PISA2015 Ulusal Rapor

T.C.
MLL ETM BAKANLII

LME, DEERLENDRME VE SINAV HZMETLER GENEL MDRL
ULUSLARARASI RENC DEERLENDRME PROGRAMI
PISA 2015
ULUSAL RAPORU
Hazrlayanlar
Umut Erkin TA
zge ARICI
Hatun Betl OZARKAN
Bar ZGRLK
ANKARA, 2016
PISA 2015 Ulusal n Raporu
indekiler
GR ............................................................................................................................................................ 1
PISA 2015 UYGULAMASI ......................................................................................................................... 3
PISA 2015 TRKYE UYGULAMASI ....................................................................................................... 5
PISA 2015 Trkiye rneklemi.................................................................................................................. 5
Snf Dzeyine Gre Dalm ................................................................................................................ 7
Okul Trlerine Gre Dalm ................................................................................................................ 7
Cinsiyete Gre Dalm ......................................................................................................................... 8
FEN OKURYAZARLII ............................................................................................................................. 9
Fen Yeterlikleri ....................................................................................................................................... 10
PISA 2015 Trkiye Sonular ................................................................................................................. 11
Yeterlik Dzeylerine Gre Dalm .................................................................................................... 13
Blgelere Gre Baar Durumu ........................................................................................................... 15
Okul Trlerine Gre Baar Durumu ................................................................................................... 16
Fen Yeterliklerine Gre renci Performans .................................................................................... 17
Fen Okuryazarl Performansna likin Duyusal zellikler............................................................ 18
OKUMA BECERLER .............................................................................................................................. 22
MATEMATK OKURYAZARLII .......................................................................................................... 29
RENC BAARISINI ETKYELEN FAKTRLER ............................................................................ 36
Sosyo-Ekonomik Gstergeler.................................................................................................................. 36
Frsat Eitlii ........................................................................................................................................... 40
renmeye Ayrlan Zaman ..................................................................................................................... 42
rencilerin Gelecekteki Akademik Beklentileri ................................................................................... 44
Okul ncesi Eitim Durumu ................................................................................................................... 44
renci Devamszl .............................................................................................................................. 45
renmeyi Engelleyen retmen Davranlar ...................................................................................... 46
retmenlerin Mesleki Geliimleri ......................................................................................................... 47
retmen Bana Den renci Says ................................................................................................. 48
Okul Kaynaklar ...................................................................................................................................... 49
EKLER ........................................................................................................................................................ 50
KAYNAKA .............................................................................................................................................. 56
Grafikler Listesi
Grafik 1. PISA 2015e katlan rencilerin snf dzeylerine gre dalm (%) ........................................................... 7
Grafik 2. rneklemin cinsiyete gre dalm (%) ......................................................................................................... 8
Grafik 3. PISA 2015 Fen okuryazarl ortalama puanlar ........................................................................................... 11
Grafik 4. Fen okuryazarl ortalama puanlar arasndaki farkn cinsiyet ve yllara gre karlatrlmas .................. 12
Grafik 5. Yeterlik dzeylerine gre renci dalm (%) ........................................................................................... 13
Grafik 6. Yeterlik dzeylerinin cinsiyete gre dalm ( %) ....................................................................................... 14
Grafik 7. Okul trlerine gre fen okuryazarl ortalama puanlar............................................................................... 16
Grafik 8. Fen yeterliklerine gre Trkiye'nin ortalama puanlar .................................................................................. 17
Grafik 9. Fen renmekten zevk alma ......................................................................................................................... 19
Grafik 10. Fene ynelik motivasyon ............................................................................................................................ 19
Grafik 11. Fene ynelik z yeterlik .............................................................................................................................. 20
Grafik 12. Fene ilikin kariyer plan ............................................................................................................................ 21
Grafik 13.PISA 2015 Okuma Becerileri Ortalama Puanlar ........................................................................................ 23
Grafik 14.Okuma Becerilerinde cinsiyet farkllnda 2009 ve 2015 yllar arasndaki deiim ................................. 24
Grafik 15. Yeterlik dzeylerine gre renci dalm (%) ......................................................................................... 25
Grafik 16. Yeterlik dzeylerinin cinsiyete gre dalm ( %) ..................................................................................... 26
Grafik 17. Okul trlerine gre okuma becerileri ortalama puanlar ............................................................................. 28
Grafik 18. PISA 2015 matematik becerileri ortalama puanlar .................................................................................... 30
Grafik 19. Matematik okuryazarlnda cinsiyet farkllnda 2012 ve 2015 yllar arasndaki deiim ..................... 31
Grafik 20. Yeterlik dzeylerine gre renci dalm (%) ......................................................................................... 32
Grafik 21. Yeterlik dzeylerinin cinsiyete gre dalm (%) ...................................................................................... 33
Grafik 22. Okul trlerine gre matematik okurazarl ortalama puanlar ................................................................... 35
Grafik 23. OECD yesi lkelerin gayrisafi yurtii haslas dalm ........................................................................... 36
Grafik 24. GSYH ile lkelerin ortalama puanlar arasndaki iliki ............................................................................. 37
Grafik 25. OECD yesi lkelerde renci bana yaplan toplam harcama ................................................................. 38
Grafik 26. renci bana yaplan toplam harcama miktar ile lkelerin ortalama puanlar arasndaki iliki ............. 38
Grafik 27. OECD lkelerindeki dezavantajl renci oranlar (%) .............................................................................. 39
Grafik 28. Dezavantajl renci oranlar ve lkelerin ortalama puanlar arasndaki iliki ........................................... 39
Grafik 29. Sosyo-ekonomik duruma gre ortalama puanlar ........................................................................................ 40
Grafik 30. EKSD indeksine gre dzeltilmi ortalama puanlar ................................................................................... 41
Grafik 31. Okul sonras renmeye ayrlan zaman ve fen performans arasndaki iliki ............................................. 42
Grafik 32. Okul ncesi eitim almayan renci oranlar (%) ...................................................................................... 44
Grafik 33. Okul ncesi eitim alan renciler ile almayan renciler arasndaki fen puan farklar ........................... 45
Grafik 34. renci devamszlk oranlar (%) ............................................................................................................... 45
Grafik 35. Okul yneticilerine gre renmeyi engelleyen retmen davranlar (%)............................................... 46
Grafik 36. Okullarn sosyo-ekonomik durumlarna gre retmenlerin mesleki geliim programlarna katlm
yzdeleri ....................................................................................................................................................................... 48
Grafik 37. Yllara gre retmen bana den renci says ..................................................................................... 48
Grafik 38. OECD lkelerinde eitim materyali eksiklik indeks dalm .................................................................... 49
Grafik 39.Fiziksel altyap ve eitim materyallerinin retimi aksatma durumlar (%) ................................................ 49
Grafik 40. PISA 2015 fen okuryazarl yeterlik dzeyleri dalm ........................................................................... 51
Grafik 41. PISA 2015 okuma becerileri yeterlik dzeyleri dalm ............................................................................ 53
Grafik 42. PISA 2015 matematik okuryazarl yeterlik dzeyleri dalm ................................................................ 55
ii
Tablolar Listesi
Tablo 1. BBSye gre PISA 2015 Trkiye rneklemindeki renci saylar ve yzdeleri ........................................... 6
Tablo 2. PISA 2015 Trkiye rnekleminin okul trlerine gre dalm ....................................................................... 7
Tablo 3. Yllara gre fen okuryazarl ortalama puanlar ........................................................................................... 12
Tablo 4. Fen ilgisi ve kariyer beklentileri, fen zgveni ve fen reniminde motivasyon .......................................... 18
Tablo 5. Yllara gre okuma becerileri ortalama puanlar ........................................................................................... 24
Tablo 6. Yllara gre matematik okuryazarl ortalama puanlar ............................................................................... 31
Tablo 7. renme zaman ve PISA puanlar arasndaki iliki ..................................................................................... 43
Tablo 8. rencilerin gelecekteki akademik beklentilerine gre fen ortalama puanlar .............................................. 44
Tablo 9. PISA 2015 ve PISA 2012 yllar arasnda renci ......................................................................................... 46
Tablo 10. Son ayda mesleki geliim programna katlan retmen yzdesi ............................................................ 47
Tablo 11. PISA 2015'e katlan lke ve ekonomilerin fen okuryazarl ortalama puanlar .......................................... 50
Tablo 12. PISA 2015'e katlan lke ve ekonomilerin okuma becerileri ortalama puanlar .......................................... 52
Tablo 13. PISA 2015e katlan lke ve ekonomilerin matematik okuryazarl ortalama puanlar ............................. 54
ekiller Listesi
ekil 1: PISA dnglerindeki temel alanlar ve arlkl alanlar ..................................................................................... 2
ekil 2. Fen okuryazarl deerlendirme erevesinin genel zellikleri ....................................................................... 9
ekil 3. Fen yeterlikleri ................................................................................................................................................ 10
ekil 4. Blgelere gre fen okuryazarl ortalama puanlar ........................................................................................ 15
ekil 5. Okuma becerileri deerlendirme erevesinin genel zellikleri ..................................................................... 22
ekil 6. Blgelere gre okuma becerileri ortalama puanlar ........................................................................................ 27
ekil 7. Matematik okuryazarl deerlendirme erevesinin genel zellikleri ......................................................... 29
ekil 8. Blgeler gre matematik okuryazarl ortalama puanlar .............................................................................. 34
Haritalar Listesi
Harita 1. PISAya katlan lkeler ve ekonomilerin haritas ........................................................................................... 3
Harita 2. statistik blge birimleri snflandrmas Dzey 1 haritas ............................................................................. 6
iii
GR
Gelien ve deien dnyada eitim, bireylere bilgiler retme amacnn yannda, rettii bilgileri
kullanma, yaama aktarma ve yeni durumlara uyarlama amalar dorultusunda ekillenmektedir. Bu
durumu eitim programlarnda, retim teknik ve yntemlerinde ve deerlendirme aamasndaki lme
aralarndaki deiimlerde grmek mmkndr.
Ekonomik birlii ve Kalknma Tekilat OECD (Organization of Economic Cooperation and
Development) tarafndan finanse edilen Uluslararas renci Deerlendirme Program PISA (The
Programme for International Student Assessment) eitimin bu yeni ilevini lmek ve deerlendirmek
amacyla yaplan bir aratrmadr.
2000 ylndan itibaren ylda bir yaplan PISA aratrmas OECD yesi lkeler ve dier katlmc
lkelerdeki (dnya ekonomisinin yaklak olarak %90) zorunlu eitimi bitiren rencilerin modern
toplumda yerlerini alabilmeleri iin gereken temel bilgi ve becerilere ne lde sahip olduklarn lmeyi
hedeflemektedir. PISA aratrmasnn hedef kitlesi 7. snf ve zeri snf dzeylerinde rgn eitime kaytl
olan 15 ya grubu rencilerdir.
Dnya genelinde politika belirleyicileri, kendi lkelerindeki rencilerin bilgi ve beceri dzeylerini
aratrmaya katlan dier lkelerdeki rencilerin bilgi ve beceri dzeyleriyle karlatrmak, eitim
dzeyinin ykseltilmesi amacyla standartlar oluturmak (rnein lkeler tarafndan elde edilen ortalama
puanlar, lkelerin eitim ktlar ve eitim frsatlarnda eitlii en yksek dzeyde salama kapasiteleri) ve
eitim sistemlerinin gl ve zayf ynlerini belirlemek iin PISA sonularn kullanmaktadrlar.
PISA aratrmas; temel olarak fen, matematik ve okuma becerileri alanlarnda rencilerin becerilerini
deerlendirmektedir. Bu deerlendirmeyi yaparken temel alanlar okuryazarlk kavram zerinden
tanmlamaktadr.
Okuryazarlk kavram, rencilerin temel konu alanlarndaki eitli durumlarda karlatklar
problemleri tanmlarken, yorumlarken ve zerken, bilgi ve becerilerini kullanma, analiz etme,
mantksal karmlar yapma ve etkili iletiim kurma yeterlilikleri olarak ifade edilmektedir.
Bu temel alanlarn dnda 2012 uygulamasndan itibaren her dngde, yeniliki bir alanda da rencilerin
temel bilgi ve becerilere ne lde sahip olduklar deerlendirilmektedir. Bu yeniliki alan 2012
uygulamasnda yaratc problem zme iken, 2015te ibirliki problem zme olmutur. birliki
problem zme alanna ait veriler 2017 ylnda aklanacandan bu raporda sadece temel alanlara (fen,
matematik ve okuma becerileri) ait bulgulara yer verilmitir.
Her PISA dngsnde temel alanlardan biri arlkl alan olarak belirlenmektedir. PISA 2015 aratrmasnda
arlkl alan fen okuryazarl olarak belirlenmitir. Bu da PISA 2015 sonularnn matematik okuryazarl
ve okuma becerilerinden ok, arlkl alan olan fen okuryazarlna odaklanaca anlamna gelmektedir.
Her bir dngdeki temel alanlar ve arlkl alanlar ekil 1de gsterilmektedir.
ekil 1: PISA dnglerindeki temel alanlar ve arlkl alanlar
PISA aratrmasnda, temel alanlarla birlikte uygulanan balamsal anketlerle rencilerin motivasyonlar,
kendileri hakkndaki grleri, renme srelerine ynelik psikolojik zellikleri, okul ortamlar ve aileleri
ile ilgili veriler toplanmaktadr. Bu veriler, bilisel alanda elde edilen verilerin yorumlanmasnda
kullanlmaktadr. Anketler, PISAnn nemli bir parasdr ve test sonularnn gelitirilmesini salayan
deerli bilgiler sunar. PISAda renci ve okul anketlerine tm lkeler katlmaktadr. Bunun dnda yer
alan dier anketlere (retmen anketi, bilgi ve iletiim teknolojileri anketi, eitim kariyeri anketi ve ebeveyn
anketi) katlmak lkelerin tercihine baldr. Trkiye, PISA 2015 uygulamasnda sadece okul ve renci
anketine katlmtr.
PISA 2015 UYGULAMASI

PISAnn altnc dngs olan PISA 2015 uygulamas, 35i OECD yesi olmak zere 72 lke ve
ekonomideki yaklak 29 milyon renciyi temsilen 540.000e yakn rencinin katlmyla 2015 yl
ierisinde gerekletirilmitir. Uygulamaya katlan lkeler Harita 1de gsterilmitir.
Harita 1. PISAya katlan lkeler ve ekonomilerin haritas
OECD yesi lkeler

Almanya
Amerika
Avustralya
Avusturya
Belika
Birleik Krallk
ek Cumhuriyeti
Danimarka
Estonya
Finlandiya
Fransa
Gney Kore
Hollanda
rlanda
spanya
srail
sve
svire
talya
zlanda
Japonya
Kanada
Letonya
Lksemburg
Macaristan
Meksika
Norve
Polonya
Portekiz
Slovakya
Slovenya
ili
Trkiye
Yeni Zelanda
Yunanistan
OECD yesi Olmayan lkeler

Arjantin
Arnavutluk
Birleik Arap Emirlikleri
Brezilya
in Halk Cumhuriyeti*
Bulgaristan
Cezayir
Dominik Cumhuriyeti
Endonezya
Gney Kbrs
Grcistan
Hrvatistan
Hong Kong (in)
Karada
Katar
Kazakistan
Kolombiya
Kosova
Kosta Rika
Lbnan
Litvanya
Makao (in)
Makedonya
Malezya
Malta
Moldova
Peru
Romanya
Rusya Federasyonu
Singapur
Tayland
Tayvan - in
Trinidad ve Tobago
Tunus
Uruguay
rdn
Vietnam
*in Halk Cumhuriyeti; sadece Pekin, anghay Jiangsu ve Guangdong kent ve eyaletlerinde uygulamaya katlmtr.
PISA 2015 uygulamas, ilk defa bilgisayar tabanl deerlendirme olarak yaplmtr. Bu yntemi
kullanmak istemeyen lkeler, kt-kalem tabanl deerlendirme olarak uygulamay gerekletirmilerdir.
Ancak bu lkeler iin sadece nceki dnglerde kullanlan sorular kullanlmtr, PISA 2015 iin gelitirilen
baar testi maddeleri sadece bilgisayar tabanl deerlendirmeye uygun olarak yazlmtr. PISA 2015
uygulamasnda kullanlan bu iki yntem arasnda anlaml bir farkllk olup olmadn aratrmak iin pilot
uygulama yaplmtr. Katlmc btn lkelerden elde edilen verilerle yaplan almalarn neticesinde
sonularn kullanlan ynteme gre farkllk gstermedii tespit edilmitir. Uluslararas dzeyde yaplan bu
almann sonular lkeler zelinde incelenmediinden dolay bilgisayar tabanl deerlendirme
ynteminin rencilerin sahip olduu bilgisayar okuryazarl veya becerisinden dolay lke sonularna
etkisinin olup olmayaca lke sonularn deerlendirirken gz nnde bulundurulmaldr.
PISA 2015e katlan 72 lkeden 57si uygulamay bilgisayar tabanl deerlendirme, 15i ise katkalem tabanl deerlendirme olarak gerekletirmitir. Bilgisayar tabanl deerlendirme iin 66 farkl
kitapk, kat-kalem tabanl deerlendirme iin ise 30 farkl kitapk oluturulmutur. Kitapklar her biri
30 dakikalk drt blmden olumutur. ki oturumdan oluan PISA 2015 uygulamasnda her bir oturum
iin 60 dakika sre verilmitir. Oturumlar arasnda 5-10 dakikalk ara verilmitir. Baar testi
oturumlarndan sonra verilen 15 dakikalk arann ardndan ise renciler yaklak 35 dakika sren renci
anketini cevaplamlardr.
PISA 2015 TRKYE UYGULAMASI

Mill Eitim Bakanl lme, Deerlendirme ve Snav Hizmetleri Genel Mdrl tarafndan
yrtlen PISA aratrmasnn altnc dngs olan 2015 uygulamas, Trkiyede bilgisayar tabanl olarak
5895 rencinin katlm ile gerekletirilmitir. Uygulama kapsamnda yaplan hazrlklar u ekilde
zetlenebilir:
PISA 2015 iin gelitirilen yeni test maddeleri ve anket sorular, evirisi yapldktan sonra alan
uzmanlarnca incelenerek son hali verilmitir.
rneklem iin seilen okullarn uygulamaya hazr hale getirilmesi amacyla birtakm eitim
toplantlar (il yneticileri ve okul yneticilerine ynelik) dzenlenmitir. Hazrlanan eitim
materyalleri (bror, tantm kitap, klavuzlar vs.) sayesinde btn paydalarn PISAy
anlamalar ve gerekli hazrlklar yapmalar salanmtr.
rencilerin bilgisayar zerinden sorular cevaplandrrken sistemin almas ve bilgisayarda
yaanacak sorunlar konularnda rencilere yardmc olmas iin Bakanlmzdan Test
Uygulayclar grevlendirilmitir. Bu sayede farkl nedenlerden dolay olabilecek veri kayb oran
en aza indirilmitir.
Uygulama sonrasnda renciler tarafndan cevaplanan ak ulu sorularn puanlanmas alan
uzmanlarnca yaplarak veriler Uluslararas Merkeze iletilmitir.
PISA 2015 Trkiye rneklemi

PISA 2015 Trkiye uygulamasnda 15 ya grubu renci evreni 1.324.089 renci, uygulamaya
katlabilecek ulalabilir Trkiye evreni ise 925.366 renci olarak belirlenmitir. PISA aratrmasnda okul
rneklemi, tabakal sekisiz rnekleme yntemiyle belirlenmektedir. PISA 2015 uygulamas iin ilk
aamada statistik Blge Birimleri Snflamas (BBS) Dzey 1, eitim tr, okul tr, okullarn
bulunduklar yer ve okullarn idari biimleri tabakalar kullanlarak okullar tabakal sekisiz rnekleme
yntemiyle belirlenmitir, ikinci aamada ise bu okullarda uygulamaya katlacak olan renciler sekisiz
yntemle belirlenmitir. PISA 2015 uygulamasna Trkiyede BBS Dzey 1e gre 12 blgeyi temsil eden
61 ilden 187 okul ve 5895 renci katlmtr. BBS Dzey 1 haritas Harita 2de, PISA 2015 Trkiye
rnekleminde yer alan okul ve rencilerin, bu blgelere dalmlar ise Tablo 1de verilmitir.
Harita 2. statistik blge birimleri snflandrmas Dzey 1 haritas
Kaynak:
http://www3.kalkinma.gov.tr/PortalDesign/PortalControls/WebIcerikGosterim.aspx?Enc=83D5A6FF03C7B4FCC26F032470459B0B
Tablo 1. BBSye gre PISA 2015 Trkiye rneklemindeki renci saylar ve yzdeleri
Blge Kodu
Blge smi
Katlan renci Says
Katlan renci Yzdesi
TR1
stanbul
1070
18,15
TR2
Bat Marmara
245
4,16
TR3
Ege
707
11,99
TR4
Dou Marmara
510
8,65
TR5
Bat Anadolu
553
9,38
TR6
Akdeniz
817
13,86
TR7
Orta Anadolu
334
5,67
TR8
Bat Karadeniz
303
5,14
TR9
Dou Karadeniz
194
3,29
TRA
Kuzeydou Anadolu
199
3,38
TRB
Ortadou Anadolu
276
4,68
TRC
Gneydou Anadolu
687
11,65
5895
100
TOPLAM
Tablo 1 incelendiinde, PISA 2015 Trkiye rnekleminde renci saysnn en fazla olduu
blgenin stanbul (TR1) blgesi, en az olduu blgenin ise Dou Karadeniz (TR9) blgesi olduu
grlmektedir.
Snf Dzeyine Gre Dalm
Grafik 1. PISA 2015e katlan rencilerin snf dzeylerine gre dalm (%)
3,0
0,1
Trkiyede
PISAya
katlan
rencilerin byk ounluunu 9.
snf ve 10. snf rencileri
oluturmaktadr.
PISA
2015
uygulamasna katlan rencilerin
snf dzeylerine gre dalmlar
Grafik 1de sunulmutur.
0,6
2,6
20,7
7. Snf: %0,6
8. Snf: %2,6
9. Snf: %20,7
10. Snf: %72,9
11. Snf: %3,0
12. Snf: %0,1
72,9
PISA 2012 uygulamasna katlan rencilerin %27,6s 9. snf rencisi ve %65,4 10. snf rencisi
iken, PISA 2015 uygulamasna katlan rencilerin %20,7si, 9. snf rencisi ve %72,9u 10. snf
rencisidir. Bu durum, 2012 uygulamasyla kyaslandnda 2015 uygulamasndaki 15 ya grubu
rencilerin daha byk bir ksmnn bulunmas gereken snf dzeyinde (10. snf) olduunu
gstermektedir.
Okul Trlerine Gre Dalm

PISA 2015 Trkiye rnekleminde renci orannn en yksek olduu okul trleri, Anadolu Lisesi ile
Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesidir (%75). renci orannn en dk olduu okul tr ise Gzel Sanatlar
Lisesidir (%0,7).
Tablo 2. PISA 2015 Trkiye rnekleminin okul trlerine gre dalm
Okul Tr
renci Yzdesi
Ortaokul
2,0
Anadolu Lisesi
38,1
Fen Lisesi
2,1
Sosyal Bilimler Lisesi
1,4
Gzel Sanatlar Lisesi
0,7
Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi
36,4
ok Programl Anadolu Lisesi
4,1
Anadolu mam Hatip Lisesi
14,4
Cevap Vermeyen
0,3
Ulalamayan
0,5
TOPLAM
100
Cinsiyete Gre Dalm

Grafik 2. rneklemin cinsiyete gre dalm (%)
PISA 2015 uygulamasna

Trkiyeden katlan rencilerin
cinsiyetlerine gre dalm Grafik
2de
gsterilmektedir.
Grafik
incelendiinde cinsiyet deikenine
50%
50%
Kz
Erkek
gre rneklemin eit bir ekilde

dalm gsterdii anlalmaktadr.
FEN OKURYAZARLII
PISAnn temel alanlarndan biri olan fen okuryazarl, 2015 uygulamasnda arlkl alan olarak ele
alnmtr. PISA 2015de fen okuryazarl etkin bir vatanda olarak fenle ile ilgili fikirlerle ve fenle alakal
meselelerle uraabilme becerisi olarak tanmlanmaktadr. Fen alannda okuryazar olan bir kii fen ve
teknoloji alannda belli bir mantk erevesinde yaplan sylemlere katlmaya isteklidir. Bu durum; olgular
bilimsel olarak aklama, bilimsel sorgulama yntemi tasarlama ve deerlendirme ile verileri ve bulgular
bilimsel olarak yorumlama yeterliliklerini gerektirmektedir.
Fen okuryazarlnda rencilerin yeterliklerini etkileyen duyusal faktrler de sz konusudur. rencilerin
fene ynelik tutumlar ve eilimleri onlarn ilgi dzeylerini etkileyebilir, katlmlarn devam ettirebilir ve
onlar harekete geirmek iin motive edebilir ( Schibeci 1984; Osborne, Simon ve Collins 2003; akt: OECD,
2016).
PISAda kullanlan fen okuryazarlk terimi ile rencilerin fen alannda bildiklerinin yan sra bunlarla ne
yapabildii ve bilimsel bilgiyi gerek hayatta nasl yaratc bir ekilde uygulayabildii
deerlendirilmektedir.
ekil 2. Fen okuryazarl deerlendirme erevesinin genel zellikleri
Balamlar
Bireylerden
gstermeleri gerektirir.
Biraz fen ve teknoloji

bilgisi gerektiren
kiisel, yerel/ulusal ve
kresel sorunlar
(gemi ve gnmze
ait)
Yeterlikler
* Olgular bilimsel
olarak aklama,
*Bilimsel sorgulama
yntemi tasarlama ve
deerlendirme
* Verileri ve bulgular
bilimsel olarak
youmlama
Bireylerin nasl etkilendiini gsterir.
Tutumlar
Bilgi
Fen ve teknoloji alanna kar

ilgi gsterilerek, evresel
sorunlarn
farknda
ve
bilincinde olmay ve gerekli
yerlerde bilimsel sorgulama
yntemlerini
kullanmay
ieren fene ynelik tutum
Bilimsel
bilginin
temelini
oluturan balca gerekleri,
kavramlar ve aklayc teorileri
anlama. Byle bir bilgi; hem
doal dnyann hem de
teknolojik eserlerin bilgisini
(ierik bilgisi), bu tarz fikirlerin
nasl
retildiinin
bilgisini
(sresel bilgi) ve bu srelerin
altnda yatan mant ve
bunlarn
kullanmnn
gerekesini
anlamay
(epistemik bilgi) ierir.
Fen Yeterlikleri
PISA fen okuryazarl iin yeterlik tanmlamtr. Fen okuryazarl deerlendirme erevesinin alt
boyutlarndan biri olan fen yeterliklerine ilikin sonularn da bu raporda yer almasndan dolay sz konusu
yeterlikler ve bu yeterliklere ait rencilerden beklenen becerilere ait zet bilgiler ekil 3de sunulmutur.
ekil 3. Fen yeterlikleri
Olgular bilimsel olarak

aklama
Bilimsel sorgulama yntemi

tasarlama ve deerlendirme
Verileri ve bulgular
bilimsel olarak yorumlama
Uygun olan bilimsel bilgiyi

hatrlama ve uygulama
Aklayc modelleri ve
gsterimleri tanmlama,
kullanma ve oluturma
Uygun tahminler yapma ve bu
tahminleri dorulama
Aklayc hipotezler nerme
Bilimsel bilginin toplum iin
olan potansiyel karmlarn
aklama
Bilimsel sorgulamay tasarlama
ve deerlendirme
Belirli bir bilimsel almada

aratrlan soruyu ayrt etme
Bilimsel olarak aratrlabilecek
sorular ayrt etme
Belirli bir soruyu bilimsel oarak
aratrmak iin bir yol nerme
Belirli bir soruyu bilimsel
olarak aratrmann yollarn
deerlendirme
Bilimadamlarnn verinin
gvenirlii ve aklamalarn
objektifliini ve
genellenebilirliini nasl
saladn ifade etme ve
deerlendirme
Veriyi bir gsterimden dierine

dntrme
Veriyi analiz etme ve
yorumlama ve uygun sonular
karma
Fenle ilgili metinlerdeki
varsaymlar, bulgular ve
mant tanmlama
Bilimsel bulgulara ve teoriye
dayal argmanlarla ve dier
grlere dayal argmanlar
birbirinden ayrt etme
Farkl kaynaklardaki bilimsel
argmanlar ve bulgular
deerlendirme (r. Gazete,
internet, dergiler)
10
PISA 2015 Trkiye Sonular

OECD tarafndan yaymlanan PISA 2015 Results Volume I: Excellence and Equity in Education adl
raporda PISA 2015 Trkiye rneklemine ilikin aklamalar yer almaktadr. PISA 2015 Trkiye
sonular deerlendirilirken bu durum gz nnde bulundurulmaldr:
Trkiyede renciler 8. snf sonunda yaplan ulusal snavlar sonucunda liselere
yerletirilmektedir. PISA 2015 rneklemindeki rencilerin %97si 9. snf ve zeri snflardadr
(9. snfta %21, 10. snfta %73 ve 11. snfta %3) ve ulusal snava girmilerdir. 9. snf ve zeri
snflarda olan PISA 2015 rneklemindeki rencilerin 8. snftaki sonular, rneklemin temsil
ettii evrendeki beklenen dalm gstermemektedir. zellikle evrenin ilk ve son iki yzdelik
dilim kategorilerinde bulunan renciler, PISA rnekleminde daha az oranda temsil edilmitir.
Arlkl alann fen okuryazarl olduu PISA 2015 uygulamasnda Trkiyeye ilikin renci
performanslar gerek ortalama puanlar ve gerekse yeterlik dzeyleri baznda deerlendirilmitir.
PISA 2015 uygulamasnda fen okuryazarl alanndaki ortalama puanlara ilikin genel sonular Grafik 3te
verilmitir. Grafie gre fen okuryazarl alannda katlmc tm lkelere ilikin ortalama puan 465 iken
Trkiye ortalamas ise 425tir.
PISA 2015e katlan tm lkeler dikkate alndnda fen okuryazarl alannda ortalama puan en yksek
olan lkeler; Singapur, Japonya, Estonya, Tayvan in ve Finlandiya iken en dk olan lkeler; Tunus,
Makedonya, Kosova, Cezayir ve Dominik Cumhuriyetidir. (Ek: Tablo 11).
Grafik 3. PISA 2015 Fen okuryazarl ortalama puanlar
600
500
465
466
425
429
465
422
400
300
200
100
0
Genel Ortalama
Kz
Tm lkeler
Trkiye
Erkek
Not: PISA 2015 uygulamasnda Trkiyede kz ve erkek renciler arasndaki fark 6 olmasna ramen ortalama puanlarn
yuvarlanmasndan dolay grafikte bu fark 7 grnmektedir.
PISA 2015 uygulamas kapsamndaki fen okuryazarl performans cinsiyet deikenine gre ortalama
puanlar baznda ele alndnda katlmc tm lkelerdeki kz rencilerin fen okuryazarl ortalama
puanlarnn (466) ve Trkiyedeki kz rencilerin fen okuryazarl ortalama puanlarnn (429) erkek
rencilerin puanlarndan daha yksek olduu grlmektedir. Zira erkek renciler iin bu puanlar srasyla
465 ve 422dir.. Trkiyede kz ve erkek rencilerin ortalama puanlar arasndaki fark istatistiksel olarak
da anlaml deildir.
11
Grafik 4. Fen okuryazarl ortalama puanlar arasndaki farkn

cinsiyet ve yllara gre karlatrlmas
Kz ve erkek rencilerin ortalama puanlar

arasndaki fark, arlkl alann fen okuryazarl
olduu 2006 ve 2015 yllarna gre incelendiinde,
OECD lkelerinde ilgili farkn erkek renciler
lehine, Trkiyede ise kz renciler lehine olduu
grlmektedir. PISA 2006 uygulamasnda OECD
lkelerindeki fen okuryazarl ortalama puan fark
erkek renciler lehine 2 puan iken, Trkiyede kz
renciler lehine 12 puandr. PISA 2015
uygulamasnda OECD lkelerindeki ortalama puan
fark yine erkek renciler lehine 4 puan iken
Trkiyede kz renciler lehine 6 puandr.
Trkiyede erkek ve kz renciler arasndaki puan
farknn dt grlmektedir.
15
12
6
5
-2
-5
-4
OECD
Trkiye
PISA 2006
-2
12
PISA 2015
-4
*statistiksel olarak anlaml farklar koyu olarak iaretlenmitir.
PISA fen okuryazarl alanndaki ortalama puanlarn son drt uygulamaya gre deiimi incelendiinde
hem tm lkelere ilikin fen okuryazarl ortalama puannn hem de OECD lkelerindeki ortalama puann
PISA 2006dan uygulamasndan sonra PISA 2012 uygulamasna kadar ykseldii; ancak PISA 2012
uygulamasndan sonra PISA 2015 uygulamasnda dt grlmektedir. Bu d istatistiksel olarak
anlamldr.
Arlkl alann fen okuryazarl olduu 2006 ile 2015 uygulamalar Trkiye sonular kyaslandnda
yaklak 1 puanlk bir art olduu grlmektedir. Bu yllar arasnda OECD ortalamasnda 5 puanlk, tm
lkeler ortalamasnda ise 13 puanlk dn olduu gze arpmaktadr. Katlmc lke saylar gz nnde
bulundurulduunda 2015 uygulamasnda Trkiyenin sralamasnn 2006 uygulamasna gre daha iyi
olduu grlmektedir.
Tablo 3. Yllara gre fen okuryazarl ortalama puanlar
2015
2012
2009
2006
OECD Ortalamas
Tm lkeler
Ortalamas
Trkiye Ortalamas
493
501
495
498
465
477
471
478
425
463
454
424
Sralama
54
43
42
47
Katlan lke Says
72
65
65
57
12
Yeterlik Dzeylerine Gre Dalm

PISA 2015 uygulamasnda fen okuryazarl alannda yedi yeterlik dzeyi tanmlanmaktadr. Yeterlik
dzeylerine ilikin aklamalar ve yzdelikler Grafik 5te verilmitir.
Grafik 5. Yeterlik dzeylerine gre renci dalm (%)
6. Dzey
Bu dzeydeki renciler; allmam bilimsel olgulara, olaylara ve srelere
aklayc hipotezler sunmak veya tahminler yapmak iin ierik, sre ve
epistemik bilgiyi kullanabilir ve fizik, canl ile uzay ve yer bilimlerindeki bir dizi
fikir ve kavram anlayabilir. Bilgi ve bulgular yorumlarken ilgili ya da ilgisiz
bilgileri ayrt edebilir ve normal okul programnn dndaki bilgiyi elde edebilir.
Bilimsel kanta ve yasaya dayanan bilgilerle dier grlere dayanan bilgileri
ayrt edebilir. Birbirinin yerine kullanlabilecek karmak deney dzeneklerini,
alan almalarn ve simlasyonlar deerlendirebilir ve seimlerini
gerekelendirebilir.
100%
0,0
0,3
4,8
0,0
1,8
9,1
0,0
0,9
1,1
6,2
6,7
0,7
4,6
11,3
90%
14,0
15,1
19,1
19,0
80%
5. Dzey
Bu dzeydeki renciler soyut bilimsel fikirleri veya kavramlar; ok ynl
nedensellik balantlar ieren alk olmadk ve daha karmak olgular, olaylar
ve sreleri aklamak iin kullanabilir. Alternatif deneysel tasarmlar
deerlendirmek ve kararlarn dorulamak iin daha karmak epistemik bilgiye
bavurabilir ve tahminler yapmak veya bilgileri yorumlamak iin teorik bilgiyi
kullanabilir. Belirli bir soruyu bilimsel olarak aratrmann yollarn
deerlendirebilir ve kaynaklarn da dhil olduu veri setlerinin yorumlarndaki
snrllklar ve bilimsel verideki belirsizliin etkilerini saptar.
0,0
1,1
25,2
25,1
70%
23,0
31,3
60%
31,3
27,2
4. Dzey
Bu dzeydeki renciler daha karmak veya daha az tandk olan olaylara ve
srelere aklamalarn oluturmak iin verilen ya da hatrlanan daha karmak
veya daha soyut olan ierik bilgisini kullanabilirler. Snrlandrlm bir
balamda iki veya daha fazla bamsz deikeni ieren deneyleri uygulayabilir
Epistemik ve sre bilgisinin unsurlarn kullanarak deneysel bir tasarm
dorulayabilir. Orta derecede karmak veri setindeki ya da daha az bilindik bir
balamdan elde edilen veriyi yorumlayabilir. Verinin tesinde uygun sonular
karabilir ve seimlerine gereke sunabilir.
50%
34,5
26,1
35,4
40%
3. Dzey
Bu dzeydeki renciler orta derecede kark olan ierik bilgisini bilindik
olgularn aklamalarn oluturmak ve tanmlamak iin kullanabilir. Daha az
bilindik veya daha karmak durumlarda konuyla alakal ipucu veya destekle
aklamalar oluturabilir Snrl bir balamda basit bir deneyi uygulamak iin
epistemik bilgi veya sre bilgisinin unsurlarndan yararlanr. Bilimsel ve
bilimsel olmayan sorunlar ayrt edebilir ve bilimsel bir ifadeyi destekleyen bir
bulguyu fark edebilir.
30%
2. Dzey
20%
33,7
43,3
23,0
20,7
10%
12,9
13
1 alt
4,4
1,5
Tm lkeler
2006 Trkiye
0,6
OECD yesi lkeler
Bu dzeydeki renciler, bilindik veya basit bir olgunun zelliklerini ayrt etmek
iin basit ve gnlk bilgiyi kullanabilir. Verideki basit rntleri tanmlayabilir,
basit bilimsel terimleri ayrt edebilir ve bilimsel bir sreci uygulamak iin ak
olan ynergeleri takip edebilir.
1,1
2015 Trkiye
1b Dzeyi
0%
6,9
2009 Trkiye
1a Dzeyi
Bu dzeydeki renciler, temel veya gnlk ierik bilgisini basit bilimsel
olgunun aklamalarn ayrt etmek ve saptamak iin kullanabilir. Yardm alarak
ikiden fazla deikeni olmayan yaplandrlm bilimsel sorgulamalar yapar.
Basit nedensel ve ilikisel balantlar saptayabilir ve dk seviyede bilisel
istem gerektiren grafiksel ve grsel verileri yorumlayabilir ve bilindik, yerel ve
kiisel balamlarda verilen veri iin en iyi aklamay seebilir.
29,9
21,9
2012 Trkiye
Bu dzeydeki renciler gnlk ierik bilgisini ve temel sre bilgisini; uygun

bilimsel aklamay tanmlamak, veriyi yorumlamak ve basit bir deneysel
tasarmda sorulan soruyu belirlemek iin kullanabilir. Temel veya her gnk
bilimsel bilgiyi basit bir veri setinde geerli bir sonu aklamak iin kullanabilir.
Bilimsel olarak aratrlabilecek sorular belirleyebilerek temel epistemik bilgiyi
gsterebilir.
24,8
PISAda hedef kitle olan 15 ya grubundaki rencilerin temel yeterlik dzeyi olan 2. yeterlik dzeyinde
tanml bilgi ve becerilere sahip olmas beklenmektedir. Bununla birlikte 2. dzeyin altndaki yeterlik
dzeyleri alt yeterlik dzeyleri eklinde tanmlanmakta iken 5. ve 6. dzeyler st yeterlik dzeyleri eklinde
tanmlanmaktadr.
Fen okuryazarl alannda Trkiyede 1. dzey ve altnda (alt yeterlik dzeyi) bulunan renci oranlar
PISA 2012de %26,9 iken bu oran PISA 2015te %44,4e ykselmitir. PISA 2015te OECD lkelerindeki
1. dzey ve altnda bulunan ortalama renci oran ise %23,3tr. Bu oran tm lkelerde %31,4tr.
PISA 2015de fen okuryazarlnda 5. dzey ve stnde (st yeterlik dzeyi) bulunan renci oranlar tm
lkeler iin %5,3, OECD lkeleri iin %7,8 ve Trkiye iin %0,3tr. Trkiye iin PISA 2015de fen
okuryazarlnda 5. dzey ve stnde bulunan renci orann PISA 2012deki st yeterlik dzeyinde
bulunan renci oranndan daha dk olduu grlmektedir.
Grafik 6. Yeterlik dzeylerinin cinsiyete gre dalm ( %)
0,0
Dzey 6
0,0
0,3
Dzey 5
0,3
5,2
Dzey 4
4,5
19,9
Dzey 3
18,4
31,8
Dzey 2
30,8
31,1
Dzey 1 a
32,0
10,9
Dzey 1 b
12,7
1,0
Dzey 1b alt
1,3
0,0
5,0
10,0
15,0
Kz
20,0
25,0
30,0
35,0
Erkek
Fen okuryazarlna ilikin yeterlik dzeylerine dalm cinsiyet deikeni asndan ele alndnda ise
Trkiyede 1. dzey ve altnda yer alan renci orannn erkek rencilerde kz rencilerden daha fazla
olduu grlmektedir. Bu oran erkek renciler iin %46 iken kz renciler iin %43tr. Buna karn st
performans dzeyindeki renci oran erkekler ve kzlar iin ayndr.
14
Blgelere Gre Baar Durumu

PISA 2015 fen okuryazarl sonularnn blgelere gre dalm aadaki ekil 4de grlmektedir.
Bat
Marmara
Ege
Dou
Marmara
Bat
Anadolu
stanbul
Akdeniz
Orta
Anadolu
Bat
Karadeniz
Kuzeydou
Anadolu
Dou
Karadeniz
Gneydou
Anadolu
Ortadou
Anadolu
ekil 4. Blgelere gre fen okuryazarl ortalama puanlar
448
443
438
436
436
434
420
416
414
413
387
382
Not: PISA 2015 Trkiye rneklemi Trkiye statistik Kurumu (TK) tarafndan belirlenen 12 blgeyi temsil edecek ekilde
seilmitir.
Blgeler ortalama puan yksekten de gre sralanmtr.
Fen okuryazarl alannda Trkiyede en yksek ortalama puana sahip blge 448 puan ile Bat Marmara
blgesidir. Bat Marmara blgesini srasyla Ege, Dou Marmara, Bat Anadolu ve stanbul takip
etmektedir. En dk ortalamaya sahip blge ise 382 puan ile Ortadou Anadolu blgesidir.
15
Okul Trlerine Gre Baar Durumu

PISA 2015 fen okuryazarl sonularnn okul trlerine gre dalm Grafik 7de grlmektedir.
Grafik 7. Okul trlerine gre fen okuryazarl ortalama puanlar
550
518
500
534
461
Puan Aral
450
400
350
388
392
ok
Programl
Anadolu
Lisesi
Mesleki ve
Teknik
Anadolu
Lisesi
405
407
Gzel
Sanatlar
Lisesi
Anadolu
mam Hatip
Lisesi
338
300
250
200
Ortaokul
Anadolu
Lisesi
Sosyal
Bilimler
Lisesi
Fen Lisesi
PISA 2015 Fen Becerileri Puanlar
PISA 2015 fen okuryazarl alannda Trkiye sonularnn okul trlerine dalmna bakldnda fen
liselerinin ortalama puanlar asndan ilk srada yer ald, fen liselerini sosyal bilimler lisesi ve Anadolu
liselerinin takip ettii grlmektedir. Bu sralamada en son sray ortaokullar almaktadr.
Trkiyede farkl trdeki okullarn fen okuryazarl ortalama puanlar incelendiinde okul trleri arasndaki
puan farkllnn yksek olduu grlmektedir. Trkiyede ve OECDde PISA 2015 fen okuryazarl
puanlarndaki deiimin (varyansn) kaynana ilikin bulgulara gre, OECD lkelerinde fen okuryazarl
puanlarndaki toplam varyans oran %100 zerinden deerlendirilmi ve bu orann %30,5inin okullar
arasndaki farkllktan kaynakland belirtilmitir. OECD lkelerinde fen okuryazarl puanlarna ilikin
varyans miktar baz alndnda Trkiyede aklanan varyans orannn %70 olduu grlmektedir. Bu
orana ilikin olarak fen okuryazarl puanlarndaki okullar aras deiimin oran ise % 37,1dir.
16
Fen Yeterliklerine Gre renci Performans

Fen okuryazarl alannda tanmlanm olan yeterlik alanna ilikin ortalamalar Grafik 8de
sunulmaktadr.
Grafik 8. Fen yeterliklerine gre Trkiye'nin ortalama puanlar

440
434
435
430
428
425
425
419
420
415
410
Fen Okuryazarl Genel
Ortalama
Olgular bilimsel olarak

aklama
Bilimsel sorgulama
yntemi tasarlama ve
deerlendirme
Verileri ve bulgular bilimsel

olarak yorumlama
Fen okuryazarl yeterliklerine ilikin Trkiyenin ortalamalar incelendiinde "Bilimsel sorgulama

yntemi tasarlama ve deerlendirme " bilisel alt alanna ilikin ortalama puanlarn dier iki alt alan
ortalama puanlarndan yksek olduu grlmektedir. Bu fark istatistiksel olarak anlamldr. Ayrca
"Olgular bilimsel olarak aklama" alt alanna ilikin ortalama puanlarn " Verileri ve bulgular bilimsel
olarak yorumlama " alt alanna ilikin ortalama puanlardan daha yksek olduu grlmektedir ve bu fark
istatistiksel olarak anlamldr.
17
Fen Okuryazarl Performansna likin Duyusal zellikler

PISA baar testleri ile belirlemeye alt fen okuryazarlnn yannda rencilerin akademik baarlar
ile ilikili duyusal zelliklere ilikin olarak da belirlemeler yapmaya almaktadr Bu balamda
rencilerin fen renme motivasyonlar (fen renmeyi rencilerin ne kadar ilgin ve elenceli
bulduklar), fen konularna ilgileri ve fen renmeye arasal gdlenmeleri (onlarn fen dersini gelecekteki
eitimlerinde ve kariyer planlarnda yararl olarak alglayp alglamadklarn), fen z yeterlii (rencilerin
kendi becerileriyle etkin bir ekilde fen devlerinin ve zorluklarn stesinden gelebilme dzeyleri)
konularnda rencilere anketler yoluyla sorular sorulmutur.
Tablo 5te bu blmde tartlan fen ilgisi, motivasyon, kiisel inan boyutlar ve kariyer beklentilerine
ilikin lme ve deerlendirme yaklam zetlenmektedir.
Tablo 4. Fen ilgisi ve kariyer beklentileri, fen zgveni ve fen reniminde motivasyon
Fen lgisi
Fen renme motivasyonu
Fen kariyer beklentileri: 30

ya civarnda hangi meslee
sahip olmay umuyorsunuz?
ak ulu sorusuna verilen
renci cevaplar
Fen renmekten zevk alma:

rencilerin fen uygulama ve
renme
ilgileriyle
alakal
sorulara verdikleri cevaplara
dayal dzenlenmi gsterge.
Fen aktiviteleri: rencilerin

bir dizi fen ilintili aktivitelere
katlmlaryla ilgili sorulara
verdikleri
cevaplara
dayal
dzenlenmi gsterge.
Fen zgveni
Fen zyeterlii: rencilerin

fen bilgilerini gerek dnya
artlarnda (r. haber raporlarn
anlayp analiz etme veya fen
konularyla alakal tartmalara
katlma) alglanm becerileriyle
ilgili
sorulara
verdikleri
cevaplara dayal dzenlenmi
Geni fen konularna ilgi: gsterge.
rencilerin biyosfer, hareket
ve kuvvetler, evren ve tarihi,
hastalktan
korunma
gibi
konulara
ilgileriyle
alakal
cevaplar
Fen
reniminde
arasal
gdlenme: rencilerin okulda
grdkleri fen dersinin eitim ve
kariyer planlarna ne kadar
faydal olduu alglaryla ilgili
sorulara verdikleri cevaplara
dayal dzenlenmi gsterge.
18
rencilerin tm bu duyusal zelikleri lmeye ynelik olarak sorulan sorulara vermi olduklar
cevaplar u ekildedir:
Grafik 9. Fen renmekten zevk alma
Trkiyedeki ve OECD lkelerindeki

rencilerin fen renmekten zevk
alma durumlarna ilikin olarak
renci anketinde yer alan ifadelere
katlma
oranlar
Grafik
9da
gsterilmektedir.
Buna
gre
Trkiyedeki
rencilerin
ilgili
ifadelere katlma oranlar genel olarak
OECD ortalamasndan yksek iken
sadece Fen bilimleri ile ilgili
konular
renirken
genellikle
elenirim.
ifadesine
katlma
durumunun OECD ortalamasndan az
bir
farkla
geride
olduu
grlmektedir.
Grafik 10. Fene ynelik motivasyon
Trkiyedeki ve OECD lkelerindeki rencilerin fen motivasyonlarna ilikin olarak renci anketinde yer
alan ifadelere katlma durumlar Grafik 10da gsterilmektedir. Buna gre Trkiyedeki rencilerin ilgili
ifadelerin tmne katlma oranlar OECD ortalamasndan yksektir. Bu bilgiyle Trkiyedeki rencilerin
fene ynelik motivasyonlarnn OECD lkelerindeki rencilerden daha yksek olduu sylenebilir.
19
Grafik 11. Fene ynelik z yeterlik

40
34
35
29
30
30
29
27
26
26
25
23
25
21
21
22
20
20
17
16
18
15
10
5
0
Bir salk
sorununu ele alan
gazete raporunun
temelinde
yatan, fen
bilimleri ile ilgili
soruyu tanma
Baz alanlardaki Antibiyotiklerin

depremlerin dier hastalklarn
alanlardan niin tedavisindeki
daha sk
roln belirtme
meydana geldiini
aklama
Fen bilimleri
evredeki
Gda maddelerinin Yeni kantlarn, Asit yamurlarnn
asndan,
deimelerin belli zerine konan
Mars'ta hayat
nasl olutuunu
atklarn uygun canl trlerinin etiketlerde verilen olup olmadna
aklayan iki
ekilde toplanarak hayatta kalmasn
bilimsel
ilikin
grten
ilenmesi ile ilgili
nasl
bilgileri
anlaynz nasl hangisinin daha iyi
sorunu belirleme etkileyebileceini
yorumlama
deitirebileceini
olduunu
nceden tahmin
tartma
belirleme
etme
OECD
Trkiye
PISA 2015te rencilerin fene ynelik zyeterliini lmek zere renci anketinde bir takm grevler
sralanm ve rencilere bu grevleri kendi balarna yapmalarnn ne kadar kolay olduunu dndkleri
sorulmutur. Verilen grevleri kolaylkla yapabilirim diyen Trkiyedeki ve OECD lkelerindeki
rencilerin oran Grafik 11de gsterilmektedir. Sonular incelendiinde, genel olarak verilen grevleri
Trkiyedeki rencilerin OECD rencilerinden daha kolay yapabileceklerini dndkleri grlmektedir.
Yalnzca Bir salk sorununu ele alan gazete raporunun temelinde yatan, fen bilimleri ile ilgili soruyu
tanma grevine ilikin olarak Trkiyedeki renciler OECDdeki rencilerden daha dk orana
sahiptirler.
rencilerin kariyer planlarna ilikin olarak PISA 2015te onlara 30 yana geldiklerinde hangi meslekte
alyor olmay umduklar sorulmutur. Ak ulu cevap alanna renciler herhangi bir meslei veya
aklamay girmilerdir. rencilerin cevaplar Uluslararas Meslek Snflandrma Standardnn 2008
basksna (ISCO-08) gre snflandrlmtr. Bu snflamalar sonucunda fen ile ilintili u ana gruplar
saptanmtr: fen ve mhendislik alanlar, salk alanlar, fen teknisyenleri ve yardmc meslekler ve
bilgi ve iletiim teknolojisi alanlar. lgili meslek gruplarna ilikin renci dalmlar Grafik 12de
sunulmaktadr.
20
Grafik 12. Fene ilikin kariyer plan
29,7
Fen ile ilintili meslek

sahibi olmay bekleyenler
24
0,5
Fen teknisyenleri ve
yardmc meslekler
1,4
0,4
Bilgi ve iletiim
teknolojisi alanlar
2,6
11,8
Salk
alanlar
11,4
17,1
Fen ve mhendislik
alanlar
Grafik 12 incelendiinde OECDdeki

rencilerin %24, Trkiyedeki
rencilerin ise %29,7si fen ile
ilintili bir meslek sahibi olmay
beklemektedirler.
lgili
dalm
incelendiinde OECDde fen ile
ilintili bir meslek sahibi olmak isteyen
rencilerin en fazla salk alan
olmay
bekledii,
Trkiyedeki
rencilerin ise fen ve mhendislik
alanlarnda almay bekledikleri
grlmektedir.
8,6
10
Trkiye
15
20
25
30
35
OECD
Fen okuryazarlna ynelik duyusal zellikler incelendiinde Trkiyedeki

rencilerin ilgi ve motivasyon dzeylerinin OECD ortalamasndan daha yksek
olduu grlmektedir. Bununla birlikte Trkiyedeki renciler fen dersinden daha ok
zevk almakta ve fen alannda kendilerini OECD ortalamasna gre daha yeterli
grmektedirler. rencilerin kariyer planlarna bakldnda ise fen ile ilintili bir meslek
sahibi olmay bekleyen renci oran yine OECD ortalamasna gre daha yksektir.
Ancak PISA 2015 fen okuryazarl alan baar testlerine ilikin sonular
incelendiinde Trkiyedeki rencilerin performansnn OECD ortalamasnn gerisinde
kald grlmektedir. Yani renciler genel olarak fene ynelik olumlu bir tutuma
sahiplerken baarlar dktr.
21
OKUMA BECERLER
Okuma becerileri, rencilerin yazl bilgiyi gerek durumlarda kullanma becerisi zerinde
odaklanmaktadr. PISA aratrmasnda okuma becerileri; kiinin topluma katlmak, potansiyelini ve
bilgisini gelitirmek ve amalarn gerekletirmek iin yazl metinleri anlamas, kullanmas, onlar zerinde
dnmesi ve onlarla uramas olarak tanmlanmaktadr. Bu tanm, geleneksel bilgiyi zmleme
kavramnn ve yazl olan anlamadan daha tesine gitmektedir. PISA okuma becerileri kavram, insanlarn
okuma yapt bir dizi durumu, yazl metinlerin sunulma yollarn (r. basl kitaplarda, bilgi notlarnda,
online forum ve haberlerde) ve belirli bir pratik bilgiyi bulmak gibi fonksiyonel ve snrl olandan dier
yapma, dnme ve varolma yollarn anlama gibi derin ve geni kapsaml olana kadar okuyucularn
metinlere eitli yaklama ve metinleri kullanma yollarn kapsamaktadr.
Okuma becerileri, PISAnn 2000 ylndaki ilk uygulamasnda ve drdnc dngs olan
2009 uygulamasnda arlkl alan olarak deerlendirilmitir. PISAnn altnc dngs olan
2015 uygulamasnda ise fen okuryazarl arlkl alan olarak belirlenmitir ve bu nedenle
okuma becerileri alannda daha az sayda soru (103 soru) kullanlmtr ve daha az sayda
renci bu sorular cevaplamtr. Sonu olarak, bu alana ait bulgulara ilikin detayl
analizler yerine genel performans dzeyleri hakknda bulgulara yer verilmitir.
Birbirlerinden bamsz olmadklar iin kesin kategorilere ayrmak mmkn olmasa da, PISA okuma
becerileri deerlendirmesi boyutta ele alnmaktadr: metin, okurun metne yaklam, metnin kullanm
amac. ekil 5, PISA 2009 okuma becerileri deerlendirme erevesinin boyutlarn ve aralarndaki ilikileri
gstermektedir.
ekil 5. Okuma becerileri deerlendirme erevesinin genel zellikleri
22
PISA 2015 bilgisayar tabanl deerlendirme olarak uygulanrken, nceki PISA uygulamalar
kat-kalem tabanl deerlendirme olarak uygulanmtr. Okuma becerileri alannda yer alan
sorulara ilikin uzun metinlerin olmasndan dolay uygulama ynteminin rencilerin sahip
olduu bilgisayar okuryazarl veya becerisinden dolay lke sonularna etkisinin olup
olmayaca lke sonularn deerlendirirken gz nnde bulundurulmaldr. Yntemler
arasndaki bu farkn ayrca incelenmesi gerekecektir.

PISA 2015 uygulamasna ilikin okuma becerileri alanndaki genel sonular Grafik 13te verilmitir.
Okuma becerileri alannda Trkiye ortalamas 428 ve tm lkelerin ortalamas da 460tr.
PISA 2015e katlan tm lkeler dikkate alndnda okuma becerileri alannda ortalama puan en yksek
olan lkeler; Singapur, Hong Kong in, Kanada, Finlandiya ve rlanda iken en dk olan lkeler;
Dominik Cumhuriyeti, Makedonya, Cezayir, Kosova ve Lbnandr (Ek: Tablo 12).
Grafik 13.PISA 2015 Okuma Becerileri Ortalama Puanlar
600
500
475
460
442
428
445
414
400
300
200
100
0
Genel Ortalama
Kz
Tm lkeler
Erkek
Trkiye
PISA 2015 okuma becerileri alanndaki sonular tm lkeler baznda incelendiinde kz rencilerin erkek
rencilerden daha baarl olduu grlmektedir. Bu durum, Trkiyede de benzerlik gstermektedir.
Trkiyede 2015 ylnda 15 ya grubundaki kz rencilerin ortalama puan 442, erkek rencilerin ortalama
puan ise 414tr. Trkiyede kz ve erkek rencilerin ortalama puanlar arasndaki fark 28dir ve bu fark
istatistiksel olarak da anlamldr.
23
Kz ve erkek rencilerin ortalama puanlar

arasndaki fark, 2015 ve arlkl alann okuma
becerileri olduu 2009 uygulamalarna gre
incelendiinde, farkn hem Trkiyede hem de
OECD yesi lkelerde azald grlmektedir.
Trkiyede PISA 2009 uygulamasnda kz ve
erkek renciler arasnda 43 puanlk bir fark
varken PISA 2015de bu fark 28e dmtr.
Ancak bu fark hala kz renciler lehinedir.
Grafik 14.Okuma Becerilerinde cinsiyet farkllnda 2009

ve 2015 yllar arasndaki deiim
50
40
43
39
28
27
30
20
10
0
OECD
Trkiye
PISA 2009
PISA 2015
PISA okuma becerileri alanndaki ortalama puanlar yllara gre incelendiinde Trkiyedeki rencilerin
PISA 2015 performansnn PISA 2009a ve PISA 2012ye gre daha dk olduu grlmektedir.
PISA 2015 ve okuma becerileri alannn arlkl alan olduu PISA 2009
uygulamalarnda bu alana ilikin OECD ortalamalar istatistiksel adan anlaml bir
farkllk gstermemektedir. Buradan yola karak OECD ortalamasnn ilgili
uygulamalar arasnda anlaml ekilde deiiklik gstermedii yorumu yaplabilir.
Tablo 5. Yllara gre okuma becerileri ortalama puanlar
PISA 2015
PISA 2012
PISA 2009
OECD Ortalamas
493
496
493
Tm lkeler Ortalamas
460
471
464
Trkiye Ortalamas
428
475
464
Sralama
50
42
39
Katlan lke Says
72
65
65
24

PISA 2015 okuma beceri alannda rencilerin yeterlik dzeylerine gre dalm aadaki Grafik 15te
verilmitir.
5,7
4. Dzey
70%
Bu dzeydeki renciler, hikye ya da basit bir liste gibi aina olduu bir balam ya da konu
hakkna yazlm ksa basit bir metnin iinde aka ifade edilmi bir bilgiyi bulabilir. Bu tr
metinler genellikle okura bilginin tekrarlanmas, resim ye da benzer sembollerin kullanlmas
gibi kantlar sunmaktadr. Bu dzeydeki rencilerin verilen grevleri yerine getirebildikleri
metinlerde ok fazla bilgi bulunmamaktadr. Okur biribirine yakn bilgiler arasnda basit
ilikiler kurabilir.
20,5
23,6
60%
27,9
32,6
50%
24,4
32,2
40%
30,8
23,2
30%
26,8
18,3
20%
18,1
16,6
13,6
10%
13,2
13,1
5,1
6,5
6,4
0%
1b ve alt
25
14,9
29,1
2015 Trkiye
1b Dzeyi
4,9
7,2
14,5
1a Dzeyi
Bu dzeydeki renciler, aka ifade edilen bir ya da daha fazla bamsz bilgiyi metinde
bulabilir, aina olduu bir konu hakknda yazlm bir metnin ana fikrini ve yazarn amacn
anlayabilir veya metindeki bir bilgi ile yaygn olarak bilinen gnlk bilgi arasnda iliki
kurabilir. Bu dzeydeki rencilerin verilen grevleri yerine getirebildikleri metinlerde bilgiler
aka ifade edilmitir ve bu metinlerde ok fazla bilgi bulunmamaktadr. renciler metindeki
ilgili yerlere ak bir ekilde ynlendirilmektedirler.
0,7
1a
Tm lkeler
Bu dzeydeki renciler birok duruma kar gelebilecek ya da karmda bulunabilecei bir

bilgiyi ya da daha fazla bilgiyi metinde bulabilir. Metindeki ana dnceyi belirleyebilir,
ilikileri anlayabilir ya da ok fazla bilginin olmad, fazla karmda bulunulmayacak
durumlarda metnin belli bir blmnden anlam karr. Metnin bir zelliine dayanarak benzer
ya da farkllklar bulabilir. Kiisel deneyim ya da tutumlarndan yola karak metnin dndaki
bilgilerle metnin iindeki bilgileri karlatrabilir, bu bilgiler arasnda iliki kurabilir
1,1
28,7
3.Dzey
2. Dzey
4,1
0,0
1,8
21,1
80%
Bu dzeydeki renciler oklu durumlara karlk gelebilecek bilgiler arasndaki ilikiyi

belirler ve baz durumlarda bu ilikiyi tanmlar. Ana fikri belirlemek, ilikileri anlamak ve
deyimlerin ya da kelimelerin anlamlarn yorumlamak iin metindeki bilgileri bir araya
getirebilir. rencilerin benzer ve farkllklar bulabilmek ve snflandrabilmek iin birok
zellii dikkate almalar gerekmektedir. Genellikle gerekli bilgi ak olarak verilmemi
olabilir, ok fazla bilgi olabilir ya da beklentilere ters den veya olumsuz bir ekilde belirtilen
kavramlar gibi baka engeller de olabilir. rencilerin metinler aras iliki kurmalar,
karlatrma yapmalar ve aklama yaparak metinleri irdelemeleri gerekmektedir ya da
metnin zelliklerini yorumlayabilmeleri gerekmektedir. renci metni bilinen veya gnlk
hayatta kullanlan bilgilerle ilikilendirerek anladn gsterir. renciden metni ayrntlaryla
anlamas beklenmez ama asgaride genel ifadeleri anlamas beklenir.
0,3
12,4
90%
Bu dzeydeki renciler, metnin iine yerletirilmi bilgileri belirleyebilir ve gerekli olan

bilgilere karar vererek metni dzenleyebilir. zel bilgilere dikkat ekerek eletirel bir
deerlendirme yapabilir ve hipotez kurabilir. Aina olmadklar balamlar ayrntlaryla
anlayabilirler. Beklentilerine ters den kavramlarn stesinden gelebilir.
Bu dzeydeki renciler metne yerletirilmi bilgileri belirleyebilir ve gerekli olan bilgilere

karar vererek metni dzenleyebilir. Metni bir btn olarak ele alarak dil farkllklarn
yorumlayabilir. Metni anlayabilir ve aina olmadk balamlara snflandrmalar uyarlayabilir.
renciler kiisel bilgilerini kullanarak hipotez kurabilir ya da bir metni eletirel bir ekilde
deerlendirebilir. Alagelmemi uzun ya da karmak metinler zerinde derinlemesine bir
anlaya sahip olduunu gsterir.
0,0
0,6
OECD yesi lkeler
5. Dzey
100%
2009 Trkiye
Bu dzeyde yer alan renciler, detayl bir ekilde benzerlikleri ve farkllklar bulabilir ve
karmlarda bulunabilir. Metni ya da metinleri ayrntlaryla tam olarak anladn gsterir ve
birden fazla metinden elde ettii bilgileri bir araya getirebilir. nemli bilgilerin olduu metnin
ierisinde aka ifade edilmemi kavramlarla baa kabilir ve soyut kavramlar
yorumlayabilir. Birok kriteri ve gr gz nnde bulundurarak ve metnin tesinde bir
anlay sergileyerek alagelmi konularn dndaki metinler zerinde eletirel bir
deerlendirme yapabilir ya da hipotezlere ulaabilir. Metindeki nemsiz detaylar fark edebilir
ve analiz edebilir
2012 Trkiye
6. Dzey
PISA 2015de 1. dzey ve altnda (alt yeterlik dzeyi) bulunan

renci oranlar PISA 2009 ve PISA 2012ye gre artmtr.
PISA 2015de alt dzeyde yer alan renci oran OECDde
%20,1, tm lkelerde %31,4 iken Trkiyede %30dur.
PISA 2015de 5. dzey ve stnde (st yeterlik dzeyi) bulunan
renci oranlar ise PISA 2009 ve PISA 2012ye gre
dmtr. PISA 2015de st dzeyde yer alan renci oran
OECDde %8,3, tm lkelerde %5,6 iken Trkiyede
%0,06dr.
2015de Trkiyede alt

dzeyinde yer alan
oran artm, st
dzeyinde yer alan
oran ise azalmtr
yeterlik
renci
yeterlik
renci
Grafik 16. Yeterlik dzeylerinin cinsiyete gre dalm ( %)
Dzey 6
Dzey 5
Dzey 4
Dzey 3
Dzey 2
Dzey 1a
Dzey 1b
Dzey 1b alt
0,00
KIZ
ERKEK
5,00
10,00
15,00
20,00
25,00
30,00
35,00
Dzey 1b alt
1,25
Dzey 1b
7,99
Dzey 1a
24,63
Dzey 2
33,15
Dzey 3
24,53
Dzey 4
7,58
Dzey 5
0,84
Dzey 6
0,03
13,79
29,01
32,12
17,59
3,92
0,28
0,02
0,02
KIZ
ERKEK
PISA 2015 okuma becerileri alan yeterlik dzeylerindeki renci oranlar cinsiyete gre incelendiinde
farkllklar olduu grlmektedir. Erkek rencilerin % 74,92si dzey 1a ve altnda iken kz rencilerin
%66,13 dzey 2 ve stndedir. Cinsiyete gre yeterlik dzeyleri arasndaki bu farkllk dikkate deerdir.
26

PISA 2015 okuma becerileri sonularnn blgelere gre dalm ekil 6da grlmektedir.
Bat
Marmara
Ege
stanbul
Bat Anadolu
Akdeniz
Dou
Marmara
Orta
Anadolu
Bat
Karadeniz
Kuzeydou
Anadolu
Dou
Karadeniz
Gneydou
Anadolu
Ortadou
Anadolu
ekil 6. Blgelere gre okuma becerileri ortalama puanlar
458
446
443
441
437
436
427
414
406
404
390
384
seilmitir.
Okuma becerileri alannda Trkiyede en yksek baarya sahip blge ortalama 458 puan ile Bat Marmara
Blgesi iken en dk baarya sahip blge ortalama 384 puan ile Ortadou Anadolu Blgesidir. Bu iki
blge arasndaki puan fark yaklak 74tr.
27

PISA 2015 okuma becerileri sonularnn okul trlerine gre dalm Grafik 17de grlmektedir.
Grafik 17. Okul trlerine gre okuma becerileri ortalama puanlar
550
523
524
Sosyal
Bilimler
Lisesi
Fen Lisesi
500
464
Ortalama Puan
450
385
400
350
396
408
413
Gzel
Sanatlar
Lisesi
Anadolu
mam Hatip
Lisesi
332
300
250
200
Ortaokul
ok
Programl
Anadolu
Lisesi
Mesleki ve
Teknik
Anadolu
Lisesi
Anadolu
Lisesi
PISA 2015 Okuma Becerileri Puanlar
PISA 2015 okuma becerileri alannda Trkiye sonularnn okul trlerine gre dalmna bakldnda fen
liselerinin ortalama puanlar asndan ilk srada yer ald, fen liselerini sosyal bilimler lisesi ve anadolu
liselerinin takip ettii grlmektedir. Bu sralamada en son sray ortaokullar almaktadr. PISA 2015
uygulamasna dhil olan okul trlerinden fen liseleri ve sosyal bilimler liselerinin benzer baar gsterdii
dikkat ekmektedir.
28
MATEMATK OKURYAZARLII
Matematik okuryazarl, farkl balamlarda rencilerin matematii formle etme, kullanma ve
yorumlama kapasitesini lmeye odaklanmaktadr. PISA testinde baarl olmak iin renciler
matematiksel mantk kurabilmeli ve fenomenleri tanmlamak, aklamak ve tahmin etmek iin matematiksel
kavramlar, sreleri, gerekleri ve aralar kullanabilmelidir. Matematik yeterlilii, PISAda tanmland
gibi bireylere matematiin dnyada oynad rol fark etmelerine ve bireylerin yapc, duyarl ve yanstc
vatandalar olmalar iin gerekli, salam dayanaklar olan yarg ve kararlar vermelerinde yardmc olur.
PISA, rencilerin bildiklerinden nasl anlam karacaklarn, yeni ve alagelmedik durumlar da dahil
olmak zere matematik bilgilerini nasl uygulayabileceklerini deerlendirmeyi amalar. Bu amala PISA
matematik nitelerinin ve sorularnn ou, bir problemi zmek iin matematiksel becerilerin gerekli
olduu gerek yaamdaki durumlara atfta bulunur.
Matematik okuryazarl, PISAnn 2003 ylndaki ikinci ve 2012 ylndaki beinci

uygulamasnda arlkl alan olarak deerlendirilmitir. PISAnn altnc dngs olan 2015
uygulamasnda ise fen okuryazarl arlkl alan olarak belirlenmitir ve bu nedenle
matematik okuryazarl alannda daha az sayda soru (83) kullanlm ve daha az sayda
renci bu sorular cevaplamtr. Sonu olarak, bu alana ait bulgulara ilikin detayl
analizler yerine genel performans dzeyleri hakknda bulgulara yer verilmitir.
ekil 7. Matematik okuryazarl deerlendirme erevesinin genel zellikleri
29

PISA 2015 uygulamasna ilikin matematik okuryazarl alanndaki genel sonular Grafik 18de
verilmitir.
Matematik okuryazarl alannda Trkiye ortalamas 420 ve tm lkelerin ortalamas da 461tir.
PISA 2015e katlan tm lkeler dikkate alndnda matematik okuryazarl alannda ortalama puan en
yksek olan lkeler Singapur, Hong Kong (in), Makao (in), Tayvan in ve Japonya iken; en dk
lkeler Makedonya, Tunus, Kosova, Cezayir ve Dominik Cumhuriyetidir (Ek: Tablo 13).
Grafik 18. PISA 2015 matematik becerileri ortalama puanlar
600
500
461
463
459
420
423
418
400
300
200
100
0
Genel Ortalama
Kz
Tm lkeler
Erkek
Trkiye
Not: PISA 2015 uygulamasnda Trkiyede kz ve erkek renciler arasndaki fark 6 olmasna ramen ortalama puanlarn
yuvarlanmasndan dolay grafikte bu fark 5 grnmektedir.
PISA 2015 matematik okuryazarl alanndaki sonular e tm lkeler baznda incelendiinde erkek
rencilerin kz rencilerden daha baarl olduu grlmektedir.
Trkiyede 2015 ylnda 15 ya grubundaki kz rencilerin ortalama puan 418, erkek rencilerin ortalama
puan ise 423tr. Trkiyede kz ve erkek rencilerin ortalama puanlar arasndaki fark 6dr. Ancak kzlar
ve erkekler arasndaki bur fark Trkiye iin istatistiksel olarak anlaml deildir.
30
Grafik 19. Matematik okuryazarlnda cinsiyet farkllnda

2012 ve 2015 yllar arasndaki deiim
Erkek ve kz rencilerin ortalama puanlar

arasndaki fark, 2015 ve arlkl alann
matematik okuryazarl olduu 2012
uygulamalarna gre incelendiinde, farkn
hem Trkiyede hem de OECD yesi lkelerde
azald grlmektedir. Trkiyede, PISA 2012
uygulamasnda erkek ve kz renciler
arasnda 8 puanlk bir fark varken PISA
2015de bu fark 6ya dmtr. Ancak bu fark
hala erkek renciler lehinedir.
15
10
10
8
6
0
OECD
Trkiye
PISA 2012
PISA 2015
PISA matematik okuryazarl alanndaki ortalama puanlar yllara gre incelendiinde Trkiyedeki
rencilerin PISA 2015 performansnn PISA 2009a ve PISA 2012ye gre daha dk olduu
grlmektedir.
PISA 2015 ve matematik okuryazarl alannn arlkl alan olduu PISA 2012
uygulamalarnda bu alana ilikin OECD ortalamalar istatistiksel adan anlaml bir
farkllk gstermemektedir. Buradan yola karak OECD ortalamasnn ilgili
uygulamalar arasnda anlaml ekilde deiiklik gstermedii yorumu yaplabilir.
Tablo 6. Yllara gre matematik okuryazarl ortalama puanlar
OECD Ortalamas
Tm lkeler Ortalamas
Trkiye Ortalamas
Sralama
Katlan lke Says
31
PISA 2015
PISA 2012
PISA 2009
490
494
496
461
470
465
420
448
445
50
44
41
72
65
65

PISA 2015 matematik okuryazarl alannda rencilerin yeterlik dzeylerine gre dalm Grafik 20de
verilmitir.
6. Dzey
Bu dzeyde yer alan renciler; aratrmalarna bal olarak elde ettikleri bilgileri
kavramlatrabilir, genelleyebilir ve kullanabilir. Karmak problem durumlarn
modelleyebilir. Farkl bilgi kaynaklarn ve gsterimlerini ilikilendirebilir.
Bunlar esnek bir ekilde birbirine dntrebilir. leri dzeyde matematiksel
dnme ve akl yrtme kapasitesine sahiptir. Yeni durumlarla baa kmaya
ynelik yeni yaklamlar ve stratejiler gelitirmede, sembolik ve formel matematik
ilemleri ve ilikilerinin yan sra, kendi bak alarn ve anlamlarn
uygulayabilir. Kendi bulgularna, yorumlarna, argmanlarna ve bunlarn orijinal
durumlara uygunluuna bal olarak eylemlerini ve tepkilerini formle edebilir ve
bunlar arasndaki iletiimi tam olarak salayabilir.
100%
0,1
1
1,2
4,7
5,9
1,9
2,3
6,3
8,4
90%
10,1
16,3
13,9
80%
18,6
16,5
5. Dzey
Bu dzeyde yer alan renciler; karmak durumlara ynelik modeller
gelitirebilir ve bu modellerle alabilir. Snrllklar ve belirli varsaymlar
tanmlayabilir. Bu modellerle ilikili karmak problemlerle baa kmaya ynelik
uygun problem zme stratejilerini seebilir, karlatrabilir ve deerlendirebilir.
Geni ve iyi yaplandrlm dnme ve akl yrtme becerilerini,
ilikilendirilmi uygun gsterimleri, sembolik ve formel tanmlamalar ve bu
durumlara ynelik bak alarn kullanarak stratejik bir ekilde alabilir. Kendi
eylemlerini ve formlletirmelerini yanstabilir. Kendi yorumlar ve akl
yrtmelerine bal olarak elde ettii karmlar arasnda iletiim kurabilir.
70%
20,1
25,3
60%
24,8
25,5
50%
4. Dzey
21,9
40%
28,4
22,5
30%
26,5
3. Dzey
1. Dzey
Bu dzeyde yer alan renciler; tm ilikili bilgilerin verildii ve sorularn aka
tanmland bilindik ierikteki sorular yantlayabilir. Ak durumlara ynelik
dorudan verilen ynergelere gre bilgiyi tanyabilir ve rutin ilemleri ortaya
karabilir. Ak ve zendirici verilen eylemlerde performans gsterebilir
32
14,9
10%
22,9
17
15,5
8,5
0%
1 alt
Tm lkeler
Bu dzeyde yer alan renciler; dorudan yani ilk bakta grlenden fazlasn
gerektirmeyen belli bir ierikteki durumlar fark edebilir ve yorumlayabilir. Tek
bir kaynakla ilikili bilgileri ortaya karabilir ve bu bilgileri tek bir gsterimde
kullanabilir. Temel algoritma, forml, ilem ve alldk kurallar ie koabilir.
Dorudan yani ilk bakta grlen basit ilikilere ynelik akl yrtme
kapasitesine sahiptir ve sonular snrl bir ekilde yorumlayabilir
20%
2012 Trkiye
2. Dzey
18,8
2015 Trkiye
Bu dzeyde yer alan renciler; bir dizi aamal kararlarn verilmesini ieren
aka tanmlanm ilemleri yrtebilir. Basit problem zme stratejilerini
seebilir ve uygulayabilir. Farkl bilgi kaynaklar ve bunlardan dorudan
karmlar yaplmasna dayal gsterimleri yorumlayabilir ve kullanabilir.
Yorumlarn, sonularn ve akl yrtmeleri ile elde ettii karmlarn
raporlatrrken bunlar arasndaki ilikileri snrl ve ksa ekilde kurabilir.
OECD yesi lkeler
Bu dzeyde yer alan renciler; varsaymlarn salanmas ya da snrllklar

ierebilen karmak durumlara ynelik ak modellerle etkili bir ekilde
alabilir. Sembolik gsterimler ieren farkl gsterimleri seebilir ve entegre
edebilir. Bunlarla gerek problem durumlar arasndaki balantlar dorudan
kurabilir. yi yaplandrlm becerileri ve esnek akl yrtmeleri, bu ierikteki
baz bak alaryla kullanabilir. Kendi yorumlarna, argmanlarna ve
eylemlerine dayal aklamalar ve tartmalar ina edebilir ve ilikilendirebilir
PISA 2015de 1. dzey ve altnda (alt yeterlik dzeyi)

bulunan renci oranlar PISA 2012ye gre artmtr. PISA
2015de alt dzeyde yer alan renci oran OECDde
%23,4, tm lkelerde %35,8 iken Trkiyede %51,3tr.
PISA 2015de 5. dzey ve stnde (st yeterlik dzeyi)
bulunan renci oranlar ise PISA 2012ye gre dmtr.
PISA 2015de st dzeyde yer alan renci oran OECDde
%10,7, tm lkelerde %8,2 iken Trkiyede %2,01dir.
2015de
Trkiyede
alt
dzeyde yer alan renci
oran artm, st dzeyde
yer alan renci oran ise
azalmtr.
Grafik 21. Yeterlik dzeylerinin cinsiyete gre dalm (%)
Dzey 6
Dzey 5
Dzey 4
Dzey 3
Dzey 2
Dzey 1
1 ve alt
0,0
5,0
10,0
15,0
Erkek
20,0
25,0
30,0
Kz
PISA 2015 matematik okuryazarl alan yeterlik dzeylerindeki renci oranlar cinsiyete gre
incelendiinde birbirine yakn olduu grlmektedir. Erkek rencilerin % 50,2si, kz rencilerin ise
52,6s dzey 1a ve altnda yer almtr. Cinsiyete gre yeterlik dzeyleri dalm benzerlik gstermektedir.
33

PISA 2015 matematik okuryazarl sonularnn blgelere gre dalm ekil 8de grlmektedir.
Ege
Dou
Marmara
Bat
Anadolu
Bat
Marmara
stanbul
Akdeniz
Orta
Anadolu
Bat
Karadeniz
Kuzeydou
Anadolu
Dou
Karadeniz
Gneydou
Anadolu
Ortadou
Anadolu
ekil 8. Blgeler gre matematik okuryazarl ortalama puanlar
442
433
432
431
430
429
422
411
409
399
385
370
seilmitir.
Matematik okuryazarl alannda Trkiyede en yksek baarya sahip blge ortalama 442 puan ile Ege
Blgesi iken en dk baarya sahip blge ortalama 370 puan ile Ortadou Anadolu Blgesidir. Bu iki
blge arasndaki puan fark yaklak 72dir.
34

PISA 2015 matematik okuryazarl sonularnn okul trlerine gre dalm Grafik 22de grlmektedir.
Grafik 22. Okul trlerine gre matematik okurazarl ortalama puanlar
537
550
504
500
454
Matematik ortalama puanlar
450
400
350
373
379
Gzel
Sanatlar
Lisesi
ok
Programl
Anadolu
Lisesi
391
398
348
300
250
200
Ortaokul
Mesleki ve
Anadolu
Teknik
mam Hatip
Anadolu
Lisesi
Lisesi
Anadolu
Lisesi
Sosyal
Bilimler
Lisesi
Fen Lisesi
PISA 2015 Matematik Becerileri Puanlar
PISA 2015 matematik okuryazarl alannda Trkiye sonularnn okul trlerine dalmna bakldnda
fen liselerinin ortalama puanlar asndan ilk srada yer ald, fen liselerini sosyal bilimler lisesi ve anadolu
liselerinin takip ettii grlmektedir. Bu sralamada en son sray ortaokullar almaktadr.
35
RENC BAARISINI ETKYELEN FAKTRLER
Sosyo-Ekonomik Gstergeler
Ailenin zenginlii, ocuklarn okuldaki performansn etkiler ancak bu etki lkeler arasnda belirgin bir
ekilde deimektedir. Baz lkelerin greceli refah eitimle ilgili daha fazla harcama yapmalarna olanak
tanrken baz lkeler de kendilerini daha dk bir milli gelirle snrlandrlm bulmaktadr. Bu nedenle,
lkeler arasndaki eitim sistemlerinin performansn karlatrrken, lkelerin milli gelirini gz nnde
bulundurmak nemlidir.
Trkiye, OECD lkeleri iinde kii bana den gayrisafi yurtii haslas (GSYH)
dk olan lkelerdendir.
Grafik 23. OECD yesi lkelerin gayrisafi yurtii haslas dalm
36
Grafik 24, kii bana den gayrisafi yurtii hsla (GSYH) ile lkelerin ortalama fen
okuryazarl, matematik okuryazarl ve okuma becerileri puanlar arasndaki ilikiyi
gstermektedir.
Grafik 24. GSYH ile lkelerin ortalama puanlar arasndaki iliki
Fen
y = 1,2042x + 448,17
R = 0,2411
550
Okuma
y = 1,2019x + 447,63
R = 0,3104
Matematik
y = 1,3613x + 439,08
R = 0,2951
lke Ortalamas
500
450
400
10
20
30
40
50
60
70
GSYH (bin dolar)

*Lksemburg dolarlk GSYH deeri ile u deer oluturduundan analize dhil edilmemitir.
*Grafikte Trkiye daha byk noktalarla gsterilmitir.
Bu iliki, OECD lkelerinin fen okuryazarl, matematik okuryazarl ve okuma becerileri ortalama
puanlarndaki deiiminin (varyansn) srasyla %24nn, %30unun ve % 31inin kii ba GSYH ile
aklanabildiini ortaya koymaktadr. Grafik, bu ilikinin nedensellii hakknda herhangi bir bulgu iermese
de ulusal geliri yksek olan lkeler nispeten avantajldr. Nispeten dk milli gelire sahip lkelerin
baarlar yorumlanrken bu husus gz nnde bulundurulmaldr.
Buradan yola karak, Trkiyenin mevcut btn yaps ayn kalrken kii bana den
GSYHsinin OECD ortalamasyla ayn olmas durumunda, rnein fen okuryazarl
ortalamasnn 425ten 456ya ykselebilecei tahmin edilmektedir.
37
Kii bana den GSYH, lkelerde eitim iin kullanlabilir potansiyel kaynaklar yanstsa da fiilen
eitime yaplan yatrmlarn dorudan bir gstergesi deildir. Grafik 25te OECD yesi lkelerde renci
bana yaplan toplam harcama miktarlar gsterilmektedir.
Grafik 25. OECD yesi lkelerde renci bana yaplan toplam harcama
Grafik 26, OECD yesi lkelerde 6 yandan 15 yana kadar renci bana yaplan toplam harcama miktar
ile lkelerin ortalama puanlar arasndaki ilikiyi gstermektedir.
Bu iliki,
OECD lkelerinin fen
okuryazarl, matematik okuryazarl
ve
okuma
becerileri
ortalama
puanlarndaki deiimin (varyansn)
srasyla %35inin, %40nn ve %
39unun renci bana yaplan toplam
harcama miktar ile aklanabildiini
ortaya koymaktadr.
OECD lkelerinin ortalama puanlar ile
renci bana yaplan harcama miktar
arasnda pozitif bir iliki olduu
grlmektedir.
Bu
da
eitim
kurumlarndaki harcama arttka lkelerin
ortalama puanlarnn artaca eklinde
yorumlanabilir. renci bana grece
dk harcama yapan lkelerin puanlar
yorumlanrken bu husus gz nnde
bulundurulmaldr.
38
Grafik 26. renci bana yaplan toplam harcama miktar ile

lkelerin ortalama puanlar arasndaki iliki
* Lksemburg yaklak 187 bin dolarlk toplam harcama miktar ile u deer
oluturduundan analize dhil edilmemitir.
* PISA veri tabannda toplam harcama miktar hesaplanamad iin
Yunanistan grafikte yer almamtr.
* Grafikte Trkiye daha byk noktalarla gsterilmitir
Sosyo-ekonomik adan heterojen renci kitlesi, retmenler ve eitim sistemleri iin balca sorunlardan
biridir. Sosyo-ekonomik adan dezavantajl rencileri okutan retmenlerin, daha avantajl gemie sahip
rencileri okutan retmenlere gre daha byk zorluklarla karlamas muhtemeldir. Benzer ekilde,
dezavantajl ocuklarn daha byk oranlara sahip olduu lkeler, bu rencilerin daha kk oranlara sahip
olduu lkelerden daha byk zorluklarla kar karya kalmaktadr.
Grafik 27. OECD lkelerindeki dezavantajl renci oranlar (%)
PISAda her bir renci iin

sosyo-ekonomik ve kltrel
durum indeksi (EKSD)
hesaplanmaktadr.
Bu
indeks;
anne-babann
meslei ve eitim dzeyi,
rencinin
evde
sahip
olduu eitim ile ilgili
kaynaklar ve ailenin evindeki
bir takm ara gereler
deikenleri dikkate alnarak
hesaplanmaktadr.
*EKSD indeksi -1 ve altnda olan renciler sosyo-ekonomik adan dezavantajl renciler olarak adlandrlmaktadr.
Trkiyede ESKD indeksi -1in altnda olan renci oran yaklak %64tr.
Grafik 28. Dezavantajl renci oranlar ve lkelerin ortalama puanlar arasndaki iliki
Grafik 28de gsterilen ESKD

puan -1in altnda kalan renci
oranlar ile lkelerin ortalama
puanlar arasndaki iliki, OECD
lkelerinin fen okuryazarl,
matematik
okuryazarl
ve
okuma
becerileri
ortalama
puanlarndaki
deiimin
(varyansn) srasyla %47sinin,
%52sinin ve % 56snn dk
(<-1) ESKD renci oranlar ile
aklanabildiini
ortaya
koymaktadr.
Not: Grafikte Trkiye daha byk noktalarla gsterilmitir.
39
Frsat Eitlii
PISA eitimdeki frsat eitlii, tm rencilere, cinsiyete, ailenin gemiine veya sosyo-ekonomik
statsne baklmakszn, eitimden yararlanmak iin yksek kaliteli frsatlar salamak olarak tanmlar.
Bu ekilde tanmlanan eitlik, ne herkesin ayn sonulara ulamas gerektiini ne de btn rencilerin
retim ve renmede "tek tip herkese uyan" yaklamlara maruz kalmasn ima eder. Daha ziyade,
rencilerin sosyo-ekonomik statsnn veya gmen kkenli rencilerin performanslarna olumsuz
etkilerinin en aza indirilmesi iin koullarn oluturulmas anlamna gelir.
Trkiyedeki renciler, sosyo-ekonomik durumlarna gre 4 eyreklie ayrlp puan
ortalamalar
incelendiinde,
sosyo-ekonomik
eyrekliklerdeki
farkllklar
grlmektedir.
Grafik 29. Sosyo-ekonomik duruma gre ortalama puanlar
480
464
459
460
456
440
428
416
420
429
421
418
409
400
403
398
400
380
360
Alt eyrek
2.eyrek
Fen
3.eyrek
Okuma
st eyrek
Matematik
Eitim sistemlerinde eitlii deerlendirirken, rencilerin baarlar zerinde sosyo-ekonomik durumun

etkisini incelemekte fayda vardr.
PISA 2015 uygulamasnda Trkiyedeki rencilerin tm alanlara ilikin baarlarndaki farklln %9u
sosyo-ekonomik durumlarndaki farkllkla aklanabilmektedir. Bu oran OECD de yaklak %13tr. Bu
oran ne kadar dk olursa, rencilerin baarlar sosyo-ekonomik durumlarndan o kadar az etkilenmi
demektir. Bu da eitlik iin istenen bir durumdur.
40
Grafik 30. EKSD indeksine gre dzeltilmi ortalama puanlar
455
Fen
425
458
Okuma
428
450
Matematik
420
400
410
420
Dzeltilmi Ortalama Puanlar
430
440
450
460
Dzeltilmemi Ortalama Puanlar
Trkiyenin mevcut btn yaps ayn kalrken EKSD indeksinin OECD ortalamas ile
ayn olmas durumunda her alann da ortalama puanlar hesaplanmtr. Grafik 30a
gre, EKSD indeksinin OECD ortalamas ile ayn olmas durumunda Trkiyenin fen
okuryazarl alanndaki ortalama puannn 455 olaca tahmin edilmektedir. Fen
okuryazarl alannda da olduu gibi okuma becerileri ve matematik okuryazarl
alanlarnda da ortalama puanlarnn srasyla 458 ve 450 olaca tahmin edilmektedir.
41
renmeye Ayrlan Zaman

rencilerin okul sonrasnda renme iin daha fazla zaman harcad lke ve
ekonomilerin ortalama fen puanlar daha dktr.
Grafik 31. Okul sonras renmeye ayrlan zaman ve fen performans arasndaki iliki
PISAda okul sonrasnda renme iin daha fazla zaman harcadn ifade eden rencilerin fen puanlarnn
daha dk olduu grlmektedir. OECD yesi lkeler iinde okul dnda renme iin ayrlan zamann
en az olduu lkeler Almanya, Finlandiya, svire ve Japonyadr. Bu lkelerde renciler haftalk ortalama
10-15 saat aras okul sonrasnda derslerine zaman ayrmaktadr. Bu lkelerin PISA fen okuryazarl
ortalama puanlar asndan st sralarda yer almas dikkat ekicidir. Trkiyede ise renciler okul
sonrasnda derslerine haftalk ortalama 24,5 saat zaman ayrmaktadr
42
Tablo 7. renme zaman ve PISA puanlar arasndaki iliki
renme zaman (15 ya grubu renciler)
renme zaman ve PISA puanlar

arasndaki oran
11,2
Toplam
renme
zamannn
her bir
saati iin
okuma
puan
11,2
Toplam
renme
zamannn
her bir saati
iin
matematik
puan
11,1
41,8
8,4
8,5
8,3
36,5
29,4
13,9
13,9
13,8
11,9
36,1
28,4
14,7
14,6
14,2
30,1
25,6
55,7
51,2
6,9
6,5
6,6
25,1
25,0
50,1
55,7
6,6
7,1
6,5
Okuldaki
ders saati
says
(saat)
Okul
sonrasnda
renmeye
ayrlan
zaman
(saat)
Toplam
renme
zaman
(saat)
Mevcut
zamandan
renmeye
ayrlan
zamann
yzdelii
Toplam
renme
zamannn
her bir
saati iin
fen puan
OECD
26,9
17,1
44,0
55,0
Trkiye
25,9
24,5
50,4
Almanya
25,5
11,0
Finlandiya
24,2
Tunus
Dominik
Cum.
Hafta sonlar ve gnlk uyku saatleri (8 saat) karlmtr.
rencilerin okul ii ve dnda renme iin ayrdklar zaman

lkelere gre deikenlik gstermektedir. Almanyada okuldaki
ders saati says 25,5 iken Finlandiyada 24,2 saattir. Okulda
renme iin ayrlan zaman asndan OECD lkelerinin
ortalamas ise 26,9 saattir. Trkiyede renciler bir haftada okul
iinde derslere 25,9 saat ayrmaktadr. Okul sonrasnda renme
iin ayrlan zamann en yksek lkelerin Tunus ve Dominik
Cumhuriyeti; en dk olduu lkelerin ise Almanya ve
Finlandiya olduu grlmektedir. Trkiyede ise renciler okul
sonrasnda haftada 24,5 saati derslerine ayrmaktadr. renme
zaman ve fen puanlar arasndaki ilikiye baklacak olursa okul
sonrasnda renme iin ayrlan zamann yksek olduu
lkelerde her bir saate den fen puan daha dkken, renme
zamannn dk olduu lkelerde ise her bir saate den fen
puan daha yksektir.
Okul
iinde
ve
dnda
renmeye ayrlan zaman ve
PISA puanlar arasndaki iliki,
eitim sistemlerinin ne kadar
etkili olduu konusunda bizlere
net
bilgiler
vermese
de
renme iin ayrlan zamann
eitim
sistemlerine
gre
farkllk gsterdiini ve okullarn
kalitesi hakknda bir gsterge
olduunu syleyebiliriz.
rencilerin okulda ve okul dnda renme zamanlarna bakldnda okul iinde

renmeye ayrlan zamann, okul dnda ayrlan zamandan daha etkili olduunu
syleyebiliriz. Baka bir deyile,
rencinin renmesinde okul iinde yaplan
renme faaliyetleri, okul dnda yaplan renme etkinliklere (ev devi, kurs, ett
veya dersane gibi) gre daha etkili olmaktadr.
43
rencilerin Gelecekteki Akademik Beklentileri

PISAda rencilerin gelecekte bitirmeyi hedefledikleri eitim kademeleri sorularak rencilerin akademik
beklentileri ile ilgili elde edilen veriler Tablo 9da gsterilmektedir.
Tablo 8. rencilerin gelecekteki akademik beklentilerine gre fen ortalama puanlar
Aada verilen eitim kademelerinden hangisini tamamlamay umuyorsunuz?
Ortaokul
Meslek Lisesi
Genel Lise
Meslek Yksek
niversite veya
Okulu/Ak retim
Yksek
Fakltesi
Lisans/Doktora
Matematik
332
370
392
401
439
Okuma Becerileri
321
374
406
399
449
Fen
329
375
405
398
444
Meslek lisesi: Meslek Lisesi/Anadolu Meslek Lisesi/Teknik Lise/Anadolu Teknik Lisesi/ok Programl Lise/Polis Koleji
Genel lise: Genel Lise/Anadolu Lisesi/Fen Lisesi/Sosyal Bilimler Lisesi/Anadolu retmen Lisesi/Anadolu Gzel Sanatlar
Lisesi ve Spor Lisesi
1
2
PISAdaki her 3 alanda da niversite ya da yksek lisans/doktora bitirmek

isteyen renciler dier rencilere gre daha baarldr.
Okul ncesi Eitim Durumu

Grafik 32. Okul ncesi eitim almayan renci oranlar (%)
rencilerin okul ncesi eitim alma durumlar, PISAda

renci baarlarn etkileyen ayr bir faktr olarak ele
alnmaktadr.
46,3
Trkiyede PISA uygulamasna katlan rencilerin

%46,3 okul ncesi eitim almadklarn ifade etmitir.
Bu oran OECDde %4,5tir.
4,5
10
20
Trkiye
44
30
40
50
OECD
Okul ncesi eitimin fen baarsna etkisine bakldnda ise okul ncesi
eitim alan rencilerin daha baarl olduklar grlmektedir.
Grafik 33. Okul ncesi eitim alan renciler ile almayan
renciler arasndaki fen puan farklar
40
35
30
19
20
17
8
10
-10
-20
-13
-15
1 Yldan Az
1-2 Yl
2-3 Yl
OECD
-15
19
35
Trkiye
-13
17
OECD
Trkiye
*statistiksel olarak anlaml farklar, koyu olarak iaretlenmitir.
renci Devamszl
PISA uygulamasnn yapld tarih itibariyle
son iki haftada en az 3 defa derse ge kaldn,
dersi krdn ya da okulu astn syleyen
renci oranlar Grafik 34te grlmektedir.
zellikle Trkiyede okulu astn ve dersi
krdn syleyen renci oranlarnn OECD
ortalamasndan
yksek
olmas
dikkat
ekmektedir.
Okul ncesi eitim alan ve almayan

rencilerin fen puanlar arasndaki farka
bakldnda;
*OECD ve Trkiyede 1 yldan az srede
okul ncesi eitim alan renciler, almayan
rencilerden daha dk performans
sergilemilerdir. Bu fark OECD iin
istatistiksel olarak anlamlyken, Trkiye iin
anlaml deildir.
* Trkiyede 1-2 yl arasnda okul ncesi
eitim alan renciler, almayan rencilerden
daha yksek performans sergilemilerdir ve bu
renciler arasndaki 17 puanlk fark
anlamldr. Benzer sonucu Uluslararas
Matematik ve Fen Eilimleri Aratrmas 2015
sonularnda grmek de mmkndr (bkz.
TIMSS 2015 Ulusal Fen ve Matematik n
Raporu)
* OECDde en az 1 yl okul ncesi eitim
alan renciler, almayan rencilerden daha
yksek performans sergilemilerdir ve
renciler arasndaki farklar istatistiksel
olarak anlamldr.
Grafik 34. renci devamszlk oranlar (%)
17,2
Okulu Asma
5
15
Dersi Krma
6,6
16,6
Derse Ge Kalma
15,4
0
5
Trkiye
45
10
15
20
OECD
Tablo 9. PISA 2015 ve PISA 2012 yllar arasnda renci

devamszl oranlarndaki deiim (%)
Okulu
Asma
Dersi
Krma
Derse Ge
Kalma
rencilerin devamszl ile ilgili elde
OECD
2,7
karlatrldnda tm gn okulu asan
Trkiye
-3,3
0,3
2,8
renci orannda %3,3lk bir azalma
edilen veriler PISA
*statistiksel olarak anlaml farklar koyu olarak gsterilmitir.

*Deiim, PISA 2015-PISA 2012 eklinde hesaplanmtr.
olduu
ve
bu
2012 verileri
azalmann
ile
istatistiksel
olarak anlaml olduu grlmektedir.
renmeyi Engelleyen retmen Davranlar

PISA 2015 uygulamasnda okul yneticileri tarafndan doldurulan okul anketinde, rencilerin
renmelerini engelleyen retmen davranlaryla ilgili okul yneticilerinin grleri alnmtr.
Grafik 35. Okul yneticilerine gre renmeyi engelleyen retmen davranlar (%)
retmenlerin derslere
iyi hazrlanmamas
17
11
retmenlerin rencilere
ok kat davranmas
2
13
Personelin deiime
direnmesi
20
30
7
retmen devamszl
17
retmenlerin, her
rencinin ihtiyalarn
0
35
23
5
10
15
Trkiye
20
25
30
35
40
OECD
Not: Anketteki ilgili maddelere olduka ya da ok fazla katldn belirten okul yneticilerinin bulunduu okullardaki renci
yzdesi.
OECD lkelerinde, Personelin deiime direnmesinin rencilerin renmelerini en ok engelleyen

retmen davran olduu ifade edilmitir ve bunu retmenlerin, her rencinin ihtiyalarn ayr ayr
karlayamamas takip etmektedir. Trkiyede ise rencilerin renmelerini en ok retmenlerin, her
rencinin ihtiyalarn ayr ayr karlayamamas davrannn
retmen devamszl
engelledii belirtilmitir. retmenin rencilere ok kat
konusunda en ciddi
davranmas konusunda OECD ve Trkiye arasndaki fark da
dikkat ekicidir. Bunun yan sra, PISA 2012 sonular ile
iyilemenin olduu
kyaslandnda
PISA
2015de
olumsuz
retmen
lkelerden biri Trkiyedir.
davranlarnn daha az oranda renmeyi olumsuz ynde
etkiledii aktarlmtr.
46
retmenlerin Mesleki Geliimleri

retmenlerin mesleki zerklikleri, retmenlerin akran alarna
katlmlar ve retim bilgisini glendirme retmenlik mesleinin
temel ilkesini oluturmaktadr. retmenlerin mesleki geliim
aktivitelerine katlmn desteklemek; bu temel ilkelerden biri olan
retim bilgisini glendirmenin yollarndan biridir. Dier
mesleklerdeki uygulayclar gibi retmenler de kendi alanlarndaki
gelimelerden haberdar olmaldrlar.
Trkiyede
retmenlerin
drtte birinden daha az son

ayda mesleki bir geliim
programna katlmtr.
PISAda okul yneticilerinden, son ayda herhangi bir mesleki geliim programna katlan tm
retmenler ve fen retmenlerin yzdesini bildirmeleri istenmitir. Tm lkelerde ayn standard salamak
iin mesleki geliim program u ekilde tanmlanmtr:
Mesleki geliim program, pedagojik uygulamalar ve retim becerilerini gelitirmek
amacyla tasarlanan resmi programdr. Bu program, onaylanan bir yeterlilie dnebilir
veya dnmeyebilir. Program, toplamda en az bir gn srmeli ve eitim retim zerine
odaklanmaldr.
Elde edilen bulgular neticesinde zellikle ngilizce konuan
ABD, Birleik Arap Emirlikleri, Avustralya, Birleik Krallk
ve Yeni Zelanda ile Singapurda retmenlerin en az drtte
nn, PISA uygulamasnn yapld tarih itibariyle son
ayda en az bir defa herhangi bir mesleki geliim programna
katld belirlenmitir. OECD lkelerinde her iki
retmenden en az biri; Trkiye, Norve, Grcistan ve
Makedonyada ise retmenlerin drtte birinden daha az son
ayda bir mesleki bir geliim programna katlmtr.
47
Tablo 10. Son ayda mesleki geliim programna

katlan retmen yzdesi
Tm
Fen
retmenler retmenleri
OECD
50,9
51,5
Trkiye
24,0
20,01
Trkiyedeki okullarn sosyo-ekonomik durumlarna gre retmenlerin mesleki geliim programlarna

katlm yzdeleri Grafik 36da gsterilmektedir.
Grafik 36. Okullarn sosyo-ekonomik durumlarna gre retmenlerin
mesleki geliim programlarna katlm yzdeleri
st
eyrekte
bulunan
okullardaki retmenlerin, alt
eyrekte
bulunan
tm
retmenlerden daha fazla
oranda
mesleki
geliim
programlarna
katld
grlmektedir. st eyrek ve
alt
eyrekteki
oranlar
arasndaki fark gerek tm
retmenler
gerekse
fen
retmenleri
kategorilerinde
istatistiksel olarak anlamldr.
20,2
st eyrek
31,5
28,6
3. eyrek
22,9
22,9
2. eyrek
29,2
8,4
Alt eyrek
13,7
0
10
Fen retmenleri
20
30
40
Tm retmenler
retmen Bana Den renci Says

Grafik 37. Yllara gre retmen bana den renci says
2006-2015 yllar arasnda

retmen
bana
den
renci saysnda Trkiye,
OECD ortalamasna gre
daha fazla bir iyileme
gstermitir.
18,5
20
15
13,7
15,2
13,1
10
5
0
OECD
PISA 2006
Trkiye
PISA 2015
PISA okul anketinde okul yneticilerinin cevapladklar sorulardan biri de retmen bana den renci
saysdr.
OECD lkelerinde 2006 ylnda retmen bana den renci says 13,7 iken 2015 ylnda bu say 13,1e
gerilemitir. Trkiyede ise 2006 ylnda retmen bana den renci says 18,5 iken 2015 ylnda bu
say 15,2ye dmtr.
48
Okul Kaynaklar
PISA 2015 okul anketinde okul yneticilerine; fiziksel altyap (bina, zemin, stma/soutma, k ve ses
sistemleri), eitim materyalleri (ders kitab, bilgi teknolojileri aralar, laboratuvar ve ktphane
malzemeleri) ve retmen yetersizlii veya eksikliinin okullarn eitim verme kapasitelerini ne derece
engelledii sorulmutur. Verilen yantlar, eitim materyali eksiklik indeksi oluturmak iin birletirilmitir.
Grafik 38. OECD lkelerinde eitim materyali eksiklik indeks dalm
Not: Yksek indeks deeri, daha fazla eitim materyal eksikliinin olduunu gstermektedir.
Eitim materyali eksiklik indeksine bakldnda; Japonya, talya, Macaristan ve Meksika gibi lkelerin
Trkiyeye gre daha fazla eitim materyali eksikliine sahip olduu anlalmaktadr.
Bu indeks hesaplanrken gz nnde bulundurulan
maddeler ve bu maddelerin eitim retimi biraz
veya ok fazla
aksattn belirten okul
yneticilerinin yzdeleri sadaki grafikte yer
almaktadr. Bu grafie gre fiziksel altyapnn
yetersiz/dk kalitede ya da eksik olma durumu
Trkiye ve OECD lkelerinde benzerlik
gstermektedir. Ancak eitim materyallerinin
yetersiz/dk ya da eksik olma durumu OECDye
gre Trkiyede nispeten daha fazladr.
Grafik 39.Fiziksel altyap ve eitim materyallerinin retimi

aksatma durumlar (%)
Fiziksel altyapnn
yetersiz ya da dk
kalitede olmas
35
Fiziksel altyap
eksiklii
35
35
36
Eitim materyallerinin
yetersiz ya da dk
kalitede olmas
46
30
49
Eitim materyali
eksiklii
34
0
10
Trkiye
49
20
30
40
50
60
OECD
EKLER
Tablo 11. PISA 2015'e katlan lke ve ekonomilerin fen okuryazarl ortalama puanlar
Ortalama puan istatistiksel olarak anlaml ekilde OECD ortalamasnn zerinde olan lkeler
Ortalama puan istatistiksel olarak anlaml ekilde OECD ortalamasndan farkl olmayan lkeler
Ortalama puan istatistiksel olarak anlaml ekilde OECD ortalamasnn altnda olan lkeler
Ortalama
Puan
556
538
534
532
531
529
528
525
523
518
516
513
513
510
509
509
509
506
503
502
502
501
501
498
496
495
495
493
493
493
490
487
483
481
477
475
lke
Singapur
Japonya
Estonya
Tayvan - in
Finlandiya
Makao (in)
Kanada
Vietnam
Hong Kong (in)
in Halk Cumhuriyeti *
Gney Kore
Yeni Zelanda
Slovenya
Avustralya
Birleik Krallk
Almanya
Hollanda
svire
rlanda
Belika
Danimarka
Polonya
Portekiz
Norve
Amerika
Avusturya
Fransa
sve
ek Cumhuriyeti
spanya
Letonya
Rusya Federasyonu
Lksemburg
talya
Macaristan
Litvanya
Ortalama
Puan
475
473
467
465
461
456
455
447
446
443
437
435
435
433
432
428
427
425
425
421
420
418
416
416
411
411
409
403
401
397
386
386
384
378
376
332
lke
Hrvatistan
zlanda
srail
Malta
Slovakya
Kazakistan
Yunanistan
ili
Bulgaristan
Malezya
Uruguay
Romanya
Gney Kbrs
Arjantin
Moldova
Arnavutluk
Trkiye
Trinidad ve Tobago
Tayland
Kosta Rika
Katar
Kolombiya
Meksika
Karada
Grcistan
rdn
Endonezya
Brezilya
Peru
Lbnan
Tunus
Makedonya
Kosova
Cezayir
Dominik Cumhuriyeti
50
Grafik 40. PISA 2015 fen okuryazarl yeterlik dzeyleri dalm
51
Tablo 12. PISA 2015'e katlan lke ve ekonomilerin okuma becerileri ortalama puanlar
Ortalama
Puan
535
527
527
526
521
519
517
516
513
509
509
509
506
505
503
503
500
500
499
499
498
498
497
497
496
495
494
492
488
487
487
487
485
485
482
481
lke
Singapur
Hong Kong (in)
Kanada
Finlandiya
rlanda
Estonya
Gney Kore
Japonya
Norve
Yeni Zelanda
Almanya
Makao (in)
Polonya
Slovenya
Hollanda
Avustralya
sve
Danimarka
Fransa
Belika
Portekiz
Birleik Krallk
Tayvan - in
Amerika
spanya
Rusya Federasyonu
in Halk Cumhuriyeti
svire
Letonya
ek Cumhuriyeti
Hrvatistan
Vietnam
Avusturya
talya
zlanda
Lksemburg
Ortalama
Puan
479
472
470
467
459
453
447
443
437
434
434
432
431
428
427
427
427
427
425
425
423
416
409
408
407
405
402
401
398
397
361
358
352
350
347
347
lke
srail
Litvanya
Macaristan
Yunanistan
ili
Slovakya
Malta
Gney Kbrs
Uruguay
Romanya
Bulgaristan
Malezya
Trkiye
Kosta Rika
Trinidad ve Tobago
Kazakistan
Karada
Arjantin
Kolombiya
Meksika
Moldova
Tayland
rdn
Brezilya
Arnavutluk
Katar
Grcistan
Peru
Endonezya
Tunus
Dominik Cumhuriyeti
Makedonya
Cezayir
Kosova
Lbnan
52
Grafik 41. PISA 2015 okuma becerileri yeterlik dzeyleri dalm
53
Tablo 13. PISA 2015e katlan lke ve ekonomilerin matematik okuryazarl ortalama puanlar
Ortalama
Puan
564
548
544
542
532
531
524
521
520
516
512
511
511
510
507
506
504
504
502
497
495
495
494
494
494
493
492
492
492
490
488
486
486
482
479
478
lke
Singapur
Hong Kong (in)
Makao (in)
Tayvan - in
Japonya
in Halk Cumhuriyeti*
Gney Kore
svire
Estonya
Kanada
Hollanda
Danimarka
Finlandiya
Slovenya
Belika
Almanya
Polonya
rlanda
Norve
Avusturya
Yeni Zelanda
Vietnam
Rusya Federasyonu
sve
Avustralya
Fransa
Birleik Krallk
ek Cumhuriyeti
Portekiz
talya
zlanda
spanya
Lksemburg
Letonya
Malta
Litvanya
Ortalama
Puan
477
475
470
470
464
460
454
446
444
441
437
427
423
420
420
418
418
417
415
413
409
408
404
402
400
396
390
387
386
380
377
371
367
362
360
328
lke
Macaristan
Slovakya
srail
Amerika
Hrvatistan
Kazakistan
Yunanistan
Malezya
Romanya
Bulgaristan
Gney Kbrs
ili
Trkiye
Moldova
Uruguay
Karada
Trinidad ve Tobago
Tayland
Arnavutluk
Arjantin
Meksika
Grcistan
Katar
Kosta Rika
Lbnan
Kolombiya
Peru
Endonezya
rdn
Brezilya
Makedonya
Tunus
Kosova
Cezayir
Dominik Cumhuriyeti
54
Grafik 42. PISA 2015 matematik okuryazarl yeterlik dzeyleri dalm
55
KAYNAKA
MEB, (2006). PISA 2006 Trkiye Ulusal Nihai Raporu. Mill Eitim Bakanl, Eitimi Aratrma ve
Gelitirme Dairesi Bakanl, Ankara.
MEB, (2010). PISA 2009 Ulusal n Raporu. Mill Eitim Bakanl, Eitimi Aratrma ve Gelitirme
Dairesi Bakanl, Ankara.
MEB, (2013). PISA 2012 Ulusal n Raporu, Mill Eitim Bakanl, Yenilik ve Eitim Teknolojileri Genel
Mdrl, Ankara.
MEB, (2015). PISA 2012 Ulusal Nihai Raporu. Mill Eitim Bakanl, lme, Deerlendirme ve Snav
Hizmetleri Genel Mdrl, Ankara.
OECD, (2016). PISA 2015 Assessment and Analytical Framework: Science, Reading, Mathematic and
Financial Literacy. PISA, OECD Publishing, Paris.
OECD, (2016). PISA 2015 Results (Volume I): Excellence and Equity in Education. PISA, OECD
Publishing, Paris.
OECD, (2016). PISA 2015 Results (Volume II): Policies and Practices for Successful Schools. PISA, OECD
Publishing, Paris.
56

PISA2015 Ulusal Rapor

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

PISA2015 Ulusal Rapor

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

PISA2015 Ulusal Rapor

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

MLL ETM BAKANLII

ULUSLARARASI RENC DEERLENDRME PROGRAMI

PISA 2015 Ulusal n Raporu

PISA 2015 Ulusal n Raporu

PISA 2015 Ulusal n Raporu

ekil 1: PISA dnglerindeki temel alanlar ve arlkl alanlar

PISA 2015 Ulusal n Raporu

PISA 2015 UYGULAMASI

OECD yesi lkeler

OECD yesi Olmayan lkeler

PISA 2015 Ulusal n Raporu

PISA 2015 Ulusal n Raporu

PISA 2015 TRKYE UYGULAMASI

PISA 2015 Trkiye rneklemi

PISA 2015 Ulusal n Raporu

Harita 2. statistik blge birimleri snflandrmas Dzey 1 haritas

Katlan renci Says

Katlan renci Yzdesi

PISA 2015 Ulusal n Raporu

Snf Dzeyine Gre Dalm

Okul Trlerine Gre Dalm

Sosyal Bilimler Lisesi

Gzel Sanatlar Lisesi

Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi

ok Programl Anadolu Lisesi

Anadolu mam Hatip Lisesi

PISA 2015 Ulusal n Raporu

Cinsiyete Gre Dalm

PISA 2015 uygulamasna

incelendiinde cinsiyet deikenine

gre rneklemin eit bir ekilde

PISA 2015 Ulusal n Raporu

ekil 2. Fen okuryazarl deerlendirme erevesinin genel zellikleri

Biraz fen ve teknoloji

Bireylerin nasl etkilendiini gsterir.

Fen ve teknoloji alanna kar

PISA 2015 Ulusal n Raporu

Olgular bilimsel olarak

Bilimsel sorgulama yntemi

Uygun olan bilimsel bilgiyi

Belirli bir bilimsel almada

Veriyi bir gsterimden dierine

PISA 2015 Ulusal n Raporu

PISA 2015 Trkiye Sonular

PISA 2015 Ulusal n Raporu

Grafik 4. Fen okuryazarl ortalama puanlar arasndaki farkn

Kz ve erkek rencilerin ortalama puanlar

*statistiksel olarak anlaml farklar koyu olarak iaretlenmitir.

Katlan lke Says

PISA 2015 Ulusal n Raporu

Yeterlik Dzeylerine Gre Dalm

OECD yesi lkeler

Bu dzeydeki renciler gnlk ierik bilgisini ve temel sre bilgisini; uygun

PISA 2015 Ulusal n Raporu

PISA 2015 Ulusal n Raporu

Blgelere Gre Baar Durumu

ekil 4. Blgelere gre fen okuryazarl ortalama puanlar