative jan elemente t motit, t cilat lidhen ngusht ndrmjet
tyre (fig. 11). Ndryshimi i njrit prej ktyre elementeve reflektohet te t gjitha
t tjerat, duke shkaktuar kshtu ndryshime t motit n nj vend t caktuar. Pr
shembull, nse temperaturat e ajrit rriten, ai bymehet e ngjitet lart duke u br
m i leht dhe pr pasoj, trysnia atmosferike ulet. Ndryshimet e vlerave t
trysnis atmosferike midis vendeve t ndryshme shkaktojn lvizje t masave
ajrore ndrmjet tyre, pra ern. Gjat lvizjes, era ndikon m pas n ndryshimin e temperaturs dhe t lagshtirs s ajrit. Kjo tregon se elementet e motit
ndikojn zinxhir te njri-tjetri.
M tej msuesi/ja fton nxnsit/et t prshkruajn motin e paraqitur n hartn e
figurs 12.
M tej msuesja trajton rndsin e parashikimit t motit...
Nxnsit/et punojn dhe diskutojn n grup ushtrimet 1,2,3 tek rubrika Radha
jote. Lihet pr detyr shtpie ushtrimi 4.
Prezantimi dhe
demonstrimi i
rezultateve
t arritura
Vlersimi i
nxnsit
90
Gjeografia 7
Pun praktike 2.1 (2 or)

Tema: Ndrtimi i instrumenteve t thjeshta nga nxnsit/et,
pr t mbledhur t dhna n lidhje me motin
ndrton instrumente pr matjen e temperaturs s ajrit, t trysnis atmosferike, t

lagshtirs s ajrit, t reshjeve, si dhe pr prcaktimin e drejtimit e t shpejtsis s
ers;
prdor kto instrumente pr t mbledhur t dhna q lidhen me motin;
shpjegon raportin ndrmjet temperaturs ditore, trysnis atmosferike, lagshtirs relative dhe drejtimit e shpejtsis s ers, pr t kuptuar motin si ndryshim afatshkurtr
i ktyre treguesve;
bashkpunon n grup dhe ndan me t tjert njohurit e prftuara nga vzhgimet

individuale.
Koha dhe vendi i zhvillimit t puns praktike:

90 minuta (2 or msimore); n klas.
Materialet burimore: teksti msimor i Gjeografis 7, interneti.
Disa njohuri paraprake mbi aparaturat q prdoren pr matjen e elementeve t motit:
Pr t qen sa m t sakt n parashikimet e tyre, meteorologve u duhet t mbledhin
t dhna atmosferike deri n lartsin 30 000 m. Kt e arrijn nprmjet prdorimit t teknologjive dhe t aparaturave t ndryshme, si: radart dhe satelitt e motit, imazhet infra t
kuqe, aparaturat digjitale. Pr t matur vlerat e elementeve t motit pran siprfaqes, ata prdorin aparatura m t thjeshta si: termometr, barometr, higrometr, pluviometr etj. Kto
gjenden n qendrat sinoptike. Edhe ju mund t ndrtoni aparatura t ngjashme, por m t
thjeshta, t cilat do tju shrbejn pr t mbledhur t dhna n lidhje me motin.
Mjetet e puns:
Pr ndrtimin e termometrit: nj vazo qelqi, uj, alkool pr prdorim t zakonshm, ngjyross ushqimi (si p.sh. ngjyross vezsh), pipz plastike, plastelin, letr e bardh dhe vizore.
Pr ndrtimin e barometrit: nj vazo qelqi, nj tullumbace e madhe, nj llastik, nj
gjilpr, ngjits, pipz plastike, letr e bardh.
91
Libr pr msuesin
Pr ndrtimin e flugerit: pipz plastike, pjat; letr e bardh, laps me gom, gjilpra me
kok, ngjits, shenjues, plastelin.
Pr ndrtimin e anemometrit: pes gota plastike, dy pipza plastike, nj laps (me gom
t paprdorur), kapse letrash, grshr, ngjits, gjilpra me kok, shenjues.
Pr ndrtimin e higrometrit: Nj cop drras me prmasa 27.5 cm x 5 cm x 5 cm, nj
cop kartoni t holl me prmasa 15 cm x 4 cm, nj cop kartoni t fort me prmasa 21 cm x
27.5 cm, laps, vizore, grshr, ngjits, disa fije floku rreth 20 cm t gjata,
gjilpra me kok, lapsa me ngjyra.
Pr ndrtimin e pluviometrit: Nj shishe plastike dylitrshe, grshr, ngjits shirit, vizore, shenjues.
Pun n grupe.
Alkool + ujngjyrues
Hapat q do t ndiqen gjat zhvillimit t ors s puns praktike:
A. Pr ndrtimin e termometrit (instrumenti q mat temperaturn e ajrit), veproni si m
posht (fig. A/1):
1. N kapakun e vazos prej qelqi bni nj brim sa diametri i pipzs plastike q keni
zgjedhur.
2. Przieni n pjes t barabarta ujin me alkoolin dhe hidheni kt przierje n vazo,
duke e mbushur deri n -n e saj.
3. Shtoni disa pika t ngjyrossit t ushqimit te przierja e ujit me alkoolin. Kjo ju bn
t mundur t shihni ndryshimin e temperaturs kur lngu i ngjyrosur t kaloj npr
pipzn plastike.
4. Futeni pipzn plastike prmes brims s br n kapak, aq sa t mos e prek fundin
e vazos (fig. A/2).
5. Mbshtilleni me plastelin pipzn plastike n pjesn ku ajo hyn n vazo, pr t siguruar kshtu nj mbyllje hermetike, dhe termometri juaj sht gati pr tu prdorur.
6. Ngjitni n pjesn e jashtme t vazos nj letr t bardh, t vijzuar, ose nj vizore, pr
t par sa ndryshon niveli i lngut gjat ndryshimit t temperaturs.
Pr nxnsit m kureshtar
Pr t par se si mund t ndrtohet nj termometr n kushtet e shtpis, mund ndiqni
linkun e mposhtm: https://www.youtube.com/watch?v=1LOk1XzbPxg
Prova: Provoni ta vendosni termometrin tuaj n ambiente t ndryshme (vendoseni at nj
her n nj en me uj t ngroht dhe m pas, n nj en me uj t ftoht).
92
Gjeografia 7
B. Pr ndrtimin e barometrit (instrumenti q mat trysnin atmosferike) veproni n kt
mnyr:
1. Priteni tullumbacen n dy pjes me madhsi t ndryshme (fig. B/1). Pjesn m t
madhe t saj tendoseni mbi buzt e vazos s qelqit, duke e puthitur (si kapak) me an
t nj llastiku (fig. B/2).
2. Ngjiteni pipzn plastike mbi tullumbace me ngjitsin shirit (fig. B/3).
3. N fund t pipzs ngjitni nj gjilpr po me ngjits shirit.
4. Shnoni mbi nj cop letr t ngjitur n mur, disa vija t ndara me hapsira t barabarta midis tyre. Tashm, barometri juaj sht gati (fig. B/4).
Pr nxnsit m kureshtar N linkun e mposhtm mund t shihni se si ndrtohet nj
barometr me mjetet prkatse: https://www.youtube.com/watch?v=ah8F-xmvB2k
A/1
C. Pr ndrtimin e flugerit (instrumenti q mat drejtimin e ers), veproni si m posht
(fig. C/1):
1. 1. Priteni pipzn n mnyr t trthort n t dyja ant, deri n 2 cm gjatsi.
2. Vizatoni n nj letr t bardh dy forma si n figur dhe pritini ato. Ngjitini format
npr prerjet e pjesve ansore t pipzs plastike.
3. Me an t nj gjilpre me kok, bashkoni mesin e pipzs plastike me gomn e lapsit.
Sigurohuni q pipza plastike t rrotullohet lirshm (fig. C/2).
4. Ngjiteni me plastelin pjesn tjetr t lapsit, t vendosur vertikalisht me pjatn.
5. Shkruani mbi pjat ant e horizontit: V (veriu), J (jugu), L (lindja), P (perndimi).
6. Vendoseni flugerin n nj mjedis t hapur, pr t par se nga cili drejtim fryn era (nse
flugeri tregon veriun, ather era vjen nga veriu).
D. Pr ndrtimin e anemometrit (instrumenti q mat shpejtsin e ers) veproni si m
posht:
1. Merrni katr gota plastike dhe n seciln prej tyre hapni nga nj brim. Brima duhet
t bhet rreth 1.5 cm posht buzve t gots.
2. Merrni edhe nj got tjetr dhe hapni n t dy brima (rreth 1.5 cm posht buzve t
saj) prball njra-tjetrs. M pas, bni edhe dy brima t tjera prball njra-tjetrs
(secila 1 cm posht buzve t gots). Hapni edhe nj brim n fundin e gots (n
qendr), npr t ciln lapsi t kaloj lirisht (fig. D/1 dhe D/2).
3. Futini pipzat plastike npr brimat e bra, ashtu si n figurat D/2 dhe D/3.
4. Sigurohuni q gryka e secils got t ndjek fundin e gots prbri. donjra nga katr
gotat duhet t qndroj n pozicion ansor, si n figurn D/3.
5. Futeni lapsin nga pjesa e goms prmes fundit t gots s pest. N vazhdim, vendoseni gjilprn me kok n mnyr t till q t bashkoj dy pipza plastike (diagonale
me njra-tjetrn) me gomn e lapsit.
93
Libr pr msuesin
6. Prdorim shenjuesin pr t vn nj shenj (p.sh. nj X t madh) n fundin e njrs
prej gotave ansore (fig. D/3).
7. Anemometri juaj sht gati pr tu prdorur. Vendoseni n nj vend t hapur, ku fryn
er.
8. Shikoni gotn e shnuar me X n fund t saj teksa rrotullohet. Numroni sa her
rrotullohet kjo got brenda 10 sekondave dhe prdorni tabeln e mposhtme pr t
vlersuar shpejtsin e ers.
55-57
52-54
50-51
47-49
44-46
41-43
38-40
10 11
36-37
33-35
16-18
30-32
13-15
27-29
10-12
24-26
8-9
22-23
5-7
konda
2-4
n 10 se-
19-21
Rrotullimet
Shpejtsia e
ers n kilometra pr
13 14 16 18 19 21 23 24 26 27 29 31 32
or (km/h)
E. Pr ndrtimin e higrometrit (instrumenti q mat lagshtirn e ajrit) veproni n kt

mnyr:
1. Vizatoni n nj karton t holl nj shigjet me prmasa 12.5 cm x 2.5 cm dhe priteni
m pas me grshr.
2. Ngjitni copn e kartonit t trash mbi siprfaqen e drrass.
3. Fiksoni me nj gjilpr me kok shigjetn mbi kartonin e trash.
4. Njrn an t fijeve t flokut (t bashkuara si tuf) ngjiteni me qendrn e shigjets,
ndrsa ann tjetr, me kartonin e trash si n fig. E.
5. Vendoseni higrometrin jasht. Shnoni n karton pozicionet e shigjets dhe shkruani
sipas rastit: mot i lagsht ose mot i that (me an t shenjave konvencionale).
Prova N dit me ajr t lagsht, fija e flokut e thith lagshtin, si rrjedhoj, ajo zgjatet dhe
shigjeta do t shkoj m posht. Ndrsa n
dit t thata, kur fija e flokut thahet dhe bhet m e shkurtr, shigjeta do t shkoj m sipr.
F. Pr ndrtimin e pluviometrit (instrumenti q mat sasin e reshjeve), veproni si m
posht (fig. F):
1. Priteni grykn e shishes plastike dylitrshe dhe kthejeni prmbys brenda pjess tjetr,
q t shrbej si hink.
2. Ngjitini bashk t dyja pjest n vendin ku takohen.
3. Duke prdorur vizoren dhe shenjuesin, n an t shishes, n t gjith gjatsin e saj
ndrtoni nj vij t ndar n centimetra.
4. N ditt me shi, vendoseni jasht pluviometrin q ndrtuat. Pas shiut do t shikoni se
sa uj sht mbledhur aty. Q shishja t mos bjer gjat matjes s sasis s reshjeve
n nj mjedis t hapur, hidhni disa gur ose rr n fund t saj.
5. Ndrtoni nj tabel, ku t shnoni sasin e reshjeve t rna gjat nj jave.
94
Gjeografia 7
Pun Praktike 2.2

Tema: Parashikimi i motit prmes leximit t hartave sinoptike
dhe prdorimit t instrumenteve t thjeshta
prdor dhe lexon harta t ndryshme sinoptike;
parashikon dinamikn e motit prmes krahasimit t hartave sinoptike;
prdor instrumentet q ka prgatitur vet, pr t matur elementet e motit;
vzhgon dhe interpreton t dhnat e regjistruara prej ktyre instrumenteve;
ndan me t tjert prvojat dhe njohurit e prftuara nga vzhgimet individuale.

45 minuta; n klas.
Materialet burimore:
Harta t ndryshme sinoptike, teksti msimor i Gjeografis 7, rubrika e parashikimit t
motit n stacione t ndryshme televizive, interneti.
Mjetet e puns:
Harta t ndryshme sinoptike, t siguruara prmes internetit ose prej msueses, teksti msimor, laps/ stilolaps, fletore/flet formati A-4, tabak kartoni, lapsa me ngjyra/lapustila, instrumentet e matjeve t elementeve t motit, t prgatitura prej nxnsit/es (termometri, barometri, higrometri, pluviometri, anemometri dhe flugeri).
Pun n grupe.
A. Lexoni hartn sinoptike t Evrops, t paraqitur n faqen pasuese (ose harta t tjera
sinoptike, t siguruara nga interneti), duke prshkruar:
Vlerat e trysnis atmosferike n kontinentin ton, n momentin e matjes s tyre (duhet t keni parasysh q vlerat e trysnis atmosferike ndryshojn n varsi t temperaturs s ajrit).
Numrin e qendrave atmosferike me trysni m t lart dhe atyre me trysni m t ult,

llojin e masave ajrore dhe t fronteve atmosferike q jan formuar (shnim: kur nj
95
Libr pr msuesin
mas ajrore e ngroht lviz drejt nj mase ajrore t ftoht, formon frontin e ngroht,
dhe anasjelltas).
Drejtimin e ers (duke pasur parasysh q era lviz nga nj vend me trysni t lart drejt nj vendi me trysni t ult);
Llojet e reshjeve q sjellin kto masa ajrore t paraqitura n hart.

B. Nxirrni prfundimet mbi veorit q paraqet moti n kt moment fotografimi n hart,
duke i shnuar ato n fletore/flet formati A-4. Diskutoni me t tjert mbi punn e prgatitur.
C. Nse keni siguruar nga interneti harta sinoptike q paraqesin motin pr disa dit rresht,
vzhgoni se si ndryshojn elementet e tij nga njra hart n tjetrn. Mbi bazn e ndryshimeve
q dalloni, mund t bni parashikimin e motit pr ditt n vazhdim.
D. Pr t paraqitur dhe parashikuar motin n vendbanimin tuaj, shfrytzoni t dhnat e
regjistruara prej instrumenteve q keni prgatitur mbi temperaturn, trysnin atmosferike,
lagshtin e ajrit, sasin e reshjeve, shpejtsin dhe drejtimin e ers. Mbi bazn e ktyre t
dhnave, vizatoni me lapsa me ngjyra gjendjen e elementeve t motit (duke prdorur shenjat
konvencionale) pr ditt q keni przgjedhur t analizoni dhe m pas prezantojeni punn tuaj
(si n figurn prbri).
Diskutoni me njri-tjetrin mbi prfundimet e arritura.
96
Gjeografia 7
Tema msimore: II.6

Klima
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
SHKALLA: III

natyrore n Tok
KLASA: VII
Tema msimore: II.6 Klima

Shpreh mendimin e vet mbi klimn si rezultat i modeleve afatgjat t temperaturs, reshjeve etj
dhe mbi faktort q ndikojn n formimin e klims;
Prdor analizn pr t shpjeguar marrdhnien ndrmjet t dhnave t temperaturs ditore,
shtypjes atmosferike dhe lagshtirs relative pr t kuptuar klimn si ndryshim afatgjat i ktyre
treguesve.
Nprmjet formave t ndryshme t t shprehurit, shfrytzon t dhnat pr t prshkruar klimn si
rezultat i modeleve afatgjat t temperaturs, reshjeve;
Identifikon: - faktort q ndikojn n formimin e klims;
5. Kompetenca personale (Nxnsi/ja bn jet t shndetshme)
97
Libr pr msuesin
Nxnsi/ja prshkuan elementet e klims si nj ndryshim afatgjat.
Nxnsi/ja vlerson marrdhnien ndrmjet t dhnave t temperaturs ditore, shtypjes atmosferike
dhe lagshtirs relative pr t dalluar klimn.
Nxnsi/ja prshkruan klimn si rezultat i modeleve afatgjat t temperaturs, reshjeve; Identifikon:
- faktort q ndikojn n formimin e klims;
prshkruan klimn si rezultat i modeleve afatgjat t temperaturs, reshjeve; Identifikon: - faktort q ndikojn n
formimin e klims;
Fjalt kye: klim, gjersi gjeografike, qarkullimi i masave ajrore,

reliev.


N glob ka larmi klimash.
me njohurit e
mparshme t
Disa faktor q ndikojn n limn e vendit ton.
nxnsve/eve
Veprimet n situat
b. Ndrtimi i
njohurive t reja

Msuesi/ja prdor situatn e vendosur n fillim t msimit 2.6 n tekst Klima e vendit ton ka tipare t ndryshme nga ajo e shum vendeve t tjera, q
ndodhen pran apo larg nesh (risjellim n vmendje se far veorish ka klima
e Shqipris dhe e vendbanimit ton). Si mendoni, cilt mund t jen faktort
q ndikojn n klimn e nj vendi?
98
Gjeografia 7
Msuesi/ja vazhdon: Mesatarja e t gjitha kushteve t motit t nj vendi (temperaturs, trysnis atmosferike, lagshtirs, ditve me diell etj.) pr nj periudh afatgjat (30-vjeare) quhet klim. Ajo, n dallim nga moti, sht m e
qndrueshme. Nse elementet e motit n nj vend t caktuar t globit mund t
ndryshojn n do koh, klima atje ka pothuajse t njjtat tipare pr periudha t
gjata kohore.
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
Ftohen nxnsit/et t shohin figurn 13 dhe t prshkruajn se si ndryshojn elementet e klims sipas gjersive gjeografike.
N vazhdim fton nxnsit/et t prshkruajn prmbajtjen e figurave 14 dhe
15. N vazhdim nxit prgjigjet e nxnsve: Prshkruaj se si ndikon relievi n
klimn e vendit ku ti jeton.
jote.
Prezantimi dhe
demonstrimi i
Vlersimi i nxVlersimi fokusohet n vlersimin e puns individuale dhe t asaj n grup.
nsit
Tema msimore:
II.7 Klima (vazhdim)
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI

natyrore n Tok
SHKALLA: III
KLASA: VII
Tema msimore:
II.6 Klima (vazhdim)

Shpreh mendimin e vet mbi faktort q ndikojn n formimin e klims;
99
Libr pr msuesin
Prdor analizn pr t kuptuar klimn si ndryshim afatgjat i ktyre treguesve.
Identifikon: - faktort q ndikojn n formimin e klims;
Nxnsi/ja rendit faktort q ndikojn mbi klim.
Nxnsi/ja mbledh t dhna pr llojet e klimave n bot.
Nxnsi/ja identifikon faktort q ndikojn n formimin e klims;
identifikon faktort q ndikojn n formimin e klims.
Fjalt kye: afrsia me siprfaqet ujore, rrymat oqeanike e detare, bimsia,

veprimtaria njerzore.


me njohurit e
N glob ka larmi klimash.
mparshme t
Disa faktor q ndikojn n limn e vendit ton.
nxnsve
100
Gjeografia 7
Veprimet n situat
Msuesi/ja prdor situatn e vendosur n fillim t msimit 2.7 n tekst N
msimin e mparshm, trajtuam disa prej faktorve q ndikojn mbi klimn e
nj vendi. Prve tyre, msuam q mbi klim ndikojn edhe rrymat oqeanike/
detare, afrsia me siprfaqet ujore, bimsia, veprimtaria njerzore. Si mendoni, cili prej ktyre faktorve ndikon m tepr n klimn e vendit ton? Po n
klimn e vendbanimit tuaj?
b. Ndrtimi i
njohurive t reja

Msuesi/ja vazhdon t trajtoj me radh faktort e tjer q ndikojn mbi klim.
Nxnsit prshkruajn fig 16. M pas ajo orienton nxnsit q bazuar n hartn
e zonave klimatike t: a) evidentojn llojet e klimave n brigjet e kontinenteve
dhe n brendsi t tyre, n Ekuator, n gjersit mesatare, n gjersit polare, si
dhe n zonat malore dhe t vrojtojn gjithashtu klimat n Gadishullin Skandinav.
b) t rendisin faktort q ndikojn n shumllojshmrin e klimave n bot.
Ajo fton nxnsit/et t lexojn n tekst rndsin e klims dhe t sjellin shembuj t tyre pr ilustrim.
jote.
Prezantimi dhe
demonstrimi i
Vlersimi
i nxnsit
101
Libr pr msuesin
Tema msimore: II.8

Njeriu dhe ndryshimet klimatike
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
SHKALLA: III
Nntematika II: Proceset dhe

dukurit natyrore n Tok
KLASA: VII
Tema msimore: II.8 Njeriu dhe


Shpreh mendimin e vet mbi rolin e veprimtaris njerzore mbi klim (p.sh. shtimi i gazeve ser);
Prdor argumente pr t evidentuar rndsin e proceseve dhe modeleve t klims pr jetn dhe
proceset n Tok (p.sh., thatsira, turizmi).
Nxnsi/ja argumenton rndsin e proceseve dhe modeleve t klims pr jetn dhe proceset n
Tok (p.sh., thatsira, turizmi ) dhe rolin e veprimtaris njerzore (p.sh. shtimi i gazeve ser).

Nxnsi/ja bn dallimin midis efektit ser natyral dhe atij t shtuar prej veprimtaris njerzore,
Nxnsi/ja mbledh t dhna pr ndryshimet klimatike q po ndodhin n planet dhe pasojat q rrjedhin prej tyre.
102
Gjeografia 7
Nxnsi/ja argumenton rndsin e proceseve dhe modeleve t klims pr jetn dhe proceset n
Tok (p.sh., thatsira, turizmi ) dhe rolin e veprimtaris njerzore (p.sh. shtimi i gazeve serr).
argumenton rndsin e proceseve dhe modeleve t klims
pr jetn dhe proceset n Tok (p.sh., thatsira, turizmi)
Fjalt kye: efekti serr, ngrohja
dhe rolin e veprimtaris njerzore (p.sh. shtimi i gazeve
globale, pasojat e tyre.
ser). Evidenton pasojat q rrjedhin prej ndryshimeve klimatike.


a. Lidhja e tems
Nxnsit/et kan njohuri mbi:
me njohurit e
mparshme t
Ndryshimet q po ndodhin n klim
nxnsve/eve
Pr t realizuar kt tem msuesi/ja prdor situatn e vendosur n fillim t msimit 2.8 (ose situata
t tjera t przgjedhura prej tij/saj).
Veprimet n situat
Msuesi/ja prdor situatn e vendosur n fillim t msimit 2.8 n tekst Risjellim n vmendje
far kemi msuar mbi rndsin e atmosfers. N Tok do t kishte diferenca t mdha midis temperaturave t dits dhe t nats, nse nuk do t ishte atmosfera. Ajo e mban nxehtsin konstante,
duke e qarkulluar at nga njri vend te tjetri. Disa shtresa t saj veprojn si nj filtr pr rrezet diellore. Cilat jan kto shtresa? Si dhe sa ndikon rrezatimi diellor mbi klim? Po klima si ndikon mbi
jetn ton?
103
Libr pr msuesin
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
Msuesi/ja vazhdon t trajtoj efektin ser natyral t atmosfers s planetit

dhe at shtuar prej veprimtaris njerzore. Kshtu msuesja sqaron: Elemente
prbrse si dioksidi i karbonit, avujt e ujit e disa gaze t tjer, edhe pse zn
prqindje shum t vogl n atmosfer, luajn rol shum t rndsishm pr
temperaturat e ajrit, pra pr klimn e planetit ton. Ata lejojn t mbrrij n
Tok rrezatimi diellor dhe mbajn n atmosfern pran siprfaqes s saj rrezatimin toksor. Ky proces quhet efekti ser dhe sht nj proces vetrregullues i
atmosfers. Nse nuk do t ndodhte, temperatura mesatare vjetore e ajrit do t
ishte me vlera negative. Gjat shekullit t fundit, prmes aktivitetit t tij, njeriu e ka rritur ndjeshm efektin serr, sepse ka shtuar prqindjen e dioksidit t
karbonit, pluhurave, avujve t ujit dhe t gazeve t dmshme n atmosfer. Kjo
ka ndodhur prej rritjes s prdorimit t lndve djegse (nafta, gazi, qymyri),
paksimit t siprfaqeve pyjore, shtimit t erozionit t tokave, prdorimit pa
kriter t kimikateve n bujqsi etj. lirimi me shumic i gazeve serr ka rritur
prqendrimin e tyre n atmosfer dhe pr rrjedhoj, prher e m shum po
ndikon n rritjen e vazhdueshme t temperaturs mesatare globale t ajrit, pra
n ngrohjen globale.
Fton nxnsit/et t prshkruajn figurn 18.
N vazhdim ftohen nxnsit/et t prshkruajn figurn 19 a/b/c/d/e/ dhe bashk
me msuesin/en trajtojn pasojat e ndryshimeve klimatike.
Fton nxnsit/et t sjellin shembuj nga e prditshmja e tyre.
Nxnsit/et sjellin shembuj t ndryshimeve klimatike q vn re n t prditshmen e tyre. N vazhdim punojn me ushtrimet 1,2,3 tek rubrika Radha jote.
Jepet si detyr pr n shtpi ushtrimi 4 (me qllimin q prgjigjet e dhna n
klas, ti detajojn m tepr duke i konsultuar edhe me prindrit)
Prezantimi dhe
demonstrimi i
Vlersimi i nxnsit
104
Gjeografia 7
Tema msimore: II.9

Zonat klimatike
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
SHKALLA: III
Nntematika II:
KLASA: VII
Tema msimore:
II.9 Zonat klimatike

Shpreh mendimin e vet mbi veorit e zonave kryesore klimatike n bot;
trajtohet duke br pyetje, komente, sqarime.
Prdor krahasimin pr t identifikuar zonat kryesore klimatike n bot.
Nxnsi/ja identifikon zonat kryesore klimatike n hart.

Nxnsi/ja identifikon zonat kryesore klimatike n hart.
Nxnsi/ja mbledh t dhna pr zonat kryesore klimatike n bot dhe vlerson ndryshimet midis
tyre.
Nxnsi/ja identifikon zonat kryesore klimatike n bot.
105
Libr pr msuesin
identifikon zonat kryesore klimatike n hart.
Fjalt kye: klima e zons s nxeht, klima e zonave mesatare klima e

zonave t ftohta

me njohurit e
Q klima ndryshon nga ekuatori n pole;
mparshme t
Q n Tok formohen brezat e nxehtsis.
nxnsve/eve
Veprimet n situat
Msuesi/ja prdor situatn e vendosur n fillim t msimit 2.9 n tekst Si
e dim, rrezatimi diellor shprndahet n mnyr t pabarabart mbi siprfaqen
e Toks. Kjo bn q n planetin ton t formohen brezat (zonat) e nxehtsis.
Cilt jan ata? Sipas jush, far klime kan?
b. Ndrtimi i
njohurive t reja

Msuesi/ja vazhdon t trajtoj zonat klimatike q formohen n planetin ton.
Kshtu msuesja sqaron: Secila prej zonave t nxehtsis ka veorit e veta
klimatike. Kshtu, duke shkuar nga Ekuatori n pole, dallojm llojet e klimave
t mposhtme. Klima e zons s nxeht, e cila shtrihet midis Tropikut t Veriut
dhe Tropikut t Jugut, prfshin klimn ekuatoriale dhe klimn tropikale. Vendet
q ndodhen n t dyja ant e Ekuatorit kan klim ekuatoriale. Pr shkak t sasis s njjt t rrezatimit diellor q marrin gjat gjith vitit, ato kan vetm nj
stin, e cila karakterizohet nga temperatura t larta deri n mesdit dhe reshje
t shumta do pasdite. Duke u larguar nga Ekuatori drejt tropikve, t gjitha
vendet kan klim tropikale, n t ciln dallohen dy stin. Pran tropikve, pr
shkak t masave ajrore t thata dhe mungess s reshjeve, n brendsi t kontinenteve jan formuar siprfaqe t mdha shkretinore.
Fton nxnsit t shohin figurat 20 dhe 21, dhe t prshkruajn mjediset q krijohen n kushtet e klims ekuatoriale dhe asaj tropikale.
106
Gjeografia 7
N vazhdim msuesi/ja trajton veorit e zons klimatike mesatare: Klima e
zonave mesatare, t cilat shtrihen midis tropikve dhe rrathve polar n t
dyja hemisferat, prfshin: klimn mesatare oqeanike, klimn mesatare kontinentale dhe klimn subtropikale (ku bn pjes klima mesdhetare, q ka edhe
vendi yn). N kt zon dallohen t katrta stint e vitit. Vendet me klim mesatare oqeanike kan ver t ngroht e t that dhe dimr t ftoht e t lagsht.
Vendet me klim mesatare kontinentale karakterizohen nga diferenca t mdha
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
t temperaturs dhe sasi jo t mdha. Klima e zonave t ftohta ose polare, q

shtrihen midis rrathve polar dhe poleve n t dyja hemisferat, karakterizohet
nga
temperatura shum t ulta (temperatura mesatare sht gjithmon nn 00),
reshje n form bore, akuj t prhershm dhe erra t forta. N kto zona dallohen dy stin.
N vazhdim, fton nxnsit t prshkruajn figurat 22, 23 dhe t prshkruajn
mjedisin q krijohet n kushtet e klims
mesatare mesdhetare dhe klims polare.
N vazhdim plotsojn ushtrimin 1 t rubriks Radha jote. Msuesja ndihmon nxnsit t japin prgjigjet e duhura pr ushtrimin 2.
Prezantimi dhe
demonstrimi i
rezultateve
t arritura
Vlersimi
i nxnsit
Vlersimi i nxnsit fokusohet n vlersimin e puns individuale dhe

t asaj n grup.
Pun Praktike 2.3

Tema: Prcaktimi i disa veorive q kan klimat sipas zonave t
nxehtsis. Ndrtimi dhe interpretimi i grafikve klimatik pr
vende t ndryshme n to (2 or)
prdor dhe plotson harta t ndryshme, ku paraqiten zonat klimatike t bots;
ndrton dhe krahason grafik klimatik pr zona t ndryshme;
interpreton ndryshimet e temperaturs dhe reshjeve n grafikt q prezantojn klimn
107
Libr pr msuesin
e zonave t ndryshme, duke i par t lidhura me faktort q ndikojn;
ndan me t tjert prvojat dhe njohurit e prftuara nga vzhgimet individuale.
demonstron bashkpunim gjat puns n grup.

90 minuta (dy or msimore); n klas.
Harta klimatike e bots, teksti msimor i Gjeografis 7, enciklopedi, atlasi gjeografik,
interneti.
Mjetet e puns:
Harta klimatike e bots, teksti msimor, laps/stilolaps, fletore/flet formati A-4, lapsa me
ngjyra/lapustila.
Pun individuale.
Puna prgatitore:
Pr realizimin e ksaj pune praktike, mbshtetuni n t dhnat e tabelave 1, 2 dhe n
hartn q paraqet zonat e nxehtsis.
Ndrtoni grafikt me t dhnat e tabelave 1 dhe 2, q paraqesin vlerat mesatare t

temperaturave dhe sasin mesatare t reshjeve t do muaji, pr vende q ndodhen n
breza klimatik t ndryshm. Ndrtoni n t njjtin grafik kurbat e vlerave t temperaturs dhe t reshjeve t nj vendi n gjith muajt e vitit. Prsriteni kt pr t gjitha
vendet e treguara n tabel.
Dhjetor
Nntor
85
50
40
45
78
80
107
113
65
Republika e Kongos
154
140
162
201
174
77
29
129
226
253
195
128
108
Gusht
110
Maj
90
Prill
70
Mars
Londr
Vendet/Muajt
Janar
Tetor
Shtator
Korrik
Qershor
Shkurt
Sasia mesatare e reshjeve sipas muajve (n mm) pr disa stacione meteorologjike
Gjeografia 7
Algjeria
116
76
57
65
36
14
27
84
93
117
Irkutsk (Rusi)
12.4
8.5
10.8
18.9
32.9
61.9
120.1
82.6
50.2
29.9
18.3
19.2
Antarktida
50
40
70
50
15
20
18
110
100
50
Shqipria
132
120
100
87
99
60
28
39
73
157
152
142
Sudan
15
30
70
100
150
170
110
70
15
710
Vzhgoni dhe mbani shnime pr secilin stacion meteorologjik, duke evidentuar se n

cilt muaj paraqiten vlerat m t larta dhe m t ulta t temperaturs, si dhe sasit m t
mdha dhe m t vogla t reshjeve prgjat vitit.
Gjeni n hartn e bots, t ekspozuar n klas, pozitn gjeografike t secilit vend q

ndodhet n tabelat 1 dhe 2. Prmes nj shenje dalluese, prcaktoni vendndodhjen e
secilit prej ktyre vendeve n hartn klimatike (skic) t tekstit;
Prcaktoni se far klime ka secili prej ktyre vendeve (bazuar n vlerat e temperaturave, sasin e reshjeve dhe n ecurin e tyre prgjat vitit).
Interpretoni ndryshimet q vihen re n vlerat e temperaturave dhe n sasin e reshjeve

n secilin prej grafikve, duke i lidhur ato me faktort q ndikojn.
Plotsoni n hartn skic tipat e klimave dhe evidentoni n hapsirat e lna bosh
veorit q ka secila prej tyre. Vendosni n hart edhe vlerat e gjersive gjeografike
t kufijve ndars midis brezave t nxehtsis.
Ndani me t tjert prfundimet dhe njohurit e prftuara nga vzhgimet individuale
Nntematika II
Prsritje II Tema Atmosfera
Mbshtjellja ujore e Toks quhet atmosfer. V G
Rrezatimi diellor sht burimi i jets n Tok. V G
Grimcat e pluhurit n atmosfer jan elemente t gazta. V G
Ajri pran siprfaqes s Toks ngrohet nga rrezatimi toksor. V G
Kur moti sht i kthjellt dhe pa re, sasia e rrezatimit diellor q vjen n Tok sht
m e madhe. V G
109
Libr pr msuesin
2. Prcakto:
a) n grafikun 1, se sa pr qind z secili element n
prbrjen e atmosfers dhe prshkruaj rolin e tyre;
b) n figurn 2, se cilat jan shtresat q prbjn
atmosfern dhe prshkruaj veorit e tyre.
a. Pse ka rndsi prania e atmosfers?
b. Cilt jan faktort q ndikojn n shprndarjen e nxehtsis n planet?
c. Ku ndryshon rrezatimi diellor nga rrezatimi toksor?
d. Prse sht i rndsishm rrezatimi diellor?
e. Cilat jan pasojat q vijn nga shprndarja e pabarabart e nxehtsis?
f. Pse ka rndsi shqyrtimi i elementeve t motit dhe parashikimi i tij?
g. Si ndryshojn elementet e motit?
h. Cilt jan faktort q ndikojn mbi klimn?
i. Ku qndron dallimi midis motit dhe klims?
j. far pasojash sjellin n jetn ton dhe n planet ndryshimet klimatike?
4. Argumento se ku ndryshon efekti serr natyral i atmosfers s Toks nga ajo q po
ndodh gjat ktij shekulli prej rritjes s aktivitetit njerzor.
5. Prcakto n hartn klimatike t bots (t ekspozuar n klas), brezat e nxehtsis dhe
klimat e tyre.
Prshkruaj veorit q kan klimat q formohen n secilin prej ktyre brezave.
6. Lidh me shigjet alternativat e duhura.
1. Shtimi i gazeve serr
2. Klima
a) sht gjendja e atmosfers n nj ast t

dhn, n nj vend t caktuar.
3. Ngrohja e pabarabart e Toks
b) krijon brezat e nxehtsis.
4. Moti
c) sht mesatarja e vlerave t temperaturs,

trysnis atmosferike, lagshtirs, ditve
me diell etj., pr nj periudh afatgjat.
d) sjell ngrohjen globale.
110
Gjeografia 7
Testim 2 Atmosfera
Shnim 1: Ndrtimi i testit duhet t mas shkalln n t ciln jan arritur nga nxnsit:
njohurit, shkathtsit dhe qndrimet e tyre. Sugjerohet q n ndrtimin e testit, msuesit t
mbshteten kryesisht n rubrikat dhe n tipat ushtrimeve q ofrojn prsritjet model (t tekstit). Pyetjet e prsritjes mund ti prdorni pr pyetje testimi dhe gjat ors s prsritjes t
formuloni edhe pyetje t tjera.
Projekt (ora e par)

Tema: shtjet mjedisore t ujrave pran vendbanimit tim
N prfundim t ktij projekti, nxnsi/ja:
diskuton mbi potencialet turistike, ekonomike dhe mjedisore q mund t ken: lumi,
liqeni, hapsira bregdetare, burimet ujore pran vendbanimit t tij;
hulumton mbi nj shtje mjedisore q lidhet me ujrat n zonn e tij dhe identifikon
problemin;
prcakton faktort e mundshm q shkaktojn problematikn mjedisore;
identifikon disa zgjidhje t mundshme;
vlerson prfitimet dhe rreziqet e zgjidhjeve t mundshme;
ndan me grupin e puns idet dhe prfundimet individuale;
u bn thirrje moshatarve dhe komunitetit pr t qen aktiv n zgjidhjet e problemeve t tilla.
111
Libr pr msuesin
Burimet kryesore t informacionit:
Teksti msimor i Gjeografis 7, materiale t hulumtuara dhe t grumbulluara nj vit m
par pr realizimin e projektit t Gjeografis 6; vzhgime t nxnsve n terren; biseda me m
t rriturit e familjes dhe komunitetin prkats; t dhna dhe analiza t marra pran pushtetit
lokal; informacione t siguruara nga interneti, institucione apo organizata mjedisore, media
dhe shtypi;
Pun n grupe, hulumtim, intervista, anketim, diskutim, analiz, prezantim, shkmbim
opinionesh.
Mjetet q do t prdoren deri n realizimin prfundimtar t projektit:
Teksti msimor, materiale t printuara informacione nga shtypi i shkruar, kompjuter, videoprojektor, tabel
prezantimi, shenjues, fletpalosje, postera, fotografi t ndryshme, skica/vizatime, makete
t ndrtuara nga
nxnsit etj.
Udhzimet pr realizimin e projektit:
diskutohet mbi potencialet turistike, ekonomike dhe mjedisore q mund t ken:

lumi, liqeni, hapsira bregdetare, burimet ujore pran vendbanimit tnd; prezantohen
kto potenciale me an t albumeve, fletpalosjeve, eseve, materialeve t prgatitura
me PowerPoint, apo dhe n form maketi, videoje;
hulumtohet mbi nj ose disa shtje mjedisore q lidhen me ujrat e zons ku banon;
identifikohet problemi dhe paraqitet n klas;
prcaktohen faktort e mundshm q kan shkaktuar ose vazhdojn t shkaktojn

kt problematik mjedisore;
ofrohen zgjidhje pr minimizimin e problemit;
vlersohen prfitimet dhe rreziqet q vijn prej zgjidhjeve t mundshme;
prgatiten fletpalosje ose postera, n t cilat paraqitet problematika mjedisore,

shkalla e ndrhyrjes s shtetit dhe komunitetit pr prmirsimin e gjendjes, si dhe
rrugt e zgjidhjes. Kto fletpalosje mund t shrbejn n veprimtari t ndryshme, t
organizuara nga shkolla pr ndrgjegjsimin e komunitetit mbi rndsin e mbrojtjes
s mjedisit.
112
Gjeografia 7
Prshkrimi prmbledhs i veprimtarive kryesore q do t zhvillohen gjat ors s
par t projektit:
Ndahen nxnsit n grupe, me nga katr antar secili;
Njihen nxnsit me prmbajtjen e projektit, burimet e informacionit dhe me mnyrat

si punohet me to. Nxnsit japin idet e tyre.
Msuesi/ja jep sugjerime mbi shprndarjen e puns brenda grupit.
Nxnsit/et ndajn rolet brenda grupit.
Shnim
N prfundim t projektit (n orn e katrt t planifikuar) do t bhet prezantimi i puns
s kryer. Deri n fazn e prezantimit, gjat ors s dyt dhe t tret t projektit nxnsit mund
ti referohen rubriks Udhzimet pr realizimin e projektit, paraqitur m sipr.
Tema msimore:
II.10 Cikli i ujit
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
SHKALLA: III
Nntematika II:
KLASA: VII
Tema msimore:
II.10 Cikli i ujit

Shpreh mendimin e vet mbi lidhjen e hidrosfers me litosfern, atmosfern, biosfern;
trajtohet duke br pyetje, komente, sqarime.
Prdor shembuj pr t interpretuar cilin e ujit n atmosfer;
Nxnsi/ja interpreton lidhjen e hidrosfers me litosfern, atmosfern, biosfern.
113
Libr pr msuesin

Nxnsi/ja vzhgon lidhjen e hidrosfers me litosfern, atmosfern, biosfern;
Nxnsi/ja mbledh t dhna se si ndodh cikli i ujit n atmosfer;
Nxnsi/ja prkufizon kuptimin mbi hidrosfern si dhe interpreton lidhjen midis saj dhe litosfers,
atmosfers, biosfers;
interpreton lidhjen e hidrosfers me litosfern, atmosfern, Fjalt kye: hidrosfer, cikli i ujit
biosfern si dhe ciklin e ujit n planet;
Lidhja me fushat e tjera ose me teBurimet: Teksti, foto, internet, materiale t printuara, almat ndrkurrikulare: Gjuht dhe
bum, revista shkencore, enciklopedi
me njohurit e
Disa prej pjesve q prfshihen n konceptin hidrosfer;
mparshme t
Q rrezatimi diellor sht burimi i energjis pr do gj n Tok.
nxnsve/eve
Veprimet n situat
b. Ndrtimi i
njohurive t reja

Msuesi/ja prdor situatn e vendosur n fillim t msimit 2.10 n tekst N
msimin e par t Gjeografis 7 msuam se n planetin ton, uji sht i pranishm n t gjitha format e tij, pr shkak t atmosfers dhe distancs TokDiell. Si mendoni, a mund t shteroj uji ndonjher? Jepni disa shembuj.
114
Gjeografia 7
Msuesi/ja vazhdon t trajtoj kuptimin mbi hidrosfern. Kshtu, ai/ajo sqaron:
Mbshtjellja ujore e planetit ton quhet hidrosfer. 97% e saj sht uj i kripur
dhe gjendet n formn e deteve dhe oqeaneve, ndrsa 3% sht uj i mbl dhe
gjendet n liqene, lumenj, prrenj, ujra nntoksore, burime, si dhe n formn
e bors e t akullnajave.
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
N vazhdim, msuesi/ja fillon t trajtoj ciklin e ujit: N planetin ton, uji sht
gjithmon n lvizje, duke ndryshuar si rrjedhoj edhe gjendjet e tij (t lngt,
t gazt dhe t ngurt). Ai lviz nga hidrosfera n atmosfer, litosfer dhe n
biosfer, duke krijuar edhe lidhje midis ktyre mbshtjelljeve.
N vazhdim, bazuar n figurat 24, 25 msuesi/ja fton nxnsit t prshkruajn
me fjalt e tyre, format n t cilat gjendet uji n seciln prej mbshtjelljeve gjeografike t planetit dhe ciklin e ujit n planet.
N vazhdim nxnsit/et plotsojn ushtrimin 1, 2 t rubriks Radha jote.
Prezantimi dhe
demonstrimi i
rezultateve
t arritura
Vlersimi
i nxnsit
Tema msimore: II.11

Veorit e ujit t deteve dhe oqeaneve
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
Nntematika II:
SHKALLA: III
KLASA: VII
Tema msimore: II.11 Veorit e ujit

t deteve dhe oqeaneve

Shpreh mendimin e vet mbi veorit e ujit t deteve dhe oqeaneve (temperatura, kripsia,
dendsia);
trajtohet duke br pyetje dhe sqarime.
115
Libr pr msuesin
2. Kompetenca e t menduarit (Nxnsi/ja mendon n mnyr krijuese,)
Prdor shembuj pr t identifikuar veorit e ujit t deteve dhe oqeaneve.
3. Kompetenca e t nxnit (Nxnsi/ja mson pr t nxn,)
Nxnsi/ja identifikon se si ndryshojn temperatura e kripsia (dendsia) e ujit t deteve/
oqeaneve, sipas gjersive gjeografike.
Bashkvepron n mnyr aktive me moshatart, pr realizimin e puns n grup.
Nxnsi/ja vzhgon lidhjen midis veorive t ujit t deteve dhe oqeaneve dhe gjersive gjeografike.
Prmes hartave nxnsi/ja mbledh t dhna se si ndodhin kto ndryshime.
Nxnsi/ja identifikon veorit e ujit t deteve dhe oqeaneve (temperatura, kripsia, dendsia) dhe
ndryshimet e tyre n oqeanin botror.
identifikon veorit e ujit t deteve dhe oqeaneve (temperatura, kripsia, dendsia).
Fjalt kye: kripsia e ujrave oqeanike/detare, dendsia dhe temperature

e tyre.


a. Lidhja e tems
Nxnsit din:
me njohurit e
mparshme t
Q ujrat detar/oqeanik ndryshon temperatura dhe kripsia.
nxnsve/eve
116
Gjeografia 7
Veprimet n situat
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
Msuesi/ja prdor situatn e vendosur n fillim t msimit 2.11 n tekst

Plotsojm n hartn skic t mposhtme oqeanet e bots dhe prshkruajm
se midis cilave kontinente ndodhen. Si e shohim, ato duken si nj trsi ujore
q rrethon kontinentet. Si mendoni, a kan t gjitha oqeanet t njjtn kripsi,
dendsi dhe temperatur t ujit?
Nxnsit/et plotsojn hartn dhe prshkruajn...
Msuesi/ja fton nxnsit/et t lexojn informacionin e tekstit. M pas s bashku me ta, bazuar edhe n figurat 26, 27 vazhdon t trajtoj veorit e ujrave
oqeanik e detar: Planeti yn quhet ndryshe edhe planeti blu, sepse rreth
71% t siprfaqes s tij e prbjn oqeanet, pjes e s cilave jan detet. Siprfaqja ujore sht m e madhe n Hemisfern Jugore, ku shkon deri n 81%,
krahasuar me Hemisfern Veriore, n t ciln oqeanet dhe detet zn 61% t
siprfaqes. Thellsia mesatare e oqeaneve shkon n 3800 m
N vazhdim nxnsit/et diskutojn mbi ushtrimet 1, 2, 3, 4 t rubriks Radha
jote.
Prezantimi dhe
demonstrimi i
rezultateve
t arritura
Vlersimi
i nxnsit
117
Libr pr msuesin
Tema msimore: II.12

Lvizjet e ujrave oqeanike. Valt detare
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
SHKALLA: III

natyrore n Tok
KLASA: VII
Tema msimore: II.12 Lvizjet e

ujrave oqeanike. Valt detare

Dgjon me vmendje prezantimin dhe komentet e bra nga t tjert rreth dallimit ndrmjet lvizjeve t ndryshme t ujrave t oqeaneve dhe deteve,duke br pyetje, komente dhe sqarime.
Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim, kuptimin mbi valt detare, duke prdorur gjuhn dhe fjalorin e prshtatshm.
Interpreton faktort q ndikojn n formimin e valve detare, duke e ilustruar me shembuj
konkret.
Prdor figura dhe makete t ndryshme pr t demonstruar t kuptuarit e koncepteve.
Zbaton n mnyr t pavarur udhzimet e dhna nga teksti shkollor, pr t plotsuar detyrat e
dhna n grup.
Bashkvepron n mnyr aktive me moshatart pr realizimin e detyrave dhe t diskutimeve, n
klas.
Kontribuon n rritjen e cilsis s diskutimit/detyrave t dhna n grup.
118
Gjeografia 7
Nxnsi/ja dallon faktort q ndikojn mbi valt detare dhe elementet e vals;
Nxnsi/ja vlerson rolin e faktorve n madhsin e valve q formohen.
Nxnsi/ja bn dallimin ndrmjet lvizjeve t ndryshme t ujrave t oqeaneve dhe deteve dhe faktorve q ndikojn mbi valt detare, rrymat oqeanike, baticat dhe zbaticat; evidenton llojet e valve
sipas origjins dhe elementet e saj.
Rezultatet e t nxnit t tems msimore: Nxnsi, bn
dallimin ndrmjet lvizjeve t ndryshme t ujrave t
oqeaneve dhe deteve dhe faktorve q ndikojn mbi valt
detare, rrymat oqeanike, baticat dhe zbaticat. Evidenton
llojet dhe elementet e valve.
Fjalt kye: val detare, cunam,

kresht, baz, gjatsi e vals, lartsi e
vals, tallaz.


a. Lidhja e tems
Nxnsit/et din:
me njohurit e
mparshme t
Uji detar vazhdimisht sht n lvizje;
nxnsve/eve
Veprimet n situat
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
Msuesi/ja fton nxnsit/et t shohin figurn e paraqitur n rubrikn

diskutojm dhe t diskutojn rreth prmbajtjes s saj: Gjat pushimeve n
bregdet, kemi vn re se deti her sht i qet e her me dallgzime t vogla
ose t mdha. N figurn e mposhtme, deti paraqitet i dallgzuar. Si mendoni,
nga se formohen kto dallgzime?
Nxnsit/et t diskutojn..
119
Libr pr msuesin

Msuesi/ja vazhdon: Ujrat e oqeaneve dhe t deteve jan gjithmon n lvizje. N siprfaqe, lvizjet jan n formn e valve, ndrsa m n brendsi, n
formn e rrymave detare ose oqeanike. Po kshtu, do 24 or uji i deteve dhe
oqeaneve prparon dhe trhiqet nga toka n mnyr periodike, n formn e
batics dhe zbatics. T gjitha kto lvizje t ujrave shkaktohen nga veprimi i
disa faktorve, t cilt do ti trajtojm n vazhdimsi.
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
Ftohen nxnsit/et t shohin figurat 28 e 29 dhe ndrkoh msuesi/ja trajton s

bashku me nxnsit/et llojet e valve dhe elementet e tyre: Vala sht nj nga
lvizjet e dukshme t ujrave oqeanike ose detare. Shkaku m i
zakonshm i formimit t saj sht era, q fryn mbi siprfaqen e ujit. N varsi t forcs s ers ndryshon edhe madhsia e vals, e cila varion q nga
valzimet e ulta e deri tek ato m t larta (12 m lartsi). Pika m e lart e nj
vale sht kreshta, ndrsa pika m e ult e saj sht baza. Distanca vertikale
ndrmjet kreshts dhe bazs quhet lartsi e vals, kurse largsia horizontale nga njra kresht n tjetrn ose nga njra baz n tjetrn, quhet gjatsi e
vals
Lihen detyr klase ushtrimet 1, 2, 3, 4, 5 t rubriks Radha jote.
Prezantimi dhe
demonstrimi i
Vlersimi i nxnsit/es
120
Vlersimi i nxnsit fokusohet n vlersimin e puns individuale dhe t asaj n

grup.
Gjeografia 7
Tema msimore: II.13

Batic-zbaticat
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
SHKALLA: III

natyrore n Tok
KLASA: VII
Tema msimore: II.13

Batic-zbaticat

Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim, kuptimin mbi batic-zbaticat, duke prdorur
gjuhn dhe fjalorin e prshtatshm.
Interpreton faktort q ndikojn n formimin e batic-zbaticave, duke e ilustruar me shembuj
konkret.
dhna n grup.
klas.
5. Kompetenca personale (Nxnsi/ja bn jet t shndetshme)
121
Libr pr msuesin

Nxnsi/ja dallon faktort q ndikojn n formimin e batic-zbaticave;
Nxnsi/ja vlerson rolin e faktorve n madhsin e batic-zbaticave q formohen.
Nxnsi/ja bn dallimin ndrmjet valve dhe batic-zbaticave, si dhe faktorve q ndikojn n
formimin e tyre.

bn dallimin ndrmjet valve dhe batic-zbaticave, si dhe
faktorve q ndikojn n formimin e tyre. Evidenton llojet
e baticave.
Fjalt kye: batic; zbatic

Metodologjia/teknikat e prdorura/ veprimtarit e nxnsve/eve

a. Lidhja e tems
Nxnsit/et din:
me njohurit e
Uji detar vazhdimisht sht n lvizje dhe niveli i ujit n bregdet ndryshon disa
mparshme t
here gjate dits;
nxnsve/eve
r t realizuar kt tem msuesi/ja prdor situatn e vendosur n fillim t
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
Veprimet n situat
Msuesi/ja fton nxnsit/et t shohin figurn e paraqitur n rubrikn diskutojm dhe t diskutojn rreth prmbajtjes s saj: Nse jemi t vmendshm, n
ditt e pushimeve mund t vm re q gjat 24 orve, niveli i ujit n bregun e
detit ndryshon. Kjo mund t dallohet qart, sidomos kur ndodhemi pran ndonj moli apo trampoline.
122
Gjeografia 7
N mngjes hert dhe pasdite, kolonat e molit e t trampolins dallohen lehtsisht, ndrsa n mesdit uji mbulon nj pjes t madhe t tyre. Kt ndryshim
mund ta vm re edhe nse kemi zgjedhur t qndrojm nn nj adr pran
bregut. N mesdit, uji mund t na vij deri te adra. A e dini se pse ndodh ky
ndryshim i nivelit t ujit n bregdet?
Nxnsit/et t diskutojn..
Ftohen nxnsit/et t shohin pamjet (a) e (b) t figurs 30 dhe ndrkoh msuesi/ja trajton s bashku me ata/ato formimin e batic-zbaticave.
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
N vazhdim, msuesi/ja u drejtohet nxnsve/eve: Bazuar n kt figur: 1.

prshkruaj me fjalt e tua ndryshimin q v re n nivelin e ujit n bregdet gjat
nj dite; 2. kujto dhe trego nse e ke vn re kt ndryshim t nivelit t ujit n
bregdet gjat pushimeve. Nxnsit/et diskutojn, prshkruajn
N vazhdim msuesja vazhdon: Si e dim, batic-zbatica sht ndryshimi ciklik i nivelit t ujit n bregdet gjat 24 orve. Ajo formohet si rezultat i forcs
trheqse t Hns ndaj Toks, forcs trheqse t Diellit ndaj Toks dhe i
forcs centrifugale t Toks (ose kundrvepruese t Toks ndaj forcs trheqse
t Hns). Baticat dhe zbaticat hnore jan dy her m t mdha se ato t
shkaktuara nga forca trheqse e Diellit. Megjithse Hna ka prmasa shum
t vogla (krahasuar me Diellin), pr shkak t afrsis s saj me Tokn, forca
trheqse q ushtron mbi t sht tepr e ndjeshme. Disa prej baticave mund t
jen m t mdha apo m t vogla se ato q ndodhin zakonisht
Ftohen nxnsit/et t prshkruajn paraqitjen skematike e baticave m t larta
dhe atyre m t ulta n figurn 31.
Lihen detyr klase ushtrimet 1, 2, 3 t rubriks Radha jote.
Prezantimi dhe
demonstrimi i
rezultateve
t arritura
Vlersimi
i nxnsit
123
Libr pr msuesin
Tema msimore: II.14

Rrymat oqeanike
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
SHKALLA: III

natyrore n Tok
KLASA: VII
Tema msimore: II.14 Rrymat

oqeanike

Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim, kuptimin mbi rrymat oqeanike, duke prdorur
Interpreton faktort q ndikojn n formimin e rrymave oqeanike, duke e ilustruar me shembuj
konkret.
dhna n grup.
klas.
124
Gjeografia 7
Nxnsi/ja dallon faktort q ndikojn mbi rrymat oqeanike;
Nxnsi/ja vlerson rolin e faktorve q ndikojn n formimin e rrymave oqeanike.
Nxnsi/ja bn dallimin ndrmjet lvizjeve t ndryshme t ujrave t oqeaneve dhe deteve dhe
faktorve q ndikojn mbi valt detare, rrymat oqeanike, baticat dhe zbaticat; evidenton llojet e rrymave q formohen.
bn dallimin ndrmjet lvizjeve t ndryshme t ujrave t
oqeaneve dhe deteve dhe faktorve q ndikojn mbi valt
detare, rrymat oqeanike, baticat dhe zbaticat. Evidenton
llojet e rrymave oqeanike/detare.
Fjalt kye: rrym e ngroht, rrym

e ftoht.


a. Lidhja e tems Nxnsit/et din:
me njohurit e
Rrymat oqeanike ndikojn n klim;
mparshme t
nxnsve/eve
Veprimet n situat
b. Ndrtimi i
njohurive t reja

Msuesi/ja fton nxnsit/et t diskutojn rreth prmbajtjes s rubriks diskutojm: Risjellim n vmendje informacionet mbi rrugn q prshkon rryma
e Golfstrimit dhe pr ndikimet e saj n klimn e vendeve pran t cilave kalon.
Prve ksaj rryme ka edhe shum t tjera q ndikojn ndjeshm n klimn e
vendeve t ndryshme. Nj pjes e tyre sjell rritje t temperaturave, ndrsa disa
t tjera i ulin ato. Por, pse formohen dhe lvizin rrymat oqeanike?
Nxnsit/et t diskutojn mes tyre.
125
Libr pr msuesin
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
Msuesi/ja vazhdon: Masat e mdha ujore, q lvizin pr mijra kilometra n

formn e lumenjve t nnujshm, nga nj gjersi gjeografike n tjetrn, quhen
rryma oqeanike. N varsi t gjersis gjeografike ku formohen dhe prej nga
nisen, ato mund t jen rryma t ngrohta dhe rryma t ftohta. Kto rryma lvizin me nj shpejtsi prej 4-5 km n or dhe mund t prshkojn deri n 100 km
n dit. Duke qen se formohen n nj gjersi gjeografike dhe deprtojn n
gjersi t tjera gjeografike, veorit e rrymave (kripsia, dendsia dhe temperatura) ndryshojn nga ato t ujrave prreth tyre.
Ftohen nxnsit/et t shohin figurat 32 dhe 33 dhe ndrkoh msuesi/ja trajton
s bashku me nxnsit formimin e rrymave oqeanike t lidhura ngusht me
faktort q ndikojn mbi to (n formim dhe n shmangie)
Lihen detyr klase ushtrimet 1, 2, 3, 4 t rubriks Radha jote.
Prezantimi dhe
demonstrimi i
rezultateve
t arritura
Vlersimi
i nxnsit
Vlersimi fokusohet n vlersimin e puns individuale dhe t puns n grup.
Pun praktike 2.4

Tema: Skicimi n hart i rrugs q ndjekin disa nga rrymat
oqeanike dhe evidentimi i rolit t tyre mbi klimn e rajoneve
q prshkojn
skicon n hartn skic rrugn q ndjekin disa nga rrymat oqeanike;
qarkon/shnon n hartn skic shmangien e drejtimit t lvizjes s disa prej rrymave
oqeanike dhe evidenton se cili sht shkaku i shmangies s tyre;
prshkruan rolin e rrymave oqeanike n klimn e rajoneve q prshkojn;
ndan me t tjert prfundimet e arritura nga vzhgimet individuale.
126
Gjeografia 7
45 minuta; n klas.
Harta e rrymave oqeanike, teksti msimor i Gjeografis 7, enciklopedi, atlasi gjeografik,
informacionet e grumbulluara m par nga interneti mbi kto rryma.
Mjetet e puns:
Harta skic e rrymave oqeanike n tekst, laps/stilolaps, lapsa me ngjyra/lapustila.
Pun individuale; diskutim n grupe.
Puna prgatitore
Pr realizimin e ksaj pune praktike, mbshtetuni n informacionet e grumbulluara m
par nga interneti mbi rrymat oqeanike, n dijet e prvetsuara nga teksti msimor, si dhe n
hartn skic t ktyre rrymave.
prcaktoni koordinatat gjeografike sipas paraleleve dhe meridianve t paraqitur n

hart.
skiconi n hartn skic, rrugn q ndjekin disa nga rrymat oqeanike;
qarkoni/shnoni n hartn skic drejtimin e shmangies q psojn rrymat oqeanike

nga drejtimi fillestar i tyre;
prcaktoni veorit e rrymave oqeanike dhe faktort q ndikojn n formimin e

shmangien e tyre;
evidentoni rolin q luajn rrymat oqeanike n klimn e rajoneve q prshkojn.
127
Libr pr msuesin
Tema msimore: II.15

Lumenjt dhe elementet prbrse t tyre
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
SHKALLA: III

natyrore n Tok
KLASA: VII
Tema msimore: II.15 Lumenjt

dhe elementet prbrse t tyre

Dgjon me vmendje prezantimin dhe komentet e bra nga t tjert mbi elementet prbrse t
lumit dhe llojet e lumenjve,duke br pyetje, komente dhe sqarime.
Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim, kuptimin mbi lumenjt, duke prdorur gjuhn
dhe fjalorin e prshtatshm.
Interpreton, bazuar n vzhgimet dhe n modele t ndryshm llojet e lumenjve, duke e ilustruar
me shembuj konkret.
dhna n grup.
klas.
128
Gjeografia 7
Nxnsi/ja dallon veorit e llojeve t ndryshme t lumenjve;
Nxnsi/ja vlerson elementet prbrse t lumit dhe llojet e lumenjve.
Nxnsi/ja identifikon, bazuar n vzhgimet dhe n modele t ndryshme, elementet prbrse t
lumit dhe llojet e lumenjve.
identifikon, bazuar n vzhgimet dhe n modele t ndryshm, elementet prbrse t lumit dhe llojet e lumenjve.
Fjalt kye: lumenjt fushor, lumenjt malor, elementet prbrse t

lumit.

a. Lidhja e tems
Nxnsit/et din:
me njohurit e
mparshme t
Lumenjt rrjedhin drejt grykderdhjes;
nxnsve/eve
Veprimet n situat
b. Ndrtimi i
njohurive t reja

Msuesi/ja fton nxnsit/et t diskutojn s bashku prmbajtjen e rubriks diskutojm:Dikush mund t banoj pran nj lumi, nj tjetr e ka par gjat udhtimeve, n emisione televizive apo filma; dikush mund t ket pushuar pran
tij; nj tjetr mund t ket par se nga buron apo ku derdhet nj lum. Gjithashtu, n harta kemi par shtrirjen e lumenjve t ndryshm. Bazuar n kto njohuri
dhe me ndihmn e harts fizike, prshkruajm s bashku se far sht lumi
dhe nga se prbhet ai.
Nxnsit t diskutojn me njri-tjetrin.
129
Libr pr msuesin
Msuesi/ja vazhdon: Ujrat siprfaqsore q kan rrjedhje t vazhdueshme
npr nj shtrat t krijuar prej tyre, quhen lumenj. Lumenjt n bot jan t
shumt dhe kan veori t ndryshme nga njri-tjetri. Kto veori varen nga llojet e klims e t relievit, nga prshkueshmria e shtresave t toks, nga prania
ose jo e bimsis, si dhe nga veprimtaria njerzore. Sipas relievit npr t cilin
kalojn, lumenjt jan: fushor dhe malor. Lumenjt fushor, pr shkak t
pjerrsis shum t vogl ose mungess s pjerrsis s relievit, kan shpejtsi t vogl rrjedhse, shtrat t gjer dhe formojn gjarprime prgjat rrugs s
tyre. Lumenjt malor, pr shkak t pjerrsis s lugins q prshkojn, kan
shpejtsi dhe forc grryese t madhe prgjat rrjedhs s tyre. Si rrjedhoj,
ata dallohen pr shtretr t ngusht e t thell (deri n kanione), me pragje e
ujvara.
Ftohen nxnsit/et t shohin figurn 34 dhe t prshkruajn veorit e secilit
prej lumenjve t paraqitur.
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
Msuesi/ja vazhdon: Lumi prbhet nga nj rrjet degsh ujore, ku secila prej
tyre ndahet n deg m t vogla. Ky rrjet i gjer degsh quhet sistem ujmbledhs. Vendi ku fillon rrjedha e lumit quhet burim (i prhershm), ndrsa pjesa ku derdhet, quhet grykderdhje. Lumi mund t derdhet n nj tjetr lum, n
liqen, n det ose oqean. Siprfaqja ku ujrat rrjedhse bashkohen n nj lum
kryesor, quhet pellg ujmbledhs. Pellgjet ujmbledhse ndahen prej njri-tjetrit nga pjes t ngritura, t quajtura vija ujndarse. Prgjat rrjedhs s tij,
nga burimi n grykderdhje, lumi grryen, transporton dhe depoziton materiale, duke modeluar kshtu shtratin e tij. Lartsia e ujit nga baza e shtratit
deri n siprfaqe quhet nivel. Niveli i lumit ndryshon n varsi t sasis s reshjeve, shkrirjes s bors dhe
t ndryshimit t temperaturave.
Ftohen nxnsit/et t shohin figurn 35 dhe t prshkruajn elementet e lumit
t paraqitur
Lihen detyr klase ushtrimet 1, 2, 3, 4 t rubriks Radha jote. Lihet si detyr
shtpie ushtrimi 5.
Prezantimi dhe
demonstrimi i
rezultateve
t arritura
Vlersimi
i nxnsit/es
130
Gjeografia 7
Tema msimore: II.16

Veprimtaria lumore
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
SHKALLA: III

natyrore n Tok
KLASA: VII
Tema msimore: II.16

Veprimtaria lumore

Dgjon me vmendje prezantimin dhe komentet e bra nga t tjert mbi veprimtarin lumore n
reliev, duke br pyetje, komente dhe sqarime.
Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim, llojet e veprimtaris lumore n reliev, duke
prdorur gjuhn dhe fjalorin e prshtatshm.
Interpreton, bazuar n vzhgimet dhe n modele t ndryshm format e krijuara prej veprimtaris
lumore n reliev, duke e ilustruar me shembuj konkret.
dhna n grup.
klas.
131
Libr pr msuesin
Nxnsi/ja dallon veorit e lugins prej veprimtaris lumore;
Nxnsi/ja vlerson veprimtarin lumore n reliev.
Nxnsi/ja, bazuar n vzhgimet dhe n modele t ndryshme, identifikon format e krijuara n reliev
prej veprimtaris lumore.
Rezultatet e t nxnit t tems msimore: Nxnsi/ja,
bazuar n vzhgimet dhe n modele t ndryshme, identifikon format e krijuara n reliev prej veprimtaris lumore.
Fjalt kye: erozion, transportim, depozitim, sedimente, delt lumore


a. Lidhja e tems
Nxnsit/et din:
me njohurit e
mparshme t
Lumenjt e modelojn relievin ku kalojn;
nxnsve/eve
Veprimet n situat
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
Msuesi/ja prdor situatn (rubrikn diskutojm) e vendosur n fillim t

msimit 2.16: Prgjat rrugs q prshkon, lumi krijon relievin e tij. Prshkruajm s bashku veorit e ktij relievi. A e dini si krijohen format karakteristike
t relievit lumor?
Nxnsit/et t diskutojn me njri-tjetrin.
Msuesi/ja vazhdon: Gjat rrjedhjes s tyre, lumenjt modelojn shtratin npr
t cilin kalojn, prmes erozionit (grryerjes), transportimit dhe depozitimit t
materialeve t ngurta.
132
Gjeografia 7
Ftohen nxnsit/et t shohin figurn 36 dhe bazuar n t, t prcaktojn elementet prbrse t lumit dhe t prshkruajn format e luginave q formohen
n pjes t ndryshme t tij..
Msuesi/ja vazhdon: Forca grryese e lumit varet nga shpejtsia me t ciln
rrjedh, nga vllimi i ujit dhe i materialeve t ngurta q merr me vete, si dhe nga
fortsia e shkmbinjve t shtratit t tij. Prgjat rrugs q prshkon, lumi grryen n thellsi dhe n pjesn ansore t shtratit t tij. Kur procesi i grryerjes
ndodh m tepr n thellsi, quhet erozion vertikal. Pr shkak t ktij erozioni,
luginat mund t marrin formn e germs V ose t kanioneve, si dhe mund t
thellohen vazhdimisht duke formuar disa nivele tarracash lumore (fig. 36 dhe
37 a/b) dhe pragje. Kur procesi i grryerjes s lumit ndodh n pjest ansore t
shtratit t tij, duke e zgjeruar at, quhet erozion ansor. Si rezultat i ktij erozioni, luginat mund t marrin formn e germs U, ose mund t jen me fund t
shesht.
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
Ftohen nxnsit/et t shohin figurn 37 dhe t prshkruajn llojet e tarracave

lumore.
Msuesi/ja vazhdon: Bashk me ujin, lumi merr me vete edhe materialet e
ngurta q grryen nga shtrati. Kto materiale, q mund t jen t madhsive
t ndryshme, quhen sedimente. N varsi t madhsis s sedimenteve ndryshon dhe distanca e transportimit t tyre. Sedimentet m t imta e m t lehta
qndrojn n siprfaqen e ujit dhe shkojn m larg, deri n grykderdhje. Sedimentet m t rnda depozitohen m afr pjess ku ndodh grryerja. N zonat
e sheshta, ku pjerrsia e lumit sht m e vogl, lumenjt mund t gjarprojn
(meandrojn) si n figurn 36, pjesa 3. Duke iu afruar grykderdhjes, lumi e
ngadalson shpejtsin e tij dhe depoziton aty t gjitha materialet q ka marr
me vete, duke formuar delta lumore t formave t ndryshme (fig. 38).
Ftohen nxnsit/et t shohin figurn 38 dhe t prshkruajn llojet e deltave lumore.
shtpie ushtrimi 5.
Prezantimi dhe
demonstrimi i rezu- Nxnsit/et prezantojn dhe diskutojn zgjidhje/rezultatet/gjetjet e tyre.
ltateve t arritura
Vlersimi
i nxnsit
133
Libr pr msuesin
Pun praktike 2.5

Tema: Elementet prbrse t lumit dhe llojet e lumenjve
identifikon n hartn skic t bots, drejtimet kryesore t shtrirjes s lumenjve m t

mdhenj n bot.
hulumton dhe grumbullon informacione mbi veorit e ktyre lumenjve;
prshkruan disa prej veorive q kan kta lumenj;
ndan me t tjert prfundimet e arritura nga vzhgimet individuale;
tregon frym bashkpunimi n grup;

45 minuta; n klas.
Harta fiziko-gjeografike e bots, teksti msimor i Gjeografis 7, atlas, materiale t grumbulluara nga interneti mbi lumenjt m t mdhenj t bots.
Mjetet e puns:
Harta skic e lumenjve t Shqipris, laps/stilolaps, lapsa me ngjyra/lapustila, fletore/flet
formati
A-4, materiale t grumbulluara nga interneti mbi lumenjt m t mdhenj t vendit ton.
Pun n grupe.
Puna prgatitore
Pr realizimin e ksaj pune praktike mbshtetuni n njohurit e marra nga teksti msimor
mbi: elementet prbrse t lumenjve, llojet e lumenjve dhe veprimtarin e tyre n reliev.
Msuesi/ja orienton nxnsit/et q m par t hulumtojn dhe t grumbullojn informacione
mbi veorit e lumenjve m t mdhenj n Shqipri.
134
Gjeografia 7
Veoni/przgjidhni n hartn fiziko-gjeografike t Shqipris (t ekspozuar n klas)

disa prej lumenjve t vendit ton, pr ti vzhguar gjat puns praktike.
Gjejini dhe emrtojini ata n hartn skic t tekstit.
Identifikoni prmes harts se far lloj lumenjsh jan dhe drejtimet q ndjekin.
Identifikoni, bazuar n vzhgimet n hartn fiziko-gjeografike t Shqipris, elementet prbrse t lumenjve q przgjodht dhe vendosini emrtimin prkats secilit prej
tyre n hartn skic t tekstit. Plotsoni deg t lumit q nuk jan paraqitur n hartn
skic.
Bazuar n vzhgimet mbi hartn fiziko-gjeografike, prshkruani shkurtimisht n fletore/ flet formati A-4, veorit q kan kta lumenj (sipas llojit q i prkasin);
Prshkruani se n ciln pjes t lumit mbizotrojn: erozioni, transportimi dhe

depozitimi.
Ndrtoni nj maket (me plastelin, dru, guralec etj.), q paraqet elementet e nj lumi;
Diskutoni me njri-tjetrin mbi prfundimet e arritura nga vzhgimet dhe punt

individuale.
Pun praktike 2.6

Tema: Prcaktimi i drejtimeve t rrjedhave t disa lumenjve kryesor n hartn e bots
Mjetet e puns:
Harta fiziko-gjeografike e bots, laps/stilolaps, lapsa me ngjyra/lapustila, fletore/flet formati A-4.
Pun n grupe.
Puna prgatitore
Pr realizimin e ksaj pune praktike, mbshtetuni n dijet e marra nga teksti msimor mbi
llojet e lumenjve. Msuesi/ja orienton nxnsit/et si t hulumtojn dhe grumbullojn informacione mbi veorit e lumenjve m t mdhenj n bot.
Veoni/przgjidhni n hartn fiziko-gjeografike t bots lumenjt m t mdhenj, pr

ti vzhguar gjat puns praktike.
Emrtojini ata n hartn skic t bots.
Emrtoni oqeanet dhe detet ku kta lumenj derdhen.
135
Libr pr msuesin
Identifikoni n hartn skic t bots, drejtimet kryesore t shtrirjes s lumenjve q

przgjodht (n cilat zona burojn dhe ku derdhen). Vzhgoni me kujdes n hartn
fiziko-gjeografike t bots, gjersit gjeografike dhe tiparet e relievit n zonat ku
burojn, kalojn dhe derdhen lumenjt. Analizoni nse kta faktor ndikojn n
madhsin e tyre.
Krahasoni format e grykderdhjeve.
Hulumtoni dhe grumbulloni informacione mbi lumenjt dhe prshkruani veorit

kryesore t tyre;
Ndani me njri-tjetrin prfundimet e arritura nga vzhgimet individuale.
Tema msimore: II.17

Liqenet dhe llojet e tyre
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
SHKALLA: III

natyrore n Tok
KLASA: VII
Tema msimore: II.17

Liqenet dhe llojet e tyre

Dgjon me vmendje prezantimin dhe komentet e bra nga t tjert mbi veorit e e liqeneve,
duke br pyetje, komente dhe sqarime.
Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim, se cilat jan llojet e liqeneve sipas origjins s
formimit, duke prdorur gjuhn dhe fjalorin e prshtatshm.
Interpreton, bazuar n vzhgimet dhe n modele t ndryshm llojet e liqeneve, duke e ilustruar
me shembuj konkret.
dhna n grup.
klas.
136
Gjeografia 7

Nxnsi/ja dallon veorit e secils prej liqeneve;
Nxnsi/ja vlerson rndsin e liqeneve.
Nxnsi/ja krahason liqenet me origjin t ndryshme, duke sjell shembuj dhe prcaktuar vendndodhjen e tyre n hart.
Rezultatet e t nxnit t tems msimore: Nxnsi/
ja krahason liqenet me origjin t ndryshme, duke sjell
shembuj dhe prcaktuar vendndodhjen e tyre n hart.
Fjalt kye: liqene natyrore (tektonike, vullkanike, akullnajore, karstike,

bregdetare), liqene artificiale

me njohurit e
Shqipria ka disa liqene tektonik, bregdetar, akullnajor...;
mparshme t
Rndsin e liqeneve;
nxnsve/eve
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
Veprimet n situat
Msuesi/ja, bazuar n rubrikn diskutojm fton nxnsit/et t diskutojn
rreth prmbajtjes s saj: Vendi yn ka dalje t gjer n det, si dhe liqene mjaft
t thella, me siprfaqe t mdha.
137
Libr pr msuesin
Kshtu, kushdo prej nesh mund t pushoj n bregdet apo pran nj liqeni.
Ashtu si detet, edhe liqenet e zbutin klimn dhe na ofrojn peshk shum t
mir. Kur jemi pran nj liqeni, natyrshm mund t na lind pyetja: si sht
formuar ai?
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
Msuesi/ja vazhdon: Liqenet jan gropa t mdha e t mbyllura, t mbushura

me uj prej nj kohe t gjat (fig. 39/a). Ato mund t furnizohen prej: reshjeve, ujrave rrjedhse, burimeve nntoksore, ujrave t prftuara nga shkrirja
e bors dhe akujve etj. Liqenet mund t jen me rrjedhje, kur prej tyre buron
ndonj lum apo prrua, ose pa rrjedhje, kur nuk ka asnj t till. Kur sasia e
ujit q hyn n liqen sht m e vogl se ajo q del prej tij, liqeni mund t kthehet n nj knet (fig. 39/b).
Ftohen nxnsit/et t shohin figurn 39 dhe bazuar n t, t prshkruajn
mnyrn e formimit t nj liqeni...
N vazhdim, msuesi/ja fton nxnsit/et t njohin informacionin e tekstit mbi
llojet e liqeneve dhe s bashku me ta trajton llojet e liqeneve: Liqenet ndryshojn nga njri-tjetri n baz t mnyrs s formimit t tyre. Pr kt arsye, ato
ndahen n liqene natyrore dhe liqene artificiale. Sipas origjins s formimit,
liqenet natyrore jan: tektonike, vullkanike, akullnajore, karstike dhe bregdetare
Lihen detyr klase ushtrimet 1 dhe 2 t rubriks Radha jote. Lihet si detyr
shtpie ushtrimi 3.
Prezantimi dhe
demonstrimi i
Vlersimi i nxnsit
138
Gjeografia 7
Pun praktike 2.7

Tema: Liqenet n Shqipri
identifikon n hart liqenet e Shqipris dhe i klasifikon ato sipas origjins s formimit;
prshkruan veorit e secilit prej tyre (sipas llojit);
evidenton rndsin e liqeneve;
diskuton me t tjert prfundimet e arritura nga vzhgimet individuale.

45 minuta; n klas.
Materialet burimore: Harta fiziko-gjeografike e Shqipris, teksti msimor i Gjeografis
7, informacione mbi liqenet e vendit ton, t grumbulluara nga interneti.
Mjetet e puns:
Harta fiziko-gjeografike e Shqipris, laps/stilolaps, fletore/flet formati A-4.
Pun n grupe.
Puna prgatitore
Pr realizimin e ksaj pune praktike mbshtetuni n njohurit e prftuara nga teksti msimor mbi liqenet. Msuesi/ja orienton nxnsit/et si t hulumtojn dhe grumbullojn informacione mbi llojet e liqeneve, veorit e tyre dhe rndsin q kan.
Gjeni liqenet n hartn fiziko-gjeografike t Shqipris (t ekspozuar n klas).
Qarkojini dhe ngjyrosini ato n hartn skic t Shqipris.
Klasifikojini liqenet sipas origjins s formimit (vendosi n tabeln e mposhtme).
Bazuar n informacionet e grumbulluara nga interneti mbi llojet e liqeneve dhe

nga vzhgimet n hartn fiziko-gjeografike t Shqipris, prshkruani shkurtimisht
veorit e tyre (n tabeln e mposhtme).
Ndani me njri-tjetrin prfundimet e arritura nga vzhgimet dhe punt individuale.
139
Libr pr msuesin
Tema msimore: II.18

Burimet dhe prdorimet e tyre
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
SHKALLA: III
Nntematika II: Proceset dhe

dukurit natyrore n Tok
KLASA: VII
Tema msimore: II.18

Burimet dhe prdorimet e tyre

Dgjon me vmendje prezantimin dhe komentet e bra nga t tjert mbi llojin dhe prdorimin e
burimeve, duke br pyetje, komente dhe sqarime.
Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim, se cilat jan llojet e burimeve, duke prdorur
Diskuton pr llojin dhe prdorimin e burimeve, duke e ilustruar me shembuj konkret.
dhna n grup.
klas.
140
Gjeografia 7
Nxnsi/ja dallon veorit e burimeve;
Nxnsi/ja vlerson prdorimin e burimeve.
Nxnsi/ja vzhgon n zonn (qytetin/fshatin) e tij pranin e burimeve dhe diskuton pr llojin dhe
prdorimin e tyre.
Fjalt kye: burime t ftohta, burime
vzhgon n zonn (qytetin/fshatin) e tij pranin e burimeve
t ngrohta
dhe diskuton pr llojin dhe prdorimin e tyre.


a. Lidhja e tems
Nxnsit/et din:
me njohurit e
mparshme t
Shqipria ka shum burime ujore...;
nxnsve/eve
Veprimet n situat
b. Ndrtimi i
njohurive t reja

Msuesi/ja, bazuar n rubrikn Diskutojm, fton nxnsit/et t diskutojn
rreth prmbajtjes s saj: Prshkruajm figurn e paraqitur. Bazuar n iden
q prcjell ajo dhe n informacionet q kemi, evidentojm s bashku disa prej
burimeve ujore q ndodhen n Shqipri ose pran vendbanimit ton. A e dini se
lloj burimesh jan? Si jan formuar?
141
Libr pr msuesin
Msuesi/ja vazhdon: Ujrat nntoksore q dalin n mnyr natyrale mbi siprfaqen e toks, formojn nj burim. Kto ujra mund t burojn q nga nj
rrjedh e vogl deri n sasi shum t mdha. Burimet ujore formohen prg-
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
jat thyerjeve t shtresave shkmbore, arjeve karstike, ose prgjat luginave

lumore. Burimet ndryshojn nga njri-tjetri pr nga temperatura, kriprat
minerale dhe gazet e tretura n to. Burimet e mdha jan kryesisht burime
karstike. Nisur nga temperatura e ajrit n vendin ku dalin, ujrat e burimeve
mund t jen t ftohta (kur temperatura e tyre sht m e ult se temperatura
e ajrit), dhe t ngrohta ose termale (kur temperatura e tyre sht m e lart
se 200C). Disa burime prmbajn ujra minerale, n t cilat gjenden sasi t
konsiderueshme kriprash minerale dhe gaze t tretura. N vende t ndryshme
t bots ka edhe burime me ujra t nxehta, q quhen gejzera. Ujrat e ktyre
burimeve dalin me force pran zonave vullkanike, n intervale t caktuara kohore (si n figurn 45).
Ftohen nxnsit/et t shohin figurn 45 dhe bazuar n t, t prshkruajn gejzerat dhe t krahasojn ato me burimet ujore q gjenden n vendin tone.
N vazhdim, msuesi/ja fton nxnsit/et t njohin informacionin e tekstit
mbi rndsin e burimeve ujore dhe t diskutojn rreth tyre. Ftohen t sjellin
shembuj burimesh nga vendbanimi i tyre.
Lihen detyr klase ushtrimet 1, 2 t rubriks Radha jote. Lihen si detyr
shtpie ushtrimet 3 dhe 4.
Prezantimi dhe
demonstrimi i
rezultateve
t arritura
Vlersimi
i nxnsit
142
Gjeografia 7
Pun Praktike 2.8

Tema: Burimet pran vendbanimit tim dhe rndsia e tyre
vzhgon n zonn ku banon pr pranin e burimeve (nse nuk ka t tilla, ai/ajo mund
t krkoj informacione mbi burime t ndryshme t vendit ton);
hulumton dhe grumbullon informacione mbi veorit e ktyre burimeve;
prgatit dhe prezanton fletpalosje ose albume, q evidentojn veorit e ktyre burimeve dhe rndsin e prdorimit t tyre.
ndan me t tjert prfundimet e arritura nga vzhgimet individuale.
tregon frym bashkpunimi n grup.

45 minuta; n klas.
Harta fiziko-gjeografike e Shqipris, teksti msimor i Gjeografis 7, materiale t grumbulluara nga interneti mbi burimet n vendin ton dhe veanrisht n zonn ku nxnsi/ja banon; materiale t siguruara nga pushteti vendor, informacione nga m t rriturit.
Mjetet e puns:
Harta fiziko-gjeografike e Shqipris, laps/stilolaps, lapsa me ngjyra/lapustila, flet formati A-4, fletpalosje, foto, laptop, videoprojektor, uj t ambalazhuar.
Pun n grupe.
Puna prgatitore
Pr realizimin e ksaj pune praktike, mbshtetuni n dijet e marra nga teksti msimor
mbi burimet. Msuesi/ja orienton nxnsit/et si t hulumtojn dhe t grumbullojn informacione mbi burimet n/pran vendbanimeve t tyre (krkes e shtruar edhe te Radha jote n
msimin 2.18).
143
Libr pr msuesin
Vzhgoni n zonn ku banoni pr pranin e burimeve (nse nuk ka t tilla, mund t

krkoni informacione mbi burime t ndryshme t vendit ton).
Identifikojini ato n hartn e Shqipris.
Hulumtoni dhe grumbulloni informacione mbi veorit e ktyre burimeve.
Diskutoni pr llojet e burimeve, veorit q kan dhe prdorimin e tyre.
Prgatitni dhe prezantoni fletpalosje ose albume, q evidentojn veorit e ktyre

burimeve, rndsin e prdorimit si edhe vlerat e tyre. Kto mund ti paraqitni edhe
n formn e nj prmbledhjeje nprmjet programit PowerPoint.
Ndani me njri-tjetrin prfundimet e arritura nga vzhgimet individuale.
Tema msimore: II.19

Bora dhe akujt
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI

natyrore n Tok
SHKALLA: III
KLASA: VII
Tema msimore:
II.19 Bora dhe akujt

Dgjon me vmendje prezantimin dhe komentet e bra nga t tjert mbi formimin e bors dhe
akujve, duke br pyetje, komente dhe sqarime.
Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim, formimin e bors dhe akujve, duke prdorur
Diskuton pr llojin dhe prdorimin e burimeve, duke e ilustruar me shembuj konkret.
klas.
144
Gjeografia 7

Nxnsi/ja dallon veprimin e bors dhe t akujve n mjedis;
Nxnsi/ja prshkruan veprimin e bors dhe t akujve n mjedis.
Nxnsi/ja prshkruan formimin e bors dhe akujve dhe veprimin e tyre n mjedis.
Fjalt kye: bor e prhershme, kufiri
prshkruan formimin e bors dhe akujve dhe veprimin e
i bors s prhershme, akullnaj
tyre n mjedis.
Lidhja me fushat e tjera ose me teBurimet: Teksti, foto, internet, materiale t printuara, almat ndrkurrikulare: Gjuht dhe
bum, revista shkencore, enciklopedi
me njohurit e
Akullnajat formohen n pole;
mparshme t
N zonat malore formohet edhe bor t prhershme dhe akuj;
nxnsve/eve
Veprimet n situat
b. Ndrtimi i
njohurive t reja

Msuesi/ja, bazuar n rubrikn Diskutojm fton nxnsit/et t diskutojn rreth prmbajtjes s saj: Gjat stins s dimrit, nj pjes e popullsis q
jeton n zonat malore t vendit ton, prballet me vshtirsi t mdha qarkullimi, pr shkak t reshjeve t mdha t dbors dhe ngricave. N lartsi m t
mdha, disa maja malesh zbardhin nga bora e akujt edhe gjat vers, pra n
mnyr t prhershme. A e dini pse ndodh kshtu? Si formohen akujt dhe bora
e prhershme?
145
Libr pr msuesin
Nxnsit/et t diskutojn mes tyre.
Msuesi/ja vazhdon: N majat e maleve dhe pran poleve, temperaturat e ajrit
jan shum t ulta dhe reshjet bien n form bore. Kur kto reshje jan t
mdha dhe temperaturat shum t ulta, aq sa bora mbetet prgjat gjat gjith
vitit, formohet bora e prhershme. Lartsia mbi t ciln bora asnjher nuk arrin t shkrij, quhet kufiri i bors s prhershme. Kufiri i bors s prhershme
ndryshon n varsi t sasis s reshjeve q bien dhe t vlerave t temperaturave
t ajrit. Kur temperaturat rriten dhe sasia e reshjeve zvoglohet, kufiri i bors
s prhershme ngrihet m sipr n lartsi, dhe anasjelltas.
Ftohen nxnsit/et t shohin figurn 46 dhe bazuar n t, t prshkruajn se si
ndryshon lartsia e kufirit t bors s prhershme nga Ekuatori deri n pole, si
dhe pse ndryshon.
N vazhdim, msuesi/ja vazhdon: Rnia e vazhdueshme e bors bn q shtresat
e reja t saj t mbivendosen mbi
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
born e mparshme. Pr shkak t ngritjeve dhe uljeve t temperaturs, ajo

shkrin dhe ngrin disa her, duke u kthyer n kokrriza akulli. Kur trashsia e
bors shkon rreth 20-30 m, pesha e saj ushtron nj trysni m t madhe ndaj
kokrrizave t bors s poshtme dhe e bn at m t ngjeshur. Gjat ngjeshjes,
kokrrizat e shtresave t poshtme t akullit shkrijn dhe kur temperatura bie
prsri, ringurtsohen, por n prmasa m t mdha, t cilat prbjn masn e
akullnajs. N rast se relievi sht i pjerrt dhe pjesa fundore e akullit bhet e
rrshqitshme, akulli i krijuar fillon t lviz dhe formon nj akullnaj. Nse relieve nuk ka pjerrsi, akullnaja shprndahet n t gjitha drejtimet. Gjat lvizjes s tyre, akullnajat grryejn, transportojn dhe depozitojn n reliev. Shpejtsia e ksaj lvizjeje ndryshon n varsi t pjerrsis s shpatit, trashsis s
akullit dhe temperaturave t ajrit. Veprimtaria grryese e akullnajave formon
cirqet akullnajore dhe luginat akullnajore, ndrsa veprimtaria depozituese formon morenat (q mund t jen ansore, t siprme, t bazs dhe frontale, si n
figurn 47).
Fton nxnsit/et t prshkruajn pjest e akullnajs t paraqitura n figurn 47.
Lihen detyr klase ushtrimet 1, 2, 3, 4, 5 t rubriks Radha jote. Lihet si detyr shtpie ushtrimi 6.
146
Gjeografia 7
Prezantimi dhe
demonstrimi i
rezultateve
t arritura
Vlersimi
i nxnsit
Nntematika II:
Prsritje III
Tema Hidrosfera
Prsritja III - Hidrosfera )
Rreth 97% e hidrosfers prbhet nga uj i mbl. V G
Lumenjt mund t derdhen vetm n dete ose oqeane. V G
Mbushja me uj e gropave karstike formon nj liqen akullnajor. V G
Vala sht nj nga lvizjet e nnujshme t ujrave oqeanike ose detare. V G
Lartsia mbi t ciln bora asnjher nuk arrin t shkrij, quhet kufiri i bors s
prhershme. V G
Masa t mdha ujore q lvizin pr mijra kilometra n formn e lumenjve siprfaqsor, quhen rryma oqeanike. V G
2. N figurn 1, plotso me numrat prkats rratht e shigjetave q tregojn qarkullimin e

ujit n natyr dhe prshkruaj se si ndodh ai.
3. Bazuar n figurn 2, prshkruaj se si ndryshon temperatura mesatare e ujrave oqeanike/ detare sipas gjersive gjeografike (nga Ekuatori n pole) dhe prcakto shkaqet q ndikojn n ndryshimin e saj.
4. Bazuar n figurn 3, prshkruaj se si ndryshon kripsia mesatare e ujrave oqeanike/
detare sipas gjersive gjeografike (nga Ekuatori n pole) dhe prcakto shkaqet q ndikojn
n ndryshimin e saj.
147
Libr pr msuesin
5. Vendos n figurn 4, elementet prbrse t lumit dhe evidento se far veprimtarie
kryen ai q prej burimitt tij e deri ku derdhet.
6. Bazuar n figurn 5: a) prcakto pjest prbrse t akullnajs; b) prshkruaj veprimtarin e akullnajs gjat
rrugs q ajo prshkon.
7. Diskuto mbi pyetjet e mposhtme.
a. Pse qarkullon uji n natyr?
b. far veorish kan ujrat e oqeaneve/deteve?
c. Pse formohen valt?
d. jan baticat dhe zbaticat dhe pse formohen ato?
e. jan rrymat oqeanike dhe si formohen ato? Pse e ndryshojn drejtimin gjat rrugtimit t tyre?
f. Si ndahen liqenet sipas origjins?
g. far jan burimet dhe sa lloje jan ato?
h. Si formohet akullnaja?
Lidh me shigjet alternativat e duhura.
a. formohet nga uji i prftuar prej shkrirjes s
akujve n nj grop akullnajore.
1. Bora e prhershme
b. sht e errt dhe e ftoht, sepse aty nuk

mbrrin rrezatimi diellor.
3. Liqeni akullnajor
c. formohet kur bora e sezonit bie mbi born

e pashkrir t sezonit t kaluar.
2. Burimi i ftoht
4. Shtresa ujore e fundit t oqeanit
d. formohet kur temperatura e tij sht m e

ult se temperatura e ajrit.
Projekt (ora e dyt)

148
Gjeografia 7
problemin;
ofron zgjidhjen e problemit;
ndan me grupin idet dhe prfundimet individuale;

Teksti msimor i Gjeografis 7, materiale t hulumtuara dhe t grumbulluara m par pr
realizimin e projektit; vzhgime t nxnsve/eve n terren, biseda me m t rriturit e familjes
dhe komunitetin prkats; t dhna dhe analiza t marra pran pushtetit lokal; informacione
t siguruara nga interneti, institucione apo organizata mjedisore, si dhe nga media e shtypi.
opinionesh.
Teksti msimor, materiale t printuara, informacione nga shtypi i shkruar; kompjuter, videoprojektor, tabel prezantimi, shenjues, fletpalosje, postera, foto t ndryshme, skica/vizatime, makete t ndrtuara nga nxnsit/et etj.
dyt t projektit:
Nxnsit/et raportojn punn e br deri n kt faz t projektit.
Evidentohet kontributi i secilit antar t grupit dhe shkalla e bashkpunimit midis

tyre.
Nxnsit/et prshkruajn shkalln e prdorimit t burimeve t informacionit, rrugt e

sigurimit dhe vlefshmrin e tyre.
Raportohen vshtirsit dhe bhen sugjerime edhe nga nxns/e t grupeve t tjera
mbi zgjidhje dhe ide t ndryshme.
Shnim:Pr udhzimet e realizimit t projektit referoju rubriks prkatse, t paraqitur n

orn e par t tij.
149
Libr pr msuesin
Tema msimore: II.20

Ndrtimi i brendshm i Toks
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI

natyrore n Tok
SHKALLA: III
KLASA: VII
Tema msimore:
II.20 Ndrtimi i brendshm i Toks

Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim veorit kryesore pr seciln shtres t Toks.
Demonstron dhe shpjegon pr moshatart e tij, ndrtimin e brendshm t Toks duke prshkruar
veorit kryesore pr seciln shtres.
Ndrlidh temn e re me njohurit dhe prvojat paraprake (topin me rrjetn gjeografike).
Modelon ndrtimin e brendshm t Toks duke prshkruar veorit kryesore pr seciln shtres.
Bashkvepron n mnyr aktive me moshatart dhe t tjert pr realizimin e nj aktiviteti t prbashkt/diskutimi t situats.
Nxnsi/ja prshkuan veorit kryesore pr seciln shtres t Toks.
Nxnsi/ja mbledh t dhna mbi ndrtimin e brendshm t Toks.
Nxnsi/ja modelon ndrtimin e brendshm t Toks duke prshkruar veorit kryesore pr seciln
shtres.
150
Gjeografia 7
Rezultatet e t nxnit t tems msimore: Nxnsi/ja modelon ndrtimin e brendshm t Toks duke prshkruar
veorit kryesore pr seciln shtres.
Fjalt kye: korja (kontinentale,

oqeanike) manteli, brthama, litosfera,
astenosfera

me njohurit e
Toka sht nj trup i ngurt, i prbr nga shtresa;
mparshme t
Brendsia e Toks nuk mund t shihet me sy t lir;
nxnsve/eve
Veprimet n situat
b. Ndrtimi i
njohurive t reja

Msuesi/ja shtron pr diskutim situatn e vendosur n fillim t msimit 2.20
(n tekst) Diskutojm: Dim q Toka jon, si pjes e grupit t planetve t
brendshm, sht nj trup shkmbor q prbhet prej elementeve t rnda (alumin, silic, nikel, hekur, krom etj). N siprfaqe, ne e shohim at si nj trup t
ngurt. Sipas informacioneve dhe prfytyrimeve tuaja, a mendoni se sht ajo
njsoj e gurt deri n qendrn e saj?
Nxnsit/et diskutojn mes tyre.
Duke marr si shembull figurn 48, msuesi/ja vazhdon
t trajtoj informacionin e ri:
Njohurit tona mbi strukturn e brendshme t Toks
bazohen kryesisht n t dhna jo t drejtprdrejta, sepse
njeriu, deri m sot ka arritur
t grmoj jo m shum se
12-15 km n thellsi t saj.
151
Libr pr msuesin
Pr ta njohur Tokn deri n brendsi t saj, na vijn n ndihm valt sizmike, t

cilat n momentet kur ndodhin trmetet, shprndahen n drejtime dhe mnyra
t ndryshme, n varsi t prbrjes s lnds ku kalojn (fig. 48) Bazuar n
kt figur, msuesja u tregon nxnsve/eve ndryshimet q psojn valt (se si
prthyhen valt-me knde t ndryshme dhe ka zona ku nuk kalojn) n shtresa
t ndryshme t Toks.
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
N vazhdim trajton ndrtimin shtresor t Toks: Shtresa e par, n t ciln

ndodhet edhe bota e gjall, sht korja e Toks. Ajo prbn vetm 2% t vllimit t prgjithshm t ktij planeti dhe sht e formuar nga shkmbinj me
prbrje t ndryshme, ku mbizotrojn elemente t tilla si, silici dhe alumini.
Kjo shtres gjendet n formn e kores kontinentale dhe kores oqeanike. Trashsia e kores kontinentale ndryshon nga 30 km deri n 70 km, ndrsa ajo e kores
oqeanike shkon 5 deri n 8 km
Fton nxnsit/et q, bazuar n figurn 49, t dallojn dhe prshkruajn shtresat
e Toks nga siprfaqja n brendsi.
Lihet detyr klase ushtrimi 1 i rubriks Radha jote. Lihet si detyr shtpie
ushtrimi 2
Prezantimi dhe
demonstrimi i
rezultateve
t arritura
Vlersimi
i nxnsit/es
152
Gjeografia 7
Tema msimore: II.21

Llojet e shkmbinjve dhe shkmbinjt sedimentar
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
SHKALLA: III
Nntematika II:
KLASA: VII
Tema msimore: II.21

Llojet e shkmbinjve
dhe shkmbinjt sedimentar

Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim llojet e shkmbinjve sedimentar, metamorfik
dhe vullkanik.
Demonstron dhe shpjegon pr moshatart e tij, klasifikon shkmbinjt sedimentar, metamorfik dhe vullkanik, duke prshkruar veorit kryesore t shkmbinjve sedimentar.
Klasifikon shkmbinjt sedimentar, metamorfik dhe vullkanik. Klasifikon shkmbinjt
sedimentar.
153
Libr pr msuesin
Nxnsi/ja prshkuan llojet e shkmbinjve sedimentar.
Nxnsi/ja mbledh t dhna mbi shkmbinjt sedimentar, metamorfik dhe vullkanik.
Nxnsi/ja klasifikon shkmbinjt sedimentar, metamorfik dhe vullkanik. Klasifikon shkmbinjt sedimentar.
Fjalt kye: shkmbinjt (sedimentaRezultatet e t nxnit t tems msimore: Nxnsi/ja
r, magmatik, metamorfik) sedimenklasifikon shkmbinjt sedimentar, metamorfik dhe vulltar copzor, sedimentar kimik,
kanik. Klasifikon shkmbinjt sedimentar.
sedimentar organogjen


me njohurit e
Toka sht nj trup i ngurt, i prbr nga shkmbinj t shumt e t ndryshm;
mparshme t
Jo t gjith shkmbinjt mund t shihet me sy t lir;
nxnsve/eve
Veprimet n situat
b. Ndrtimi i
njohurive t reja

(n tekst) Diskutojm: Msuam q do shtres e Toks sht e prbr nga
shkmbinj t ndryshm. N siprfaqen e saj arrijm t shohim vetm disa prej
tyre (kryesisht n zonat ku vepron erozioni, mungon bimsia apo ka arje
t relievit), pasi pjesa m e madhe e shkmbinjve sht e mbuluar nga dherat, bimsia, ujrat apo ndrtimet. Figurat e mposhtme paraqesin dy mjedise
shkmbore. Prshkruajm prmbajtjen e secilit prej tyre dhe sjellim shembuj
t ngjashm nga mjedise shkmbore q njohim apo shohim rreth nesh. Si jan
ndrtuar ato?
154
Gjeografia 7

Duke orientuar nxnsit/et t bazohen n figurn 50, msuesi/ja vazhdon t
trajtoj informacionin e ri: Shkmbinjt jan trupa t ngurt, t prbr nga
nj ose m shum minerale. Ata jan krijuar si rezultat i proceseve t formimit dhe zhvillimit t kores s Toks (oqeanike dhe kontinentale), por edhe t
shtresave m n thellsi. Shkmbinjt m t vjetr n siprfaqen e Toks (prej
rreth 4 miliard vjetsh) jan gjetur n Australi dhe n Groenland, ndrsa n
Shqipri, m t vjetrit datojn 450500 milion vite m par. N bot njihen
rreth 1000 lloje shkmbinjsh, t cilt sipas mnyrs s formimit ndahen n tri
grupe t mdha: sedimentar, metamorfik dhe magmatik (fig. 50).
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
N vazhdim msuesi/ja trajton shkmbinjt sedimentar: Shkmbinjt sedimentar formohen nga grumbullimi dhe ngjeshja e sedimenteve t ndryshme.
Sedimentet jan grumbullime me origjin organike (prej mbetjeve bimore
ose shtazore), ose inorganike (prej copzave t shkputura nga shkmbinj t
ndryshm t kores toksore). Shkmbinjt sedimentar formohen n pjesn
m siprfaqsore t kores toksore (si n at kontinentale, ashtu edhe n koren oqeanike). Madhsia e copzave q grumbullohen, varet nga fortsia e
shkmbinjve q coptohen dhe nga distancat q prshkojn ato gjat transportimit nga njri vend n tjetrin.
Fton nxnsit/et q, bazuar n figurn 51, t dallojn mnyrn dhe vendin e
formimit t shkmbinjve sedimentar n Tok.
N vazhdim msuesi/ja trajton llojet e shkmbinjve sedimentar: Shkmbinjt
sedimentar ndahen n: sedimentar copzor, sedimentar kimik, sedimentar organogjen.
155
Libr pr msuesin
Shkmbinjt sedimentar copzor formohen nga grumbullimi dhe ngjeshja e copzave me
madhsi t ndryshme, t shkputura prej shkmbinjve t tjer. N varsi t prmasave t ktyre
copzave, kta shkmbinj gjenden n formn e konglomeratit, zallishtes, rrs, argjils etj.
Fton nxnsit/et q, bazuar n figurn 52 a/b/c, t prshkruajn veorit e shkmbinjve sedimentar.
Lihen detyr klase ushtrimet 1, 2, 3 t rubriks Radha jote. Lihet si detyr shtpie ushtrimi 4.
Prezantimi dhe
demonstrimi i
rezultateve
t arritura
Vlersimi
i nxnsit/et
Tema msimore: II.22 Shkmbinjt magmatik

FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
SHKALLA: III

dhe dukurit natyrore n Tok
KLASA: VII
Tema msimore:
II.22 Shkmbinjt magmatik

Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim llojet e shkmbinjve magmatik.
Demonstron dhe shpjegon pr moshatart e tij mnyrn e formimit t shkmbinjve magmatik,
duke prshkruar veorit kryesore t tyre.
Klasifikon shkmbinjt magmatik.
156
Gjeografia 7


Nxnsi/ja prshkuan llojet e shkmbinjve magmatik.
Nxnsi/ja mbledh t dhna mbi shkmbinjt magmatik.
Nxnsi/ja klasifikon shkmbinjt magmatik.
klasifikon shkmbinjt magmatik.
Fjalt kye: magm, llav, magmatik intruziv, magmatik efuziv, ultrabazik, bazik. mesatar, acid.
Burimet: Teksti, foto, internet, materiale t printuara, album, revista shkencore, enciklopedi.


a. Lidhja e tems
Nxnsit/et din:
me njohurit e
mparshme t
Toka sht e prbr nga shkmbinj t shumt e t ndryshm;
nxnsve/eve
Veprimet n situat
b. Ndrtimi i
njohurive t reja

(n tekst) Diskutojm: Risjellim n vmendje se far ndodh n mantelin e
Toks, ku mendohet q ka vatrn pjesa m e madhe e vullkaneve. Bazuar n
njohurit q keni mbi vullkanet, si mendoni, nga shprthimi dhe ftohja e tyre, a
ndodhin ndryshime n siprfaqen e Toks?
157
Libr pr msuesin

Duke orientuar nxnsit/et t bazohen n figurn 50, msuesi/ja vazhdon t
trajtoj informacionin e ri: Pr t njohur shkmbinjt magmatik, duhet t
kuptojm fillimisht se sht magma. Magma sht nj prbrje e shkrir, e
formuar kryesisht n mantelin e Toks, e cila prmban minerale t ndryshme
dhe gaze t tretura. Ajo formohet si rezultat i temperaturave dhe trysnis s
lart q ushtrohet mbi shkmbinjt q ndodhen n pjesn e poshtme t kores
dhe mbi ata t mantelit. Pr shkak t gjendjes s saj t shkrir dhe t dendsis
m t vogl se shkmbinjt e ngurt t
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
litosfers, magma ngjitet n pjest e siprme t shtresave toksore. Kur arrin t

dal n siprfaqe dhe lshon n atmosfer gazet e saj, magma quhet llav.
Fton nxnsit/et t prshkruajn formimin e shkmbinjve magmatik, bazuar
n figurn 53.
N vazhdim msuesja trajton llojet e shkmbinjve magmatik: Ftohja dhe m
pas ngurtsimi i magms ojn n formimin e shkmbinjve magmatik (fig.
53). Nse ngurtsimi i magms ndodh n brendsi t Toks, shkmbinjt e
formuar quhen magmatik intruziv (t brendshm), ndrsa kur ngurtsimi
i saj ndodh n siprfaqen e Toks, shkmbinjt quhen magmatik efuziv (t
jashtm). N baz t prqindjes s sasis s dioksidit t silicit q prmbajn,
shkmbinjt magmatik ndahen n shkmbinj ultrabazik, bazik, mesatar
dhe acid. Shkmbinjt acid jan m rezistent se ata ultrabazik.
Fton nxnsit/et q, bazuar n figurn 54, t dallojn mnyrn dhe vendin e
formimit t shkmbinjve magmatik n Tok.
Nxnsit diskutojn mes tyre.
Lihet detyr klase ushtrimi 1 i rubriks Radha jote. Lihet si detyr shtpie
ushtrimi 2.
158
Gjeografia 7
Prezantimi dhe
demonstrimi i
Vlersimi i nxnsit/es
Tema msimore: II.23

Shkmbinjt metamorfik
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
SHKALLA: III

dhe dukurit natyrore n Tok
KLASA: VII
Tema msimore: II.23

Shkmbinjt metamorfik

Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim llojet e shkmbinjve metamorfik.
Prshkruan mnyrn e formimit t shkmbinjve metamorfik.
Klasifikon shkmbinjt metamorfik.
159
Libr pr msuesin
Nxnsi/ja prshkuan llojet e shkmbinjve metamorfik.
Nxnsi/ja mbledh t dhna mbi shkmbinjt metamorfik.
Nxnsi/ja klasifikon shkmbinjt metamorfik.
klasifikon shkmbinjt magmatik.
Fjalt kye: metamorfik kontakti,

metamorfik rajonal


a. Lidhja e tems
Nxnsit/et din:
me njohurit e
mparshme t
Toka sht e prbr nga shkmbinj t shumt e t ndryshm;
nxnsve/eve
Veprimet n situat
b. Ndrtimi i
njohurive t reja

(n tekst) Diskutojm: Mermeri sht nj material q prdoret shpesh pr
ndrtimin apo zbukurimin e objekteve t ndryshme, p.sh.: statuja, shkall banesash, parmak dritaresh, fasada ndrtesash etj. N t gjitha kto raste sht prdorur mermeri i prpunuar (pllaka ose copa t mdha mermeri). Si mendoni, n
forma dhe madhsi gjendet ai n natyr?
160
Gjeografia 7
Duke orientuar nxnsit/et t bazohen n figurn 56, msuesi/ja vazhdon
t trajtoj informacionin e ri: Shkmbinjt metamorfik formohen si rezultat i transformimit (metamorfozs) q psojn shkmbinjt sedimentar dhe
magmatik pr shkak t temperaturs dhe trysnis s lart nn siprfaqen e
Toks. Shkmbinjt metamorfik n planetin ton zn nj hapsir t konsiderueshme dhe gjenden kryesisht nn thellsit 5 km. N Shqipri, prhapja e
tyre sht m e kufizuar. Ndr ta dallohen shkmbinjt mermer, q gjenden
kryesisht n Peshkopi e Shkodr, si dhe kuarcitet n Tropoj. Procesi i transformimit t shkmbinjve magmatik apo sedimentar n metamorfik
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
ndodh pran zonave vullkanike dhe n vendet ku mund t ket fundosje t

shtresave shkmbore prej lvizjes s pllakave t kores toksore. I gjith ky proces zhvillohet n brendsi t tyre, ku temperatura dhe trysnia e lart shkaktojn ndryshime n strukturn dhe prbrjen kimike t mineraleve q prmbajn
shkmbinjt.
Fton nxnsit/et t prshkruajn formimin e shkmbinjve metamorfik, bazuar
n figurn 56.
N vazhdim msuesja trajton llojet e shkmbinjve metamorfik: N varsi t
kushteve ku ndodh transformimi i shkmbinjve magmatik apo sedimentar n
metamorfik, dallohen dy lloje shkmbinjsh: metamorfik kontakti dhe metamorfik rajonal.
Fton nxnsit/et q bazuar n figurn 57 a/b t dallojn mnyrn dhe vendin e
formimit t shkmbinjve metamorfik n Tok.
Lihen detyr klase ushtrimet 1,2 t rubriks Radha jote. Lihet si detyr
shtpie ushtrimi 3.
Prezantimi dhe
demonstrimi i
rezultateve
t arritura
Vlersimi
i nxnsit
161
Libr pr msuesin
Tema msimore: II.24

Rndsia e shkmbinjve
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
SHKALLA: III
Nntematika II:
KLASA: VII
Tema msimore:
II.24 Rndsia e shkmbinjve

Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim rndsin e materialeve q prbjn Tokn.
Prshkruan llojet e shkmbinjve dhe mineraleve kryesore q prdoren nga shoqria njerzore.
Argumenton rndsin e materialeve q prbjn Tokn (p.sh., shkmbinjt, mineralet) pr
shoqrin.
162
Gjeografia 7
Nxnsi/ja prshkuan rndsin e shkmbinjve.
Nxnsi/ja mbledh t dhna mbi shkmbinjt dhe mineralet e ndryshme me rndsi ekonomike pr
shoqrin
Nxnsi/ja argumenton rndsin e materialeve q prbjn Tokn (p.sh., shkmbinjt, mineralet)
pr shoqrin
argumenton rndsin e materialeve q prbjn Tokn
(p.sh., shkmbinjt, mineralet) pr shoqrin.
Fjalt kye: minerale (t ngurta, t

lngta, t gazta), minerale (metalore
dhe jometalore).

a. Lidhja e tems
Nxnsit din:
me njohurit e
mparshme t
Shkmbinjt dhe mineralet kan rndsi t madhe ekonomike dhe natyrore;
nxnsve
Veprimet n situat
b. Ndrtimi i
njohurive t reja

(n tekst) Diskutojm: Dim q nntoka shqiptare sht e pasur me minerale.
Listojm disa prej tyre dhe prshkruajm ku ndodhen e prse prdoren.
Msuesja trajton konceptin minerale dhe gjendjet e tyre: Shkmbinjt prbhen
nga minerale t ndryshme.
163
Libr pr msuesin
Mineralet jan prbrje lndore, t cilat jan formuar nga procese fizike e kimike q zhvillohen n koren e Toks. Secili prej tyre ka nj struktur t caktuar, q e dallon nga t tjert. Mineralet mund t jen n gjendje t ngurt, t
lngt dhe t gazt. N gjendje t ngurt jan mineralet metalore (si kromi,
bakri, hekuri, alumini etj.) dhe jometalore (si mermeri, kaolina etj). N gjendje
t lngt sht nafta, ndrsa n gjendje t gazt sht gazi natyror.
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
N vazhdim, fton nxnsit/et t shohin informacioni e dhn n tekst dhe e trajton s bashku me ta.
Fton nxnsit/et t diskutojn rreth ktij informacioni duke prshkruar figurat
58 dhe 59 si dhe duke sjell vet shembuj ilustrues.
Prezantimi dhe
demonstrimi i
rezultateve
t arritura
Vlersimi
i nxnsit
Tema msimore: II.25

Dherat
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
Nntematika II:
SHKALLA: III
KLASA: VII
Tema msimore: II.25

Dherat

Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim faktort kryesor q ndikojn n formimin e
dherave.
164
Gjeografia 7
Prshkruan veorit e kryesore t dherave.
Identifikon faktort kryesor q ndikojn n formimin e dherave.

Nxnsi/ja liston faktort kryesor q ndikojn n formimin e dherave.
Nxnsi/ja mbledh t dhna mbi veorit kryesor t dherave.
Nxnsi/ja identifikon faktort kryesor q ndikojn n formimin e dherave.
identifikon faktort kryesor q ndikojn n formimin e
dherave.
Fjalt kye: dherat, shkmbinj mm,

faktort kryesor q ndikojn n
formimin e dherave, profili i dherave.


a. Lidhja e tems
Nxnsit/et din:
me njohurit e
mparshme t
N shkmbinj t ndryshm formohen lloje t ndryshme dherash.
nxnsve/eve
165
Libr pr msuesin
Pr t realizuar kt tem msuesi/ja prdor situatn e vendosur n fillim t msimit 2.25 (ose situata t tjera t przgjedhura prej tij/saj).
Veprimet n situat
Msuesi/ja shtron pr diskutim situatn e vendosur n fillim t msimit 2.25 (n
tekst) Diskutojm: N figur sht paraqitur prerja trthore e nj lloj toke. Prshkruajm se far veorish (trashsia, ngjyra, dendsia, prmasat e copave q e prbjn) dallojm nga siprfaqja e saj deri n thellsi.
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
Msuesja trajton konceptin dhera (toka): Dherat jan nj trup natyror, i formuar nga
grumbullimi i materialeve t shprbra prej shkatrrimit t shkmbinjve, si dhe nga
ajri, uji n form tretsirash t pasura me kripra, copzat e fosileve organike dhe
organizmat e gjall (shum t vegjl e mikroskopik, si insektet, krimbat, bakteret).
Dherat gjenden n pjesn e siprme t kores s Toks dhe jan t pasura me lnd
organike. Shkmbinjt mbi t cilt formohen dherat, i quajm shkmbinj mm
(fig. 60). Pr formimin e dherave nevojiten periudha t gjata kohore, sepse procesi
i shkatrrimit t shkmbinjve sht shum i ngadalt. N shprbrjen e tyre ndikon
edhe aktiviteti i kafshve, bimve dhe gjallesave shum t vogla. Mendohet se
formimi i nj centimetri dhe (tok) krkon nga 100 deri n 1000 vjet...
Msuesi/ja fton nxnsit t shohin figurn 60 dhe trajton profilin e dherave.
Bazuar n figurn 90, nxnsit/et prshkruajn veorit e secils shtres, duke sjell
edhe vet shembuj ilustrues.
N vazhdim msuesi/ja trajton faktort q ndikojn n formimin e dherave: Dherat
ndryshojn ndrmjet tyre, pr shkak t veorive q kan (trashsia, ngjyra, prbrja
minerale, dendsia, etj.). Kjo, pasi formimi i dherave varet nga kta faktor:
Lloji i shkmbinjve. N varsi t llojit t shkmbinjve, pra t fortsis dhe t prbrjes s tyre, prcaktohen edhe veorit e dherave q formohen. Pr shembull,
shkmbinjt m t but, t cilt grryhen e shprbhen m shpejt, formojn toka
me trashsi (thellsi) m t madhe
N vazhdim ftohen nxnsit t prshkruajn figurn 61...
Lihen detyr klase ushtrimet 1,2, 3, 4, t rubriks Radha jote.
166
Gjeografia 7
Prezantimi dhe
demonstrimi i
rezultateve
t arritura
Vlersimi
i nxnsit
Nntematika II:
Prsritje IV
Tema Litosfera 1
Ne mund ti shohim me sy t lir t gjitha llojet e shkmbinjve t planetit. V G
Mineralet mund t jen n gjendje t ngurt, t lngt dhe t gazt. V G
Shkmbinjt nn t cilt formohen dherat, i quajm shkmbinj mm. V G
Brthama e Toks prbhet nga nikeli dhe hekuri. V G
Shkmbinjt jan trupa gjeologjik, t prbr nga nj ose m shum minerale. V G
N planetin ton gjenden tri lloje shkmbinjsh: sedimentar, magmatik dhe metamorfik. V G
Shkmbinjt metamorfik ndahen n: ultrabazik, bazik, mesatar dhe acid. V G
2. N figurn 1: a) emrto shtresat e Toks; b) evidento disa prej veorive t secils prej
tyre.
3. Plotso skemn e prbri.
Shkmbinjt
far jan
shkmbinjt
Llojet e
shkmbinjve
Bejn pjes:
Bejn pjes:
Bejn pjes:
167
Libr pr msuesin
4. Analizo faktort q ndikojn n formimin dhe prhapjen e dherave.
5. N figurn 2, plotso profilin e dherave dhe prshkruaj disa nga veorit e secils
shtres.
6. Diskuto mbi kto pyetje:
a. Si jan formuar shkmbinjt magmatik, sedimentar dhe metamorfik?
b. Cilat jan llojet e shkmbinjve sedimentar? Si formohet secili prej tyre?
c. Cilat jan llojet e shkmbinjve magmatik? Si formohet secili prej tyre?
d. Cilat jan llojet e shkmbinjve metamorfik? Si formohet secili prej tyre?
e. far jan mineralet dhe n form gjenden n natyr?
f. Ku qndron rndsia e shkmbinjve dhe e mineraleve?
g. far kupton me fjaln dhera?
h. Nga ndryshojn dherat prej shkmbinjve?
1. Shkmbinjt metamorfik rajonal formohen
a. dekompozimi i organizmave bimor dhe

shtazor.
2. Kur ngurtsimi i magms ndodh

n siprfaqe t Toks,
b. kur shtresat e mdha shkmbore n thellsi

u nnshtrohen temperaturave dhe presioneve
shum t larta.
3. Materiali organik i dherave

formohet nga
4. Shkmbinjt sedimentar formohen nga
c. grumbullimi dhe ngjeshja e sedimenteve t

ndryshme.
d. formohen shkmbinjt magmatik efuziv.
Testim 3 Hidrosfera dhe Litosfera 1

Shnim 1: Ndrtimi i testit duhet t mas shkalln n t ciln jan arritur nga nxnsit/et:
njohurit, shkathtsit dhe qndrimet e tyre. Sugjerohet q n ndrtimin e testit, msuesit/et
t mbshteten kryesisht n rubrikat dhe n tipat e ushtrimeve q ofrojn prsritjet model (t
tekstit). Pyetjet e prsritjes mund ti prdorni pr pyetje testimi dhe gjat ors s prsritjes
t formuloni edhe pyetje t tjera.
168
Gjeografia 7
ato t trajtuara gjat temave msimore. Nxnsi/ja duhet t vlersohet pr shkalln e perceptimit dhe lidhjen ndrmjet prvojave t tij/saj t t nxnit dhe zbatimeve t ardhshme. N
prgjigjet e tij, nxnsi/ja mund t prdor burime t ndryshme. Kontrolli mbi t kuptuarit e
koncepteve duhet t mbshtetet n kontrollin e mundsis s nxnsit/es pr ti shpjeguar ato
me fjalt e tij/saj, por sidomos n aftsin pr ti zbatuar ato. Pra, i gjith kontrolli i njohurive
duhet t mbshtetet mbi zhvillimin e shprehive t analizs, t mendimit kritik dhe krijues t
nxnsit/es.
Tema msimore: II.26

Historia e Toks
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
SHKALLA: III
Nntematika II:
KLASA: VII
Tema msimore: II.26

Historia e Toks

Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim historin e formimit t planetit ton.
Prshkruan kohn gjeologjike t Toks
Identifikon disa prej ngjarjeve m t rndsishme prgjat historis s formimit t saj.
4. Kompetenca pr jetn, siprmarrjen dhe mjedisin (Nxnsi/ja kontribuon n mnyr produktive,)
169
Libr pr msuesin
Nxnsi/ja liston erat kryesore t kohs gjeologjike t Toks (nga m e vjetra tek m e reja)
Nxnsi/ja mbledh t dhna mbi ngjarjet m t rndsishme q kan ndodhur q prej 4.6 miliard
vite m par.
Nxnsi/ja prshkruan kohn gjeologjike t Toks.
prshkruan kohn gjeologjike t Toks.
Fjalt kye: koha gjeologjike, era,

periudha


a. Lidhja e tems
Nxnsit/et din:
me njohurit e
mparshme t
Toka sht formuar miliona vite m par dhe ka psuar ndryshime.
nxnsve/eve
Veprimet n situat
b. Ndrtimi i
njohurive t reja

(n tekst) Diskutojm: Rikujtojm far kemi msuar mbi vendin q z Toka
n sistemin diellor dhe diskutojm mbi pyetjet: Kur sht formuar Toka? Pse
ndryshon ajo nga planett e tjer t sistemit diellor?
Msuesi/ja trajton konceptin koh gjeologjike: Mendohet se Toka u formua
rreth 4.6 miliard vite m par.
170
Gjeografia 7
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
Duke qen se bhet fjal pr nj koh shum t largt, dukurit q kan ndodhur n planetin tone jan t shumta dhe mjaft t rndsishme. Shtrirja kohore
q nga momenti i formimit t Toks e deri m sot prbn kohn gjeologjike t
saj. Gjeologt e ndajn kohn gjeologjike n era dhe n periudha, duke evidentuar ngjarjet m t rndsishme q kan ndodhur n seciln prej tyre. Ndr to
mund t veohen: formimi i shkmbinjve m t vjetr (rreth 4 miliard vite m
par); rritja e sasis s oksigjenit n atmosfer (rreth 2.3 miliard vite m par);
fillimi i jets n Tok (rreth 542 milion vite m par). Nj dshmi e rndsishme, mbi t ciln gjeologt bazohen pr t shpjeguar ndryshimet q kan
psuar bota e gjall dhe kushtet natyrore n planetin ton, jan fosilet e gjetura
midis shkmbinjve....
Msuesi/ja fton nxnsit t shohin figurn 63 dhe t prshkruajn disa prej
ngjarjeve m t rndsishme q kan ndodhur n planetin ton q prej 4.6 miliard vite m par...
Nxnsit prshkruajn...
Lihen detyr klase ushtrimet 1,2 t rubriks Radha jote. Lihet pr detyr
shtpie ushtrimi 3.
Prezantimi dhe
demonstrimi i
rezultateve
t arritura
Vlersimi
i nxnsit
171
Libr pr msuesin
Tema msimore: II.27

Pangea dhe kufijt e pllakave tektonike
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
Nntematika II:
SHKALLA: III
KLASA: VII
Tema msimore: II.27 Pangea dhe

kufijt e pllakave tektonike

Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim ndryshimin q ka psuar Pangea prgjat miliona viteve.
Prshkruan ndryshimet kryesore t Pangeas.
Identifikon llojet e pllakave tektonike dhe llojet e kufijve midis tyre.

Nxnsi/ja evidenton llojet e pllakave tektonike dhe llojet e kufijve midis tyre.
Nxnsi/ja mbledh t dhna mbi ndryshimin q ka psuar Pangea prgjat miliona viteve.
Nxnsi/ja prshkruan ndryshimin q ka psuar Pangea prgjat miliona viteve. Identifikon llojet e
pllakave tektonike dhe llojet e kufijve midis tyre.
172
Gjeografia 7
prshkruan ndryshimin q ka psuar Pangea prgjat miliona viteve. Identifikon llojet e pllakave tektonike dhe llojet e kufijve midis tyre.
Fjalt kye: Pangea, pllaka tektonike,

kufij pllakash (ruajtse, shkatrruese,
ndrtuese).


a. Lidhja e tems
Nxnsit/et din:
me njohurit e
mparshme t
nxnsve/eve
Veprimet n situat
(n tekst) Diskutojm: Risjellim n vmendje ndrtimin strukturor t Toks
dhe prshkruajm far jan litosfera dhe astenosfera.
b. Ndrtimi i
njohurive t reja

Msuesi/ja fton nxnsit/et t shohin figurat 63 e 64 dhe trajton ndryshimet q ka
psuar Pangea: Rreth 250 milion vite m par, kontinentet kan qen t bashkuara t gjitha, duke formuar nj superkontinent t quajtur Pangea (fig. 64/a).
Ky superkontinent filloi t coptohej
rreth 200 milion vite m par. T njjtt shkmbinj dhe fosile t ksaj periudhe jan gjetur si n Afrikn Perndimore, ashtu edhe n pjesn lindore t
Ameriks s Jugut (fig. 65). Kjo tregon
se kto kontinente kan qen t bashkuara m par. Q ather, lvizja e pllakave tektonike ka br q kontinentet
t zhvendosen n pozicionet q jan sot
(si n figurn 64/d)...
173
Libr pr msuesin
Bazuar n figurat 63 e 64, msuesi/ja fton nxnsit t prshkruajn ndryshimet
q ka psuar Pangea...
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
N vazhdim, bazuar n edhe n figurn 65, msuesja trajton llojet e pllakave

dhe t kufijve t tyre: Ndryshimi i madh midis superkontinentit t 250 milion
vjetve m par dhe pamjes q ka sot siprfaqja e Toks, shpjegohet me lvizjen e pllakave tektonike. Litosfera e sotme e planetit ton sht e ndar n 15
pllaka t mdha tektonike dhe n mbi 20 t vogla. Koha gjeologjike e Toks
(n miliona vite)
Lihen detyr klase ushtrimet 1, 3 t rubriks Radha jote. Lihet pr detyr
shtpie ushtrimi 2.
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
Vlersimi
i nxnsit
Tema msimore: II.28

Pllakat tektonike dhe dinamika e tyre
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
SHKALLA: III
Nntematika II:
KLASA: VII
Tema msimore: II.28 Pllakat

tektonike dhe dinamika e tyre

Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim ndryshimet q pson korja oqeanike dhe ajo
kontinentale prgjat miliona viteve.
Prshkruan ndryshimet kryesore q ndodhin n koren e Toks.
Identifikon dukurit q ndodhin n kufijt e pllakave tektonike.
174
Gjeografia 7
6. Kompetenca qytetare (Nxnsi/ja prkushtohet ndaj t mirs s prbashkt)
Nxnsi/ja mbledh t dhna mbi ndryshimet e vazhdueshme q ka psuar korja e Toks.
Nxnsi/ja krahason dukurit q ndodhin n kufijt e pllakave tektonike.
krahason dukurit q ndodhin n kufijt e pllakave tektonike.
Fjalt kye: dinamika e kores s

Toks, dukurit tektonike q ndodhin
n secilin lloj t kufijve t pllakave


a. Lidhja e tems
Nxnsit/et din:
me njohurit e
mparshme t
nxnsve/eve
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
Veprimet n situat
(n tekst)
175
Libr pr msuesin
Diskutojm: Sjellim edhe nj her n vmendje ndrtimin e kores s Toks;
kuptimin mbi pllakat tektonike dhe kufijt midis tyre. Prshkruajm far jan:
korja kontinentale dhe ajo oqeanike, pllakat tektonike dhe kufijt midis tyre.
Msuam q pllakat tektonike lvizin, por, a e dini pse? far ndodh n kufijt e
pllakave tektonike?
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
Msuesja fton nxnsit t shohin figurn 65 dhe trajton dinamikn e kores

toksore: Pas formimit t Toks si planet, korja e saj nisi t ngurtsohej. Pjesa
m e madhe e kores kontinentale ka nj vjetrsi 3-4 miliard vjeare, ndrsa
korja oqeanike m e vjetr daton 180 milion vjet m par. Si shihet, ndrmjet moshave t tyre ka nj diferenc t madhe. Kjo shpjegohet me dinamikn e
secils prej tyre. Korja kontinentale, duke qen m pak e dendur se ajo oqeanike, nuk mund t zhytet dhe t shkatrrohet. Pjesa m e madhe e saj mbetet e
pandryshuar, si ajo e formuar miliarda vite m par. Ndrkoh, korja oqeanike
e re formohet vazhdimisht n kufijt e pllakave ndrtuese....
N vazhdim, msuesi/ja trajton dukurit q ndodhin n kufijt e pllakave tektonike: N kufijt e pllakave ruajtse pllakat i rrshqasin horizontalisht njratjetrs, pra ktu nuk ka as zhytje t tyre dhe as del material nga manteli (fig.
68/a). Ndrkoh q pllakat i rrshqasin njra-tjetrs n kufijt e tyre, frkimi q
krijohet shkakton trmete. Kto trmete jan t rralla, por kan forc t madhe
shkatrruese, sepse jan t cekta (afr siprfaqes). Kufij t pllakave ruajtse
dallohen p.sh. n arjen e madhe t San Andreas, Kaliforni.
Prezantimi dhe
demonstrimi i
Vlersimi i nxnsit
176
Gjeografia 7
Tema msimore: II.29

Trmetet
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
SHKALLA: III
Nntematika II:
KLASA: VII
Tema msimore: II.29

Trmetet

Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim ndryshimet e siprfaqes s Toks.
Prshkruan ndryshimet e siprfaqes s Toks q ndodhin si pasoj e proceseve t shpejta
(trmetet).
Krahason ndryshimet e siprfaqes s Toks q ndodhin si pasoj e proceseve t shpejta
(trmetet).
177
Libr pr msuesin
Nxnsi/ja mbledh t dhna mbi pasojat e proceseve t shpejta (trmetet, vullkanet).
Nxnsi/ja krahason ndryshimet e siprfaqes s Toks q ndodhin si pasoj e proceseve t shpejta
(trmetet). Demonstron n hart lidhjen e brezave vullkanik me zonat e trmeteve.
Rezultatet e t nxnit t tems msimore: Nxnsi/
ja krahason ndryshimet e siprfaqes s Toks q ndodhin si pasoj e proceseve t shpejta (trmetet, vullkanet).
Fjalt kye: tektonike, vullkanike,

vatr, hipoqendr, epiqendr, magnitud.


me njohurit e
Toka tronditet vazhdimisht nga trmete me forc t ndryshme.
mparshme t
Kur ndodhin sjellin dme t mdha.
nxnsve/eve
Veprimet n situat
b. Ndrtimi i
njohurive t reja

(n tekst) Diskutojm: Le t shohim n tabeln e mposhtme pasojat e
trmetit t rn n Porto Princ t Haitit, n vitin 2010. Nga informacionet q
mund t keni pr trmetet q kan rn n vendin ton, sillni shembuj rreth pasojave t tyre.
Nxnsit prshkruajn, sjellin shembuj...
178
Gjeografia 7
Msuesi/ja fton nxnsit/et t shohin figurn 69 dhe trajton konceptin mbi
trmetet: Lkundjet e shpejta t kores s Toks si rezultat i veprimit t faktorve t brendshm, quhen trmete. Ato formohen si pasoj e lkundjeve dhe
shkputjeve t shkmbinjve n brendsi t kores toksore, pr shkak t frkimit q krijohet gjat lvizjeve t pllakave tektonike. Trmetet ndodhin kryesisht n zonat ku riaktivizohen thyerjet e vjetra tektonike. Kto quhen trmete
tektonike. Trmetet shkaktohen edhe nga lvizja e fuqishme e magms npr
korridoret e saj. Kto lloj trmetesh quhen vullkanike dhe ndodhin m shpesh
prgjat Unazs s Zjarrt t Paqsorit. N varsi t thellsis ku formohen,
trmetet mund t jen: t cekta, t ndrmjetme dhe t thella.....
N vazhdim fton nxnsit/et t prshkruajn figurn 69. Nxnsit prshkruajn...
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
N vazhdim, msuesi/ja trajton elementet e trmetit: Zona e kores s Toks ku

lind trmeti, quhet vatr e tij ose hipoqendr. Ajo ndodhet n nj thellsi nga
disa dhjetra kilometra (15-20 km) deri n 700 km. Zona q gjendet n siprfaqen e Toks, n drejtim vertikal me vatrn e trmetit, quhet epiqendr. Valt
sizmike q dalin nga vatra, prhapen n t gjitha drejtimet n form rrethore,
duke shkaktuar lvizjen e shtresave shkmbore. Disa val prhapen n brendsi
t Toks, ndrsa disa t tjera prhapen vetm n siprfaqe. Fuqia e nj trmeti
(forca me t ciln tundet toka) quhet magnitud e tij. N ditt e sotme, nj sizmograf e mat magnitudn nprmjet shkalls Rihter (dikur prdorej shkalla
Merkal).
Fton nxnsit/et t prshkruajn hartn e figurs 70 dhe s bashku me ta prcakton shprndarjen gjeografike t trmeteve n bot..
N vazhdim, bazuar n hartn e figurs 70, nxnsit/et tregojn se n cilt kufij
pllakash sht prqendruar pjesa m e madhe e trmeteve n bot.
shtpie ushtrimi 5.
Prezantimi dhe
demonstrimi i
rezultateve
t arritura
Vlersimi
i nxnsit
179
Libr pr msuesin
Tema msimore: II.30

Vullkanet
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
SHKALLA: III
Nntematika II:
KLASA: VII
Tema msimore: II.30

Vullkanet

Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim ndryshimet e siprfaqes s Toks.
Prshkruan ndryshimet e siprfaqes s Toks q ndodhin si pasoj e proceseve t shpejta
(vullkanet).
Krahason ndryshimet e siprfaqes s Toks q ndodhin si pasoj e proceseve t shpejta
(vullkanet).
Kompetenca digjitale (Nxnsi/ja prdor teknologjin pr t nxitur inovacionin.)

Nxnsi/ja mbledh t dhna mbi pasojat e proceseve t shpejta (trmetet, vullkanet).
180
Gjeografia 7
Nxnsi/ja krahason ndryshimet e siprfaqes s Toks q ndodhin si pasoj e proceseve t shpejta
(vullkanet). Demonstron n hart lidhjen e brezave vullkanik me zonat e trmeteve.
krahason ndryshimet e siprfaqes s Toks q ndodhin si
pasoj e proceseve t shpejta (vullkanet). Demonstron n
hart lidhjen e brezave vullkanik me zonat e trmeteve.
Fjalt kye: vullkani, vatra, oxhaku,

krateri, produktet vullkanike, zonat
vullkanike.


me njohurit e
N Tok ka shum zona vullkanike
mparshme t
Kur ndodhin sjellin dme t mdha.
nxnsve/eve
Veprimet n situat
b. Ndrtimi i
njohurive t reja

(n tekst) Diskutojm: Rikujtojm njohurit q kemi marr mbi shkmbinjt
magmatik dhe prshkruajm se si formohen ata. Po magma dhe llava, far
jan? Pse ndryshojn midis tyre?
Nxnsit prshkruajn, sjellin shembuj...
Msuesi/ja trajton konceptin vullkan: Procesi i daljes s produkteve vullkanike
dhe vendi ku ato dalin n siprfaqe, quhet vullkan.
181
Libr pr msuesin
Nj vullkan shprthen kur forca e magms n brendsi sht m e madhe se rezistenca e kores toksore q e rrethon at. N kt rast, duke u nisur nga thellsia, magma e shkrir, nn trysnin e gazeve q prmban, hap me forc korridore nntoksore, deprton prmes tyre pr t dal n siprfaqe dhe shprthen
(fig. 71 dhe fig. 72). Ashtu
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
si trmetet, edhe vullkanet jan rezultat i dinamiks s pllakave tektonike.

Msuesja fton nxnsit t shohin figurn 71 dhe s bashku me nxnsit trajton
pjest e nj vullkani dhe produktet e tij: Nj vullkan sht i prbr nga tri
pjes kryesore (fig. 71): 1. Vatra e vullkanit, e cila ndodhet n thellsi dhe prbn rezervuarin ku grumbullohet magma. 2. Oxhaku, q sht korridori prgjat t cilit lviz magma (mund t ket nj ose disa oxhak). 3. Krateri, i cili
prbn grykn n form hinke, nga ku dalin produktet vullkanike
Fton nxnsit/et t prshkruajn hartn e figurs 72 dhe s bashku me ta prcakton shprndarjen gjeografike t vullkaneve n bot..
Lihen detyr klase ushtrimet 1, 2, 3, 4, 5 t rubriks Radha jote. Lihet si detyr shtpie ushtrimi 6.
Prezantimi dhe
demonstrimi i
rezultateve
t arritura
Vlersimi
i nxnsit
182
Gjeografia 7
Tema msimore: II.31

Format e relievit
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
SHKALLA: III
Nntematika II:
KLASA: VII
Tema msimore: II.31

Format e relievit

Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim format e relievit t Toks.
Prshkruan se cilt jan faktort q ndikojn n formimin e formave t relievit t Toks.
Krahason midis tyre veorit e relievit t siprfaqes s Toks.
Demonstron n hart format kryesore t relievit t Toks.
183
Libr pr msuesin
Nxnsi/ja evidenton format kryesore t relievit t Toks.
Nxnsi/ja mbledh t dhna mbi format kryesore t siprfaqes s Toks dhe vlerson faktort q
ndikojn n formimin e tyre.
Demonstron n hart format kryesore t siprfaqes s Toks.
Nxnsi/ja krahason format kryesore t siprfaqes s Toks dhe faktort q ndikojn n formimin e
relievit t saj.
krahason format kryesore t siprfaqes s Toks dhe faktort q ndikojn n formimin e relievit t saj.
Fjalt kye: faktor t jashtm dhe

faktor t brendshm t formimit t
relievit, mal, kodr, fush, lugin


me njohurit e
Planeti yn ka form tepr komplekse, si nj elipsoid me reliev;
mparshme t
Relievi sht n zhvillim;
nxnsve/eve
Veprimet n situat
b. Ndrtimi i
njohurive t reja

(n tekst) Diskutojm: Nga teksti i Gjeografis 6, rikujtojm se far jan
mjediset natyrore. Krahasojm mjediset natyrore t paraqitura n figurat e
mposhtme (a, b, c) dhe prshkruajm se cilat elemente natyrore mbizotrojn
te secili prej tyre.
Nxnsit/et prshkruajn, sjellin shembuj...
184
Gjeografia 7

Msuesi/ja trajton faktort q ndikojn n formimin e relievit t Toks dhe format kryesore t relievit t saj: Format e ulura dhe t ngritura t kores toksore
prbjn relievin e Toks. Relievi sht produkt i veprimit t faktorve t
brendshm dhe atyre t jashtm. Si faktor t brendshm dallohen prbrja
shkmbore dhe lvizjet e ndryshme tektonike. Format q krijohen prej faktorve t brendshm, modelohen nga veprimi i faktorve t jashtm. N kta
faktor bjn pjes: veprimi i elementeve klimatike, veprimtaria e ujrave rrjedhse siprfaqsore e nntoksore, veprimtaria detare, karstike, akullnajore,
si dhe veprimtaria e njeriut.
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
Format e relievit: Malet jan format m t larta n reliev. Disa male jan formuar gjat ngurtsimit t magms n siprfaqe, disa t tjera prej rrudhosjes dhe
ngritjes s shtresave t kores toksore (kryesisht prgjat kufijve shkatrrues).
Ato mund t gjenden si male t veuara, vargje malore dhe malsi. Malet kan
shpate dhe kreshta (t mprehta ose t latuara) me forma t larmishme, t krijuara gjat periudhave t
Fton nxnsit t prshkruajn figurat 74, 75, 76, 77 dhe t evidentojn se cilt
jan faktort e formimit t relievit, si dhe format e krijuara n reliev. S bashku
me ta prcakton shprndarjen gjeografike t vullkaneve n bot..
Nxnsit/et prshkruajn, diskutojn...
Prezantimi dhe
demonstrimi i
rezultateve
t arritura
Vlersimi
i nxnsit
185
Libr pr msuesin
Tema msimore: II.32

Bota bimore
FUSHA: SHOQRIA
LNDA:
DHE MJEDISI
GJEOGRAFI
Nntematika II:
SHKALLA: III
KLASA: VII
Tema msimore: II.32

Bota bimore

Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim klasifikim e bots bimore sipas brezave t
nxehtsis.
Prshkruan shprndarjen e pabarabart t bots bimore sipas brezave t nxehtsis.
Nxnsi/ja prshkruan veorit e bots bimore sipas brezave t nxehtsis.

Nxnsi/ja rendit brezat bimor t bots.
Nxnsi/ja vlerson shumllojshmrin e bots bimore n bot.
Nxnsi/ja identifikon shprndarjen e pabarabart t bots bimore sipas brezave t nxehtsis.
186
Gjeografia 7
identifikon faktort q ndikojn n shprndarjen e pabarabart t bots bimore e shtazore sipas brezave t nxehtsis.
Fjalt kye: bimsia e zons s nxeht, bimsia e zonave mesatare, bimsia e zonave t ftohta.


a. Lidhja e tems
Nxnsit/et din:
me njohurit e
mparshme t
Planeti yn ka bot t gjall t larmishme;
nxnsve/eve
Veprimet n situat
(n tekst) Diskutojm: Risjellim n vmendje njohurit e marra mbi brezat e
nxehtsis, duke prshkruar veorit e klims n kta breza dhe si ndikon ajo
n zhvillimin dhe shprndarjen e bots bimore.
b. Ndrtimi i
njohurive t reja

Msuesi/ja trajton shprndarjen e bimsis n zonat (brezat) e nxehtsis:
Shprndarja jo e njjt e nxehtsis dhe e lagshtirs nga Ekuatori n pole, bn
q n siprfaqen e rruzullit toksor t kemi zona t ndryshme bimore. Duke u
nisur nga Ekuatori n drejtim t poleve, dallohen kto lloje bimsish: Bimsia e zons s nxeht, q ndeshet n pyjet e dendura ekuatoriale, n savana dhe
shkrettira. Bimsia e zonave mesatare, e cila shtrihet n pyjet e ktyre zonave,
prerit, shkrettirat dhe zonat mesdhetare. Bimsia e zonave t ftohta ose ajo e
tundrs. Hapsira e shtrirjes s bimsis s zonave mesatare dhe t zonave t
ftohta sht m e madhe n Hemisfern Veriore sesa n Hemisfern Jugore (pr
shkak t shtrirjes shum m t madhe t kontinenteve).
187
Libr pr msuesin
Fton nxnsit/et t prshkruajn figurat 78, 79, 80, 81, 82 dhe t evidentojn
veorit e secils zon bimsie.
b. Ndrtimi i
njohurive t reja

Lihen detyr klase ushtrimet 1, 2 t rubriks Radha jote.
Prezantimi dhe
demonstrimi i
rezultateve
t arritura
Vlersimi
i nxnsit
Tema msimore: II.33

Faktort q ndikojn n shprndarjen e bots bimore
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI

Tok
SHKALLA: III
KLASA: VII
Tema msimore: II.33 Faktort q

ndikojn n shprndarjen e bots
bimore

Rendit sakt, me goj ose me shkrim faktort q ndikojn shprndarjen e bots bimore sipas
brezave t nxehtsis.
Prcakton se cilt faktor ndikojn m tepr mbi shprndarjen e pabarabart t bots bimore n
glob.
Nxnsi/ja identifikon faktort q ndikojn n shprndarjen e pabarabart t bots bimore sipas
brezave t nxehtsis.
188
Gjeografia 7


Nxnsi/ja evidenton se cilt jan faktort shprndarjen e pabarabart t bots bimore n bot.
Nxnsi/ja mbledh t dhna se cilt faktort ndikojn m tepr n shprndarjen e pabarabart t
bots bimore n bot.
Nxnsi/ja identifikon faktort q ndikojn n shprndarjen e pabarabart t bots bimore e shtazore sipas brezave t nxehtsis.
identifikon faktort q ndikojn n shprndarjen e pabarabart t bots bimore sipas brezave t nxehtsis.
Fjalt kye: klima, cilsia e ajrit, relievi, tokat, njeriu


a. Lidhja e tems
Nxnsit/et din:
me njohurit e
mparshme t
nxnsve/eve
189
Libr pr msuesin
Veprimet n situat
(n tekst) Diskutojm: Bazuar n njohurit q kemi, ne mund t evidentojm
disa nga faktort q ndikojn n shprndarjen e bots bimore dhe n shumllojshmrin e saj. Cilt jan ata?
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
Msuesi/ja trajton faktort q ndikojn n shprndarjen e bimsis n zonat

(brezat) e nxehtsis: Shprndarja e bots bimore varet nga nj sr faktorsh.
Midis tyre veojm: klimn, cilsin e ajrit, relievin, llojet e tokave dhe veprimtarin e njeriut. Nga Ekuatori drejt poleve, klima ndryshon, duke ndikuar
mbi bimsin me t gjitha elementet e saj. Drita sht nj nga elementet e
klims, pr t cilin bima ka shum nevoj pr t kryer procesin e fotosintezs.
Disa bim jan dritdashse, ndrsa disa t tjera, hijedashse. Lagshtira sht
nj element tepr i domosdoshm pr jetn e bimve, pasi nprmjet saj treten
kriprat e ndryshme, q ato i thithin me an t rrnjve. Disa bim kan nevoj
pr m tepr lagshtir sesa t tjerat. Era i ndihmon gjithashtu bimt n avullimin e ujit q kan thithur nprmjet rrnjve, si dhe ndikon n pjalmimin e
tyre dhe shprndarjen e farrave. Errat e forta e rrezikojn shum zhvillimin e
bimsis.
Fton nxnsit/et t prshkruajn figurat 83, 84, 85 dhe t evidentojn faktort
kryesor q ndikojn mbi shprndarjen e bimsis.
Lihen detyr klase ushtrimet 1, 2 t rubriks Radha jote. Lihet detyr shtpie
ushtrimi 3.
Prezantimi dhe
demonstrimi i
rezultateve
t arritura
Vlersimi
i nxnsit
190
Gjeografia 7
Tema msimore: II.34

Faktort q ndikojn n shprndarjen e bots shtazore
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
Nntematika II:
SHKALLA: III
KLASA: VII
Tema msimore: II.34

Faktort q ndikojn n
shprndarjen e bots shtazore

Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim se si sht shprndar bota shtazore sipas
brezave t nxehtsis.
Prshkruan shprndarjen e pabarabart t shtazore sipas brezave t nxehtsis.
Nxnsi/ja identifikon faktort q ndikojn n shprndarjen e pabarabart t bots shtazore sipas
brezave t nxehtsis.
191
Libr pr msuesin
Nxnsi/ja evidenton shprndarjen e pabarabart t bots shtazore n bot.
Nxnsi/ja mbledh t dhna mbi faktort q ndikojn n shprndarjen e pabarabart t bots shtazore sipas brezave t nxehtsis.
Nxnsi/ja identifikon faktort q ndikojn n shprndarjen e pabarabart t bots shtazore sipas
brezave t nxehtsis.
identifikon faktort q ndikojn n shprndarjen e pabarabart t bots shtazore sipas brezave t nxehtsis.
Fjalt kye: evolucioni i Toks, klima, relievi, bimsia, njeriu


a. Lidhja e tems
Nxnsit din:
me njohurit e
mparshme t
nxnsve/eve
Veprimet n situat
b. Ndrtimi i
njohurive t reja

(n tekst) Diskutojm: Shohim hartn e mposhtme dhe prshkruajm se si
jan shprndar disa prej llojeve t bots shtazore n planet. Bazuar n njohurit e marra ose n kuriozitetet q mund t keni lexuar mbi botn e kafshve,
prmendni edhe shembuj t tjer (mbi vendndodhjen dhe jetn e tyre). Si mendoni, pse bota shtazore sht e larmishme dhe e shprndar n bot n mnyr
t pabarabart?
192
Gjeografia 7
Msuesi/ja trajton shprndarjen e bots shtazore n zonat (brezat) e nxehtsis: Bota shtazore ose fauna e planetit ton sht e shumllojshme. Ajo jeton
n siprfaqen e Toks, nn tok, n uj dhe n ajr. Bota shtazore ndryshon nga
njra gjersi gjeografike n tjetrn, por edhe midis vendeve t s njjts gjersi, pr shkak t faktorve t ndryshm. Ndr ta, m kryesort jan: evolucioni
i Toks, klima, relievi, bimsia dhe njeriu. Evolucioni i Toks- Ndryshimet q
ka psuar siprfaqja e Toks prgjat kohs s saj gjeologjike, kan ndikuar
edhe n botn shtazore (fig. 86). Si rezultat i shkputjes dhe veimit t kontinenteve nga njri-tjetri, bota e hershme shtazore u zhvillua n kushtet specifike
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
t secilit prej tyre, duke marr veorit prkatse. Kjo shpjegon ndryshimet
midis bots shtazore t kontinentit t Ameriks s Jugut dhe asaj t kontinentit
afrikan, edhe pse kan kushte klimatike t ngjashme. Pas ndarjes s dy kontinenteve dhjetra milion vite m par, n secilin prej tyre u zhvilluan lloje t
reja t bots shtazore.
Fton nxnsit/et q, bazuar n fig. 87 dhe 88, t prshkruajn ndryshimet q
vren midis llojeve t bots shtazore t zons s nxeht dhe atyre t zons s
ftoht.
Lihen detyr klase ushtrimet 1, 2, 3, t rubriks Radha jote.
Prezantimi dhe
demonstrimi i
rezultateve
t arritura
Vlersimi
i nxnsit
Pun praktike 2.9

Tema: Shprndarja e bots s gjall sipas zonave t nxehtsis
identifikon brezat e nxehtsis dhe zonat klimatike n hartn skic t bots;
193
Libr pr msuesin
hulumton dhe grumbullon informacione mbi llojet e bots s gjall sipas brezave t
nxehtsis dhe mbi veorit e tyre;
prshkruan llojet kryesore t bots bimore dhe shtazore sipas brezave t nxehtsis;
bashkpunon n grup dhe ndan me t tjert njohurit e prftuara nga vzhgimet

individuale.

45 minuta; n klas.
Materialet burimore: harta fiziko-gjeografike e bots, teksti msimor, atlasi, materiale
t gjetura n internet mbi llojet e bots s gjall sipas brezave t nxehtsis dhe mbi
veorit e tyre.
Mjetet e puns: harta fiziko-gjeografike e bots, laps/stilolaps, lapsa me ngjyr/lapustila,
fletore/flet formati A-4, laptop, videoprojektor.
Pun n grupe.
Puna prgatitore:
Pr realizimin e ksaj pune praktike, nxnsit duhet t bazohen n njohurit e marra nga
teksti msimor, mbi brezat e nxehtsis dhe zonat klimatike q shtrihen n secilin prej tyre.
Msuesi/ja i orienton q m par nxnsit t hulumtojn dhe grumbullojn informacione mbi
llojet e bots s gjall sipas brezave t nxehtsis dhe mbi veorit e tyre. Me kto informacione, nxnsit do t prgatisin prmbledhjen, e cila do t prezantohet gjat puns praktike me
PowerPoint, skema t bra n tabak kartoni, postera apo me fletpalosje. Msuesi/ja orienton
q m par disa prej nxnsve t prgatitin herbariume me llojet e bimve q rriten n vendin
ton ose n vendbanimet e tyre.
N hartn fiziko-gjeografike t bots, t ekspozuar n klas, prcaktoni brezat e nxehtsis dhe llojet e klimave q kan.
Prcaktojini dhe emrtojini ato n hartn skic t bots (n tekst).
Prcaktoni dhe emrtoni n hartn skic t bots hapsirn q zn llojet e bimsis

n secilin brez t nxehtsis (sipas llojeve t klimave). Shkruani n kuadratet bosh
disa prej karakteristikave kryesore t tyre.
Paraqitni n hartn skic t mposhtme, me shkrim ose me nj shenj konvencionale,

nga dy ose tri lloje bimsh prfaqsuese pr seciln lloj bimsie.
Paraqitni aty, me shkrim ose me nj vizatim t thjesht, edhe nga dy ose tre prfaqsues t bots shtazore pr secilin brez t nxehtsis.
Prezantoni nprmjet PowerPoint-it, skemave t bra n flet kartoni, posterave apo
194
Gjeografia 7
fletpalosjeve, produktin q keni prgatitur prej hulumtimeve tuaja mbi llojet e bots
s gjall sipas brezave t nxehtsis dhe pr veorit e tyre.
Tregojuni (nse e keni prgatitur) shokve tuaj edhe herbariumin, duke veuar n t
ndonj lloj bime q prdoret si bar mjeksor.
Nntematika II: Proceset dhe dukurit natyrore n Tok

Prsritje V
Tema Litosfera 2
Gjeologt e ndajn kohn gjeologjike t Toks, n era dhe n periudha. V G
Pasojat e drejtprdrejta t lvizjeve t pllakave tektonike jan: trmetet, vullkanet dhe

formimi i maleve. V G
Trmetet q ndodhin n zonat ku riaktivizohen thyerjet e vjetra tektonike, quhen

trmete tektonike. V G
Shkputja e pjesve t Pangeas z fill rreth 250 milion vite m par. V G
Korja oqeanike sht m pak e dendur se korja kontinentale. V G
N kufijt e pllakave ndrtuese ndodh largimi i pllakave nga njra-tjetra. V G
Krateri prbn rezervuarin ku grumbullohet magma. V G
Veprimtaria e elementeve klimatike dhe ajo e ujrave rrjedhse, jan faktor t

jashtm q veprojn mbi relievin.V G
2. Plotso: a) pjest e nj trmeti (n figurn a) dhe prcakto zonat m aktive sizmike n

bot;a) b) pjest e nj vullkani dhe produktet vullkanike t tij (n figurn b) dhe prcakto zonat vullkanike m aktive n bot.
3. Bazuar n hartn e pllakave tektonike n bot:
a. prcakto tipat e kufijve t pllakave tektonike n rastet 1, 2 dhe 3.
b. prshkruaj se far ndodh n secilin prej tyre.
a. far sht pllaka tektonike?
b. Pse korja kontinentale sht m e vjetr se ajo oqeanike?
c. Si formohen trmetet dhe sa lloje jan ato sipas origjins s formimit?
d. Cilt jan faktort e formimit t relievit dhe nga forma kryesore prbhet ai?
195
Libr pr msuesin
e. Cilt jan faktort q ndikojn n prhapjen e bimsis?
f. Cilt jan faktort q ndikojn n prhapjen e bots shtazore?
1. Bimsia e zons s ftoht
2. Pllak tektonike
3. Fushat
4. Kodrat
a) quhet nj fragment i litosfers, i kufizuar nga tre

tipa kufijsh.
b) jan forma m t ulta se malet q nuk e kalojn
lartsin 1000 m.
c) jan forma kryesisht t sheshta e t ulta, t krijuara
nga ulje tektonike t toks ose nga grumbullime
sedimentare.
d) shtrihet prgjat tundrs.
Testim 4 Litosfera 2
Shnim 1: Ndrtimi i testit duhet t mas shkalln n t ciln jan arritur nga nxnsit/
et: njohurit, shkathtsit dhe qndrimet e tyre. Sugjerohet q n ndrtimin e testit, msuesit
t mbshteten kryesisht n rubrikat dhe n tipat ushtrimeve q ofrojn prsritjet model (t
tekstit). Pyetjet e prsritjes mund ti prdorni pr pyetje testimi dhe gjat ors s prsritjes
t formuloni edhe pyetje t tjera.
Shnim 2: N orn e prsritjes dhe t testimit n lidhje me trajtimin e nj shtjeje/
Projekt (ora e tret)

196
Gjeografia 7
problemin;

realizimin e projektit; vzhgime t nxnsve n terren, biseda me m t rriturit e familjes dhe
komunitetin prkats; t dhna dhe analiza t marra pran pushtetit lokal; informacione t siguruara nga interneti, institucione apo organizata mjedisore, si dhe nga media e shtypi.
opinionesh.
Teksti msimor, materiale t printuara, informacione nga shtypi i shkruar; kompjuter, videoprojektor, tabel prezantimi, shenjues, fletpalosje, postera, foto t ndryshme, skica/ vizatime, makete t ndrtuara nga nxnsit etj.
tret t projektit:
Nxnsit prshkruajn punn e br deri n kt faz t projektit. Tashm ai duhet t

jet n trajtn e nj raporti paraprak, ndaj u kshillohet t tregojn nj vmendje t
veant pr origjinalitetin dhe cilsin e punimit, pr t pasur nj produkt sa m t
realizuar n fazn prfundimtare.
Evidentohet kontributi i secilit antar t grupit dhe shkalla e bashkpunimit midis

tyre.
Nxnsit prshkruajn shkalln e prdorimit t burimeve t informacionit, rrugt e

sigurimit dhe vlefshmrin e tyre.
Raportohen vshtirsit dhe bhen sugjerime edhe nga nxns t grupeve t tjera, mbi
zgjidhje dhe ide t ndryshme.
Shnim Pr udhzimet e realizimit t projektit referoju rubriks prkatse, t paraqitur n

orn e par t tij.
197
Libr pr msuesin
III.
vendeve, rajoneve dhe mjediseve
Nntematika: Shoqria dhe ndrveprimi me mjedisin
Nxnsi:
Diskuton mbi potencialet turistike, ekonomike, mjedisore t hapsirave bregdetare,

prmes shembujve nga vendi dhe bota.
Heton disa ndr problematikat e krijuara si pasoj e ndrhyrjeve t veprimtaris s

njerzve (p.sh., ndrtimet e shumta dhe pa kriter, mungesa e kanalizimeve dhe trajtimit t ujrave t zeza etj):
n nj zon bregdetare;
n nj qendr urbane;
n nj zon rurale
Tema msimore:
III.1 Potencialet e zonave bregdetare
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
SHKALLA: III
Nntematika III:
KLASA: VII
Tema msimore: III.1

Potencialet e zonave bregdetare

Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim q bregdeti ka shum potenciale turistike, ekonomike dhe mjedisore.
Prshkruan disa potenciale turistike, ekonomike, mjedisore t hapsirave bregdetare.
198
Gjeografia 7
Nxnsi/ja diskuton mbi potencialet turistike, ekonomike, mjedisore t hapsirave bregdetare,
prmes shembujve nga vendi dhe bota
Nxnsi/ja heton mbi potencialet turistike, ekonomike, mjedisore t hapsirave bregdetare.
Nxnsi/ja sjell shembuj nga vendi dhe bota mbi potencialet turistike, ekonomike, mjedisore t
hapsirave bregdetare.
Nxnsi/ja diskuton mbi potencialet turistike, ekonomike, mjedisore t hapsirave bregdetare,
prmes shembujve nga vendi dhe bota.
diskuton mbi potencialet turistike, ekonomike, mjedisore
Fjalt kye: potenciale mjedisore, pot hapsirave bregdetare, prmes shembujve nga vendi dhe tenciale ekonomike.
bota.
Burimet: Teksti, foto, internet, materiale t printuara,
album, revista shkencore, enciklopedi

a. Lidhja e tems
Nxnsit din:
me njohurit e
mparshme t
Bregdeti sht hapsir q ofron potenciale t mdha zhvillimi;
nxnsve/eve
199
Libr pr msuesin
Veprimet n situat
tekst) Diskutojm: Msuam se zonat bregdetare prbjn hapsira me potenciale t mdha turistike dhe ekonomike pr vendet ku gjenden. Pr vet kushtet
q ofrojn, n kto zona sht prqendruar nj numr i lart popullsie. Por, a
dmtohet dhe ndotet mjedisi bregdetar prej veprimtarive ekonomike dhe mbipopullimit? far ndotjesh mund t shkaktohen?
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
Msuesja fton nxnsit t shohin materialin e trajtuar n tekst. N vazhdim

trajton s bashku me ta potencialet mjedisore t hapsirave bregdetare: Zonat
bregdetare jan zonat q gjenden ndrmjet toks dhe detit, t cilat dallohen
nga prania e nj bote t gjall, t larmishme. Ato prbjn mjedise t veanta, ku bota e gjall detare dhe ajo toksore takohen me njra-tjetrn. N zonat
bregdetare jetojn edhe shum lloje endemike (t veanta) t flors dhe fauns.
Nj shembull i till sht prania e pelikanit kaurrel n Lagunn e Karavastas
(n bregdetin e Adriatikut). N shum vende bregdetare t bots gjenden edhe
shkmbinj koralor nnujor, me bukuri t rrall natyrore (p.sh. Barriera Koralore e Australis).
Fton nxnsit/et q, duke prshkruar prmbajtjen e fig. 1 t prshkruajn edhe
botn e gjall q e karakterizon bregdetin ku ata/ato kan kaluar pushimet ose
jetojn
N vazhdim bazuar n figurat 2, 3 dhe 4, nxnsit/et prshkruajn se sa t pranishme jan n vendin ton veprimtarit ekonomike t paraqitura aty.
Lihen detyr klase ushtrimet 1 dhe 2 t rubriks Radha jote. Lihet detyr
shtpie ushtrimi 3.
200
Gjeografia 7
Prezantimi dhe
demonstrimi i
Vlersimi i nxVlersimi fokusohet n vlersimin e puns individuale dhe t asaj n grup.
nsit
Tema msimore: III.2

Ndotja n zonat bregdetare
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
SHKALLA: III
Nntematika III:
KLASA: VII
Tema msimore: III.2

Ndotja n zonat bregdetare

Shpjegon qart dhe sakt se cilat jan disa ndr problematikat e krijuara si pasoj e ndrhyrjeve
t veprimtaris s njerzve n nj zon bregdetare;
Prshkruan llojet e ndotjeve q ndeshen n hapsirat bregdetare.
Nxnsi/ja heton disa ndr problematikat e krijuara si pasoj e ndrhyrjeve t veprimtaris s
njerzve (p.sh., ndrtimet e shumta dhe pa kriter, mungesa e kanalizimeve dhe trajtimit t ujrave
t zeza etj) n nj zon bregdetare;
201
Libr pr msuesin
Nxnsi/ja heton mbi llojet e ndotjeve n hapsirat bregdetare.
Nxnsi/ja sjell shembuj nga vendi dhe nga bota mbi disa nga problematikat e krijuara si pasoj e
ndrhyrjeve t veprimtaris s njerzve n nj zon bregdetare;
njerzve (p.sh., ndrtimet e shumta dhe pa kriter, mungesa e kanalizimeve dhe trajtimit t ujrave t
zeza etj) n nj zon bregdetare;
heton disa ndr problematikat e krijuara si pasoj e ndFjalt kye: urbanizimi dhe mbipoprhyrjeve t veprimtaris s njerzve (p.sh., ndrtimet e
ullimi, veprimtarit ekonomike.
shumta dhe pa kriter, mungesa e kanalizimeve dhe trajtimit
t ujrave t zeza etj.) n nj zon bregdetare;


a. Lidhja e tems
Nxnsit/et din:
me njohurit e
mparshme t
N zonat bregdetare, ka t pranishme edhe ndotje.
nxnsve/eve
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
Veprimet n situat
tekst) Diskutojm: Shihni me kujdes fotot e mposhtme dhe krahasoni ndryshimet midis tyre. A dalloni n to elemente t ngjashme me bregdetet e vendit
ton, t cilat i keni par apo keni pushuar? Si mendoni, far rndsie kan zonat bregdetare pr jetn dhe ekonomin ton?
202
Gjeografia 7
Msuesja fton nxnsit t shohin materialin e trajtuar n tekst.
N vazhdim trajton s bashku me ta disa prej shkaqeve kryesore t ndotjes s
zonave bregdetare: N zonat bregdetare, ndotja dhe problematikat e lidhura me
t po bhen gjithnj e m shum shqetsuese Ndr shkaqet kryesore veohen:
urbanizimi e mbipopullimi, veprimtarit ekonomike, mnyrat e prdorimit t
toks, ndryshimet klimatike, erozioni dhe ndotjet e lumenjve.
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
Urbanizimi dhe mbipopullimi -Gjat dhjetvjearve t fundit, pr shkak t

proceseve t shpejta t urbanizimit, zonat bregdetare jan gjendur vazhdimisht
nn nj presion shum t lart popullimi. Sot n bot, m shum se gjysma e
popullsis jeton n zonat bregdetare (deri n 60 km nga deti), pr shkak se ato
ofrojn kushte (natyrore, ekonomike) m t mira jetese dhe mundsi lidhjeje
me botn. Numri i popullsis i ktyre zonave sht vazhdimisht n rritje, ka
ka nxitur shtimin e banesave dhe bizneseve e pr rrjedhoj edhe t ndotjes n
forma t ndryshme. Ndotja nga mbipopullimi shkaktohet sidomos prej inerteve
t ndrtimit dhe prej derdhjeve urbane (biznese e banesa q i derdhin ujrat e
zeza n det)...
Fton nxnsit/et q duke prshkruar prmbajtjen e fig. 5, 6, 7 t prshkruajn
llojet e ndotjeve n bregdet dhe shkaqet e tyre.
N vazhdim nxnsit/et prshkruajn se sa t pranishme jan kto lloje ndotjesh n vendin ton.
Lihen detyr klase ushtrimet 1, 2, 3, 4, t rubriks Radha jote. Lihet detyr
shtpie ushtrimi 5.
Prezantimi dhe
demonstrimi i
rezultateve
t arritura
Vlersimi
i nxnsit
203
Libr pr msuesin
Tema msimore: III.3

Shkaqet e tjera t ndotjes n zonat bregdetare
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
Nntematika III:
SHKALLA: III
KLASA: VII
Tema msimore: III.3 Shkaqet e

tjera t ndotjes n zonat bregdetare

t veprimtaris s njerzve n nj zon bregdetare;
Prshkruan llojet e ndotjeve q ndeshen n hapsirat bregdetare.
t zeza etj) n nj zon bregdetare;

Nxnsi/ja heton mbi llojet e ndotjeve n hapsirat bregdetare.
204
Gjeografia 7
Nxnsi/ja sjell shembuj nga vendi dhe bota mbi disa ndr problematikat e krijuara si pasoj e ndrhyrjeve t veprimtaris s njerzve n nj zon bregdetare;
zeza etj) n nj zon bregdetare;
heton disa ndr problematikat e krijuara si pasoj e ndFjalt kye: prdorimi i toks, ndrysrhyrjeve t veprimtaris s njerzve (p.sh., ndrtimet e
hime klimatike, erozioni dhe ndotja e
shumta dhe pa kriter, mungesa e kanalizimeve dhe trajtimit lumenjve.
t ujrave t zeza etj) n nj zon bregdetare;


a. Lidhja e tems
Nxnsit/et din:
me njohurit e
mparshme t
N zonat bregdetare, ka t pranishme edhe ndotje.
nxnsve/et
Veprimet n situat
b. Ndrtimi i
njohurive t reja

tekst) Diskutojm: Ndr shkaqet kryesore q ndikojn n problematikat dhe
ndotjen e bregdetit jan edhe mnyrat e prdorimit t toks (pr bujqsi apo
zhvillim industrial), ndryshimet klimatike, erozioni dhe ndotjet e lumenjve.
Bazuar n informacionet q keni, prshkruani si ndikojn ato n ndotjen e vijs
bregdetare t vendit ton.
Msuesi/ja fton nxnsit/et t shohin materialin e trajtuar n tekst.
205
Libr pr msuesin
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
N vazhdim trajton s bashku me ta mnyrat e prdorimit t toks: Siprfaqe t

mdha toke pran zonave bregdetare ndoten pr shkak t prdorimit t tepruar t plehrave kimike n bujqsi, ose prej mbetjeve toksike t industrive t
mparshme me teknologji t vjetruar (p.sh. n Porto Romano t Durrsit). Nga
toka, prmes ujrave nntoksore plehrat kimike dhe mbetjet toksike prfundojn edhe n det, duke shkaktuar ndotjen e tij. Nse mbillen kultura bujqsore
n kushte t tilla, pasojat e konsumimit t tyre do t ishin mjaft t rnda pr
shndetin ton.
Fton nxnsit/et q, duke prshkruar prmbajtjen e fig. 8, 9, 10, 11 t prshkruajn edhe llojet e ndotjeve n bregdet dhe shkaqet e tyre.
Lihen detyr klase ushtrimet 1dhe 2 t rubriks Radha jote. Lihet detyr
shtpie ushtrimi 3.
Prezantimi dhe
demonstrimi i
rezultateve
t arritura
Vlersimi
i nxnsit
Tema msimore: III.4

Ndotja n qendrat urbane
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
Nntematika III:
SHKALLA: III
KLASA: VII
Tema msimore: III.4

Ndotja n qendrat urbane

t veprimtaris s njerzve n nj zon urbane;
206
Gjeografia 7
Prshkruan llojet e ndotjeve q ndeshen n zonat urbane.
t zeza etj) n nj zon urbane;

Nxnsi/ja heton mbi llojet e ndotjeve n nj zon urbane.
Nxnsi/ja sjell shembuj nga vendi dhe bota mbi disa ndr problematikat e krijuara si pasoj e ndrhyrjeve t veprimtaris s njerzve n nj zon urbane;
zeza etj) n nj zon urbane;
heton disa ndr problematikat e krijuara si pasoj e ndFjalt kye: zhvillim i qndrueshm,
rhyrjeve t veprimtaris s njerzve (p.sh., ndrtimet e
llojet e ndotjeve.
t ujrave t zeza etj) n nj zon urbane;

207
Libr pr msuesin
a. Lidhja e tems
Nxnsit/et din:
me njohurit e
mparshme t
N zonat urbane, ka t pranishme edhe ndotje.
nxnsve/eve
Veprimet n situat
(n tekst) Diskutojm: Si e parafytyroni qytetin ku do t donit t jetonit: me
parqe dhe hapsira t gjera, godina t vjetra antike apo historike t ruajtura me
kujdes, blloqe ndrtesash t ulta, t ndrtuara me planimetri, apo me ndrtesa
t larta dhe shum pran njra- tjetrs? Si mund t jet gjendja e trafikut t automjeteve dhe shkalla e ndotjes n t?
b. Ndrtimi i
Msuesi/ja fton nxnsit t shohin materialin e trajtuar n tekst.
njohurive t reja
N vazhdim trajton s bashku me ata/ato rndsin e qyteteve dhe shkaqet e
ndotjes n to: Qytetet dallohen pr numrin e lart t popullsis e t aktiviteteve
prodhuese. N to ofrohen shum shrbime administrative, shndetsore, tregtare, arsimore etj. (risillni n vmendje se far keni msuar n Gjeografin 6,
mbi llojet e vendbanimeve n Shqipri). Si t tilla, ato paraqesin mundsi m t
mdha punsimi, arsimimi dhe kujdesi shndetsor pr njerzit, prandaj edhe
trheqin m tepr popullsi nga zonat rurale dhe nga ato m periferike
Fton nxnsit/et q duke prshkruar prmbajtjen e fig. 12, 13 t prshkruajn
potencialet e zonave urbane dhe llojet e ndotjeve n to.
Lihen detyr klase ushtrimet 1, 2, 3 t rubriks Radha jote. Lihet detyr
shtpie ushtrimi 4.
208
Gjeografia 7
Prezantimi dhe
demonstrimi i
rezultateve
t arritura
Vlersimi
i nxnsit
Tema msimore: III.5

Ndotja n qendrat urbane (vazhdim)
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
Nntematika III:
SHKALLA: III
KLASA: VII
Tema msimore: III.5 Ndotja

n qendrat urbane (vazhdim)

t veprimtaris s njerzve n nj zon urbane;
Prshkruan llojet e ndotjeve q ndeshen n zonat urbane.
t zeza etj) n nj zon urbane;
209
Libr pr msuesin
Nxnsi/ja sjell shembuj nga vendi dhe bota mbi disa ndr problematikat e krijuara si pasoj e ndrhyrjeve t veprimtaris s njerzve n nj zon urbane;
zeza etj) n nj zon urbane;
heton disa ndr problematikat e krijuara si pasoj e ndFjalt kye: ndotja e ujrave, ndotja e
toks, ndotja zanore.
t ujrave t zeza etj) n nj zon urbane.


a. Lidhja e tems
Nxnsit/et din:
me njohurit e
mparshme t
N zonat urbane, ka t pranishme edhe ndotje.
nxnsve/eve
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
Veprimet n situat
tekst) Diskutojm: Pran lumenjve jan prqendruar qytete t rndsishme
t bots. Edhe qytetrimet e para kan lindur prgjat rrjedhave t tyre. Por,
paralelisht me zhvillimin dhe rritjen e qyteteve, shoqria njerzore ka shkaktuar ndotje t shum lumenjve. Si mendoni, nga se ndoten lumenjt dhe tokat e
qyteteve?
210
Gjeografia 7

b. Ndrtimi i
njohurive t reja
N vazhdim trajton s bashku me ta shkaqet e tjera t ndotjes n qytete:

N shum vende t bots, lumenjt dhe detet jan shfrytzuar n mnyr t
prhershme pr derdhje urbane dhe industriale. Nivelet m larta t ndotjes s
ujit gjenden kryesisht n vende me ritme t shpejta t rritjes ekonomike, pr
shembull, n Indi dhe n Kin, ku m tepr prioritet i jepet rritjes ekonomike,
sesa mbrojtjes s mjedisit.
Fton nxnsit/et q duke prshkruar prmbajtjen e fig. 14, 15, 16, 17 t prshkruajn llojet e ndotjeve n zonat urbane.
Lihet detyr klase ushtrimi 1 i rubriks Radha jote. Lihet detyr shtpie ushtrimi 2.
Prezantimi dhe
demonstrimi i
rezultateve
t arritura
Vlersimi
i nxnsit
211
Libr pr msuesin
Tema msimore: III.6

Ndotja n qendrat rurale
FUSHA: SHOQRIA
DHE MJEDISI
LNDA:
GJEOGRAFI
SHKALLA: III
Nntematika III:
KLASA: VII
Tema msimore: III.6

Ndotja n qendrat rurale

t veprimtaris s njerzve n nj zon rurale;
Prshkruan llojet e ndotjeve q ndeshen n zonat rurale.
t zeza etj) n nj zon rurale;

212
Gjeografia 7
Nxnsi/ja sjell shembuj nga vendi dhe bota mbi disa ndr problematikat e krijuara si pasoj e ndrhyrjeve t veprimtaris s njerzve n nj zon rurale;
zeza etj) n nj zon rurale;
heton disa ndr problematikat e krijuara si pasoj e ndFjalt kye: ndotja e ajrit, e toks dhe
e ujrave n zonat rurale, ndrvarsia
shumta dhe pa kriter, mungesa e kanalizimeve dhe trajtimit e ndikimeve mjedisore.
t ujrave t zeza etj) n nj zon rurale;


a. Lidhja e tems
Nxnsit/et din:
me njohurit e
mparshme t
N zonat rurale, ka t pranishme edhe ndotje.
nxnsve/eve
Veprimet n situat
b. Ndrtimi i
njohurive t reja

tekst) Diskutojm: Problematika e ndotjes nuk ndeshet vetm n qytete, ajo
sht e pranishme edhe n fshatra. Nga njohurit q keni, si mendoni, nga se
shkaktohet ndotja n zonat rurale?
213
Libr pr msuesin
N vazhdim trajton s bashku me ta shkaqet e tjera t ndotjes n zona rurale:
Ndotja e ajrit n zonat rurale shkaktohet kryesisht prej djegies s plehrave, djegies ose prerjes s pyjeve dhe kullotave, prej prdorimit t plehrave kimike
n bujqsi, prej tymrave q dalin nga furrat e glqeres, fabrikat e prodhimit t
imentos, apo prej sektorve ekonomik t ndryshm q mund t jen zhvilluar
n zonat rurale..
b. Ndrtimi i
njohurive t reja
Fton nxnsit/et q duke prshkruar prmbajtjen e fig. 18, 19, 20, 21 t prshkruajn llojet e ndotjeve n zonat urbane.
N vazhdim s bashku me nxnsit/et, msuesi/ja trajton ndrvarsin e ndotjeve bazuar n prshkrimin e figurs 22.
Lihen detyr klase ushtrimet 1 dhe 2 t rubriks Radha jote. Lihet detyr
shtpie ushtrimi 3.
Prezantimi dhe
demonstrimi i
rezultateve
t arritura
Vlersimi
i nxnsit
Projekt (ora e katrt)

problemin;
214
Gjeografia 7

realizimin e projektit; vzhgime t nxnsve n terren, biseda me m t rriturit e familjes dhe
komunitetin prkats; t dhna dhe analiza t marra pran pushtetit lokal; informacione t siguruara nga interneti, institucione apo organizata mjedisore, si dhe nga media e shtypi.
opinionesh.
Teksti msimor, materiale t printuara, informacione nga shtypi i shkruar; kompjuter, videoprojektor, tabel prezantimi, shenjues, fletpalosje, postera, foto t ndryshme, skica/vizatime, makete t ndrtuara nga nxnsit etj.
katrt t projektit:
Prezantimi i puns s secilit grup, q mund t bhet n mnyr elektronike (me

PowerPoint apo me forma t tjera) ose me an t posterave, skemave, tabakve etj.,
sipas vendimmarrjes s grupit.
Dorzohet produkti i printuar.
Diskutohet n klas pr prfundimet e arritura.
Bhet vlersimi i nxnsve.
Shprndahen n klas (m pas edhe te bashkmoshatart dhe komuniteti) posterat e

prgatitur.
215

Gjeografi 7 - Liber Mesuesi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Gjeografi 7 - Liber Mesuesi

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Gjeografi 7 - Liber Mesuesi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Dr.

Redaktore letrare: Brunilda MENO

Botime Pegi, maj 2016

I.1 Qllimet e programit

I.2 Lidhja e kompetencave kye me kompetencat e fushs/lnds

I.3 Kompetencat e lnds dhe tematikat e saj

I.4 Koha msimore pr tematik

I.5 Rolet q ndrmarrin nxnsi/ja dhe msuesi/ja gjat procesit t t nxnit:

I.6 far situatash duhet t prdoren n funksion t t nxnit?

I.7 N sa mnyra vlerson msuesi/ja?

II. Modele t planifi kimit vjetor, 3-mujor dhe ditor t msuesit...

II.1 Modeli i planifi kimit vjetor

II.2 Modeli i planifi kimit mujor (me disa situata model)

Nntematika I-Toka n hapsir

Ju urojm pun t mbar!

I.1 Qllimet e programit

T zhvilloj kuriozitetin pr vendet, njerzit, kulturat dhe mjediset n bot.

T zhvilloj kuptimin, interesin dhe respektin pr vendin ku jeton, pr vendet e tjera,

T zhvilloj shkathtsit pr t qen prdorues kritik dhe krijues i metodave t

T prdor teknologjin e informacionit dhe t komunikimit, si mjet pr sigurimin

I.2 Lidhja e kompetencave kye

Kompetenca e komunikimit dhe e t shprehurit

Programi krijon mundsi pr zhvillimin e shkathtsive komunikuese. Nxnsi/ja prdor

Kompetenca pr jetn, siprmarrjen dhe mjedisin

Nxnsit/et zgjidhin shtje t ndryshme q lidhen me mjedisin gjeografik; analizojn

Rezultatet e t nxnit t kompetencave kye q realizohen

Zgjidh nj problem dhe arsyeton przgjedhjen e procedurave prkatse.

Przgjedh dhe demonstron strategji t ndryshme pr zgjidhjen e nj problemi (shkencor,

Interpreton mnyra t zhvillimit t nj procesi natyror apo shoqror, duke e ilustruar at me

Kompetenca e t nxnit (Nxnsi/ja mson pr t nxn.)

Diskuton n grup pr rndsin q ka mbrojtja e mjedisit, pasojat q sjell dmtimi i tij pr

Vlerson shkaqet e nj situate t mundshme konflikti midis moshatarve ose antarve t

Prdor mediat digjitale dhe mjediset informative pr t komunikuar dhe bashkpunuar,

I.3 Kompetencat e lnds dhe tematikat e saj

Vzhgimi dhe hetimi i dukurive gjeografike

Mbledhja, vlersimi dhe komunikimi i informacionit

Marrja e vendimeve mbi bazn e informacionit t mbledhur

Rezultatet e t nxnit pr kompetencat e lnds

Identifikon dhe shqyrton burimet e informacionit q prdor pr krkim.

Vlerson burimet pr vlefshmrin dhe besueshmrin e tyre.

Nxnsi/ja identifikon rrug t ndryshme t veprimit dhe parashikon pasojat pr to.

Prdor pyetje pr t reflektuar n do stad t krkimit far funksionoi?, Si mund t

I.4 Koha msimore pr tematik

I.5 Rolet q ndrmarrin nxnsi/ja

I.6 far situatash duhet t prdoren

Situatat e t nxnit n gjeografi duhet t jen t larmishme dhe komplekse. Nxnsi/

Situatat duhet t jen t hapura, ka do t thot q nxnsi/ja aftsohet t krkoj

Situatat e t nxnit duhet t jen komplekse, q do t thot t prdoren burime t

I.7 N sa mnyra vlerson msuesi/ja?

II.1 Modeli i planifikimit vjetor

Proceset natyrore dhe shoqrore

Ndrvarsia midis njerzve,

Proceset dhe dukurit natyrore n Tok

Shoqria dhe ndrveprimi me mjedisin

Proceset natyrore dhe shoqrore

Ndrvarsia midis njerzve,

PLANI MSIMOR VJETOR KLASA VII

Nntematika II: Proceset

Nntematika II: Proceset