PRIKAZ STANDARDA SCS ISO 13370:2006 Toplotne karakteristike zgradaprenoenje toplote preko tla- Metode prorauna

-u pogledu odreivanja U-vrednosti-

Prenos toplote preko poda (temelja) koji je u kontaktu sa zemljom (tlom) je mnogo komplikovaniji u
odnosu na nain prenosa toplote kroz elemente iznad zemlje. Prenos toplote je tro-dimenzionalan , a
na U-vrednost utie niz parametara ukljuujudi veliinu i oblik poda, kao i debljinu temeljnog zida, kao i
prisustvo toplotne izolacije na ivicama podne ploe.
Pri izraunavanju U-vrednosti se polazi od toga da se kroz temelje (zavisi od tipa konstrukcije)
toplota moe prenositi preko
Zemlje
Zidova temelja
Ventilacije
Vrednosti toplotnog fluksa su razliiti za razliita mesta na podu, najvede su na ivicama a najmanje
na sredini poda. U-vrednost odreena na osnovu relacija koje slede se moe koristiti za izraunavanje
ukupne koliine toplote koja se prenese, ali ne i za izraunavanje koliine toplote koja se prenese na
odreenom mestu, niti se moe koristiti za izraunavanje povrinskih temperatura.

1 Toplotne osobine tla

Toplotne osobine tla mogu biti posebno definisane u Pravilniku. Ako nisu definisane uzimaju se
sledede vrednosti:
Ako su poznate, koriste se vrednosti za toplotne osobine tla za datu lokaciju, kao srednja vrednost
vrednosti u pravcu irine zgrade, pri emu se smatra da je vlanost tla u normalnim granicama.
Ako vrednosti iz prethodnih stavki nisu poznate, koriste se vrednosti date u Tabeli 1
Ukoliko ni jedna vrednost iz Tabele 1 ne odgovara projektnim uslovima uzimaju se za proraun
vrednosti =2,0 W/mK i c=2,0 x 106 J/(m3K)1
Tabela 1. Toplotne osobine tla

Kategorija

1
1

Opis

Glina ili mulj

Toplotna
provodljivost
(W/(mK)

Toplotni kapacitet po
jedinici zapremine
c (J/(m3K))

1,5

-gustina nesmrznutog tla, kg/m , c-specifini toplotni kapacitet nesmrznutog tla, J/(kgK)
3

3,0 x 106

Pesak ili ljunak

2,0

2,0 x 106

Homogena stena

3,5

2,0 x 106

2 Toplotne karakteristike graevinskih materijala

Vrednost toplotne provodljivosti materijala treba da bude usklaena sa vlanodu materijala prema
standardu SRPS EN ISO 10456.

3 Povrinske otpornosti
Koriste se sledede vrednosti:

Unutranja, silazna toplotna strujanja

Unutranja, horizontalna toplotna strujanja
Unutranja, uzlazna toplotna strujanja
Spoljanja,svi sluajevi

Rsi=0,17 m2K/W
Rsi=0,13 m2K/W
Rsi=0,10 m2K/W
Rse=0,04 m2K/W

Rsi za silazna toplotna strujanja primenjuje se i na vrhu i na dnu prostora ispod poda. Rsi za uzlazna
toplotna strujanja primenjuje se za podove sa ugraenim sistemom za grejanje i za hladnjae.

4 Koeficijent prolaza toplote-U

Koeficijent prolaza toplote se odnosi na stacionarnu komponentu prenosa toplote, a metode
prorauna su razliite za razliite tipove podova u sklopu temeljnog dela objekta i podruma.
U praksi prenos toplote na spoju temeljni zid/pod sluaj objekta sa podom na tlu ne odgovara
stacionarnim uslovima provoenja toplote, tu je toplotni most. U ovom sluaju U-vrednost se koriguje
sa vrednodu koeficijenta linijskog prolaza topplote, .

5 Parametri korieni u proraunima

5.1 Karakteristina mera poda
Iako U-vrednost u velikoj meri zavisi od oblika i dimenzija poda, pokazalo se da geometrijski
parametri mogu biti dobro opisani sa karakteristinom merom poda - , definisanom kao kolinik
povrine poda i polovine vrednosti obima:

(1)

A-povrina poda (unutranje dimenzije), m2

P- obim poda (unutranje dimenzije), m
Vrednost obima (P) je izloeni obim poda:

Za celu zgradu P je ukupan obim zgrade, a A je ukupna povrina osnove poda, slika 1

Primer odreivanja B' za osnovu prikazanu na slici 1

Karakteristina mera poda:

P = 30 + 30 + 20 + 22 + 10 + 8 = 120m
A = 30 20 + 10 8 = 680m2
680
B =
= 11,3m
60

Slika 1. Primer poda na tlu kada je cela

povrina poda izloena
Objanjenje pojma izloena povrina:

Za proraun gubitka toplote dela zgrade (npr. za svaki poseban stan iz niza zgrada, slika 2), P
sadri duine spoljanjih zidova koji odvajaju grejani prostor od spoljanje okoline i iskljuuje
duine zidova koji odvajaju deo koji se tretira od ostalih delova zgrade koji se greju, dok je A
povrina osnove poda koji se razmatra.

Primer odreivanja B' za osnovu prikazanu na slici 2a

B =

6m 10m
0,5 6m + 10m + 6m

= 5,45m

a)

b)
Slika 2. Prikaz odreivanja karaktristinih mera-B' za poseban stan a) u zgradi ili b) nizu zgrada

Negrejani prostori koji su izvan izolovane strukture zgrade, kao to su ulazi, pridodate garae, ili
magacinski prostori, iskljueni su iz odreivanja P i A (duina zida izmeu zgrade koja se greje i
negrejanog prostora ukljuena je u obim), slika 3.

Primer odreivanja B' za osnovu prikazanu na slici 3

P = 6 + 8 + 6 = 20m
A = 6 8 = 48m2
48
B =
= 4,8m
0,5 20

Slika 3. Izloena povrina objekta koji se jednim delom granii sa negrejanim prostorom

5.2 Ekvivalentna debljina

Koncept ekvivalentne debljine uveden je da bi se pojednostavilo znaenje koeficijenta toplotnog
sprezanja.
Toplotna otpornost predstavljena je svojom ekvivalentnom debljinom, koja se definie kao
debljina tla koji ima istu toplotnu otpornost kao konstrukcioni element. U ovom standardu:

dt, je ekvivalentna debljina za podove

dw, je ekvivalentna debljina za zidove podruma ispod nivoa tla.

6 Pod na tlu: neizolovan ili potpuno izolovan

Pod podom na tlu podrazumevaju se bilo koji podovi koji se sastoje od ploe u kontaktu sa tlom
preko cele svoje povrine. Nivo poda ne mora da bude u nivou tla. Pod na tlu moe da bude neizolovana
ili ravnomerno izolovana ploa. U oba sluaja moe imati horizontalnu i/ili vertikalnu ivinu izolaciju, slika
4.

Slika 4. Pod na tlu

Za proraun je bitna i ekvivalentna debjina, dt,
dt = w + R si + R f + R se

(2)

U vrednost ukupne debljine zidova, w, ukljuuju se svi slojevi, dok se toplotna otpornost poda-Rf,
izraunava samo na osnovu slojeva termike izolacije koji se nalaze u podu, ispod ili iznad poda.
Toplotna otpornost tekih betonskih ploa i tankih podnih pokrivaa se zanemaruje. Uzima se da
materijal za ispunu ispod ploe ima istu toplotnu provodljivost kao i samo tlo.
Za osnovni koeficijent prolaza toplote (Uo-vrednost) koristi se relacija (3) ili (4).
Ako je dtB' (neizolovan ili slabije izolovani podovi)-najedi sluaj
B

Uo = B +d ln
( d + 1)
t

(3)

Ako je dt B' (dobro izolovani podovi)

Uo = 0,457B +d

(4)

Za podove bez ivine izolacije (horizontalne/vertikane)

U = Uo

(5)

Ako postoji ivina izolacija, Uo, treba da se koriguje prema relaciji (6).
U = Uo + 2/B

(6)

7 Pod na tlu sa ivinom izolacijom

Pod na tlu moe imati ivinu izolaciju postavljenu kako horizontalno tako i vertikalno du obima
poda. Formule date u ovoj taki primenljive su kada je irina Ili dubina ivine izolacije , D, mala u odnosu
na irinu cele zgrade.
Prvo se izrauna osnovni koeficijent prolaza toplote, Uo, prema relacijama (3) ili (4), zanemarujudi
ivinu izolaciju. Iz relacija (10) i (11) dobija se . Sa ovom vrednodu se koriguje Uo prema relaciji (6).
Temelji male gustine, ija je toplotna provodljivost manja od toplotne provodljivosti tla, tretiraju se
kao vertikalne ivine izolacije.
Ukoliko temelj ima vie od jedne ivine izolacije, izraunava se za svaku posebno izolaciju, a
usvoji najvede smanjenje toplotnih gubitaka.
Dopunska ekvivalentna debljina koja proizilazi iz ivine izolacije, d'
d = R

(8)

Gde je R' dopunska toplotna otpornost uvedena zbog ivine izolacije (ili temelja), tj razlika izmeu
toplotne otpornosti ivine izolacijei toplotne otpornosti tla (ili ploe) koja se zamenjuje:
R = R n

dn

(9)

gde je:
Rn toplotna otpornost horizontalne ili vertikalne ivine izolacije (ili temelja), u m2K/W
dn- debljina ivine izolacije ili temelja, m

8.1 Pod na tlu sa horizontalnom ivinom izolacijom

Slededa jednaina se primenjuje na izolaciju koja se horizontalno postavlja du obima poda, slika 5

= ln

+ 1 ln

+1

Gde je D irina horizontalne izolacije (m), a dt kao to je dato u jednaini (2).

(10)

Slika 5. Pod na tlu sa horizontalnom ivinom izolacijom

8.2 Pod na tlu sa vertikalnom ivinom izolacijom

Slededa jednaina se primenjuje na izolaciju koja se vertikalno postavlja du obima poda i na
temelje nainjene od materijala manje toplotne provodljivosti od tla, slika 6

= ln

+ 1 ln

2
+

+1

(11)

gde je D dubina vertikalne izolacije (m), a dt kao to je dato u jednaini (2).

Jednaina je primenjiva i na situacije kada se vertikalna izolacija nalazi sa spoljne strane ili unutar
temeljnog zida.

Slika 6. Pod na tlu sa vertikalnom ivinom izolacijom (izolacija ili temeljni zid male gustine)

9 Izdignuti pod
To je bilo koji pod koji nije u direktnom kontaktu sa zemljom, drveni ili betonski ili podovi od blokova
za meuspratne konstrukcije, slika 7.

a)

b)

c)

d)
Slika 7. Pod iznad tla a-c razliiti prikazi

Izdignuti pod je bilo koja vrsta poda koji je izdignut od tla, npr. od drveta i blokova. Prostor ispod
poda se ventilira prirodnim putem, spoljanjim vazduhom.
Koeficijent toplotnog sprezanja u stacionarnom stanju izmeu unutranje i spoljanje okoline je:

Ls = AU

(12)

Koeficijent toplotnog sprezanja dat je sa:

1
U

=U +U
f

(13)

g +U x

Gde je:
Uf koeficijent prolaza toplote izdignutog poda u W/(m2K) (izmeu unutranjosti i prostora ispod poda)
Ug koeficijent prolaza toplote za toplotni fluks kroz tlo, u W/(m2K)
Ux ekvivalentni koeficijent prolaza toplote izmeu prostora ispod poda i spoljanosti, uraunavajudi
toplotni fluks kroz zidove prostora i ventilaciju prostora ispod poda, u W/(m2K)
Uf se rauna u skladu sa SRPS EN 6946 koristedi odgovarajude vrednosti povrinske otpornosti
dg = w + (R si + R g + R se

(14)

Gde je dg ukupna ekvivalentna debljina zemlje, m

w- debljina temeljnog zida
-toplotna provodljivost zemlje, W/mK
B

Ug = B +d ln
( d + 1)
g

(15)

Gde je Rg toplotna otpornost bilo koje izolacije u osnovi prostora ispod poda, u m2K/W.
Ux je koef. prolaza toplote koji uzima u obzir prolaz toplote kroz zid i ventilaciju prostora ispod
ploe
Ux = 2hUw /B + 1450fw /B

(16)

Gde je:
h -visina gornje obloge poda iznad spoljanjeg nivoa tla, m
Uw -koeficijent prolaza toplote kroz temeljne zidove ispod poda, iznad nivoa tla, u W/( m2K),
izraunat prema SRPS EN ISO 6946
- odnos povrine ventilacionog otvora prema obimu prostora ispod poda, u m2/m
v -srednja brzina vetra na visini od 10 m, u m/s
fw -faktor zatite od vetra
Ukoliko se h menja po obimu poda, koristi se njegova srednja vrednost.
Faktor zatite od vetra dovodi u vezu brzinu vetra na 10 m visine (ako nema prepreka) sa brzinom
na nivou tla, dozvoljavajudi zatitu koju pruaju susedne zgrade, Tabela 2.

Tabela2 : Vrednost faktora zatite od vetra, fw

Mesto

Primer

Faktor zatite od vetra, fw

Zaklonjeno
Srednje zaklonjeno
Izloeno

Gradski centar
Predgrae
selo

0,02
0,05
0,10

10 Podrumi koji se greju

Podrum koji se greje oznaava prostor u kom se ivi. Postupak prorauna U-vrednosti je slian sa
postupkom za pod na tlu, uzimajudi u obzir:

Dubinu z poda podruma ispod nivoa tla

Mogudnost da se razliiti slojevi izolacije nanose na zidove podruma i na pod podruma

U proraunu se posebno odreuje koeficijent prolaza toplote za zid i za pod. Na U-vrednost zida
utie dubina zida ukopanog u tlo i karakteristike materijala od kojih je nainjen, dok U-vrednost poda
odreuje karakteristina mera-B' i dubina do koje je ukopan.
Ukoliko je z promenljivo po obimu zgrade, u proraunima se koristi njegova srednja vrednost, slika
8.

Z2
Z1

Slika 8. Podrum
Ako je z=1, formule se svode na one iz take 8 za pod na tlu.

Ovaj standard se ne odnosi na sluaj kada zgrada ima pod na delu tla i podrum u ostatku. Ipak,
aproksimacija ukupnog gubitka toplote kroz tlo za takvu zgradu moe se dobiti ako se rauna da zgrada
ima podrum preko cele svoje osnove, dubine jednake polovini stvarne dubine dela podruma.
Opisani postupci daju ukupan toplotni fluks iz podruma kroz tlo, tj. kroz pod podruma i kroz zidove
podruma ispod nivoa tla. Delove zida iznad tla treba oceniti prema njihovom koeficijentu prolaza toplote
izraunatom u skladu sa SRPS EN ISO 6946.

Koeficijent toplotnog sprezanja u stacionarnom stanju Ls dat je sa:

Ls = AUbf + zPUbw

(17)

Ova jednaina daje toplotni fluks za ceo podrum. Prenos toplote kroz pod i zidove podruma je
meusobno povezan i zbog toga je uraeno prilagoavanje izraza za izraunavanje toplotnog fluksa kroz
pod i zidove.
Za odreivanje koristi se karakteristina mera poda podruma odreena jednainom (1),
ukljuujudu svaku izolaciju poda podruma sa ukupnom ekvivalentnom debljinom,
dt = w + (R si + R f + R se )

(18)

Gde je w ukupna debljina zidova zgrade na nivou tla, ukljuujudu sve slojeve. Toplotna otpornost
podne ploe, ukljuujudi sve izolacione slojeve iznad nje i unutar podne ploe i za svaku podnu oblogu je
Rf .
Toplotna otpornost teke betonske ploe i tanke podne obloge moe se zanemariti. Pretpostavlja se
da ispuna ispod ploe poda ima istu toplotnu provodljivost kao i tlo, a njena toplotna otpornost se
zanemaruje.

U zavisnosti od toplotne izolacije poda podruma koristi se:

1

Ako je ( + 2 ) < , (neizolovani ili slabo izolovani podrumski podovi):

2
B ,
ln
1
d t +1 2z
t + 2z

Ubf = B , +d

+1

(19)

Ako je ( + 2 ) , (dobro izolovani podrumski podovi):

Ubf =

0,475B +d t +1 2 z

(20)

Kada zavisi od ukupne ekvivalentne debljine podrumskih zidova:

dw = (R si + R w + R se )

(21)

gde je ukupna toplotna otpornost svih slojeva podrumskih zidova, a ostale oznake definisane su u
3.2
2

0,5d f
t +z

Ubw = z 1 + d

ln

z
dw

+1

(22)

Formula za ukljuuje i i . Ona vai za , to je obino sluaj. Ukoliko je ,

tada treba zameniti sa u prethodnom obrascu.
Efektivni koeficijent prolaza toplote koji karakterie celokupan podrum u kontaktu sa tlom jeste:
U=

AU bf +zPU bf
A+zP

(23)

Negrejani podrumi ili podrumi koji se delimino greju

Formule date u ovoj taki primenjuju se za negrejane podrume ventilisane spolja.
Koeficijent toplotnog sprezanja u stacionarnom stanju izmeu unutranje i spoljanje sredine dat je
jednainom
Ls = AU
(24)
Koeficijent prolaza toplote je dat jednainom
1
U

= U + AU
f

bf +zP U bw

A
+hP U w +0,33nV

Gde je:
- koeficijent prolaza toplote poda (izmeu unutranje sredine i podruma)
- koeficijent prolaza toplote podrumskih zidova iznad nivoa tla
n - broj izmena vazduha u podrumu u izmenama vazduha na sat
V- zapremina vazduha podruma
U nedostatku specifinih podataka koristi se vrednost za n=0,3.

(25)

 se raunaju u skladu sa standardom SRPS EN ISO 6946 koristedi vrednosti za povrinske

otpornosti date u ovom standard. i se raunaju kao u sluaju podruma koji se greje.
Delimino grejani podrumi
Gustine toplotnih flukseva za delimino grejane podrume mogu se raunati na slededi nain:
1. Rauna se gustina toplotnog fluksa za potpuno grejan podrum
2. Rauna se gustina toplotnog fluksa za negrejan podrum
3. Kombinuju se gustine toplotnih flukseva iz 1) I 2) u proporciji sa povrinama koje se greju I onih
koji se ne greju u odnosu sa povrinama tla da bi se dobila gustina toplotnog fluksa delimino
grejanog podruma