Professional Documents
Culture Documents
KỸ THUẬT CẢM BIẾN PDF
KỸ THUẬT CẢM BIẾN PDF
KỸ THUẬT CẢM BIẾN PDF
Bin tp bi:
Khoa CNTT HSP KT Hng Yn
K THUT CM BIN
Bin tp bi:
Khoa CNTT HSP KT Hng Yn
Cc tc gi:
Khoa CNTT HSP KT Hng Yn
MC LC
1. LI NI U
2. Bi 1: CC KHI NIM V C TRNG C BN
2.1. Khi nim v phn loi cm bin
2.2. ng cong chun ca cm bin
2.3. Cc c trng c bn
3. Bi 2: NGUYN L CH TO V MCH O
3.1. Nguyn l chung ch to cm bin
3.2. Mch o
3.3. Dng c v k thut o
4. Bi 1: CM BIN NHIT
4.1. Khi nim c bn
4.2. Nhit k gin n
4.3. Nhit k in tr
5. Bi 5: CC LOI CM BIN NHIT
5.1. Cm bin nhit ngu
5.2. Ho kt
6. Bi 7: CM BIN QUANG
6.1. Tnh cht v n v o nh sng
6.2. Cm bin quang dn
7. Bi 8: CC LOI CM BIN QUANG
7.1. Photodiode
7.2. Phototransisto
7.3. Phototransisto hiu ng trng
7.4. Mt s kinh kin khc
8. Bi 10: CM BIN O V TR DCH CHUYN
8.1. Nguyn l o v tr v dch chuyn
8.2. Cng tc gii hn
8.3. in th k in tr
8.4. Cm bin in cm
8.5. Cm bin in dung
9. Bi 12: CC LOI CM BIN O V TR
9.1. Cm bin quang
9.2. Cm bin o dch chuyn bng sng n hi
1/191
2/191
LI NI U
LI NI U
Module K thut cm bin cung cp cc kin thc v cm bin v ng dng ca cc cm
bin. Module ny gii thiu cc loi cm bin: quang, nhit, in, m thanh, cm bin
hnh nh; K thut lp rp cc mch chuyn i s cp t i lng khng in thnh
i lng in; K thut thit k mch iu khin ng dng cm bin.
Cun cng ny c bin son da trn khung chng trnh module K thut cm
bin thuc chng trnh o to theo nh hng ngh nghip trong khun kh d n
H Lan.
Cun cng ny cha ni dung ca 21 bi hc theo ng trnh t v mc tiu thit
k ca chng trnh. Cc bi hc l thuyt c bin tp kh chi tit, cp nht cc kin
thc mi v c tnh ng dng cao.
tip thu tt module ny yu cu sinh vin cn hc trc cc module k thut in t,
in t s.
3/191
Hin tng vt l
Nhit in
Quang in
Quang t
in t
Quang n hi
T in
Nhit t
Ho hc
Bin i ho hc
4/191
Bin i in ho
Phn tch ph
Sinh hc
Bin i sinh ho
Bin i vt l
Hiu ng trn c th sng
in
Quang
Nhit
Bc
x
- Kh nng qu ti - Tc p ng - n
nh - Tui th - iu kin mi trng Kch thc, trng lng- tr
5/191
- Nghin cu khoa hc
- Mi trng, kh tng
- Thng tin, vin thng
- Nng nghip
- Dn dng
- Giao thng
- V tr
- Qun s
- Phn loi theo thng s ca m hnh mch thay th :
+ Cm bin tch cc c u ra l ngun p hoc ngun dng.
+ Cm bin th ng c c trng bng cc thng s R, L, C, M .... tuyn tnh hoc
phi tuyn.
6/191
7/191
Chun n gin
Trong trng hp i lng o ch c mt i lng vt l duy nht tc ng ln mt
i lng o xc nh v cm bin s dng khng nhy vi tc ng ca cc i lng
nh hng, ngi ta dng phng php chun n gin. Thc cht ca chun n gin
l o cc gi tr ca i lng u ra ng vi cc gi xc nh khng i ca i lng
o u vo. Vic chun c tin hnh theo hai cch:
- Chun trc tip: cc gi tr khc nhau ca i lng o ly t cc mu chun hoc cc
phn t so snh c gi tr bit trc vi chnh xc cao.
- Chun gin tip: kt hp cm bin cn chun vi mt cm bin so snh c sn
ng cong chun, c hai c t trong cng iu kin lm vic. Khi tc ng ln hai
cm bin vi cng mt gi tr ca i lng o ta nhn c gi tr tng ng ca cm
bin so snh v cm bin cn chun. Lp li tng t vi cc gi tr khc ca i lng
o cho php ta xy dng c ng cong chun ca cm bin cn chun.
Chun nhiu ln
Khi cm bin c phn t b tr (tr c hoc tr t), gi tr o c u ra ph thuc
khng nhng vo gi tr tc thi ca i lng cn o u vo m cn ph thuc vo
gi tr trc ca ca i lng ny. Trong trng hp nh vy, ngi ta p dng
phng php chun nhiu ln v tin hnh nh sau:
- t li im 0 ca cm bin: i lng cn o v i lng u ra c gi tr tng ng
vi im gc, m=0 v s=0.
- o gi tr u ra theo mt lot gi tr tng dn n gi tr cc i ca i lng o
u vo.
- Lp li qu trnh o vi cc gi tr gim dn t gi tr cc i.
Khi chun nhiu ln cho php xc nh ng cong chun theo c hai hng o tng
dn v o gim dn.
8/191
Cc c trng c bn
nhy ca cm bin
i vi cm bin tuyn tnh, gia bin thin u ra s v bin thin u vo m c s
lin h tuyn tnh:
s = S.m (1.2)
i lng S xc nh bi biu thc
c gi l nhy ca cm bin.
Trng hp tng qut, biu thc xc nh nhy S ca cm bin xung quanh gi tr mi
ca i lng o xc nh bi t s gia bin thin s ca i lng u ra v bin thin
m tng ng ca i lng o u vo quanh gi tr :
(1.2)
php o t chnh xc cao, khi thit k v s dng cm bin cn lm sao cho
nhy S ca n khng i, ngha l t ph thuc nht vo cc yu t sau:
- Gi tr ca i lng cn o m v tn s thay i ca n.
- Thi gian s dng.
- nh hng ca cc i lng vt l khc (khng phi l i lng o) ca mi trng
xung quanh. Thng thng nh sn xut cung cp gi tr ca nhy S tng ng vi
nhng iu kin lm vic nht nh ca cm bin.
9/191
(1.4)
T (1.4), ta nhn thy t s chuyn i tnh ri khng ph thuc vo im lm vic Qi v
ch bng S khi c trng tnh l ng thng i qua gc to .
nhy trong ch ng
nhy trong ch ng c xc nh khi i lng o bin thin tun hon theo
thi gian.
tuyn tnh
Mt cm bin c gi l tuyn tnh trong mt di o xc nh nu trong di ch ,
nhy khng ph thuc vo i lng o.
Trong ch tnh, tuyn tnh chnh l s khng ph thuc ca nhy ca cm bin
vo gi tr ca i lng o, th hin bi cc on thng trn c trng tnh ca cm
bin v hot ng ca cm bin l tuyn tnh chng no i lng o cn nm trong
vng ny.
Trong ch ng, tuyn tnh bao gm s khng ph thuc ca nhy ch
tnh S(0) vo i lng o, ng thi cc thng s quyt nh s hi p nh tn s
ring f0 ca dao ng khng tt, h s tt dn ? cng khng ph thuc vo i lng o.
Nu cm bin khng tuyn tnh, ngi ta a vo mch o cc thit b hiu chnh sao
cho tn hiu in nhn c u ra t l vi s thay i ca i lng o u vo. S
hiu chnh c gi l s tuyn tnh ho.
Sai s v chnh xc
Cc b cm bin cng nh cc dng c o lng khc, ngoi i lng cn o (cm
nhn) cn chu tc ng ca nhiu i lng vt l khc gy nn sai s gia gi tr o
10/191
11/191
12/191
Cc thng s v thi gian tr, tdm, tm, tdc, tc ca cm bin cho php ta nh gi v thi
gian hi p ca n.
13/191
Bi 2: NGUYN L CH TO V MCH
O
Nguyn l chung ch to cm bin
Cc cm bin c ch to da trn c s cc hin tng vt l v c phn lm hai
loi:
- Cm bin tch cc: l cc cm bin hot ng nh mt my pht, p ng (s) l in
tch, in p hay dng.
- Cm bin th ng: l cc cm bin hot ng nh mt tr khng trong p ng (s)
l in tr, t cm hoc in dung.
14/191
Hiu ng ho in
Mt s tinh th gi l tinh th ho in (v d tinh th sulfate triglycine) c tnh phn
cc in t pht vi phn cc ph thuc vo nhit , lm xut hin trn cc mt i
din ca chng nhng in tch tri du. ln ca in p gia hai mt ph thuc vo
phn cc ca tinh th ho in.
15/191
16/191
Nguyn l ch to cm bin th ng
Cm bin th ng thng c ch to t mt tr khng c cc thng s ch yu nhy
vi i lng cn o. Gi tr ca tr khng ph thuc kch thc hnh hc, tnh cht in
ca vt liu ch to (nh in tr sut , t thm , hng s in mi ). V vy tc
ng ca i lng o c th nh hng ring bit n kch thc hnh hc, tnh cht
in hoc ng thi c hai.
S thay i thng s hnh hc ca tr khng gy ra do chuyn ng ca phn t chuyn
ng hoc phn t bin dng ca cm bin. Trong cc cm bin c phn t chuyn ng,
mi v tr ca phn t ng s ng vi mt gi tr xc nh ca tr khng, cho nn o tr
khng c th xc nh c v tr ca i tng. Trong cm bin c phn t bin dng,
s bin dng ca phn t bin dng di tc ng ca i lng o (lc hoc cc i
lng gy ra lc) gy ra s thay i ca tr khng ca cm bin. S thay i tr khng
do bin dng lin quan n lc tc ng, do lin quan n i lng cn o. Xc nh
tr khng ta c th xc nh c i lng cn o.
17/191
Bc x nh sng
Bn dn
Bin dng
T thm ()
V tr (nam chm)
18/191
Mch o
S mch o
Mch o bao gm ton b thit b o (trong c cm bin) cho php xc nh chnh
xc gi tr ca i lng cn o trong nhng iu kin tt nht c th.
u vo ca mch, cm bin chu tc ng ca i lng cn o gy nn tn hiu in
mang theo thng tin v i cn o.
u ra ca mch, tn hiu in qua x l c chuyn i sang dng c th c
c trc tip gi tr cn tm ca i lng o. Vic chun h o m bo cho mi gi
tr ca ch th u ra tng ng vi mt gi tr ca i lng o tc ng u vo ca
mch.
Dng n gin ca mch o gm mt cm bin, b phn bin i tn hiu v thit b ch
th, v d mch o nhit gm mt cp nhit ghp ni trc tip vi mt milivn k.
19/191
Mt s phn t c bn ca mch o
B khuch i thut ton (KTT)
B khuch i thut ton mch tch hp l b khuch i dng mt chiu c hai u vo
v mt u ra chung, thng gm hng trm tranzito v cc in tr, t in ghp ni
vi nhau. S b khuch i thut ton biu din trn hnh 2.9.
20/191
Kh in p lch
i vi mt b khuch KTT l tng khi h mch phi c in p ra bng khng khi
hai u vo ni mt. Thc t v cc in p bn trong nn to ra mt in p nh (in p
phn cc) u vo KTT c vi mV, nhng khi s dng mch kn in p ny c
21/191
23/191
Dng c v k thut o
Dng c o
Ty tng loi cm bin m la chn dng c o thch hp.
Thng thng cm bin c kim tra n gin da trn mt s c tnh k thut trong
trng thi tnh.
Mt s loi dng c kim tra n gin nh: ng h vn nng, my hin sng, kt hp
vi cc ngun kch thch nh nh sng, nhit ,...
K thut o
Vic o kim nhm mc tiu xc nh xem cm bin c cn hot ng c hay khng,
c cn m bo cc thng s k thut hay xc nh cc cc tnh,...
Mc d vy, khng phi cm bin no cng d dng kim tra cc thng s da vo dng
c o. C loi cn phi a vo mch kim tra sau kim tra cc thng s hot ng
th mi xc nh c tnh trng ca cm bin.
24/191
Bi 1: CM BIN NHIT
Khi nim c bn
Nhit l mt trong s nhng i lng c nh hng rt ln n tnh cht vt cht.
Bi vy trong nghin cu khoa hc, trong cng nghip cng nh trong i sng hng
ngy vic o nhit l rt cn thit. Tuy nhin vic xc nh chnh xc mt nhit l
mt vn khng n gin. a s cc i lng vt l u c th xc nh trc tip nh
so snh chng vi mt i lng cng bn cht. Nhit l i lng ch c th o gin
tip da vo s ph thuc ca tnh cht vt liu vo nhit .
Thang o nhit
o nhit trc ht phi thit lp thang nhit . Thang nhit tuyt i c
thit lp da vo tnh cht ca kh l tng.
Theo nh l Carnot: hiu sut ca mt ng c nhit thun nghch hot ng gia hai
ngun c nhit 1 v 2 trong mt thang o bt k ch ph thuc vo 1 v 2:
25/191
Thang Fahrenheit (Fahrenheit - 1706): n v nhit l oF. Trong thang o ny, nhit
ca im nc tan l 32oF v im nc si l 212oF.
Quan h gia nhit Fahrenheit v nhit Celssius:
im 0 tuyt i
-273,15
-459,67
Hn hp nc - nc
273,15
32
Cn bngnc - nc - hi 273,16
0,01
32,018
Nc si
100
212
373,15
26/191
Nhit o c v nhit cn o
Gi s mi trng o c nhit thc bng Tx, nhng khi o ta ch nhn c nhit
Tc l nhit ca phn t cm nhn ca cm bin. Nhit Tx gi l nhit cn
o, nhit Tc gi l nhit o c. iu kin o ng nhit l phi c s cn
bng nhit gia mi trng o v cm bin. Tuy nhin, do nhiu nguyn nhn, nhit
cm bin khng bao gi t ti nhit mi trng Tx, do tn ti mt chnh lch
nhit Tx - Tc nht nh. chnh xc ca php o ph thuc vo hiu s Tx - Tc ,
hiu s ny cng b, chnh xc ca php o cng cao. Mun vy khi o cn phi:
- Tng cnng s trao i nhit gia b cm bin v mi trng o.
- Gim s trao i nhit gia b cm bin v mi trng bn ngoi.
Chng ta hy kho st trng hp o bng cm bin tip xc. Lng nhit truyn t mi
trng vo b cm bin xc nh theo cng thc:
Vi: ? - h s dn nhit.
A - din tch b mt trao i nhit.
T - thi gian trao i nhit.
Lng nhit cm bin hp th:
27/191
28/191
Nhit k gin n
Nguyn l hot ng ca nhit k gin n da vo s gin n ca vt liu khi tng nhit
. Nhit k loi ny c u im kt cu n gin, d ch to.
29/191
Khi o nhit , bnh nhit c t tip xc vi mi trng o. Khi nhit tng, cht
lng gin n v dng ln trong ng mao dn. Thang o c chia trn v theo dc
ng mao dn.
Di nhit lm vic t - 50 600oC tu theo vt liu ch to v bc.
30/191
Nhit k in tr
Nguyn l
Nguyn l chung o nhit bng cc in tr l da vo s ph thuc in tr sut ca
vt liu theo nhit .
Trong trng hp tng qut, s thay i in tr theo nhit c dng:
31/191
Trong :
V d nu
32/191
33/191
- Nikel:
+ C nhy nhit cao, bng 4,7.10-3/oC.
+ in tr 100oC ln gp 1,617 ln so vi 0oC.
+ D b oxy ho khi nhit cao lm gim tnh n nh.
+ Di nhit lm vic thp hn 250oC.
ng c s dng trong mt s trng hp nh tuyn tnh cao ca in tr theo
nhit . Tuy nhin, hot tnh ho hc ca ng cao nn nhit lm vic thng khng
vt qu 180oC. in tr sut ca ng nh, do ch to in tr c in tr ln
phi tng chiu di dy lm tng kch thc in tr.
Wonfram c nhy nhit v tuyn tnh cao hn platin, c th lm vic nhit
cao hn. Wonfram c th ch to dng si rt mnh nn c th ch to c cc in
tr cao vi kch thc nh. Tuy nhin, ng sut d sau khi ko si kh b trit tiu hon
ton bng cch do gim tnh n nh ca in tr.
Cu to nhit k in tr
trnh s lm nng u o dng in chy qua in tr thng gii hn gi tr mt
vi mA v in tr c nhy nhit cao th in tr phi c gi tr ln.
Mun vy phi gim tit din dy hoc tng chiu di dy. Tuy nhin khi gim tit din
dy bn li thp, dy in tr d b t, vic tng chiu di dy li lm tng kch
thc in tr. hp l ngi ta thng chn in tr R 0oC c gi tr vo khong
100?, khi vi in tr platin s c ng knh dy c vi m v chiu di khong
10cm, sau khi qun li s nhn c nhit k c chiu di c 1cm. Cc sn phm thng
mi thng c in tr 0oC l 50?, 500? v 1000?, cc in tr ln thng c dng
o di nhit thp.
- Nhit k cng nghip: s dng cho mc ch cng nghip, cc nhit k phi c v
bc tt chng c va chm mnh v rung ng, in tr kim loi c cun v bao bc
trong thu tinh hoc gm v t trong v bo v bng thp. Trn hnh 3.4 l cc nhit k
dng trong cng nghip bng in tr kim loi platin.
34/191
Nhit k in tr silic
Silic tinh khit hoc n tinh th silic c h s nhit in tr m, tuy nhin khi c
kch tp loi n th trong khong nhit thp chng li c h s nhit in tr dng, h
s nhit in tr ~0,7%/oC 25oC. Phn t cm nhn nhit ca cm bin silic c ch
to c kch thc 500x500x240 m c m kim loi mt pha cn pha kia l b mt
tip xc.
Trong di nhit lm vic (-55 200oC) c th ly gn ng gi tr in tr ca cm
bin theo nhit theo cng thc:
Nhit k in tr oxyt bn dn
Vt liu ch to
Nhit in tr c ch to t hn hp oxyt bn dn a tinh th nh: MgO, MgAl2O4,
Mn2O3, Fe3O4, Co2O3, NiO, ZnTiO4.
36/191
V nhy nhit:
38/191
(5.1)
V eA(t0,t) v eB(t,t0) nh v ngc chiu nhau c th b qua, nn ta c:
(5.2)
Nu nhit hai mi hn bng nhau, chng hn bng t0 khi sc in ng tng:
(5.3)
Hay:
(5.4)
Nh vy:
(5.6)
Chn nhit mt mi hn t0 = const bit trc lm nhit so snh v o sc in
ng sinh ra trong mch ta c th xc nh c nhit t mi hn th hai.
Sc in ng ca cp nhit khng thay i nu chng ta ni thm vo mch mt dy
dn th ba (hnh 5.2) nu nhit hai u ni ca dy th ba ging nhau.
Tht vy:
- Trong trng hp a:
39/191
V:
Nn:
V:
Nn:
40/191
Cu to cp nhit
Vt liu ch to
ch to cc nhit in c th dng nhiu kim loi v hp kim khc nhau. Tuy nhin
chng phi m bo cc yu cu sau:
- Sc in ng ln ( d dng ch to dng c o th cp).
- C bn c hc v ho hc nhit lm vic.
- D ko si.
- C kh nng thay ln.
- Gi thnh r.
Hnh 5.3 biu din quan h gia sc in ng v nhit ca cc vt liu dng ch
to in cc so vi in cc chun platin.
Hnh 5.3: Sc in ng ca mt s
vt liu ch to in cc
1) Telua 2) Chromel 3) St 4) ng 5) Graphit 6) Hp kim platin-roi
7) Platin 8) Alumel 9) Niken 10) Constantan 11) Coben
- Cp Platin - Roi/Platin:
41/191
42/191
Mch o v dng c th cp
Nhit cn o c xc nh thng qua vic o sc in ng sinh ra hai u dy
ca cp nhit ngu. chnh xc ca php o sc in ng ca cp nhit ngu ph
thuc nhiu yu t. Mun nng cao chnh xc cn phi:
- Gim thiu nh hng ca tc ng ca mi trng o ln nhit u t do.
- Gim thiu s st p do c dng in chy qua cc phn t ca cm bin v mch o.
S mch o dng milivn k
- S :
Trn hnh 5.6 biu din s o thng dng s dng milivn k t in.
Khi nhit hai u t do (2) v (3) bng nhau th sc in ng trong mch chnh l
sc in ng ca cp nhit, nu chng khc nhau th trong mch xut hin sut in
ng k sinh cc mi ni v lm sai lch kt qu o.
o trc tip hiu nhit gia hai im ngi ta dng s o vi sai nh hnh 5.7.
Trong s ny, c hai u 1 v 2 ca cp nhit l u lm vic tng ng vi nhit
t1 v t2. Kt qu o cho php ta xc nh trc tip gi tr ca hiu s hai nhit t1 - t2.
45/191
46/191
47/191
Ho kt
Cc cm bin quang thuc loi cm bin o nhit khng tip xc, gm: ho k bc
x ton phn, ho k quang hc.
Ho k bc x ton phn
Nguyn l da trn nh lut: Nng lng bc x ton phn ca vt en tuyt i t l
vi lu tha bc 4 ca nhit tuyt i ca vt.
49/191
Ho k quang in
Ho k quang in ch to da trn nh lut Plng:
51/191
Bi 7: CM BIN QUANG
Tnh cht v n v o nh sng
Tnh cht ca nh sng
Nh chng ta bit, nh sng va c tnh cht sng va c tnh cht ht.
nh sng l mt dng ca sng in t, vng nh sng nhn thy c bc sng t 0,4 0,75 m. Trn hnh 7.1 biu din ph nh sng v s phn chia thnh cc di mu ca
ph.
52/191
Trong l tn s nh sng.
Tnh cht ht ca nh sng th hin qua s tng tc ca nh sng vi vt cht.
nh sng gm cc ht nh gi l photon, mi ht mang mt nng lng nht nh, nng
lng ny ch ph thuc tn s ca nh sng:
(7.1)
Trong h l hng s Planck (h = 6,6256.10-34J.s).
Bc sng ca bc x nh sng cng di th tnh cht sng th hin cng r, ngc li
khi bc sng cng ngn th tnh cht ht th hin cng r.
Cc n v o quang
n v o nng lng
- Nng lng bc x (Q): l nng lng lan truyn hoc hp th di dng bc x o
bng Jun (J).
- Thng lng nh sng (F): l cng sut pht x, lan truyn hoc hp th o bng oat
(W):
(7.2)
- Cng nh sng (I): l lung nng lng pht ra theo mt hng cho trc ng vi
mt n v gc khi, tnh bng oat/steriadian.
(7.3)
53/191
(7.4)
Trong dAn = dA.cos, vi l gc gia P v mt phng cha dA.
chi nng lng o bng oat/Steriadian.m2
- ri nng lng (E): l t s gia lung nng lng thu c bi mt phn t b mt
v din tch ca phn t .
(7.5)
ri nng lng o bng oat/m2.
n v o th gic
nhy ca mt ngi i vi nh sng c bc sng khc nhau l khc nhau.
Hnh 7.2 biu din nhy tng i ca mt V() vo bc sng. Cc i lng th
gic nhn c t i lng nng lng tng ng thng qua h s t l K.V().
54/191
n v th gic
n v nng lng
oat(W)
Cng
cadela(cd)
oat/sr(W/sr)
chi
cadela/m2(cd/m2)
oat/sr.m2 (W/sr.m2)
ri
Nng lng
lumen.s (lm.s)
jun (j)
55/191
Cm bin quang dn
Hiu ng quang dn
Hiu ng quang dn (hay cn gi l hiu ng quang in ni) l hin tng gii phng
nhng ht ti in (ht dn) trong vt liu di tc dng ca nh sng lm tng dn
in ca vt liu.
Trong cht bn dn, cc in t lin kt vi ht nhn, gii phng in t khi nguyn
t cn cung cp cho n mt nng lng ti thiu bng nng lng lin kt Wlk. Khi in
t c gii phng khi nguyn t, s to thnh ht dn mi trong vt liu.
56/191
(7.6)
Trong q l tr tuyt i ca in tch in t, T l nhit tuyt i ca khi vt liu,
k l hng s.
S in t ti hp vi cc nguyn t b ion ho trong mt n v thi gian t l vi
cc nguyn t b ion ho n0 v nng in t cng chnh bng n0 v bng r. n02 ,
trong r l h s ti hp.
Phng trnh ng hc biu din s thay i nng in t t do trong khi
vt liu c dng:
Suy ra:
(7.2)
dn trong ti c biu din bi h thc:
(7.8)
Trong l linh ng ca in t.
57/191
(7.9)
Trong :
G - s in t c gii phng trong th tch V trong thi gian mt giy.
V=A.L, vi A, L l din tch mt cnh v chiu rng tm bn dn (hnh 7.4).
- hiu sut lng t (s in t hoc l trng trung bnh c gii phng khi mt
photon b hp th).
R - l h s phn x ca b mt vt liu.
- bc sng nh sng.
- thng lng nh sng.
h - hng s Planck.
Phng trnh ng hc ca ti hp trong trng hp ny c dng:
58/191
(7.10)
dn tng ng vi nng in t iu kin cn bng:
(7.11)
T bo quang dn
Vt liu ch to
T bo quang dn c ch to cc bn dn a tinh th ng nht hoc n tinh th, bn
dn ring hoc bn dn pha tp.
- a tinh th: CdS, CdSe, CdTe.
PbS, PbSe, PbTe.
- n tinh th: Ge, Si tinh khit hoc pha tp Au, Cu, Sb, In.
SbIn, AsIn, PIn, cdHgTe.
Vng ph lm vic ca cc vt liu ny biu din trn hnh 7.5.
59/191
(7.12)
Trong :
Rco - in tr trong ti.
Rcp - in tr khi chiu sng: Rcp=a-y
a - h s ph thuc vo bn cht vt liu, nhit , ph bc x.
- h s c gi tr t 0,5 - 1.
60/191
Thng thng Rcp <<Rc0, nn c th coi Rc=Rcp. Cng thc (7.12) cho thy s ph
thuc ca in tr ca t bo quang dn vo thng lng nh sng l khng tuyn tnh,
tuy nhin c th tuyn tnh ha bng cch s dng mt in tr mc song song vi t
bo quang dn. Mt khc, nhy nhit ca t bo quang dn ph thuc vo nhit ,
khi ri cng ln nhy nhit cng nh.
- nhy: Theo s tng ng ca t bo quang dn, dn in ca t bo quang
dn l tng dn trong ti v dn khi chiu sng:
(7.13)
Trong :
- Gco l dn trong ti: Gco = 1/Rco.
- Gcp l in tr khi chiu sng: Gco = 1/Rcp = /a.
Khi t in p V vo t bo quang dn, dng in qua mch:
(7.14)
Trong iu kin s dng thng thng I0<<IP, do dng quang in ca t bo quang
dn xc nh bi biu thc:
(7.15)
i vi lung bc x c ph xc nh, t l chuyn i tnh:
(7.16)
V nhy:
61/191
(7.17)
T hai biu thc (7.16) v (7.17) c th thy:
- T bo quang dn l mt cm bin khng tuyn tnh, nhy gim khi bc x tng (tr
khi =1).
- Khi in p t vo nh, nhy t l thun vi in p t vo t bo quang dn.
Khi in p t vo ln, hiu ng Joule lm tng nhit , dn n nhy gim (hnh
7.7).
Trng hp bc x nh sng l n sc, Ip ph thuc vo ?, nhy ph ca t bo
quang dn xc nh nh ng cong biu din s ph thuc ca hi p vo bc sng
(hnh 7.8a)
62/191
(7.18)
nhy ph ca t bo quang dn l hm ph thuc nhit ngun sng, khi nhit
tng nhy ph tng.
Khi bc x khng phi l n sc, dng Ip v do nhy ton phn ph thuc ph
bc x (hnh 7.8b).
c im v ng dng
c in chung ca cc t bo quang dn:
- T l chuyn i tnh cao.
- nhy cao.
- Hi p ph thuc khng tuyn tnh vo thng lng.
- Thi gian hi p ln.
- Cc c trng khng n nh do gi ho.
- nhy ph thuc nhit .
- Mt s loi i hi lm ngui.
Trong thc t, t bo quang dn c dng trong hai trng hp:
- iu khin r le: khi c bc x nh sng chiu ln t bo quang dn, in tr ca n
gim ng k, cho dng in chy qua ln, c s dng trc tip hoc qua khuch
i ng m rle (hnh 7.9).
- Thu tn hiu quang: dng t bo quang dn thu v bin tn hiu quang thnh xung
in. Cc xung nh sng ngt qung c th hin qua xung in, trn c s c th
lp cc mch m vt hoc o tc quay ca a.
63/191
64/191
65/191
,
chiu cao hng ro th ln n mc dng khuch tn ca cc ht c bn tr nn rt nh
v c th b qua v ch cn li dng ngc ca it, khi i = I0.
Khi chiu sng it bng bc x c bc sng nh hn bc sng ngng, s xut hin
thm cc cp in t - l trng. cc ht dn ny tham gia dn in cn phi ngn cn
s ti hp ca chng, tc l nhanh chng tch ri cp in t - l trng. S tch cp in
t - l trng ch xy ra trong vng ngho nh tc dng ca in trng.
S ht dn c gii phng ph thuc vo thng lng nh sng t ti vng ngho v
kh nng hp th ca vng ny. Thng lng nh sng chiu ti vng ngho ph thuc
ng k vo chiu dy lp vt liu m n i qua:
Ch hot ng
- Ch quang dn:
66/191
(8.1)
Trong IP l dng quang in:
(8.2)
Khi in p ngc Vd ln, thnh phn
ta c:
Thng thng
67/191
68/191
69/191
nhy
i vi bc x c ph xc nh, dng quang in IP t l tuyn tnh vi thng lng
trong mt khong tng i rng, c 5 - 6 decad. nhy ph xc nh theo cng thc:
Vi = s.
nhy ph ph thuc vo , hiu sut lng t , h s phn x R v h s hp th .
70/191
c gi tr khong 0,1%/oC.
S ng dng photodiode
- S lm vic ch quang dn:
c trng ca ch quang dn:
+ tuyn tnh cao.
+ Thi gian hi p ngn.
+ Di thng ln.
Hnh 8.9 trnh by s o dng ngc trong ch quang dn.
S c s (hnh 8.10a):
71/191
in tr ca iot nh v bng
72/191
73/191
Phototransisto
Cu to v nguyn l hot ng
Phototranzito l cc tranzito m vng baz c th c chiu sng, khng c in p t
ln baz, ch c in p trn C, ng thi chuyn tip B-C phn cc ngc.
nhy
Khi nhn c thng lng F0, iot baz-colect sinh ra dng quang in Ip, dng ny
gy nn trong phototranzito mt dng
ph thuc vo 0.
75/191
S dng phototranzito
Phototranzito c th dng lm b chuyn mch, hoc lm phn t tuyn tnh. ch
chuyn mch n c u im so vi photodiot l cho php s dng mt cch trc tip
dng chy qua tng i ln. Ngc li, ch tuyn tnh, mc d cho khuch i
nhng ngi ta thch dng photoiot v n c tuyn tnh tt hn.
- Phototranzito chuyn mch:
Trong trng hp ny s dng thng tin dng nh phn: c hay khng c bc x, hoc
nh sng nh hn hay ln hn ngng. Tranzito chn hoc bo ho cho php iu khin
trc tip (hoc sau khi khuch i) nh mt rle, iu khin mt cng logic hoc mt
thyristo (hnh 8.14).
76/191
77/191
78/191
Eg - th phn cc ca cng.
Phototranzito hiu ng trng c ng dng nhiu trong vic iu khin in p bng
nh sng.
79/191
80/191
T bo quang in dng kh
T bo quang in dng kh c cu to tng t t bo quang in chn khng, ch khc
ch th tch bn trong ca n c in y bng kh, thng l kh acgon, di p
sut c 10-1 - 10-2 mmHg.
81/191
82/191
83/191
Cng tc gii hn
Cu to v nguyn tc hot ng
Bao gm mt hoc nhiu cp tip im c iu khin ng/m di tc ng c hc.
Cc cp tip im c th trng thi thng ng hoc thng m. Di tc ng ca
ngoi lc (tn hiu kch thch), cp tip im s thay i trng thi, ngha l nu ang
trng thi thng ng th s chuyn sang m v ngc li.
Cm bin ny hay c dng xc nh gii hn hnh trnh hoc v tr ca i tng.
84/191
85/191
86/191
in th k in tr
Loi cm bin ny c cu to n gin, tn hiu o ln v khng i hi mch in c
bit x l tn hiu. Tuy nhin vi cc in th k in tr c con chy c hc c s
c xt gy n v mn, s ln s dng thp v chu nh hng ln ca mi trng khi c
bi v m.
(10.1)
- Trng hp in th k dch chuyn trn hoc xon:
(10.2)
Trong M < 360o khi dch chuyn trn (hnh 4.1b) v M > 360o khi dch chuyn
xon. (hnh 10.1c)
87/191
88/191
89/191
90/191
(10.3)
Trong R1 l hm ph thuc v tr ca trc quay, v tr ny xc nh phn ca R1 chu
nh hng ca t trng cn R = R1 + R2 = const.
Hnh 10.5: in th k in t
T hnh 10.5b ta nhn thy in p o ch tuyn tnh trong mt khong ~90o i vi
in k quay. i vi in k dch chuyn thng khong tuyn tnh ch c vi mm.
91/191
Cm bin in cm
Cm bin in cm l nhm cc cm bin lm vic da trn nguyn l cm ng in t.
Vt cn o v tr hoc dch chuyn c gn vo mt phn t ca mch t gy nn s
bin thin t thng qua cun o. Cm bin in cm c chia ra: cm bin t cm v
h cm.
Cm bin t cm
Cm bin t cm c khe t bin thin
- Cm bin t cm n: trn hnh 10.6 trnh by s nguyn l cu to ca mt s loi
cm bin t cm n.
Trong :
W- s vng dy.
Vi lng thay i hu hn d v s ta c:
(10.4)
nhy ca cm bin t cm khi khe h khng kh thay i (s=const):
(10.5)
nhy ca cm bin t cm khi thay i tit din khng kh (d = const):
(10.6)
Tng tr ca cm bin:
93/191
(10.7)
T cng thc (10.7) ta thy tng tr Z ca cm bin l hm tuyn tnh vi tit din khe
h khng kh s v phi tuyn vi chiu di khe h khng kh d.
94/191
Cm bin h cm
Cu to ca cm bin h cm tng t cm bin t cm ch khc ch c thm mt
cun dy o (hnh 10.11).
Trong cc cm bin n khi chiu di khe h khng kh (hnh 10.11a) hoc tit din khe
khng kh thay i (hnh 10.11b) hoc tn hao do dng in xoy thay i (hnh 10.11c)
95/191
s lm cho t thng ca mch t bin thin ko theo sut in ng e trong cun o thay
i.
- Cm bin n c khe h khng kh:
T thng tc thi:
W2 - s vng dy ca cun dy o.
Khi lm vic vi dng xoay chiu i=Imsint, ta c:
96/191
.
Vi cc gi tr W2, W1, 0, v I l hng s, ta c:
Hay
(10.8)
nhy ca cm bin vi s thay i ca chiu di khe h khng kh (s = const):
(10.9)
Cn nhy khi tit din khe h khng kh s thay i ( = const):
(10.10)
98/191
Cm bin in dung
Cm bin t in n
Cc cm bin t in n l mt t in phng hoc hnh tr c mt bn cc gn c nh
(bn cc tnh) v mt bn cc di chuyn (bn cc ng) lin kt vi vt cn o. Khi bn
cc ng di chuyn s ko theo s thay i in dung ca t in.
- i vi cm bin hnh 10.13a: di tc ng ca i lng o XV, bn cc ng di
chuyn, khong cc gia cc bn cc thay i, ko theo in dung t in bin thin.
- hng s in mi ca mi trng.
0 - hng s in mi ca chn khng.
s - din tch nm gia hai in cc.
- khong cch gia hai bn cc.
(10.11)
99/191
(10.12
Xt trng hp t in phng, ta c:
(10.13)
Khi khong cch gia hai bn cc thay i ( e = const v s=const), nhy ca cm
bin:
(10.14)
Khi din tch ca bn cc thay i ( e = const v d = const), nhy ca cm bin:
(10.15)
Khi hng s in mi thay i ( s = const v d = const), nhy ca cm bin:
100/191
(10.16)
Nu xt n dung khng:
(10.17)
(10.18)
(10.19)
T cc biu thc trn c th rt ra:
- Bin thin in dung ca cm bin t in l hm tuyn tnh khi din tch bn cc v
hng s in mi thay i nhng phi tuyn khi khong cch gia hai bn cc thay i.
- Bin thin dung khng ca cm bin t in l hm tuyn tnh khi khong cch gia
hai bn cc thay i nhng phi tuyn khi din tch bn cc v hng s in mi thay
i.
Ngoi ra gia hai bn cc khi c in p t vo s pht sinh lc ht, lc ny cn phi
nh hn i lng o.
101/191
Cm bin t kp vi sai
Mch o
Thng thng mch o dng vi cm bin in dung l cc mch cu khng cn bng
cung cp bng dng xoay chiu. Mch o cn tho mn cc yu cu sau:
- Tng tr u vo tc l tng tr ca ng cho cu phi tht ln.
- Cc dy dn phi c bc kim loi trnh nh hng ca in trng ngoi.
- Khng c mc cc in tr song song vi cm bin.
- Chng m tt.
Hnh 10.15a l s mch cu dng cho cm bin t kp vi sai vi hai in tr. Cung
cp cho mch cu l mt my pht tn s cao.
Hnh 10.15b l s mch mch cu bin p vi hai nhnh t in.
102/191
103/191
105/191
S khi ca mt thit b o dch chuyn bng sng n hi biu din trn hnh 12.3.
Thi gian truyn sng tP t khi tn hiu xut hin my pht n khi n c tip nhn
my thu c o bng my m xung. My m hot ng khi bt u pht sng v
ng li khi tn hiu n c my thu.
Khi :
(12.1)
106/191
Cm bin m t
Sng n hi pht ra nh s dng hiu ng Wiedemam: hin tng xon mt ng tr st
t khi n chu tc dng ng thi ca mt t trng dc v mt t trng ngang.
Sng n hi c thu trn c s s dng hiu ng Vilari: sc cng c hc lm thay i
kh nng t ho v t thm ca vt liu st t.
S nguyn l v cu to ca cm bin m t trnh by trn hnh 12.5.
Cu to ca cm bin gm ng st t (1), nam chm di ng (2) trt dc ng gn vi
vt cn xc nh v tr. Dy dn (3) nm gia trc ng v c ni vi my pht xung
(4). My thu (5) c li t ni c hc vi ng.
108/191
109/191
(14.1)
Bin dng gi l n hi khi m ng lc mt i th bin dng cng mt theo.
Bin dng m cn tn ti ngay c sau khi ng lc mt i c gi l bin dng d.
- Gii hn n hi: l ng lc ti a khng gy nn bin dng do vt qu 2%, tnh
bng kG/mm2. V d gii hn n hi ca thp ~20 - 80 kG/mm2.
- Mun Young (Y): xc nh bin dng theo phng ca ng lc.
(14.2)
F - lc tc dng, kG.
S - tit din chu lc. mm2.
- ng lc, s =F/S.
n v o moun Young l kG/mm2. Moun Young ca thp ~ 18.000 - 29.000 kG/
mm2.
- H s poison : h s xc nh bin dng theo phng vung gc vi lc tc dng.
(14.3)
Trong vng bin dng n hi 0,3.
110/191
111/191
u o in tr kim loi
Cu to v nguyn l hot ng
u o in tr kim loi c cu to dng li. i vi u o dng li dy, c lm
bng dy in tr c tit din trn (ng knh d 20 m) hoc tit din ch nht axb
(hnh 14.1a). u o dng li mng ch to bng phng php mch in (hnh 14.1b).
S nhnh n ca cm bin thng t 10 - 20 nhnh.
Thnh phn
H s u o K
Constantan
45%Ni, 55%Cu
2,1
Isoelastic
Karma
2,1
Nicrome V
80%Ni, 20%Cr
2,5
4,1
112/191
(14.4)
Phng trnh sai phn:
Bin dng dc l ca dy ko theo bin dng ngang ca tit din, quan h gia bin
dng ngang v bin dng dc c dng:
113/191
C - hng s Bridman.
V - th tch dy.
V V = S.l, ta c:
V:
Vy ta c:
(14.5)
H s K c gi l h s u o, gi tr xc nh theo biu thc:
(14.6)
V 0,3, C 1, nn u o kim loi c K 2.
Cc c trng ch yu
- in tr sut : in tr ca vt liu lm dy phi ln dy khng qu di lm tng
kch thc cm bin v tit din dy khng qu b lm gim dng o dn n lm gim
nhy.
- H s u o: thng thng K = 2 - 3, ngoi tr isoelastic c K = 3,5 v platin-vonfram
K = 4,1.
- nh hng ca lc n tuyn tnh: trong gii hn n hi, h s u o khng i
do quan h tuyn tnh gia in tr v bin dng. Ngoi gii hn n hi, khi l/l >
0,5% - 20% tu theo vt liu, h s u o K 2.
114/191
(14.7)
K0 - h s u o nhit chun T0 (thng T0 = 25oC).
K - h s, ph thuc vt liu. Vi Nichrome V th K = -0,04%/oC, constantan K =
+0,01%/oC
- nhy ngang: ngoi cc nhnh dc c in tr RL cm bin cn c cc on nhnh
ngang c tng di lt, in tr Rt, do in tr tng cng ca cm bin bng R = RL
+ Rt. Trong qu trnh bin dng cc on ngang cng b bin dng, Rt thay i cng lm
cho R thay i. Tuy nhin do Rt << RL, nh hng ca bin dng ngang cng khng
ln.
115/191
Cm bin p tr silic
Cu to v nguyn l hot ng
u o bn dn c lm bng n tinh th silic pha tp. Cu to ca chng ph thuc
cc ch to.
u o loi ct: ch to bng cc mu ct t tm n tinh th silic pha tp c s cu
to nh hnh 14.3. Cc mu ct n tinh th c ly song song vi ng cho ca tinh
th lp phng i vi silic loi P v song song vi cnh lp phng nu l silic loi N.
Mu ct c chiu di t 0,1 mm n vi mm v chiu dy c 10-2mm. Cc mu ct c
dn trn cch in bng nha.
116/191
(14.8)
v h s u o:
(14.9)
Thng thng K = 100 - 200.
Cc c trng ch yu
i vi u o bn dn, pha tp l yu t quyt nh n cc c trng ca chng.
- in tr: nh hng ca pha tp: khi tng pha tp, mt ht dn trong vt liu
tng lnv in tr sut ca n gim xung. Biu thc chung ca in tr sut c dng:
117/191
118/191
(14.10)
Trong v l vn tc truyn sng v f l tn s dao ng.
Y - l mun Young.
- h s poisson.
d - trng lng ring vt liu ch to dy.
Vy tn s cc i fmax ca dao ng khi chiu di nhnh ca u o l l bng:
Gii hn mi
Bin dng nhiu ln lm tng in tr u o do hiu ng mi, hiu ng ny cng ln
khi bin bin dng cng ln.
119/191
120/191
ng sut k dy rung
ng sut k dy rung c dng theo di kim tra cc cng trnh xy dng nh p,
cu, ng hm ...
Cu to ca ng sut k dy rung gm mt dy thp cng gia hai gi gn vo cu trc
cn nghin cu bin dng. Khi c bin dng, s cng c hc ca dy ko theo s thay
i tn s dao ng N ca dy, bng cch o tn s dao ng ca dy c th bit c
ln ca bin dng.
Tn s dao ng ca si dy xc nh theo cng thc:
(14.11)
l - khong cch gia hai im cng dy.
F - lc tc dng.
S - tit din dy.
d - khi lng ring ca vt liu ch tody.
Di tc dng ca lc F, di dy bin thin mt lng l xc nh t biu thc:
(14.12)
Do tn s dao ng ca dy:
Suy ra:
(14.13)
121/191
(14.14)
o N0 v N1 ta c th tnh c bin dng ca cu trc.
122/191
Bi 16: CM BIN O LC
Nguyn l o lc
Xc nh ng lc c hc tc ng ln cc cu trc trong nhng iu kin xc
nh l vn hng u trong vic nh gi an ton cho hot ng ca my mc,
thit b.
Theo nh lut c bn ca ng lc hc, lc c xc nh bi biu thc:
(16.1)
Trong :
F - lc tc dng (N).
M - khi lng ca vt (kg).
a - gia tc ca vt (m/s2).
Theo cng thc (16.1), khi mt lc c cng F(N) tc ng vo mt vt c khi
lng M (kg) s gy ra gia tc a (m/s2).
Nguyn tc o lc l lm cn bng lc cn o vi mt lc i khng sao cho lc tng
cng v momen tng ca chng bng khng.
Trong cc cm bin o lc thng c mt vt trung gian chu tc ng ca lc cn o v
bin dng. Bin dng ca vt trung gian l nguyn nhn gy ra lc i khng v trong
gii hn n hi bin dng t l vi lc i khng.
Bin dng v lc gy ra bin dng c th o trc tip bng cm bin bin dng, hoc
o gin tip nu mt trong nhng tnh cht in ca vt liu ch to vt trung gian ph
thuc vo bin dng. Ta cng c th xc nh mt lc bng cch cn bng n vi mt
lc bit.
Theo cng thc xc nh trng lc ca mt vt trong trng trng tri t:
123/191
124/191
Cm bin p in
Cu to v nguyn l hot ng
Cm bin p in hot ng da trn nguyn l ca hiu ng p in.
Phn t c bn ca mt cm bin p in c cu to tng t mt t in c ch to
bng cch ph hai bn cc ln hai mt i din ca mt phin vt liu p in mng. Vt
liu p in thng dng l thch anh v n c tnh n nh v cng cao. Tuy nhin
hin nay vt liu gm (v d gm PZT) do c u im bn v nhy cao, in dung
ln, t chu nh hng ca in trng k sinh, d sn xut v gi thnh ch to thp
cng c s dng ng k.
c trng vt l ca mt s vt liu p in c trnh by trn bng 16.1.
Bng 16.1
Vt liu
Nhit
in
ng lccc
lm
thmthu
ModunYoung(109N.m-2)
trsut(.m)
i(107N.m-2) vicTmax
(oC)
Thch
anh
11 =4,5
1012
Y11=80
10
550
Mui
11 =350
seignette
>1010
Y11=19.3Y22=30
1,4
45
L.H.
11 =5.6
>1010
46
1,5
75
PZT5A
11 =1.700
1011
Y33=53
7-8
365
125/191
126/191
127/191
S mch o
S tng ng ca cm bin
128/191
S khuch i in tch
Trong mch khuch i in tch, s di chuyn ca in tch li vo s gy nn li
ra mt in p t l vi in tch u vo. B khuch i in tch gm mt b bin i
in tch - in p u vo, mt tng chun nhy, mt b lc trung gian v mt s
tng khuch i u ra cung cp tn hiu ra (hnh 16.7a).
S mch ghp ni cm bin vi b chuyn i in p - in tch trnh by trn hnh
16.7b.
129/191
130/191
Cm bin t gio
Cm bin t gio
Hiu ng t gio
Di tc ng ca t trng, mt s vt liu st t thay i tnh cht hnh hc hoc tnh
cht c hc (h s Young). Hin tng ny c gi l hiu ng t gio. Khi c tc
dng ca lc c hc gy ra ng lc trong vt liu st t lm thay i ng cong t ho
ca chng, khi da vo s thay i ca t thm hoc t d c th xc nhc
ln ca lc tc dng. y l hiu ng t gio nghch.
- C ch t ho: Nh chng ta bit trong vt liu st t, mi nguyn t c c trng
bi mt mmen t. gim thiu nng lng tng cng, momen t ca cc nguyn
t trong cng mt min t ho t nhin (domen) phi hng theo mt hng chung.
Hng chung ny nh hng theo mt s hng u tin ca mng tinh th gi l hng
d t ho. Hng ca cc mmen t trong cc domen cnh nhau khng trng nhau.
Khi c t trng ngoi H tc ng, s nh hng ca m men t trong mt domen theo
mt hng chung tng dn. Khi H nh, cc vch domen t dch chuynv kch thc
ca cc domen t c hng t ho thun li trng vi hng ca t trng bn ngoi
tng ln. Khi t trng ngoi tng ln n mc no xy ra hin tng o hng
ca cc domen theo hng t trng ngoi. Khi t trng ngoi mnh s lm quay
hng d t ho ca cc domen t theo hng t trng ngoi dn n bo ho (hinhd
16.8a).
- Hin tng t tr: Sau khi t ho ln u n bo ho (H = Hm), nu vn gi nguyn
phng t trng v thc hin mt chu trnh khp kn (Hm,0,-Hm,0) ta nhn c ng
cong t ho nh hnh 16.8b gi l ng cong t tr vi t d Br l khng t Hc.
131/191
132/191
133/191
Trong :
- Vm/l gi l t s truyn t ca cm bin.
- l/F gi l mm ca vt trung gian.
Vt trung gian l vng o lc, cc dm dng console hoc l xo.
Tu theo iu kin s dng c th s dng nhiu loi cm bin dch chuyn khc nhau
nh:
- in th k in tr.
- Cm bin t tr bin thin.
- Cm bin t in.
134/191
Cm bin xc gic
Phn chnh ca cm bin l mt cch in trn c mt li dn in (hnh 16.11a)
c t di in p V. Li in gm hai h thng dy dn (X1, X2,...) v (Y1, Y2,...)
vung gc vi nhau to thnh nhng vung nh, mi vung nh u c mt in cc
c cch in vi dy dn ca li bao quanh n, cc in cc ny ni vi t thng
qua mch o dng. Mt trn ca h thng c ph cao su c pha cc ht dn in. Khi
c lc nn tc dng ln mt phn no ca tm cao su, khong cch gia cc ht dn
in phn ngn li, in tr gim xung, dng in tng ln (hnh 16.11b). To
ca vng c dng in tng ln s xc nh v tr ca lc tc dng v gi tr ca n xc
nh gi tr ca lc.
135/191
136/191
Cm bin o vn tc
Nguyn l o vn tc
Trong cng nghip, phn ln trng hp o vn tc l o tc quay ca my. an
ton cng nh ch lm vic ca my ph thuc rt ln vo tc quay. Trong trng
hp chuyn ng thng, vic o vn tc di cng thng c chuyn v o tc
quay. Bi vy, cc cm bin o vn tc gc ng vai tr quan trng trong vic o vn
tc.
o vn tc gc thng ng dng cc phng php sau y:
- S dng tc k vng kiu in t: nguyn l hot ng da trn hin tng cm
ng in t. Cm bin gm c hai phn: phn cm (ngun t thng) v phn ng (phn
c t thng i qua). Khi c chuyn ng tng i gia phn cm v phn ng, t thng
i qua phn ng bin thin, trong n xut hin sut in ng cm ng xc nh theo
cng thc:
Sut in ng ny t l vi vn tc cn o.
- S dng tc k vng loi xung: lm vic theo nguyn tc o tn s chuyn ng ca
phn t chuyn ng tun hon, v d chuyn ng quay. Cm bin loi ny thng c
mt a c m ho gn vi trc quay, chng hn gm cc phn trong sut xen k cc
phn khng trong sut. Cho chm sng chiu qua a n mt u thu quang, xung in
ly t u thu quang c tn s t l vi vn tc quay cn o.
137/191
Tc k in t
Tc k in t o vn tc gc
- Tc k dng mt chiu:
S cu to ca mt tc k dng mt chiu biu din trn hnh 18.1.
Trong :
l - chiu di dy dn.
138/191
v - vn tc di ca dy.
- vn tc gc ca dy.
r - bn knh quay ca dy.
Biu thc ca sut in ng xut hin trong mt dy:
(18.1)
Nguyn tc ni dy l ni thnh hai cm, trong mi cm cc dy mc ni tip vi nhau,
cn hai cm th mc ngc pha nhau.
Tc k dng xoay chiu
- My pht ng b:
S cu to ca mt tc k dng xoay chiu kiu my pht ng b biu din trn
hnh 18.2. Thc cht y l mt my pht in xoay chiu nh. Roto (phm cm) ca
my pht l mt nam chm hoc t hp ca nhiu nam chm nh. Phn ng gm cc
cun dy b tr cch u trn mt trong ca stato l ni cung cp sut in ng cm
ng hnh sin c bin t l vi tc quay ca roto.
(18.2)
Trong E=K1, ?=K2, K1 v K2 l cc thng s c trng cho my pht.
139/191
(18.3)
T biu thc (18.3), ta thy in p U khng phi l hm tuyn tnh ca tc quay .
iu kin s dng my pht nh mt cm bin vn tc l R>>Zi sao cho c th
coi U E.
in p u ra c chnh lu thnh in p mt chiu, in p ny khng ph thuc
chiu quay v hiu sut lc gim khi tn s thp. Mt khc, s c mt ca b lc lm
tng thi gian hi p ca cm bin.
- Xc nh bng cch o tn s ca sut in ng: phng php ny c u im l tn
hiu c th truyn i xa m s suy gim tn hiu khng nh hng ti chnh xc ca
php o.
- My pht khng ng b:
Cu to ca my pht khng ng b tng t nh ng c khng ng b hai pha (hnh
18.3).
140/191
141/191
N - s vng dy.
r - bn knh vng dy.
B - gi tr ca cm ng t.
v - tc dch chuyn ca vng dy.
l - tng chiu di ca dy.
Tc k loi ny o c dch chuyn vi mm vi nhy ~ 1V/m.s. Khi dch
chuyn ln hn (ti 0,5 m) ngi ta dng tc k c nam chm di ng (hnh 18.5).
Cm bin gm mt nam chm di chuyn dc trc ca hai cun dy qun ngc chiu
nhau v mc ni tip. Khi nam chm di chuyn, sut in ng xut hin trong tng
cun dy t l vi tc ca nam chm nhng ngc chiu nhau. Hai cun dy c
mc ni tip v qun ngc chiu nn nhn c sut in ng u ra khc khng.
142/191
Tc k xung
Tc k xung thng c cu to n gin, chc chn, chu ng tt trong mi trng
c hi, kh nng chng nhiu v chng suy gim tn hiu cao, d bin i tn hiu sang
dng s.
Tu thuc vo bn cht ca vt quay v du hiu m ho trn vt quay, ngi ta s dng
loi cm bin thch hp.
- Cm bin t tr bin thin: s dng khi vt quay l st t.
- Cm bin t in tr: s dng khi vt quay l mt hay nhiu nam chm nh.
- Cm bin quang cng vi ngun sng: s dng khi trn vt quay c cc l, ng vt,
mt phn x.
Tc k t tr bin thin
Cu to ca cm bin t tr bin thin gm mt cun dy c li st t chu tc ng ca
mt nam chm vnh cu t i din vi mt a quay lm bng vt liu st t trn
c kha rng. Khi a quay, t tr ca mch t bin thin mt cch tun hon lm cho t
thng qua cun dy bin thin, trong cun dy xut hin mt sut in ng cm ng c
tn s t l vi tc quay.
- S lng l trn a.
- Di thng ca u thu quang v ca mch in t.
o tc nh (~ 0,1 vng/pht) phi dng a c s lng l ln (500 - 1.000 l).
Trong trng hp o tc ln ( ~ 105 - 106 vng/pht) phi s dng a quay ch mt
l, khi tn s ngt ca mch in xc nh tc cc i c th o c.
145/191
Gia tc k p in
Cu to v nguyn l hot ng
Cu to chung ca gia tc k p in gm mt khi lng rung M v mt phn t p
in t trn gi cng, v ton b c t trong mt v hp kn.
Thng thng cn phi o gia tc theo hai hng dc theo trc nhy cm. Tu thuc vo
bn cht lc tc dng (nn, ko hoc ct) trong b cm bin phi c b phn c kh to
ng lc c hc t trc ln phn t p in m rng di o gia tc theo hai chiu.
Trn hnh 18.8 trnh by s cu to ca cc gia tc k p in kiu nn.
146/191
c trng ca cm bin
nhy c biu din bi biu thc:
Trong :
a - gia tc ca cm bin.
Q - in tch c to ra khi cm bin rung vi gia tc a.
S1 - nhy c ca h thng khi lng rung.
S2 - nhy in ca cm bin.
Gi tr ca S1 v S2 xc nh nh sau:
Trong :
d - hng s in mi.
c - cng ca phn t nhy cm.
147/191
Gia tc k p tr
Cu to chung ca mt gia tc k p tr gm mt tm mng n hi mt u gn vi
gi , mt u gn vi khi lng rung, trn c gn t 2 n 4 p trmc trong mt
mch cu Wheatstone. Di tc dng ca gia tc, tm n hi b un cong, gy nn bin
dng trong u o mt cch trc tip hoc gin tip qua b khuch i c.
Trn hnh 18.10 gii thiu s nguyn l ca mt cm bin gia tc p tr.
Suy ra:
Trong :
es - in p nui cu (10 - 15 V).
K - h s u o p tr.
148/191
R - in tr mt u o.
- nhy c S1 ca h thng c kh xc nh theo biu thc:
149/191
Cm bin o tc rung
S cm bin o tc rung trnh by trn hnh 18.11.
150/191
151/191
(20.1)
i vi cc cht lng, kh hoc hi (gi chung l cht lu), p sut l mt thng s quan
trng xc nh trng thi nhit ng hc ca chng. Trong cng nghip, vic o p sut
cht lu c ngha rt ln trong vic m bo an ton cho thit b cng nh gip cho
vic kim tra v iu khin hot ng ca my mc thit b c s dng cht lu.
Trong h n v quc t (SI) n v p sut l pascal (Pa): 1 Pa l p sut to bi mt
lc c ln bng 1N phn b ng u trn mt din tch 1m2 theo hng php tuyn.
n v Pa tng i nh nn trong cng nghip ngi ta cn dng n v p sut l bar
(1 bar = 105 Pa) v mt s n v khc.
Bng 20.1 trnh by cc n v o p sut v h s chuyn i gia chng.
Bng 20.1
n vp
pascal(Pa) bar(b)
sut
kg/cm 2 atmotsphe(atm)
mmH 2
O
mmHg
mbar
1Pascal
10-5
1,02.10-5 0,987.10-5
1 bar
10-5
1,02
0,987
1,02.104
750
103
1,02
0,986
104
735
9,80.102
1 kg/cm2 1,02.10-5
1 atm
0,987.10-5 0,987
1,02.104 1
1,033.104 760
1,013.103
152/191
1mmH2O 1,02.10-1
0,75.10-2 104
1,033.104
0,0735
0,098
760
0,0735
1,33
0,098
1,33
1mmHg
0,75.10-2
750
735
1mbar
10-2
103
9,80.102 1,013.103
Nguyn l o p sut
i vi cht lu khng chuyn ng, p sut cht lu l p sut tnh (pt):
(20.2)
Do vy o p sut cht lu thc cht l xc nh lc tc dng ln mt din tch thnh
bnh. i vi cht lu khng chuyn ng cha trong mt ng h t thng ng, p
sut tnh ti mt im M cch b mt t do mt khong (h) xc nh theo cng thc sau:
(20.3)
Trong :
p0 - p sut kh quyn.
- khi lng ring cht lu.
g- gia tc trng trng.
o p sut tnh c th tin hnh bng cc phng php sau:
- o p sut cht lu ly qua mt l c khoan trn thnh bnh nh cm bin thch hp.
- o trc tip bin dng ca thnh bnh do p sut gy nn.
Trong cch o th nht, phi s dng mt cm bin t st thnh bnh. Trong trng
hp ny, p sut cn o c cn bng vi p sut thu tnh do ct cht lng mu to
nn hoc tc ng ln mt vt trung gian c phn t nhy cm vi lc do p sut gy
ra. Khi s dng vt trung gian o p sut, cm bin thng trang b thm b phn
chuyn i in. sai s o nh, th tch cht ca knh dn v cm bin phi khng
ng k so vi th tch tng cng ca cht lu cn o p sut.
Trong cch o th hai, ngi ta gn ln thnh bnh cc cm bin o ng sut o bin
dng ca thnh bnh. Bin dng ny l hm ca p sut.
153/191
i vi cht lu chuyn ng, p sut cht lu (p) l tng p sut tnh (pt) v p sut
ng (p) :
(20.4)
p sut tnh tng ng vi p sut gy nn khi cht lng khng chuyn ng, c o
bng mt trong cc phng php trnh by trn. p sut ng do cht lu chuyn ng
gy nn v c gi tr t l vi bnh phng vn tc cht lu:
(20.5)
Trong l khi lng ring cht lu.
Khi dng chy va p vung gc vi mt mt phng, p sut ng chuyn thnh p sut
tnh, p sut tc dng ln mt phng l p sut tng. Do vy, p sut ng c o thng
qua o chnh lch gia p sut tng v p sut tnh. Thng thng vic o hiu (p - pt)
thc hin nh hai cm bin ni vi hai u ra ca mt ng Pitot, trong cm bin (1)
o p sut tng cn cm bin (2) o p sut tnh.
154/191
Trong :
g - gia tc trng trng.
m - trng lng ring ca cht lng lm vic.
- trng lng ring ca cht lng hoc kh cn o.
Mt khc t cn bng th tch ta c:
Suy ra:
Khi mc cht lng trong bnh ln thay i (h1 thay i), phao ca p k dch chuyn v
qua c cu lin kt lm quay kim ch th trn ng h o. Biu thc (20.6) l phng
trnh c tnh tnh ca p k vi sai kiu phao.
155/191
156/191
(20.8)
Vi:
Trong :
F - tit din ngoi ca chung.
dH - di chuyn ca chung.
dy - dch chuyn ca mc cht lng trong chung.
dx - dch chuyn ca mc cht lng ngoi chung.
f - din tch tit din thnh chung.
- din tch tit din trong ca bnh ln.
dh - chnh lch mc cht lng ngoi v trong chung.
f - din tch tit din trong ca chung.
Gii cc phng trnh trn ta c:
Ly tch phn gii hn t 0 n (p1 - p2) nhn c phng trnh c tnh tnh ca p k
vi sai kiu chung:
(20.9)
p k vi sai c chnh xc cao c th o c p sut thp v p sut chn khng.
157/191
Trong :
p - p sut.
Y - m un Young.
- h s poisson.
158/191
Hnh 20.6: L xo ng
i vi cc l xo ng thnh mng bin thin gc tm () di tc dng ca p sut (p)
xc nh bi cng thc:
(20.10)
Trong :
- h s poisson.
Y - m un Young.
159/191
R - bn knh cong.
h - b dy thnh ng.
a, b - cc bn trc ca tit din van.
, - cc h s ph thuc vo hnh dng tit din ngang ca ng.
x = Rh/a2- tham s chnh ca ng.
Lc thnh phn theo hng tip tuyn vi trc ng (ng thnh mng h/b = 0,6 - 0,7)
u t do xc nh theo theo biu thc:
(20.11)
Lc hng knh:
(20.12)
Trong s v cc h s ph thuc vo t s b/a.
Gi tr ca k1, k2 l hng s i vi mi l xo ng nn ta c th vit c biu thc xc
nh lc tng hp:
(20.13)
Vi
160/191
(20.14)
Trong :
h0 - chiu dy thnh ng xiphng.
161/191
n - s np lm vic.
- gc bt kn.
- h s poisson.
A0, A1, B0 - cc h s ph thuc Rng/Rtr, r/R+r.
Rng, Rtr - bn knh ngoi v bn knh trong ca xi phng.
r - bn knh cong ca np un.
Lc chiu trc tc dng ln y xc nh theo cng thc:
(20.15)
Mng
Mng dng o p sut c chia ra mng n hi v mng do.
Mng n hi c dng trn phng hoc c un np c ch to bng thp.
162/191
(20.16)
Mng un np c c tnh phi tuyn nh hn mng phng nn c th s dng vi
vng ln hn mng phng. vng ca tm mng un np xc nh theo cng thc:
(20.17)
Vi a, b l cc h s ph thuc hnh dng v b dy ca mng.
Khi o p sut nh ngi ta dng mng do hnh trn phng hoc un np, ch to t
vi cao su. Trong mt s trng hp ngi ta dng mng do c tm cng, khi tm
mng c kp cng gia hai tm kim loi.
(20.18)
Vi D l ng knh mng.
i vi mng do tm cng, lc di chuyn to nn tm mng xc nh bi biu thc:
(20.19)
Vi D l ng knh mng, d l dng knh a cng.
163/191
Cc b chuyn i in
Khi s dng cm bin o p sut bng phn t bin dng, chuyn i tn hiu c
trung gian thnh tn hiu in ngi ta dng cc b chuyn i. Theo cch chuyn i
ngi ta chia cc b chuyn i thnh hai loi:
- Bin i s dch chuyn ca phn t bin dng thnh tn hiu o. Cc chuyn i loi
ny thng dng l: cun cm, bin p vi sai, in dung, in tr...
- Bin i ng sut thnh tn hiu o. Cc b chuyn i l cc phn t p inhoc p
tr.
B bin i o p sut kiu in cm
Cu to ca b chuyn i kiu in cm biu din trn hnh 20.10. B chuyn i gm
tm st t ng gn trn mng (1) v nam chm in c li st (2) v cun dy (3).
(20.20)
Trong :
W - s vng dy ca cun dy.
164/191
(20.21)
o t cm L ngi ta dng cu o xoay chiu hoc mch cng hng LC.
B bin i kiu bin p vi sai
B bin i p sut kiu bin p vi sai (hnh 20.11) gm mt l xo vng (1) v phn t
bin i (2). Phn t bin i gm mt khung cch in trn qun cun s cp (7).
Cun th cp gm hai cun dy (4) v (5) qun ngc chiu nhau. Li thp di ng ni
vi l xo (1). u ra ca cun th cp ni vi in tr R1, cho php iu chnh gii hn
o trong phm vi 25%.
165/191
5) Li thp 6) Cun s cp
Nguyn l lm vic: dng in I1 chy trong cun s cp sinh ra t thng bin thin
trong hai na cun th cp, lm xut hin trong hai na cun dy ny cc sut in ng
cm ng e v e :
Trong M1
v M2 l h cm gia cun s cp v cc na cun th cp.
Hai na cun dy u ngc chiu nhau, do sut in ng trong cun th cp:
(20.22)
i vi phn t bin i chun c in tr ca ra R1 v R2 th in p ra ca b bin
i xc nh bi cng thc:
(20.23)
Gi tr h cm Mra ph thuc dch chuyn ca li thp:
(20.24)
166/191
(20.25)
Trong :
- hng s in mi ca cch in gia hai bn cc.
0 - khong cch gia cc in cc khi p sut bng 0.
- dch chuyn ca mng.
Hnh 20.12b l mt b bin i in dung kiu vi sai gm hai bn cc tnh (2) v (3) gn
vi cht in mi cng (4), kt hp vi mng (1) nm gia hai bn cc to thnh hai
t in C12 v C13. Khong trng gia cc bn cc v mng in y bi du silicon
(5).
Cc p sut p1 v p2 ca hai mi trng o tc ng ln mng, lm mng dch chuyn
gia hai bn cc tnh v to ra tn hiu im (cung cp bi ngun nui) t l vi p sut
gia hai mi trng:
167/191
(20.26)
bin i bin thin in dung C thnh tn hiu o lng, thng dng mch cu xoay
chiu hoc mch vng cng hng LC.
B cm bin kiu in dung o c p sut n 120 MPa, sai s (0,2 - 5)%.
168/191
Cm bin o lu lng
Lu lng v n v o
Lu lng cht lu l lng cht lu chy qua tit din ngang ca ng trong mt n v
thi gian. Tu theo n v tnh lng cht lu (theo th tch hoc khi lng) ngi ta
phn bit:
- Lu lng th tch (Q) tnh bng m3/s, m3/gi ...
- Lu lng khi (G) tnh bng kg/s, kg/gi ...
Lu lng trung bnh trong khong thi gian t = t2 - t1 xc nh bi biu thc:
(20.27)
Trong V, m l th tch v khi lng cht lu chy qua ng trong thi khong
gian kho st.
Lu lng tc thi xc nh theo cng thc:
(20.28)
o lu lng ngi ta dng cc lu lng k. Tu thuc vo tnh cht cht lu, yu
cu cng ngh, ngi ta s dng cc lu lng k khc nhau. Nguyn l hot ng ca
cc lu lng k da trn c s:
- m trc tip th tch cht lu chy qua cng t trong mt khong thi gian xc nh
t.
- o vn tc cht lu chy qua cng t khi lu lng l hm ca vn tc.
- o gim p qua tit din thu hp trn dng chy, lu lng l hm ph thuc
gim p.
Tn hiu o bin i trc tip thnh tn hiu in hoc nh b chuyn i in thch hp.
169/191
(20.29)
Trong :
qV - th tch cht lu chy qua cng t ng vi mt vng quay.
N1, N2 - tng s vng quay ca cng t ti thi im t1 v t2.
Thng thng th tch cht lu chy qua cng t c biu din di dng:
170/191
(20.30)
qc - h s cng t (th tch cht lu chy qua cng t ng vi mt n v ch th trn
cng t).
Nc1, Nc2 - s trn ch th cng t ti thi im t1 v t2.
Lu lng trung bnh:
(20.31)
Lu lng tc thi:
(20.32)
Vi
171/191
172/191
Trong :
k - h s t l ph thuc cu to cng t.
W- tc dng chy.
Lu lng th tch cht lu chy qua cng t:
(20.33)
Vi:
F - tit din dng chy.
n - tc quay ca tuabin (s vng quay trong mt giy).
Nu dng c cu m m tng s vng quay ca cng t trong mt khong thi gian
t t1 n t2 s nhn c th tch cht lng chy qua cng t:
Hay:
(20.34)
173/191
174/191
Trong :
p1, p2 - p sut tnh ti tit din Aa v B-B.
- t trng cht lu.
- h s tn tht thu lc.
m - t s thu hp ca mng ngn, m = F0/F1.
- h s thu hp dng chy, = F2 /F0 .
Khi :
175/191
Hay:
(20.35)
Vi
gi l h s lu lng.
T cc biu thc trn v F0 = d2/4, ta nhn c cng thc xc nh lu lng khi
(G) v lu lng th tch (Q) ca dng cht lu:
(20.36)
(20.37)
Trong trng hp mi trng cht lu chu nn, th khi p sut gim, cht lu gin n,
lm tng tc dng chy so vi khi khng chu nn, do phi a thm vo h s
hiu chnh ( < 1), khi cc phng trnh trn c dng:
(20.38)
176/191
(20.39)
y:
177/191
178/191
Trong :
P - trng lng phao.
h - chiu cao phn ngp trong cht lu ca phao.
S - tit din mt ct ngang ca phao.
- khi lng ring ca cht lu.
g - gia tc trng trng.
Trn s hnh 20.20c, s dng mt cm bin p sut vi sai dng mng (1) t st y
bnh cha. Mt mt ca mng cm bin chu p sut cht lu gy ra:
180/191
Trong phng php ny cm bin gm mt ngun pht tia (1) v b thu (2) t hai
pha ca bnh cha. Ngun pht thng l mt ngun bc x tia (ngun 60Co hoc
137
Cs), b thu l mt bung ion ho. ch pht hin mc ngng (hnh 20.21a),
ngun pht v b thu t i din nhau v tr ngang mc ngng cn pht hin, chm
tia ca ngun pht mnh v gn nh song song. Tu thuc vo mc cht lu (3) cao hn
hay thp hn mc ngng m chm tia n b thu s b suy gim hoc khng, b thu s
pht ra tn hiu tng ng vi cc trng thi so vi mc ngng.
ch o mc lin tc (hnh 20.21b), ngun pht (1) pht ra chm tia vi mt gc
m rng qut ln ton b chiu cao ca mc cht lu cn kim tra v b thu.
181/191
182/191
183/191
Tham gia ng gp
Ti liu: K THUT CM BIN
Bin tp bi: Khoa CNTT HSP KT Hng Yn
URL: http://voer.edu.vn/c/13775a37
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: LI NI U
Cc tc gi: Khoa CNTT HSP KT Hng Yn
URL: http://www.voer.edu.vn/m/823ba9f5
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: Khi nim v phn loi cm bin
Cc tc gi: Khoa CNTT HSP KT Hng Yn
URL: http://www.voer.edu.vn/m/13f5cb07
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: ng cong chun ca cm bin
Cc tc gi: Khoa CNTT HSP KT Hng Yn
URL: http://www.voer.edu.vn/m/2253b93a
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: Cc c trng c bn
Cc tc gi: Khoa CNTT HSP KT Hng Yn
URL: http://www.voer.edu.vn/m/502cfd18
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: Nguyn l chung ch to cm bin
Cc tc gi: Khoa CNTT HSP KT Hng Yn
URL: http://www.voer.edu.vn/m/7add6674
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: Mch o
Cc tc gi: Khoa CNTT HSP KT Hng Yn
URL: http://www.voer.edu.vn/m/9d60e1f9
184/191
185/191
186/191
187/191
URL: http://www.voer.edu.vn/m/62875188
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: ng sut k dy rung
Cc tc gi: Khoa CNTT HSP KT Hng Yn
URL: http://www.voer.edu.vn/m/c5f6d7a3
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: Nguyn l o lc
Cc tc gi: Khoa CNTT HSP KT Hng Yn
URL: http://www.voer.edu.vn/m/a038dcbf
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: Cm bin p in
Cc tc gi: Khoa CNTT HSP KT Hng Yn
URL: http://www.voer.edu.vn/m/2b14fb1b
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: Cm bin t gio
Cc tc gi: Khoa CNTT HSP KT Hng Yn
URL: http://www.voer.edu.vn/m/e930b9d0
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: Cm bin o lc da trn php o dch chuyn
Cc tc gi: Khoa CNTT HSP KT Hng Yn
URL: http://www.voer.edu.vn/m/3653014d
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: Cm bin xc gic
Cc tc gi: Khoa CNTT HSP KT Hng Yn
URL: http://www.voer.edu.vn/m/3f961e08
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: Khi nim c bn1
Cc tc gi: Khoa CNTT HSP KT Hng Yn
URL: http://www.voer.edu.vn/m/8816383a
188/191
189/191
190/191
191/191