Seminarski rad iz Logistike u saobraaju

Rukovanje materijalima i pakovanje

kao logistika aktivnost

Profesor: doc. dr. sc. Danislav Drakovi

Asistent: Samir Hrnji
.

Student: ajdin Zulfo S-30/15

Travnik 2016.g.

Sadraj
1. UVOD

2. RUKOVANJE MATERIJALOM (SIROVINE, PROIZVOD)

2.1. Podjela rukovanja materijalom 5

2.1.1. Runo rukovanje

2.1.2. Mehanizovano rukovanje

2.1.3. Automatizovano rukovanje 7

2.1.4. Kompjuterizovano rukovanje
2.2. Princip rukovanja materijalom
3. PAKOVANJE MATERIJALA
4. ZAKLJUAK

13

5. LITERATURA

14

1. UVOD
2

Rukovanje, kao logistika operacija se odvija u svim fazama logistikog procesa.

Moe se posmatrati u uem i irem smislu.
U uem smislu se odnosi na fiiki kontakt sa materijalima, poluproizvodima,
proizvodima. Rukuje se materijalima u ulaznoj logistici, poluproizvodima u unutranjoj
logistici i proizvodima u izlaznoj logistici [1].
Rukovanje se obavlja runo, mehaniki i automatski.
U irem smislu, odnosi se na aktivnosti fizikog kontakta sa materijalima, poluproizvodima,
proivodima, dokumentacijom, novcem i bezgotovinskim sredstvima plaanja i
informacijama [1].
Rukovanje dokumentima, novcem i informacijama se obavlja elektronskim putem.
Proizvod kao fiziko dobro zahtjeva da bude upakovan.
Pakovanje moe biti prvo ili drugo, a ima promotivnu ulogu i podstie prodaju.

2. RUKOVANJE MATERIJALOM (SIROVINE, PROIZVOD)

Obuhvata rukovanje materijalom u i oko skladita i u proizvodnom pogonu, to se esto, u
literaturi, moe sresti pod nazivom unutranji transport. Rukovanje materijalom je aktivnost
koja esto biva neprimjeena, zanemarena, od strane rukovodilaca preduzeem ili
rukovodilaca logistikom. To se deava uglavnom zbog toga to je rukovanje materijalom
vrsto vezano za proizvodnju. Paralelno, ili naizmjenino, se deavaju proizvodne operacije i
operacije rukovanja materijalom i zbog toga se rukovanje materijalom esto smatra sastavnim
dijelom proizvodnje, to ne bi trebalo biti sluaj [1].
Formalna definicija rukovanja materijalom, koja se javlja u mnogim stranim literaturnim
izvorima, glasi: Rukovanje materijalom je umijee i nauka, prenoenja pakovanja i
skladitenja materijala u bilo kom obliku(eng: ...the art and science ofmoving, packaging and
storing ofsubstances in any form) [2].
Problem sa rukovanjem materijalom je to ono ne izaziva direktne novane tokove, tako da je
teko mjeriti njegov doprinos uspjenosti neke firme, ali je oigledno da rukovanje
materijalom zahtjeva odreena novana sredstva (radna snaga, sredstva, prostor...). Poto se
ova sredstva izdvajaju ili jednom u nekom duem vremenskom periodu (nabavka transportnih
sredstava ili obezbjeenje prostora za prolazak tih sredstava) ili periodino (jednom mjeseno
za plate zaposlenih), ti trokovi se ne vezuju direktno za aktivnosti zbog kojih su trokovi
napravljeni, tako da su oni (trokovi) rijetko kada predmet neke analize ili optimizacije. Ovo
ima za posledicu da ti trokovi nisu pod kontrolom i uglavnom su mnogo vii nego to to
mora da bude. Poseban problem takvih trokova je to ne postoji gornja granica do koje oni
mogu da rastu teoretski, trokovi rukovanja materijalom mogu da pojedu cio profit
preduzea, pa ak i vie od toga.
U zavisnosti od industrijske grane, trokovi rukovanja materijalom uglavnom iznose od 30 do
70% trokova proizvodnje, tako da je oigledno da se mora eliminisati bilo kakva
neefikasnost u ovoj oblasti.
Najei indikatori loe organizovanog rukovanja materijalom su [2]:
transportne putanje su zaguene,
esto premjetanje materijala samo da bi se oslobodio prostor ili prolaz,
zastoji prilikom utovara i istovara (zastoji usljed neorganizovanosti i nepripremljenosti),
previe radnika na poslovima rukovanja materijalom,
nepostojanje gravitacionih tokova materijala (tamo gdje je to mogue izvesti),
nedovoljno iskoritenje kvalifikovane radne snage,
iscrpljivanje zaliha,
nedostatak standardizacije (sredstava, postupaka itd...),

2.1. Podjela rukovanja materijalom

Rukovanje materijalom se djeli na [3]:
4

runo,
mehanizovano,
automatizovano,
kompjuterizovano.
2.1.1. Runo rukovanje

Runo rukovanje materijalom je oblik koji treba izbjegavati uvijek kada je to mogue. Razlog
za to je potreba za velikim brojem radnika, a radna snaga moe da bude izuzetno skupa. Pored
ovoga, runo rukovanje materijalom treba izbjegavati i zbog male propusne moi (kapaciteta),
odnosno, male brzine transporta. U sluaju postojanja visokog skladita, runim postupkom
rukovanja je teko iskoristiti vie dijelove skladinog prostora [4-a].
U opremu za runo rukovanje materijalom i robom spadaju:
runa kolica,
runi viljukar,
konvejeri (roleri) spadaju i u mehanizovane postupke rukovanja materijalom,
razni klizai,
oblice i valjci itd.

Slika 1. Runa kolica [4-a]

2.1.2. Mehanizovano rukovanje

Mehanizovano rukovanje materijalom je oblik koji se najee sree. I dalje zahtjeva
manuelni rad, ali ne za noenje tereta, ve za upravljanje ureajima koji obavljaju taj posao. U
ovom obliku rukovanja meterijalom, najee se sreu [4-a]:
viljukari,
vune linije,
traktori traileri,
konvejeri i
kranovi.

Slika 2. Viljukar [4-a]

2.1.3. Automatizovano rukovanje

Karakteristike [4-a]:
Manje direktnog rada,
Bri, sigurniji i taniji rad nego kod mehanizovanog rukovanja.
Nedostatci:
visoke investicije,
sloen razvoj i primjena.
Visokoregalna automatizovana skladita obuhvataju:
skladine police,
oprema za skladitenje,
ulaz/izlaz sistem,
upravljako - kontrolni sistem.
2.1.4. Kompjuterizovano rukovanje
Raunar upravlja opremom za kretanje (utovar, prenos) i skladitenje (istovar/odlaganje).
Koriste se tzv. AGV (automated guided vehicles) [4-a].
2.2. Princip rukovanja materijalom
Princip planiranja
Planiranje svih aktivnosti rukovanja i skladitenja u cilju postizanja maksimalne ukupne
radne efikasnosti.
Sistemski princip
Integrisanje mnogih aktivnosti rukovanja u koordinatni sistem operacija koje obuhvataju
dobavljanje, prijem, zalihe, proizvodnju, pregled, pakovanje, skladitenje, utovar, transport,
istovar, korisnike itd.
Princip tokova materijala
Obezbjeenje redoslijeda operacija i raspored (layout) opreme koji optimizuju tokove
materijala.
Princip uproavanja
Uproavanje rukovanja materijalom redukovanjem, eliminisanjem, ili kombinovanjem
nepotrebnih kretanja materijala ili opreme.

Princip gravitacije
Koritenje gravitacije za kretanje materijala kad god je to mogue [2].
7

Princip iskorienja prostora

Optimizovanje koritenja zapreminskog prostorazgrada skladita [2].
Princip jedinine veliine
Poveanje koliine, veliine ili mase jedininog optereenja ili intenziteta njegovog toka.
Princip mehanizacije
Mehanizovanje operacija rukovanja materijalom kad god je to mogue [2].
Princip automatizacije
Koritenje automatizacije operacija proizvodnje, rukovanja i skladitenja kad god je to
Mogue [2].
Princip izbora opreme
Pri izboru opreme za rukovanje materijalom razmatrati sve aspekte rukovanja, kretanja i
metoda koje se koriste [2].
Princip standardizacije
Standardizovanje metoda rukovanja materijalom, kao i vrste i veliine opreme za rukovanje
[2].
Princip adaptivnosti
Koritenje metoda i opreme koje se prilagoavalu irokom spektru zadataka i aplikacija,
osim tamo gde je zahtjevana oprema specifine namjene [2].
Princip mrtvog tereta i praznih hodova / kretanja
Smanjenje odnosa mrtvog tereta i praznih hodova prema maksimalnom optereenju i
Tokovima [2].
Princip iskorienja
Planiranje opimalnog iskoritenja opreme i radne snage za rukovanje materijalom [2].
Princip odravanja
Planiranje preventivnog odravanja i planskih opravki za rukovanje materijalom [2].
Princip modernizacije
Zamjena zastajrelih metoda i opreme za rukovanje kada efikasnije metode ili oprema mogu
da unaprijede operacije rukovanja [2].

3. PAKOVANJE MATERIJALA
Unisys, amerika firma koja se bavi, izmeu ostalog, i proizvodnjom elektronskih ureaja,
sprovela je analizu oteenja elektronskih ureaja prilikom transporta. Prvobitna procena
broja koliko puta svaki paket bude premjeten s jednog mjesta na drugo, od zavretka procesa
proizvodnje dok ne stigne do kupca, je bila negde oko 10 do 15 puta. Analizom cjelokupnog
procesa transporta dolo se do slijedeih podataka [4-b]:
ukoliko se alje mali paket, broj premjetanja prosjeno iznosi 44,
ukoliko se radi o velikim paketima koji se alju na odredita unutar drave (SAD), broj
premjetanja proseno iznosi 78 i
ukoliko se radi o velikim paketima koji se alju na odredita izvan drave, broj premjetanja
prosjeno iznosi 91.
Ovaj primjer se odnosi na vrijeme s poetka 90 godina prolog vijeka. U meuvremenu se
mnogo uradilo na sniavanju trokova manipulacije, kao i trokova koji nastaju usljed
oteenja robe tokom transporta, tako da su te vrijednosti sada znaajno smanjene (u
razvijenim zemljama, dok podatak za nau zemlju ne postoji).
Primjer odlino ilustruje koliko neka poiljka ima mogunosti za oteenje, poto svaka
manipulacija sa sobom nosi i odreenu vjerovatnou oteenja. Oigledno je da svaka poiljka
mora imati kvalitetno pakovanje koje e je zatititi od oteenja tokom transporta. Ali,
pakovanje nije jedina funkcija da zatiti robu od oteenja prilikom transporta [4-b].
Funkcije pakovanja su mnogobrojne i stoga su podjeljene u etiri grupe:
prozvodna funkcija,
marketing funkcija,
upotrebna funkcija i
logistika funkcija.
Proizvodna funkcija pakovanja se ogleda u situaciji kada dobavlja dostavlja poluproizvod
nekoj proizvodnoj firmi, upakovan zajedno sa svim ostalim elementima potrebnim za
ugradnju tog poluprozvoda u neki finalni proizvod. Ovo znai da proizvodna firma ne mora
da planira nabavku tih dodatnih elemenata, veu jednom paketu dobija sve to je potrebno.
Slina je situacija kada se sa dobavljaem dogovori isporuka za unaprijed definisanu seriju
proizvoda (npr. Serija od 20 komada nekog prozvoda i za nju se dobija jedan paket sa 20
kompleta poluproizvoda i elemenata za njihovu ugradnju) [4-b].
Marketinku funkciju pakovanje posjeduje zahvaljujui mogunosti komunikacije sa kupcem.
Poznata je izjava da ambalaa prodaje proizvod. Normalno je da ambalaa nije toliko mono
sredstvo pridobijanja kupaca (mora postojati kvalitetan proizvod), ali je dokazano da e
kupac, ako treba da se odlui izmeu dva proizvoda podjednakog kvaliteta, odluie se sa
lepe upakovan proizvod.
Pakovanje prozvoda u odreenu ambalau, koja moe biti kasnije iskoritena i za neke druge
namjene predstavlja sutinu upotrebne funkcije pakovanja. U koliko firma koja proizvodi
9

praak za pranje vea, upakuje taj praak u lijepo dizajniranu plastinu kanticu, koja se moe
kasnije koristiti za bilo koju namjenu, kupci e se prije odluiti za taj praak nego za praak
konkurentskog preduzea (podrazumijeva se da su kvalitet i cijena ova dva praka priblini).
Logistika funkcija pakovanja se ogleda u sljedeim zadacima pakovanja [4-b]:
zatita proizvoda od rasipanja (teni, prakasti ili rasuti sadraj),
zatita proizvoda od uticaja okoline (vlaga, temperatura, ultraljubiasto zraenje...),
zatita okoline od sadraja pakovanja (ukoliko se radi o agresivnom sadraju),
omoguavanje i olakavanje skladitenja (slaganje pakovanja jedno na drugo),
omoguavanje i olakavanje transporta,
omoguavanje i olakavanje manipulacije,
zatita proizvoda od krae i
pruanje informacija o sadraju pakovanja.
Modularni sistem pakovanja je nastao iz jednostavne potrebe da se bolje iskoristi prostor, bilo
da se radi o skladinom prostoru ili o prostoru u transportnom sredstvu. Meutim, da bi
modularni sistem zaivio, bilo je potrebno prvo odrediti jedinstvenu (optimalnu ili idealnu?)
veliinu jednog modula, kao i veliinu pakovanja u koje treba sloiti takve module, a zatim i
standardizovati te veliine, odnosno, nametnuti privrednim organizacijama obavezu koritenja
tih veliina. Analizom se dolo do podatka da je optimalna osnovica modula 400 x 600 mm,
dok visina modula zavisi od konkretnih potreba. Sa ovom osnovicom modula je mogue
popuniti bilo koju standardnu paletu koja se danas koristi (800 x 1200mm; 800 x 1000mm i
1000 x 1200mm). Za visinu palete zajedno sa robom, preporuuje se 1050 mm ili 1600 do
1950 mm (ovo zavisi od robe koja se pakuje na paletu). I jedna i druga preporuka ukljuuju
visinu palete od 100 mm.

10

Slika 3. Faktori koji utiu na pakovanje[4-b]

11

Slika 4. Nain slaganja palete [4-b]

12

Mogua fizika oteenja nastaju od [3]:

Vibracija,
Udara/sudara/dodira,
Proboda/buenja,
Pritiskanja/sabijanja,
I/ili njihovih kombinacija.
Pakovanje se sprovodi i zbog uticaja okoline kao to su [3]:
Temperatura,
Vlaga,
Strane materije,
koji treba da su pod kontrolom u logistikom sistemu.
Slaganje kartona na palete se izvodi na vie naina [3]:
blok raspored,
cigla raspored,
redni raspored,
zupasti raspored.
Da bi se jedna transportna ambalaa smatrala kontejnerom, treba da ispunjava sljedee uslove:
da se moe upotrebiti vie puta, odnosno da ima trajni karakter,
da je specijalno izraena i namjenjena da olaka prenos robe u jednom ili razliitim
transportnim sredstvima,
da je tako konstruisana da omoguava lako rukovanje i pretovar,
da se lako moe puniti i prazniti,
da joj je unutranja zapremina najmanje 1 m3,
da je tako konstruisana da se dobro zatvara i prua potpunu zatitu proizvoda.

13

4. ZAKLJUAK
Rukovanje kao logistika aktivnost je prisutna u nabavci, skladitenju, upravljanju
zalihama, transportu, proizvodnji i isporuci.
Princip rukovanja se odnosi na definisanje potreba, ciljeva, izvrenja i specifikacija
metoda i naina rukovanja materijalima. Neplanski pristup rukovanju materijalima bi
doveo do nejasnih zadataka i ciljeva, to bi rezultiralo neefikasnim poslovanjem.
Pakovanje podstie prodaju, posebno proizvoda koji se kupuju sa stanovita
emocionalnih motiva i prodaju samouslunim oblicima prodaje.
Modifikacija u pakovanju produuje ivotni vijek proizvoda. Pakovanje se titi zakonski.

14

5. LITERATURA
1. Benjanin, M., Marketing logistika ,Megatrend. Beograd. 2002.
2. Regodi D., Logistika, Univerzitet Singidunum, Beograd, 2011.
3. Vasiljevi, M., "Logistika u saobraaju Skripta", Saobraajni fakultet, Doboj, 2008.
4. a) http://www.iim.ftn.uns.ac.rs
b) http://www.fsb.unizg.hr

15