Professional Documents
Culture Documents
Louann Brizendine - Erkek Beyni
Louann Brizendine - Erkek Beyni
Louann Brizendine - Erkek Beyni
ERKEK BEYN
Dr. L o u a n n B r i z e n d i n e
e v ir e n :
Gl Tonak
sev
NDEKLER
T e e k k r...................................................................................................... 9
Erkek Beyni (em a)............................................................................... 13
Barollerdeki N roh orm onlar.......................................................... 17
Bir Erkein H ayatnn Safh alar.......................................................19
Giri: Bir Erkei E rkek Yapan N ed ir?...........................................23
1. Erkek ocuk B e y n i.......................................................................... 31
2. Ergen E rkek B e y n i........................................................................... 53
3. E A rayan Beyin: A k ve e h v e t................................................75
4. Bel A ltndaki B eyin..;.......................................................................91
5. Baba B eyn i......................................................................................... 103
6. Yetikinlik: E rkeklerin D uygusal H a y a tla r....................... 121
7. O lgu n Erkek B e y n i........................................................................ 139
Son Sz: Erkek Beyninin G elece i................................................159
Ek: Erkek Beyni ve C insel Y n elim ............................................. 161
N o tlar........................................................................................................165
K ay n ak a................................................................................................ 227
D izin ................................................................................
333
TEEKKR
Bu k ita b n
ve UC L on d on n iv ersitelerin d ek i
Erkek Bey>ii
Teekkr
II
ERKEK BEYN
B ilim insanlar beynin d ier blgelerine elektrik sinyalleri
gnderen, d avranlarn gereklem esine ya da gereklem e
m esine sebep olan A SK (A nterior Sin g u lat K orteks /nkuak
korteksi), TPB (Tem poro-parietal B alan t) ve RSB (Rostral
Sin gulat B lge) gibi beyin blgelerini beyn i harekete geiren
"m erk ez ler" olarak kabul ederler.
1.
M E D Y A L P R E O P T K A LA N (M P O A ): H ipotalam usta
bulunan cinsellikle ilgili alan. E rkeklerd e kadnlara gre
2,5 kat daha byktr. Erkeklerd e ereksiyonu n balaya
bilm esi iin gereklidir.
2.
Erkek Beyni
4.
5.
R O S T R A L S N G U L A T B L G E (R S B ): Beynin sosyal
onaylanm a veya reddi len barom etresi. Bu "kabul
edildim ya da ed ilm ed im " blgesi insanlar en tem el
sosyal hatay yapm aktan alkoyan bakalarndan ok
farkl olm a. RSB, beynin sosyal hatalar deerlendirm e
m erkezidir. likim izde ya da iim izde hedefi t u t t u r
m adm zda bizi uyarr. Ergenlik anda, erkeklerin
duygularn saklam ak iin yz ifadelerini ayarlam alarna
yardm c olabilir.
6.
V E N T R A L T E G M E N T A L A LA N (V T A ): M otivasyon
m erkezi. Beynin m erkezinin derinliklerinde bulunur ve
hareketi, m otivasyonu ve dl hissini balatm ak iin
gerekli bir nrotransm itter olan dopam ini retir. Erkek
beyninde daha aktiftir.
7.
P E R A K U A D U K T A L G R B L G E (P A G ): stem siz
zevk ve acy kontrol etm eye yardm c olan PA G , beynin
14
rkek lieyni
9.
A N T E R O R S N G U L A T K O R T E K S (A SK ): C ezaland
rlm a korkusu ve evham blgesi olan ASK ayn zam an
da cinsel perform ans endiesi m erkezidir. Erkeklerde
kadnlara gre daha kktr. Seenekleri tartar, anla
m azlklar saptar, kararlar biim lendirir. Testosteron
cezalan d rlm a kaygsn azaltr. A SK ayn zam anda
zbilin alandr.
15
BAROLLERDEK NROHORMONLAR
Erkek Beyni
18
BR E R K E N H A Y A T I N I N S A F H A L A R I
H orm onlar beynin ilgilenecei eyleri belirleyebilirler. A m a
lar sosyal, cinsel, korum ac ve saldrgan davranlara, iftle
m e ve ebeveyniik gdlerine rehberlik etm ektir. H orm onla
rn itiip kakm a, sportif m cadele ya da spor etkinliklerine
katlm a, sorunlar zm e, yz ifadelerini ve bakalarnn
hislerini yorum lam a, erkeklerle d ostluk kurm a, flrt etm e, e
bulm a, ekici kad nlara arzu yla bakm a, cin sel ya da duygu
sal ilik iye girm e, aileyi ve m aln koru m a, fantezi kurm a,
m astrbasyon yapm a ve cin sellik zerin d e etkileri olabilir.
19
TEM EL H O RM O N
D E M L E R
K A DIN LARD A
OLM AYAN
C E N N
Y kromozomu.
OCUKLUK
E R G E N L K
C N S E L
OLGU N LU K
BEKA R ERK EK
B A B A L IK
ORTA YALI
ERKEK
ANDROPOZ
ERK E E ZG
D E M L E R
G ER EK TE YAANAN
D E M L E R
GR
Br E
r k e
rkek
a p a n
e d
r ?
Erkek Beyni
Erkek Beyni
Erkek Beyi
29
cf
1
ERKEK OCUK BEYN
David, anaokulundan arkadalar M att ve C raig'in yakn taki
binde salncan yanndan koup geti ve arka bahedeki alet
kulbesine doru yneldi. nderliini korum akta kararl bir
biim de, kestirm e yolu kullanarak kum havuzunun iindeki
kum lar ve krekleri savura savura en ksa yoldan herkesin
gpta ettii tekerlekli Big W heel m arka bisiklete ulat.
Matt C raig 'i kenara itip bu tekerlekli m ucizeye doru atld
ama D avid oktan src koltu u na kurulm utu. David,
pedallar sarsarak lklar ierisind e kaldrm dan aaya,
art arda yuvarlak patinaj izleri brakm a zaferine eritii yola
indi.
H ayal krklna uram olsalar da M att ve Craig de altta
kalm ayp srebilecekleri baka bir ey bulabilm ek iin ak
garaja yneldiler. Byk plastik p kovasn ilk nce C raig
fark etti: "H ayd i bunu ku llan alm !" diye bard. Ve ocuklar
baka tek kelim e etm eden kovay pelerinden srkleyerek
arka bahedeki tepeye doru kafalarnn dikine kom aya
baladlar. C raig kovann iine atlarken "H ad i, it ben i!" diye
em ir verdi. "D aha ku vvetli!" dedi, zira M att'in ilk drt
kovay zar zor yerinden km ldatm t. M att tm gcyle
kovaya om uz att ve bu yeil ara tepeden aaya doru iin
de barp aran C raig'le beraber yuvarlanm aya balad.
K k erkek ocuklarn tm d nyalarnn hareket ve
m acera olduunu bilm ek iin beyin bilim i alm anz gerek
mez. Bir oyun parkna giderseniz David ve arkadalar
31
Erkek Beyni
B in
r k e k
o c u u
r k e k
o c u k
a p a n
e d
r ?
Erkk Beyni
Erkek Beyni
Erkek Beyni
e n
l e
y n a m a k
38
E r k ek
o c u k la r in
O y u n c a k la h i
Erkek Beyni
Erkek Beyi
erkeklerin
L m t
l e r
Zo
r l a m a k
Erkek Beyni
D A YA N IK LILI IN I G STER M EK
Erkek Beyni
SIR AN IN
BRNCS
47
Erkek Beyni
a r e k e t l
o c u k l a r
d a h a
y i
r e n
o r l a r
h er z p la tn d a
D av id 'in
Erkek Beyni
r k e k
o c u k
o k u su
Yaklak on bir ya civarnda erkek ocu un hayatnn ocukluk-duraklam ns evresi bitm eye balar. H ayatnn yeni evre
sine giriyor olduunun en keskin iaretlerinden biri darya
yaym aya balad yeni kokudur. Bu koku henz enikonu bir
ter kokusu d eildir de, daha ziyade terli orap kokusu gibi
dir. Olum bu yalardayken biz annelerin bu kokuya verdii
isim "u erkek ocuk kokusu" idi. Pek olgun erkek kokusu
saylm asa da artk tatl ocuk kokusu da olm ayan bir koku
dur bu. K okusunu aldm z ey testosteronun etkisi altnda
kk m iktarlarda androstenedion denen ferom onu salgla
yan eril ter bezleridir. Testosteron m iktarndaki bu ykseli
ergenliin afana iaret ediyordu.
Testosterondaki ykseli kzlara kar yeni b ir ilgiyi ate
ler; ya da en azndan kzlarn dii bed enlerine. Bu konu hakkndaki m erak beinci snftayken D avid 'in ban belaya
sokm utu. ()n drt yandaki kuzeni gsleri plak olan bir
kadnn fotorafm cep telefonuyla D av id 'e gndermiti ve
snftaki btn erkek ocuklar resm i grebilm ek iin David'in
etrafna ylm lard. O ana kad ar snflarndaki dier cin
siyet hakknda daha ayrntl bilgiye sahip olmadklar iin
hepsi uzun sred ir hayal krkl ierisindeydi. Grdkle
ri resim istediklerini onlara veriyordu. Seks hormonlarnn
seviyesi ocukluk-draklam as evresinin byk blmnde
olduka dk olsa da, erkek ocu klar ergenlik ana ula
tktan sonra cinsellikle ilgili ulaabildikleri h er trl bilgi
krntsn ne pahasna olursa olsun takip ederler.
51
Erkek Beyni
52
cf
2
ERGEN ERKEK BEYN
Jake'in annesi bir yandan odasnn kapsn d verken bir yan
dan da "H em en bilgisayarn kapat Jake! O d ev bitene kadar
oyun y o k !" d iye feryat ediyordu. K apy aralay an Jake anne
sine bo baklarla bakt ve aznn iinde b ir eyler hom ur
danarak kapy yzne kapatt. Kate o lu n u n m uhtem elen
bilgisayar yeniden ap yalnzca sesini ksacan biliyordu.
Bilm edii ey ise cretsiz porno sitelerin oluna artk kankalaryla evrim ii oynad sava oyu nlarnd an daha ekici
geldiiydi.
Kate benim bir hastam d ve bu anlattklarnd an b ir yl
ncesine kadar Ja k e'le olan ilikisini yakn ve m utluluk veri
ci olarak tanm lyordu. A ncak nced en m utlu ve ibirliine
yatkn olan olu on drt yana geld iind e som u rtkanlat ve
asabileti. A rtk srekli birbirleriyle urar h a le gelm ilerdi.
Kate ve ei D an, Jak e'in h aftalardr hibir ngilizce devini
teslim etm ediini rend iklerind e alkol ya da uyuturucu
kullandndan endie ettiler. Bunun zerine benden bir ran
devu alarak ailecek grm eye geldiler. Seansm z boyunca
Jake pencereden darya bakt, Dan ise Kate olunu n aniden
ulalm az ve ketum birine d ntnden y an a yakla ika
yet ederken nazike dinledi. Jake yatnzca D ylan isimli baka
bir lise birinci sn f rencisiyle kavga etm ekle kalm am ,
ayn zam anda iinde K ate'in "h z l" olarak tanm lad Zoe
isimli bir kzn da olduu yeni bir arkad a gru bu edinm iti.
Dan ayn fikirde olm adn belirterek sz ald ve "K avga
53
Erkek Beyni
Ergen Erkek
Ueyni
e s t o s t e r o n
t s u n a m
Erkek Beyni
DOUM
56
Lrg 'n E rk e k B ey n i
isim li eliki bir horm onu da uyard. Testosteronla vazopressin beraber alarak Jake'i beynini, odasn kendi topraklar
ilan etm eye ve akranlarndan gelen -k u ru n tu ya da g e re k aalam alara kar hassasiyete ynlendirdiler. 13u horm onlar
stres horm onu kortizol ile kartklarnda ise, vcuduna ve
beynine ar bir yklem e yaparak Jake'i stats ya da ken
dine ait blgesine kar m eydan okum alara cevaben erkee
zg sava ya da ka tepkisi gelitirm eye hazrladlar. Beyin
lerim iz yz binlerce yl boyunca hiyerarik gruplar iinde
stat bilincine sahip biim de yaayarak ekillenm itir. Tm
ergen erkekler derebeyi olm ak istem eseler de, stat srala
m asnda stlerde yer alm ay, alt sralardan m m kn olduu
kadar uzak durm ay kesinlikle isterler. Bu durum , balarn
derde sokacak riskler alm alarn gerektirebilir.
A nneler olarak ou m uz gibi K ale de ergen olunun bey
nindeki deiim lerin tm n tam olarak anlayp kabullene
medi. Dan ve Kate bir sonraki hafta ofisim e geldiklerinde,
K ate'e "E n dielen m e. Onlu yalarnda olan ocuklarn bey
ninin, ergenlie girm eleriyle balayan yeniden yaplann
tam am lam as iin dokuz ila on yl gerekir. Jake'in horm on
seviyesi yksek beyin devreleri onlu yalarnn sonuna ya
da yirm ili yalarnn bana geldiinde dengeli hale gelecek"
dedim .
K ate'in hem en yz asld. "O kadar yaayacam dan
em in deilim . Bu ocuk beni ld r yor." Bunu sylerken
yar yarya ciddi olduunu grebiliyordum .
Dan bana dnp yle dedi, "B ak , Jake tpk yeryzne
im d iye kadar ayak basm d ier ergen erkek ocuklar gibi.
Biraz porno izleyecek. devlerini yapm ayacak, dvecek
ve kzlar grnce salyas akacak. Biraz ceza verirsek yola
gelecektir."
57
Erkek Bn/ni
DEV SAVALARI
rg e lirk e k B ey n i
ki babas Jak e'e krk katr m krk satr m dem edi. Verdii
ceza bir ay boyunca bilgisayar, cep telefonu ve televizyon
yasayd am a Jake'in tm devlerini teslim etm esi ve orta
lam asn B yapm as durum unda rvan m ana bir ift bileti
olacakt. tiraf etm eliyim ki Jake'in notlar birdenbire y ksel
diind e biraz arm tm . Jak e bir ekild e babasnn tehdidi
ni d e dln de ciddiye alm t.
yi notlar alan erkek ocuklarn bile onuncu ya da on
birinci snfa geldiklerinde okuldan nefret edebildiklerini
biliyorum . Bu yzden bir sonraki gr m em izde Jak e'e okula
gitm ek iin ona heves veren herhangi b ir ey olup olm adn
sordum . M uhakkak aka yapyor olm alym m gibi kalarn
kaldrd ve "1 layr. Binay terk etm em iz ve halta cep telefon
larm z am am z bile yasak. ok aptalca. H apishane g ib i"
dedi. nlerindeki yln Jake ve ailesi iin zorlu geeceini
grebiliyordum . Eilim sistem im iz her bakm dan onlu ya
lardaki erkek ocuklarn m aceraperest ve zgrlk arayan
beyinleriyle dorudan atm a iinde. Bu yzden snfta ders
esnasndaki kesintilerin y zd e doksannn erkek ocuklar
yznden m eydana gelm esine ve liseyi yarda brakanlarn
yzde sekseninin yine erkek ocu klar olm asna arm am a
lyz. Snflarda verilen D ve F notlarnn yzde yetm iini
erkek ocu klar alyor. Ru ocuklar iyi notlar alabilecek kadar
zekiler am a kt not alm ay um ursam yorlar. O kulun ba
lama saatinin bu yalardaki erkek ocu un beyninin uyku
dngsyle tam am yla uyum suz oluu da bu durum a hi
yardm c olm uyor.
y k u l u
v e
ikkin
Erkek Beyni
I l r g c l i r k o k li c y i
n y a y a
r k e k
-R
e n k l
z l k l e r l e
a k m a k
Eer k ad n lar dnyaya "erk ek -ren k li g z l k ler" ile bakabilselerdi m anzarann ne kadar d e iti in e h ayret ederlerdi.
Bir erk ek ocu k ergenlik am a g ird i in d e y aln z bedeni ve
sesi deil y z ifadeleri de d e iir, bunu da baka insanlarn
yz ifad elerini alglam a biim inin d eim esi izler. Bunun
sebebi horm on lard r. Bir horm onu n tem el am alarn dan
biri beyin lerim izin alglayn d e itirerek yeni davran
b iim lerin i ku llan m a h a z rla m a k tr. E rg en lik and aki
bir erk ek ocu u n gereklik algsn d e itiren ey lestos-
61
Erkek Beyni
E rg e n E rk e k Ueyni
Erkek Beyni
LGSZLK
Erkek He/rti
Y G R N M E K
VE TBARI
KORUMAK
trg e n lir k c k B ey n i
D A Y A N IK LILIK GSTERS
Erkek Beyni
a z a n a n
h e r
e y
a l ir
E rg e n E rk e k B eyn i
Erkek Beyni
o p lu m u n
e n
F k r
l e r
e d a r
Erkek Beyni
gibidir, ivm eyi arttrr. kinci sistem olan nleyici sistem ise
prefrontal korleks (PFC) tarafndan ynetilir ve fren pedal
gibidir. M eseleleri dikkatle derinlem esine inceler, riskleri
tartar ve sorunsuz olarak altnda bizleri tehlikeli ya da
aptalca eyler yapm aktan alkoyar. Uusal Akl Sal Enstits'nden Jay Giedd ve i arkadalar, nleyici sistem in
erkeklerde yirm ili yalarn bana kadar olgunlam adn
ortaya koym utur. Jak e'in nleyici sistem i hl yapm aam asndayd, bu yzden de beyni gaz pedaln kullanyor
ama hatal frenler yapyordu. Sonu: Ebeveynlerin kontrol
gereklidir.
Jak e'e bir sonraki grm em izde, ge saatlerde yapt
m otosiklet gezisinin ne sorunlar karabilecei konusunda hi
dnp dnm ediini sordum . En sevim li ve ayn zam an
da en "n e yaptn b ilir" glm seyiini taknarak "K t bir
ey olm ad. N eden herkes biraz rahatlam yor?" dedi.
Jake'in ebeveynlerinin nnde onlar bekleyen ok i
olduunu grebiliyord um . A yrca grevlerim den birinin
K ate'e olunun kendi ayaklar zerinde durabilm esi iin
zorunlu bir girizgh olan bylesi hareketleri ho grm eyi
retm ek olduunu da biliyordum . O lum onlu yalarday
ken benzer durum larda hissettiim i burkan annelik kor
kularn tm berraklyla hatrlyorum . Ama ayn zam anda,
benim de yapm olduum gibi, K ate'in olunun hayatnn
baz ynlerinin sonsuza dek onun eriim i dnda olaca ger
eini kabullenm esi gerekiyordu. Jake on iki on yalarna
geldiinden beri, dokunm ak oktan eriim dna alnm t.
A ratrm aclar annelerinin bedensel yaknl ve kokusunun
ergenlik andaki erkeklere itici geldiini tespit etm ilerdir.
Bilim insanlar bu durum un ayn soydan gelenlerin rem esi
ne kar bir korum a salam ak iin evrim sreci iinde olu
tuunu dnrler. Artk yllardan beridir, Kate ne zam an
Jake'in yakasn ya da san d zeltm eye kalksa olu elini
itiyordu. Jake'in beyni annesiyle yeni fiziki snrlar olu tu ru 72
A TE L VE R A H A TS IZ
Erkek Beyni
74
cf
3
E A R A YA N BEYN: AK VE E H V E T
Ryan N icole' grd andan itibaren tm dikkatini ona
verm iti. Rugby takm ndan arkadalaryla beraber barda bir
basketbol m a izliyordu, ancak N icole' grd gibi ma
unuttu. Yirm i sekiz yanda bir W eb tasarm cs olan Ryan'
giizel grnen kadnlarn her zam an kendine uygun kiilik
leri olm adn bilecek kadar tecrbesi vard. Am a N icole
beyninin "benim olm al" sekansn tetiklem iti ve baka hi
bir ey dnm eden kendisini ayakta ve ona doru giderken
buldu. Y anndaki arkadann da ekici olduu fark etti ama
onun nefesini kesen N icole'd.
Uzun sar salar, ufak tefek am a kum saati biim li vcu
du ve rahatlkla bir m ankende bulunabilecek bir yzle N ico
le zaten cinsel cazibesinin gcnn farkndayd. Yirmi alt
yandayd ve sallantl ergenlik yllarndan beri hastam d.
On be yanda gsleri byyp d i telleri ktndan beri
erkeklerin aznn suyunu aktyordu.
Ryan N icole' izlerken onun dndaki h er eyden tam a
men habersizdi. Beyninin hipotalam ustaki cinsellii takip
eden blgesi, kum ar m akineleri gibi l l yanm aya bala
mt. Birdenbire dnebildii tek ey N icole'iin dikkatini
nasl ekebilecei olm utu. Bilinli olarak farknda olm asa da
Ryan ata yadigr, e arayan beyninin em irlerini takip ed i
yordu.
Bugn hayatta olan erkekler dourgan kadnlara odak
lanm alarn salayan m ilyonlarca yllk bir biyolojik sei
75
Erkek Beyni
l r t
t m e k
e m a s a
a z ir
l m a
p o r u d u r
Erkek Bapt
E B
u l m a
H s
l e r
Erkek Beyni
m k n
ld u u
a d a r
a b u k
ko r
a p m a k
81
Erkek Beyni
gzken erkeklerin d iilerle daha ok cinsellik yaad, bylece baba olm a ihtim allerini de ykselttikleri tespit edildi.
Rya doru yoldayd.
N icole'e kralie m uam elesi yapm ak houna gidiyordu
ve onun iin para harcam ak konusunda hibir rahatsz
l yoktu. Drdnc bulum alar geldiinde artk cinsel
arzuyla yanp tutuuyordu. kna ediciliini hzlandracak
bir ey bulm as gerektiine, aksi takd ird e bir cinsel hsran
yznden leceine karar verdi. H ediyeler, iekler, rom an
tik bir hafta sonu kaam a sz... Bunlarn hepsi aklndan
geiyordu. Erkeklerin ok iyi bildii gibi bu am a uruna
przsz bir taktik m anevralar dizisini gelitirip inceltm ek
gerekir, nk kadnlarn e arayndaki hedefleri erkeklerinkine gre farkldr. Kadn beyni sra sekse gelm eden nce
ak ve ballk iin bir um ut grm ek ister, oysa erkekler iin,
seks genellikle ilk srada gelir. artc olm ayan bir biim de,
kazanan fikir Ryan'n apkn arkada Frank'e aitti. "O nu bu
hafta sonu rugby m am za getir dostum . Seni biraz hareket
ederken grs n ." A ratrm aclar kadnlar iin hibir eyin bir
egem enlik ve dayankllk gsterisi kadar iyi bir- afrodizyak
olm adn bilirler.
Nicole daha nce hi rugby mana gitm em iti ve ne
kadar sert olduunu grnce ard. Ryan'n topu alp saha
boyunca kouunu ve izgiye ulan grm ek ok houna
gitm i, N icole' n tribnden onu izlediini bilm ek de Ryan'
mest etm iti. N icole R yan'n terli bedeninden ne kadar byk
bir heyecan duyduuna inanam yordu. O yunun ardndan
Ryan, N icole'n onaylayan baklar altnda kzaryor ve
takm arkadalarnn y zlerinde grd kskanln tadn
kartyordu. Bu stratejinin ie yaryor gibi grnm esine
sevinm iti.
nsanlar ve hayvanlar arasnda e bulma laktikleri bak
m ndan farklar olsa da, bilim insanlar baz ilgin benzerlikler
de gzlem lem ilerdir. H ayvanlarn gelitirdikleri taktiklerin
82
ek
l k H o
rm o n u
Erkek Beyni
84
M ZM N
BEKRLAR
Erkek Beyni
ik
r k e k
b e y n
E K O R U M A K
Erkek Beyni
Erkek Beyni
90
BEL A L T I N DA K BEYN
O layl bir boanm ann ardndan, hastam M alt sonunda h aya
tn yola koym aya balyordu ve ben de kendisini yeniden
iyi hissettii iin m em nundum . Bu otuz drt yandaki yak
kl avukat beni grm eye ilk defa bundan birka yl nce ei
boanm a davas atnda gelm iti. O zam anlar on kilo fazlas
vard ve zgveni dkl. Am a getiim iz iki yl boyunca
Matt fkesini dindirdi, vcudunu ekle soktu ve zgvenini
geri kazand. Yeniden kadnlarla gr m ey e b ile balad.
Bu "rib au n t d n iim "n e birok erkekte tank olm uum
dur. Ksa sren bir aralktan sonra, M att'in beyin biyolojisi
onu yeniden cinsellik arayna ynlendiriyor ve eitli part
nerler aram aya cesaretlendiriyordu. A ratrm aclar erkekle
rin hayatlar boyunca ortalam a on drt farkl seks partneri
istediklerini, kad nlarn istedii rakam n ise ortalam a bir ya
da iki olduunu belirtirler. A ratrm aclar rakam lar arasnda
ki bu uyum suzluun nedeninin ksm en erkeklerin bir gecelik
ilikilere olan ilgileri ile aklanabileceini dnyorlar.
M att'in beyninin alglad gereklii g z nnde bulun
durduum dan, hzl bulum ann' kadnlarla tanm ak iin en
beendii yntem olduunu renm ekten akn lk duym a
dm. Bilim insanlarnn bildii gibi, ekici bir kadnn peine
dtklerinde erkeklerin testosteron seviyeleri ykselir. M att
Eit sayda erkek ve kadnn ayn m eknda topland ve herkesin kar
cinsten tiim katlm clarla tanp her biriyle eit bir sre boyunca konu
tuu. organizasyon firmalar tarafndan dzenlenen bir etkinlik (. n.).
91
Erkek Beyni
l m n
a p m a k
O TO M ATK
P U O TTA K PENS
Erkek Beyni
Erkek
B/Di
96
rg a zm
Erkek Beyni
e r f o r m a n s
n d
e s
Erkek Beyni
100
C N S E L LK S O N R A S I
UYUYAKALM A
Erkek Beyni
102
cf
5
BABA BEYN
K ahretsin! Bu doru olam az, diye dnd Tim , M ichelle ona
eczaneden ald ham ilelik testindeki kk pem be izgiyi
gsterdiinde. O tz drt yanda kasl bir m teahhit olan
Tim yaad panii karsndan saklam aya alrken gzleri
araba far grm tavan gibi bakyordu. Sadece alt aydr
evliyd iler ve Tim ocuk istiyor olm asna ram en henz
bunun iin ok erkendi. Evlilik terapisi seanslarnn ilkinde
bana bir aile kurm aya balam adan nce birka yl beklem eyi
planladklarn sylem ilerdi. 13u ham ilelik ise planlar boz
m utu. im di aabeyi M ike'n syledii szler T im 'in kafa
snda yanklanyordu: "Baba olm ak hayatn sonsuza dek
deitirir birader."
M ike haklyd. Baz erkekler elerinin ham ile olduunu
rendiklerinde m utluluktan gklere ksalar da, konu ze
rine yaplan alm alar ocuk sahibi olm akla ilgili endie
lerin erkeklerin ounda baba olacaklarn renm elerinin
zerinden drt ila alt hafta getikten sonra tavan yaptn
gsteriyorlar. Erkekler bu end ielerinden ok ender olarak
elerine bahsederler. T im 'in baba olm akla ilgili endieleriy
le ba etm e yntem i kendisini bilgiyle donatm akt. Benden
kendisine ham ilelik, doum ve ebeveynlikle ilgili kitaplar
nerm em i istedi. Ayrca internette de bilgi arayna kt ve
sonu olarak okuduu eylerin bazlar yalnzca korkusunu
arttrm akla kald. rnein: "D ou m u takip eden ilk hafta
lar ve aylarda ebeveynlerin bebein ihtiyalarn karlam a
103
Erkek Beyni
Baba Beyni
Erkek Beyni
latrm a yapm lardr. ocuklaryla daha ok ilgilenen Hazda K abilesi'ndeki babalarn testosteron seviyelerinin Datoga
K abilesi'nd eki erkeklere gre daha dk olduu tespit
edilm itir. Datoga K abilesi babalarnn ocuklaryla temas
ok azken testosteron seviyeleri kabilenin bekr erkeklerine
yakn olacak kadar yksektir. A ncak babalk davranlarn
farkl horm on seviyelerinin mi salad, yoksa ilgili bir baba
olm ann testosteron seviyesini mi drd kesin olarak
bilinm em ektedir.
Br
a b a
d o u y o r
M ichelle'in doum yapm as beklenen tarihten bir hafta sonrasyd ve Tim eini sanclar sklat iin hastaneye yetiti
riyordu. Tim bunu takip eden otuz alt saat boyunca uyank
kald, eine kaslm alar arasnda nefes alm as iin yardm etti
ve rahat etm esini salam aya alt ki bu neredeyse im kn
sz gibi grnyordu. Doum esnasnda Tim , M ichelle'in
ne kadar ok uram as gerektiine inanam ad. Bir erkek
olm aktan hi bu denli m em nuniyet duym am t, iki defa
baylacan zannetti. Sonra aniden bebein ban grd ve
kafann tm ile om u zlar darya km aya balarken oldu
u yere m hlanm gibi kalakald. D oktor yeni doan olunu
Ti'in kucana verdi ve Tim kk plak Blake'i kendi p
lak barna d ayayarak kucaklarken gzleri yalarla doldu.
Tim bana daha sonra olu iin "d zlerim in iine bakt
nda sanrm babas olduum u ve onu her zam an koruya
cam biliyordu" dedi. Baba ile oul arasnda yaanan ten
tem as biyolojik tlsm n konuturarak ikisini de sakinletir
m i ve bir ba kurm alarn salam t.
Yeni doan bebeklerin hayatta kalm alar iin dakik bir
bakma ihtiyalar olm asndan tr tabiat ana ebeveynle
ocuk arasnda krlm as neredeyse im knsz olan biyolojik
bir ba oluturur. Sanki sihirli deneini ebeveynlerin beyin
1(16
Baba Beyni
a b a n in
G z
u l a k
lm a
g d s
Erkek Beyni
B A B A - O C U K
SENKRONS
Baba Beyni
BABA
VE A N N E
FARKLID IR
D oum dan ksa sre sonra bir bebek anne ile baba arasn
daki fark ayrt ed ebilir. D oum unu takip eden birka hafta
iinde Blake M ichelle ile Tim arasnd aki fark grebiliyor,
109
Erkek Beyni
B lake'in
a b a y l a
a b a a
Baba Beyni
Erkek Beyni
a b a y l a
a m a n
m ek
z g v e n
r t t ir iy o r
Baba Beyni
a t a m a k
: E
r k e k l e r
n l
e t
m T
a r z in in
uhu
Erkek Beyni
z a r l a m a k
o c u u
e r e k
n y a y a
a z ir l a r
a b a l a r
v e
D s
p l
Kaba Beyni
tan fazla sert cezalandrm a ile "tam kararn d a" disiplin ara
snda ince bir izgide yrm ek zorundadrlar. Baz m odern
ebeveynlk stilleri rahat baba figrn yksek testosteronlu
m ao baba m odeline gre daha iyi bir baba olm aya aday
olarak sunsa da, biyolojik aratrm alar bu n u n tersinin doru
olabileceini sylyorlar.
Tm hayvan krallndaki erkekler tipik olarak dii ebe
veynden daha katdrlar ve ocuklaryla baa km ak konu
sunda daha saldrgandrlar. Bizler agresif babalan daha iyi
babalar olarak grm yor olsak da kem irgenler iin iyi baba
olm ak dem ek sert ve tetikte olm ak dem ektir. Bir kemirgen
baba agresif olm ak ve yuvadan kaan yavrulan zorla yakala
yp yuvaya geri getirm ek zorundadr, yoksa yavrular lrler.
nsanlarda da olduu gibi kem irgen babann beyninin ebeveynlik devrelerinin yakt testosteron ve vazopressin hor
monlardr. Aratrm aclar kem irgen babalardan en saldrgan
olanlarn en yksek testosteron seviyesine sahip olanlar oldu
unu kefetm ilerdir. lgin olan ey ise, en saldrgan erkek
yavrularn bydklerinde yalnzca en yksek testosteron
seviyesine sahip olan kem irgenlere deil, ayn zam anda en iyi
ve en korum ac babalara dntklerinin kefedilm esidir.
yi babalar saldrganca akalaabildikleri gibi saldrganca
koruyucu da olabilirler. Tim babasnn bir m in ikler futbol
ligi m anda biraz arya kaan saldrganca koruyuculuu
nu hatrladnda glm sedi. "ri yar bir ocuk bana faul
yapt, babam da ocuun babasnn arkasndan gidip adama
saldrm aya alt. Takm larn kolar ikisini de sakinletirene
kadar epey sknt ekm ilerdi" diye anlatt glerek.
sve'teki aratrm aclara gre ise babann ocuu etkin
bir ekilde disipline etm esi ocuun baars iin anahtar bir
etken olabilir. Yaplan aratrm ada, babalar disiplinci olan,
yani babalar tarafndan etkin ekild e disipline edilen ocuk
lar (babalar sert olan ocuklar; babalarndan dayak yiyen
ocuklar deil) okul hayatlarnda babalar disiplinci olm ayan
115
Erkek Beyni
KK
KIZI B A B A S IN IN
KALBN A LIYO R
Baba Beyni
rasyonu dzenleyerek her eyi yeniden yoluna soktu. VVisconsin'd e yaplan bir alm aya gre babalar, kzlarna yardm
etm ek iin bir ey yaptklarnda kendilerini kzlarna daha
yakn hissetm ektedirler. Bu durum kz drt yanda da olsa
krk drt yanda da oksa geerlidir. Babalar kzlaryla onlarn
sorunlarn zerek ya da hayatlarndaki bozukluklar tamir
ederek ba kurarlar, bu bozukluk ister bebeklerinin krlmas
ister banka hesaplarnn boalm as olsun. Babalar oullary
la da yardm yoluyla ba kurar, ancak aratrm alara gre
bu "y ard m " genellikle oullar daha gl ve sert yapm a
ya odaklanm tr. A ratrm aclar babalarn oullarm gerek
dnyada bir erkek olarak m cadele edebilm eye hazrlam ay
kendi sorum lu hklar olarak hissettiklerini gsterir. Bu bazen
babalar oullann sert bir ekilde eitm ek iin efkatlerini
saklam aya ynlendirir. yle bile olsa, aratrm alar kendilerini
kar tarafla zdeletirenin yalnzca babalar olm adn sy
lyor, zira oullar da byynce nasl davranm alar gerektii
konusunda babalarna bir rol modeli olarak bakyorlar.
B A B A S IN IN
OLU
Erki'k Beyni
aratrm aclarn
g l -y etitirici ebeveyn
olarak
Baba Beyni
119
cT
6
Y E T K N LK : E R K EK LE R N
DUYGUSAL
HAYATLARI
Erkek Beyni
K D U Y G U S A L S S T E M
Erkek Rii/ni
BR E R K E N
YZ
Erkek Beyni
u y g u
o r m o n la r i
Erkek B tyi
r k e k
g o su
128
Erkek Beyni
Ot
o k a t a l
t k
f k e
Erkek Beyni
Erkek Beyni
SA B T
H YER AR N N
R A H A TLII
Erkek Be/n
137
Erkek Beyni
138
cT
7
OLGUN
ERKEK BEYN
E rkfk Beyni
Da
h a
a zik
v e
a n l a y i l i
Erkek Hey in
YER LEM
RTBE
r k e k l e r
a v a t
o yu
o c u k
ahi' b
l a b l
143
Erkek Beyni
bir yetm ilik, ince belli, irice gsl, gzel yzl ve hayat
dolu bir esm erdi. John'a hayran hayran bakan gzlerinden
ona ok bal olduu aka anlalyordu. John m uhtem e
len kendi olgun beyninin K ale'in ona olan hayranln en az
gsleri kadar heyecan verici bulduunu bilm iyordu. Ona
balanm as iin biyolojik bir byii yaplm t. Ayn zam anda
Kate de John'a balyd. Am a onun kadn beyni iin balan
m ak dem ek yalnzca sevgili olm aktan daha fazlas dem ekti.
Rachel'a sakinlem esi iin biraz zam an tanm ann nem i
zerine konuuyorduk ki Kate heyecanla "E lb ette Joh n 'n
kzlar iin elim izden geleni yapm alyz, tpk bir gn kendi
ocuklarm z iin de yapacam z g ib i" dedi.
Zihnim bir anlna boald. Joh'dan yeni bir aile kur
makla ilgili hibir ey duym am tm , bu yzden biraz dilim
tutulm u halde, tepkisini grm ek iin John'a dndm .
Y zndeki ifade her eyi anlatyordu. D uyduklar onun
iin de yeni haberlerdi.
Birdenbire ofisim sanki ok kkm gibi gelm eye ba
lad. m zde bunun her eyi bitirebilecek b ir durum o ld u
unu biliyorduk. H lihazrda zaten bir aile yetitirm i olan
erkekler genellikle her eyi yeniden yapm aya gn ls zdr
ler. A ncak baz erkekler ise bu ie giriebilirler. Bebek arabas
iten yal adam lar h ep im iz grm zdr ve "A caba babas
m yoksa dedesi m i?" diye dnm zdr. G erek udur ki
erkeklerin ocuk sahibi olm ak iin ikinci, nc ya da dr
dnc bir anslar olabilir, ancak kadnlarn yoktur.
Aslnda, "ileri ya erkek rem e faktr" olarak da anlan
yal erkeklerin gen kadnlarla reyebilm e kabiliyetlerinin
trm zn uzun m rl oluunda rol olabilir. Stanford
niversitesi'ndeki bilim insanlar, teoride kadnlar evrim sel
ilevlerini artk d ourganlklarnn bittii orta ya itibariy
le yitirm i olm alarna ram en, bu faktrn insan m rnn
niin bu kadar uzun olduunu akladn ortaya koydular.
Erkekler ve kadnlar ayn gen havuzunun ounu ortaklaa
144
a l n
Iz K
a l p l e r
u l b
Erkek Beyni
Erkek Beyni
a y a t in
B y
o l o jk
e iim i
11 e
kadar
etm iti. N edense birok ift yazl olm ayan evlilik szlem e
lerini yeniden gzden geirem eyeceklerini ya da benim deyi
im le "y asalar yeniden olutu ram ayacaklarn" dnrler.
Buradan onlara sesleniyorum ; "E lb ette yapabilirsiniz. H aya
tnz buna b a l."
Tom ve D iane iin ift terapisi ve D iane'in horm on tera
pisi gereken tm deiim i salam t. Son u olarak, birka
yldr onlar grm yordum . Ama im di D iane beni aryor ve
T om 'un gelip beni grm esinin iyi olacan fakat bu seferki
m eselenin onun horm onlar olduunu sylyordu.
Beyindeki ve penisteki horm onlar, bir erkei erkek yapan
eylerdir. Bu horm onlar erkek tipi d n ce ve davranlar
iin gerekli olan cinsiyete zg beyin devrelerini etkinlelirirler. Erkein beyni ve bedeni bu horm onlar daha az retm eye
baladnda andropoz denen, erkek m enopozu da d iyebile
ceim iz d nem e girer. Bundan yz yl n ce andropoz gre
celi olarak daha azd, nk erkekler bunu tecrbe edecek
kadar ok yaayam yorlard. On dokuzuncu yzyln sonlar
ve yirm inci yzyln balarnda bile A B D 'd e ortalam a erkek
mr krk be yat. Bugnlerde ise, tanrya krler olsun,
hayat andropozdan sonra olduka uzun sre devam ediyor.
A BD 'deki erkekler horm onlar de getikten sonra daha
on yllarca yaam ay bekleyebilirler. A ncak aratrm aclara
gre, erkeklerin ou hayatlarnn bu dnem inden m em nun
deil, tabii eer bu dnem cinsellik de ierm iyorsa. te Tom
iin de zurnann zrt dedii yer burasyd.
Telefonda Diane bana son zam anlarda T o m 'u n cinsel bir
lem eye yetecek kadar sertlem eyi birka kere baaram adn
aklam t. "ah sen ben byk bir m esele olduunu dn
m yorum . Sonula altm drt yandt. lk iki seferinde can
ok skld am a belki sadece yorgun olduu iin byle olm u
olabileceini dnd. Am a dn gece yine ayns olduunda
yataktan kalkt, giyindi ve hm la m arangozhanesine gitti.
Sizce bunun sebebi horm onlar m d r?" d iye konutu.
149
Erkek Beyni
150
Erkek Beyni
152
e r
a k s a d a
y g u n
B r Z
a m a n
Erkek Beyni
den m ahrum kalm asna sebep olur. Bete bir kuralnn Tom
ve D iane'in beyinlerinde olum lu bir d eiiklik yaratabilece
ini biliyordum . Ve neyse ki, bu vakada, beyinlerinin yalan
da ilerine yarayacakt.
Bilininsanlarna gre ya ilerlem i insanlar kt haber
lerin ya da eletirilerin kendilerini ok zm esine gen insan
lar kadar izin verm ezler. Y etm i yandaki insanlarla yirmi
yedi yandaki insanlarn beyinleri arasnda kt duygularla
ba edi bakm ndan nasl farklar olduunu karlatran bir
alm ada daha yal olanlarn bu konuda daha baarl oldu
u ortaya km tr. A ratrm aclar yal yetikinlerin duygu
lar dzenlem e alan olan PFC ile duygusal drtleri yneten
alan olan am igdala arasnda daha fazla balant gelitirdikle
rini tespit etm itir. Bylelikle olgun beynin yalnzca olum suz
duygular kontrol etm ekte deil, ayn zam anda bu duygulara
bo verm e konusunda da daha iyi olduu sonucuna varm
lardr. Tom ve D iane'e "G r n en o ki daha yal beyinler
affetm ek ve unutm ak konusunda daha iyi oluyorlar" dedim.
Tom hem en "B elki bilgelik gereklen de yala beraber geliyor"
diye espri yapt.
Tom ve D iane'i bir sonraki gr m d e haftalk A vru
pa tatillerinden daha yeni dnm lerdi. Tom bana bapar
m an kaldrd, D iane'in ise gzlerinde yllardr grm em i
olduum bir prlt vard. H ayatlarm ! b ir sonraki aam asna
doru rahat bir ekilde ve beraberce ilerleyebildiklerini gr
mek hotu.
e d e
b e y n
Erkek Beyni
Erkek Beyni
158
cf
SON SZ
ER K EK B E Y N N N G E LE C E
Erkek Ht'i/ni
160
c?
EK
ERKEK BEYN VE C N S E L YNELM
Erkekler beyinleri farkl olduu iin mi ecinsel olurlar? Bu
soruyu cevaplandrm ak iin son yirm i yld r eitli aratr
m alar yaplm aktadr. Bu aratrm alarn bazlarnda ecinsel
olan ve olm ayan beyinlerde anatom ik ve ilevsel farkllkla
rn kantlar bulunm utur. Baz dier aratrm alar ise gen le
rin toplum sal cinsiyet ynelim ini belirlem ede rol olduu
nu saptam tr ki bu da beyinsel farkllklarn varln ima
eder.
Konu ile ilgili Dick Svvaab tarafndan ynelilen erken
tarihli alm alard an birinde hipotalam usun, su p akiazm a- tik nkles (SCN ) denen bir parasnn ecinsel erkeklerde
iki kat daha byk olduu kefedilm itir. Daha sonradan
bu farklln testosteronun geliim halinde olan beyindeki
tepkim elerinin farkllndan kaynakland tespit edilm i
tir. Baka aratrm aclar an lerior kom issrn -b ey n in iki
yar kresini birbirine balayan s per hzl bir kablo dem e
t i- ecinsel erkeklerde ecinsel olm ayan erkeklerdekine gre
daha byk olduunu kefetm ilerdir. Ayn zam anda kadn
larda da erkeklerden daha byk olan bu yap, bilisel kabili
yetler ve dil bakm ndan cinsiyetler arasndaki farkn kayna
olarak grlr. Ecinsel erkekler, tpk kadnlar gibi, ecinsel
olm ayan erkeklerden daha gelim i szel yeteneklere sahip
olduklarndan, bu uygun bir aklam a gibi grnm ektedir.
Y akn zam anda Ivanka Savic ve baka sveli aratrm a
clar ecinsel olm ayan erkeklerde karakteristik bir zellik
161
Erkek Beyni
163
NOTLAR
G R : B R E R K E E R K E K YA PA N N E D R ?
23
Bir erkei erkek yaptn nedir?: Belirli beyin blgeleri ve ilevleri erkek
ve kadn beyinlerinde farkl ekild e yap lan m tr ve en baarl
erk ek ve kadn versiyonlarm olutu rm ak iin zam an ierisinde
evrim geirm itir. rnein, bize tehlikeyi fark ettiren beyin d ev
releri (am igd ala) ile tehlikeyi hatrlam am za yardm eden beyin
devreleri (hipokam ps), duygusal hafza bakm ndan cinsiyetler
ve bireyler arasndaki farkllklarn kay nak lan d r. Mamam 2(X)5
tarihli alm asnd a, duygusal hafzann ya da cinsellie zg
d avranlarn oluum u gibi d uygulara ilikin etkinliklerde, am igd alan n tepki verm e sresin in cinsiyete gre deitiini tespit
etm itir, rkek ve kadn beyin d evrelerinin geirdikleri evrim hak
knda d aha lazla bilgi iin bkz. Lindenfors (2007) ve D unbar (2(X)7);
Burada d en iy or ki "...sosy al m ekanizm alar ve bunlar ilgilendiren
beyin devreleri bakm ndan iki cinsiyet arasnd a m uazzam farklar
v ard r. K adna zg sosyallem e tarz (daha katlm cdr) en ok
neokortek sle balantldr, erkek sosyallem e tarz ise (daha reka
beti ve m cad elecidir) subkortikal nitelerine (zellikle duygusal
tepkilerle ilikili olanlarna) daha ok baldrlar. Bylece farkl
beyin birim leri farkl tercihlerin olum asna ned en o lu rlar." Erkek
ve kadn beynindeki hcresel ve genetik farkllklar zerine daha
fazla bilgi iin bkz. Keinius 2(X)K, A rold 2lX)9b.
24
165
Erkek Beyni
m a yap m ak, daha hzl fiziksel reflek sler verm ek ve daha riskli
d av ran lard a b u lu n m ak iin h azrlad n o rtaya koym u tu r.
24
24
25
27
1 E R K E K O C U K BEYN
32
166
Notlar
ve M cC arthy 2(K)c>o. nsanlarda ve d i er m em elilerin ounda Y
kro m ozo m u zerin d e bulunan bir gen olan SK Y geni erilli e teka
bl eder. alnm alar g steriy o r ki SR Y geni nigro striyatal sistem in
d o p am in etkin li i salayan n ron larnn biyo kim y asal zellik leri
ne ve bu n larn kontrol ettii zg l m o to r d av ran rlara dorudan
etki etm ekted ir. ki da d em ek tir ki yalnzca erk ek genom unda
k o d lan m olan b ir gen, beyin zerin d e e rk e e zg d oru d an bir
etk iy e sah ip tir.
32
32
32
32
grnen o ki bunlar byiileyiri buldu: C o n n ella 2000. Y enid o aniard aki cin siy ete zg farkllklar h ak kn d a d aha fazla bilgi iin
bkz. Ashvvin 2009, Baron-C oh en 2009, A u y eu n g 2009, G ilm o re
2007.
33
33
kzlardan daha farkl etkinliklerle ilgilendiini: M accoby 1998, ByrdC rave 2007.
33
33
33
34
34
daha en batan: C on nella 201X). C in siy e tle r aras fark lar hakknda
d aha fazla bilgi iin bkz. I lam pson 2008 ve Q uinn 2(Xt8.
34
167
Erkek
Bti/n
olu rlar. sted ik lerinin g zlerin e taklan baka b ir ey e bakm ak
m ya da y ze bak m am ak m oldu u tam olarak b ilin m em ek
tedir. Konu h akkn d a daha fazla bilgi iin bkz. B yrd -C raven
2007, K nick m ey er 2006, B ayliss 2005, llitte lm a n 1979. O tizm ve
erk ek beyni hak kn d a daha fazla bilgi iin bkz. B aron-C oh en .
Bu son u n cu ya g re d oum n cesi y k sek sev iy ed e testo stero na
m aruz kalm ak baz o tistik zelliklerin ortaya km asn a ned en
o lab ilir, d olay sy la horm onal etk en ler otizm e seb ep verebilir.
Ashvvin 2006 tarihli alm asn d a, halen bilinm eyen n ed enlerd en
d olay. A sp erger S end ro m u ve otizm in erk ek lerd e kzlara g re 4
ila 10 kat daha fazla g r ld n b elirtiyor. O tizm v e A sp erger
S end rom u (A S) sosy al yetersizlik, anorm al y z ifadeleri ve am igd aiam fonk siyon bozuklu u olarak tanm lan an g en etik sin ir
sistem i geliim i ak sak lk lard r v e erk ek lerd e daha yay gn d rlar.
34
34
rahme dnden m'kiz hafta sonra: H areketi ilg ilend iren beyin
devreleri hakknda cin siyet bakm nd an fark llklarn geliim i iin
bkz. Field 2008.
34
34
35
168
Notlar
beyin d ev relerin e atld n ortaya ko y d u lar. W ang I. 2005 tarihli
alm asn d a, M lleriynn inhibe edici fak t r n n ceninin testisleri taraln d an salg lan d n v e erkek bed en in d e kad n rem e
o rg an larn n geliim ini n lem ek iin M lieryan kan allarn l
m n e se b e p old u u n u belirtti. N ot: M S horm on u n a "M lleriy a
in h ib e edici fa k t r " d e denir.
35
dii mtr organlarm t/ok etti: Erkek beyninin norm al geliim inde iki
farkl s re sz konusudur: erkeksilem e ve diilikten arnm a. h
sreler beynin cinsiyete zg olarak farkllam asnn kritik periyot
larnda gerekleirler. Erkeksilem e yetikinlikte eril cinsel davra
nlarn ifadesine olanak tanr ve diilikten arnm a yetikinlikte dii
cinsel davranlarn ifadesini bastrr ya da ortadan kaldrr. Ceninin
beyninin iinde testosteronun byk ksm arom ataz enzim iyle
strojene evrilir, ironiktir ki, bunun ardndan erkek beyninin erkeksilem esie ve diilikten arnm asna yardm c olan horm on, M IS'le
birlikte hareket ederek alan stm jendir. C insiyet ve beyin hakkn
da daha fazla bilgi iin bkz. Wu 2009, W ang P. 2009, Becker 2(X)Hb.
35
35
35
35
169
Erkek Beyni
kon ianesinin erilliini tak d ir v e o n ay , ilgili ya ila ilgisiz babann
rol ve eb ev ey n se! ilikin in d oas gibi faktrlerle ek illen d i in i
ortaya koym u tu r.
36
36
36
36
36
170
Notlar
k e fe tti. O n ki a y la n y irm i ay a k a d a r e rk e k le r in cin m i baka
b irisin in s k n tsn fark e tm e k ve b u n u n h a k k n d a e n d ielen m ek
ko n u su n d a d a h a ilg isizd irle r. K onu h ak k n d a g en el b ir b ak
iin bkz. B y rd -C rav en 200 7 , L ep p an en 200 1 . ( alm alar g ste
riy o r ki, y alar ile rle m e y e b a la d n d a b ile, s z e d k lm ey en
d u y g u sal iletiim asn d an e rk e k v e k z o c u k la r iin nem li ve
d ik k at e tm e y e d e e r b u lu n an e y le r fa rk ll n ko ru yo r. C in si
yet fark n g zeten b ey in a ra trm a la r h ak k n d a g en el b ir bilgi
iin bkz. B eck e r 200Kb.
36
37
37
37
37
38
39
40
171
Erkek Beyni
41)
ibirlii kurulun oyunlara daha ilgilidirler. B erenbaum 2008. M cC lure 2000 tarihli alnm asnda anaokulu a n n sonu ve ilkokul
ann b alarn d a kzlarn k k sam im i g ru p la r iind e oyu n
o yn am aya y n eld i in i, e rk ek lerin se gen eld e byk, h iy erarik bir
dzeni olan gru p lar ierisin d e rekabete dayal oyu n lar tercih etti
i ortaya ko n m u tu r. o cu k larn cin siyet kltrleri zerin e genel
bir bak iin bkz. S leld on 1996, M accoby 1998. t.'harlesvvorth
1987 tarihli alm asn d a kzlarn gen ellik le isted ikleri o yu n caa
u lam ak iin, erk ek ler gibi fiziksel olarak itim ek y erin e, szel
olarak pazarlk yap tklarn o rtaya koym u tu r.
40
40
41
41
41
41
42
42
42
172
Notlar
lan sp o rlarn da kaba m otor d avran ve ken dileri ile nesneleri
hareket ettirm e tercih lerine ayn a tuttu u nu, bu tercih lerin b eb ek
liklerind en itibaren g elim ey e balad n sy l y o r. C insiyete
zg o yu n o y n ay hakkn da g en el bir b ak iin bkz. Berenbaum
2008.
42
araba ya da uak kazas gibi: lijim a 2001 tarihli alm asn d a erk ek ve
k z ocu k larn yap tklar resim lerin belirg in cin siy et farkllklar
g sterd i in i ortaya ko ym u tu r. Y ap lan alm ad a kz ocuklar,
zellik le kzlar ve kad n lar o lm ak zere, insan ekilleri ve iek
ile kelebek izm e eilim in d ey d iler. K u lland klar renkler krnz,
portakal rengi, sar gibi p arlak ren k lerd i, resm ed ilen ier yerde yan
yana d izilm i hald e bu lu nu y orlard ve resim ler hu zu rlu olm a e i
lim in d ey d iler. rkek ocu k lar ise ku bak izim le r ve m avi gibi
karan lk ve so u k renklerle daha teknik nesneler, silahlar, dv,
arab a, tren ve uak gibi ulam aralar resm etm eyi tercih ettiler.
o cu k larn cinsiyetti sanat hak kn d a bkz. T ru m a 1999.
43
43
44
44
artan m ezolin-
bik pro jek siyo n larn d ak i d zen len iin d e g r len cin siy etler aras
fark llk, g d len m e b ak m n d an cin siy e tler arasnd aki farklarn
sebebi olab ilir ve son u olarak erkek o cu k lar ve k z ocu k lar ya
da e rk ek le r ve k ad nlar arasnd aki g d len m i h areketlerin fark
ll n n seb eb i olabilir.
45
45
45
46
46
173
Erkek Beyni
46
46
47
47
47
48
48
48
48
48
kzlara gre daha fazladr: H areket biyolojisi bakm nd an cin siy etler
aras fark llklar h akkn d a daha fazla bilgi iin bkz. b'ield 2008.
48
174
Notlar
o lm a d a n ) u zam sal d n m k o n u la rn d a b aarl p e rfo rm a n s
g s te rm e y le alak al o ld u u n u o rta y a k o y d u . Y a p la n d e n e y
d e e rk ek
o c u k la r
49
49
49
175
Erkek Beyni
b u lu n ab iliy orlar an cak beyinleri bunu yap arken farkl stratejiler
kullanyor. G rsel-u zam sal b eceriler ve d ille ilgili o larak b ey in d e
ki yap sal fark llk lar h ak kn d a bilgi iin bkz. H aggi 2009, Sh ayw itz 1995, Jo rd a n 2002, Iiefke 2005, N eh au s 2(H)9 ve lla n p so n
2008.
49
50
50
hibir mdahale Olmad srece, bu devreleri farkl kullanrlar: G rsel-u zam sal idrak ve ren m e bakm nd a cin siy etler aras fark lar
hakknda d aha fazJa bilgi iin bkz. 1 Ianpson 2008. Z ihinsel ro ta s
yon iin ku llanlan beyin d ev releri bakm nd an cin siy etler aras
fark lar h akkn d a y ap lm baka alm alar iin bkz. N utlall 2005,
C asey 2001, Jord an 2002, P eters 2006, Q u asier-P o h l 2002 ve Parson s 2004.
50
176
Notlnr
2 E R G E N E R K E K B EY N
54
ergenlik ncesi fayn- yire belirgin ekilde farkl: Y u rgelu n-T od d 2007
tarihli alm asn d a g en lerd e erg en lik d nem i boyu nca d uygusal
ve bilisel d e iim ler oldu un u ortaya koydu . D ikkat, d l hissi,
d u y g u lan ayrt ed eb ilm e, drt leri en g ellem e ve hed efe ynelik
d avran ile ilgili beyin b lgeleri, erg en lik d n em i boyu nca ve
y etik in lik d n em in in balarnd a m im ari b ir yen id en y ap lan m a
ya maru/. kalyor.
54
55
55
55
hakknda daha fazla bilgi iin bkz. N akam ura 21XM ve leper 2009a.
177
Erkek Beyni
55
55
56
56
178
Notlar
tarihli alm asn a gre, beyn in bu blgesi erk ek lerd e kad nlara
g re 2.0 ila 2.5 kat d aha b y kt r. ecker 2008b referansyla ku l
lan d m z alm asnd a beynin bu b lg esin d ek i y ksek d opam iin y k sek cin sel m otiv asyonla balants o ld u u n u ortaya
koy m u tu r. E rkek beynindeki cinsel m o tiv asy o n h akkn d a daha
fazla bilgi iin bkz. Yeh 2009, I lalpern 1998, E m e 2007 ve lialthazart 2007.
56
56
57
179
Erkek Beyni
57
hiyerarik gruplar iimle stat bilincine sahip biimde yaayarak: Dehrens 2(KW tarihli alm asn d a beynin stat b ilin cin e s a h ip g ru p lar
iind e yaam ak ve hiyerari gzeten sosyal d av ran lar g elitir
m ek iin ihtiyac olan a rg s n nasl gelitird i in i anlatr.
Y ap lan aratrm ad a beyn in iki farkl a rg s n n zellik le a k tif
oldu u o rtaya ko n m u tu r, ll blgelerd en ilki g c arttrm ak ve
d l ren m ek iind ir. kincisi ise kiinin karsn d akin in d
m anca y a d a d o stan e niyetleri h akkn d a tahm in y r tm esi g erek
tiin d e d ev rey e g iren b ir a rg s d r.
57
57
57
58
58
180
Notlar
N eu m an n 2008b , K aggenbass 2(X)K, K ajatie 2006, S ch lz 2006a,
Th o m p so n 2006 ve K everne 2(K)4. T esto stero n ile robilim , cin
sellik ve psikoloji arasnd aki iliki hak kn d a aratrm alar iin bkz.
B ecker 2008a, lim e 2007 ve A rch er 2006.
88
58
59
59
59
f>0
MI
181
Erkek Beyni
60
60
60
61
61
61
61
61
62
182
Notlar
gen el bir bak iin bkz. C arter 2009. C in siy etler arasnd aki fark
larn altnd a y alan nrobilim hakkn da daha fazla bilgi iin bkz.
B ecker 2008b.
62
saldrmaya ve savunmaya ynelik davranlar: C raig l. 2009, O 'C o n no r 2004, A rch er 2009 ve 2006. lik ek ve k ad n beyin lerin d e alg
lam a ve m otiv asyon d e iiklikleri hakkn da d aha fazla bilgi iin
bkz. lieck er 2008a.
62
62
hormonlarn etkisi altndayken potansiyel tehlikeler: M o lla 2009, Beck er 2008a ve C o b ro g g e 2007.
63
63
63
gilcii elde tutmak iin kullanlr: A rcher 2006 tarihli alm asnd a
baskn erk e in fkesin i g steriin in d zen i ku v vetlen d ird ii
top lu lu k lard a, kzgn y z ifad esin in nem li b ir m anas o ld u u
nu tespit etli. P rim atlar krallnd ak i st n l k savalarn d a alfa
erk ek hasrm a yu kardan d ik dik b ak ar ve g zlerin i karan taraf
restlem eyi kay b ed er. Ayn ey in san lar arasn d a da g zlem le
n ir - o denli ki yksek testosteron bu d ik bakn ya da y z yze
m cad elen in sresi ile ilikilend irilir. T esto stero n sev iyesi d k
183
Erkek Beyni
erk ek ler g z kon tan bo zarak , baklarn aaya ya ila baka
y ere ev irerek d aha itaatk ar d av ran lar sergilerler.
6.1
63
63
64
64
64
65
kadn beynine gre daha fazla: R u ytjes 2007. A nne karnnd aki beyin
geliim i ve testosteronu n iitm e zerindeki etkileri h akkn d a
d aha fazla bilgi iin bkz. Beech 2006 ve C o h en -B en d ah a 2004.
65
184
Notlar
65
seksi retmenin vcut lleri: (iu ille r 2007 tarihli (.alnm asnda
ren cilerin evrim ii ve cep telefonu y azm alarn d a dil k u l
lanm bakm n d an cin siy etler aras fark lar tespit etti. I x 2(Kt7
ylnda hzl m esajlam a bakm n d an c in siy e tler aras farklar
zerin e alt ve kad nlarn erk ek lere g re d uygusal olarak daha
d av u ru m cu m esajlar gn d erd iklerin i kefetti.
65
65
65
86
66
185
Erkek Beyni
ulald. Jocham 2009 tarihli alm asnd a bir eylem o lu m su z
bir son uca ularsa d avran n d zeltilm esi gerek li in i ve insan
beyn in d e RCJZ'nin hatalara ve sosyal onay lan m am a d u ru m larn a
kar old u ka h assas o ld u u n u tespit etti. Ileyi ve sosyal o n ay
lanm a h akkn d a d aha fazla bilgi iin bkz. T /.ur 2009, Y aniv 2009
ve liehrns 2009.
67
67
67
67
67
67
186
Notlar
tavrlarn erg en lik alarnd a g sterm ey e balad klarn ve d ier
erk ek lerin g c n ya da ne kad ar kavgaya m eyilli old u u n u tes
pit etm eyi ok hzl ren d iklerin i ortaya koym u tu r.
68
68
m n d an cin siy e tler aras fark llklar ve erk ek beyni hakknda daha
fazla bilgi iin bkz. Heckor 2008a. S alv ad o r 1987, 2003 ve 200.3
tarihli alm alarn d a m cad ele esn asn d a b ir erk e in testosteron
sev iy esin in y ksekli in i tespit etm itir, bu n u n la beraber, m ca
d ele gerek tiren m eselen in m cad ele ed en erk e in gznd eki
d eeri ve n em in e g re d eien m iktarlard a da olsa, kazanm a
d u ru m u n d a testosteron sev iy esin in k o ru n d u u , kay b etm e d u ru
m unda ise d t kefed ilm itir. S u ay 1999 tarih in d e ju d ocu lar
zerin d e alm tr. 15u sporu yap an lard a testosteron sev iyesin d e
b yk y k selm eler ile d v esn asn d a kzgn g r n m ek, m ey
d an o ku m alara cev ap verm ek ve sald rg an ca m cad ele etm ek
arasn d a ciddi b ir balant o ld u u tespit ed ilm itir. R ekabet,
beyin ve testosteron hakknda d aha fazla bilgi iin bkz. Clatzke-K op p 2009, K ahnt 2009, Snllet 2009, K raem er 2004 ve lien n a
1993.
69
70
70
70
Erkek Hey
70
71
71
71
71
71
188
Notlar
gen leri akran laryla riskli etkileim lere nasl yn lend ird ii h ak
knda d aha fazla bilgi iin bkz. Dahi 2008.
72
72
72
W eisfeld ise
2003 tarihli alm alarn d a gen etik akrab alk o lan aile yelerinin
kok u su n u n rom antik ekiciliinin olm ad n ortaya ko y m u lar
d r. M ! 1C gen leri ve ten ko kusun un ekim i h ak kn d a daha fazla
bilgi iin bkz. C n rv er-A p gar 2006, W edekind 1905 ve Ynmnkazi
2007.
73
73
73
Erkek Beyni
73
73
74
3 E A R A Y A N B E Y N : A K V E E H V E T
75
75
75
190
Notlar
m u su n p reo p tik alan n n sin ir h creleri yn e rk ek lerd e k ad n
lara g re iki ila iki buuk kat dnla b y kt r. VVelling 2008 tarihli
alm asn d a testostero n sev iy esin d ek i d e iim lerin erk ek lerin
kad n lard aki fem icn li c d u y d u u ek im in k u v v etin e katkda
bu lu n d u u n u b elirtm itir.
76
76
e tarayc devren grsek T su jim ra 2009 tarihli alm asn d a cin sel
iliki ierm eyen b ir v id eo k lip iletild i in d e, e rk ek lerin aktrisin
y z n e ve v cu d u n a bakarak g eird ikleri zam an n kad n larn kie g re belirg in ek ild e d ah a fazla o ld u u n u tesp it etm itir.
76
76
77
77
78
Erkek Heyti
78
r ince sesli: A pirelin 2009. Sokli 2005 tarihli alm asn d a kadn
ve erk ek seslerin in b ir erk e in b ey n in d e farkl blgeleri etk in le
tirdiini tesp it etm itir. H ughes ve lip itoe 20(18 tarih in d e g e r
ek letird ikleri ayr alm alard a bir kadnn sesinin ek iciliin in
adet d n g s n e g re d e itiini kefetm ilerd ir.
79
79
79
79
79
ve bunun nedenini bile bilmezdi: l.i 2007 tarihli alm asn d a in san la
rn ten kokularnn holan lab ilirliklerii arttrp azaltab ilece in i
syler. A yrca, B erg lu n d 'u n 2006 ve S e rg e an l'n 2 0 0 7 tarihli al
m asna g re ecinsel olan erk ek ve kad nlarn beyinleri hem cin s
lerinin ferom on iarna tepki verir, kar cinsteki bu kok u d an ise
ho lan m azlar, seim i ve ferom on lar hakkn da d aha fazla bilgi
iin bkz. S av ic 2001a ve 2009, Z av iacic 2009.
192
Notlar
79
79
80
aralarndaki cinsel ekim aikard: Roney 2007 tarihli alm asnd a bir
erk e in testosteron sev iyesin in bir kadnla yalnzca ko n u tu u n
da bile y kseld iin i tespit etm itir.
80
80
81
Nicole olduka ihtiyatl: I lill 2002 tarihli alm asn d a kad nlarn
cin selli e d oru giden yolda erk ek lere gre d aha ihtiyatl o ld u
u nu ve erk ek le rin cin sellik y aam ak iin ilikilerin d eki duygusal
yatrm hissine d aha az ihtiya d u y d u u n u o rtaya koym u tu r.
193
Erkek Beyni
81
81
hibir eye, hele ki sekse: R oese 2006 tarihli alm asnd a kad n la
rn ilikilerind e cinsellii erken safhalard a y aam ak tan erk ek lere
gre daha fazla pim an o ld u k larn tespit etm itir.
81
ocuk sahihi olma ihtimali: B uss 1993 tarihli alm asn d a, ok savda
kadnla sek s y ap m ak isteyen erkek lerin , d i e r erk ek ler arasnd an
evrim sel olarak seilm i olabilece ini syler.
81
81
81
82
erkekler iin, seks genellikle ilk srada gelir: Ak, ballk ve sek s bak
m ndan cin siy etler aras fark llk lar hakkn da daha fazla bilgi
iin bkz. K oese 2006, Sp rech er 2002, K everne 2007, L oving 2009,
M cC all 2007, G eary 20(H) ve Buss 1993.
83
Uta Stansbrinnu olan yan taraflar izgili bir kertenkele cinsi: lleay
2007.
83
insanlarn
birden fazla partn ere sah ip olm a d uru m u . A nd rew s 2008 tarihli
alm asnd a sad ak atsizli i tesp it etm e bakm n d an cin siy etler
arasnd a bir fark kefetti - erk ek ler bu konuda d aha iyiler. A tkins
2(H)la referansyla k u llan d m z alm asnd a evli A B D n fu
sunu n y zd e yirm i ila yirm i beinin hay atlarnd a elerini ald at
tklar d n em ler old u u n u tespit etm itir. K otla 1994 ylnda
hilan d iy a'd a erk ek lerin y zd e elli ikisinin, kad nlarn ise y zd e
194
Notlar
yirm i doku/unun hayatlarnd a sad ak atsiz old u klar d nem ler
o ld u u n u
84
b tek kldn tercihi: M em elilerd e cin sellik v e p artn er tercih leri hak
84
cinsel partnerlerine balan mum tr: I.iu 2001 tarihli alm asn d a,
84
84
84
hayat boyu tek bir kadna: W alum 2008 tarihli alm asn d a insan
daki vazopressin reseptr gen lerind en b iriyle erk ek lerd eki ee
ballk zellii arasnd a bir balant o ld u u n u kefetm itir. Y ap
19
Erkek Beyni
lan alnm ada, incelen en erk ek lerd eki vazoprossin gen in in d/elli
in in , elerinin bu erk ek leri ilikilerind eki kaliteleri bakm nd an
d e erlen d irilerin e d e yan sd tespit edilm itir.
85
85
85
85
85
86
86
2001.
86
196
Notlar
86
87
87
dopamin strojen ve oksitosin ile karrd: E rkek lerd e ile kad nlard a
da o ksito sin , vazopressin, testosteron ve stro jen b u lu n u r am a
oranlar cin siy ete zg d r ve gen ler, p ro tein ler ya da arom ataz
gibi e n zim le r tarafn d an kontrol edilir. Erkek beyni, strojen ve
aro m ataz hak kn d a d aha fazla bilgi iin bkz. VVu 2009. Erkeklerd e
ve k ad nlard a e e balln oluum u hak kn d a d aha fazla bilgi
iin bkz. Liu 2003, llo cklan d l 2007, B ecker 2008a ve C arter 2008.
87
87
87
87
87
197
Erkek Beyni
80
80
e avlama denen bir taktii: S ch m ilt 2004 tarihli alm asn d a an lat
t aratrm asn a g re, e-av lam a taktiklerinin zerin d e incelem e
yapt elli farkl lk ed e yaayan erk ek lerin h ep sin d e ben zer
oldu un u kefetti in i belirtir. A yrca avc k ad n lar da vard r.
P arker 2000 tarihli alm asn d a "ilik isi o lm a y a n " birisi olarak
tantlan b ir erkee, bekar kad n larn y zd e elli d o ku zu n u n ilgi
gsterd i in i, ayn adam "cid d i b ir iliki ierisin de", olarak tan
tld nd a ise kad nlarn y zd e d oksand an fazlasn n ad am a olan
ilgilerini belirttiklerini tespit etm itir.
90
00
4 B E L A L T IN D A K B E Y N
91
198
Notlar
91
bir gecelik ilikilere olun ilgileri: Tok gecelik ilikiler hakknda daha
fazla bilgi iin bkz. Sch m itl 2001, L am ann 1999b ve M tlhall
2008a. E rkek lerin cinsel hay atlaryla ilgili tatm inleri hakknda
daha fazla bilgi iin bkz. C olson 2006. C o lso n Lu alm asnd a
erk ek lerin y zd e y etm iin in cinsel hay atlarnd a d eitirm eyi d ile
d ikleri ey ler oldu un u belirttiklerini aktarr.
92
92
cinsel olarak ekici - ya tin snk - : O rtigu e 2008 tarihli alm asn
2(X)8.
93
93
93
199
Erkek Beyni
93
93
diileri iin insan penisi ak bii/k bedendir: D iam ond 1997 tarihli
alm asn d a, d i er m em elilere oranla insan penisin in b y k l
n n gere in d en fazla old u u n u belirtir.
93
seks yapmaya dair bilinli bir arzu: Jnssen 2(108 tarihli alm asn d a,
yap t an k ete gre erk ek lerin o u n u n h ey ecan ya da ilgi h isset
m eden ereksiyo n yaayabild iklerin i belirttiklerini aktarr.
94
94
ilerdin yerine getirebilmesi iin: beach 1967 tarihli alm asn d a tes
tosterondan yok su n erk ek lerd e cinsel istek ve ereksiyon la ilgili
beyin d ev relerin in h ib irin in alm ad n ortaya koy m u tu r.
S teers 2000 tarihli alm asn d a ereksiyo nu n olum as iin beyin,
om u rilik ve penisi e tk ileliren in testosteron o ld u u n u , bunun
yan sra oksitosiin ve d op anin, asetilkoiin ya da nitrik oksit
gibi ro kim y asallarn da altn belirtir. S w ann 2003 tarihli
alm asnd a erkek b eyn in d e testo stero na cev ap veren ve cinsel
birlem eyi m m kn klm ak iin kas kontrol blgelerin e sin y aller
yayan cinsel olarak fark llam bir a rgs old u un u b elirtm i
tir.
94
94
200
Notlar
penisin etrafn a balad bir l m kelepesini gzlem leyerek
tesp it etm itir.
95
95
"imdi liim dikkatini buna ver" devreleri: Lee 2006 ve M ou lier 2006.
95
96
96
96
m asnd a retral akl u yarm ann penise yeterli kan gitm esi ve
penisin sertlem esi iin gereken penis sin ir ve kaslarn aktif hal
d e tutm aya, byleee d e sp erm in k u v vetle bo alm asna yardm c
o ld u u n u , d olay sy la da kad nn h am ile kalm a ihtim alini yk
selttiini belirtm itir.
96
97
97
97
201
Erkek Beyni
g e s in d e - dala y ksek b ir etkinli in yak n m as old u u n u tespit
ettiler. HoLstege 2003 tarih in d e erk ek lerin b o alm aklayken g r n
tlenm i olan beyin taram alarn d a d opam init retildii yer olan
ventral tegm ental aland a b yk bir etkin lik tesp it etm itir.
98
98
98
9y
202
Notlar
HH)
100
101
5 BA BA BEYN
103
104
04
203
Erkek B eyni
sev iy esin in cin sel d rt leri azalttn tespit etm itir, baba ad ay
larn d a testosteron sev iy esin in d erken p ro iak tin sev iy esin in
azalm asn n ned eni rem enin m m k n olm ad bu d u ru m d a
cin sellie o lan ilgiyi azaltm ak tr, llil h o rm o n la r ve h am ilelik
hakknda daha fazla bilgi iin bkz. D elahun ty 201)7, Ma 2005,
llu rnh am 2003, W y n n e-E d w ard s 2000 ve 2001, C arlso n 2006 ve
Flem ing 2002.
104
mstakbel annenin teni ve ter bezleri: V aglio 2009 tarihli alm asn
da, h am ilelik esn asn d a kad n larn ten lerin d e ve ter b ezlerin d e
be tane ay rt edici uucu koku bileeni gelitird ik lerin i ve b u n la
rn ferom on larn g rev in i g rebileceklerin i te sp it etm itir.
104
105
105
105
105
204
Notlar
106
107
107
107
108
108
108
2009.
109
109
109
ate ile baba arasndaki fark: B relh erto n 2005. M cE lw ain 2007 tarihli
alm asn d a ocu k larn (zellikle d e erk ek ocu k larn ) anne ve
babann ocu k larn n hislerine farkl farkl yak lam alarn n fay
d asn grd klerin i belirtm itir.
110
1 10
110
111
111
2 05
Erkk Beyni
liklerd e babalarn ocu k larn a kar daha sev ecen old u un u da
k efettiler. L vlilik ve eb ev ey n lik hakkn da d aha fazla bilgi iin
bkz. Fagnn 2009.
1 11
112
112
112
112
113
113
1 14
1 14
114
115
206
Notlar
115
115
1 16
i 16
ok
118
118
118
6 Y E T K N L K : E R K E K L E R N D U Y G U S A L H A Y A T L A R I
122
207
Erkek Beyni
e d in d i im iz k an lan d oru biim d e takip etm e ans verir. Yuan
2009 tarihli alm asnd a incelikli ya da biraz olu m su z olan d u y
gu sal ifad eler hak kn d a erk ek lerin kad nlara giire d aha az doru
yargd a bu lu n d u klarn , am a ok o lu m su z d u y g u lar ifade e d ild i
in d e kad nlarla aralarn d a doru yargd a bu lu nm ak k on u su nd a
pek fark o lm ad n belirtm itir.
123
208
Notlar
123
123
123
hisleri arasndaki snn salam bir ekilde tuttuunu: Sch ulte-R ulher
2008 tarihli alm asnd a erk ek lerin T P J'd e k i beyin aktivitelerinde
kendi hislerini anlam lan d rrken de y k seli yaand n, bylece
kendileri ile bakalar arasnd aki snr koruyabildiklerini ortaya
koy m u tu r.
124
124
124
125
125
125
209
Erkek Beyni
ler d e k a d n la r da y z lerin i c in siy e tle rin e zg b iim le rd e e i
tirler. A n cak k o rk u n u n h isse d ild i i ya da kar tarafn y z n d e
ta n n d o ilk b ilin siz an d a b u n u y a n stm a m a k ta m a m y la
m m k n d e ild ir, z e llik le d e b ir b eyin ta ra y c s n d a y s a n z
y an i en y e tk in y alan m a k in e sin d e . rn e in A le m an 2008 tarih li
a lm a sn d a e rk e k b e y n in in sta t ya da h iy e ra ri ia re tle rin e ,
z e llik le d e st n l n e v re n se l y z ifad esi o la n k m sey ici
b a k la ra , k ad n b e y n in e g re d ah a id d e tli tepki v e rd i in i te s
pit e tm itir.
126
duygusal olaruk kadnlardan daha fazla tepki verine: bilinalt, hissedilen bir
duygu sonucu yz kaslarn kastl ekilde olmasa da etkiler, ancak bu
sadece birka milisaniye srer, liu yz ifadelerine mikro ifadeler denir
ve bunlar yz kaslanna detektrler taklarak lmlenebilirler. Yz
kaslar ve ifadeleri hakknda daha fazla bilgi iin bkz. Liknan 1978.
Sonnby-Dorgstrm 2(X)8 tarihli almasnda yz kaslannn tepkileri
bakmndan cinsiyetler arasnda farklar tespit etmitir, liu tepkiler
bilinli/duygularca dzenlenen seviyeden (supraliminal eik iist)
bilinsiz/kendiliinden gelien seviyeye (subliminal - eik alt) kadar
ilan bilgi-ileme dzeylerini temsil ederler.. Aratrmaclar ay n a
erkeklerin bilinli olarak (supraliminal biimde) duygularn bastrdklann, ancak en bata, bilinsiz halde, duygulan kadnlara nazaran
yzlerine daha fazla yansttklarn kefetmilerdir - fakat bu durum
sadece glm serken kullandklan ya da fkeli surat ifadeleri iin gere
ken kaslardaki mikro ifadelere yansmaktadr.
J2 6
belli belirsiz bir honutsuzluktan ka atmaya kadar: S o n n b y -lio rg strm 2008 tarihli alm asnd a kad n larn bilinli olarak (su p rali
m inal biim d e) d uygularn abarttk larn ancak en bata, bilinsiz
halde hissettikleri d u y gu lara d aha az tepki verdiklerini tespit
etm itir. G l m sem e bakm n d an cin siy etler aras farklar hak kn
da daha fazla bilgi iin bkz. I lecht 1998 ve VVeyers 2009.
127
Notlar
127
127
127 erkeklerin geiri bir sreliine daha fazla enpati kurar hale geldikleri:
D om es 2007 tarihli alm asnd a b u ru n yoluyla oksilitsin v erilm e
sinin ard n d an erk ek lerin b ak alarn n d u y gu sal ve zihinsel d u ru
m unu an lam lan d rm a kon usund a d aha becerikli hale geld iklerini
tespit etm itir. O ksitosin , testo steron yardm sev erlik hakknda
d aha fazla bilgi iin bkz. Zak 2009. Uarrasa 2009 tarihli alm a
snd a erk ek lere verilen o ksitlisinin em pati becerilerini ve yardm
sev o rliklcrini arttrd n tespit etm itir.
127
128
128' ergenlik dnem inde de lormoal olarak glenir: E m e 2007. I lorm o n lar ve fk ey i ifad e etm e h akkn d a daha fazla bilgi iin bkz. VVirlh
2007.
128
129
129
130
130
Erkek Beyin
y ksek testo steron sev iy esin in e rk ek am igd alasn korku ya kar
daha d u y arsz ve st n l k rek abetin k arsnd a kavga etm eye
daha h azr hale g etird i in i tesp it etm itir. st nl k, testosteron
ve fiziksel sald rg an lk hak kn d a daha fazla bilgi iin bkz. M azur
8 , A rch er 2006, E m e 2(X)7 ve C am * 2<X)8.
131
131
131
132
132
Notlar
bedelleri o lacak o lm asn a ram en tercih ed eb ilecek lerin i tespit
etm itir.
133
133
meydan okumalara kar daha arpc tepkiler: S eh u lth eiss 2(X)3. E rkek
lerdeki y ksek testosteron h ak kn d a daha fazla bilgi iin bkz. A rc
her 2006.
133
stat il olarak kendi altnda bulunan erkeklere gre daha saldrgan: Pri
m atlard a eg em en lik ve hiyerari ilikisi h ak kn d a daha fazla bilgi
iin bkz. VVragham 2004, Sapolsky 1986 ve 2(XJ5, A rcher 2(X)6.
133
134
213
Erkek tieynt
bir algsal sistem okluunu ve sinirli erkeklerin iki cinsiyetin ile
dikkatini ektiini ortaya koymutur. Cox l*W9 tarihli almasn
da sinirli erkeklerin daha yetenekli olduunun varsayldn tespit
etmitir, sinirli kadnlar ise daha yetersiz grlmektedir. Roney
2(X)6 tarihli almasnda kadnlarn yksek testosteron seviyesini
belli eden erkek yzlerini tercih ettiklerini tespit etmitir.
134
135
135
sosyal koullum flre azalabilir: R eber 21MS tarihli alm asn d a sabit
olm ayan bir h iyerari d zen i ierisin d e itaatkar/' baskn d av ra
nn erk ek lerd e h ip o talam u su n v azo p ressi retim in i tevik
ettiini ve ast ko n u m u n d a b u lu n an erk ek lerin baskn olanlarla
ilikisinin kilo kayb ve en d iey e bal d avran lard a arta sebep
old u un u tesp it etm itir. A ratrm aclar, ast kon um u nd a b u lu
nanlarn beyinlerind ek i sald rg an lk -h o rm o n larn n yalnzca yir
mi g n ierisin d e d e geti ini kefetm ilerd ir.
135
135
a lm a sn d a ,
b e y n in
sa ld rg a n
te p k ile rin in
duy
gu sal, m o to r ve bilisel b ileen lerin i ku rm akta hip otalam i've am igd alanm yard m c rolleri olduunu ortaya koym utur.
Konu zerine yap lan alm ad a vnzopressinin sin irler arasn
da tan m asn e n g elley en
yon
214
d ev re le rin in
e tk in li in i
d u rd u rd u u
tesp it
ed ilm itir.
Notlar
136
136
136
136
137
7 O L G U N E R K E K BEYN
139
139
215
Erkek Beyni
seviyeleri daha y k sek o klu k lar iin d aha ok v azopressin ve
o ksitosin rettiklerini tesp it etm itir. D ebiee 2005 tarihli alnm a
snd a oksitlisinin ballk vc ak hislerini arttrd n, buna karn
vazopressini ise zel alan ve savu nm a hislerini tetikled iii
belirtm itir. I lu ber 2005 tarihli alm asnd a v azopressin ve o k s i
tlisinin, am igd ala zerin deki etkileri seb eb iyle beynin ak ve kor
ku d ev relerinin ayarlarn d e itireb ild i in i ortaya koym u tu r.
140
140
ek ild e y kselttiin i tesp it etm ilerd ir. I lein rich s 2008 tarih
li alm asnd a erk e e zg sosyal sald rg an d av ran lar iin
vazopressinin tem el bir fak t r o larak ele alnm as g erek ti in i,
te yandan o k sito sin in an lam azlk , en d ie, stres ve sald rg an l
azalttn syler. IJylece, greceli olarak daha fazla oksito sin ve
daha az v azopressin yakm ilikilerd e anlam azlklarn z m n e
yard m c olabilir.
140
216
Notlar
y ap lan b ir testte o k sito sin in e rk ek lerin p erfo rm anstn y kselttii
ni tesp it etm itir. U nkelb ach 2008 tarihli alm asn d a oksito sin in
ilik ilere zg kelim e ve szel ifad elerin ku llan m n arttrd n
ortaya ko y m u tu r.
140
zerleritUki etkisi daht arpc: Jun tti 2008 ve Jord an 2008. Kosfeld
2005 tarihli alm asn d a g en e rk ek le re o ksitlisin v erild i in d e
b ak alarn a g v en eb iln e k abiliy etlerin in artt m tespit etm itir.
Fliers 1985 tarihli alm asn d a y alan m ay la b e ra b e r erk ek bey
ninin v azo p ressin reten b lgelerin d e d e iim le r o ld u u n u , bu
d e iim in en ok da va/opessin retim in in y k sek testosteron
sev iy esin e bal o ldu u b lgelerd e yaand n o rtay a ko y m u
tur. Uyleee testo stero n d p stro je ayn kald ka, e rk ek beyni
sad ece d ah a az v azop ressin retm ek le kalm az, ayn zam anda
daha fazla o k sito sin retir ve kad n bey n in e daha fazla bezbm ey e balar.
140
142
dinleyici haline yelebilir t>e daln sevecen olabilir: Ijurri 2008 tarihli
alm asn d a erk ek lerd e oksitosin sev iyesin in y k selm esiy le c in
selli e olan hev esin d e arttn tesp it etm itir. alm aya katlan
erk ek lere ken d ilerin e d eney iin verilen ilacn o k sito sin ieren ila
m yoksa plasebo m u oldu un u d n d k lerin i sord u klarn d a,
oksito sin gru bu n d ak i erkeklerin ond a sek izi d oru cev ap verdi,
bylece d e o ksitosin in yaratt cinsel h ey ecan n farkl bir algs
olduu ortaya kon m u oldu.
143
143
eskisi gibi her eye de yer gzkmyordu: T esto stero n sev iyeleri d
e g e ti in d e e rk ek le r iin ibirlii daha nem li h ale g e lip k azan
m ak ya da kay betm ek arasnd aki farkn n em i azalabilir. M ehta
2009 tarihli alm asnd a y k sek testosteron sev iy esin e sahip
e rk ek lerin stat ed in m ek (bireysel m cad eled e iyi bir perform ans
217
Erkek Beyin
143
144
sevgili olmaktan daha fazlas dem ekti: t,liftlerin b irb irle rin e b a la n
m asn d a h o rm o n larn rolii h ak k n d a daha fazla bilgi iin bkz.
Y oun g 2 0 0 9 ve C a rte r 1998. K end riek 2000 tarihli alm asn d a,
kad nd a o rg azm la b e ra b e r vajina ve rahim azn n u y a rlm a s
nn cinsel ilik in in ard n d a n b ey in d e k o o rd in e bir o k sito si salglan m n a seb e p o ld u u n u ve b n n da y ak la k bir.saat kad ar
s ren an n elik ve p artn ere olan b allk hislerin i arttrd n te s
pit etm itir.
144
14b
146
146
218
Notlar
147
sosyal olarak izole edilmi bir hayat siire insanlarda: C acio p p o 2009b
referansy la ku llan d m z alm asn d a beyn in T T J'sin in yalnz
.insanlard a yalnz olm ayan lara g re ok d aha az etkinletiini
kefetm itir. Y aln z in sanlar ayrca beyinlerinin dl m erkezini
de daha az. etk in le tiriie r. li y lece bakalaryla etkileim iine
girm ekten d aha az zevk alr hale g e lirle r ve e er ok uzun s re
y a ln z kalrlarsa beyinlerinin so sy allem ey le ilgili devreleri daha
a z alr hale gelebilir.
147
ei'lenrtek ve evli kalm ak: W illcox 2006 tarihli alm asn d a evli o lm a
yan kiilerin sek sen be y an d an n ce lm e ih tim allerin in daha
y ksek o ld u u n u tespit etm itir. Sch m itt 2007 tarihli alm a
snd a ev lili in yaatt tatm inin sa lk ve m u tlu lu k iin nem li
o ld u u n u ve kiileraras y ksek k alited e etk ileim in , evliliin
sa lay aca tatm inin ve uzun m rl e v lili in habercisi olm ak
b ak m n d an bilh assa nem li old u u n u o rtaya koy m u tu r.
I4K
219
Erkek Beyni
bir erkemi erkt'k yaftan: Beach 1967 tarihli alm asnd a erk ek bey
ninin cin selliin p ein e d en ve cinsel hey ecan salayan d ev
relerinin, erk e in ilevini yerine getirebilm esi iin testosteron
taraln d an harek ete geirild iin i ortaya koym u tu r. T estosteron
ve cinsel ilev h ak kn d a daha fazla bilgi iin bkz. M olfat 2007.
149
y o u n lu u n u n a rtm a s, k as e n d e k s in in y k s e lm e si,
220
Notlar
2<X)7 tarihli alnm asnda erk ek le rin krk yan d an son ra uyku
esn asn d a ereksiyon olm a d u ru m u nu y aam ay a d evam ettiklerini
tesp it etm itir. Ya ilerlem i erk ek lerin r yalarn n yi/.de sekizi
cinsel ilik iler zerin ed ir ve g ece ereksiyo n u yla son u lan rlar.
I.aum an 1999 tarihli alm asnd a m ast rb asy on yap m a sk l
nn ya ilerlem i erk ek lerd e arttn nk p artn erlerinin seks
yap m ak istem ed iini, bu d uru m u erk ek lerin k ad nlard an kal
daha fazla yaad n ortaya koym u tu r.
150
150
150
kst bir siirede bir evlilik sorununa dnen: Ya, iftler v e cin sellik
hakkn d a kapsam l aratrm a verileri iin bkz. I.au m an 1900.
Erekti! d isfo n k siy o n (D), d nya apnd a 150 m ilyond an fazla
erkei etkiled ii tahm in ed ilen gen el b ir d u ru m d u r. I.loklor221
Erkek Beyni
1ar artk E D 'nin erk e in d eil iftin surunu olarak ele alnm as
g erek ti in e inan rlar nk hem bunu yaayan erk ek ler hem de
partnerleri zerin d e belirg in ek ild e zararl etkileri v ard r. 13u
y zd en p artn erler de V iagra tipi ilalarn ku llanm ya da testos
teron ted av isinin kararm alm akta sz sahibi olab ilm elid ir. Isidori
2005a referansyla k u llan d m z alm asnd a cinsel ikayetleri
olan ya ilerlem i erk ek lerd e testosteron ted avisinin gece e e k siy on larn m , baarl cinsel b irlem elerin , ercksiy o fonksiyonu
skoru nu n saysn arttrd , cinsel dnceleri ve m otiv asy onu ,
genel cinsel tatm ini y k seltti in i, ancak bata testosteron seviyesi
norm al olan erk ek lerd e testostero n tedavisi iin verilen ilalarn
plasebolarla m u k ay ese ed ild i in d e ereklil fonksyion zerin de
hibir etkisi olm ad n tesp it etm itir. M ulhall 2008b referansyla
ku llan d m z alm asnd a erk ek lerin y zd e yetm i d rd n n
gerektii d u ru m lard a ereksiyon salayan ilalar alm aya hevesli
oldu un u ortaya ko y m u tu r. Ted av i h akkn d a daha fazla bilgi
iin bkz. W ang P. 2009 ve Sharm a 2009.
151
151
152
152
222
Notlar
li alm asn d a, testosteron d estei v erilerek seru m testosteron
sev iyeleri orta ya da y ksek d ereced e y kseltilen ya ilerlem i
erk ek lerin bilisel duru m larm in celem i ve testosteron sev iy esin
d e orta d ereceli y k selm eler yaayan erk ek lerin bilisel testlerd e
d aha baarl o ld u klarn tespit etm itir.
152
152
152
153
153
22.3
Erkek Beyni
154
154 faydal bir tansiyon dne: I lo lt-l.u n stad 2008 tarihli alm a
snd a evli iftlerd e scak b ir d o ku n u u n gelitirici m d ahalesinin
tansiyonu , oksitlisini, alfa am ilaz ve korlizol dzeltici etkisinin
oldu un u tesp it etm itir. A ncak, konuyla ilgili yap lan a ra trm a
da, m d ahale gru b u n d ak i kocalarda byk tansiyond a yaanan
d yirm i d rt saat boyu nca kalc olm u ken kontrol grubu nd a
byle bir d u ru m g zlen m em itir. M cG lon e 2007 tarihli al
m asnd a y u m u ak d o k u n u larn da bey n in in su lar ko d ek sin e,
lim bik sistem in e ve orb ito fron tal k o d e k sin e m esaj gn d eren bir
g ru p yava v e m iyelin siz sin iri etkinletird i in i tespit etm itir. Ih
sin irler h afif d o ku n u lard an kaynaklan an zevk verici bir hissin
olu m asn sa larlar ve cilt hafife okand n d a beyin bunu d u y
gu sal b ir d oku n m a olarak alglar.
154
her bir eletirel yoran iin: G ottm an 2006 tarihli alm asn d a, tar
tm alarn kam erayla kay d ed en iftlerin ev lilik lerin in y r m e
an sn n , kav ga esn asn d a yap tklar her eletirel v ru n iin daha
sonra aa yukar be tane d e olum lu yorum d ile getirm eleri
d u ru m u n d a, daha y k sek o ld u u n u tespit etm itir. C arrere l w
tarihli alm asn d a bir ev liliin alt yllk bir s re iind e iyiye ya
da kt ye gid eceini tahm in ed ebilm ek iin tartm asn n sa d e
ce ilk d akikasn d an aln an verilerin yeterli old u u n u ortaya
koym u tu r. Y aplan alm ad a bi o lu m su z yorum a karn be
olum lu yorum oran n (G o ttm an teknii) yakalayan iftlerin e v li
liklerinin d ev am ettii ve hatta d zeld ii kefed ilm itir.
155
155
2 24
Notlar
lu d nceleri d estekleyen ve o lu m su zlan azaltan bilisel kontrol
m ek an izm alar tarafndan o lu tu ru lm u gibi gr n d n s y le
m ek ted irler. Ya ilerlem i beyinlerd eki olu m lu lu k etkisi hak kn
da d aha fazla bilgi iin bkz. A sh ley 2009, C h arles 2008, N ielsen
2008, D reh er 2008 ve Samnne/.-Larkin 2007.
156
Ali doduu zamm: Beau regard 2009 tarihli alm asn d a rom antik
ak ile ebevey n sev g isin in beynin dl sistem in d e hem k en d ile
rine zg blgelere hem do st ste gelm i alanlara sah ip o ld u k
larnn ko u lsu z sev g in in nral tem ellerind en anlalabilecein i
ortaya koy m u tu r.
157
157
157
161
161
162
162
162
163
KAYNAKA
A arts, M., v e J. van M onk (2009). "T esto ste ro n e and un co n sciou s posi
tive p rim in g in cre ase hu m an m otiv ation s e p a ra te ly ." Neurorepart
20(14): 1300-1303.
A bkarian, G . G ., J. P. D w o rk in , v d. (2003). "F a th e rs ' S p eech to T h e ir
C h ild ren : P erfect Pitch o r T in E ar?" Fathering 1(1): 27-50.
A braham son, D. (2004). "E m b o d ied sp atial articu latio n : A gesture pers
p ective o n stu d en t neg otiatio n betw een k in esth etic schem as and
ep istem ic form s in learn in g m ath e m atics." P ap e r presented at the
annual m eetin g o f the N orth A m erican C h a p te r o f th e International
G rou p for th e P sychology of M athem atics E d u catio n , D elta Chelsea
Hotel, T o ro n to , O n tario , C anada.
A bram s, D., A. R u tlan d , vd. (2009). "C h ild r e n 's g ro u p nou s: U nd ers
tand ing and ap p ly in g peer exclu sion w ithin and betw een g ro u p s."
oedipus) fo llo w in g the birth o f in fan ts." Ini / Primatol 23(1): 179-89.
A d kin s-R egan, E. (2009). "N e u ro en d ocrin o lo g y o f so cial b eh av ior." I
LAR I 50(1): 5 - 1 4 ..
227
Erkek Beyni
A gu in ig a, D. M ., C . S treeter, vd. (2007). "T h e X Y -zo n e m ale inv olv e
m ent project: G u id in g m ale teen agers as they journey into m an h o
o d ." Children & Schools 29(2): 119-22.
A hern, T . I I., ve I,. J. Y oung (2(X)9). "T h e im pact o f early life fam ily struc
ture on adult social attach m ent, alloparental behavior, and the neuro
peptide system s regulating affiliativ e behaviors in the m onogam ous
prairie vole (Microtus ochrogaster)" Front Belwv Neurosri 3:17.
A hm ed , E. I., J. L. Z ehr, vd. (2008). "P u b e rta l h o rm o n es m od u late the
ad dition o f new cells to sex u ally d im o rp h ic brain re g io n s." Nat Neu-
rosci 1 1:995-97.
A lbrecht, I.., ve D. S ty n e (2007). "L a b o ra to ry testing o f g o n ad al steroid s
in ch ild re n ." Pediatr Endocrinol Rev 5 Suppl 1: 599-607.
A lem an , A ., ve M . S w art (2008). "S e x d ifferen ces in neural activ ation to
facial exp ressio n s d en otin g co n tem p t and d isg u st." Public Library o f
Science One 3 ( l l) :e 3 6 2 2 .
A llen, L. S., ve R. A. G o rsk i (1992). "S e x u a l o rien tatio n and the siz e of
the an terior com m issu re in the hu m an b rain ." Proc Natl Acad Sci
Am 30(3): 647-69.
A nd reano, J. M., ve L. C ah ill (2009). "S e x in fluences on the n eu rob io
logy o f learning and m e m o ry ." Learn Mem 16(4): 248-66.
228
Kaynakca
A nd ieano, J. M ., ve I.. C ah ill (2006). "G lu co co rtico id release and m em ory
con solidation in m en and w om en/' Psychol Sci 17(6): 466-70.
A ndrew s, I . W ., S. W . G an gestad , vd. (2008). "S e x d ifferen ces in d etec
ting sexual infid elity : R esults o f a m axim u m likelihood m ethod
for an aly zin g the sen sitiv ity o f sex d ifferen ces to u n d errep o rtin g ."
229
Erkek Beyni
A rnold, A. P., S u san E. Fahrbach (2009c). Hormones, Bruin and Behavior,
2. bas. N ew Y ork : C am b rid g e U niversity Press.
A rnow , B. A ., J. E. D esm ond , vd. (2002). "B ra in activ ation and sexual
aro u sal in h ealth y , h etero sexu al m a le s." Brain 125(Pl. 5): 1014-23.
A ron, A ., H . bish er, vd. (2005). "R e w ard , m o tiv atio n , and em otion
sy stem s associated w ith early -stag e in ten se ro m an tic lo v e ." J Neu
230
Kaynaka
A zu rm en d i, A ., i :. Braza, vd. (2006). "A g g ressio n , d o m in a n ce, and affi
liation: T h e ir relatio n sh ip s w ith and rogen levels and in telligen ce in
5-year-old c h ild re n ." Horm Behav 50(1): 132-40.
A zu rm en d i, A., I\ B raza, vd. (2005). "C o g n itiv e abilities, and rogen
levels, and b od y m ass ind ex in 5-year-old c h ild re n ." H orn Beltav
48(2): 187-95.
B ailey, J. M ., M. P. D u n n e, vd. (2000). " G e n e tic and en v iro n m en tal
in flu e n ce s o n sex u a l o rie n tatio n and its c o rre la te s in an A u strali
an tw in s a m p le ." lournal o f Personality and Social Psychology 78(3):
524-36.
B aillargeon, R. I I., M . Z occo lillo, vd. (2007). "G e n d e r d ifferen ces in
p hysical agg ression : A pro sp ectiv e p op u lation-based su rv ey o f ch il
dren b efore and a fte r 2 years o f a g e ." Dev Psychol 43(1): 13-26.
Baker, J. K., M. G . B em b en, vd. (2tK)6). "E ffe c ts o f ag e on testosterone
resp o n ses to resistance exercise and m u scu lo skeletal variab les in
m e n ." f Strength Cotul Res 20(4): 874-81.
B aker, R ., v e M. A. Beilis (1995). H um an Sp erm C o m p etitio n : C o p u lati
on, M astu rb ation , and In fid elity ." London & N ew Y ork : C h ap m an
& Hall.
Belles, K. L , P. M. P lo tsky, vd. (2007). "N e o n atal o xy to cin m an ip u lations
have long-lasting , sexu ally d im o rp h ic effects on v asop ressin recep
to rs." Neuroscience 144(1): 38-45.
Balthazart, J., C. A. C o rn il, vd. (2009). "E strad io l, a key en d o crin e signal
in the sexu al d ifferen tiation and activ atio n o f rep rod u ctive beh av ior
in q u a il." J Exp 7 ool Part A Ecol Genet Physiol 311(5): 323-45.
Bancroft, J. (2005). "T h e en d o crin olo gy o f sexu al a ro u sa l." J Endocrinol
186(3): 411-27.
Barclay, P., ve K. W ilier (2007). "P a rtn e r ch oice creates com p etitiv e
altru ism in h u m an s." Proc Biol Sci 274(1610): 749-53.
B aron, N. S. (2004). " S e e you online: G e n d e r issu es in college stud en t
u se o f instan t m e ssag in g ." Journal o f Language and Social Psychology
Erkek Beyni
B aron-C oh en , S ., B. A u y eu ng , vd. (200V). "F e tal testosterone and a u tis
tic traits: A response to three fascin atin g co m m en taries." Br I Psyclwl
100(Pt. 1): 39-47.
Baron-C oh en , S., ve A. Klin (2006). "W h a t's so special about A sp erger
sy n d ro m e ?" Brain Cogn 61(1): 1-4.
Baron-Cohen, S., R. C. K nickm eyer, vd. (2005). "Sex differences in the
brain: Im plications for exp laining au tism ." Science 310(5749): 819-23.
Baron-C oh en , S., S. L u tchm ay a, ve K. K n ick m ey er (2004a). Prenatal tes
Res 170:277-90.
Basson, R. (2005). "W o m e n 's sexu al d y sfu n ction : R evised and e x p a n
ded d efin itio n s." Cnutj 172(10): 1327-33.
232
Kaynaka
B astiaan sen , j . A ., M . T h io u x , vd. (2009). "E v id e n c e fur m irror system s in
e m o tio n s." Philos Trails R Soc L oad B Biol Sci 364(1528): 2391-2404.
B a te s o n M ., v e S. D. H ealy (2005). "C o m p a ra tiv e ev alu atio n and its
im p lica tio n s fo r m a te c h o ic e ." T m id s Ecol Evol 20(12): 659-64.
B a u m eister, R. F .v e D. D h a v ale, ed l. (2001). Two sides o f Rom antic Rejec
Erkek Beyni
Dehar, D. M ., R. V illem s, vd. (200K). "T h e d aw n o f h u m an m atrilineal
d iv e rsity ." Am ] Hum Genet 82(5): 1130-40.
B ehrens, T. E., L. T. H unt, vd. (2009). "T h e com p u tation o f social b e h a
v io r." Science 324(5931): 1160-64.
Behrens, T. E., L. T. H unt, vd. (2008). "A sso ciativ e learning o f social
v a lu e ." Nature 456(7219): 245-49.
H elgorosky, A., ve M . A. R iv arola (1987). "C h a n g e s in seru m se x horm on ebin d in g g lob u lin and in scru m non-sex horm o n e-b in d in g
g lobulin-boun d testo steron e d u rin g p repu berty in b o y s." / Steroid
234
K ay n ak ca
235
Erkek Beyni
Borns, CJ. S., S. M oore, vd. (2009). "A d o lescen t eng agem ent in d an g ero
u s behav iors is associated w ith increased w hite m atter m atu rity of
frontal co rtex ." PLoS One 4(8): e6773.
Berridge, K. C., ve M. L. K ringelbach (2008). "A ffe ctiv e neu roscien ce
o f pleasure: Rew ard in h u m an s and a n im a ls." Psychoplniriuacology
236
Kaynaka
B lcay, G ., T . C o m en d an t, vd. (2(M)7). "A n exp rim en tal test o f frequ
en cy -d ep en d en t selectio n o n m ale m atin g strateg y in the field ." Proc
237
Erkrk Beyni
Boulton, M. J. (1996a). "B u lly in g in m ixed sex g ro u p s o f c h ild re n ." Edu
238
K ay n ak a
239
Erkek Beyni
course, but inversely w ith o th e r sexual beh av ior freq u en cies." / SV.v
240
K ay n ak a
Lett 23 S u p p l. 4:23-29.
Buss, D. M. (1995). "P sy ch o lo g ical se x d ifferen ces: O rig in s throu gh
sexu al se le c tio n ." Am Psychol 50(3): 164-68; d iscu ssion 169-71.
Buss, D. M. (1989). "C o n flic t b etw een the sexes: strateg ic in terferen
ce and the ev ocatio n o f an g er and u p se t." J Pers Soc Psychol 56(5):
735-47.
Buss, D. M ., ve M . H aselto n (2005). The Evolution o f jealousy: Comment.
A m sterdam : E lsev ier Scien ce.
Buss, D. M ve D. P. S ch m itt (1993). "Sex u al S trateg ies T h eo ry : An
e v olu tio n ary p ersp ectiv e o n h u m an m a tin g ." Psychological Review
100(2): 204-32.
Buss, D . M ., T . K. S h ack elfo rd , vd. (2008). "T h e m a te reten tio n inv en
to ry sh o rt form (M R 1-SF)." Personality an d Individual Differences
44(1): 322-34.
Byers, E. S ., v e S . M acN eil (2006). "F u rth e r v alid atio n o f the in terp erso
nal e xch an g e m od el o f sexu al sa tisfa ctio n ." J Sc.r M arital Ther 32(1):
53-69.
Byrd-C'raven, J., v e D. C . G eary (2007). "B io lo g ica l and ev olu tio nary
con trib u tion s to d ev elop m en tal se x d iffe re n c e s." Reprod Biomcd
Erkek Bef/u i
C aciop p o, J. T ., C . J. N orris, vd. (2009c). "In the ey e o f the beholder:
individual d ifferen ces in p erceived social isolation pred ict regional
brain activ ation to social stim u li." /. Cogn Neurosci 21(1): 83-92.
C ah ill, L. (2006). "W h y sex m atters for n eu ro scien ce." Nat Rev Neurosci
7(6): 477-84.
C ahill, L. (2005). "H is brain, h e r b rain ." Sri Am 292(5): 40-47.
C ah ill, L (2003). "Sex -related in flu en ces on the neu robiology o f e m o tio
nally influenced m e m o ry ." Ami N YAcutl Sri 985:163-73.
C ahill, L., L. G o rsk i, vd. (2004). "T h e in flu en ce o f sex versu s sex-related
traits on long-term m em ory for gist and detail from an em otional
sto ry ." Conscious Cogu 13(2): 391-400.
C ah ill, L , M. U ncapher, vd. (2004). "S ex -related h em isp h eric lateraliza
tion o f am ygd ala function in em o tio n ally influenced m em ory: A n
1'MKl in v estig atio n ." Learn M em 11(3): 261-66.
C alasan ti, T ve N. K ing (2007). " 'b e w a re o f the estro g en a ssa u lt': Ide
als o f old m an hood in an ti-ag in g a d v ertisem en ts." Journal o f Aging
242
K .iynakca
243
Erkek Beyni
C arrere, S ., ve J. M. G o ttm an (1999). "P red ictin g d iv o rce am o n g new ly
w ed s from the first three m in u tes o f a m arital con flict d iscu ssio n ."
244
Kaynaka
C au ffm an , E. (2(104). "T h e ad o lescen t brain: E xcu se v ersu s e xp lan atio n ;
com m en ts o n part 4 ." Ann N Y Acad Sci 1021:160-61.
C elich o w ski, )., v e 11. D rzym ala (2006). "D iffe re n ce s b etw een p roperti
es o f m ale and fem ale m otor units in the rat m ed ial gastro cn em iu s
m u scle ." / Physiol Pharmacol 57(1): 83-93.
Chakrabarti. B., ve S. Baron-Cohen (2006). "Empathizing: Neurocognitive developmental mechanisms and individual differences." Prog
Brain Res 1 5 6 :4 0 3 -1 7 .
245
Erkik Beyni
C heng, Y J. D ecety, vd. (2 007). "S e x differences in spinal excitability
during observation o f bipedal locom otion." Neuroreyort 18(9): 887-90.
C h eng, Y, A. N. M eltzoff, vd. (2007). "M o tiv atio n m o d u lates the activity
o f the hum an m irror-n eu ron s y ste m ." Cereb Cortex 17(8): 1979-86.
C h en g, Y. VV O. J. T zeng, vd. (2006). "G e n d e r d ifferen ces in the hum an
m irror system : A m ag n etoen cep h alog rap h y s tu d y ." Nettroreporl
17(11): 1115-19.
C'herney, I. (2008). "M o m , let m e play m ore com p u ter gam es: They
im p ro v e my m ental rotation sk ills." Sex Roles 59(11-12), Dec. 2008,
A rtID 76.
Ch errier, M . M ., A. M. M atsu m o to , vd. (2007). "C h aracterizatio n o f
verbal and sp atial m em ory ch an g es from m o d erate to su p rap hy.siological in creases in seru m testo steron e in healthy o ld e r m en ."
Kaynakca
Cialdini, R. B., ve M. R. T ru st, edl. (1998a). Social Influence: Social Norms,
247
Erkek Beyi
stu d y com p arin g sam e-sex and op p o site-sex tw in g irls ." Horni Behai'
47(2): 230-37.
C oh en -B en d ah an , C . C , J. K. B uitelaar, vd. (2004). "P ren atal exp o su re
to testosterone and fun ctional cerebral lateralization: A stu d y in
sam e-sex and o p p o site-sex tw in g irls." Psychoneuroendocrinology
29(7): 911-16.
C o h en -B en d ah an , C . C , C . van d e Beek, vd. (2(X>5). " l renatal sex h o r
m on e effects on child and ad ult sex-typed behavior: M ethods and
find ing s." Neurosci Bwhehav Rev 29(2): 353-84.
C oiro, M .J ., ve R. E. E m ery (1998). "D o m arriage pro blem s affect fath e
ring m ore than m othering? A q u an titativ e and qu alitativ e re v ie w ."
248
Kaynaka
C o o k , S . W ., 2 . M itchell, vd. (2008). "G e stu rin g m ak es learn in g last."
1251-56.
C o sg ro v e, K. P., C . M. M azure, vd. (2007). "E v o lv in g kn ow led ge o f sex
d ifferen ces in brain stru ctu re, fun ctio n , and ch e m istry ." Biol Psychi
249
Erkek Betini
C raig R oberts, S., A. C . Little, vd. (2(X)9). "M n n ip u iatio n o f bo d y od ou r
alters m e n 's self-con fid en ce and ju d g em en ts o f th e ir visual attracti
veness by w o m e n ." Ini / Cosmet Sri 31(1): 47-54.
C raw fo rd , J. (1992). Emotion and Gender: Constructing M eaning from
250
Kaynaka
Da I la, C , and T. |. S h o rs (2009). "S e x d ifferen ces in learn in g processes o f
classical and o p eran t co n d itio n in g ." Physiol Behav 97(2): 229-38.
D alla, C , A. S. W hetston e, vd. (2009). "S tressfu l e x p erien ce has o p p o si
te effects on d en d ritic sp in es in the h ip p o cam p u s o f cy clin g versus
m ascu lin ized fe m a le s." Neurosci Lett 449(1): 52-56.
D anel, D., ve U. P aw low ski (2007). "E y e -m o u th -e y e an g le as a good
in d icator of face m ascu lin ization, asym m etry, and attractiv eness
251
Erkek Beyni
De V ries, G. J. (2005). "S e x stero id s and sex ch rom osom es at o d d s?"
252
Kaynakn
D ecety , )., K. J. M ichalska, vd. (2009). "A ty p ical em p ath ie responses in
ad o le sce n ts w ith agg ressiv e con d u ct d isord er: A fun ctional MRI
in v e stig a tio n ." Biol Psychol 80(2): 203-11.
D ed ov ic, K ., M . W ad i w alla, vd. (2009). "T h e role o f sex and g en d er so c i
alizatio n in stre ss re a ctiv ity ." Dezvlopmcntal Psychology 45(1): 45-55.
D eeley, Q ., E. M . D aly, vd. (2008). "C h a n g e s in m ale b rain resp onses to
em otion al faces from ad olescen ce to m id d le a g e ." Neurointage 40(1):
389-97.
D ekk er, A ., v e G . Sch m id t (2002). "P a tte rn s o f m astu rb atory behaviou r:
C h a n g e s betw een th e six ties and th e n in e tie s." journal o f Psychology
Erkek Beyni
D iR occo, D. P., vo Z. Xia (2007). "A lp h a m ales w in a g a in ." Niil Neurosci
10(8): 938-40.
D itzen, 13., C . H op p m an n, vd. (2008). "P o sitiv e cou p le interaction s and
daily C ortiso l: O n the stress-p ro tectin g role o f in tim a cy ." Psyehosom
M ed 70(8): 883-89.
D itzen, B., M . Sch aer, vd. (2009). "In tra n a sa l oxy to cin increases positive
com m u n icatio n and red u ces C o rtiso l levels d uring cou p le con flict."
254
Kaynaka
D u n bar, K . I. ( 2 0 0 9 ) . "T h e so cial brain h y p o t h e s i s and its im p lication s
fo r social e v o lu tio n ." Ann Hum Biol 36(5): 562-72.
D u nbar, R. 1. (2007a). "M a le and fem ale b rain e v olu tio n is subject to
co n trastin g selectio n pressu res in p rim a te s." BM C Biol 5: 21.
D u nbar, K. L, v e S. S h u ltz (2007b ). "E v o lu tio n in the social b ra in ." Sci
. 8(17): 2991-3008.
E hrlich, S. B., S . C. I,ev in e, vd. (2006). "T h e im p o rtan ce o f gestu re in
c h ild re n 's sp atial reaso n in g ." Dev Psychol 42(6): 1259-68.
E ib l-E ibesfeld t, 1., ed. (1972). Similarities and differences between cultures
Erkek Beyni
Erne, R. F. (2 7). "S e x d ifferen ces in ch ild -on set, life-co u rse-p ersisten t
con d u ct d isord er. A review o f biological in flu en ces." Clin Psychol
Kaynaka
Feinberg, D. R., L. M . D elru in e, vd. (2008). " T h e role o f fem ininity and
av erag en ess o f v o ice pitch in aesth etic ju d g m ents o f w o m en 's v oi
c e s ." Perception 37(4): 615-23.
Feiring, C , and M . L ew is (1987). "T h e c h ild 's so cial netw ork : Sex d iffe
rences from th ree to six y e a rs." Sex Roles 17(11-12): 621-36.
Felder, S . (2006). " T h e g e n d e r longev ity gap : e x p la in in g the d ifference
b etw een sin g les and c o u p le s." fournal o f Population Economics 19(3):
1432-75.
Feld m an, R. (2007). 'T a re n t-in fa n t sy n ch ro n y and the con stru ctio n o f
shared tim in g: P hysiological precu rso rs, d ev elo p m en tal o utcom es,
and risk co n d itio n s." j Child Psychol Psychiatry 48(3-4): 329-54.
Feld m an, R. (2006). "F ro m biological rh ythm s to so cial rh ythm s: Physic
olog ical p recu rso rs o f m o th er-in fan t sy n ch ro n y ." Dei> Psychol 42(1):
175-88.
Feld m an, R., ve A. I. Eid eim an (2009). "B io lo g ica l and env ironm en tal
initial con d ition s sh ap e th e trajectories o f co g n itiv e and socialem o tio n al d ev elo p m en t acro ss th e first y ears o f life ." Dev Sci 12(1):
194-200.
Feldm an, R., A. I. E id eim an, vd. (2002). "C o m p a riso n o f skin-to -sk in
- (k an g aro o ) and trad itional care: P aren tin g o u tco m e s and preterm
in fan t d ev e lo p m e n t." Pediatrics 110(1, pt. 1): 16-26.
Feld m an, R., A. W eller, vd. (2003). "T e stin g a fam ily intervention
h y p o th esis: T h e con tribu tion o f m o th er-in fan t sk in -to -sk in contact
(kan garo o care) to fam ily interactio n , p ro xim ity , and to u ch ." / Earn
tives. C am bridge, UK: Cam bridge University Press, 2000, pp. 254-76.
257
Erkek Beyni
Fernald, A ., X X aeschn er, vd. (1989). "A cro ss-lan gu age stu d y o f pro
so d ic m od ification s in m o th ers' and fathers' sp eech to p rev erbal
in fa n ts." I Child Lang 16(3): 477-501.
Fernand ez-G u asti, A., F. P. K ru ijv er, vd. (2000). "S e x d ifferen ces in the
d istribu tion o f an d rogen recep tors in the hu m an h y p o th alam u s." /
258
Kaynaka
Finn, M ., ve K. I lenw ood (2009). "E x p lo rin g m ascu lin ities w ithin m e n 's
identificatory im agin in g s o f first-tim e fa th erh oo d ." Br / Soc Psychol
48 (pt. 3): 547-62.
Fischer, A. K. (21K17). "P aren tal relation ship qu ality and m ascu lin e gend er-ro le strain in yo u n g m en: M ediating e ffe cts o f p erso n ality ."
Love. N ew Y o rk : H olt.
Fisher, H., A. A ron, vd. (2005). "R o m a n tic love: A n fM E I stu d y o f a neu
ral m echanism for m ate c h o ic e ." / Comp Neurol 493(1): 58-62.
F ish er, H. E., A. A ro n , vd. (2002). " D e fin in g th e b rain sy s te m s o f lust,
ro m an tic a ttra ctio n , and a tta ch m e n t." Arch Sex. Behav 3 1 (5 ): 41 3 19.
Fiske, S. T . (2009). "B ra in scan s o f m ale brain: A rea fo r em p ath y shut
d ow n after look in g at sexy pictu res ... su g g est sexy im ages can sh ift
the w ay m en p erceiv e w o m en ." P ap er presented at m eeting o f the
A m erican A ssociation for the A d v ancem ent o f S cien ce, C h icago,
Feb. 1 5,2008.
Flanders, |. L , V. Leo, vd. (2(X)9). "R o u g h -an d -tu m b le play and the
regulation o f agg ression: An ob servatio n al stu d y o f father-child
play d y a d s." Aggress Behai 35(4): 285-95.
Flem ing, A. S., C C o rter, vd. (2002). "T esto ste ro n e and prolactin are
associated w ith em otional resp o n ses to infant cries in new fath ers."
259
Erkek Beyni
Forger, N. G. (2009). "T h e o rg an izatio n al h ypothesis am i final com m on
pathw ays: Sexual d ifferen tiation o f the spin al cord and peripheral
n erv ou s sy ste m ." Harm Behav 55(5): 605-1(1.
Forger, N. G . (21X16). "C ell death and sexu al d ifferen tiation o f the n erv o
us sy ste m ." Neuroscience 138(3): 929-38.
Fox, A. B., D. Bukatko, vd. (2007). "T h e m edium m akes a d ifference:
G en d er sim ilarities and d ifferen ces in instant m essa g in g ." journal o f
rosc.i: 1-15.
260
Kaynaka
Fu ku sh im a, I I., ve K. H iraki (2006). "P e rce iv in g an o p p o n en t's loss:
G en d er-related d ifferen ces in the m ed ial-fro n tal n eg ativ ity ." Sac
261
Erkek Beyni
G an gestad , S. W. (2(100). "H u m a n sexual selection , good gen es, and s p e
cial d esig n ." Ann NY Arad Sri 907: 50-61.
G an gestad , S. W . (1993). "S ex u al selectio n and physical attractiv eness:
Im plication s for m ating d y n am ics." Human Nature 4(3): 205-35.
G an gestad , S. W ., G. E. G arv er-A p g ar, vd. (2007). "C h a n g e s in w o m en 's
m ate preferences acro ss the ov u latory cy cle ." tournai o f Personality
262
Kaynak<;n
G asbarri, A., A. P om piii, vd. (2008). "W o rk in g m em ory for em otional
facial exp ression s: R ole o f the estrog en in y o u n g w o m e n ." Psychone-
263
Erkek Beyni
G esq u iere, L K., E. O . W ango, vd. (20(17). "M ech an ism s o f sexual sele c
tion: Sexu al sw ellin g s and estrog en con cen tratio n s as fertility ind i
cators and cu es for m ale con so rt d ecisio n s in wild b ab o o n s." Horin
264
Kaynaka
G ilm o re, J. 11., W. Lin, vd. (21HI7). "R eg io n al gray m a tte r g ro w th , sexual
d im o rp h ism , and cerebral asym m etry in the neo natal b rain ." / Neu-
265
Erkek Beyni
G oo ren , L. J., ve H. M. B eh re (21X18). "X e sto ste ro n e treatm en t o f hy p ogon adal m en p articip atin g in co m p etitiv e s p o rts." Andrologia 40(3):
195-99.
G o rd o n , I., ve R. Feld m an (2tX18). "S y n ch ro n y in the triad: A m icrolev el
process m od el o f cop aren tin g and p aren t-child in te ractio n s." Finn
266
Kaynaka
G risk ev iciu s, V., J. M. T ybu r, vd. (2009). "A g g re s s to im p ress: H ostility
as an ev olv ed con text-d ep en d en t stra te g y ." fournil/ o f Personality and
267
Erkek Beyni
G zeli, J. K., ve I.. V ern o n -F eag an s (2004). "P a ren ta l perceived con trol
o v e r caregiving and its relatio n sh ip to paren t-in fan t in teractio n ."
Kaynaka
M alle, (/, T. D ow d, vd. (2008). "S u p p o rtin g fathers in the transition to
p are n th o o d ." Conlemj) Nurse 31(1): 57-70.
H alp ern, C. T ., 15. C am p bell, vd. (2002). "A sso ciatio n s betw een stress
reactivity and sexu al and nonsexu al risk taking in you n g adult
hu m an m a le s." Harm Behav 42(4): 387-98.
H alpern, C. T., K. Jo yn er, vd. (2000). Sm art teens d o n 't hav e sex (or kiss
m uch either)/' J Adalese Health 26(3): 213-25.
H alp ern, C . T., J. K. U dry, vd. (1998). "M o n th ly m easu res o f salivary
testo stero n e pred ict sexu al activ ity in ad o lescen t m a le s." Arch Sex
269
Erkek Beyni
I l<m, T. M ., ve G. J. De V ries (2003). "O rg an izatio n al effects o f testo s
terone, estrad io l, and d ih y d ro testo steron e on v asop ressin m K N A
exp ressio n in the bed nu cleu s o f the stria term in alis." / Neurohial
54(3): 502-10.
I land a, K. J., I'. R. P ak, vd. (2008). "A n altern ate p athw ay for and rogen
regulation o f brain fun ction: A ctiv atio n o f estrog en recep to r beta
by the m etab o lite o f d ih y d rotesto steron e, 5alp h a-an d ro stan e-3b etn,l 7 b e ta -d io l." Horm Behav 53(5): 741-52.
I lan gg i, J., A. B u chm an n, vd. (2009). "S e x u a l d im orp hism in the parie
tal su b strate associated w ith visu osp atial cog nition ind ep en den t o f
general in tellig en ce." / Cogn Ni'tirosci 22(1): 139-55.
M arburg, E. (2008). "M arital pair an g er-co p in g typ es m ay act as an
entity to affect m ortality: P relim inary find ings from a p rosp ectiv e
stud y (T ecu m seh , M ichigan , 1971-1988)." lounw l o f Family Com m u
270
Kaynaka
H au sm an n , M ., D. S ch o ofs, vd. (2009). "In te ra ctiv e e ffe cts o f sex h o rm o
nes and g e n d e r stereoty p es o n cog n itiv e sex d ifferen ces: A p sy ch o
bio -so cial ap p ro a ch ." Psychoneuroendocrinology 34(3): 389-401.
H avlicek, J., ve S. I... R oberts (2009a). "M I IC -correlated m ate ch o ice in
hu m ans: A rev iew ." Psychoneuroendocrinology 34(4): 497-512.
H avlicek, J., ve S. C . R oberts (2009b). "T o w ard s a neu ro scien ce o f love:
O lfaction , attention and a m od el o f neu ro h yp op h ysial ho rm o n e
a c tio n ." Front Evol Neurosci I: 2.
U aw k es, K. (2004). "H u m a n longevity: T h e g ra n d m o th e r e ffe ct." Nature
428(6979): 128-29.
H aw kley, L. C , M. W. B row ne, vd. (2005). "H ow ' can I co n n ect w ith
thee? Let m e cou nt the w a y s." Psychol Sci 16(10): 798-804.
H aw kley, L. C , M. 0 . 1 lug hes, vd. (2008). "F ro m so cial stru ctu ral factors
to p ercep tio n s o f relatio n sh ip qu ality and lo n elin ess: T h e C h icago
h ealth , ag in g , and so cial relation s s tu d y ." / Gerontol B Psychol S tiS o c
271
Erkek Bryn i
p rocesses w h ereas w om en p refer piecem eal o n e s?" Q J Exp Psychol
(C olch ester) h i (5): 683-89.
H einrichs. M ., ve G . D om es (2008), "N eu ro p ep tid es and social b eh av io
ur: E ffects o f oxy to cin and v asop ressin in h u m a n s." Pro<( Bruin Rrs
170: 337-50.
I le rm an s, E. J., N . F. R am sey, vd. (2008). "E x o g e n o u s testo stero n e
e n h a n ce s resp o n siv en ess to so cial throat in llie neu ral circu itry of
social ag g ressio n in h u m a n s ." Biol Psychiatry 63(3): 263-70.
H erm ans, E. J., P. P utm an, vd. (2007). "E x o g e n o u s testo stero n e atte n u a
tes the integrated cen tral stre ss response in healthy you n g w o m en ."
Kaynaka
Hines, . (2002). "Sexual differentiation o f hum an brain and behavior."
inde: D. W . Pfaff, ed Hormones, Brain and Behavior, vol. 4, pp. 425-62.
H ines, ., S . P. A hm ed , vd. (2003). "P sy ch o lo g ical o u tco m es and
g en d er-related d ev elop m ent in co m p le te an d ro gen insen sitivity
s y n d ro m e ." Arch Sr.x Behav 32(2): 9.3-101.
H ines, ., I,. S. A lien, vd. (1992). "S e x d ifferences in su b reg io n s o f the
m ed ial n u cleu s o f the am ygd ala and the bed nu cleu s o f the stria ter
m inali o f the ra t." Brain Res 579(2): 321-26.
H ines, ., . B rook, vd. (2004). "A n d ro g e n and psychosexu al d ev elo p
m ent: C o re g e n d e r id entity, sexu al o rien tatio n and recalled ch ild h o
od g e n d e r role b e h a v io r in w om en and m en with con gen ital adrenal
hy p erp lasia (C A H )." ] Sex Res 41(1): 75-81.
H ines, M 13. A. Pane, vd. (2003). "S p a tia l abilities fo llo w in g prenatal
a n d ro g en abn o rm ality : T arg etin g and m en tal rotatio ns perform an ce
in in d iv id u als w ith con genital ad renal h y p e rp lasia." Psychoneuroen-
Erkek Beyni
H oeft, I*'., C. L. W atson , vd. (201)8). "G e n d e r d ifferen ces in the m esoco rtico iim b ic system d u rin g com p u ter g a m e -p la y ." fPsychiatr Res
42(4): 253-58.
H oehl, S., ve T. S trian o (2008). "N e u ra l p rocessing o f eye gaze and th re
at-related em otional facial exp ressio n s in in fan cy ." Child Dev 70(6):
1752-60.
H ofer, A., C. M. Sied en to p f, vd. (2006). "G e n d e r d ifferen ces in reg io
nal cerebral activ ity d u rin g the percep tion o f em otion: A functional
MKI stu d y ." Neuroimage 32(2): 854-62.
H ogervorst, E., V. W . H en d erso n , R. 13. G ibb s, and R. D iaz B rinton, edl.
(2009). Hormones, Cognition ami Dementia: State o f the Art and Emer
22(1): 19-5B.
274
Kaynaka
|lu, S. M., N. W ei, vd. (2008). '"P a tte rn s o f brain activ atio n d u rin g v isu
ally ev ok ed sex u al aro u sal d iffe r betw een h o m osexu al and h etero
sexual m e n ." AJNRAm INeuroradial 29(10): 1890-% .
Huber, D ., P. V ein an te, vd. (2005). "V a so p re ssin and o xy to cin exci
te distinct neu ronal p op u lations in the cen tral am y g d a la ." Science
308(5719): 245-48.
I lugdahl, K., T . T h o m sen , vd. (2006). "S e x d ifferen ces in visuo-spatial
processing: A n fM Rl stud y o f m ental ro tatio n ." Neuropsychologia
44(9): 1575-83.
Hughes, S. M ., P. D isp en za, vd. (2004). "R a tin g s o f voice attractiv en ess
pred ict sex u al beh av io r and body co n fig u ratio n ." Evolution and
Emotions in the Human Voice, vol. 2: Clinical E,vidence. San D iego: Plu
ral Publishing.
H ughes, S. M ., M. A. H arrison , vd. (2007). "S e x d ifferen ces in ro m an tic
kissing am o n g college stu d en ts: A n ev olu tio n ary p ersp ectiv e." Evo
275
Erkek Beyni
H yde, J. S. (2005). "T h e g en d er sim ilarities h y p o th esis." American
8(6): 775-80.
Jacklin, C , v e E . M accoby (1978). "S o cia l b eh av ior at thirty-th ree m onths
in sam e-sex and m ixed -sex d y a d s." Child Development 49: 557-69.
276
Kaynakga
Jacklin, C . N .. K . T . W ilco x, vd. (1988). "N e o n atal sex -stero id h o rm o
unds: C o m p ariso n o f an d ro stad ien o n c w ith an d rosten o l and m usco n e ." Norm Beluw 42(5): 274-83.
Jam in, S. P., N . A . A ran g o , v d. (2002). "G e n e tic stu d ie s o f M IS sig n allin g
in sexu al d ev e lo p m e n t." Novartis Found Symp 244: 157-64; 164-68,
2 0 3 -6 ,2 5 3 -5 7 .
Janssen, P., K. K. M cB rid e, vd. (2008). " Factors that in flu en ce sexu al
aro u sal in m en: A focu s gro u p stu d y ." Arch Sex Bchav 37(2): 252-65.
Jarvinen, D. W , and J. G . N ieholls (1996). "A d o le sc e n ts' social goals,
beliefs abo u t the cau ses o f social su ccess, and satisfactio n in p eer
re latio n s." Developmental Psychology 32(3): 435-41.
Jen sen -C am p bell, L. A., W . G . G razian o , vd. (1995). "D o m in a n ce , p ro
social o rie n tatio n , and fem ale p references: D o nice g u y s really finish
last?" journal o f Personality and Social Psychology 68(3): 427-40.
Jiang, J., U. Rosent|vist, vd. (2007). "In flu en ce o f g ran d p aren ts on eatin g
beh av iors o f yo u n g ch ild ren in C h in ese th ree-g en eratio n fam ilies."
277
Erkek Beyni
Jord an, K., T. W u stenberg , vd. (2(H)2). "W o m e n and m en exh ib it d iffe
rent cortical activ ation pattern s d u rin g m ental rotation task s. Neu-
Kaynaka
K aplan, H. (1997). "T h e ev olu tio n o f the hu m an life c o u rse ." iind e: K.
W . W ach ter and C. E. Finch, edl.. Between Zeus and the Salmon. W as
h in g ton , DC: N ational A cad em y P ress, 175-211.
K au ffm an , A . S ., V. M . N av arro , vd. (2010). " S e x d iffe re n c e s in the
re g u la tio n o f k issl/ N K B n e u ro n s in ju v e n ile m ice: Im p lic a tio n s
fo r the tim in g o f p u b e r ty ." An / Physiol Endocrinol M etab 297:
E 1 2 1 2 -2 1 .
K aufm an, J. M., ve A. V erm eu len (2005). "T h e d eclin e o f and rogen
levels in eld erly m en and its clinical and th erap eu tic im p licatio n s."
Physiol 8 5 :1 1 1S-124S.
K everne, E. B. (2007). "G e n o m ic im p rinting and the e v olu tio n o f sex
d ifferen ces in m am m alian reprod uctive stra te g ies." Adv Genet 59:
217-43.
K everne, E. B. (2004a). "Im p o rtan ce o f olfactory and v o m eronasal sy s
tem s for m ale sexu al fu n ctio n ." Physiol Behav 83(2): 177-87.
K everne, E. B., ve J. T. C u rley (2004b). "V aso p re ssin , o xy to cin and social
b e h a v io u r." CurrOpin Neurobiol 14(6): 777-83. .
K ieco it-G laser, J. K., R. G laser, vd. (1998). "M a rita l stress: Im m unologic,
n eu ro en d ocrin e, and au to n om ic co rre la te s." Atn N Y Acad Sci 840:
656-63.
K ieco lt-G laser, J. K., T. J. Loving, vd. (2005). "H o stile m arital interacti
o n s, p roinflnm m atory cytokine p rod u ction , and w ound h ealin g ."
27 9
Erkek Beyni
K iecolt-G laser, J. K., T. N ew ton , vd. (1996). "M arital con flict and e n d o c
rine function: A re m en really m ore p hy siologically affected than
w o m en ?" / Consult Clin Psychol 64(2): 324-32.
K ilpatrick, L A., D. H. Z ald , vd. (2006). "Sex-related d ifferen ces in am y
gdala fun ctional co n n ectiv ity d u rin g resting co n d itio n s." Neuroima
ge 30(2): 452-61.
K im chi, T ., J. Xu, vd. (2007). "A fun ctional circu it u n derlyin g m ale s ex u
al beh av iou r in the fem ale m ou se b rain ." Nature 448(7157): 1009-14.
K im ura, K., T. 1 lach iy a, vd. (2008). "F ru itle ss and d o u b lesex coo rd in ate
to gen erate m ale-sp ecific n eu rons that can initiate c o u rtsh ip ." Neu
280
Kaynaka
K rk , K. M ., J. M . B ailey, vd. (2000). "E tio lo g y o f m ale sex u al o rien ta
tion in an A u stralian tw in sa m p le ." Psychology, Evolution & Cem ler
2(3): 301-11.
K irsch, P., <2. E sslin g er, vd. (2005). "O x y to c in m od u lates neural cir
cu itry fo r so cial cog nitio n and fear in h u m a n s." / Neurosci 25(49):
11489-93.
K ivett, V. K., ed . (1998). Transitions in G randparents Lives: Effects on the
281
Erkek Beyni
K nutson, B., ve S. M. G reer (2008). "A n ticip ato ry affect: N eural correla
tes and con sequ en ces for c h o ic e ." Philos Trans R Soc Laud B Biol Set
363(1511): 3771-86.
K ontula, O ., ve E. H aav io-M ann ila (2009). "T h e im pact o f ag in g on
hu m an sexual activity and sex u al d e sire ." Journal o f Sex Research
4 6 (0 :4 6 - 8 6 .
Kontula, O., ve E. Hanvio-Manniln (2002). "M asturbation in a generational
perspective." Journal o f Psychology & Human Sexuality 14(2-3): 49-83.
Kontula, Q ., ve E. H anvio-M anniln (1994). "Sex u al b eh av ior ch an g es in
Finland d uring the last 20 y e a rs." Nordisk Sexologi 12(3): 196-214.
K orkm az etin, S., T . l.lildik, vd. (2008). "|Sexuai b eh av ior and sou rces
o f inform ation about sex am o n g m ale ad olescents: A n 8-year foilow up|." Turk Psikiyatri Derg 19(4): 390-97.
Korzan, W. J., G . L Fo rster, vd. (2006). "D o p a m in e rg ic activity m o d u la
tion via aggression, statu s, and a visual social sig n a l." Behav Neurosci
120(1): 93-102.
Koscik, T., D. O 'L eary , vd. (2009). "S e x d ifferences in parietal lobe
m orphology: R elationship to m ental rotation p erfo rm an ce." Brain
Coy 69(3): 451-59.
Kosfeld, M ., M. H einrichs, v d. (2005). "O xy to cin In cre a se s trust in
hu m an s." Nature 435(7042): 673-76.
K ozorovitskiy, Y., ve E. Gould (2004). " D om inan ce hierarchy influ ences
adult n eu rogenesis in- the d en tate g y ru s." ] Neurosci 24(30): 6755-59.
K ozorovitskiy, Y., C. G. G ross, vd. (2005). "E x p e rien ce in d u ces stru c tu
ral and biochem ical changes in the ad ult prim ate b rain ." Proc Natl
282
Kaynaka
K ringelbach, . I.., A. I .ehtonen, vd. (2008). "A sp e cific and rapid neu
ral sig n atu re for parental in stin ct." PLoS One 3(2): el664.
K rist, H. (2003). "K n o w in g how to project o b je cts." Journal o f Cognition
283
Erkek Beyni
I .arson, P. K., od. (2003). W illiams Textbook o f Endocrinology, 10. bas.
2003.
L aughlin, G . A ., E. H arretl-C onn or, vd. (2008). "L o w sorum te sto ste
rone and m o rtality in o ld o r m e n ." / Clin Endocrinol Me tab 03(1):
68-75.
I.anm am , E. O ., A. Paik, vd. (1909a). 'T h e ep id em io lo g y o f erectile
d ysfu nction : K esults from the N ational I lealth and Social Life S u r
v e y ." Ini I Impot Res 11, su p p l. 1: S 60-S64.
I.aum ann, E. O ., A. Paik, vd. (1999b). "Sex u al d ysfu nction in the United
S tales: P revalen ce and p re d icto rs." / AAL4 281(6): 537-44.
L avelli, M., ve A. Eogel (2002). "D e v e lo p m e n tal ch an g es in m o th er-in
fant face-to-face com m u n icatio n : Birth to 3 m o n th s." Dev Psychol
38(2): 288-305.
U ivran os, G ., K. A ngelop ou lou , v d. (2006). "H o rm o n al and m eta-horm onal d eterm in an ts o f sexu al d im o rp h ism ." Coll Anlropol 30(3):
659-63.
Leal, N. 1.., ve N. A. P achana (2008). "A d a p tin g the prop en sity for angry
d rivin g scale for use in A ustralian research ." Accid Anal Prev 40(6):
2008-14.
l e a per, G , and M. M. A yres (2007). "A m e ta-an aly tic review -of g en d er
v ariations in ad u lts' lan gu age use: T alk ativ en ess, affiliativ e speech,
and assertiv e sp e e c h ." Pers Soc Psychol Rev 11 (4): 328-63.
Leaper, C . E. (2002). "P a ren tin g g irls and b o y s." inde: H an d bo ok o f
Parenting, vol. 1, Children and Parenting, 2 ed. M ahw ah, NJ: L aw ren
ce Erlbaum A ssociates.
lx'ckm an , J. F., R. Feld m an, vd. (2004). "P rim a ry parental p reo ccu p ati
on: C ircu its, gen es, and the cru cial role o f the e n v iro n m e n t." / Neural
284
Kaynaka
Lee, P. A., R. K. D anish, vd. (1980). "M icro p e n is, pi. 3: P rim ary hy p o
g o n ad ism , partial and rogen iasen siliv ity sy n d ro m e, and idiopathic
d iso rd ers." Johns Hopkins Med / 147(5): 175-81.
285
Erkik Beyui
L evenson, K. W ., L. L. C arsten sen , vd. (1993). "L o n g -te rm m arriage:
A ge, gen d er, and sa tisfa ctio n ." Psychology amI Aging 8(2): 301-13.
I-ever, J. (197f>). "S e x d ifferen ces in the gam es child ren p lay ." Social
Problems 23:478-87.
Ijiv e r, J,, D. A. Frederick, vd. (2006). "D o es size m atter? M e n 's anil
w om en's view s on penis siz e acro ss the lifesp an ." Psychology o f Men
286
Kaynaka
L in denfors, P. (2005). "N e o co rte x e v olu tio n in prim ates: T h e 'so cial b ra
in' is /or fe m ale s." Biol Loti 1(4): 407-10.
L in d enfors, P., L. Froberg, vd. (2004). "F e m a le s d riv e prim ate social
e v o lu tio n ." P rof Biol Sci 271, suppl. 3: S101-S103.
L in denfors, P., C . L. N u nn , vd. (2007). "P rim a te brain arch itectu re and
selectio n in relation to se x ." BMC Biol 5: 20.
Little, A. C , b. C. Jo n es, vd. (2(X)7). "P refe re n ce s for m ascu lin ity in m ale
bod ies ch an g e across the m en stru al c y cle ." Hormones am i Behavior
51(5): 633-39.
Liu, Y., J. T . C u rtis, vd. (2001). "V aso p re ssin in the lateral sep tum regu
lates pair bond form ation in m ale prairie v o les (M icrotus ochrogas-
287
Erkek Beyni
L una, B., K. E. C arv e r, vd. (2004b). "M atu ratio n o f cog n itiv e processes
from late child hood to ad u lth o o d ." Chilli Dev 75(5): 1357-72.
Lund berg, U. (1983). "S e x d ifferen ces in b eh av io u r p attern and catech o
lam ine and C ortisol excretion in 3-6 year old d ay -care ch ild re n ." Biol
288
Kaynaka
M accoby, E. E., ed . (2002b). Perspectives on Gender Development. N ew
Y ork: P sy ch o lo g y Press.
M accoby, E. E. ( 1998). The Two Sexes: Growing Up Apart, Com ing Toget
289
Erkek Beyni
M anor, J. K ., M. T. G aillio t, vd. (27b). "C a n 'l take m y oyes o ff you:
A ttentiunal ad h esion to m ates and riv a ls." J Pers Sue Psychol 93(3):
389-401.
M aner, J. K., M. T. G ailiiot, vd. (2007c). "P o w er, risk, and the statu s
quo: Does p o w er prom ote risk ier o r m ore con serv ativ e d ecisio n
m a k in g ?" Pers Soc Psychol Bull 33(4): 451-62.
M aner, J. K., S. I,. M iller, vd. (2008b). "S u b m ittin g to d efeat: Social an x i
ety, d o m inance threat, and d ecrem en ts in te sto ste ro n e ." Psychol Sei
19(8): 764-68.
M anning, J. T. (2007). "T h e an d ro gen recep to r gene: A m ajor m o d ifier
o f speed o f n eu ronal transm ission and in tellig en ce?" M ed Hypotheses
68(4): 802-4.
M anning, J. T ., B. Pink, vd. (2006). "T h e second to fourth d ig it ratio and
a sy m m e try ." Ann Hum Biol 33(4): 480-92.
M anning, T. (2004). "P ren atal testo stero n e in m ind: A m n io tic fluid s tu
d ies." inde: S. B aron-C oh en , S. L u tehm aya, and K. K nickm eyer.
C am b rid g e, M A : M IT P ress, p. 131.
M anolakou, P., G . Lavranos, v d. (2006). "M o le cu la r pattern s o f sex
d eterm in atio n in the anim al kin g d om : A co m p arativ e stu d y o f the
biology o f re p ro d u ctio n ." Reprod Biol Endocrinol 4: 59.
M anoli, D. S ., G . W. M eissner, v d. (2006). "B lu e p rin ts for behav ior:
G en etic sp ecificatio n o f n eu ral circu itry fo r innate b eh av io rs."
290
Kaynaka
M ntsuda, K., I f. Sak am oto , vd. (2008). "A n d rog en actio n in the brain
and sp in al cord for the regulation o f m ale sexu al b eh av io rs.'' Curr
291
Erkek Bapt
M cE iw ain, N . I.., A. G. I lalb erstad t, vd. (2007). "M o th e r- and father-re
ported reactions to ch ild ren 's neg ativ e em otions: R elations to young
ch ild ren 's em otional u n d erstan d in g and friend sh ip q u a lity ." Child
Res 15:173-257.
Kaynak<;a
M iller, D. L , ve I.. K arak ow sk y (2005). "G e n d e r in flu en ces as an im pe
d im ent to k n o w led ge sh arin g : W hen m en and w om en fail to seek
peer fe e d b ack ." | Psychol 139(2): 101-18.
M ilsted, A ., L. S e ro v a , vd. (2004). "R e g u la tio n o f tyrosine h yd roxylase
gene tran scrip tio n by S ry ." Neurosci belt 309(3): 203-7.
293
Erkek Beyni
h u m an b ra in s." Neurobiol Aging 24, su p p l. 1: S 83-S88; d iscu ssio n
S 91-S92.
M oons, W . G ., v e D. M . M ack ie (2(X)7). "T h in k in g straig h t w h ile seeing
red: T h e in flu en ce o f an g er o n inform ation p ro ce ssin g ." Personality
294
Kaynaka
M u lh a ll,). I ., R. K in g, vd. (2008a). "E v a lu a tin g the sexu al exp erien ce in
m en : V alid ation o f the Sexual E xp erien ce Q u e stio n n a ire ." lournal o f
295
Erkek Beyni
M arring, F., S. M . S tro n s k i H u w ile r, vd. (2003). "P r e v a le n c e and
d im e n sio n s o f s ex u a l o rie n ta tio n in S w iss a d o le s ce n ts : A c ro ssse c tio n a l su rv e y o f 16- to 2 0 -y e a r-o ld s tu d e n ts ." Acta Paediatr
9 2 (2 ): 233-39.
296
Kaynak^a
N ew m an , M. L., J. W. P en n ebaker, vd. (2003). "L y in g w ord s: Predicting
d ecep tion from lin g u istic sty le s ." Pers Soc Psychol Bull 29(5): 665-75.
N ew m an , M. L., J. G . Sellers, vd. (2005). "T esto ste ro n e, cognition , and
social s ta tu s ." Harm Behav 47(2): 205-11.
N ied enthal, P. M. (2007). "E m b o d y in g e m o tio n ." Science 316(5827):
1002-5.
N ied erle, M . (2005). "W h y d o w om en shy aw ay from com p etitio n? Do
m en co m p e te too m u ch ?" NBER, working paper, Ju ly 2005.
N iel, I.., A. 11. S h ah , vd. (2009). "S e x u a l d ifferen tiation o f the spinal
n u cleu s o f the b u lb o cav ern o su s is not m ed iated so lely by and rogen
recep tors in m u scle fib ers." Endocrinology/ 150(7): 3207-13.
N ielsen, !..., B. K n u tso n , vd. (2008). "A ffect d yn am ics, affectiv e forecas
ting, and a g in g ." Emotion 8(3): 318-30.
N ik olo v a, G ., ve E. V ilain (2006). "M ech a n ism s o f d isease: T ranscrip tion
factors in sex d eterm in atio n relevan ce to hu m an d isord ers o f sex
d ev e lo p m e n t." Not Clin Pmct Endocrinol M e tub 2(4): 231-38.
N um m en m aa, I.,., J. 1 lirvonen , vd. (2008). " Is em o tio n al con tagio n sp e
cial? A n fM KI stud y on neural sy stem s for affectiv e and cog nitiv e
e m p a th y ." Neuroimage 43(3): 571-80.
N u nez, J. L., 11. A. Ju rg en s, vd. (2000). "A n d ro g e n s red u ce cell d eath in
the d ev elo p in g rat visual c o rtex ." Bruin Res Dev Brain Res 125(1-2):
83-88.
N u ttall, K. 1.., M. B. C asey, vd., ed l. (2005). Spatial Ability as a M ediator
297
Erkek Beyni
O ch sn er, K . N ., R. D. R ay, vd. (2004). " better or fo r w orse: N eural
system s su p p o rtin g the cog n itiv e d ow n - and up-regulntion o f n eg a
tive em o tio n ." Neuroimage 23(2): 483-99.
O lso n , . K., I A. K utn er, vd. (2 7). "F a c to rs correlated w ith violent
video g am e use by ad o lescen t boys and g irls." lorml o f Adolescent
298
Kaynak<;n
P an cso far, N ., L. V ern on-Feag ans, vd. (2008). "F a m ily relation ships
d uring infancy and later m oth er and fath er vocab u lary use with
yo u n g c h ild re n ." Early Child Res Q 23(4): 493-503.
P an k sep p , J. (2009). "P rim ary process affects and b rain o x y to cin ." Biol
P sy chiatry 65(9): 725-27.
P ared es, K. G. (2009). "E v a lu a tin g the neu ro bio logy o f sexu al rew ard ."
299
Erkek Beyni
P aw lo w ski, B., L. G . B o oth ro yd , vd. (2008). " Is fem ale attractiv en ess
related to final rep rod u ctiv e su c ce ss? " Coll Ailtropol 32(2): 457-60.
P ayne, K., L X haler, vd. (2007). "S e n sa tio n and sexual arou sal in cir
cum cised and un circu m cised m en ." I Sex Med 4(3): 667-74.
P echeux, M .-G ., ve P. I.abrell, edl. (1994). Parenl-lufanl Interactions inui
300
Kaynaka
rh e lp s , E. A. (2004). "1 lum an em otion and m em o ry: Interactions o f the
am y gd ala and hip p ocam p al co m p le x ." CurrOpin Neurobio! 14(2):
198-202.
Piefke. M., ve (I. R. Fink (2005). "R e co lle ctio n s o f o n e 's ow n past: T h e
e ffe cts o f ag in g and g e n d e r on the neural m ech an ism s o f ep iso d ic
au tob io grap h ical m em o ry ." AnatEmbryol (B erlin ) 210(5-6): 497-512.
rie fk c , M P. H. W eiss, vd. (2005). "G e n d e r d ifferen ces in the functional
n eu roanato m y o f em otional ep iso d ic auto biograp h ical m em o ry ."
1210- 21 .
Ponsoti, |., P. K ropp, vd. (2009). "B ra in p otentials related to the hum an
penile e re c tio n ." IntJlm potRes 21(5): 292-300.
Postm a, A ., J. W inkei, vd. (1999). "S e x d ifferen ces and m en stru al cycle
effects in hu m an sp atial m em o ry ." Psychoneuroendocrinology 24(2):
175-92.
P otegal, M ., ve J. A rch er (2004). "S e x d ifferen ces in child hood an g er and
ag g re ssio n ." Child Adolesc Psychiatr Clin N Am 13(3): vi-vii, 513-28.
301
Erkek Beyni
Pow ell, F. D., L. D. Fields, vd. (2007). "M an h o o d , sch o larsh ip , p erseve
rance, uplift, and elem en tary stu d en ts: An exam p le o f school and
com m u n ity collab o ratio n ." Urban Education 42(4): 296-312.
P rehn-K ristonsen, A., C. W iesn er, vd. (2009). "In d u ctio n o f em p ath y by
the sm ell o f a n x ie ty ." PloS One 4(6): e5987.
P roverbio, A. M ., U. A d o rn i, vd. (2009). "S e x d ifferen ces in the brain
response to affectiv e scen es w ith o r w ithout h u m an s." Neuropsycho-
302
Kaynaka
Q u inn , I. C , and I,. S. l.ib en (2008). "A sex d ifferen ce in m ental rotation
in you ng in fan ts." Psi/chol Sci 1 9 (1 1): 1067-70.
R aggenbass, M. (2008). "O v erv iew o f cellu lar e lectro p h y sio lo g ical acti
o n s o f v aso p ressin ." Eur / Pharmacol 583(2-3): 243-54.
R ahm an, Q ., D. A nd ersso n , vd. (2005). "A sp e cific sexu al o rien tatio n related d ifferen ce in navigation stra te g y ." Behav Ntitrosct 119(1):
311-16.
R ah m an, Q ., A. C ockb u rn , vd. (2008). "A co m p arativ e analysis o f fu n c
tional cerebral asym m etry in lesbian w om en , h etero sexu al w om en,
and h eterosexu al m e n ." Arch Sex Behnv 37(4): 566-71.
R ain ey , W . E., v e Y. N akam u ra (2008). "R e g u la tio n o f th e ad renal
a n d ro g en b io sy n th e sis ." / Steroid Biochem M ol Biol 108(3-5): 281-
86 .
Rajend er, S ., G . P and u , vd. (2008). "R ed u ced G A G rep eats length in
and rogen re ce p to r gen e is associated w ith violent crim inal beh av i
o r." hit I Legal Med 122(5): 367-72.
R ajp ert-D e M eyts, E., N. Jo rg en sen , vd. (1999). "E x p re ssio n o f antiM u llerian h o rm on e d uring norm al and p athological gon ad al d ev e
lopm ent: A ssociation w ith d ifferen tiation o f Sertoli and granulosa
c e lls." / Clin Endocrinol Metnh 84(10): 3836-44.
Reber, S. O ., ve I. D. N eum ann (2008). "D e fen siv e beh av ioral strategies
and en h an ced state an xiety d u rin g ch ro n ic su b o rd in ate colony h o u
sin g are accom p anied by reduced h y p o th alam ic v asop ressin , but
not o xy to cin , ex p re ssio n ." Ann N Y Acad Sci 1148:18495.
R eburn, C . J., ve K. E. W yn n e-E d w ard s (1999). "H o rm o n a l chang es in
m ales o f a natu rally biparental and a un ip arental m a m m a l." Harm
303
Erkek Beyni
R ehm an, K. S., ve 13. R. C a rr (2004). "S e x d ifferen ces in ad renal an d ro
g e n s." Semin Reprod M ed 22(4): 349-60.
Reinius, B P. Saetre, vd. (2008). "A n e v olu tio n arily con served sexual
sig n atu re in the prim ate b rain ." PLoS Genet 4(6): elOOOIOO.
R esnick, S. M. (2008). "S e x d ifferen ces in brain ag in g ." dinde: J. 13.
B ecker, K. B erkley, N. G eary, E. I lam pson, J. P. H erm an, and E.
A. Y oun g, ed l., Sex Differences in the Brain: From Genes to Behavior.
O xford , UK: O xford U niversity Press.
Revicki, D., K. H ow ard , vd. (2008). "C h aracte rizin g the bu rd en o f p re
m atu re ejacu lation from a p atien t and p artn er p erspective: A m u lti
cou n try q u alitativ e a n a ly sis." Health QuaI Life Outcomes 6: 33.
Richters, J., R. V isser, vd. (2006). "S e x u a l practices at last h eterosexu al
en co u n ter and (recurrence o f org asm in a national su rv e y ." / Sex Res
43(3): 237-26.
Rilling, J. K J. T. W inslow , vd. (2004). "T h e neu ral correlates o f m ate
com p etition in d om inant m ale rh esus m acaq u es." Biol Psychiatry
56(3): 364-75.
R oberto, K. A ., K. R. A llen, vd. (2001). "G ra n d fa th ers' p ercep tion s and
exp ectatio n s o f relatio n sh ip s with their adult g ra n d ch ild re n ." lour-
304
Kaynak^a
R o n ey , J. K K. N . H anson, vd. (20(16). "R e a d in g m e n 's faces: W o m en 's
m ate attractiv en ess ju d g m en ts track m en 's testostero n e and interest
in in fan ts." Proc Biol Sci 273(1598): 2169-75.
R oney , J. R ., A. W . I.uknszew ski, vd. (2007). "R a p id en d o crin e respon
ses o f yo u n g m en to social interactions w ith y o u n g w o m en ." Harm
id p rotein and the risk o f A lzh eim er's d ise ase ." Brain Rea Rev 57(2):
444-53.
R ose, A. B., D. I1. M erke, vd, (2004). "E ffe cts o f h o n n o n e s and sex ch ro
m osom es on stress-in flu en ced regions o f the d ev elop in g ped iatric
b rain ." Ann N Y Acad Sci 1032: 231-33.
Rose, A. J., ve K. D. Rudolph (2006). "A review o f sex differences in peer
relationship processes: Potential trade-offs for the em otional and beha
vioral developm ent o f girls and boys." Psychol Bull 132(1): 98-131.
R o sen , R., E. Jan ssen , vd. (2006). "P sy ch o lo g ical and interp ersonal cor
relates in m en w ith erectile d ysfu n ctio n and their partners: A pilot
stud y o f treatm en t ou tcom e with sild en a fil." / Sex M arital Ther 32(3):
215-34.
R osen, W. D., L B. A d am son, vd. (1992). "A n exp erim en tal inv estigati
on o f infant social referencing: M o th ers' m essag es and g en d er d iffe
ren ces." Developmental Psychology 28(6): 1172-78.
305
Erkek Beyni
Rosip, J.C .l I., ve A. Ju d ith (2004). "K n o w led g e o f nonv erb al cues, g e n
der, and n on v erb al d eco d in g a c cu ra cy ." Journal o f Nonverbal Behavi
Kaynaka
Salvador, A ., V. S im o n , !'. Suay, and L l.loren s (1987). "T esto ste ro
ne and C ortiso l resp o n ses to com p etitiv e figh tin g : A p ilot stu d y ."
.307
Erkek Beyni
Sap o lsky , . ., J. . V ogelm an, vd. (1943). "Sen escen t d eclin e in serum
d eh y d ro ep ian d ro slero n e su lfate con cen tration s in a popu lation of
wild b a b o o n s." I Gerontol 48(5): B 1 9 6 B 2 ( 10.
Snrkadi, A., R. K ristiansson , vd. (2008). "F a th e rs' involvem ent and c h il
d re n 's d ev elo p m ental o u tco m es: A sy stem atic review o f longitud i
nal stu d ie s." At'tu Paeilintr 97(2): 153-58.
Sato, S. ., . M . Sch u lz, vd. (2008). "A d o lescen ts and and rogen s,
receptors and re w ard s." f lorin Behav 53(5): 647-58.
Savic, I. (2001a). "P ro ce ssin g o f o d oro u s sig n als in h u m an s." Bruin Re s
308
Kaynaka
S ch in n e r, A., S. A. Kotz, vd. (2002). "S e x d ifferen tiates the role o f e m o
tional prosody d u rin g w ord p ro cessin g ." Bruin Res Cogn Bruin Res
14(2): 228-33.
Sch m idt, J. A., J. M. O atley , vd. (21X19). "F e m a le m ice delay reprod uctive
aging in m ail's." Biol Reproil 80(3): 1009-14.
Sch m ithorst, V. J., S. K. H olland , vd. (2008). "D ev elo p m en tal d ifferen
ces in w h ite m atter a rch itectu re betw een boys and g irls ." Hum Bruin
309
Erkek Beyni
S ch ober, J. M., ve D. P faff (2007). "T h e n eu rop h y siolo g y o f sexu al aro u
s a l." Best Pract Res Clin Endocrinol Metah 21(3): 445-61.
Sch on in g, S., A. E ngelien , vd. (2010). "N eu ro im ag in g d ifferen ces in
spatial cog nition betw een m en and m ale-to-fem ale transsexuals
b efore and d u rin g h o rm o n e th e ra p y ." J Sex Med, p u b lish ed online
S ep tem b er 14, 2(X)9.
Sch o p p e-Su lliv an , S. J., G . L. Brow n, vd. (2008). "M ate rn al g atek ee
ping, cop arenting qu ality, and fathering b eh av ior in fam ilies with
in fan ts." / Earn Psychol 22(3): 389-98.
S ch o p p e-Su lliv an , S. ]., A. II. W eldon, vd. (2010). "C o p a re n tin g beh a
v ior m o d erates longitu d inal relatio n s betw een effortful control and
presch ool ch ild re n 's extern alizin g b e h a v io r."! Child Psychol Psychi
310
Kaynaka
S ch u lz, K. M ., ve C . L S isk (20()6b). "P u b e rtal h o rm on es, the ad olescent
brain, and the m atu ration o f social beh av iors: L essons from the S y ri
an h a m ste r." M ol Cell Endocrinol 254-55:120-26.
S ch u lz, K. M ., J. L. Z ehr, vd. (2009b). "T esto ste ro n e p ro g ram s ad u lt so c i
al beh av io r b efo re and d uring, but not after, a d o le sce n ce ." Endocri
311
Erkek Beyni
Sergean t, M. J., T. E. D ickins, vd. (2007). "W o m e n 's hed onic ratings o f
body o d o r o f hetero sexu al and hom osexu al m e n ." Arch Sex Behav
36(3): 395-401.
Serv in , A., A. N ord en strom , vd. (2003). "P ren atal and rogen s and gen
d er-typed behavior: A stu d y o f g irls w ith m ild and sev ere form s o f
con genital ad renal h y p e rp lasia." Dev Psychol 39(3): 440-50.
Sh ackelfo rd , T. K ., ve A. T . G oetz, edl. (2006a). Predicting Violence Aga
312
Kaynaki;a
S h all, J., ve N . C h risto p h e r (2002). "C a n sh o e siz e pred ict p en ile length?"
B I U h it 90(6): 586-87.
Sh ah , N. M ., ve S. M. B reed love (2007). "B e h a v io u ra l neu robiology:
Fem ales can also be from M ars." Nature 448(7157): 999-1000.
Sh ah , N. M ., D. J. lisap ia, vd. (2004). "V isu alizin g sexual d im orphism
in the b ra in ." Neuron 43(3): 313-19.
S h am ay -T so o ry , S. (., J. A h aro n -P eretz, vd. (2009). "T w o system s for
em p ath y: A d o u b le d isso ciatio n betw een em o tio n al and cog nitiv e
e m p ath y in in terio r frontal gy ru s v ersu s v en tro m ed ial prefrontal
le sio n s." Brain 132(3): 617-27.
Shane, M. S., M.
313
Erkek Beyni
Shu ltz, S., ve R. 1. D u n b ar (2 1)07). "T h e ev olu tio n o f the social brain:
A nthropoid p rim ates con trast w ith o th er v erteb rates." Pror Biol Sci
274(1624): 2429-36.
S h u ster, S. (2007). "S e x , ag g ressio n , and hum our: R esp on ses to unicyd in g ." BM J 335(763 3): 1320-22.
Siak alu k, P. D., P. M. P cxm an , vd. (2008). "E v id e n ce fo r the activ ation
o f sen so rim o to r info rm atio n d u rin g visual w ord recognition : T h e
body-object in teractio n e ffe ct." Cognition 106(1): 433-43.
S ieg el, L. A ., v e R. M . Sieg el (2007). "S e x u a l ch a n g es in the aging
m a le ." iin d e: A. F. O w e n s and M . S. T ep p er, od l., Sexual Health,
vol 2: Physical Foundations. W estp o rt, C T : P rn eg er/ G reen w o o d ,
223-55.
Sieg el, M ., T. H. D orm er, vd. (2008). "N eu ro n al sy n ch ro n izatio n along
the d orsal visual pathw ay reflects the focus o f sp atial atte n tio n ."
314
K aynaka
S m ith , L. J., J. P. M ulhall, vd. (2007). "S e x after sev en ty : A p ilo t stu d y o f
sexu al fu n ction in o ld er p erso n s." J Sex M ed 4(5): 1247-53.
S m ith , T. W ., B. N. U chino, vd. (2009). "C o n flic t and collabo ratio n in
m id dle-aged and o ld er cou p les, pt. 2: C a rd io v a scu la r reactivity
d u rin g m arital in teractio n ." Psychol Aging 24(2): 274-86.
S n o w d o n , C. T , T. E. Z iegler, vd. (2006). "S o cial o d o u rs, sexu al arou
sal and p airbo n d in g in prim ates." Philos T ram R Sac Land B Biol Sci
3 61(1476): 2079-89.
Snyd er, J. K., (.. A. K irkp atrick, vd. (2008). "T h e d o m in an ce d ilem m a:
D o w om en really p refer d om in an t m a te s?" Personal Relationships
15(4): 425-44.
S nyd er, P. J. (2008a). "D e cre a sin g testostero n e w ith in creasin g age: M ore
factors, m o re q u e stio n s." / Clin Endocrinol M etah 93(7): 2477-78.
Snyd er, P. J. (2008b). "M ig h t testosterone actu ally red u ce m o rta lity ?" /
315
Erki'k Beyni
S p en ce, I. (2009). "W o m e n m atch m en w hen learning a spatial sk ill."
Kaynaka
S teers, W. D. (20IK)). "N eu ral p athw ay s and cen tral sites involved in
p en ile erectio n : N euroanatom y and clinical im p licatio n s." Neurosci
Adolescence: The Legacy ofHershel and Ellen Thornburg 24( 1): 45-54.
S tein er, M ., ve E. A. Y ou n g (2008). "H o rm o n e s and m o o d ." iind e: J.
II. Ilecker, K. B erkley, N. G eary, E. H am pson, J. P. I lerm an, and E.
A. Y ou n g, ed l.. Sex Differences in the Brain: From Genes to Behavior.
O xfo rd , UK: O xford U niversity Press.
S to leru , S., J. K edoute, vd. (2003). "B rain p ro cessin g o f visual sexual
stim uli in m en with h y p oactiv e sexu al d esire d iso rd e r." Psychiatry
.317
Erkek Beyni
Su ay , F., A. S alv ad o r, 12. G on z-lez-B ono, C . Sanchis, M. M artinez, and
S. M artin ez-San ch is (1999). "E ffe cts o f com p etition and its o u tco m e
on serum testosterone, C ortisol and p ro lactin ." Psychonc.uroendocri-
318
K ay n aka
319
Erkek Beyni
Teicher, M. D. (2000). "W ou nd s that tim e won't heal: The neurobiology o f
child abuse." Cerebrum: The Dunn Forum on Bruin Science 2(4): 50-67.
T eixeira, C . B. Figu eiredo, vd. (2010). "A n x ie ty and d ep ression d u rin g
pregnancy in w om en and m en ." J Affect Diwrit 1 11>( I -3): 142-4.
T eixeira, J., S. M ahesw aran, vd. (2001). "M iillerinn inh ib itin g su b stan ce:
A n instru ctiv e d ev elop m en tal h o rm o n e w ith d iag n o stic and possib
le therap eu tic ap p licatio n s." Endocr Rev 22(5): 657-74.
T erbu rg, D., J. S. P eper, vd. (2009). "S e x d ifferen ces in hum an ag g ressi
on: T h e interaction betw een early d ev elop m ental and later activ atio nal te sto stero n e." Behuv Brain Sei 32(3-4): 200; d iscu ssion 292-311.
T erleck i, M. S., ve N .'S . N ew co m be (2005). "H o w im portan t is the d ig i
tal d ivide? T h e relation o f com p u ter and vid eo gam e usage to g en d er
d ifferen ces in m ental rotation a b ility ." Sex Role s 53(5-6): 433-41.
Terleck i, M. S ., N . S. N ew com b e, vd. (2008). "D u ra b le and gen eralized
effects o f spatial exp erien ce on m ental rotation: (le n d e r d ifferen ces
in grow th p attern s." Applied Cognitive Psychology 22(7): 046-1013.
Tessitore, A ., A. R. H ariri, vd. (2005). "Fu n ctio n al ch an g es in the acti
vity o f brain reg io n s u n d erly in g em otion p rocessing in the eld e rly ."
320
Kaynaka
T h o m p son , R. R., K. G eo rg e, vd. (2006). "S e x -sp e c ific influences o f
vasopressin on hu m an social com m u n icatio n ." Proc Natl Arad Sri
321
Erkek Beyni
T rainor, 15. C , I. M. B ird, vd. (2003). "V ariatio n in arom atase activ ity in
the m edial p reoptic area and plasm a prog estero n e is associated with
the on set o f paternal b eh av io r." Neuroendocrinolog 1/ 78(1): 36-44.
T rain o r, B. C , H. I I. K yom en , vd. (2006). "E stro g e n ic en cou n ters: 1 low
interactio n s betw een arom atase and the env ironm en t m o d u late
ag g ressio n ." Front Neuroendocrinal 27(2): 170-79.
Train or, B. C, and C. A. M arler (2002). "T esto ste ro n e p rom otes paternal
b ehav iou r in a m o n og am o u s m am m al via con version to o e stro g en ."
32 2
Kaynaka
T um an, D. M . (1 9 9 % ). "S in g a son g o f six p en ce: An exam in atio n o f sex
d ifferen ces in the su bject preferen ce o f ch ild re n 's d ra w in g s." Visual
32 3
Erkek Beyni
o n-based longitud inal stu d y o f ad olescent m a le s." Harm Behnv 50(1):
118-25.
van U okhoven, I., S. H. V an G o o zen , v d. (2005). "S a liv a ry C ortisol and
agg ressio n in a po p u latio n -based longitu d inal stu d y o f ad olescent
m a le s." / Neural Transit! 112(8): 1083-96.
van d er M eij, L., A . I . B uu nk, vd. (2008). "T h e p resence o f a w om an
increases testosterone in ag g ressiv e d o m in an t m e n ." Horin Behav
54(5): 640-44.
van E im eren, T ., T . W olbers, v d. (2006). "Im p lem en tatio n o f visuospatial cu es in response se le c tio n ." Neuroimage 29(1): 286-94.
van H onk, J., J. S. I'ep er, vd. (2005). "T esto ste ro n e red u ces u n con sciou s
fear but not con sciou sly exp erien ced anxiety: Im p lication s fo r the
d iso rd ers o f fear and a n x ie ty ." Biol Psychialru 58(3): 218-25.
van H onk, J., ve D. J. S ch u tter (2007). "T esto ste ro n e red u ces con sciou s
d etection of sig n als serv in g social correction: Im p lication s for a n ti
social b eh av io r." Psychol .5'n 18(8): 663-67.
van H onk, J., D. J. Sch u tter, vd. (2004). "T esto ste ro n e sh ifts the b alance
betw een sen sitivity for p u n ish m en t and rew ard ." P sychoneum tuloc-
324
Kaynakca
Vella, E. T ., C . C . E van s, vd. (2005). "O n to g e n y o f the transition from
killer to care g iv e r in d w arf h am sters (Phodopus camphelli) w ith biparental c a re ." Dev Psychohiol 46(2): 75-85.
V erm euien, A., S. G o em aere, vd. (1999). "T esto ste ro n e, body com p o siti
on and a g in g ." J Endocrinol Invest 22(5 su p p i.): 110-16.
V e stcrlu n d , L (2008). "G e n d e r d ifferen ces in c o m p e titio n ." Negotiation
journal 24:447-64.
V esterlu nd , I,. (2007). "D o w om en shy aw ay from com p etitio n ? Do
m en co m p ete too m u ch ?" Quarterly journal o f Economics 122(3):
1067-1101.
V iau, V. (2002). "F u n ctio n a l cross-talk betw een the hy p o lh alam ic-p itu itary-gonad al and -ad renal axes." J Neuroendocrinal 14(6): 506-13.
V incent, N. (2006). Self-M ade Man: One Woman's journey into Manhood
325
Erkek Beyni
W allen, K., ve J. M. Hassett (2(K)9). "Sexual differentiation of behaviour in
m onkeys: Role o f prenatal horm ones." J Neuroendocrinal 21(4): 421-26.
W alter, C . (2008). "A ffa irs of the lips: W hy w e k iss." Scientific American,
3 26
Kaynakca
W eisfeld, G. E. (1999). Evolutionary Principles o f Human Adolescence. N ew
York: b a sic Books.
W eisfeld , G. E T. C zilli, vd. (2003). "P o ssib le olfactio n -based m ech a
n ism s in hu m an kin recognition and in b reed in g av o id an ce." / Exp
327
Erkek Beyni
W illiam s, M. A., ve J. 13. M attin giey (2006). "D o angry m en get n o ticed ?"
328
Kaynak?a
W o lbers, X, E. D. S ch o ell, vd. (2006). "T h e p red ictiv e v alu e o f w hite
m atter o rg an izatio n in p osterio r parietal cortex for sp atial v isu aliza
tion a b ility ." Neuroimage 32(3): 1450-55.
W ood, G . E., ve X J. S h o rs (1998). "S tress facilitates classical con d itio
ning in m ales, but im p airs classical con d itio n in g in fem ales through
acti-v ation al e ffe cts o f ov arian h o rm o n e s." Proc N all Acad Sci U S A
95(7): 4066-71.
W ood, J. L , V. M u rko, vd. (2008). "V e n tral fron tal cortex in child ren:
M orphology, social cognition and fe m in in ity / m ascu lin ity ." Sue
329
Erkck Beyni
W ylie, K. R., ve I. Bard ley (2007). 'T e n ile siz e and the 'sm all penis
sy n d ro m e.' " B/L/7nt99(6): 1449-55.
W yn ne-E d w ard s, K. E. (2001). ''H o rm o n al chang es in m am m alian falh e rs." U orm Behav 40(2): 139-45.
W yn ne-E d w ard s, K. E., ve C. J. R eb u m (2000). "B eh av io ral en d o crin o
logy o f m am m alian fa th e rh o o d ." Trends Ecol Evol 15(11): 464-68.
X u e, G ., Z. Lu, vd. (2009). "F u n ctio n al d issociatio n s o f risk and rew ard
processing in the m edial p refro n tal' co rtex ." Cereb Cortex 19(5):
1019-27.
Y am ag iw a, J. (2001). "F a c to rs in flu en cin g the form ation o f ground nests
by eastern low land g o rillas in K ahu zi-B ieg a N ational Park: S o m e
ev olu tio nary im p lication s o f nestin g b eh av ior." / Hum Evol 40(2):
99-109.
Y am am o to , Y., B. S . C u sh in g , vd. (2004). "N eo n atal m an ip u latio n s o f
o xy to cin alter exp ression o f o xy to cin and vasop ressin im m u n o re
activ e cells in the p arav en tricu lar nu cleus o f the h y p o th alam u s in a
g en d er-sp ecific m an n er." Neuroscience 125(4): 947-55.
Yama/.aki, K., ve Cl. K. B eau ch am p (2007). "G e n e tic basis for M l IC -depend ent m ate c h o ic e ." Adv Genet 59:129-45.
Y ang, C. F., C. K. H ooven, vd. (2007). "T esto stero n e levels and m ental
rotation p erform ance in C h in ese m e n ." Harm Beltnv 51(3): 373-78.
Y ang , C. Y., J. D ecety , vd. (2009). "G e n d e r d ifferen ces in the m u rhythm
d u rin g em p ath y for pain: A n electro en cep h alo g rap h ic s tu d y ." Bruin
Res 1251:170-84.
Y aniv, I., S. C h o sh en -H illel, vd. (2009). "S p u rio u s con sen su s and o p in i
on revision: W hy m ig h t p eop le be m ore confid ent in th eir less accu
rate ju d g m en ts?" / Exp Psychol Lcurn Mem Cogn 35(2): 558-63.
Y assin, A. A., F. Saad , vd. (2008). "M eta b o lic sy n d ro m e, testostero n e
d eficiency and erectile d ysfu n ctio n nev er com e alo n e ." Andrologia
40(4): 259-64.
Y eh, K. Y , H. F. Pu, vd. (2010). "D iffe re n t su b reg io n s o f the m edial
p reoptic area are sep arately involved in the reg u lation o f co p u lati
on and sexual in cen tiv e m o tiv ation in m ale rats: A beh av ioral and
m o rp ho log ical s tu d y ." Beluw Brain Res 205(1): 219-25.
330
Kaynaka
Y oshim oto, D., A . S h ap iro , vd., ed l. (2005). N oiwerbal Communication
331
Erkek Beyin
Z eh r, J. L , B. J. T o d d , vd. (2(MI6). "D e n d ritic pruning o f the m ed ial a m y
gd ala d uring pu bertal d ev elo p m en t o f the m ale S y rian h a m ste r." J
Z itzm ann, M. (2006). "T esto ste ro n e and the b rain ." Axing M ale 9(4):
195-99.
Zuloaga, D. ti., D. A. Puts, vd. (2(X)8). "T h e role o f and rogen receptors in
the m asculinization o f brain and behavior: W hat w eve learned from
the testicular fem inization m u tation ." Horm Behav 53(5): 613-26.
332
D Z N
D uygusal Em pati
2 0 7 ,2 0 8
E
E rektil D isfo n k siy o n (E d ) 221
Ergen E rkek Beyni 24
E rkein Y z 125
E rkek o cu k Beyni 31, 166
E rk ek lerin
D u ygu sal
I layatlar
1 2 1 ,2 0 7
E rken B oalm a 9 8 ,2 0 2
E A rayan B eyin 75, 190
B
baba Beyni 24, 105, 10 9 ,1 5 6
E -A v lam a 198
E cin sel E rkek Beyni 163
Ei K o ru m ak 87
B abalk 20
Bilisel Empati 1 3 ,1 2 3 ,2 0 7 ,2 0 8 ,2 0 9
F
Ferom o lar 79, 1 0 4 ,1 0 5 , 1 7 8 ,1 9 2 ,
c
C ali (K onjeital A drenal H iperp-
204
F l rtlem e S in y alleri 77
lazi) 4 2
C in sel Y nelim 1 6 1 ,2 2 5
H ip erak tif 3 3 ,1 1 8
H ip otalan u s 8 3 ,1 2 7 ,1 3 6 ,2 1 4
D ed e Beyni 155
ltifat 7 8 ,1 5 4
D isiplin 1 1 5 ,1 1 7 ,2 0 7
insu la 2 0 2 ,2 7 6
333
Erkek Be/ni
K
K orru gatr K aslar 126
K ortizol
136
S
S em p atik G eb elik 1 8 ,1 0 4 ,2 0 4
Sep tu m 1 2 8 ,2 8 7 ,3 1 1
Sevg i
1 5 6 ,2 2 3
M
M ast rbasyon 19, 21, 73, 95, 189,
1 9 0 ,2 2 0 , 221
M ediyal P reo p tik A la 13
T
T alam u s 163
N
N orepin efrin 97
N iikleu s A ku m b en s 95
o -
fk e 131,211
O ksitosin 1 4 ,2 5 ,6 2 ,8 5 ,8 7 ,9 7 ,1 0 0 ,
101, 1 0 7 ,1 0 8 ,1 1 8 ,1 2 7 ,1 4 0 ,1 5 4 ,
1 5 5 ,1 9 5 ,1 9 6 ,1 9 7 ,2 0 5 ,2 1 1 ,2 1 6 ,
2 1 7 ,2 1 8 ,2 2 4
Orgazm 1 8 ,9 7 ,9 8 , 9 9 ,1 0 1 ,2 0 1 ,2 0 2
stroje 20, 2 5 ,3 2 , 62, 64, 8 7 ,1 2 7 ,
T a n siy o n 1 5 4 ,2 2 4
T esto stero n 20, 21, 24, 25, 32, 34,
3 5 ,3 6 ,4 7 , 55, 5 8 ,6 2 , 63, 64, 65,
O to katalitik fk e 131
P
P arasem p atik S in ir S istem i 100
Pcrinkuad uktal G ri B lge 14
Prefrontal K orteks 15
P rolak tin 18
V
V azopressin 14, 21, 25, 56, 57, 58,
6 2 ,6 3 , 64, 6 8 ,6 9 ,8 4 ,8 7 ,9 0 , 108,
115, 127, 131, 135, 136, 140,
155,168, 1 7 9 ,1 8 0 , 1 8 1 ,1 8 2 ,1 8 3 ,
1 9 5 ,1 9 6 ,1 9 7 ,2 0 5 ,2 0 6 ,2 1 4 ,2 1 5 ,
216, 217
V entral T eg m en tal A lan (V ta) 14
Viagrn T r lalar 203
R
K ekabet 4 3 ,1 3 2 ,1 3 8 ,1 3 9
334
T ed av isi
T k r k 80
1 4 0 ,1 8 1 ,1 9 7 ,2 1 6 ,2 1 7
Ol izm 168
T ak v iy si
220, 223
Y
Y K rom ozom u 2 0 ,2 4 ,1 6 6
>
Dr. Louann Brizendine