Professional Documents
Culture Documents
Shtimi I Pemeve Frutore
Shtimi I Pemeve Frutore
3.
Hallkat teknologjike per prodhimin e fidanave frutore
Fidanishtet zakonisht zene siperfaqe relativisht te vogla dhe
madhesia e tyre varet nga sasia dhe struktura e fidanave qe
sht planifikuar te prodhohet. Nga 1 ha fidanishte zakonisht
mund te prodhohen rreth 30-40 mije fidana frutore (ose 60 mije
fidana hardhije). Nga kjo kuptohet se per te krijuar nje
pemtore me permasat 4 x 2,5 m, me sasine e fidanave te
prodhuar brenda nje viti mund te mbillen rreth 60 ha pemishte.
Vete struktura e fidanishtes perbehet nga keto sektore: i)
sektori i pemve mema; ii) sektori i shtimit dhe iii) sektori i
formimit.
3.1. Sektori i pemve mema
Te sektori i pemve mema, merren farerat per prodhimin e
filizave qe do te sherbjn si nenshartesa. Nenshartesat duhet
te plotesojne keto kritere:
te shtohen me lehtesi, shkalle te larte zenjeje dhe te kene
afinitet me mbishartesat;
ti pershtaten kushteve klimateriko-tokesore te zones ku
do te shkojne si fidane. Sipas prejardhjes ato mund te jene
me origjine te eger, te egera, te kultivuara.
Sipa fuqise se rritjes, ato mund te jene, me rritje te fuqishme,
mesatare dhe te dobeta. Pervec formes farore nga sektori
meme mund te merren edhe pjeset vegjetative te cilet
rrenjezohen dhe me pas behet shartimi i tyre. Gjithashtu ne
kete sektor merren edhe kalemat/sythat, te cilet do te
sherbjn si mbishatesa.
3.2. Sektori i shtimit
Molle e eger
30-40
5-6
Dardhe e eger
25-30
6-7
Qershi e eger
3-4
25-30
Kumbull
eger
2-3
40-50
250-300
100-120
500
60-80
Nerenxe
3,5-4,5
30-40
Trifoliate
3-4
20-30
Pjeshke
Kajsi
6.2.
Shartesorja/fidanishtja e vitit te dyte
Jane bimet/fidanat e shartuar qe vine nga viti i pare. Pas eljes
se sytheve, sythat e mbisharteses nxjerrin llastaret e rinj qe ne
Vjesht zakonisht prodhohen fidanat e brthamoreve te cilet
duhet te kene arritur madhesine e duhur dhe mund ti
nenshtrohen procesit te shkuljes. Ndrsa ato te faroreve,
arroret, bajamja, etj, vazhdojne te zhvillohen duke kaluar deri
ne shartesoren e vitit te trete.
Ne shartesoren e vitit te dyte zakonisht ndiqen keto procese
pune: i) Behet rishartimi me syth te zgjuar i llastareve te
pazena ne shartesoren e vitit te pare. ii) Ne shartesoren e vitit
te dyte behet shartimi i agrumeve, ullirit dhe hurmes. iii) Siper
pikes se shartimit behet prerja e nensharteses. iv) Vazhdohet
me sherbimet agroteknike si ato te shartesores se vitit et dyte.
Prerja e pjeses se nensharteses mbi piken e shartimit behet ne
dy faza. Faza e pare behet ne lartesine 15-17 cm e cila sherben
per te lidhur llastarin e mbisharteses me qellim qe te mos
demtohet. Kur llastari te kete arritur lartesine 20-25 cm dhe
sht drunjezuar, atehere behet prerja e dyte ne 0.5-0.7 cm
mbi piken e shartimit me pjerresi nga ana e kundert e shartimit.
Plaga duhet te dezinfektohet ose te lyhet me masti.
Per te marre nj fidan me nj kurore te formuar mir, sht e
domosdoshme qe te aplikohet Sistemi Krasites Formues i
Kurores, i cili duhet te filloje qysh ne kete vit. Llastaret qe dalin
anash fidanit duhet te pastrohen vazhdimisht. Ne momentin kur
fidani te kete arritur lartesine 70-80 cm i keputet maja. Pas ketij
momenti fillon nje shperthim i bujshem i sytheve anesore ku
nga ato te majes perzgjidhen rreth 4-5 llastare dhe te tjeret me
poshte shkurtohen ne 3-5 gjethe, me qellim ntrashjen e
kercellit. Nga fundi i Gushtit keto te fundit hiqen plotesisht. Pas
ketyre veprimeve, kryesisht fidanat e brthamoreve jane te
gatshem per tu shkulur dhe per tu mbjelle ne pemtore.
Ndrsa ato te faroreve, arroreve, agrumeve, ullirit, kalojne ne
shartesoren e vitit te trete.
6.3.
Shartesorja/fidanishtja e vitit te trete
Jane bimet/fidanat qe vine nga viti i dyte. Zakonisht ne kete vit
jane fidanat e faroreve, (molla, dardha,) si dhe te agrumeve. Ne
shartesoren e vitit te trete, ne drejtim te formimit te kurores,
zakonisht veprohet po ne ato procese si sht vepruar gjate
vitit te dyte per berthamoret. Ne momentin kur fidani te kete
arritur lartesine 70-80 cm i keputet maja. Pas ketij momenti
Procesi
i
shartimit. Pasi
bhet arja e
nnshartess,
me qllim qe
kalemat
te
vndosen
lirshem,
ne
trashesine
e
kalemit merret
nj
llastar
tjetr te nj
druri faredo
dhe
mprihet
ne formen e
nj pyke. Me
pas
kjo
vndoset ne mesin e te ares se nnshartess. Kjo ndihmon per
te lehtesuar punn gjat shartimit. Ruajtja e kalemave dhe
prgatitja/prerja e tyre priten ne te njjtn procedure ashtu si
u shpjegua ne mnyren e shartimit me kalem forma nnlkur
(pozicioni i sythit te par nga jashte), me nj ndryshim qe
qerimi i epidermes te mos bhet nga jashte kalemit, por nga
brenda tij, sepse pikrisht kjo pjes do te qendroje brenda
nnshartess.
Pas prgatitjes se kalemave, bhet vndosja e tyre me kujdes
qe shtresa e kambiumit te nnshartess te korrespondoje me
shtresen e kambiumit te mbishartess. Pastaj hiqet druri ne
forme pyke dhe bhet lidhja e dezinfektimi ashtu si u
shpjeguan te forma e shartimit me kalem nn lkur.
Zakonisht te kto lloj shartimesh, edhe perse lidhja bhet mir,
prsri ka raste qe me rritjen e temperaturave, nnshartesa ka
mundesi te lirohet te vndi i are dhe mundesia e znieve
sht me e vogel. Ne kete rast keshillohet qe pas lidhje me
rafie (apo material tjetr lidhs), te bhet edhe nj lidhje e dyt
me tel dhe me pas afrohet dheu i njome. Pas znjes hapet dheu
dhe teli pritet. Zakonisht dalin dy llastar (nga dy sythet) dhe
kur te jen rritur ne lartsine 12-15 cm njri eleminohet
(zakonisht lihet me i zhvilluari).
8.1.3.3.
Shartimi me kalem - forma me arje kryq
Edhe kjo
forme
shartimi
8.2.1.
fidanave
me
an
te
perdorshme jan: i) acidi nafta-lenacitik (ANA; ii) acidi betaindolilacetoik iii) acidi gama-indolil butirik. Perqendrimi i tyre
bhet sipas recetave te rekomanduara. P.sh., hormoni Acidi
gama-indolil butirik, perdoret me nj perqendrim rreth 25004000 (p.p.m) pjes per miljon.
Per te gjetur se gram hormon me 50% lende aktive mund te
perdoret per nj 100 litra uje me nj perqendrim te caktuar psh,
ne 3000 ppm, mnyra e perllogaritjes sht si vijon:
Duhet te dime se per nj solucion me perqendrim 1 ppm, do te
thote se ne 1 000 litra uje (= 1 000 litra uje X 1000 gr = 1 000
000 gr uje) duhen X gram lende hormonale. Per te llogaritur
sasine e grameve te hormonit qe duhen per 100 litra uje,
shumzohet sasia e lendes (hormonit) qe keshillohet me 10
(sasia e ujit 10x100 litra uje) dhe shuma qe del pjestohet me %
e lendes aktive te hormonit. Keshtu n.q.s nj hormon permban
48% lende aktive dhe duhet ta perdorim ate ne perqendrim 2
000 ppm, athere per te gjetur se sa gr lende hormonale duhet
per te tretur ne 100 litra uje, bejme llogaritjen 2 000 ppm x 10
= 20 000 ppm : 48 % e l.ak. te hormonit = 416 gr. Pra per te
formuar nj solucion me 2000 ppm ne 100 litra uje, athere
duhen 416 gr lende hormonale. Per te prodhuar jo me 100 litra
uje por 10 litra uje athere vlera e 416 pjestohet me 10, ose
41.6 gr lende hormonale. Nse duam vetem 1 lier uje
(solucion), athere 416 pjestohet me 100 dhe sasia e hormonit
per 1 liter uje duhet te jet 4.16 gr, e keshtu me rradhe.
Mjedisi (dherishtja ku jan vene per rrenjzim) duhet te jet e
njome dhe pa teprice lagshtire, ndrsa lagshtira ajrore duhet
te jet e lart rreth 100%. Kjo rregullohet duke hedhur ne ajer
lagshtire ne forme mjergulle (pajisje mjergullformuese) rreth
5-10 sekonda ne do 10-15 minuta. Gjat nates mjergullimi
nderpritet. Gjithashtu ndriimi diellore, sidomos ne fazat e para
sapo fillojne te dalin gjethezat e para, duhet te jet i pranishem
gjat te gjith dits. Temperatura e ajrit duhet te jet 18-22 0C
dhe ajo e tokes rreth 16-18 0C. Zakonisht ne kushte te tilla,
rrenjzimi zakonisht fillon ne ditn e 18-20 dhe mbaron rreth
ditve 60-70.
Pas kesaj periudh fidanat e rrenjzuar kaliten me temperatura
konstante rreth 15-200C, per rreth dy jave dhe hiqen nga serra.
Fidanat e rrenjzuar hiqen me kujdes dhe mbillen ne: i) Vazo
plastike/kartoni me dherishte dhe mbahet per 3-5 muaj me
Shumzimi me an te shpatullave