TRNG I HC NGOI THNG

KHOA TI CHNH NGN HNG

TIU LUN TI CHNH TIN T

NGHIN CU CC CUC KHNG HONG N CNG
TRN TH GII V BI HC RT RA CHO VIT NAM
Sinh vin thc hin: L Quang Vit
Trn Ha Hng
Nghim Xun Huy
Nhm trng: L Quang Vit
Lp: TCH301.1
Chuyn ngnh: Kinh Doanh Quc T
Ging vin hng dn: TS. Nguyn Th Lan

H Ni, 16 thng 12 nm 2016

-1515510138
-1515510043
-1515510050

MC LC
M U.........................................................................................................1
I. Mt s khi nim v vn lin quan n n cng..................................2
1. Nhng Khi Nim..................................................................................2
a) N cng..............................................................................................2
b) Khng hong n cng.........................................................................3
c) Nhng c trng c bn ca n cng.................................................4
d) Phn loi n cng...............................................................................5
e) Ngng an ton ca n cng..............................................................6
2. Nhn din khng hong n cng...........................................................8
3. Tc ng ca n cng..........................................................................10
a) Suy gim kh nng tng trng kinh t............................................10
b) Gim kh nng huy ng vn ca chnh ph...................................11
c) Gp nhng bt n v ti chnh..........................................................11
II.

Cc cuc khng hong n cng tiu biu trn th gii........................14

1. Cuc khng hong n cng cc nc chu M Latinh.......................14

2. Cuc khng hong n cng ti chu u..............................................16
3. Nguyn nhn dn n cc cuc khng hong n cng trn th gii. . .18
a) Thm ht ngn sch ln....................................................................18
b) S dng ngun vn khng hiu qu.................................................19
c) Thiu s minh bch trong cc hot ng ti chnh...........................21
d) Cc tc nhn khc.............................................................................22
III. Tc ng ca n cng n nn kinh t Vit Nam, bi hc rt ra cho
Vit Nam v km theo l nhng gii php cho Vit Nam........................23
1. Tnh hnh n cng Vit Nam............................................................23
2. Cc yu t to nn n cng Vit Nam..............................................26
a) Mc thm ht ngn sch ln............................................................26

b) u t cng ln, dn tri v km hiu qu.......................................27

c) M hnh pht trin cn da nhiu vo u t cng v n cng.......27
d) Ri ro t khi DNNN.......................................................................28
e) Kh nng qun l bc l nhiu im yu km.................................28
3. Tc ng ca n cng n nn kinh t vit nam.................................29
a) Tc ng tch cc ca n cng n nn kinh t Vit Nam...............29
b) Tc ng tiu cc ca n cng n nn kinh t Vit Nam...............29
4. Bi hc v gii php cho Vit Nam.....................................................31
KT LUN...................................................................................................33
TI LIU THAM KHO.............................................................................34

M U
Khng hong ti chnh ang din ra ngy cng lin tc vi cng
mnh v din bin phc tp gy ra nhng hu qu rt nng n i vi c
quc gia cng nghip pht trin ln cc nc ang pht trin. Bn cnh
khng hong ti chnh, ngy nay ngi ta cn cp nhiu v nghin cu
mt cch nghim tc hn mt loi khng hong mi Khng hong n
cng. Tnh trng n cng gia tng lin tc c cc nc pht trin vt qu
s tng trng ca nn kinh t (GDP) gy ra tnh trng mt kim sot trong
kh nng chi tr ca quc gia. in hnh l cuc khng hong n cng
chu M Latinh v gn y nht l mt s nc trong khu vc EU nh Hy
Lp v Ireland. Chnh iu nh ln hi trng bo ng cho cc nc
trn ton th gii phi suy ngh chn chn v tnh trng n cng ca chnh
quc gia mnh. Chnh v vy, nghin cu khng hong n cng v tc ng
ca n n th trng ti chnh tin t l vic lm ht sc cn thit v cp
bch hin nay khng ch Vit Nam m cn trong khu vc v trn ton th
gii.

I.

Mt s khi nim v vn lin quan n n cng

1. Nhng Khi Nim

a) N cng
N cng l mt vn phc tp v c nhiu cch nh ngha khc
nhau .

Theo Wikipedia
N chnh ph, cn gi l N cng hoc N quc gia, l tng gi tr
cc khon tin m chnh ph thuc mi cp t trung ng n a phng i
vay.
Vic i vay ny l nhm ti tr cho cc khon thm ht ngn sch nn
ni cch khc, n chnh ph l thm ht ngn sch lu k n mt thi im
no . d hnh dung quy m ca n chnh ph, ngi ta thng o xem
khon n ny bng bao nhiu phn trm so vi Tng sn phm quc ni
(GDP).
N chnh ph thng c phn loi nh sau:
N trong nc (cc khon vay t ngi cho vay trong nc) v n
nc ngoi (cc khon vay t ngi cho vay ngoi nc).
N ngn hn (t 1 nm tr xung), n trung hn (t trn 1 nm n 10
nm) v n di hn (trn 10 nm).

Theo IMF
N cng l ngha v tr n ca khu vc cng. Khu vc cng bao
gm khu vc chnh ph v khu vc cc t chc cng. Trong :
Khu vc chnh ph gm cc chnh ph trung ng, chnh quyn lin
bang, chnh quyn a phng.
Khu vc cc t chc cng gm cc t chc cng ti chnh v phi ti
chnh

Theo WB
N cng c hiu ton b nhng khon n ca chnh ph v nhng
khon n c chnh ph bo lnh. Trong :
N ca chnh ph l ton b cc khon n trong nc v nc ngoi
ca chnh ph v cc i l ca chnh ph; cc tnh, thnh ph hoc cc t
chc chnh tr trc thuc chnh ph v cc i l ca cc t chc ny, cc
doanh nghip nh nc.
N ca chnh ph bo lnh l nhng khon n trong nc v nc
ngoi ca khu vc t nhn do chnh ph bo lnh.

Theo Vit Nam

Theo lut qun l n cng ca Vit Nam c ban hnh nm 2009 th

n cng bao gm n chnh ph, n c chnh ph bo lnh v n ca chnh
quyn a phng.
N chnh ph l khon n pht sinh t cc khon vay trong nc,
nc ngoi c k kt, pht hnh nhn danh nh nc, nhn danh chnh
ph hoc cc khon vay khc do B Ti Chnh k kt, pht hnh, y quyn
pht
hnh theo quy nh ca php lut. N chnh ph khng bao gm cc
khon n do ngn hng nh nc Vit Nam pht hnh nhm thc hin chnh
sch tin t trong tng thi k.
N c chnh ph bo lnh l khon n ca doanh nghip, t chc
kinh t trong v ngoi nc m chnh ph ng ra bo lnh.
N chnh quyn a phng l khon n do y ban nhn dn cp tnh,
thnh ph trc thuc trung ng pht hnh, k kt hoc y quyn pht hnh.
Tuy c nhiu cch tip cn khc nhau v n cng, nhng v c bn n
cng l tng gi tr cc khon tin m chnh ph thuc mi cp t trung
ng n a phng i vay nhm ti tr cho cc hot ng kinh t v b
p s thiu ht ngn sch.
b) Khng hong n cng
Thut ng khng hong n cng l thut ng c s dng kh ph
bin trong lnh vc ti chnh tin t. C rt nhiu cc nghin cu, cc hc
thuyt a ra nhm tm hiu qu trnh hnh thnh ca mt cuc khng hong
n cng cng nh cch thc d bo v ngn chn n. Tuy nhin, cho n
nay vn cha c mt khi nim thng nht v khng hong n cng.
Theo IMF, khng hong n l vic mt quc gia khng c kh nng
chi tr cc khon n ca mnh hay b v n. Tuy nhin nh ngha ny ch
ng trong nhng nm 1980, thi k m nhiu quc gia khng th thanh ton
c cc khon vay ngn hng ca h. n nhng nm 1990, khi m th
trng tri phiu chnh ph ni ln th nh ngha ny khng cn hon ton
chnh xc.
Da trn nhiu nghin cu ca IMF, hai nh kinh t Andrea Pescatory
v Amadou N.R.Sy tng hp ra cc hnh thc ch yu ca khng hong
n. Khng hong n xy ra khi :
Mt quc gia v n . nh ngha ny c cc t chc tn dng tp
trung xy dng da vo kh nng khng chi tr c n vi cc du hiu
nh: C s chm tr trong vic thanh ton li hoc gc, ngay c khi vic
thanh ton chm c thanh ton trong thi gian n hn, khng c kh nng
chi tr khi vic thanh ton n hng nm theo lch trnh khng c thc hin

vo ngy o hn, hoc khi ngh hon i khon n mi bao hm nhng

iu kin km thun li hn so vi vic pht hnh ban u
Khon n xu hn. C th l:
Khon n xu v gc hoc li v ngha v bn ngoi i vi cc ch
n thng mi (ngn hng hoc ngi nm gi tri phiu) ln hn 5% tng
d n thng mi
C tha thun gia hn hoc c cu li n vi cc ch n thng mi
c lit k trong bo co ti chnh pht trin ca ngn hng th gii.
Cc khon vay quy m ln t IMF, mt quc gia ang tri qua khng
hong n nu: Quc gia c xp vo trng hp v n nh trong nh
ngha ca Andrea Pescatory v Amadou N.R.Sy . Hoc nhn c mt
khon cho vay ln (c iu kin) vt qu 100% hn mc n nh trc t
IMF.
Trong cc nh ngha ny th nh ngha th 3 l nh ngha c s
dng ph bin nht trn th gii. Nhn chung, khng hong n l tnh trng
mt quc gia khng th chi tr c cc khon n ca mnh, phi ngh
thng tho li v cc tha thun vay n, hon tr gc v/hoc li v phi
nhn mt khon ti tr chnh thc c quy m ln t IMF
c) Nhng c trng c bn ca n cng
N cng l khon n rng buc trch nhim tr n ca Nh nc.
Khc vi cc khon n thng thng, n cng c xc nh l mt khon
n m Nh nc (bao gm cc c quan nh nc c thm quyn) c trch
nhim tr khon n y. Trch nhim tr n ca Nh nc c th hin di
hai gc trc tip v gin tip. Trc tip c hiu l c quan nh nc c
thm quyn s l ngi vay v do , c quan nh nc y s chu trch
nhim tr n khon vay (v d: Chnh ph Vit Nam hoc chnh quyn a
phng). Gin tip l trong trng hp c quan nh nc c thm quyn
ng ra bo lnh mt ch th trong nc vay n, trong trng hp bn
vay khng tr c n th trch nhim tr n s thuc v c quan ng ra
bo lnh (v d: Chnh ph bo lnh Ngn hng Pht trin Vit Nam vay
vn nc ngoi).
N cng c qun l theo quy trnh cht ch vi s tham gia ca c
quan nh nc c thm quyn. Vic qun l n cng i hi quy trnh cht
ch nhm m bo hai mc ch: mt l, m bo kh nng tr n ca n v
s dng vn vay v cao hn na l m bo cn cn thanh ton v m v an
ninh ti chnh quc gia; hai l, t c nhng mc tiu ca qu trnh s
dng vn. Bn cnh , vic qun l n cng mt cch cht ch cn c
ngha quan trng v mt chnh tr v x hi. Theo quy nh ca php lut
4

Vit Nam, nguyn tc qun l n cng l Nh nc qun l thng nht, ton

din n cng t vic huy ng, phn b, s dng vn vay n vic tr n
m bo hai mc tiu c bn nh nu trn.
Mc tiu cao nht trong vic huy ng v s dng n cng l pht
trin kinh t x hi v li ch chung. N cng c huy ng v s dng
khng phi tha mn nhng li ch ring ca bt k c nhn, t chc no,
m v li ch chung ca t nc. Xut pht t bn cht ca Nh nc l
thit ch phc v li ch chung ca x hi, Nh nc l ca dn, do dn
v v dn nn ng nhin cc khon n cng c quyt nh phi da trn
li ch ca nhn dn, m c th l pht trin kinh t x hi ca t nc
v phi coi l iu kin quan trng nht.
d) Phn loi n cng
Phn theo ngun vay bao gm: vay trong nc; vay nc ngoi
Vay trong nc: Chnh ph vay thng qua pht hnh cng c n. U
ban nhn dn cp tnh vay u t pht trin kinh t x hi thng qua pht
hnh, u quyn pht hnh tri phiu chnh quyn a phng, vay t cc
ngun ti chnh hp php khc theo quy nh ca php lut.
Vay nc ngoi l khon vay ngn hn, trung - di hn phi tr li
hoc khng phi tr li do Nh nc, Chnh ph, doanh nghip v t chc
khc ca Vit Nam vay ca chnh ph nc ngoi, vng lnh th, t chc ti
chnh quc t, t chc v c nhn nc ngoi.
Phn theo ch th i vay bao gm: Chnh ph; chnh quyn a
phng; doanh nghip v cc t chc ti chnh, tn dng c
Chnh ph bo lnh
N Chnh ph l khon n pht sinh t cc khon vay trong nc,
nc ngoi, c k kt, pht hnh nhn danh Nh nc, nhn danh Chnh
ph hoc cc khon vay khc do B ti chnh k kt, pht hnh, y quyn
pht hnh theo quy nh ca php lut. N chnh ph khng bao gm khon
n do Ngn hng Nh nc Vit Nam pht hnh nhm thc hin chnh sch
tin t trong tng thi k.
N c Chnh ph bo lnh l khon n ca doanh nghip, t chc
ti chnh, tn dng vay trong nc, nc ngoi c Chnh ph bo lnh.
N chnh quyn a phng l khon n do y ban nhn dn tnh,
thnh ph trc thuc Trung ng (sau y gi chung l y ban nhn dn cp
tnh) k kt, pht hnh hoc y quyn pht hnh.
5

 Phn theo loi hnh vay bao gm: vay h tr pht trin chnh thc
(vay ODA); vay u i; vay thng mi
Vay h tr pht trin chnh thc (vay ODA) l khon vay nhn danh
Nh nc, Chnh ph Vit Nam t nh ti tr l chnh ph nc ngoi, t
chc ti tr song phng, t chc lin quc gia hoc t chc lin chnh ph
c yu t khng hon li (thnh t u i) t t nht 35% i vi khon vay
c rng buc, 25% i vi khon vay khng rng buc.
Vay u i l khon vay c iu kin u i hn so vi vay thng
mi nhng thnh t u i cha t tiu chun ca vay ODA.
Vay thng mi l khon vay theo iu kin th trng.
Phn theo thi hn vay bao gm: vay ngn hn; vay trung di
hn
Khon vay ngn hn l khon vay c k hn di mt nm.
Khon vay trung - di hn l khon vay c k hn t mt nm tr ln.
Phn theo loi li sut bao gm: li sut c nh; li sut th ni
Phn theo ch n v nhm ch n: ch n chnh thc; ch n t
nhn
Ch n chnh thc (bao gm ch n song phng l cc Chnh ph
hoc c quan i din cho Chnh ph v cc ch n a phng l cc t
chc ti chnh quc t a phng);
Ch n t nhn (bao gm cc ngn hng thng mi; ngi s hu
tri phiu; cc ch n t nhn khc khng thuc chnh ph hoc khng i
din cho chnh ph);
Phn theo cng c n bao gm: tha thun vay; tn phiu; tri
phiu; cng tri v cc cng c n khc
e) Ngng an ton ca n cng
Theo IMF

Theo , n quc gia khng vt qu 40% GDP hoc khng vt qu

150% kim ngch xut khu c xem l nm trong gii hn trung bnh.
nm trong gii hn an ton th n quc gia khng c php vt qu 30%
GDP hoc 100% kim ngch xut khu.
6

Tr n quc gia hng nm khng vt qu 20% kim ngch xut khu

v tr n chnh ph hng nm khng vt qu 30% thu ngn sch l mc
trung bnh. i vi mc an ton th tr n quc gia hng nm khng
qu 15% kim ngch xut khu v tr n chnh ph hng nm khng qu 25%
thu ngn sch.
Tuy nhin ch da vo ch s n cng/GDP khng th xc nh c
mt cch ton din mc an ton hay ri ro ca n cng m cn phi xem
xt n cng mt cch ton din trong mi lin h vi h thng cc ch tiu
kinh t v m ca nn kinh t quc dn, nht l: tc v cht lng tng
trng kinh t, nng sut lao ng tng hp, hiu qu s dng vn (qua tiu
ch ICOR), t l thm ht ngn sch, mc tit kim ni a v mc u t
ton x hi... Bn cnh , nhng tiu ch nh: c cu n cng, t trng cc
loi n, c cu li sut, thi gian tr n cng cn c phn tch k lng
khi nh gi tnh bn vng n cng... in hnh nh n cng khong 100%
mt nc nh Hy Lp ri vo tnh trng ph sn, trong khi n cng
ln ti hn 200% nh Nht Bn vn c coi l an ton, hay trng hp ca
Argentina, mt quc gia d c mc n cng di 60% v ngn sch ti
chnh kh tt, nhng vn xy ra khng hong n...
Ngoi ra, cng cn phi tnh n nhy vi cc c sc.Bi mc n
cho d c nh hn ngng, nhng vn c nhng c sc khng d bo c.
V d lm pht c th cao hay t gi c thay i th c th lm thay i hon
ton d bo. Mt iu rt then cht l cn phi c thng tin chnh xc a
ra quyt nh ng v to nim tin cho th trng.
Mt iu na cn lu chnh l nhng khon n ngm, cc khon n
ngn hng, n doanh nghip ca Nh nc vay m Chnh ph phi bo lnh.
y l nhng yu t tim n nhiu ri ro i vi nn kinh t.
VD: Mt s nh phn tch, khi phn tch n cng ca Nht Bn cho
thy c s khc bit kh ln gia n cng ca nc ny vi n cng ca Hy
Lp, th hin ch, 95% tri phiu chnh ph ca Nht Bn do ngi dn
nc ny nm gi, trong khi 70% n chnh ph Hy Lp do ngi nc ngoi
7

nm gi. Bn cnh , Nht cn t ch v t gi hi oi, d tr ngoi t

ca Nht cng mc rt cao (theo con s m B Ti chnh Nht Bn cng
b ngy 12-5, tnh n cui thng 4-2010, d tr quc gia ca Nht l
1,046.873 t USD).
Ta cn m rng cch thc suy ngh v hiu v n, bit qun tr n v
phn tch n mt cch cn trng, ch ng mc n khon n c
hnh thnh nh th no, bng cch no, thc trng nn kinh t ra sao v kh
nng tr n th no... N khng phi l xu, nhng cn phi tnh ton n
hai yu t: hiu qu t nhng ng vn vay v h qu lu di nu khng gii
quyt c dt im vn n chng hn nh to ra lm pht, gy nng cho
nn kinh t...
2. Nhn din khng hong n cng

Theo quan im ca Reinhart v Rogoff (Growth in a Time of Debt

2010 ) da trn nhng thu thp t 44 nn kinh t mi ni v pht trin trong
hai th k. Reinhart v Rogoff a ra nh ngha ngng n nguy him.
Ngng n nguy him c hiu l khi quc gi c khi lng n ( tnh trn
phn trm GDP) vt qua ngng ny th nn kinh t t quc gi gp
vn trong vic thanh ton cc khon n, s ng trc nguy c khung
hong n cng ng thi gp nhiu ri ro bt n v m. Ngng n c hai
nh kinh t tnh ton v ch ra rng : Tng s n trn GDP bng 90%. Hai
nh khoa hc cng ch ra rng i vi nhng nn kinh t ang pht trin, nu
trong tng s n cng, s n nc ngoi chim hn 60% th nn kinh t ri
vo ngng n nguy him .
Mt nghin cu khc ca Caner, Grennes v Koehler-Geib (2011) tip
tc i su phn tch thm v ngng n nguy him. Nghin cu ny s dng
s li u nhiu hn so vi nghin cu ca Reinhart v Rogoff, bao gm cc s
li u v n cng, tng trng, m ca nn kinh t, lm pht v GDP trong
thi k trc ca 101 quc gia (75 ang pht trin v 26 pht trin) trong
giai on 1980-2008, ng thi s dng m hnh kinh t lng. Kt qu cho
thy ngng n nguy him trung bnh cho tt c cc quc gia c ly s
li u l 77% GDP, vt qua ngng ny tng trng kinh t bt u suy
gim. Bn cnh , p dng tng t m hnh cho nhm cc quc gia ang
pht trin th con s ny l 64% GDP.
Kumar v Woo (2010) cng thc hi n mt nghin cu tng t, vi
s li u ca 38 nn kinh t tin b v mi ni vi dn s trn 5 tri u ngi,
ko di trong 4 thp k v cng s dng 21 m hnh kinh t lng. Ging
nh Reinhart v Rogoff, cc tc gi cng ch tm thy mt mi quan h i
nghch gia n cng v tng trng nu nh n cng vt qu 90% GDP.
Cc tc gi cng tm ra rng: i vi cc nn kinh t mi ni, tc ng ca
8

n cng ln 10 hn so vi cc nn kinh t tin b. C th, nu quy m n

cng tng thm 10% GDP, tng trng kinh t s suy gim t 0,15% n
0,2% ti cc nn kinh t tin b, trong khi con s ny ti cc nn kinh t mi
ni l t 0,3% n 0,4%. Ngoi ra, mc n ban u cao cng s to nn
nhiu ri ro hn. i vi cc quc gia m n cng vt qu 90% GDP,
mt mc gia tng n cng thm 10% GDP s i km vi tng trng gim
0,19%; cn nu mc n ban u ch t 30% n 60% GDP th con s ny ch
l 0,11%. Ngoi ra, Kumar v Woo cng m rng m hnh ca mnh nhm
xc nh nhng knh khc m h qu t n cng c th chuyn n. Kt
lun cho thy rng n cng cao s lm gim u t, lm chm tc tng
trong lng vn t bn cho mi lao ng, dn n h qu l suy gim nng
sut.
Mt nghin cu na ca Presbitero (2010) da trn s li u tng n
cng ti 92 quc gia c thu nhp thp v trung bnh trong khong thi gian
1990 - 2007 cng nhm tm kim ngng n nguy him. Nghin cu ny
tm ra h qu xu i vi tng trng nu n cng vo mc khong 90%
GDP. Vt trn mc ny, mt h qu xu hn rt nhiu s xy ra vi tng
trng bi qun l kinh t kinh t ngho nn cng nh nhng th ch ti t .
Presbitero kt lun rng nhng quc gia cng nghi p thnh cng hn nhiu
so vi cc quc gia ang pht trin trong vi c vay mn v s dng nhng
khong ti chnh trong nc v quc t m khng phi hng chu nhng ri
ro c th gy ra cho u t bi s tho vn, xoay vng chnh sch hay ln t
u t thng xuyn xy ra vi mc n cng ln. Ngc li, i vi cc
quc gia ang pht trin, h qu xu t vay n qu nhiu thng c xu
hng ln t nhng li ch c th t c t nhng ngun lc khc.
Ngoi ra nhn bit du hiu khng hong n cng cn phi da
vo mc H S Tn Nhim Quc Gia. H s tnh nhim quc gia phn nh
kh nng v s sn sng tr ng hn khon tin gc v li trong tng lai
i vi danh mc n ca mt quc gia. y l mt yu t c bn cc nh
u t nh gi mc sinh li v ri ro khi u t vo mt quc gia no
. Nh vy nu mt quc gia c H s tnh nhim quc gia cao th c kh
nng cao v sn sng tr cc khon n trong tng lai hn mt quc gia c
h s tnh nhim thp hn. Hin nay c ba t chc c ch s tn nhim quc
gia uy tnh nht th gii l S&P, Moodys, Fitch. Tuy c s khc bit v ch
s nhng nhn chung cc mc nh gi ca cc t chc ny u phn nh
ng mc ri ro i vi cc khon n ca cc quc gia .

3. Tc ng ca n cng

a) Suy gim kh nng tng trng kinh t

Trong nhng nm gn y, hu ht cc nh kinh t u cho rng trong
di hn mt khon n chnh ph ln (t l ca n so vi GDP cao) lm cho
s tng trng ca sn lng tim nng chm li v nhng l do sau:
Nu mt quc gia c n nc ngoi ln th quc gia buc phi tng
cng xut khu tr n nc ngoi v do kh nng tiu dng gim st.
Mt khon n cng cng ln gy ra hiu ng th ch cho vn t nhn:
thay v s hu c phiu, tri phiu cng ty, dn chng s hu n chnh ph
(tri phiu chnh ph). iu ny lm cho cung v vn cn kit v tit kim
ca dn c chuyn thnh n chnh ph dn n li sut tng v cc doanh
nghip hn ch u t.
N trong nc tuy c coi l t tc ng hn v trn gc nn kinh
t l mt tng th th chnh ch ch n cng dn ca chnh nc mnh, tuy
vy nu n trong nc ln th chnh ph buc phi tng thu tr li n
vay. Thu lm mo m nn kinh t, gy ra tn tht v ch v phc li x hi.
Ngoi ra, cn c mt s quan im cho rng vic chnh ph s dng cng c
n iu tit kinh t v m s khng c hiu sut cao v c hin tng
crowding out (u t cho chi tiu ca chnh ph tng ln).
Chnh ph mun tng chi tiu cng cng kch cu th pht hnh tri
phiu chnh ph. Pht hnh thm tri phiu chnh ph th gi tri phiu chnh
ph gim, th hin qua vic chnh ph phi nng li sut tri phiu th mi
huy ng c ngi mua. Li sut tri phiu tng th li sut chung ca nn
10

kinh t cng tng. iu ny tc ng tiu cc n ng c u t ca khu

vc t nhn, khin h gim u t. N cn tc ng tch cc n ng c
tit kim ca ngi tiu dng, dn ti gim tiu dng. N cn lm cho li
sut trong nc tng tng i so vi li sut nc ngoi, dn ti lung tin
t nc ngoi vo trong nc khin cho t gi hi oi tng lm gim
xut khu rng. Tm li, pht hnh tri phiu tuy c lm tng tng cu, song
mc tng khng ln v c nhng tc ng ph lm gim tng cu.
Nu coi vic nm gi tri phiu chnh ph l mt hnh thc nm gi
ti sn th khi chnh ph tng pht hnh tri phiu s ng thi phi tng li
sut, ngi nm gi ti sn thy mnh tr nn giu c hn v tiu dng nhiu
hn. Tng cu nhn c tc ng tch cc t vic tng chi tiu chnh ph
(nh pht hnh cng tri) v tng tiu dng ni trn. Tuy nhin, tng tiu
dng dn ti tng lng cu tin. iu ny gy ra p lc lm pht, v th tc
ng tiu cc ti tc tng trng thc (bng tc tng trng danh
ngha tr t l lm pht).
b) Gim kh nng huy ng vn ca chnh ph
Nu ri vo trng thi khng hong n cng th quc gia v h thng
ngn hng quc gia s b cc t chc ti chnh nh Moodys, Fitch, S&P
h mc tn nhim tn dng. Nh vy vic tip cn ngun vn ti thit
s gp nhiu kh khn khi cc nh u t cho rng mc ri ro ca cc tri
phiu chnh ph, tn phiu kho bc... ln v kh nng v n cao. S rt kh
tp cn vi cc ngun vn vay nc ngoi hoc s tip cn c vi mc
li sut cho vay cao nng ln nn kinh t.
c) Gp nhng bt n v ti chnh
Hin tng thoi lu u t t nhn
N cng ln lm gim tch ly vn t nhn (private saving), dn n
hin tng thoi lui vn u t t t nhn
Khi chnh ph tng vay n, c bit l vay trong nc, lc ny mc tch
ly vn t nhn s c thay th bi tch ly n chnh ph. Thay v s hu
c phiu, tri phiu doanh nghip hay gi tit kim ngn hng, dn chng li
s hu tri phiu chnh ph lm cho cung v vn gim trong khi cu tn
dng ca chnh ph li tng ln, t y li sut tng, chi ph u t tng
v c th dn n hin tng thoi lui u t khu vc t nhn (crowdingout effect). lm r vn ny, chng ta xt mi quan h cung- cu trn
th trng tn dng.
11

Ti Biu 1: Trng thi cn bng u

tin tiim E, ti li sut l i1 v tng
khi lng qu cho vay l L1. Khi Chnh
ph tng vay n, cu tn dng ca Chnh ph
(DG) tng ln mt lng bng DG s lm
ng cu tn dng ca nn kinh t dch
chuyn t D1 n D1 + DG. Kt qu l
im cn bng mi ca th trng ti E. Li
sut th trng tng n i2 v lng tin
cung ng tng ln L2. Li sut trn th
trng tng s lm gim nhu cu vn vay
ca cc doanh nghip cho u t. N cng lm gim nhu cu vay ca cc h
gia nh u t hoc mua sm cc loi hng ha nh t, nh ca...
Xoay x vi vn thm ht ngn sch v nhu cu chi tr cho cc khon
n cng ngy cng tang cao, th trng ti chnh ca cc quc gia Hy lp,
Italy, Ty Ban Nha ang ng trc nhng cn st khi li sut tri phiu
chnh ph ca cc quc gia ny lin tc tng cao v t n mc k lc k t
khi tham gia vo khu vc ng tin chung Euro. Thi im thng 8/2011, li
sut tri phiu Chnh ph Ty Ban Nha k hn 10 nm tng ln ti 6,45%,
ti Italy li sut tri phiu k hn 10 nm cng ln ti 6,18% gn bng li
sut tri phiu Chnh ph Hy Lp (TPCP k hn 10 nm vi li sut hn
7,8%) ti thi im quc gia ny phi cu cu cc khon cu tr quc t bi
nguy c v n cng.
Gim tit kim quc gia:
Thu nhp quc gia (Y) c xc nh tng ng vi tng sn lng
quc dn (GDP) theo cng thc: Y = C + S + T = C + I + G + NX = GDP (1)
Trong : Y: thu nhp quc gia; C: Tiu dng t nhn; S: tit kim t
nhn; T: thu tr i cc khon thanh ton; I: u t ni a, G: Chi tiu ca
chnh ph, NX: Xut khu rng.
Nh vy: S + (T-G) = I + NX (2) Hay: T- G = I + NX - S (3)
Phng trnh (3) ch ra rng, khi ngn sch nh nc thm ht (T-G<0)
tc I + NX < S, nh vy, nhng kh nng c th xy ra l: Tit kim t nhn
(S) tng, u t ni a (I) gim v xut khudrng (NX) gim. Khi chnh
ph tng vay n b p thm ht, chng ta ln lt xem xt nhng kh
nng ny c th xy ra v s tc ng ca n n tit kim quc gia:
(1) Tit kim t nhn tng (S): Trong thc t, mt s nh kinh t hc lp
lun rng, tit kim t nhn s tng chnh xc bng lng gim ca tit kim
ca chnh ph. Tuy nhin trong trng hp ny, chng ta tm thi gi nh
tit kim t nhn tng t hn phn tit kim ca chnh ph gim, chnh v
vy m tit kim quc gia gim.
12

(2) u t ni a gim (I): u t ni a gim dn n u ra l tng

vn ni a gim. Lng vn t, li sut tng, chi ph bin ca sn phm trn
mi ng vn s cao hn, nng sut lao ng st gim, t lm gim mc
lng v thu nhp trung bnh dn n gim tit kim quc gia.
(3) Xut khu rng gim (NX): Khi chnh ph tng vay n, li sut trong
nc tng tng Xut khu rng gim, u t nc ngoi gim c ngha
rng ngi dn ni a s s hu t vn nc ngoi hn. Trong trng hp
ny, thu nhp ngi dn ni a s gim, tit kim quc gia gim. Gim xut
khu rng cng l mt trong nhng nhn t dn n thm ht cn cn
thng mi. c bit, khi thm ht ngn sch v thm ht cn cn thng
mi cng xy ra s dn n hin tng thm ht kp gy tc ng tiu cc
n s pht trin nn kinh t. Xut khu rng gim, u t nc ngoi gim
c ngha rng ngi dn ni a s s hu t vn nc ngoi hn. Trong
trng hp ny, thu nhp ngi dn ni a s gim, tit kim quc gia
gim. Gim xut khu rng cng l mt trong nhng nhn t dn n thm
ht cn cn thng mi.
c bit, khi thm ht ngn sch v thm ht cn cn thng mi cng
xy ra s dn n hin tng thm ht kp gy tc ng tiu cc n s
pht trin nn kinh t.
N cng lm mo m cc hot ng kinh t, gy tn tht phc li
x hi:
D chnh ph la chn phng n vay n trong nc hay vay nc
ngoi th u c tc ng lm mo m cc hot ng kinh t, gy tn tht
phc li x hi.
Nu vay nc ngoi, ngun tr n c gc v li ch c th ly t cc
khon thu thu. Ngi dn phi chu mt khon thu cao hn trong tng lai
tr li cho cc i tng ngoi quc gia s lm gim thu nhp, gim tiu
dng... t gim cht lng cuc sng. Vay trong nc c th c coi l
t tc ng hn bi l do chnh ph n chnh cng dn nc mnh v cng
chnh h l ngi c hng th cc li ch do cc khon chi tiu cng to
ra. Tuy nhin, ngay c khi mt ngi b nh thu tr li cho chnh h do
ang s hu tri phiu chnh ph th vn c nhng tc ng khin cho cc
hot ng kinh t ca ngi b bp mo. D cho Chnh ph dng loi
thu no (thu thu nhp, thu tiu dng, thu ti sn), nh thu di hnh
thc no (trc tip, gin tip) cng s dn n nhng sai lch trong cc hot
ng kinh t ca mt c nhn nh thay i hnh vi tit kim, tiu dng, t
nh hng n cc hot ng kinh t vi m, v m khc nh: sn xut,
vic lm... Bn cnh , vic tng thu tr li v hnh chung to ra s
phn phi li thu nhp gia nhng ngi np thu v ngi s hu tri
13

phiu chnh ph, theo ngi np thu chc chn phi gnh chu s suy
gim v thu nhp, tiu dng hoc tit kim.

II.

Cc cuc khng hong n cng tiu biu trn th gii

1. Cuc khng hong n cng cc nc chu M Latinh

Khng hong n bt u M Latinh thp nin 80. Nhng ngun gc

manh nha t nhng nm 1970. Trong giai on , cc quc gia ln nh
Brazil, Argentina v Mexico pht trin kh mnh, ly ngun vn ch yu do
vay nc ngoi quy m ln. Ngun vn c s dng ch yu nng
cp, pht trin cng nghip trong nc v ci thin c s h tng.
n u thp nin 80, cc nc M Latinh bt u gp kh khn
trong vic tr n v nn kinh t th gii suy thoi nhng nm 1979, 1980
tc ng tiu cc n tng trng v xut khu ca cc nc ny. Mt
nguyn nhn khc l cc khon vay b s dng thiu thn trng v c lin
quan n tham nhng. T gia nm 1975-1982, cc khon n cng ca cc
nc Latinh i vi cc t chc ti chnh v ngn hng th gii tng vi t
l gp hng nm ln n trn 20%, khin tng n vay tng t 75 t USD
nm 1975 ln n hn 315 t USD nm 1983, trong , thanh ton li sut
v tr vn gc tng mnh, t 12 t USD nm 1975 ln 66 t USD nm 1982
(The berge 1999).
Hu ht cc t chc ti chnh v ngn hng th gii u t chi
hoc gim cho vay cc nc chu M Latinh khc. Trong khi , cc khon
n vay ca chnh ph cc nc li ch yu l ngn hn v cc nc gp kh
khn trong thanh ton n khi cc t chc cho vay t chi gia hn cc khon
vay. Hng t USD nhanh chng n hn thanh ton v cc dng vn bt u
thoi lui khi cc quc gia trong khu vc v cc nc khng cn c th vay
thm.
Cuc khng hong n ti y bt u vo thng 8/1982 khi Mexico
tuyn b v n. H qu ko theo l cc quc gia khc nh Argentina
(1982, 1989), Bolivia (1980, 1986, 1989), Brazil (1983, 1986-1987) v
Ecuador (1982, 1984).. Cuc khng hong gy nh hng ln ti nn kinh
t ca mi quc gia. Trong sut nhng nm u ca khng hong, tng
trng GDP cc nc trong khu vc ch cn hn 2%, mt con s kh thp so
vi nhng nm trc y.
c tin tr n, chnh ph cu vin nhng t chc quc t nh
Qu Tin t quc t (IMF) v Ngn hng Th gii (WB). t c tha
thun, cc nc phi chp nhn tht lng buc bng, ph gi ni t hay t do
ha thng mi ci thin nn ti chnh. Hu qu tt yu l kinh t tng
trng tr tr, thu nhp bnh qun u ngi gim v chnh lch giu ngho
14

ngy cng tng. n tn u thp nin 90, khng hong M Latinh mi

lng du.
Cuc khng hong n ti khu vc M Latinh c th chia thnh ba giai
on. Giai on u tin t trc din ra khng hong cho n nm 1985.
Trong giai on ny ,nhiu thay i v m c thc hin vi vic cc
nh kinh t v hoch nh chnh sch d on rng cuc khng hong s
din ra trong mt khong thi gian ngn ,cuc khng hong s kt thc ngay
khi cc nn kinh t c du hiu phc hi ( h thy rng y l cuc khng
hong thanh khon hn l mt cuc khng hong trong kh nng thanh ton)
(Cline ,1984).
Ti mt s quc gia, chnh ph th hin lp trng cng rn ca mnh
trong vic i ph vi cuc khng hong n, nh trng hp th tng Alan
Garcisa a ra quyt nh gii hn s vay n ca Peru di mc 10% doanh
thu t xut khu. Bn cnh l nhng c gng thnh lp mt lin hip gia
ch n ca khu vc ny. in hnh l cuc hi ngh din ra ti Cartagena,
Chile vo nm 1984 ( Sau ny gi l s ng thun Cartagena). Sau hi ngh
ny ,cc khon n ca Bolivia hay Venezuela vn phi tip tc tha hip trc
tip vi cc ngn hng ca h, cn Argentina vn t thi cng rn khng
chu tha hip. iu ny c th thy rng d c gng nhng khu vc ny
vn cha c c s ng thun nht nh trong khu vc, nhiu quc gia
mun t mnh gii quyt cc khon n ca mnh. Chnh s bo th ny dn
n vic trong khi M dn dn phc hi sau cuc khng hong ngn hng
,th khu vc M Latinh li cng ln su thm vo khng hong.
Bt u t thng 9 nm 1985 ,cuc khng hong bc vo giai on
hai, vi s khi u ca k hoch Baker ln th nht (Baker Plan) ti Seoul
nhm a ra c nhng iu chnh trong vic to ra nhng iu lut cho
vay hiu qu hn cng vi nhng gi tn dng i km vi n. Gi cu tr
ny vo thi im vn cha gii quyt hon ton khng hong , v
hai nm tip theo ,c thay th bng k hoch Baker ln hai, i mi trong
vic to iu kin cho cc hot ng mua li hoc trao i n v cho php
pht hnh tri phiu vi li xut thp.
Giai on ba bt u vo thng 3 nm 1989 ( gn by nm sau k t
ngy bt u cuc khng hong ) vi k hoch Brady (Brady Plan) ,bao gm
vic gim bt cn cn n ,i km vi vic to iu kin cho khu vc M
Latinh c cho vay mn t cc ngun ti tr chnh t nhn quc t . y
l giai on cui cng ca khng hong ,v cc quc gia M Latinh cng
dn i vo phc hi nn kinh t. Tuy nhin ,mt thp k suy thoi v khng
hong lm cho mc ng gp ca khu vc ny vo GDP th gii gim
1.5% cng vi vic GDP u ngi trong khu vc gim 8% so vi quc gia
cng nghip v 23% so vi mc trung bnh ton th gii.
15

2. Cuc khng hong n cng ti chu u

Cuc khng hong n cng chu u bt u t na sau nm 2009 vi

s gia tng mc n cng ca nhm PIIGS (B o Nha, Ireland, Italia, Hy
Lp v Ty Ban Nha). Hy Lp l quc gia u tin bc vo vng xoy ny,
vi vic mc thm ht ngn sch ti 13,6% GDP. N cng Hy Lp cng ln
ti 236 t euro, chim khong 115% GDP nc ny vo nm 2009. y l
kt qu ca mt qu trnh thc hin chnh sch ti kha khng bn vng
nhm kch thch kinh t sau suy thoi ton cu cui nm 2007. Nhng con s
chnh thc v thm ht ngn sch v n cng Hy Lp l mt c sc ln i
vi gii u t. Mc d chnh ph Hy Lp a ra nhng k hoch nhm
ct gim thm ht ngn sch nm 2010 xung ch cn 8,7% bng cc bin
php gim chi tiu cng v tng thu t 19% ln 21%, nhng cc nh u t
vn nghi ng kh nng thanh ton ca quc gia ny.
Bc sang nm 2010, EU v IMF phi a ra mt gi cu tr tr
gi 110 t euro nhm cu ly Hy Lp. i km vi gi cu tr ny l cc iu
khon buc Hy Lp phi ct b nhiu khon lng thng i vi nhn
cng, khng tng lng chnh ph trong vng 3 nm, thu gi tr gia tng
tng t 21 ln 23%. Ngoi ra, chnh ph cng nng tui ngh hu t 60 ln
65 i vi nam v 55 ln 60 i vi n.
Tnh hnh ca Hy Lp lc ny lm dy ln ni bt an trong gii u t
vo cc quc gia nh Ireland, B o Nha v Ty Ban Nha, do y cng l
cc quc gia vay n nhiu. Vo thng 11/2010, Ireland chnh thc tr thnh
nn nhn th hai ca cn bo khng hong n cng khi phi cu vin
ti EU v IMF. Bn cht ca khng hong Ireland vn l thm ht ngn
sch trm trng, nhng ngun gc chnh li khng ging nh Hy Lp. Chnh
ph Ireland phi b ra 50 t euro nhm cu ly 06 ngn hng ln ca quc
gia ny trc s v ca bong bng ti sn. Ngun chi ny lm cho thm
ht ngn sch ln ti 32% GDP. C th hn, chnh ph to ra mt nh
ch ti chnh mi, gi tt l NAMA (National Asset Management Agency)
nhm bin nhng khon n t nhn thnh nhng ti sn cng.
Bc sang nm 2011, B o Nha tip tc l quc gia th ba ri vo
khng hong khi tuyn b mc thm ht ngn sch ln ti 8,5% GDP,
cng vi n cng cng vt qu 90% GDP. y tip tc l hu qu
ca vic ch tiu cng khng hiu qu ca chnh ph quc gia ny. Vo
thng 5/2011, EU v M quyt nh vin tr 78 t euro nhm gip B o
Nha thot khi khng hong, vi iu kin quc gia ny phi c l trnh ct
16

gimthm ht ngn sch xung nh mc chung ca khi eurozone xung

cn 3% vo nm 2013.
Italia v Ty Ban Nha mc d cha thc s ri vo khng hong
nhng cng vo trong vng nguy him. Thm ht ngn sch ca Italia vo
nm 2011 mi ch mc 5% GDP nhng n cng xp x 120% GDP. Ty
Ban Nha th mc d n cng ch mi mc 72% GDP nhng thm ht ngn
sch li rt cao, gn 9% GDP.

17

3. Nguyn nhn dn n cc cuc khng hong n cng trn th gii

a) Thm ht ngn sch ln

Nh chng ta bit nhng tc ng ca cuc khng hong ti chnh
ton cu nm 2008 tc ng mnh m vo khu v ng Eurozone. in
hnh l ngun thu ngn sch gim, nhu cu ch tiu cng tng cao. Bn cnh
, thm ht ngn sch ca khu vc ng Euro tng cao, t l n cng/GDP
tng t 66,3% n 85,4% giai on 2006 - 2011, trong t l n cng ca
Ireland (t 24,9% nm 2006 ln 118,9% trong nm 2011) v B o Nha (t
64,7% nm 2006 ln 91,1% trong nm 2011).
S mt cn bng ca khu vc Eurozone cng l mt nguyn nhn
quan trng khc dn n tnh trng thm ht ngn sch ti EU. Trong khi cc
nc ln nh c, Php lun t mc tng trng cao v thng d ti khon
vng lai, th cc nc ph cn (Hy Lp, B o Nha, Ireland v Ty Ban
Nha) thng xuyn ri vo tnh trng thm ht. T nm 2002 n 2008,
thm ht ti khon vng lai ca cc nc ny bt u tng mnh do tip
nhn dng vn u t t nhn khng l t c v cc nc giu c khc vo
lnh vc bt ng sn.
cn bng li cn cn vng lai, khi phc li kh nng cnh tranh,
cc nc ny li khng th la chn phng n ph gi ng ni t, m buc
phi ti tr bng cch bn tri phiu Euro v chp nhn n bng ng Euro.
Tuy nhin, cc nh u t khng sn lng mua ti sn, t rt vn khi
pht hin Hy Lp khng th tr n vo nm 2009. Cc gii php khc c
a ra l tng cng xut khu, ct gim ngn sch, gim tiu dng v
18

tng tit kim trong nc, thanh l ti sn... nhng tnh kh thi v hiu qu
t c ti nhng quc gia ny u khng cao. C chnh ph v khu vc t
nhn u khng th tip tc ti tr thm ht ti khon vng lai v gp kh
khn trong vic tr n.
chu M Latinh, hu ht cc t chc ti chnh v ngn hng th gii
u t chi hoc gim cho vay cc nc thuc khu vc ny. Trong khi ,
cc khon n vay ca chnh ph cc nc li ch yu l ngn hn v cc
nc gp kh khn trong thanh ton n khi cc t chc cho vay t chi gia
hn cc khon vay. Hng t USD nhanh chng n hn thanh ton v cc
dng vn bt u thoi lui khi cc quc gia trong khu vc v cc nc
khng cn c th vay thm.

b) S dng ngun vn khng hiu qu

i vi khu vc ng tin Eurozone, chnh sch tin dung d di trong
Lin minh tin t chu u (EMU) trong sut mt thp k trc khi din ra
khng hong. Vo thi k ny, vic cc nc thnh vin c c hi thu ht
cc khon vn u t ln vi li sut thp kch thch cc quc gia p dng
chnh sch n by ti chnh, tn dng lin bin gii pht trin mnh, khuyn
khch hot ng vay v cho vay vi mc ri ro cao. Li sut ca nhiu
quc gia st gim mnh, c th, cc mc li sut thi hn 3 thng gim t
22% xung cn 3% Hy Lp, t 15% xung 3% Ty Ban Nha v Italia, t
20% xung 3% lreland. Li sut thp dn n hot ng cho vay qu
mc v cc khon chi tiu ho phng ca chnh ph din ra trong sut gn
mt thp k. Mt s ngn hng cc nc ny cho vay thiu trch nhim
dn n hnh thnh nn cc khon n khng l v tnh trng tng gi bt
ng sn. T nm 1998 - 2011, t l n/GDP tng t 90% ln 235% GDP
Ty Ban Nha, t 65% n 210% GDP & Ireland, t 28% n 100% GDP
& Hy Lp, v 55% n 150% GDP B o Nha. Khi bong bng bt
ng sn v, th trng nh t ng bng, cc khon cho vay bt ng sn
cc nc ny tr thnh n xu v h thng ngn hng phi i mt vi
nguy c sp .
Nim tin qu mnh m vo sc mnh ca th trng t do vi ngun
tn dng gi r di do dn n s tch t thiu bn vng ca n t nhn
(Ireland, B o Nha, v Ty Ban Nha) v n cng (Hy Lp v B o
Nha). H qu l bng n bong bng bt ng sn Ty Ban Nha v chi
tiu ngn sch qu mc Hy Lp, cng vi suy thoi kinh t ton cu d
n cc khon n cng tng cao. Nguyn nhn l do vic nh gi sai ri ro
ca th trng vn v phn b sai vn gia cc nc chu u trong thp k
trc khi cuc khng hong bng n: y cng l mt yu t quan trng
19

gp phn to nn cuc khng hong n cng. S thng nht ca Eurozone

nm 1999 mang li s hi t v li sut gia cc nc thnh vin, tri
phiu chnh ph ca cc nc sau khi chuyn thnh ng Euro u c mc
li tc nh nhau, chnh lch gia li tc tri phiu ca cc nc trong khi
gn nh l bng khng. Nguyn nhn v ri ro tri phiu chnh ph ca
Eurozone l bng khng, ECB v ngn hng trung ng ca cc quc gia
u xem cc khon n ny nh l cc ti sn th chp phi ri ro c s
dng trong cc hp ng mua li v cc giao dch v vn thng qua ti sn
th chp khc.
Cng nh khu vc Euro, s kim sot v kh nng s dng ngun vn
chu M Latinh cng thc s c nhiu sai lm. Sau c sc gi du tng
ln th nht, cn cn vng lai ca cc nc OPEC thng d. V thu nhp t
xut khu du vt qu kh nng hp th ca nn kinh t, cc nc OPEC
en gi hu ht s tin h kim c vo cc th trng tin t nh
London v New York, ni c coi l c an ton cao vi nhiu c hi u
t. Khon tin ny li c cc ngn hng em u t vo cc nc chu
M Latinh hin ang c tim nng tng trng kinh t mnh. Hu ht cc
khon tn dng bng USD di hnh thc cho vay hp vn bi cc ngn
hng quc t, c li sut th ni v ly li sut LIBOR lm c s. Cc ngn
hng thc hin cho vay vi li sut th ni v li sut tr cho tin gi cng l
li sut th ni. Khi li sut bin ng th cc nc con n chnh l ngi
gnh chu ri ro ch khng phi cc ngn hng. Hn na, v cc khon vay
ny u l khon vay Chnh ph, c Chnh ph ng ra bo lnh nn cc
ngn hng cho rng mc ri ro v n l khng ng k. y chnh l
nhn thc sai lm ca cc ngn hng khi h tin hnh cho vay o t ti chu
M Latinh.

Ngun WB
Mt v d in hnh l City Bank u t hn 174% d n tn dng
trn vn t c vo 5 nc chu M Latinh trong c Mexico
(Nunnenkamp-1986). Mexico v chu u c nhiu nt tng ng vi s d
20

tha ca tn dng gi r. T nhng nm 1970, kinh t Mexico ct cnh nh

cung cp du cho Anh, M, Nht Bn v d dng tip cn vi ngun tin
mt khng l t Ngn hng Th gii. Tuy nhin, cc khon tin ny khng
h sinh li v khng c Chnh ph Mexico a vo danh mc u t,
ging nh ti khu vc s dng ng tin chung chu u (Eurozone), hu ht
ngun tin i vay mn chy vo cc chng trnh phc li x hi t .
Vic u t qu nhiu vo kt cu h tng nhm y mnh cng
nghip ha dn n vic chnh ph bi chi ngn sch ko di mt cch trm
trng; Gia tng t l nhp siu do nhp khu nhiu nguyn, vt liu, cng
nh cng ngh sn xut t nc ngoi thc hin c mc tiu cng
nghip ha. Hai iu trn dn n s gia tng ngy cng ln nhu cu v
ngun vn ca chnh ph cc nc M Latinh. Do , h phi i vay rt
nhiu tin t cc quc gia pht trin khc v cc t chc ti chnh quc t.
c) Thiu s minh bch trong cc hot ng ti chnh
Thiu tnh minh bch v nim tin ca cc nh u t cc quc gia
nh Hy Lp, Ireland, B o Nha, Ty Ban Nha (trong EU) v cc nc M
Latinh; lm cho cng tr nn kh khn hn. S thiu minh bch trong s
liu thng k ca Hy Lp lm mt nim tin ca cc nh u t m quc
gia ny to dng c vi t cch l mt thnh vin ca Eurozone v
nhanh chng xut hin cc ln sng rt vn t khi cc ngn hng ca Hy
Lp, y quc gia ny vo tnh trng kh khn trong vic huy ng vn trn
th trng vn quc t. S ph thuc vo ngun ti chnh nc ngoi
khin cho Hy Lp tr nn rt d b tn thng trc nhng thay i trong
nim tin ca gii u t. Trong thi i hi nhp, th minh bch lun l mt
i hi ln ca cc nh u t. Khng hong n cng ca Hy Lp do chnh
ph khng minh bch cc s liu, c gng v nn bc tranh sng, mu hng
v tnh trng ngn sch v nhng chnh sch sp ban hnh khc phc
nhng kh khn v ngn sch hay vn kinh t v m do vy, hiu lc ca
nhng chnh sch s b hn ch nhiu.
Ngoi ra, cuc khng hong n cng cng bc l nhng khim
khuyt trong chnh sch qun l kinh t ca chnh ph cc nc ni ring v
khi EU ni chung. Sau khi EMU bt u i vo hot ng, c ch phi hp
gia chnh sch tin t v chnh sch ti kha vn cn nhiu hn ch v
khng kp thi. ECB thc th cc chnh sch tin t tp trung trong khi cc
quyt nh v chnh sch ti kha vn cn phn cp, chnh sch tin t cht
ch th chi tiu ngn sch ca cc quc gia li bung lng v thiu kim sot.
Gn nh mi quc gia u c gng theo ui cc mc tiu chnh sch n
cng ca ring minh, bi EU khng c nhiu quyn lc trong vic hoch
21

nh chnh sch hnh t ca cc nc thnh vin. EU trn cn thiu cc cng

c thc thi nhm kim tra, gim st c th tnh hnh tun th cc quy nh v
mc thm ht ngn sch v n cng theo Hip c tng trng v n nh
(SGP). Chnh ph cc nc EU gn nh khng thc hin bt c gii php
no, nh: tng thu i vi cc hng ha c gi tr tng thu ngn sch
trc tnh trng d n qu cao, do cc tc nhn kch thch t vic gim li
sut din ra sut mt thp k trc khi khng hong.
Khng th b qua mi lin h gia cuc khng hong ti chnh n
cng chu u v t tham nhng; khi Hy Lp, Italy, B o Nha v Ty
Ban Nha hu nh cha c bin php mnh chng li vn nn ny.Theo
Hi ng chu u, "ph tn" tham nhng ti cc nc Lin minh chu u
(EU) ln ti 120 t euro/nm, song cc nh phn tch cho rng con s thc t
cn cao hn. Hy Lp cn c nhc n rt nhiu v nn trn thu, khi tng
trng GDP danh ngha trong giai on 2000-2007 t mc trung bnh
8,25%, th mc tng v thu thu ch l 7% (Servera & Moschovis, 2008).
Ngoi mc chi tiu cng thng thng, Hy Lp cn phi tr gi cho khon
u t cng khng l cho Olympic 2004. b p cho khon thm ht kp
ny, Hy Lp i vay trn th trng vn quc t v trong sut mt thp k.
Trc khi din ra cuc khng hong ti chnh ton cu nm 2008, nc ny
tr thnh con n, vi tng s n nc ngoi ln ti 115% GDP nm
2009. n nm 2010, bo co ca OECD cho thy, n cng ca Hy Lp
ln ti con s 330 t Euro, tng ng vi 147,8% GDP. Cc chuyn gia
kinh t cho bit, d Hy Lp c thc hin c k hoch tht lng, buc
bng ko di 3 nm, n ca Hy Lp n nm 2012 vn tng ln mc 172%
GDP.
d) Cc tc nhn khc
Chnh sch ti kha lng lo
Nguyn nhn dn n cuc khng hong n cng chu u l s hn
ch trong c ch phi hp iu hnh trong khu vc s dng ng tin chung
(Eurozone), nht l gia tin t v ti kha. Cc quc gia trong khu vc ch
yu hp tc trong cc chnh sch tin t, nhm bo m duy tr gi tr ng
Eurozone, trong khi cc chnh sch ti kha li cha c c mt s ng
thun v hi ha tng ng. R rng, mc d c nhng quy nh c th
v mc thm ht ngn sch cng nh n cng, nhng li khng c mt c
ch gim st v qun l hiu qu i vi tng quc gia thnh vin. Chnh v
vy, s kin v n ti mt quc gia l Hy Lp ko theo khng hong
nim tin lan sang cc quc gia c chnh sch ti kha lng lo khc.
nh hng do nn kinh t M
22

M c sc nh hng ln n nn kinh t th gii. Khng ngoi tr,

M Latinh cng b nh hng rt nhiu bi nn kinh t v chnh sch ti
chnh tin
t ca M.
M hin l
i tc s
mt v c vai tr kinh t quan
trng ti khu vc, nht l i
vi Mexico cng nh
cc nc Trung M v
Caribe.
Cc
ngun ti chnh v u t v kiu hi hng nm ca M i vi khu vc ny
ln n 200 t USD. Theo thng k, trong tng d tr 700 t USD ca M
ti khu vc M Latinh, Brazil chim 335 t USD, tip theo l Mexico (131
t USD), Argentina (51 t USD), Peru (47 t USD), Chile (34 t USD) v
Venezuela (28 t USD). Do vy, khi thm ht ngn sch M tng ln nhanh
chng, lm cho mc li sut LIBOR tng t 9,5 ln 16,6% nm 1978. Li
sut cao y gi USD ln v nh vy lm tng gi tr thc ca cc
khon n nc ngoi bng USD ca cc nc con n v li sut trn cc
khon n cng tng theo.

III.

Tc ng ca n cng n nn kinh t Vit Nam, bi hc

rt ra cho Vit Nam v km theo l nhng gii php
cho Vit Nam
1. Tnh hnh n cng Vit Nam

Ti Vit Nam thi gian qua, n cng p ng c nhu cu b

sung vn cho u t pht trin v cn i ngn sch nh nc. Hin ti, n
cng ca Vit Nam vn ang trong gii hn an ton, phn ln cc khon vay
nc ngoi ca Chnh ph c k hn di, li sut c nh v u i.
Theo ng h o n cng ton cu ca The Economist, n cng Vit
Nam n ngy 11/6/2016 l 94,85 t USD, chim 45,6% GDP. Trung bnh
mi ngi dn Vit Nam ang gnh 1.039 USD n, tng ng gn 23
triu ng.

23

(N cng Vit Nam 6/2016 theo ng h o n cng ton cu ca

The Economist. nh chp mn hnh)
Nu nm 2006, mi ngi Vit Nam ch gnh 279 USD n cng th
nay tng gn 4 ln, ln mc 1.039 USD, theo ng h o n cng ton
cu ca tp ch The Economist.
Trong bi cnh n cng cng thng, mi y, B Ti chnh c vn
bn gi cc B, c quan Chnh ph, UBND cc tnh, thnh ph v Ngn
hng pht trin Vit Nam, ngn hng chnh sch x hi Vit Nam v cc Tp
on, Tng cng ty nh nc ngh cc n v nu trn s dng ngun vn
vay ODA, vay u i nc ngoi thc hin mt s cng vic nhm xy dng
ngng an ton vay ODA, vay u i khng nh hng trn n cng.
N cng tng cao l vn mang tnh lch s
N cng tng cao nh hin nay l vn mang tnh lch s, n cng
dn li do t nhiu nm trc, cch nhn nhn v s dng ngun vn vay
vn cn hn ch, chng hn cho rng vn r, thi hn di nn trong s dng
v qun l khng tht cht ch.
Lin quan n vic tr n, Vit Nam c th m phn vi cc ch n
h tr xo n, cho vay o n hoc cc ch n ny cng c th mua li
n. Trng hp bn vn nh nc tr n cng l mt phng n nhng
ch l gii php khi khng cn gii php no na.
V vic t l n cng tng nhanh chng trong nm qua, cn nhn
nhn gc mang tnh k thut. C th, y l vn lin quan n vic
thc hin song song k hoch ti chnh v k hoch u t trong khi GDP
trn thc t t c thp hn so vi d bo th cng tc chi u t li c
xy dng trn GDP d bo.
Theo thng k, trong giai on 2011- 2015, n cng gia tng nhanh
chng vi mc 16,7%/nm. Theo , cui nm 2015, v s tuyt i, d n
cng ln n 2.608 nghn t ng, gp 1,9 ln so vi cui nm 2011 (1.393
nghn t ng). V s tng i, cui nm 2015, n cng/GDP mc
62,2%, p st ngng kim sot 65% ca Quc hi.

24

 Mi ngi dn Vit Nam ang gnh 1.039 USD n

Trong bo co mi y ca Trung tm Nghin cu ngn hng TMCP
u t v pht trin Vit Nam BIDV dn kin ca nhiu chuyn gia cho
bit, quy m n cng thc t c th cao hn so vi mc cng b do cch
thc xc nh n cng ca Vit Nam v mt s t chc quc t uy tn c s
khc bit.
C th, n cng theo tiu chun Vit Nam da trn nguyn tc: trch
nhim thanh ton thuc v ch th i vay; cn n cng theo tiu chun quc
t c xc nh trn c s: ch s hu thc s hay php nhn ng sau ch
th i vay phi c trch nhim thanh ton.
Theo , n cng theo tiu chun quc t s bng n cng theo tiu
chun Vit Nam cng vi n ca: Ngn hng Nh nc, cc doanh nghip
nh nc, t chc bo him x hi v an sinh x hi v mt s a phng.
Cn c theo tiu chun quc t, nhiu chuyn gia a ra c tnh v cho
rng t l n cng/GDP ca Vit Nam vt mc 100%.
Bo co ca BIDV cng ch ra m s bt cp trong vic s dng n
cng nh mt phn ng k ca n cng c s dng tr n thay cho
u t pht trin, hiu qu s dng khng cao nht l u t cng v doanh
nghip nh nc.
Bn cnh , c cu chi ngn sch khng bn vng cng nh hng
n hiu qu s dng n cng, chi ngan sch ch yu l chi thng xuyn
mc tng trng 18,44%/nm trong khi chi u t pht trin t 2013 n
nay ch mc 4,8%...
25

Ngoi ra, BIDV cng ch ra nhng ri ro lin quan n n cng hin

nay l ch tiu n phi tr c gc v li c nguy c tin st vt ngng cnh
bo, ngha v tr n tng nhanh trong khi ngun tr n cng khng bn
vng, n cng tc ng tiu cc vi nn kinh t, gy sc p cn bng ngn
sch nh nc.
Cng theo BIDV, Chnh ph lin tc pht hnh tri phiu Chnh ph
b p h qu quy m n cng tng theo tn sut v quy m pht hnh tri
phiu Chnh ph. Li sut cng b y ln cao, gy kh cho doanh nghip t
lm gim ngun thu ca ngn sch nh nc thanh ton cc khon
vay.
Trc , nm 2006, n cng ca Vit Nam l 23,34 t USD, chim
43,9% GDP. Trung bnh mi ngi dn Vit Nam gnh 279 USD n. Nh
vy, sau cha y 10 nm, n cng Vit Nam tng ln gp 4 ln v trung
bnh mi ngi dn gnh gp 3,7 ln n cng so vi 2006.
2. Cc yu t to nn n cng Vit Nam

a) Mc thm ht ngn sch ln

N cng pht sinh do cc cp chnh quyn chi tiu nhiu hn thu, nn
phi vay n b p chnh lch thu - chi, l h qu trc tip ca thm ht
ngn sch. Bo co bo co kinh t v m 2012 "T bt n v m n con
ng ti c cu" do y ban Kinh t ca Quc hi cng b cho rng thm
ht ngn sch v n cng ca Vit Nam tng nhanh trong thi gian qua.
Theo bo co ny, thm ht ngn sch din ra lin tc trong khong hn mt
thp k qua v c mc ngy cng gia tng. C th, thm ht ngn sch
khng bao gm chi tr n gc ca Vit Nam trung bnh trong giai on 2003
- 2007 ch l 1,3% GDP, nhng con s ny tng hn gp i, ln 2,7%
GDP trong giai on 2008 - 2012. Nm 2009, con s thm ht ngn sch
khng bao gm chi tr n gc theo bo co ca B Ti chnh l 3,7% GDP,
trong khi con s tng ng ca Ngn hng Pht trin Chu (ADB) v
Qu Tin t Quc t (IMF) cao hn nhiu, ln lt l 6,6% v 9,0% GDP.
Trung bnh trong hai nm 2009- 2010, con s thm ht ngn sch ca Vit
Nam thuc din cao nht so vi cc nc trong khu vc, vo khong 6%
GDP/nm. Con s ny gp khong 6 ln so vi con s tng ng ca
Indonesia, gp 2 ln so vi Thi Lan. Cui thng 7/2016, Quc hi thng
qua quyt ton ngn sch nh nc 2014 vi tng thu ngn sch nh nc
(NSNN) l 1.130.609 t ng, tng chi ngn sch l 1.339.489 t ng, v
bi chi l 249.362 t ng. So vi d ton, mc bi chi ny cao hn 11%.
26

ng lu , s liu quyt ton nm 2013 cho thy mc thm ht ngn sch

trn thc t cn cao hn nhiu so vi d ton, ln ti 46%.
b p bi chi Vit Nam buc phi vay trong nc v vay nc
ngoi. Do s n vay c s dng vo nhng mc ch khng sinh li nn
ton b s chi tr n gc phi trng va pht hnh n mi, c bit l vay
trong nc v ngn sch Nh nc Vit Nam ang ng trc vng xoy n
nn vi quy m Chnh ph ngy cng ln.
b) u t cng ln, dn tri v km hiu qu
u t cng v u t ca DNNN c th tc ng trc tip n n
cng thng qua knh: (i) Chnh ph i vay u t; (ii) Chnh ph vay v
cho vay li; (iii) Chnh ph bo lnh cho DNNN i vay u t; v (iv)
chnh quyn a phng vay trc tip hay gin tip u t ti a phng.
Tuy nhin, hin nay Vit Nam cc thnh phn u t cng ny khng c
bc tch chi tit v thng k y hng nm. Trong giai on t 20012010, tng u t ton x hi ca Vit Nam thuc vo din cao nht th gii,
trung bnh t 40,8% GDP v c tc tng 18,7% mi nm. Trong , t
trng u t cng, mc d c xu hng gim trong vi nm gn y, nhng
vn ng mc xp x 40% trong tng u t ton x hi. Vi vic tit
kim trong nc v tit kim quc gia ch chim ln lt khong 28,5 v
32,5% GDP, th s gia tng nhanh ca tng u t ton x hi, trong c
u t cng, to ra s chnh lch ln gia tit kim v u t ca nn
kinh t. S chnh lch ny dn n s gia tng nhanh ca vay n nc ngoi
nhm b p cho khong trng tit kim - u t trong nhng nm va qua.
c) M hnh pht trin cn da nhiu vo u t cng v n cng
Nguyn nhn chnh gy ra n cng Vit Nam mc cao c cho l
m hnh tng trng kinh t theo hng pht trin da qu nhiu vo tng
vn u t.
Trong nhng nm va qua, m hnh tng trng ca Vit Nam cn
da nhiu vo u t (c bit l u t cng), bn cnh cc yu t khc.
Kt qu l t l u t lun mc kh cao, khong 40 - 42% GDP, thm ch
cn ln ti 46,5% GDP vo nm 2007. Trong khi , hiu qu mang li t
u t ngy cng gim st. H s ICOR ca Vit Nam cao hn ng k so
vi cc nc c cng trnh pht trin. Chnh v vy, li ch t tng trng
v tng thu ngn sch cha b p c cc chi ph lin quan n gia tng
u t cng v n cng, t nht l trong ngn hn.
d) Ri ro t khi DNNN
c nh hng gi vai tr ch o trong nn kinh t, cc DNNN
nhn c nhiu s u i ca Chnh ph mi gc tip cn tn dng,
27

t ai, khai thc ti nguyn, tip cn th trng, bo h c quyn, v.v

n cc hu thun v mt chnh tr khc. Thc t cho thy, cc doanh nghip
ny c nhng ng gp nht nh trong qu trnh cng nghip ha v to
vic lm Vit Nam, c bit l trong nhng nm u ca cng cuc i
mi. Tuy nhin, s m rng nhanh chng v quy m ln s tham gia trn lan
trong mi ngnh ngh gn y ca cc DNNN, kt hp vi vic thiu mt c
ch gim st cht ch v minh bch khin cho cng tc qun l cc
DNNN b bung lng, hiu qu kinh t ca cc doanh nhip ny sa st trm
trng gy ri ro ln cho nn kinh t. Bn cnh hiu qu u t thp, th hin
qua ch s ICOR cao, DNNN cn th hin kh nng yu km trong qu trnh
to vic lm cho nn kinh t. C th, mc d chim xp x 40% tng u t
c nc nhng khu vc nh nc ch to ra khong 10% vic lm cho ton
x hi. Trong khi , khu vc kinh t ngoi nh nc vi 35% tng u u
t nhng li to ra ti 87% vic lm cho ton nn kinh t. c bit, trong s
cc DNNN th cc tp on kinh t nh nc nhn c s hu thun ln
ca Chnh ph vi k vng a chng tr thnh nhng mi nhn ca nn
kinh t. Tuy nhin, thay v tp trung vo cc hot ng kinh doanh ct li,
nhiu tp on li nhanh chng pht trin thnh mng li chng cht hng
trm cc tng cng ty, cng ty con v cng ty lin doanh, lin kt. Cc tp
on ny thc hin u t dn tri vo cc ngnh ngh kinh doanh khng
phi th mnh ca mnh, bao gm u t ti chnh, ngn hng, chng khon,
bt ng sn, khai thc khong sn, xy dng, thng mi, khu ngh dng,
v.v m trong , Tp on Cng nghip Tu thy Vit Nam (Vinashin) l
mt v d in hnh.
e) Kh nng qun l bc l nhiu im yu km
Vit Nam hin cha c mt y ban chuyn trch qun l v n cng
dn n vic thiu tp trung, thm ch thiu minh bch trong qun l, s
dng vn, to iu kin thun li cho vic tham nhng. iu ny lm gia
tng lo ngi v vic n cng c th tr thnh mi e da th hai, sau lm
pht.
Vic phn nh trch nhim gia cc c quan trong vn n cng
cn cha r rng. Vit Nam c ci rt c bit, l i khi ngi i vay
khng phi l ngi tr n, v ngi tr n khng phi l ngi i vay nn
Cc u mi v qun l n cng khng c, dn n tnh trng trch nhin
trong qun l n cng vn cha r (Ch tch Hi K ton v Kim ton
ng Vn Thanh).
Khu vc Chnh ph cha c tch bch r rng ra khi phn cn li
ca khu vc cng v phn cn li ca nn kinh t. Chnh sch v vai tr
qun l ca khu vc cng cha c cng khai c th. Do qun l n cng
28

cha cht ch nn t l tht thot ca cc cng trnh u t nh nc c

tha nhn khng chnh thc l t 15% n 45%.

3. Tc ng ca n cng n nn kinh t vit nam

a) Tc ng tch cc ca n cng n nn kinh t Vit Nam

B thm ht ngn sch
Thng thng, n cng l h qu trc tip ca thm ht ngn sch v
quy m n cng ng bng quy m thm ht ngn sch tch t qua cc nm.
V nguyn tc, b p thm ht ngn sch, chnh ph cc nc phi vay
trong v ngoi nc, ch khng c pht hnh tin trnh nguy c xy ra
lm pht cao. Vay nc ngoi gy dng c mt lng vn theo yu cu,
nhm t c cc mc tiu v chi ph v ri ro, p ng c cc mc tiu
qun l n khc ca Chnh ph ra.
u t
Khi c mt d n yu cu nhiu v vn hay cng ngh m chnh ph
khng tim lc th vay nc ngoi s gii quyt c phn no vn
vn.
b) Tc ng tiu cc ca n cng n nn kinh t Vit Nam
nh hng ngc t cc chnh sch khi n cng qu ln:
Khi n cng qu ln, vic tht cht chi tiu, thc hin chnh sch tht
lng buc bng gim thm ht ngn sch l iu kin phi p ng
c nhn s h tr cn thit t cc t chc tn dng quc t. Tuy nhin,
trong thi im hin nay, khi nn kinh t ton cu mi thot khi khng
hong, bt u c du hiu phc hi do kt qu ca cc gi kch thch kinh t
m chnh ph cc nc chi ra trong nhng nm trc y, th vic ct
gim chi tiu, tng thu s lm gim u t, km hm s phc hi ca nn
kinh t, lm chm tc tng trng, thm ch c th y nn kinh t vo
khng hong kp.
B h bc tn nhim
Khi n cng lin tc tng cao, nn kinh t b h bc tn nhim theo
bo co ca cc t chc chuyn i nh gi tn nhim cc cng ty v quc
gia khc, nim tin ca ngi dn v gii u t b lung lay, khi nn kinh
29

t d tr thnh mc tiu tn cng ca cc th lc u c quc t. Khi , cc

qu u t ln lp tc bn ra loi tri phiu ny, ng thi t chi mua vo
trong cc t pht hnh tip theo. Nu chnh ph mun huy ng tin t th
trng ti chnh s phi chp nhn chi ph vn cao hn v sau , ri vo
vng xoy: tip tc b tt bc tn nhim.
Tc ng t n chnh ph ti tng trng kinh t
Trong nhng nm gn y, hu ht cc nh kinh t u cho rng trong
di hn mt khon n chnh ph ln (t l ca n so vi GDP cao) lm cho
s tng trng ca sn lng tim nng chm li v nhng l do sau:
Tng cng xut khu tr n nc ngoi v do kh nng tiu
dng gim st.
Gy ra hiu ng th ch cho vn t nhn.
Tng thu tr li n vay chnh cng dn nc mnh => Thu lm
mo m nn kinh t, gy ra tn tht v ch v phc li x hi.
Ngoi ra, cn c mt s quan im cho rng vic chnh ph s dng cng
c n iu tit kinh t v m s khng c hiu sut cao v c hin
tng crowding out (u t cho chi tiu ca chnh ph tng ln).
Pht hnh tri phiu tuy c lm tng tng cu, song mc tng khng
ln v c nhng tc ng ph lm gim tng cu.
Gy ra p lc lm pht, tc ng tiu cc ti tc tng trng
thc
Gnh nng cho ton b nn kinh t cng vi ri ro chnh lch t
gi.
N cng mc cao s ko theo mc bi chi ngn sch ln v
dn dn s tr thnh gnh nng cho nn kinh t.
Trong khi trong chin lc pht trin kinh t ca Vit Nam
trong nhng nm gn y, Chnh ph ang c k hoch trin khai
nhiu d n h tng ln nh nh my in nguyn t, ng st cao
tc, nn t l n nc ngoi s tng vt. Nhn li qu trnh ny,
c lc Nh nc phi i vay vi t gi ch 11 nghn Vit Nam ng
quy i bng 1 USD, th thi im hin ti t gi quy i ln n
30

mc trn di 22 nghn Vit Nam ng quy i bng 1 USD. Nh vy

l khon chnh lch t gi ny ton b nn kinh t ca chng ta phi
hng chu.
4. Bi hc v gii php cho Vit Nam

Hin nay, ri ro n cng Vit Nam ph thuc vo nhng yu t

chnh nh tc tng GDP, lm pht, li sut, mc thm ht ti khon vng
lai v d tr ngoi hi ca quc gia. Bn cnh , cuc khng hong n
cng chu u nhng nm gn y cng phn no c tc ng trc tip v
gin tip n Vit Nam, do EU l mt i tc kinh t, thng mi v u t
quan trong. Cuc khng hong n cng cc chu u v cc nguyn nhn
lin quan chnh l bi hc qu bu cho Vit Nam trong qu trnh pht trin,
nht l khi m hnh pht trin cn da nhiu vo u t cng v n cng. C
th:
Th nht, Vit Nam cn quan tm hn n vic chuyn i m hnh
tng trng ca mnh t chiu rng" sang chiu su.
Trong nhng nm va qua, m hnh tng trng ca Vit Nam cn
da nhiu vo u t (c bit l u t cng), kt qu l t l u t lun
mc kh cao, khong 40%-42% GDP trong khi ch c 27~30% GDP l
ngun vn tit kim ca cc h gia nh, nhiu hn 10% nhng ngun vn
t bn ngoi (FDI, ODA, nhng khon vay khc). y l mt t l rt cao so
vi trung bnh cc nc trong khu vc v trn th gii. Chnh v vy, li ch
t tng trng v tng thu ngn sch cha b p c cc chi ph lin quan
n gia tng ut cng v n cng, t nht l trong ngn hn. M hnh tng
trng da qu nhiu vo ngun vn u t bn ngoi s d b tn thng
nu kinh t th gii ngng tr. Do , gim lng vn u t t bn ngoi
trong cu trc vn nhm gim s ph thuc vo ngun vn nc ngoi v
thc y pht trin da trn u t c hiu qu l cn thit trong m hnh
pht trin kinh t ca Vit Nam.
Pht trin ni lc nn kinh t cn tp trung vo vn gia tng hm
lng gi tr gia tng trong xut khu bng cch: Gim nhp khu nguyn
ph liu cho sn xut hng xut khu thng qua vic u t pht trin cc
ngnh cng nghip h tr; tng hm lng cng ngh cao trong sn xut
xut khu c nhiu sn phm tinh v t sn phm th hn; y mnh hn
na hot ng xc tin thng mi, nng cao nhn bit v thc hnh v vn
thng hiu cho cc sn phm ca Vit Nam trn th trng th gii.
Th hai, Vit Nam phi quan tm hn na n k lut ngn sch, nht
l lin quan n chi tiu cng v u t cng.
31

Bn cnh nhng h ly i vi bt n kinh t v m, u t cng gp

phi nhiu vn lin quan n dn tri, lng ph, km hiu qu. Sit cht
k lut u t cng v chi tiu cng s lm gim quy m chi ngn sch cn
thit t cc mc tiu pht trin, qua gip thm ht ngn sch v n
cng tr nn bn vng hn.
Vic Vit Nam cn lm hin nay l nn tht cht cng kh, thc hnh
tit kim v ch tiu cng hp l, thn trng trong nhng d n u t quy
m ln tiu tn mt lng ln vn t nhng khon n nc ngoi. Ngoi ra
tng k lut chi tiu cng v u t cng cn c th thng qua cc bin php
bao gm nng cao hiu qu doanh nghip nh nc, ti cu trc u t cng,
xc nh cc mc tiu u tin pht trin ph hp...
Th ba, kim sot v nng cao k lut ngn sch bng vic cng khai
minh bch thng tin v ngn sch nh nc v n cng, cng b nhng
thng tin v chnh sch chnh xc.
Bo m minh bch thng tin trn phng din ny cn gip tng
cng s gim st ca cng ng i vi hiu qu ngn sch nh nc, qua
, gip phng nga nhng ri ro lin quan n n cng. Theo IMF, vic
thc hin kim ton cc hot ng vay n hng nm ca chnh ph c
giao cho mt c quan c lp nhm nng cao tnh khch quan v minh bch
v nhng thng tin ny.
Th t, phi hp tt cc chnh sch kinh t v m, c bit l chnh
sch tin t v chnh sch ti kha. y l vic lm cn thit nhm hng ti
n nh kinh t v m, qua to dng mi trng thun li cho tng trng
kinh t bn vng v to ngun lc cho u t cng.
Th nm, Vit Nam cn y mnh qu trnh hp tc vi cc nc
khc nhm hng ti bo m an ninh ti chnh chung khu vc.
Trong iu kin hi nhp kinh t quc t ngy cng su rng, nhng
kh khn ti chnh ca cc quc gia xung quanh s nhanh chng gy ra cc
tc ng ly lan i vi nn kinh t Vit Nam v ngc li. Chnh v vy,
ch ng hp tc v an ninh ti chnh khu vc s l mt nh hng tt
nhm nng cao kh nng ng ph vi nhng ri ro lin quan, trong c ri
ro v n cng.

32

KT LUN
S sp ca nn kinh t c coi l nhng hnh mu tng trng
ca chu M Latinh, chu u l nhng bi hc nhn tin i vi tt c cc
nc, bt k l giu hay ngho. Mi e da v khng hong n cng vn
ang tip din v c nguy c lan rng ra cc quc gia trn ton th gii,
trong c Vit Nam. Nghin cu v n cng, nhng nguyn nhn, tc ng
v nh hng ca n t c c nhng gii php ph hp trong vic
qun l n cng v ngn nga khng hong n cng l vn cp bch v
cn c thc hin ngay.
Khng hong n cng l cn bnh truyn nhim kh tr v ang ly
lan thnh i dch m hin ti mt mt cha c thuc cha, mt khc cc
loi thuc km hm cng ang dn mt tc dng.
Tuy nhin, vic qun l n cng nh th no ri dn n khng
hong n cng ca mt quc gia, mt khu vc th khng phi ngy nay mi
xy ra chng ta nghin cu, tm cch hn ch, gii quyt nhng tc ng
ca n i vi s pht trin ni chung, m trong lch s cc hnh thi kinh t
- x hi tn ti cng xy ra i vi cc m hnh nh nc tng ng. y
l iu m cc nh qun l kinh t phi au u suy ngh.
Cho nn vic nghin cu c su rng v khi qut n u cng
khng th a ra mt gii php ti u cho mt Chnh ph ca mt quc gia
c. iu quan trng l phi linh hot trong cng tc s dng cc gii php
qun l, hn ch n cng.

33

TI LIU THAM KHO

1 Cc bn tin n nc ngoi, B Ti chnh
2 http://www.vtc.vn/moi-nguoi-viet-dang-ganh-bao-nhieu-tien-no-congd261523.html
3 Tp ch khoa hc v o to ngn hng s 5 (9+10)/2003
4 Tp ch TH TRNG TI CHNH TIN T s 19 (436) thng
10/2015
5 Growth in a Time of Debt 2010
6 Koehler-Geib (2011)
7 Public Debt Sustainability in Developing Asia
8 Website: taichinhthegioi.com; mof.gov.vn; gso.gof.vn; sbv.gov.vn

34