N THI VN HA DOANH NGHIP

1.

Ga tr l g? Chun mc hnh x? (norms). Gi tr c chia s (shared

values) l g? Cho v d? Th no l lp trnh tm thc? Cho v d? Sc vn ha?

Th no l cc gi nh ngm (basic underlying assumptions)?
Gi tr (Values): nhng i tng (objectives) c xem l ng n, l ci hay, l
p (p theo ngha rng), ci ph hp, ng c mong i (expected) bi mt cng ng
ngi tn thnh, c chia s v chi phi hnh vi ca h. VD: hiu hc, cn c, yu nc,
hiu tho, trng tnh cm, trng tp th, tn s trng o, trng tui gi, tnh tn ty, th din.
Gi tr mang tnh tng i v thi gian v khng gian. Mt gi tr c th ng trong
TG-KG ny nhng li khng ng trong thi gian hoc khng gian khc. V d: ch
ngi n ng a th l gi tr vn ha i vi ngi n ng theo o Hi. Cm n tht b,
tht heo ch ng cho nhng ngi theo o Hi/ o B La Mn nhng khng ng cho
nhng ngi o khc. Mt s dn tc Ty Nguyn c ngy ngoi tnh v l nt p
trong vn ha dn tc h nhng i vi dn tc kinh th khng ph hp. V d khc,
ngy xa ng b ta nhum rng en, ngy nay th khng cn ph hp.
Chun mc ng x (Norms): l qui nh nhng iu c lm, nn lm, v nhng
iu khng c lm, khng nn lm. Qui nh ny c th thnh vn hoc khng thnh vn.
V d: khi thy Quyn gi pht biu sinh vin ng dy knh tha thy ri mi tr li
Gi tr c chia s (shared values): ton th cc thnh vin ca mt cng ng
ngi cng chung cc quan nim, cng chung l tng, tm nhn, s mnh, mc tiu, chun
mc hnh vi v chia s rng ri n.
(v d sch ca thy ch)
Lp trnh tm thc (mind programming): hnh vi ca con ngi u b iu chnh
(Governed) v c lp trnh tm thc - software of the mind (G. Hofstede). Lp trnh tm thc l
vic b no c nhn con ngi ta tip thu cc gi tr trong qu trnh ln ln v cc gi tr y s pht huy
vai tr iu chnh hnh x ca c nhn .
V d: ba m dy n cm phi cm a tay phi, ra ng phi cho hi, ra ng i bn phi,
n phi dng li V d nhng ngi khng phi pht t vn chu nh hng ca trit l pht
VinhLoc

gio khi yu nhc Trnh: bao nhiu nm ri cn mi ra i, i u lanh quanh cho i mi mt n

cha su bn trong hm sng trn i ny l ci tm nn thi v i ng trn u c g?. Tc trn
gian l ci tm, sng l k, t l quy. Nh vy, con ngi ta c lp trnh tm thc.
Sc vn ha (inertia): vn ha cng c sc (inertia) to ra ro cn, to ra s min nhim,
ngn chn, khng c vi s tip thu ci mi, vi s thay i v thnh qun tnh. Nguyn nhn ca
sc l do lp trnh tm thc qu su. b sc chng ta phi ty no/trc b/gii phng (unlearning)
cc gi tr c thnh qun tnh v ci t ci mi vo (learning).
Cc quan nim n/gi nh ngm (basic underlying assumptions hoc shared tacit
assumptions) l nhng gi tr c ci t vo tm thc, cc gi tr ny pht huy tc dng iu chnh
hnh vi ca c nhn mt cch mc nh (default) m c nhn c th khng nhn bit.
V d: Khi thy c bc vo lp ton th sinh vin ng dy m khng ai hi l do
sao phi ng v tr thnh mc nh. V d khc khi ra ng chy xe tay phi, n
phi dng m khng hi ti sao phi lm vy.
Khi thy ngi bn sinh con trai th chc mng cn thy sinh con gi th t v nh
chia bun vi thi con no cng l con! bi do t tng trng nam khinh n c
lp

trnh.

VinhLoc

2.

Hy trnh by 3 cp ( 3 levels) ca cu trc vn ha t chc? Ti sao

ni vn ha doanh nghip l c hnh? Bn rt ra c g t s phn tch 3 mc

ca VHDN?
Trnh by 3 cp (3 levels) ca cu trc vn ha t chc:
Theo Edgar Schein trong cun The Corporate culture survival guide c th nhn
thc v gii m vn ha ca 1 t chc thng qua 3 cp :
Artifacts

Espoused values

Underlying
Assumptions

1.

Lp th nht l To tc hu hnh (Artifacts): Bao gm cc cu trc v

quy trnh hu hnh, y l nhng yu t c th nhn thy, nghe thy v cm thy c

(Visible organizational structures and processes hard to decipher).
Trc ht ta i tm hiu lp th nht: Biu hin b ni, qu trnh hay cu trc hu
hnh hay cn c gi l cc to tc ca doanh nghip (artifacts). Cc artifacts ny bao
gm nhng ci g th hin b mt ca doanh nghip nh logo, khu hiu, biu tng,
mu sc, ng phc, bng tn, bi ht... v d cu khu hiu ca Prudential l "Lun lun
lng nghe, lun lun thu hiu", ti liu giao dch, kin trc cng s, cc quy ch lm
vic, cch by tr khng gian lm vic ... Thm vo ngn ng v ting lng c th
ca DN cng to nn nhng vn ha khc nhau cho DN. Tuy nhin khi thy hoc nghe
nhng i tng th hin b mt ny (v d bu khng kh trang trng, trang nghim
VinhLoc

trong cc nghi l ) ngi ta ch c th cm nhn phn no v vn ha ca t chc y

ch cha th bit thc cht vn ha ca t chc .
Theo Edgar Schein: Nhng yu t trn ch l biu hin ca vn ha t chc ch bn
thn chng khng phi l vn ha ca t chc.
Vn ha t chc bao gm cc chun mc, cc gi tr, cc hnh vi, nghi thc truyn
thng c tnh su sc, n nh v c chia s (not only shared but deep and stable) bi
cc thnh vin ca nhm.
VHDN tn ti nhiu mc khc nhau. Ta phi hiu v qun tr mc su ca
chng.
2.

Lp th hai l Cc gi tr c ng thun (Espoused values), bao gm

chin lc, mc tiu, trit l, cc nhn nh chung (Strategies, goals, philosophies,

espoused justifications).
Lp th hai (lp trung gian) l mc tn thnh vi cc gi tr (espoused values).
S tn thnh, ng thun ny i t cha bit bit hiu cm nhn ng ra. Bao gm:
Th nht, s ng thun vi cc gii php hi nhp v thng nht ni b nh: (1)
ngn ng v khi nim chung (common language and concepts). (2) xc nh ranh gii
ca t chc: ngi trong & ngi ngoi ( group boundaries: who is in and who is out).
(3) Cch thc xc nh quyn lc (how relationships, rank, and authority are defined). (4)
cc thc, tiu ch khen thng v thng tin (how rewards and status allocated).
Th hai, ng thun v cc gii php lin quan n s tn ti, thch ng vi mi
trng bn ngoi nh: (1) s mng (mission), chin lc (strategy), mc tiu (goals). (2)
phng tin(means) cu trc; h thng; quy trnh.(structure, system, process). (3) h
thng pht hin v sa li (error-detection and correction systems).
lp th hai ny chng ta cn phn bit vn ha danh ngha (nominal culture) v
vn ha thc t (real culture) ca c lnh o ln nhn vin. Vn ha danh ngha l vn
ha th hin cc pht biu hoc tuyn b vn ha th hin tm nhn, s mnh, gi tr
ct li, cu khu hiu .. Tri li, vn ha thc t l nhng gi tr, chun mc iu chnh
nhng hnh x trn thc t. Hai vn ha ny c th khng ng nht, l s bt nht
gia ni v lm.
Th nht ta i tm hiu v s mng (mission) l mc tiu c bn, l do tn ti, l
VinhLoc

sng...ta em li cho ai ci g. Wal-Mart: to c hi cho nhng ngi bnh thng mua

c hng ha nh nhng ngi giu vn mua.
Th hai l v tm nhn (vision) l cc mc tiu c th nh lng hoc nh tnh
nhng thng l nh tnh (objectives) m cng ty cn t ti trong khong thi gian nht
nh.VD: t doanh s 125 t USD vo nm 2000 (Wal-Mart). Tr thnh mt H
Harvard ca min Ty (Stanford).
Th 3 l gi tr ct li (core values) l nhng phm cht, nguyn tc dn ng,
nhng cam kt cn phi gi gn bng mi gi, khng c nh i m bo c
c tm nhn, s mnh v cc mc tiu chin lc. Gi tr l cac c mun hng dn
hnh vi ca con ngi.
VD gi tr ct li ca trng H Kinh t - Lut l cht lng v hiu qu, nng
ng v sng to, hi nhp v pht trin, sc mnh lin ngnh.
Cui cng l chin lc, mc tiu (goals) l cc mc tiu, chin lc trong thi
gian chng 20 30 nm y l mc tiu c th t c (ging nh ngn ni chinh
phc), cn mc tiu ct li (objectives) l nhng ngi sao trn tri truyn cm hng
m khng bao gi t c.
Lp th hai ny cn c gi l o kinh doanh ca doanh nghip (l do tn ti, l
tng, hoi bo tnh cht nhn bn nhn vn, hn ngh ca thng hiu). M trong
bn cht ca vn o kinh doanh li l vn con ngi, con ngi c hn: c c
tnh v ng lc. Tm li lp th 2 c vai tr l gi tr ct li, ch ra hng i, l l
sng, l do tn ti ca doanh nghip. l s ng thun thng nht v tm nhn s
mnh gi tr ct li chin lc mc tiu ca mt t chc.
3.

Lp th ba l cc quan nim n, gi nh ngm (basic underlying

assumptions) bao gm nim tin mc nhin c tha nhn mt cch v thc, nhn thc,
ngh, tnh cm. Ngun gc su xa ca gi tr v hnh ng (Unconscious or taken-forgranted beliefs, perceptions, thoughts, feelings).
Quan nim n ca t chc bt ngun t cc gi tr, nim tin, quan nim n ca
ngi ngi sng lp cng ty v cc v lnh o ni tip nhau n (impose) vo cng ty.
y l nhng quan nim qua qu trnh hot ng thc tin t ra l thnh cng th s c
VinhLoc

chia s cho ton th nhn vin v mc nh (taking for granted) tr thnh cc quan nim
n ca cng ty, mc nh iu chnh hnh x ca t chc y.
Nh vy, cc quan nim n trong mt t chc/cng ty l cc quan nim n xut pht
t vn ha dn tc v nhng quan nim c c kt, khi qut t kinh nghim thc tin
kinh doanh thnh cng ca ngi lnh o, sng lp cng ty.
Vn ha DN ging nh c hnh (Onion) Geert Hofstede
Ta thy c hnh c nhiu lp v li, ci li l ci quyt nh cc lp bn ngoi. Vn
ha DN cng th, n c 3 tng v mi tng li c nhiu lp khc nhau. Tng th nht ca
vn ha t chc chnh l lp v, l b mt ca DN, n dng phn bit gia DN ny v
DN khc. Li ca DN chnh l nhng gi nh ngm ( basic underlying assumptions),
tm nhn, s mng, trit l... (lp th hai v ba), nhng ci m DN lm c. Phn li
ca vn ha t chc s quyt nh cc phn v bn ngoi. Vn ha t chc do vn ha
dn tc hnh thnh, vn ha phng ng, vn ha phng Ty (VN b iu chnh bi
vn ha phng ng), n bao gm rt nhiu nhnh: vn ha vng min, vn ha ngnh,
vn ha lnh o, vn ha ca cng ty m... to thnh lp cho vn ha t chc v nhiu
lp nh th cng vi ci li to nn cu trc ging c hnh.
Rt ra gii php:
Do VHDN c nhiu lp hay tng khc nhau nn xy dng VHDN khng ch dng
li nhng biu hin bn ngoi: cc tuyn b s mnh, tm nhn, logo, khu hiu, ng
phc, bi ht hay nhng nguyn tc ng x m hn th na, cn thit phi i vo thc
cht, nhng biu hin chiu su, ci li ca doanh nghip, khng c ng nht vn ha
t chc vi lp th nht v ch nghin cu b ni. ng thi vn ha t chc gn lin
vi vn ha t chc lnh o, hai phn ny c s gn b mt thit vi nhau nn i khi
iu ny c th gy nn sc cho vn ha t chc. Cc gi tr, quan nim n c lp
trnh su trong lnh o v t chc nn mun thay i t chc trc ht cn ty no
(unlearned) thay i ngi lnh o. Nu doanh nghip ch c nhng tuyn b, s mnh,
tm nhn, khu hiu rt hay, rt ku nhng lnh o khng th hin l ngi tht s c
tm v c tm, ni khng i i vi lm, t li, thiu cng bng, tr dp nhn vin th
cc hot ng xy dng vn ha doanh nghip hon ton phn tc dng. Khng bao gi
VinhLoc

c nn vn ha doanh nghip tt nu n khng c khi ngun t nhng ngi lnh o

tt.

VinhLoc

3.

Hy trnh by chiu kch individualism vs collectivism? Hy trnh by

nhng tiu cc c kh nng xy ra trong qun tr doanh nghip (nht l trong cc

doanh nghip nh nc) pht xut t tnh cng ng tnh cm v tnh t tr lng x
ca vn ha Vit nam truyn thng?
Individualism vs collectivism y l dimension c ng Geert Hofstede a ra
c dch l trng c nhn v trng cng ng.
Individualism

Collectivism

- S dng thng xuyn ch I (ti)

- Thng s dng t We (chng ta)

- Tr con t duy theo kiu I (ti)

- Tr con t duy theo kiu We

- Con ngi t t c thnh tch v

- Mi ngi t thnh tch v chu

t chu trch nhim c nhn.

trch nhim tp th.

- i ngh theo cp hoc c th mt

- i ngh theo tp th hoc theo gia

nh.

mnh.
- Mi ngi c k vng c kin
ring.

- Chnh kin b quyt nh trc bi

cc thnh vin nhm.

Hai c im ln quyt nh tch cch v tm l ca ngi Vit l tnh cng ng

v tnh t tr lng x.
1.

Tnh cng ng (communitarianism)

Theo GS. Trn Ngc Thm, c im ln nht nh hng n tnh cch ca ngi
Vit chnh l tnh cng ng vi biu tng sn nh, cy a, bn nc. Tnh cng ng
ny c ngun gc t truyn thuyt dn tc cho rng d c 54 dn tc khc nhau nhng tt
c cc dn tc Vit Nam u do m u C sinh ra cng mt bc trm trng, n ra trm
con. T ngn xa dn Vit c truyn thng m bc ln nhau theo truyn thng L
lnh m l rch v truyn thng hp tc trong cng ng Mt cy lm chng nn non,
ba cy chm li nn hn ni cao. L lt, hn hn, bo tp l nhng thin tai thng e
da s tn vong ca dn tc. Ngi Vit hiu rng ch c th nng ta nhau th mi tn
ti v pht trin c. Bn cnh , trong sut qu trnh dng v gi nc tnh cng ng
ny cng th hin rt r trong tnh cch ngi dn Vit. Ngi Vit lun cao s ng
VinhLoc

nht ging nhau: ng hng, ng mn, ng ch, ng i Hu nh trong lnh vc

no cng th hin tnh cng ng ca ngi Vit
Nhng tiu cc c kh nng xy ra trong qun tr doanh nghip xut pht t:
1.1.

Do thc con ngi c nhn b th tiu (tm l by n khn c khng

bng ngc n) nn nhn vin khng dm khng nh ci ti ca mnh, khng dm

ngc li vi kin tp th. Hp chnh thc khng dm phn i nhng sau th bn
tn, bnh lun khin doanh nghip khng nhng khng pht trin m tim n nhng
nguy c v, tt hu v tht li.
1.2.

Con ngi c tm l i x co bng cho ai cng nh mnh. i lin vi

tm l y l s k, ganh t, dm pha, xt nt, khng thch ai hn mnh khin mi

trng lm vic ti doanh nghip khng c thoi mi, vui v m lm cho nhn vin
cm thy chn nn.
1.3.

Tm l th ng, da dm, li, cha chung khng ai khc v c cng

ng lo dn n nng sut v hiu qu hot ng ca doanh nghip i xung nguy him

hn l s tc trch, v trch nhim.
1.4.

V ch tnh cng ng nn c ch ra quyt nh trong doanh nghip nh

nc theo kiu pht huy quyn dn ch tp th. Nhng thc cht l dn ch hnh thc
theo kiu co bng, n trnh, n y trch nhim c nhn, ha c lng khi c s c
hay c vn trong qun l c phanh phui th khng ai l ngi ng ra chu trch
nhim.
1.5.

Mun tn ti v pht trin c nhn lun phi ha mnh vo cng ng, c

gng khng lm mt lng cc thnh vin khc, lm xut hin tm l d ha vi qu, s

rt dy ng rng. Trong doanh nghip lun c hin tng bng mt nhng khng
bng lng. Hu qu l to iu kin cho tnh trng tham nhng, quan liu.
1.6.

Chu nh hng Nho gio, nn c hin tng gia trng cy cao bng

c trong qun l, tm l sp bao gi cng ng. Cc quyt nh u theo sp.

1.7.

V tnh cng ng nn ngi Vit rt trng th din, n mc thi qu

thnh bnh s din nn sng v hnh ng khc vi chnh mnh, nng hnh thc, xem nh
thc cht v ni dung, hay t i vt .
2. Tnh t tr (Village autonomy).
VinhLoc

i i vi tnh cng ng, chi phi vn ha ng x v tnh cch ca ngi Vit ni

chung v chi phi c cch hnh x v phong cch lnh o trong doanh nghip l tnh t
tr lng x tiu nng vi biu tng ly tre lng. Ngi Vit xa sng, sinh hot theo
lng, mi lng t tr vi ly tre lng bao quanh. V phi t tr v khc bit so vi lng
khc nn con ngi trong lng phi t cp, t tc l c s cho s cn c ca ngi
Vit. Tuy nhin, tnh cht kp kn ny lm ny sinh li sng ch k, b phi, cc b, tm
nhn thin cn
2.1.

Cn b lnh o c thi quen suy ngh mi vn u c cn nhc sao

cho mang li nhiu li ch cho bn thn mnh trc khi tnh n li ch chung c nc.
VD quy hoch th.
2.2.

Tp qun coi trng l hn lut, php vua thua l lng.

2.3.

Ph by hnh thc.

2.4.

Tm l d tha mn vi kt qu, min sao doanh nghip mnh c li hn

doanh nghip bn cnh l c, dn n khng bit ngh ln, khng bit lm n ln...
2.5.

cc doanh nghip nh nc, c quan cng quyn, vic tuyn chn, b tr,

bt cn c vo l lch, ng hng, quan h Hin tng ny c Fons

Trompenaars gi tn bng cp phm tr Source of status: achievement/ ascription)
2.6.

Mt s doanh nghip kinh doanh vi tm l tiu nng, mnh ai ny lm,

thm ch chp git min sao ti a ha li nhun trc mt. Kt qu lm mt i s tin

tng i tc, yu i s cnh tranh ca doanh nghip mnh v ca c nn kinh t.
2.7.

Cc doanh nghip trong nc d thiu nng lc cng ngh, ti chnh nhng

vn hin ngang ra trn mt mnh, khng chu lin kt vi ai dn n b p o v cnh

tranh gay gt bi s lin kt gia cc cng ty v tp on nc ngoi.
2.8.

Trong cng vic, khng gii quyt theo l m theo ch tnh, nng v tt xu

ch khng nng v ng sai, thin v cho ngi thn, gia nh.

2.9.

Doanh nghip xem quan h giao tip rng vi c quan cng quyn l iu

kin thun li cho hot ng kinh doanh. H qu khc l tnh chy cht, i km l
nn hi l, vi vnh ca cng chc.
xut gii php khc phc:

VinhLoc

Bi v VHDN gn lin vi lnh o. Cho nn, khc phc nhng h ly mang tnh
truyn thng trn trong doanh nghip cng phi xut pht t lnh o. Lnh o cn c
hiu bit v vn ha Vit Nam c th dn dt, ng vin nhn vin ca mnh cng
khc phc, gii quyt nhng tiu cc pht sinh. lm c iu l c mt qu trnh:
Qu trnh pht trin i hi con ngi c doanh nhn v gii lnh o phi c t
duy rng hn, g b tnh cc b, pht huy tinh thn qun php bt v thn. im mu
cht ca chin lc pht trin con ngi l thay th t duy lng x bng t duy quc gia,
quc t, phi tc ng trc tip vo nhn thc ca th h gii tr, thay i h thng gi tr
sao cho ph hp vi t duy trn phm vi ton cu.
Xy dng c cu t chc b my ca doanh nghip tht n nh, xc nh tm nhn,
chin lc hot ng ca doanh nghip trn th trng, ra cc quy nh, l li lm vic
r rng. Thng qua h thng cc quy nh , tinh thn tun th php lut v trch nhim
c nhn c tng cng, m bo hnh thnh mt mi trng lm vic quy c, to iu
kin cho mi c nhn, n v trong doanh nghip c iu kin ch ng trong cng vic,
nng ng, sng to, cao tnh minh bch trong hot ng sn xut kinh doanh. C
nhng quyt nh hp l trong vic xy dng h thng gi tr vn ha pht huy li th
ca vn ha dn tc v tip thu nhng gi tr vn ha hc hi t bn ngoi.
Trong s pht trin ca mt doanh nghip th vn thit lp k lut l yu t sng
cn (k lut l im yu ca lao ng ngi Vit Nam). Do vy, lnh o phi l ngi
c k lut, i u v l tm gng trong vic thc hin mc tiu ra lm ng lc
gn kt cc thnh vin trong cng ty.
Mun tp hp, pht huy mi ngun lc t cc c nhn n l gp phn vo s pht
trin ca doanh nghip, cn phi xy dng cho tt c cc thnh vin trong doanh nghip
thng nht cao v quan im, nhn thc v hnh ng trn tinh thn tun th php lut,
bo v li ch hp php, chnh ng ca c ng, ca doanh nghip v ca ngi lao
ng. Tt c cc thnh vin ca doanh nghip phi cng nhn v mt hng, cng lm
vic v nhng nhim v chung v v s pht trin bn vng ca doanh nghip.

VinhLoc

iu quan trng na l lnh o phi lun quan tm nng cao nng sut, cht lng
v o to con ngi trong doanh nghip. V d: chnh sch v lng, thng, tuyn
dng

VinhLoc

4.

Bn hy gii thch quan nim n trng gi tr chung (universalistic) vs

trng gi tr ring (particularistic) [hay cn c gi mi ngi bnh ng trc

php lut vs lut php bin i theo nhn thn] v ch ra cc khuyt, nhc im
trong qun tr cc doanh nghip nh nc Vit Nam.
Universalistic vs particularistic y l dimension c ng Geert Hofstede a ra
c dch l trng c nhn v trng cng ng. V d:
Gii thch cp dimension: universalistic- particularistic
y l quan nim ca Trompenaars
- Nn vn ha trng gi tr chung (Universalistic) tc ng dng lut l, nguyn
tc hon ton khch quan theo kiu "qun php bt v thn", l mi ngi u c quyn
bnh ng trc php lut. The universalist approach is roughly :"what is good and
right can be defined and always applied". p dng php tr (legalism): sn sng kin
tng ra lut php, khng n nang. V d ca thy
Mang tnh trng l, duy l (head focused): phn ng thin v ng sai, phi tri;
quyt nh c tnh cht l tnh da trn s liu thng k ca kho st thc t v th
trng, chn l thc nghim, nh lng, hnh thc, khch quan.
- Nn vn ha gi tr ring (Particularistic), (In particularist cultures far
greater attention is given to the obligations of relationships and unique circumstances)
theo kiu "php vua thua l lng" v l h qu ca trng quan h trong tnh cng
ng, lut php bin i theo nhn thn; thin v, trng quan h tnh cm, khng bnh
ng. p dng c tr: ch tn lm u, d ha vi qu, trnh mt mt nhau, dn xp tnh
cm l quan trng.
Nn vn ha gi tr ring mang tnh trng tnh, duy cm (hert focused): phn ng
thin v nn hay khng, hay hoc d, tt hoc xu; cc quyt nh da vo trc gic
v cm tnh, t da vo cc d liu khch quan ca cc con s thng k; chn l da vo
kinh nghim; nh tnh, ni dung, ch quan.

VinhLoc

C nn vn ha trng gi tr chung, tc ng dng lut l, nguyn tc hon ton

khch quan theo kiu qun php bt v thn nhng ngc li cng c nn vn ha
trng gi tr ring php vua thua l lng. V l h qu ca trng quan h trong tnh
cng ng v y cng l mt trong bn phi gi tr cn phi thay th cp bch hin nay.
Thi cng ng tnh cm tng l th mnh ca ngi Vit Nam trong sut lch s vn
ha nng nghip lng x nhng nay li bc l mt tri ca n. Tnh trng tnh trng cm
n su vo tim thc ca ngi Vit Nam v n iu chnh hnh vi ca h m h
khng nhn ra. Chng hn ly yu ght lm nguyn tc ng x. Thch ghi n v ban n.
Thch hi cc cu hi ring t v cho l quan tm, lun d ha vi qu, t nh, t, ha
thun trnh mt lng nhau
Cc khuyt im, nhc im trong qun tr cc doanh nghip Vit Nam
Tuy biu hin trng tnh ca ngi Vit Nam cng c u im ch: Trng tnh +
t duy tng hp, bin chng = li sng linh hot, iu ny to np sng linh hot, ty c
ng bin gip con ngi d thch nghi vi mi trng nhng c bn n vn tn ti nhiu
hn ch, khuyt im nh sau:
1 S n nh, on kt trong t chc, tp th c tnh gi to, gng p do "bng
mt khng bng lng".
2 Nghim trng hn l thc coi thng php lut: trn thu...
3 Thi quen ty tin, co gin gi gic, thay i lch lm vic, thay i iu khon
hp ng.
4 Khi quyt nh cng vic thng n o suy ngh, thiu quyt on.
5 Bao che cho nhng sai tri trong t chc
6 Tm cch a nhng ngi quen bit vo t chc d khng kh nng, trnh ,
thng lm n vi nhng ngi quen bit, c quan h.
7 Xem u t cho quan h vi cng quyn l mt cch t bo him cho doanh
nghip khi gp s c Nht thn nh th
8 Chn l kinh doanh c quy gn cho s thng thi, kinh nghim ca cc nh
lnh o c yu qu, knh trng.
VinhLoc

9 Nhng ngi lm vic lu nm, c kinh nghim, a v c coi trng hn ngi

tr tui, a v thp, cha c kinh nghim.
10

C cu mi nm phn u khng bng c cu mt ln tc nhng ngi

lm vic lu nm li khng c coi trng bng nhng ngi c thn th, ri bng g
cng khng bng bng lng.
11

Cc doanh nghip VN m c bit trong cc doanh nghip nh nc th

th t u tin c th xp nh sau: quan h, huynh , ngoi t, cng h, tr tu

12

Nhn vin khng dm ni tht, ni thng vi sp v s mt lng, b vi dp.

13

Hnh thnh t tng trong gii kinh doanh : trong kinh doanh, khng bit

nh v, chy cht th khng lm c g ht. Ngi ta cho rng, hu nh ngy nay

chuyn g ngi ta cng phi chy, chuyn chy cht li hay i km vi nn hi l
v vi vnh cng chc, ch ngha c hi. M nguyn nhn su xa ca nn ny xut pht
t c ch xin cho.
xut cch khc phc:
1 Cn c nhng quy nh trong t chc ht sc r rng v kim sot thc hin quy
nh phi cc k nghim khc, c hnh pht nng khi vi phm.
2 Hun luyn, gio dc cho cn b cng nhn vin ngay t khi mi vo t chc cc
quy nh.
3 To s cng bng gia nhn vin v qun l, cho nhn vin c quyn ni ln
kin.
4 a ra cc quyt nh da trn cc phn tch thay v da trn kinh nghim.
5 To iu kin cho nhng ngi c ti pht huy kh nng.
6 Tuyn dng ngi c kh nng thay v nhng ngi quen bit.
7 To mi trng lm vic c k cng, tn trng quy nh v php lut.

VinhLoc

5.

Bn hy tm tt cc im chnh (v cho bit ngha ca chng) trong

chng tm nhn ca quyn XY DNG TRNG TN v mc NH V

BN SC VN HA DOANH NGHIP trong quyn Th trng; chin lc; c
cu; nh v gi tr gia tng ca GS Tn Tht Nguyn Thim.
Chng 11: Xy dng tm nhn, hoi bo ca doanh nghip (Xy dng
trng tn Jim Collins).
Mt tm nhn gm hai phn ch yu: mt t tng ct li v mt vin cnh
tng lai. Gi gn ci ct li thc y s tin b; mt tm nhn xa xy dng trn s
lin kt gia hai yu t m v dng: mt mt n xc nh l do tn ti (t tng, ci bt
bin) ng thi mt kia ni v iu chng ta mong t c, tr thnh to ra. Theo
ui tm nhn ny ng ngha vi vic to ra lin kt v t chc v chin lc va gi
gn ci ct li, va thc y nhng tin book hng v mt vin cnh tng lai.
- T tng ct li ni ln nhng c tnh bt bin, ca mt t chc, chnh l yu
t mang tnh nht qun. Nhng nh sng lp v i u bit rng cc nh lnh o ri s
qua i, cc sn phm ri s li thi, th trng thay i, cng ngh mi xut hin, cc
phong cch qun tr mi n v i nhng ring t tng ct li mt cng ty hng u
lun bt bin, l kim ch nam cho s pht trin ca cng ty, ng thi n cng l cht kt
dnh trong mt t chc trong sut qu trnh pht trin ca n. Mt t tng ct li gm
hai thnh phn ch yu: gi tr ct li v mc tiu ct li.
Gi tr ct li: l nhng nguyn l c bn v bt bin ca mt t chc, n l mt
nhm nh nhng nguyn tc mang tnh dn ng, bt bin v khng cn gii thch, c
nhng gi tr v tm quan trng ni ti vi cc thnh vin trong t chc. V d, gi tr ct
li ca Disney l S tng tng v s lnh mnh , iu ny khng xut pht t nhu
cu th trng m ch n thun xut pht t mt nim tin ni ti cho rng l iu cn
c pht trin v gi gn; P&G th khng ch xem cht lng tuyt ho n thun l
mt chin lc kinh doanh, m coi l mt tn iu thing ling trong hn 150
nm lch s ca cng ty Ga tr ct li khng ph thuc vo mi trng bn ngoi,
nhng yu t cnh tranh hay tro lu v phong cch qun tr hin ti, v hin nhin
khng c gi tr ct li cho mi cng ty. iu quan trng khng phi l ni dung ca cc
gi tr ct li m l vic mt s t chc phi c gi tr ct li v nh rng cc gi tr ct
VinhLoc

li phi c kh nng ng vng theo thi gian nn cn ht sc cn thn v trung thc khi
xc nh gi tr ct li ca t chc v ch nhng ngi thuc nhm Sao Ha- hiu r
nht nhng gi tr ct li, c kh nng nht, c tin cy nht mi c tham gia xy
dng cc gi tr ct li.
Mc tiu ct li l l do c bn cho vic tn ti ca mt t chc. Gia mc tiu
ct li v gi tr ct li th mc tiu ct li kh xc nh hn v c nh gi quan trng
hn trong vic dn dt v truyn cm hng cho t chc. Mc tiu ct li phi th hin
c tinh thn ca t chc, phi khai thc c cc ng lc l tng ca nhn vin. V
d mc tiu ct li ca Sony l Tri nghim nim vui ca s pht trin v p dng
cng ngh cho li ch cng cng; Walt Disney Lm cho con ngi hnh phc
Khng nn nhm ln gia mc tiu ct li (bt bin trong hng trm nm) vi cc mc
tiu v chin lc kinh doanh c th (thng xuyn thay i trong mt thi gian di).
Mc tiu ct li th khng bao gi t c, n nh mt ngi sao tt chn tri, dn
ng nhng khng bao gi chng ta c th vi ti, bn thn mc tiu khng thay i
nhng n li khuyn khch, truyn cm hng cho nhng thay i khc cng ty khng
ngng thay i v tin b hn. V vai tr ch yu ca mt mc tiu l hng dn v
truyn cm hng nn khi xc nh mc tiu khng nn ni n sn phm hay khch hng
hin ti, phng php tt nht l tr li nm cu hi Ti sao? t c cu tr li cho
nhng mc tu ngha nht.
Tm li chng ta khng xc lp t tng ct li m khm ph ra n. T tng ct
li phi c nhn vo bn trong t chc ch khng nhn ra mi trng bn ngoi. Vai
tr ca t tng ct li l dn ng v truyn cm hng ch khng phi to ra s
khc bit v quan trng, ni dung ca t tng ct li khng m bo cho thnh cng ca
cng ty m tri li tnh xc thc, k lut v nht qun trong hnh ng v t tng mi
lm nn iu khc bit gia cc cng ty hng u v cng ty khc.
- Phn th hai trong khn mu Tm nhn l vin cnh tng lai. Vin cnh tng
lai gm hai phn nh: mt mc tiu to bo, quyt on cho thi gian t 10 30 nm
(BHAG Big Hairy Audacious Goal) v mt bn miu t c th tnh hnh cng ty sau
khi t c BHAG.

VinhLoc

 Mc tiu to ln v to bo (BHAG) trong khong thi gian t 10 30 nm. Vic

t ra mt mc tiu tm nhn xa nh vy i hi i ng qun l cng ty phi c tm
nhn xa, hoi bo ln v cc thnh vin phi tht s tin tongwr rng d sao chng ta
cng s lm c iu . mc ny c bn loi BHAG:
+ BHAG theo mc tiu: c th nh tnh hay nh lng. V d: Ford Dn ch ha
xe hi, Wal- Mart nm 1990 ra t doanh s 125 t o la vo nm 2000
+ BHAG theo i th cnh tranh: hng v vic nh bi mt i th mnh hn
mnh rt nhiu trong hin ti. V d, Nike nhng nm 1960 ra mc tiu Tiu dit
Adidas, Honda thp nin 1970 :Yamaha wo tsubusu Chng ta s bp i th
Yamaha
+ BHAG theo hnh mu: ph bin cc cng ty v t chc ang trn pht trin.
V d, Tr thnh i hc Harvard ca min Ty (i hc Stanford nhng nm
1946)
+ BHAG chuyn i ni ti: thng p dng nhng cng ty cn nhng thay i
ni b pht trin. V d, t c v tr hng u hoc th hai mi th trng
Cch mng ha cng ty kt hp sc mnh ca mt cng ty ln vi tnh nng
ng, linh hot ca mt cng ty nh (GE nhng nm 1980)
M t sng ng v tng lai: C th coi y l vic c th ha tm nhn thnh
mt bc tranh cu th, to ra nhng hnh nh sng ng trong tr c ca cc thnh vin. V
d, Henry Ford m t vin cnh tng lai khi BHAG (Dn ch ha xe hi) t
c nh sau: Ti s cung cp xe hi cho i a s ngi dn, Xe hi s c gi phi
chng, gip cho bt c ai i lm cng c th mua c, s dng thoi mi cng vi
gia nh. Khi ai cng c th c xe hi. Xe nga s bin mt khi cc xa l ca t
nc chng ta, xe hi s c coi l phng tin ng nhin , to ng n vic
lm vi lng cao cho rt nhiu ngi lao ng. . tng tnh thuyt phc cho bn
m t th cc nh lnh o nn th hin nhng tnh cm, cm xc khi ni v nhng c
m ca h. Bn cnh cng cn lu khng nhm ln t tng ct li, m c th y
l mc tiu ct li vi BHAG, bi l mc tiu ct li l l do tn ti c bn, ging nh
mt ngi sao dn ng khng bao gi vi ti c cn BHAG li l mc tiu c th c

VinhLoc

th t c trong mt khong thi gian nht nh. ng thi khi phn tch vin cnh
tng lai ta cng khng c cu tr li l ng hay sai.
Suy ngh v tm nhn l rt quan trng, nhng iu quan trng hn l to ra cc mi
lin kt trong t chc gn gi ct li v thc y s tin b hng v mt vin cnh
trong tng lai hn l ch n thun tuyn b m thi.
Mc nh v bn sc v vn ha doanh nghip: M hnh 8S v vai tr ca vic
chia s cc gi tr v mc ch ca doanh nghip trong vic t chc v vn hnh c
cu (Th trng chin lc c cu, Chng 4, Tn Tht Nguyn Thim)
T 1993 1999, M v chu u, vic ti c cu (reengineering) cc doanh
nghip kh n r, t vic downsizing (thu nh quy m) n rightsizing (ng quy m),
nhng k t u nm 2000 th phong tro ti c cu khng cn c cao na v n gy
ra qu nhiu vn . Thc cht ca vic ti c cu ny l sa thi nhn cng, iu ny tc
ng nhiu n tm l v nng sut ca cc nhn cng cn li. Chnh iu ny khin
cc nh qun l nhn ra mt vn nan gii trc v manh nha hng gii quyt,
l vic ti c cu mun trit , hiu qu th phi tnh n vic ti phn b cc ngun ti
lc cho by yu t cn bn ca t chc doanh nghip nm trong m hnh 7S ca
McKinsey gm: Stratedy (chin lc), Structure (cu trc), System (h thng), Staff
(Nhn s), Skill (tay ngh), Style (phong thi) v Shared value ( gi tr chia s).
Tht ra phng thc ti c cu tht bi l v vn v values (gi tr) ca chnh bn
thn vic ti c cu khng c t ra v vn chia s (share) cha ng mc. Values
y cn quan tm n tin lng, tin thng v cc gi tr tinh thn ca doanh nghip.
iu ny c ngha l tt c mi ngi u phi c i x nh nhau trong cng vic,
phi theo cng nhng tiu chun r rng v nng lc, cc vn lng thng hng
theo ng nng lc ng gp v hiu qu thc s mang li. Bn cnh , doanh nghip
c trch nhim lm cho nhn vin thy r ngha cng vic mnh lm c c s
ng vin tinh thn ngoi nhng quyn li vt cht c c. Ni cch khc, con ngi
ngoi nhng nhu cu vt cht phi c nhng gi tr cn c tn trng, do doanh
nghip mun pht trin phi chia s vi nhng con ngi nhng gi tr tinh thn c
th hin mt cch c th.

VinhLoc

Chng hn vi United Parcel Service (UPS) l mt tp on chuyn v chuyn pht

nhanh. Khng nh cc cng ty hot ng cng lnh vc khc, trung tm phn phi Bufalo
New York c t l quay vng nhn lc t nht: 6%. L do cho kt qu ny l do b
Jennifer Scroeger bit rng 30% lao ng lm m l sinh vin v ngi c thu nhp thp
nn yu cu lnh o UPS lm ba vic sau gim s vng quay: to iu kin cho
nhn cng l sinh vin c la chn gi lm vic ph hp, to iu kin cho nhng ai
khng c ngh nghip theo hc cc lp tp hun ngh v thay i khng gian lm vic
cho rng hn. Ba vic ny c b trin khai da trn mt gi tr tinh thn tm gn trong
cu khu hiu Open up new horizons !. Khu hiu ny khng ch ng vin i ng
nhn vin m cn khin khch hng cm thy hi lng.
Nm 1951, Akio Morita, mt trong hai ngi sng lp nn cng ty Sony sang c
t y i H Lan nghin cu v cng ngh in t. Trong bui tip n bi nhng i
din l ngi Nht ti y, khi thy mn trng ming c dn ra, nhng v i din
ngi Nht ly lm hnh din v khoe nhng chic nh cm trang t l hng xut khu
ca Nht. Ring Morita khi v k li cu chuyn vi nhn vin th by t thi v cng
nhc nh v trong khi vo nhng nm 1930, Nht c th sn xut oto vy m 20 nm
sau, ra nc ngoi cc v ny li ch t ho v nc Nht vi mt mn th cng bng
tm tre. Sau ln , Hy bit nhc l mt trong nhng gi tr tinh thn ng vin nhn
lc ca cng ty v lm nn mt Sony vi c ngi nh hin nay.
Bn cnh , mc ny cn nhn mnh Shared value chnh l cht keo gn kt hai
ch S quan trong u tin l Strategy v Structure. Bi l nu khng c s chia s cc
gi tr chug bi ni b tp th c c s ng lng nht tr trong vic thc hin chin
lc ra theo mt cu trc thch hp khi chin lc th c h ho v cu trc th c
vn hnh nh c. V khi ny th ngi lnh o c vai tr quan trng trong vic hnh
thnh v chia s cc gi tr chung ca doanh nghip v bn sc doanh nghip chnh l s
th hin mt cch c th ( thng qua hnh thi c trng ca cc quan h) nhng gi tr
chung c chia s trong tp th ca doanh nghip.
Chng hn vi hng Continental Airlines, vo mt bui sng sm th nhn vin
y thy George Bethume, tng gim c mi nhn chc ca hng t hng vn t
ngh quyt, cng vn c nhng th khng mang li hiu qu g trong vic vc dy cng
VinhLoc

ty v h to Dignity and Confidence (phm gi v tin tng). cng c tnh hnh mi

Bethume a ra mt chin lc mi thc hin bi mt c cu sn c, ng cao hai
gi tr mi ni trn v chnh mnh chia s hai gi tr vi ton b nhn vin bn hai vic
c th: Open Doors & 48 hours, ngha l ca vn phng gim c lun n tip mi
nhn vin khong k cp bc khi c yu cu (phm gi) v mi kin phi c chnh
gim c tr li trong vng 48 gi (tin tng) . Chnh iu ny khin chin lc mi
c thc hin thun li bi mt c cu c vi s ng lng cao. iu ny cng gp
phn ln n nhn thc ca cc nhn vin cng ty khi cc nhn vin ca hng u t
nguyn mang trn ngi m, o c logo v thng hiu ca Continental Airline, iu m
trc y hon ton khng c.
Tuy nhin, nu nh phn th hin trn th chng ta mi phn tch dc 3S, vn cn
4S cha ni n l System, Staff, Skill v Style. Thc cht Staff, Skill v Style ch c th
pht huy ht tim lc ng gp cho doanh nghip trong mt System mi c xy dng
trn nn tng ca nhng quan h c tnh vn ha (Culture) mi v c iu hnh
(Management) theo nhng phng thc thit thc nhm hng v vic thc hin cc mc
ch chung (Superordinate Goals) cui cng mi thnh vin trong tp th ca doanh
nghip u c hng cng sc mnh b ra
Nh vy, nu kt ni ni dung v cch trnh by ca hai biu Ba yu t cu
thnh/ th hin bn sc doanh nghip v ngh thut lnh o v Nm yu t cu thnh/
th hin vn ha doanh nghip v ng hng qun l ta s c m hnh 8S. Su ch S
c bn ca vic t chc c cu doah nghip (Strategy/ Structure/ System/ Staff/ Skill/
Style) ch c th vn hnh hiu qu khi su yu t c thit lp xoay quanh ci li
ca doanh ngip l s chia s cc ga tr (Shared values) v nhng mc ch chung
(Superordinate Goals) vn l nn tng to ra bn sc (Identity) v vn ha (Culture)
ca doanh nghip m vai tr ca lnh o (leadership) v b phn iu hnh
(Management) phi gnh vc nhng trch nhim khng th chi t thc y mt tp
th trong mt th trng ngy cng yu cu cc gi tr gia tng cao v gay gt

VinhLoc

6.

Hy phn bit gia s mng; tm nhn, gi tr ct li ca doanh

nghip? Cho bit c im v nhng yu cu c bn khi hnh thnh 3 yu t ni

trn? Lin h thc tin v vn nghin cu?
Tm nhn S mnh Gi tr ct li theo Jim Collin

S mnh (Mission): L l do c bn t chc tn ti, l l sng, l

hoi bo ln lao (em li ci g cho ai). Cc t chc thng th hin s mnh ca mnh
bng mt "tuyn b s mnh sc tch, ngn gn, gii thch t chc tn ti lm g
v s lm g tn ti.
V d: Matsushita: Hin dng mnh cho s pht trin hn na ca nn vn minh
th gii
c im v yu cu khi vit s mnh
- S mnh (timeless guiding principles) tn ti bt bin, nht qun n hng trm
nm khng thay i n khc vi mc tiu v chin lc kinh doanh, l nhng th lun
lun thay i.
- Cng ty khng bao gi t c s mnh, n nh nhng ngi sao sng trn bu
tri, c theo ui hoi m khng c. Ngi ta c th t c mc tiu v chin lc
kinh doanh c th song s mnh th khng bao gi hon ton t c.Vic khng bao
gi hon thnh c s mnh ng ngha vi mt t chc khng bao gi c ngng
thay i v tin b tin gn hn, xng ng hn vi mc tiu .
- N ch c vai tr khuyn khch, truyn cm hng (inspiring) cho cng ty.

Tm nhn (Vision) l vic ch ra ta cn t c g cho mnh trong tng

lai. y l cc mc tiu c th nh lng hoc nh tnh thng l nh tnh (objectives)

m cng ty cn t c trong mt thi gian nht nh nhm ti trong giai on 30 40
nm trong khi cc mc tiu chin lc ch trong vng 5 nm. Cng ty c th t c cc
mc tiu ca chin lc ch hon ton khng th t c s mnh hay mc tiu ct li.
V d: t doanh s 125 t USD vo nm 2000 (Wal-Mart); Tr thnh mt H
Harvard ca min Ty (Stanford).

VinhLoc

Mt tm nhn bao gm hai phn ch yu: mt t tng ct li v mt vin cnh

tng lai. T tng ct li ni ln nhng c tnh bt bin ca mt t chc, chnh l
yu t mang tnh cht nht qun, vt ln trn cc vng i sn phm/ th trng, cc
tin b cng ngh, cc phong cch qun tr v cc nh lnh o.T tng ny gm hai
thnh phn ch yu l:Gi tr ct li:y l nhng nguyn l c bn v bt bin ca
mt t chc, l mt nhm nh nhng nguyn tc mang tnh dn ng, bt bin v khng
cn gii thch.Mc tiu ct li: L l do c bn cho vic tn ti ca mt t chc.Vin
cnh tng lai gm hai phn nh, l mt mc tiu to bo, quyt on cho t 10 30
nm (BHAG Big hairy audacious goals) v mt bn miu t c th v tnh hnh ca t
chc khi t c BHAG .
c imv yu cu khi vit:
- Khng nn ln ln gia 2 khi nim: nng lc ct li (core competence) v tm
nhn. Nng lc ct li l khi nim ch kh nng ca cng ty, tri li tm nhn ch ra mc
tiu hay s mng (purpose) ca cng ty. V d: Sony c nng lc ct li l tiu hnh
ha sn phm nhng mc tiu ca Sony l Lm thay i nhn thc sai lm ca th gii
cho rng sn phm ca Nht l km cht lng.
- Khng nn m t dng sn phm hin ti, nhm khch hng hin ti, ngnh ang
kinh doanh ca cng ty.

Gi tr ct li (Core value) l nhng phm cht, nguyn tc dn ng,

nhng cam kt cn phi gi gn bng mi gi khng c nh i bo m t c

tm nhn, s mnh v cc mc tiu chin lc. Gi tr l cc c mun hng dn hnh
vi ca con ngi
V d:
- Honda vi gi tr chia s rt ng t ho: Honda ch to ng c ch khng phi
phc v gung my. Ga tr ny bt ngun t mt hnh ng rt ng t ho ca
Soichiro Honda, ngi sng lp hng Honda. Khi y, ban lnh o cng ty nhn c
hn ca mt phi on quan chc cp cao ca chnh ph Nht n lm vic. Tuy nhin
ngay trc khi phi on n, nhn c tin di phn xng c vi trc trc nn
Soichiro chy ngay n xng v qun mt cuc hn, iu ny khin on quan chc rt
VinhLoc

tc gin. Khi nghe tr l bo li s vic, ng xng thng ra bi xe v nu ln quan

im ny ca mnh.
c im
- Gi tr ct li ch c tc dng hng dn v truyn cm hng ch khng dng
khc bit ha vi cng ty khc, chng ch c tc dng thc y i vi cc thnh vin ca
t chc ch khng cn gy nh hng g vi t chc
- Mt cng ty c th quan tm nhiu gi tr gm cc gi tr khng ct li v cc gi
tr ct li. Ga tr ct li v nh r cc hoc r chut. Nu ct r cc cy s cht.
- Ga tr ct li khng ph thuc vo mi trng bn ngoi, nhng yu cu ca cnh
tranh, nhng tro lu v phong cch qun tr.
- Cc gi tr ct li phi c kh nng ng vng theo thi gian. Mt cng ty khng
nn thay i gi tr ct li ph hp vi yu cu th trng, ngc li, cng ty nn thay
i th trng (nu thy cn thit) gi vng nhng gi tr ct li ca n.

VinhLoc