Professional Documents
Culture Documents
გენდერი და სამართალი: საქართველოს კანონმდებლობის გენდერული ანალიზი
გენდერი და სამართალი: საქართველოს კანონმდებლობის გენდერული ანალიზი
saqarTvelos kanonmdeblobis
genderuli analizi
kvlevis avtorebi:
sarCevi
winasityvaoba ............................................................................................... 5
Sesavali ............................................................................................................. 7
winamdebare kvleva momzadebulia aRmosavleT-dasavleTis marTvis institutis (EWMI) programis kanonis uzenaesobis mxardaWera
saqarTveloSi (PROLoG) proeqtis genderuli samarTlianoba xelmisawvdomi marTlmsajulebisTvis farglebSi.
proeqti ganxorcielda, arasamTavrobo organizaciis partnioroba adamianis uflebebisTvis (PHR) mier.
ana arganaSvili
I. feministuri samarTlis Teoriebi ....................................... 19
garekanis dizaini: be
beqa
qa be
beri
riiZe
damkabadonebeli: gi
givi
vi xara
xarau
ulii
redaqtori: na
naTia
Tia menab
menabde
de
e
Targmani: qeTev
qeTevan
an
n xizaniSvil
xizaniS
xizaniSvili
vilii
es kvleva ganxorcielda amerikeli xalxis daxmarebiT aSS saerTaSoriso ganviTarebis saagentos (USAID) saSualebiT. angariSis
Sinaarsze pasuxismgebloba ekisreba organizacias partnioroba
adamianis uflebebisTvis. dokumenti ar asaxavs USAID-is an aSS
mTavrobis an aRmosavleT-dasavleTis marTvis institutis (EWMI)
mosazrebebs.
ana abaSiZe
VI. saojaxo samarTali ............................................................................... 84
ana arganaSvili
partnioroba adamianis uflebebisTvis (PHR), 2016
http://www.phr.ge/
wi na sity va o ba
ana arganaSvili
VIII. seqsualuri Seviwroeba .............................................................. 155
ana arganaSvili
IX. ojaxSi Zaladobis aRkveTis samoqalaqoadministraciuli samarTlebrivi meqanizmebi ............ 172
nana goCiaSvili
X. Tvisebrivi kvleva .............................................................................. 193
hainrih biolis fondis samxreT kavkasiis regionuli biurosTvis didi pativi iyo, gveTanamSromla aRmosavleT-dasavleTis marTvis institutTan (EWMI) mis mier inicirebuli kanonis uzenaesobis
mxardaWeris (PROLOG konsultirebaSi, programisaTvis genderuli
ganzomilebis dasamateblad. Cven Tavidanve didi enTuziazmiT CaverTeT winamdebare gamocemis koncefciis ganviTarebasa da dagegmvaSi. am saqmianobam Tavad biolis fondis genderuli demokratiis
programaSic gaaCina axali impulsebi da aqcentebi.
yvela adamiani dabadebiT Tavisufalia da kanonis winaSe Tanasworia ganurCevlad rasisa, kanis ferisa, enisa, sqesisa, religiisa,
politikuri da sxva Sexedulebebisa, erovnuli, eTnikuri da socialuri kuTvnilebisa, warmoSobisa, qonebrivi da wodebrivi mdgomareobisa, sacxovrebeli adgilisa,- saqarTvelos konstituciis
meToTxmete muxlis msgavs postulats, romelic Tavis mxriv adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracias eyrdnoba, mraval Tanamedrove Teoriasa da sakanonmdeblo aqtSi SevxvdebiT. magram Tanamedrove realoba sxvagvaria: kanoni xSirad ar aris neitraluri.
SesaZloa, formalurad is yvelas erTnairad miemarTebodes, magram ar qmnides gansxvavebul mdgomareobaSi myofi adamianebisTvis
Tanaswori ganviTarebisa Tu sajaro sikeTeze Tanaswori wvdomis
SesaZleblobas. maT Soris aris qalTa sakiTxic.
1. sityva Tqmuli k. miqelaZis mier 20 marts qalTa sazogado krebaze q.
quTaisSi; ix. melaSvili, TamTa (2013), kato miqelaZe: qarTuli feminizmis ucnobi istoriebi, gv. 29.
piuri koncefcia - romlis mixedviTac mweral qals sWirdeba sakuTari oTaxi da Semosavali, raTa literaturaSi mkafiod ismodes
misi xma - dResac aqtualuria. ocdameerTe saukuneSi qalis avtonomiurobis xarisxs - misi sakuTari oTaxis kedlebis simkvidres da
materialur keTildReobas - swored genderulad samarTliani kanonebi da marTlmsajuleba unda gansazRvravdes.
gamomcemlebi vimedovnebT, rom kvlevis genderi da samarTali: saqarTvelos kanonmdeblobis feministuri analizi saSualebiT saqarTvelos kanonmdeblobaSi gamovlenili xarvezebisa da
marTlmsajulebis problemebis gadasalaxad SemoTavazebuli rekomendaciebi qarTveli kanonmdeblebisa da iuristebis yuradRebas miipyrobs. universitetebis iuridiuli fakultetebis studentebisaTvis ki - sqesis ganurCevlad - is unda gaxdes maTi profesiuli ganaTlebis gamravalferovnebis axali SesaZlebloba da
STagonebac, rogorc axali samecniero kvlevebisaTvis samarTalSi, ise Tanasworobis mosapoveblad.
nino leJava
hainrih biolis fondis
samxreT kavkasiis regionuli biuros direqtori
Se sa va li
miznebi
winamdebare kvleva aris Tanamedrove qarTuli samarTlis
genderul WrilSi gaanalizebis pirveli kompleqsuri mcdeloba.
masSi warmodgenilia rogorc samoqalaqo, aseve sisxlis samarTlisa da administraciuli kanonmdeblobis araerTi aqtualuri da
problemuri sakiTxi. calkea ganxiluli marTlmsajulebis xelmisawvdomobis Tema lbt, SezRuduli SesaZleblobis mqone da eTnikuri/religiuri umciresobis warmomadgeneli qalebisaTvis.
kvlevis mizania, Seafasos, ramdenad Tanaswor pirobebSi ayenebs kanonmdebloba da Sesabamisi praqtika qalsa da mamakacs konkretul sferoebSi; gamoavlinos is ZiriTadi xarvezebi da garemoebebi, romlebic qmnian barierebs marTlmsajulebaze qalTa Tanabari xelmisawvdomobis da qalTa uflebebis dacvisTvis.
kvleva exeba rogorc sisxlis, aseve samoqalaqo samarTlis
sferoebs da moicavs Sesabamisi materialuri da saproceso sakanonmdeblo normebis, aseve sasamarTlo praqtikis analizs.
aqtualuroba
miuxedavad imisa, rom qarTuli kanonmdebloba, umeteswilad,
genderulad neitraluria, kvlevis mixedviT, praqtikaSi misi gamoyenebis Sedegebi gansxvavebulad aisaxeba qalsa da mamakacze da,
rogorc wesi, araproporciulad azianebs qals. warmodgenili analizi da magaliTebi cxadyofs, rom genderulad neitraluri samarTali, bevr SemTxvevaSi, gansakuTrebiT tradiciul, konservatorul qveyanaSi, niSnavs genderulad gulgril samarTals.
erTi mxriv, kvleva aCvenebs, rom sakanonmdeblo da marTlmsajulebis ganxorcielebis procesSi qalTa gamocdilebisa da genderuli Taviseburebebis sistemuri ugulebelyofa xdeba, xolo,
meore mxriv, naTelia, rom genderuli stereotipebi da mikerZoeba gavlenas axdens samarTalSemoqmedebisa da samarTalwarmoebis
procesebze.
axali demokratiis qveynisTvis, rogoric saqarTveloa, aseTi
suraTi albaT logikuricaa.
evropasa da aSS-Si samarTlis mecnierebma da praqtikosebma
adamianis uflebaTa samarTlis ganviTarebis mxolod gviandel
etapze daiwyes genderul WrilSi kanonmdeblobisa da marTlmsa-
julebis procesis Sefaseba, rasac xeli Seuwyo feministuri diskursis ganviTarebam da sxvadasxva jgufis brZolam qalTa TanasworobisaTvis rogorc ojaxSi, ise sazogadoebriv asparezze.
qalis uflebebis TvalsazrisiT, sisxlis samarTali axali gamowvevebis winaSe dadga gasuli saukunis 90-ian wlebSi ruandisa da
yofili iugoslaviis SeiaraRebuli konfliqtebis dros qalebze
ganxorcielebuli seqsualuri Zaladobis arnaxuli masStabebis
gamo, ramac am dargSi arsebuli tradiciuli midgomebis gadaxedvis saWiroeba warmoSva.
samarTlebrivi standartebis genderuli reviziis es procesebi me-20 saukunis Suaxanebidan, gansakuTrebiT ki bolo ocwleulSi, intensiurad mimdinareobda. ukanasknel periodamde
saqarTvelo am procesebisagan Zalian distancirebuli iyo. Sedegad, qarTuli kanonmdebloba xSirad Seusabamoa saerTaSoriso
standartebTan da, aSkarad, CamorCeba progresul saerTaSoriso
praqtikas. nawilobriv, bundovani kanonmdebloba, nawilobriv, sakanonmdeblo vakuumi Tu sxva garemoebebi sasamarTlo praqtikis
araswor ganviTarebas ganapirobebs.
Sesabamisad, arc aris gasakviri, rom genderulad sensitiuri
marTlmsajulebis idea saqarTvelosTvis jer kidev novaciaa.
amitomac, kanonmdeblobisa da praqtikis genderuli analizis winamdebare mcdeloba da aRniSnuli mimarTulebiT diskusiis
xelSewyoba gansakuTrebiT aqtualuri da mniSvnelovania mocemul etapze qarTuli samarTlis ganviTarebisTvis.
miuxedavad imisa, rom qalisa da mamakacis Tanasworobis principi aRiarebulia saqarTvelos konstituciiTa da kanonebiT, kanonmdebloba saWiroebs fundamentur gadaxedvas rogorc materialur, ise procesualur nawilSi, raTa uzrunvelyofil iqnes
realuri Tanasworoba normatiuli da praqtikuli TvalsazrisiT.
saqarTvelos kanonmdebloba, rogorc sisxlis, aseve samoqalaqo samarTlis mimarTulebiT, materialuri da saproceso
normebi, efuZneba da ganamtkicebs patriarqalur sazogadoebaSi
uxvad arsebul stereotipebs. Sedegad, nacvlad imisa, rom kanonmdeblobam da praqtikam xeli Seuwyos stereotipebis TandaTanobiT Canacvlebas Tanasworobisa da Tavisuflebis ideiT, zogjer
moqmedi sistema, praqtikulad, seqsualuri Zaladobis, genderuli
niSniT diskriminaciisa da uTanasworobis legalizacias da waxalisebasac ki uwyobs xels.
10
meTodologia
winamdebare kvleva warmoadgens saqarTvelos kanonmdeblobis
sxvadasxva dargSi winaswar SerCeuli im sakiTxebis analizs, romlebic, mkvlevarTa azriT, gansakuTrebiT problemuria genderul
WrilSi. kvleva dafuZnebulia am sakiTxebis maregulirebeli erovnuli kanonmdeblobis momoxilvaze. aRniSnuli moicavs rogorc
sakuTriv kanonmdeblobis Sesabamisi muxlebis normatiuli Sinaarsis Seswavlasa da Sefasebas, aseve mis Sedarebas saerTaSoriso
samarTliTa da feministuri midgomebiT damkvidrebul standartebTan da saukeTeso praqtikasTan. Sedarebisas ZiriTadi aqcenti gakeTebulia Tanamedrove feministur Teoriebze, romlebmac
ganapiroba samarTlebrivi midgomebisa da normebis mniSvnelovani
transformacia genderuli samarTlianobis damkvidrebis mizniT.
mniSvnelovania, rom kvleva efuZneba ara marto materialuri,
aramed saproceso kanonmdeblobis analizs. Tumca am ukanasknelis
srulyofili Sefaseba SeuZlebelia praqtikaSi misi gamoyenebis
monitoringis gareSe, rac Sesabamis sasamarTlo procesebze uSualod daswrebas moiTxovs. aRniSnuli ar ganxorcielebula, vinaidan is scdeboda kvlevis farglebs; Sesabamisad, saproceso normebis warmodgenili analizi ar aris srulyofili da mniSvnelovania
am mimarTulebiT muSaobis gagrZeleba.
kanonmdeblobis garda, kvleva efuZneba saqarTvelos sasamarTloebis mier gamotanili ramdenime aTeuli gadawyvetilebis analizs. isini SeirCa SemTxveviTi principiT; amitom kvlevas ara aqvs
pretenzia praqtikis srulyofil Seswavlasa da analizze. mkvlevrebi ar yofilan winaswar mkacrad SezRuduli gadawyvetilebebis
miRebis periodiT an instanciurobis kriteriumiT. gamoyenebulia
rogorc pirveli instanciis, aseve uzenaesi sasamarTlos mier miRebuli sxvadasxva gadawyvetileba. Sesabamisad, miTiTebul gadawyvetilebebs kvlevaSi mxolod sailustracio mniSvneloba aqvs.
kvlevaSi aseve gamoyenebulia specialurad am publikaciis
miznebisTvis organizebuli fokus-jgufebis Sexvedrebisa da dargis specialistebTan da marTlmsajulebis procesSi monawile pirebTan Catarebuli individualuri interviuebis masalebi.
11
kvlevis dros mkvlevarTa jgufi waawyda garkveul siZneleebs. erT-erTi seriozuli dabrkoleba, romelic mas Seeqmna, iyo
sasamarTlo gadawyvetilebebis daStrixva (personaluri monacemebis dacvis mizniT), rac, faqtobrivad, SeuZlebels xdida davis
monawile pirebisa da CarTuli mxareebis sqesis identificirebas
da, Sesabamisad, arTulebda gadawyvetilebebis genderul analizs.
mkvlevarTa jgufma gasaanalizebeli gadawyvetilebebis farglebSi
mosarCeleebis, mopasuxeebisa da sxva mesame pirebis sqesis identificirebis mizniT mimarTa Tbilisis saqalaqo sasamarTlos, magram,
rogorc am uwyebis pasuxidan irkveva, amgvari monacemebi sasamarTlos mier ar muSavdeba da SeuZlebelia maTi miwodeba dainteresebuli pirisTvis.34 miuxedavad amisa, mkvlevarTa jgufma SeimuSava
aRniSnuli barieris gadalaxvis strategia da SerCeul saqmeebSi
sqesis identificireba moxda sxvadasxva mimaniSnebeli maxasiaTeblis meSveobiT (magaliTad, mowmeebis mier micemul CvenebaSi gamoikveTa sqesis aRmniSvneli sityva qalbatoni/qali; saqmeSi figurirebda orsulobisa da dekretuli Svebulebis garemoeba da a.S.).
gadawyvetilebebis daStrixvis problema gansakuTrebul sirTuleebs qmnis genderuli niSniT diskriminaciasTan dakavSirebul saqmeebze arsebuli sasamarTlo praqtikis analizis dros.
vinaidan kvlevis ganxorcielebis etapze (2016 wlis ivlisi) ar arsebobda arc erTi gadawyvetileba, romelSic sasamarTlos dadgenili eqneboda genderuli niSniT diskriminacia (diskriminaciis
yvela formis aRmofxvris Sesaxeb kanonis safuZvelze), mkvlevarTa jgufs dasWirda genderuli diskriminaciis Sesaxeb gadawyvetilebebis moZiebis alternatiuli strategiis SemuSaveba.
ZiriTadi mignebebi
tiureba. (gaukuRmarTebuli formiT kontaqtSi ki igulisxmeba muxli 138). aRniSnuli standarti ewinaaRmdegeba saerTaSoriso samarTalis normebs da sasamarTlo praqtikas.
-
saqarTvelos kanonmdeblobis Tanaxmad, qmedeba gaupatiurebis Semadgenlobas ar iZleva Tu Zaladobas, Zaladobis muqaras an dazaralebulis umweo mdgomareobas Tan ar axlavs
sqesobrivi kavSiri. qalTa mimarT Zaladobis kanonmdeblobis Taobaze gaeros mier SemuSavebuli gzamkvlevis Tanaxmad,
gaupatiurebis dros Zaladoba an Zaladobis muqara unda ganisazRvros, rogorc danaSaulis damamZimebeli garemoeba da
ara rogorc gaupatiurebis Semadgeneli nawili.
saerTaSoriso samarTlisa da feministuri midgomebis Tanaxmad, msxverplis Tanxmobis ararseboba seqsualur kontaqtze sakmarisia imisTvis, rom qmedeba dakvalificirdes
gaupatiurebad. miuxedavad amisa, ssk-s gaupatiurebis muxli msxverplis Tanxmobis elements saerTod ar moicavs.
mxolod da mxolod msxverplis Tanxmobis ararseboba seqsualur kontaqtze, Tu amasTanave qmedebis Cadenis dros
ar arsebobs Zaladoba, Zaladobis muqara an dazaralebulis umweobis gamoyeneba, ssk-s mixedviT, ar iZleva gaupatiurebis Semadgenlobas.
ssk-s Tanaxmad, pornografiasTan dakavSirebuli qmedebebis dasjadad gamocxadeba emsaxureba sazogadoebrivi zneobis da ara masSi monawile/gamoxatul pirTa uflebebisa
da interesebis dacvas, rac ewinaaRmdegeba feministur da
adamianis uflebaTa samarTlis xedvas am sakiTxze.
saqarTvelos sisxlis samarTlis kanonmdebloba mTeli rigi mimarTulebebiT ar aris SesabamisobaSi stambolis konvenciasTan, rac qalTa uflebebis dacvisa da pativiscemis
standarts mniSvnelovnad amcirebs praqtikaSic.
qalTa uflebebis msgavsad, qarTuli kanonmdebloba saTanadod ar icavs bavSvTa interesebsac mTeli rigi mimarTulebebiT. sakanonmdeblo baza ar aZlevs mosamarTles
SesaZleblobas, bavSvis WeSmariti interesis gaTvaliswinebiT, orive mSoblis sacxovrebeli adgili gansazRvros
bavSvis sacxovrebel adgilad. aseve, kanonmdeblobaSi
12
13
cxadad ar aris mocemuli, rom Zaladobrivi faqtebi aucileblad unda iyos gaTvaliswinebuli saojaxo davebis ganxilvis dros. kanonSi. viwrod aris ganmartebuli im pirTa
wre, romlebsac ufleba miecemaT moiTxovon sarCo yofili
meuRlisgan. am mizniT gaTvaliswinebuli iyos sxva qveynebis gamocdileba da principebi. alimentis samarTlebrivi
Sinaarsi ganisazRvreba mxolod fuladi saxsrebiT, rac metad SemzRudveli ganmartebaa.
Zaladobis msxverpli qalis sindromi, yvela SesaZlo SemTxvevaSi, mxedvelobaSi iyos miRebuli qmedebis aucilebel
mogeriebad kvalifikaciisTvis. Zaladobis msxverpli qalis
sindromi yvela SemTxvevaSi ganixilebodes, rogorc pasuxismgeblobis Semamsubuqebeli garemoeba.
femicidis/ojaxuri danaSaulis/genderuli danaSaulis Cadena samsaxurebrivi saStato iaraRiT unda ganisazRvros, rogor
damamZimebeli garemoeba ssk 109-e da 117-e muxlebSi
saqarTvelos sasamarTlo sistemaSi Seiqmnas samuSao jgufebi, romlebic Tavad Seiswavlian da daadgenen genderuli
mikerZoebulobis tendenciebs, SeimuSaveben genderuli stereotipebis minimalizebis strategias da procesSi genderuli mikerZoebulobisgan mosamarTleTa dacvis saSualebebs;
ganxorcieldes sakanondeblo cvlilebebi, raTa sasamarTlos hqondes SesaZlebloba bavSvis WeSmariti interesis gaTvaliswinebiT, orive mSoblis sacxovrebeli adgili gansazRvros bavSvis sacxovrebel adgilad
14
gaupatiurebis definicia unda gadaixedos da movides SesabamisobaSi saerTaSoriso samarTalTan, maT Soris, calke
gamoiyos gaupatiurebis Cadena intimur urTierTobasa da
qorwinebaSi.
pornografiasTan dakavSirebiT saqarTvelos kanonmdeblobis mizani unda Seicvalos, amosavali wertili unda iyos
pornografiis ganxilva qalTa seqsualuri obieqtivizaciis
konteqstSi da pornografiaSi monawile qalTaTvis mavne Sedegebis aRmofxvra.
aseve, pornografia, romelic qals warmoaCens daqvemdebarebul subieqtad, ganisazRvros, rogorc sqesis niSniT diskriminaciis forma anti diskriminaciuli kanonmdeblobis
Tanaxmad;
saqarTvelos sisxlis samarTlis kanonmdebloba SesabamisobaSi unda iqnes moyvanili stambolis konvenciasTan mTeli
rigi mimarTulebebiT da konvenciaSi moyvanil Sesabamis definiciebze dayrdnobiT unda ganisazRvros Semdegi, kerZod:
danaSaulis Cadena ojaxis wevris mimarT, ganisazRvros, rogorc danaSaulis damamZimebeli garemoeba;
15
saqarTvelos Sromis kodeqsiT damsaqmeblebs daevaloT genderuli Tanasworobis uzrunvelyofis politikisa da gaidlainebis SemuSaveba
sakanonmdeblo cvlilebebis ganxorcilebis Sedegad gafarTovdes im pirTa wre, romlebsac ufleba miecemaT moiTxovon sarCo yofili meuRlisgan. am mizniT gaTvaliswinebuli
iyos sxva qveynebis gamocdileba da principebi
profesiul wreebSi daiwyos dialogi alimentis samarTlebrivi Sinaarsis cvlilebasTan dakavSirebiT, im mizniT, rom SesaZlebeli gaxdes alimentis miznis miRweva rogorc fuladi
SesrulebiT, aseve valdebulebis aramaterialuri Sesrulebis gziT; aseve, kanonqvemdebare normatiuli mowesrigebiT
ganisazRvros alimentis da sarCos kalkulaciis unificirebuli formula, romelic Seqmnis obieqtur kriteriumebs
alimentis raodenobis gansazRvrisTvis
damsaqmeblebisaTvis kanonmdeblobiT ganisazRvros seqsualuri Seviwrovebis faqtebze reagirebis meqanizmebis danergvis valdebuleba, romelTa ugulebelyofac damsaqmebelTa pasuxismgeblobis safuZveli gaxdeba. aseve, damsaqmeblebis mxridan SemuSavdes seqsualuri Seviwrovebis msxverplebisaTvis
gasaCivrebis efeqturi meqanizmebi, romelic xelmisawvdoms
gaxdis administraciul da sasamarTlo marTlmsajulebas.
Sromis inspeqtirebis maregulirebel aqtebSi aisaxos seqsualuri Seviwrovebis prevenciisa da reagirebis kuTxiT zedamxedvelobis valdebuleba
ganxorcieldes sakanonmdeblo cvlilebebi, romlis Sedegadac Zaladobis msxverpli qalebisTvis garantirebuli iqneba saadvokato momsaxureba yvela tipis samoqalaqo da administraciul davebSi
diskriminaciis yvela formis aRmofxvris Sesaxeb saqarTvelos kanonSi Sevides cvlilebebi diskriminaciis formebis
dazustebasTan, seqsualuri Seviwrovebis cnebis integrirebasTan, samarTalwarmoebis vadebis gagrZelebasTan da sasarCelo xandazmulobasTan dakavSrebiT. agreTve, moxdes saxalxo damcvelis moTxovnis savaldebulobis gansazRvra kerZo
samarTlis subieqtebsa da fizikuri pirebis mimarT.
16
genderuli Tanasworobis Sesaxeb saqarTvelos kanonSi gadaixedos genderuli Tanasworobis da seqsualuri Seviwrovebis cnebebi.
17
ana arganaSvili
Sejameba:
amgvarad, kvlevaSi warmodgenilia rekomendaciebi rogorc
sakanonmdeblo organos, ise sxva saxelmwifo uwyebebis misamarTiT. dokumenti miuTiTebs rogorc materialuri, aseve saproceso kanonmdeblobis gadaxedvis aucileblobaze. zogierTi sakiTxi,
romlebic axla Riad aris datovebuli, unda daregulirdes kanonmdeblobiT; samarTlebrivad ganisazRvros esa Tu is cneba da garemoeba, ganWvretadi gaxdes zogi norma da sxv.
mkvlevarTa jgufi miiCnevs, rom mniSvnelovania, marTlmsajulebis genderuli aspeqtebis kvleva da analizi gagrZeldes da kidev ufro gafarTovdes, ganviTardes rogorc Teoriuli kuTxiT,
aseve sasamarTlo praqtikis monitoringisa da analizis saxiT. imedi gvaqvs, es naSromi gaxdeba mniSvnelovani wyaro Semdgomi kvlevebisaTvis, xels Seuwyobs saqarTveloSi faqtebsa da mtkicebulebebze dafuZnebuli diskusiis warmarTvas da genderulad sensitiuri marTlmsajulebis ideis advokatirebas.
18
$Sesavali
feministuri samarTlis Teoriebis warmoSoba im martivi realobidan gamomdinareobs, rom qalebsa da mamakacebs samarTali da
samarTlianoba Tanabrad ekuTvniT. istoriulad, qalebis Cagvra
da, zogadad, uTanasworoba kanonebiT iyo ganmtkicebuli; kanonebi gansxvavebulad epyroboda sxvadasxva sqesis warmomadgenlebs,
vinaidan isini mxolod erTi sqesis (mamakaci) kanonmdeblebis mier
iwereboda. feministi iuristebi uTanasworobis mizezebs qveynis
samarTlebriv sistemasa da kanonmdeblobis genderulad diskriminaciul normebSi eZeben.
feministi iuristebi gansxvavdebian iuristebisagan, romlebic kanonmdeblobaSi genderul aspeqts im winaswari ganwyobiT
ikvleven, rom qalebis mimarT sistemuri Cagvra ar arsebobs. es
mkvlevrebi miiCneven, rom kanoni orive sqesis mimarT neitraluri
unda iyos, xolo feministi iuristebisaTvis kanonis neitraluroba qalebis mCagvreli instrumentia. neitraluroba uTanasworo
garemoSi uTanasworobis gaxangrZlivebas niSnavs.
konservatoruli ganaTlebis mqone mraval iurists genderuli samarTlianobis dResac ar sjera, radgan isini samarTlianobas xSirad idealistur koncefciad aRiqvamen. feministi iuristebisaTvis samarTlianoba yoveldRiur praqtikaSi samarTliani
meTodebis gamoyenebiT miiRweva. samarTliani meTodi iseTi kanonia, romelic Cagvrisa da Zaladobis daZlevisas qalebisaTvis
xelmisawvdomi iqneba. qalebs, feministi iuristebis mxardaWeriT,
Tanaswori brZolis SesaZlebloba miecaT. samarTlianobisTvis qalebisa da kacebis Tanaswori brZola samarTlianobis idealistur
cnebas ki ar warmoadgens, aramed realobaSi mis ganxorcielebas.
me-20 saukune feministuri samarTlis Teoriebis warmoSobis da
maTi gavlenis gaaqtiurebis periodia. feministuri samarTlis Teoriebis Seqmnasa da popularizaciaSi wamyvani roli amerikis SeerTebul StatebSi moRvawe iuristma qalebma Seasrules. isini ibrZodnen rogorc samarTlis dargSi TviTdamkvidrebisaTvis, ise sqesis
niSniT diskriminaciis msxverpli qalebis dasaxmareblad. winamdebare Tavi mimoixilavs am qalebis miRwevebs, feministuri samarTlis
Teoriebs da aSS-is sasamarTloebSi Seqmnil mniSvnelovan precedentebs qalTa uflebebis realizebis kuTxiT. mimoxilva amomwura-
19
vi xasiaTis ar gaxlavT, vinaidan igi pirveli iniciativaa am mimarTulebiT da, sakiTxis globaluri xasiaTidan gamomdinare, mxolod
ZiriTadi tendenciebis identificirebis saSualebas iZleva.
B.
aSS-Si feministi iuristebis moZraoba 1970 wels daiwyo, rodesac maT ganaxorcieles pirveli organizebuli samarTlebrivi
kampania sasamarTloebSi sqesis niSnis diskriminaciis winaaRmdeg.5
amave dros, mimdinareobda brZola samarTlis profesiaSi qalebis
integrirebisaTvis.
am brZolaSi gansakuTrebuli wvlili miuZRvis aSS-is uzenaesi
sasamarTlos mosamarTles, ruT beider ginsburgs, romelic im periodSi samarTlis profesori da amerikis samoqalaqo Tavisuflebebis erToba (ACLU) qalTa uflebebis proeqtis xelmZRvaneli iyo.
ruT ginsburgma 1972 wels sxva feministebTan erTad daaarsa erT
-erTi pirveli samecniero Jurnali qalebisa da samarTlis Temaze
Womens Rights Law Reporter, romelic regularulad beWdavda feministi iuristebis poziciis gamomxatvel statiebs. paralelurad,
amerikis qalebisa da samarTlis erovnul konferenciaze ganixileboda iseTi sakiTxebi, rogoricaa qalebis seqsualuri Seviwroeba, gaupatiureba, msxverpli qalis sindromi da aucilebeli mogeriebis samarTlebrivi cnebebi qalTa uflebebis kuTxiT. iurist
qalebsa da maT mxardamWerebs sasamarTloSi mihqondaT saqmeebi,
romelic exeboda socialuri dacvis, orsulTa diskriminaciis da
dekretuli Svebulebis sakiTxebs. erT-erTi pirveli iyo saqme Reed
v. Reed6, romelSic ruT ginsburgi icavda mosarCele qalis, sali ridis, kanonismieri memkvidreobis Tanaswor uflebas. iuristi mira
bredveli ibrZoda advokatTa asociaciaSi gaerTianebisTvis. advokatebi moiTxovdnen sqesis niSniT diskriminaciis safuZvelze qalTa uTanasworobis daZlevas. xolo pirveli saganmanaTleblo kursi qali da kanoni niu-iorkis universitetSi 1969 wels7 dainerga.
5. Chamallas, M. (1999). Introduction to Feminist Legal Theory. Aspen Law and Business
1. Tanasworobis safexuri
Tanasworobis safexuris mamoZravebel ideas qalis kacTan
msgavseba warmoadgens. am periodis feministebs miaCndaT, rom qalebis mimarT arsebuli yvela SezRudva da sagamonakliso norma
qalebis diskriminacias emsaxureboda. maTi azriT, qalebs unda
hqonodaT zustad kacebis msgavsi xelmisawvdomoba uflebebze, sajaro sivrceebsa da SesaZleblobebze.
Tanasworobis periodis feministebs xSirad liberalur feministebs an asimilaciis momxre feministebsac uwodeben. maTi argumentebi ar iyo mimarTuli arsebuli kanonebisa da wesebis Secvlisaken; isini cdilobdnen, uflebebze xelmisawvdomoba arsebul
samarTlebriv CarCoSi moepovebinaT.
marTalia, Tanasworobis Teoria erTgvarad moZvelebulia, qalebs is araerTxel gamouyenebiaT, rogorc Cagvrisa da diskriminaciis daZlevis saSualeba. 1971 wlis martSi profesional qalTa
jgufma (Professional Womens Caucus) Seitana koleqtiuri sarCeli
aSS-Si arsebuli federalur dafinansebaze myofi yvela samarTlis skolis winaaRmdeg, romlebic krZalavdnen an zRudavdnen qalebis mier iuridiuli ganaTlebis miRebas. am sarCelis Sedegad,
samarTlis specialobis student qalTa raodenoba 8.5%-dan (1970)
33.5%-mde (1980) gaizarda. XX saukunis 70-ian wlebSi, mas Semdeg,
rac uolstritis iuridiulma firmebma oficialurad ganacxades uari iuristi qalebis daqiravebaze, kidev erTxel gasaCivrda
qalebis mimarT arsebuli diskriminaciuli praqtika formaluri
Tanasworobis midgomaze dayrdnobiT, rac qalebis gamarjvebiT
dasrulda. im droSi instituciuri barierebis gadasalaxavad yvelaze ufro efeqturi saSualeba swored formaluri Tanasworobis midgoma iyo.
20
21
2. gansxvavebulobis safexuri
gansxvavebulobis mxardamWeri Teoriis saWiroeba dadga mas
Semdeg, rac iuristma qalebma formalurad SeaRwies iuridiul
firmebSi, Tumca es adamianebi diskriminaciis kidev ufro daxvewili formebiT Seviwroebuli aRmoCndnen. miuxedavad imisa, rom
damsaqmeblebs axla isini samuSaoze ahyavdaT, maT damsaxurebis mixedviT ar awinaurebdnen. maT winaaRmdeg iyenebdnen SuSis Weris
bariers da Zalauflebis ierarqiaSi minimaluri poziciis dakavebis
Sanssac ki ar aZlevdnen. qalebis tradiciulad ganmtkicebuli rolebi (bavSvebsa da moxucebze zrunva) iuridiul firmebSi damkvidrebul korporaciul kulturasTan SeuTavsebeli aRmoCnda. meore
mxriv, korporaciebSi damkvidrebulma dominanturma maskulinurma kulturam dasaqmebuli qalebi Cagvris myar sistemaSi moaqcia da
maT TviTrealizaciis SesaZleblobebi mniSvnelovnad SeuzRuda.
Sesabamisad, gansxvavebulobis safexuri cnobilia ori ZiriTadi feministuri Teoriis, kulturuli feminizmisa da dominanturobis feminizmis, saxeliT.
kulturuli feminizmis mier SemoTavazebuli gansxvavebulobis cnebis SemuSaveba umeteswilad dakavSirebulia qalebisaTvis
unikalur fexmZimobisa da dedobis gamocdilebasTan, romelic ar
jdeba Tanasworobis meqanikur definiciaSi. aRniSnuli mosazrebis ganviTarebaze didi zegavlena iqonia aSS-is uzenaesi sasamarTlos 1974 wlis gadawyvetilebam9 (Geduldig v. Aiello), romlis Tanaxmadac, miiCneoda, rom orsulobis safuZvelze diskriminacia ar iyo
Tanasworobis muxlis darRveva konstituciis me-14 Sesworebis
farglebSi. aRniSnulma gadawyvetilebam sazogadoebaSi didi rezonansi gamoiwvia, ris sapasuxodac 1978 wels miiRes orsulobis
niSniT diskriminaciis aqti, romelic aRniSnul safuZvels swored
sqesis niSniT diskriminaciad miiCnevda. keri menkel-midoum10 gamoiyena kulturuli feministis, karol giligenis, Teoria qalebis mimarT samarTlis profesiaSi barierebis arsebobis asaxsnelad. am Teoriis Tanaxmad, qalebi iyeneben gansxvavebul moralur
kriteriumebs, aqvT sxvanairi azrovnebis stili; am yvelafers igi
zrunvis eTikas uwodebs. midous azriT, es gansxvavebuli midgoma qalebs met diskomforts uqmnis SejibrebiTobis, wageba-mogebis
9. US Supreme Court, 417 U.S. 484 (1974)
10. Menkel-Meadow, C. (1985). Porita in a different voice: speculations on a womans
lawyering process. Barkeley Womens L.J.
22
wesis gamoyenebisas. Sesabamisad, qalebi upiratesobas aniWeben yvela mxaris interesebis gaTvaliswinebas da did resursebs xarjaven
mxareebs Soris mediaciis ganxorcielebaze - davis alternatiuli
mogvarebis meqanizmebze. igi miiCnevda, rom qalebi amjobineben, samuSao adgilas naklebad sastiki Sejibrebisa da konkurenciis garemo hqondeT da upiratesobas aniWeben TanamSromlobaze dafuZnebul xedvas, romelic iTvaliswinebs piradi da sazogadoebrivi
cxovrebis sferoebs Soris balansis damyarebas samuSao adgilze.
midous kulturuli feminizmis midgoma, romelic saWiroebda Semdgom gaRrmavebas, rend jekma da dana kroul jekma ganavrces. am
mecnierebma Caatares empiriuli kvleva 36 iuristze da mividnen
daskvnamde, rom genderi ukavSirdeboda eTikuri dilemebis gadaWris gansxvavebul gzas, oRond im SemTxvevebSi, rodesac maTi
samarTlebrivi mogvarebis gza calsaxad gansazRvruli11 ar iyo.
amave mkvlevarTa mosazrebiT, sastiki konkurenciis pirobebSi
moxvedril iurist qalebs, romelTac, amave dros, sxvebze zrunvis tradiciuli tvirTi awevT, arCevanis gakeTeba uwevT problemis gadaWris 3 tipis strategiebs Soris: (1) zogi maTgani irCevs
maskulinur, samarTlis normebze dafuZnebul xist midgomas da
Tavis profesiul cxovrebas uqvemdebarebs im subordinaciul da
ierarqiul models, romelsac ukve kargad damkvidrebuli samuSao garemo sTavazobs; (2) sxva qalebi ixliCebian iuristis profesiuli saqmianobisa da ojaxze zrunvis erTdroulad da srulfasovnad ganxorcielebis miswrafebebs Soris; (3) arian iseTebic,
romlebic cdiloben iuristis rolis xelaxal determinacias da
Zalauflebis struqturaSi cvlilebebis inicirebas sakuTar Sinagan rwmenasa da profesiul simwifeze dayrdnobiT.
dominanturobis feministuri Teoria asaxavs im negatiur zemoqmedebas, romelsac qalebi kacebisagan gansxvavebulad ganicdian, magaliTad, Zaladobis, gaupatiurebis, seqsualuri Seviwroebis da pornografiis Sedegad. formaluri Tanasworobis Teoria
ar iTvaliswinebda am zianis masStabs da qalebis gansakuTrebul
mowyvladobas, radgan ver xedavda maT gamomwvev faqtorebs Zalauflebis patriarqalur struqturebs Soris. Sesabamisad, es Teoria warmoiSva kacebis dominaciisa da privilegiebis samarTlebriv
CarCoSi gaazrebis Sedegad.
dominanturobis Teoriis yvelaze TvalsaCino warmomadgeneli, ketrin makkinoni, qalebis gansxvavebulobis safuZvels qalebis seqsualobis kontrolSi xedavda. misi azriT, mamakacebi
11. Jack, R & Jack D.C. (1989). Moral vision and professional decisions: the changing
values of women and men lawyers
23
3. mravalferovnebis safexuri
mravalferovnebis safexuris ganviTareba gamoiwvia adreuli
feministuri Teoriebis kritikam, romlis Tanaxmadac, feministi
avtorebi, ZiriTadad, koncentrirebulni iyvnen TeTrkaniani heteroseqsuali qalebis problemebze da ar iTvaliswinebdnen qalebs,
romlebic umciresobis sxvadasxva an ramdenime jgufs warmoadgendnen.
mravalferovnebis aRiarebis periodis feministuri Teoriebia antiesencialisturi Teoria da postmodernistuli feminizmi.
es Teoriebi moiTxoven feministuri perspeqtivebis gamravalferovnebas, rac gaiTvaliswinebs sxvadasxva erovnebis, rasis, religiis, genderuli identobisa da seqsualuri orientaciis, aseve amgvar kulturasa Tu sazogadoebaSi mcxovreb qalebs. am midgomis
TvalsaCino magaliTia kimberli krenSousa13 da anjela harisis14
moRvaweoba, romlebic akritikebdnen feministuri samarTlis Teoriis xarvezebs (magaliTad, afroamerikeli qalebis gaupatiurebis SemTxvevebis Sefaseba). maTi azriT, afroamerikeli qalebi ganicdidnen diskriminacias rogorc sqesis, ise rasis niSniT; maTi
da TeTrkaniani qalebis mdgomareoba, simZimisa da intensiurobis
TvalsazrisiT, Tvisobrivad gansxvavdeboda. dasaqmebaSi diskriminaciis akrZalvis aqtis farglebSi, sqesisa da rasobrivi niSnis
safuZvelze ormagi diskriminaciis saTanadod Sefasebis problemebze miuTiTebda polet kolduelic.15
12. MacKinnon, C. A. (1982). Feminism, Marxism, Method and the State: An Agenda
for Theory, 7 signs: Women in Culture & Soc.
13. Crenshaw, K. (1989). Demarginalizing the intersection of race and sex: a black
Feminists critique of antidiscrimination doctrine, feminist theory and antiracist
politics. U.Chi. Legal F.
14. Harris, A.P. (1990). Race and Essentialism in Feminist Legal Theory, 42 Stan.L.Rev. 581
15. Caldwell, P.M. (1991). A hair piece: perspectives on the intersection of race and
gender. Duke L.J 365
24
ganxilul feministur Teoriebs, umetes SemTxvevaSi, Tanmimdevrulad an zogjer paralelurad iyenebdnen feministi iuristebi maskulinuri samarTlis normebisa da praqtikis analizisTvis. imis mixedviT, Tu genderuli mgrZnobelobisa da mimReblobis
ra xarisxi hqonda sazogadoebas, saWiro xdeboda sxvadasxva feministuri Teoriis situaciur Sesabamisobaze muSaoba. TiToeulma
midgomam garkveuli roli Seasrula uTanasworobis winaaRmdeg
samarTlebriv brZolaSi da, erTianobaSi, Seqmna, rogorc mas stang
dali uwodebs, feministuri iurisprudencia.
stang dalis naSromi16 ganixilavs qalebisaTvis Seqmnili kanonmdeblobis Teoriul da meTodologiur safuZvlebs. igi warmoadgens qalebze orientirebuli iurisprudenciis dasabuTebas,
romlis centrSic dgas qalTa Cagvris gamocdileba da qalebis xedva samarTlianobisa da marTlmsajulebis Sesaxeb. dalis mosazrebis Tanaxmad, qalebisaTvis Seqmnili kanonmdeblobis mizania, aRweros, axsnas da ganmartos qalebis samarTlebrivi mdgomareoba,
romlis daniSnulebaa, gaaumjobesos qalebis mdgomareoba rogorc
marTlmsajulebis farglebSi, ise mTlianad sazogadoebaSi. misi
meTodologiuri midgoma eyrdnoba empiriul gamocdilebas qalTa
Cagvrisa da marginalizaciis Sesaxeb, rac kargad aris dasabuTebuli sociologiuri kvlevis tradiciiT. rodesac qalebi zrunaven
sxva adamianebze (bavSvi, xandazmuli, SezRuduli SesaZleblobis
mqone piri), isini am dros Sromoben uxilav Sromis bazarze, romelic swored kanonmdeblobiT aris uxilavi, vinaidan dauregulirebeli da samarTlebriv doneze ignorirebulia. avtors kanonmdebloba ganxiluli aqvs kacebis mier Seqmnil produqtad, romelic
Tavisi materialuri SinaarsiTa da struqturiT kacebis interesebsa da prioritetebs emsaxureba. is kacebis gamocdilebaze dayrdnobiT aris Seqmnili; gansxvavdeba qalebis gamocdilebisagan da
Seesabameba realobis Sesaxeb kacebis Sexedulebebs.
genderuli kanonmdeblobis ZiriTadi mizania specialuri
kvlevebis Catareba, romelic gamoaaSkaravebs im subieqturobas,
tendenciurobas, samarTliani midgomis naklebobasa da Cagvris
praqtikas, riTac gamsWvalulia kanonmdebloba da, piriqiT, zemoaRniSnuli mankierebebi amave kanonmdeblobis meSveobiT agrZelebs arsebobas. es ukanaskneli erTmaneTisagan gamijnavs samarTlebriv doqtrinas da zogad samarTlebriv mecnierebas; aseve, gamoyofs am sferos politikuri zegavlenis sakiTxs. dali xelaxla
gansazRvravs samarTlianobisa da Tavisuflebis cnebebs politi16. Dahl, T.S. (1987). Womens Law: An Introduction to Feminist Jurisprudence,
Norwegian University Press
25
kis doneze, cdilobs ra, maTSi Seitanos qalebis mosazreba Tanasworobaze, Rirsebaze, keTilsindisierebaze, TviTdeterminaciasa
da TviTrealizaciaze. dalis kvleva gansakuTrebiT usvams xazs
qalebis mZime ekonomikur mdgomareobas, rac specifikurad aisaxeba im samarTlebriv regulaciebSi, romlebic awesrigebs qorwinebas, Sromis anazRaurebasa da socialur dacvas. misi azriT, am
sami sferos samarTlebrivi regulireba uCinrad da, amave dros,
radikalurad aris SeWiduli sqesis faqtorTan. misi azriT, qalebi, romlebic dasaqmebas ver axerxeben, radgan maT mTeli cxovreba miuZRvnes sxva adamianebze zrunvas (rac aunazRaurebeli da
samarTlebrivad ganufasebeli Sromaa), sapensio asakSi ganicdian
diskriminacias. dalis naSromi miuTiTebs, rom kanonmdeblobis
suliskveTeba gamsWvalulia Semdegi Sinaarsis gzavniliT (romelic sazogadoebaSi damkvidrebul kulturul normebs efuZneba):
Tu gsurT, Tqveni Sroma saTanadod iyos aRiarebuli, nu miuZRvniT Tqvens Tavs bavSvebis aRzrdas.
Sesavali
am TavSi gaanalizebulia saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis (ssk) adamianis sqesobrivi Tavisuflebisa da xelSeuxeblobis winaaRmdeg mimarTuli Semdegi danaSaulebi: muxli 137. gaupatiureba; muxli 138. seqsualuri xasiaTis ZalmomreobiTi moqmedeba;
muxli 139. sqesobrivi kavSiris an seqsualuri xasiaTis sxvagvari
moqmedebis iZuleba; 141. garyvnili qmedeba; muxli 19. danaSaulis
mcdeloba
B.
ketrin makkinoni miiCnevs, rom gaupatiurebis Sesaxeb arsebuli kanonebi icavs gaupatiurebis Camdenebs da dawerilia im xedviT,
rom gaupatiurebebis umetesoba dausjeli darCes.17 mecnieris azriT, amis mizezi isaa, rom gaupatiurebas, umeteswilad, mamakacebi
sCadian da kanonmdebelTa umetesobac mamakacia. gaupatiurebis Sesaxeb kanonebi maSin Seiqmna, roca qalebs xmis micemis uflebac ki ar
hqondaT... gaupatiurebis Sesaxeb kanonebis Semqmnelebs SesaZloa,
Tavad ar hqondaT gaupatiureba Cadenili, magram isini miekuTvnebodnen im jgufs [kacebs], romelic gaupatiurebas sCadioda.18
makkinonsa da siuzan estrixs miaCniaT, rom gaupatiurebis
SemTxvevebSi, damnaSavis ganzraxvis gamokvlevis nacvlad, aqcenti gadatanilia msxverplze, rac mcdari midgomaa.19 imis magivrad,
rom gaupatiurebis faqtis dasadgenad moZaladis ganzraxva Seiswavlon, ikvleven imas, iyo Tu ara msxverpli Tanaxma seqsualur
kontaqtze da arsebobda Tu ara imis albaToba, rom igi msxverpli
gamxdariyo. Tu gaupatiurebis faqtis dadgenisas gamoZieba koncentrirebuli aRar iqneba msxverplis Tanxmobaze, es, judit a. ba17. MacKinnon, C. A. (2006) Are Women Human? Cambridge, Mass.: Harvard
University Press
18. ix. zemoT
26
27
1. gaupatiurebis Semadgenloba
qalTa mimarT Zaladobisa da ojaxSi Zaladobis winaaRmdeg
brZolisa da prevenciis Sesaxeb evropis sabWos konvencia (SemdgomSi stambolis konvencia), seqsualuri Zaladobis saxeebs, maT
Soris gaupatiurebas, Semdegnairad gansazRvravs:
a) sxva adamianis sxeulTan seqsualuri xasiaTis arakonsensualuri25 vaginaluri, analuri an oraluri kavSiris
damyareba sxeulis nebismieri nawiliT an raime sagniT;
b) sxva adamianTan seqsualuri xasiaTis sxva arakonsensualuri aqtebis damyareba;
g) sxva adamianis iZuleba, mesame adamianTan daamyaros seqsualuri xasiaTis arakonsensualuri aqti.26
stambolis konvenciis ganmarteba Seesabameba sisxlis samarTlis saerTaSoriso sasamarTlos mier yofili iugoslaviisa da
ruandis tribunalebis praqtikaze dayrdnobiT SemuSavebul definicias. saerTaSoriso sisxlis samarTlis sasamarTlos gansazRvrebis Tanaxmad, gaupatiureba aris msxverplis sxeulis nebismieri
nawilis Tundac umniSvnelo penetracia... damnaSavis sasqeso organoTi, sagniT an sxeulis nebismieri sxva nawiliT.27
20. Baer J. A., Feminist Theory And The Law, The Oxford Handbook of Political Science,
Edited by Robert E. Goodin ix. bmulze: http://www.oxfordhandbooks.com/view/10.1093/
oxfordhb/9780199604456.001.0001/oxfordhb-9780199604456-e-016
28
upatiurebis dros xdeba msxverplis seqsualuri penetracia (sxeulSi SeRweva).24 gaupatiurebisa da seqsualuri Zaladobis sxva
danaSaulebTan mimarTebiT kanonmdeblobasa da praqtikaSi gavrcelebuli calkeuli midgomebi xels uSlis danaSaulis msxverpli qalebis uflebebis dacvas da kanonis winaSe maTi Tanasworobis
realizebas. am mxriv gansakuTrebiT mniSvnelovania saerTaSoriso
standartebis mimoxilva gaupatiurebis Semadgenlobasa da seqsualur kontaqtze msxverplis Tanxmobis sakiTxebTan dakavSirebiT.
29
30
3.
31
msxverplis nebis damTrgunveli garemoTi (taking advantage of a coercive environment). sasamarTlos gadawyvetilebiT, msxverplis
mier gamoxatuli Tanxmoba ar unda miiRebodes mxedvelobaSi, Tu
arsebulma garemoebebma msxverpls waarTva nebayoflobiTi da
WeSmariti Tanxmobis (voluntary and genuine consent) gamoxatvis SesaZlebloba. msxverplis siCume an winaaRmdegobis gauwevloba ar
niSnavs mis Tanxmobas.35 aqedan gamomdinare, gamokvleul unda iqnes ara, ubralod, Tanxmobis, aramed nebayoflobiTi da WeSmariti
Tanxmobis arsebobis sakiTxi.
adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos gadawyvetilebis
Tanaxmad, imis miuxedavad, rom saerTaSoriso sisxlis samarTlis
tribunalebis mier Camoyalibebuli gaupatiurebis definicia exeba
uSualod SeiaraRebuli konfliqtebis dros Cadenil gaupatiurebas, igi Tanxmobis sakiTxTan mimarTebiT universaluri da relevanturia yvela sxva konteqstSi.36 sasamarTlos mosazrebis Tanaxmad,
rodesac damnaSavem ganzrax Seiyvana SecdomaSi msxverpli da gaityua ukacriel adgilas, amiT Seqmna msxverplis nebis damTrgunveli garemo, rac sakmarisi iyo misi seqsualuri avtonomiis gadasalaxavad. sasamarTlom daaskvna, rom nebismieri seqsualuri penetracia msxverplis Tanxmobis gareSe warmoadgens gaupatiurebas; rom
Tanxmoba unda iyos nebayoflobiTi, gamoxatavdes piris Tavisufal
nebas da is unda Sefasdes arsebuli garemoebebis konteqstSi.37
saqmeSi Karen Tayag Vertido v. the Philippines gaeros qalTa mimarT
yvela formis diskriminaciis aRmofxvris komiteti (CEDAW) aseve
eyrdnoba saerTaSoriso sasamarTloebis mier ganviTarebul standartebs da adgens, rom saxelmwifom unda amoiRos Zaladobis kriteriumi gaupatiurebis definiciidan da SeimuSaos gaupatiurebis
ganmarteba, romelic a) moiTxovs piris mkafio da nebayoflobiTi
Tanxmobis arsebobas da braldebulisgan imis dadasturebas, Tu
ra nabijebi gadadga, raTa darwmunebuliyo seqsualur kontaqtze
msxverplis TanxmobaSi; an b) iTvaliswinebs aqtis ganxorcielebas
msxverplis nebis damTrgunvel garemoebebSi da gansazRvravs amgvari garemoebebis farTo wres.38
stambolis konvencia aseve ganamtkicebs, rom Tanxmoba unda
35. International Criminal Court, Rules of Procedure and Evidence, UN Doc ICCASP/1/3 (2002), rule 70 a-c.
32
33
lobis winaaRmdeg mimarTul danaSaulebs miekuTvneba da misi akrZalvis mizania adamianis sqesobrivi Tavisuflebisa da xelSeuxeblobis dacva.44 vinaidan muxli genderulad neitraluria, gaupatiurebis Camdeni (subieqti, amsrulebeli) aris nebismieri 14 wels miRweuli piri (mamakaci Tu qali) da misi Cadena SesaZloa rogorc qalis, ise mamakacis (srulwlovani an arasrulwlovani) winaaRmdeg.
34
35
2.
ewinaaRmdegeba gaupatiurebis definicias adamianis uflebaTa saerTaSoriso samarTalSi (ix. zemoT) - im SemTxvevaSi, rodesac muqara momavlisken aris mimarTuli, magram
miuxedavad amisa pirTan mainc xdeba misi nebis sawinaaRmdegod sqesobrivi kavSiris damyareba, qmedeba unda dakvalificirdes gaupatiurebad;
akninebs Cadenili qmedebis simwvaves - nacvlad 6-dan 8
wlamde Tavisuflebis aRkveTisa, rac SesaZloa, pirs gaupatiurebisTvis miesajos, damnaSave Seusabamod msubuqi sasjeliT isjeba. ssk 139-e muxliT gaTvaliswinebuli qmedebisTvis (sqesobrivi kavSiris an seqsualuri xasiaTis sxvagvari moqmedebis iZuleba) gaTvaliswinebulia jarima anda
Tavisuflebis aRkveTa vadiT sam wlamde, xolo ssk 150-e
muxliT gaTvaliswinebuli qmedeba (iZuleba) isjeba jarimiT an gamasworebeli samuSaoTi vadiT erT wlamde, anda mas
Seesabameba Tavisuflebis aRkveTa imave vadiT.
dazaralebulis umweobis gamoyeneba, rac gaupatiurebis Cadenis erT-erTi xerxia, gvxvdeba maSin, rodesac msxverpls ara
aqvs unari, winaaRmdegoba gauwios damnaSaves Tavisi fizikuri Tu
fsiqikuri mdgomareobis gamo (magaliTad, Rrma moxucebuli, SSm
piri, Rrma ZilSi myofi an alkoholis an sxva nivTierebis zemoqmedebis qveS myofi piri).52
gaupatiureba damTavrebulad (Cadenilad) iTvleba maSin, rodesac damnaSave iwyebs sqesobrivi kavSiris damyarebas. ara aqvs
mniSvneloba, moaxerxebs Tu ara piri mis damTavrebas - qmedeba mainc gaupatiurebas warmoadgens.53
gaupatiurebad ar miiCneva qmedeba, rodesac damnaSave msxverplTan sqesobriv kavSirs daamyarebs motyuebiT - magaliTad, daqorwinebis dapirebiT.54 vinaidan saqarTveloSi arsebuli kultu-
36
37
qalis sxeulis sxva organos meSveobiT55 - qmedeba seqsualuri xasiaTis ZalmomreobiT moqmedebad kvalificirdeba da ara gaupatiurebad.56
aRniSnuli muxlis gaupatiurebis muxlisgan gamoyofa ewinaaRmdegeba gaupatiurebis arss adamianis uflebaTa saerTaSoriso samarTlis mixedviT, romelic gansazRvravs gaupatiurebas,
rogorc nebismieri saxis seqsualur penetracias msxverplis Tanxmobis gareSe (ix. zemoT). vinaidan msxverplis sxeulSi nebismieri
saxis SeRweva warmoadgens gaupatiurebas, 138-e muxliT gaTvaliswinebuli danaSaulic aseve unda kvalificirdebodes, rogorc gaupatiureba.
38
39
E.
sqesobriv danaSaulebze sajaro informaciis saxiT mopovebuli, pirveli instanciis sasamarTloebis mier 2012 wlidan 2016
wlamde gamotanili 12 ganaCenis analizis mixedviT Semdegi tendenciebi ikveTeba:
msxverplis an moZaladis sxeulze fizikuri dazianebebis da
sxva mtkicebulebebis aucilebloba gaupatiurebis faqtis dadgenisTvis:
miuxedavad imisa, rom gaupatiurebis da sxva saxis seqsualuri
Zaladobis dros fizikuri dazianebis miyeneba ar aris danaSaulis
aucilebeli Semadgeneli nawili, gaupatiurebis faqtis dadgena,
zemoxsenebul ganaCenebSi, umeteswilad, dazianebis damadasture59. qmedeba isjeba Tavisuflebis aRkveTiT 5-dan 7 wlamde.
60. ix. sisxlis samarTlis kodeqsis komentari, gv. 192
40
41
42
qmedebisTvis araswori (saerTaSoriso standartebis sawinaaRmdego) kvalifikaciis micemasTan erTad, ganaCenebSi aRwerili
faqtebi miuTiTebs sisxlis samarTlis procesSi gaupatiurebasTan dakavSirebuli stereotipebis arsebobaze:
aseve aRmoCnda braldebulis sperma; TviT dazaralebuli Tavdapirvelad malavda gaupatiurebis faqts.70 imis miuxedavad, rom a)
gaupatiurebis SemTxvevaSi ar aqvs mniSvneloba, msxverplis sxeulSi SeRweva moxdeba nawilobriv Tu mTlianad, damnaSavis sasqeso
organoTi Tu sxva sagniT; da b) msxverplis mier gaupatiurebis Sesaxeb Tavdapirvelad informaciis miwodebaze uaris Tqma ar unda
miiCneodes gaupatiurebis ararsebobis mtkicebulebad, - sasamarTlom gamamarTlebel ganaCens, umeteswilad, swored es faqtebi
daudo safuZvlad.
danaSaulis araswori kvalifikacia gaupatiurebis dros:
zogierT SemTxvevaSi, imis miuxedavad, rom dasturdeba damnaSavis mier msxverplis sxeulSi Zaladobrivi SeRweva, qmedeba gaupatiurebad mainc ar kvalificirdeba. magaliTad, baTumis saqalaqo sasamarTlo adasturebs, rom moxda damnaSavis mier msxverplis
(14 wlis gogonas) saSoSi SeRweva xelis meSveobiT da damnaSavem
xeliT awvala saqalwule apkis mimdebare teritoria. amis miuxedavad, qmedeba gaupatiurebad ar dakvalificirda, radgan penetracia ar momxdara damnaSavis sasqeso organos meSveobiT. is dakvalificirda, rogorc gaupatiurebis mcdeloba.71
saqmeze, romelSic dasturdeba, rom damnaSave ramdenjerme
TiTiT Sevida sasqeso organoSi, radgan misi sasqeso organos eregireba ar moxda, braldeba mimdinareobda gaupatiurebis muxliT.
Tumca, sasamarTlom qmedeba gaupatiurebis mcdelobad gadaakvalificira, vinaidan danaSauli ar iyo Cadenili damnaSavis sasqeso
organos meSveobiT da, aqedan gamomdinare, sasamarTlos gadawyvetilebis Tanaxmad, ar warmoadgenda normalur, fiziologiur
aqts, romelsac adgili SeiZleba hqondes mxolod qalsa da mamakacs Soris sasqeso organoebis meSveobiT.72
saqmeSi, romlis mixedviTac bavSvis piris Rrusa da swor nawlavSi SeRweva moxda mamakacis sasqeso organos meSveobiT, danaSauli dakvalificirda, rogorc seqsualuri xasiaTis ZalmomreobiTi moqmedeba da ara gaupatiureba (vinaidan qmedeba ar iyo vaginaluri SeRweva).73
mtkicebulebaTa Sefasebis dros gamovlenili stereotipebi,
romlebic gavlenas axdens/SesaZloa, gavlena moaxdinos sisxlis
samarTlis procesze:
dazaralebuli aRniSnavs, rom igi Tavs ikavebda, gaupatiurebis Sesaxeb policiisTvis Seetyobinebina, radgan Tavisi reputaciis Selaxvis eSinoda;76
saqmeSi, romelic 14 wlis gogonas gaupatiurebas exeba, aRwerilia, rom skolis saswavlo nawilis gamgem, romelic braldebulis naTesavi iyo, daureka gogonas da uTxra, rom gaupatiurebis Camdeni mas colad SeirTavda da, aqedan gamomdinare, gogonas saTanado organoebis winaSe pretenzia aRar
unda daeyenebina.77
43
F.
daskvna da rekomendaciebi
saqarTvelos sisxlis samarTlis kanonmdeblobaSi gaupatiurebis da sxva sqesobrivi danaSaulebis gansazRvreba ewinaaRmdegeba saerTaSoriso standartebsa da feministur midgomebs. gaupatiurebis muxli ar iTvaliswinebs msxverplis Tanxmobis gareSe
ganxorcielebul seqsualuri xasiaTis nebismier SeRwevas msxverplis sxeulSi damnaSavis sasqeso organos, sxeulis nebismieri sxva
nawilisa Tu sagnis meSveobiT. Zaladoba gaupatiurebis muxlis Semadgeneli elementia da ara danaSaulis damamZimebeli garemoeba,
xolo momavlisken mimarTuli Zaladobis muqariT Cadenili sqesobrivi kavSiri gaupatiurebad ar kvalificirdeba.
msxverplis Tanxmobis ararseboba seqsualur kontaqtze, Tu
mas ar axlavs Zaladoba an Zaladobis muqara, ar miiCneva sakmarisad imisaTvis, rom qmedeba gaupatiurebad dakvalificirdes. kanonmdebloba da praqtika ar iTvaliswinebs gaupatiurebis dros
msxverplis nebis damTrgunveli garemoebebis gansazRvras da moZaladisgan imis dadasturebis valdebulebas, Tu ra nabijebi gadadga man, rom msxverplis TanxmobaSi darwmunebuliyo.
is sqesobrivi danaSaulebi, romlebic, saqarTvelos kanonmdeblobis Tanaxmad, ar warmoadgens gaupatiurebas, xSir SemTxvevaSi
moicavs imgvar elementebs, romlebsac, saerTaSoriso standartebis mixedviT, gaupatiurebis Semadgenloba unda iTvaliswinebdes.
es iwvevs gaupatiurebis miCnevas sxva, ufro msubuq danaSaulad.
sasamarTlos ganaCenebis gaanalizebis Sedegad aseve ikveTeba,
rom msxverplis an damnaSavis sxeulze arsebuli dazianebebi, romlebic mianiSnebs Zaladobrivi sqesobrivi kavSiris arsebobaze, Zireuli mniSvnelobisaa gamamtyunebeli ganaCenis gamosatanad. es
gaupatiurebas aviwroebs, aqcevs ZaladobiT Cadenili sqesobrivi
kavSiris farglebSi da saTanado Sefasebis gareSe tovebs muqaris,
msxverplis Tanxmobis ararsebobisa da msxverplis nebis damTrgunvel sxva garemoebebs.
kanonmdebloba gaupatiurebis Taobaze sistematurad ugulebelyofs qalTa gamocdilebas seqsualuri kontaqtis arsisa da
masze Tanxmobis Sesaxeb da yvela pirobas qmnis imisaTvis, rom seqsualuri Zaladobis SemTxvevaTa umetesoba dausjeli darCes. gaupatiurebis Sefaseba mamakacis aRqmis standartiT da msxverplis
nebis damTrgunveli garemoebebis arasaTanado gaanalizeba laxavs
msxverpli qalis seqsualur avtonomias da xels uwyobs qalTa tradiciuli, seqsualuri daqvemdebarebis SenarCunebas. seqsualuri
Zaladobis Taobaze kanonmdebloba da praqtika Zireulad unda Se-
44
stambolis konvenciis Sesabamisad, gaupatiureba ganisazRvros, rogorc a) sxva adamianis sxeulTan seqsualuri xasiaTis
arakonsensualuri vaginaluri, analuri an oraluri kavSiris
damyareba sxeulis nebismieri nawiliT an raime sagniT; b) sxva
adamianTan seqsualuri xasiaTis sxva arakonsensualuri aqtebis damyareba; g) sxva adamianis iZuleba, mesame adamianTan daamyaros seqsualuri xasiaTis arakonsensualuri aqti.
arakonsensualuri sqesobrivi aqti ganimartos, rogorc nebismieri sqesobrivi aqti, Cadenili msxverplis Tanxmobis gareSe, maT Soris msxverplis motyuebiT (magaliTad, qorwinebis Sesaxeb cru dapirebiT);
CEDAW-is praqtikis Sesabamisad, gaupatiurebis SemTxvevaSi, unda damtkicdes msxverplis mkafio da nebayoflobiTi
Tanxmobis arseboba danaSaulis gamosaricxad; braldebulma unda daadasturos, Tu ra nabijebi gadadga, raTa darwmunebuliyo msxverplis TanxmobaSi seqsualur kontaqtze;
CEDAW-is da evropuli sasamarTlos praqtikis Tanaxmad, gaupatiurebis da sxva saxis seqsualuri Zaladobis SemTxvevaSi, gamokvleul unda iqnes msxverplis nebis damTrgunveli
garemoebebi da ganisazRvros aseT garemoebaTa farTo wre;
kanonmdeblobaSi calke gamoiyos gaupatiurebis Cadena meuRlis, intimuri partnioris, aseve seqsmuSakis/prostituciiT dakavebuli piris mimarT;
Zaladobis muqariT Cadenil gaupatiurebad unda dakvalificirdes qmedeba, romlis drosac muqara iyo ara mxolod myisieri, aramed momavlisken mimarTulic. iZuleba unda gamoiyos gaupatiurebis Cadenis xerxad. Zaladobis muqariT Cadenili sqesobrivi aqtebi, yvela SesaZlo SemTxvevaSi, braldebisa da sasamarTlo organoebis mier dakvalificirdes
gaupatiurebad da ara sxva sqesobriv danaSaulad;
qalTa mimarT Zaladobis SemTxvevebze, Sesabamisi mtkicebulebis arsebobis SemTxvevaSi, gamoZieba unda warimarTos im
45
xedviT, rom SesaZloa, Cadenilia seqsualuri Zaladoba. seqsualuri Zaladobis gamoricxvis Semdeg gamokvleul unda
iqnes, arsebobda Tu ara sxva saxis SesaZlo Zaladoba.
III. pornografia
A.
Sesavali
Tavi aanalizebs pornografiasa da masTan dakavSirebul sisxlis samarTlis danaSaulebs: ssk 255-e muxli. pornografiuli nawarmoebis an sxva sagnis ukanonod damzadeba an gasaReba; ssk 255-e
(prima) muxli. arasrulwlovnis Cabma pornografiuli nawarmoebis
an pornografiuli xasiaTis sxva sagnis ukanonod damzadebasa da gasaRebaSi; ssk 143-e (prima) muxli. adamianiT vaWroba (trefikingi); ssk
143-e (me-2 prima) muxli. arasrulwlovniT vaWroba (trefikingi).
B.
radikali feministebis azriT, pornografia qalebze Zaladobisa da diskriminaciis iaraRi da qalis eqspluataciis formaa. seqsis
mimarT pozitiurad ganwyobil feministebs ki miaCniaT, rom pornografiis garkveuli saxeoba qalis seqsualuri TviTgamoxatvis
gaZlierebas emsaxureba.
pornografiis mowinaaRmdege feministebi - ketrin makkinoni,
andrea dvorkini da diana raseli amtkiceben, rom pornografia
xels uwyobs qalTa mimarT Zaladobas da is qalis eqspluatacias
emsaxureba. makkinonis azriT, pornografia masSi monawile qalze
axdens fizikur, fsiqologiur an/da ekonomikur Zaladobas, im SemTxvevaSic ki, Tu pornografiul nawarmoebSi warmoCenilia, rom qali monawileobis procesisgan siamovnebas iRebs.78
makkinonisa da dvorkinis azriT, pornografia qalis daqvemdebarebis demonstrirebaa, rac iwvevs mamakacebSi qalebis mimarT
seqsisturi damokidebulebis gaZlierebas da seqsualur obieqtebad maT aRqmas. robin morgani ki fiqrobs, rom pornografiis yureba gaupatiurebisa da sxva saxis seqsualuri Zaladobis gamomwvevi
mizezia - pornografia Teoriaa, xolo gaupatiureba - praqtika.79
78. MacKinnon, C. (1983). Not a moral issue. Yale Law and Policy Review, pp. 321345. Available in JSTOR
79. Morgan, R. (1978). "Theory and practice: pornography and rape". In Morgan,
46
47
C.
48
b.
c.
qali warmoCenilia, rogorc seqsualuri obieqti, romelic ganicdis seqsualur siamovnebas gaupatiurebis, incestis an sxva saxis seqsualuri Zaladobis gamo;
d.
qali warmoCenilia, rogorc seqsualuri obieqti, romelic dabmuli, daWrili an dasaxiCrebulia, an mas fizikuri ziani aqvs miyenebuli;
49
e.
obasTan dakavSirebuli argumentebis gaTvaliswinebiT. amis miuxedavad, sasamarTlom aRniSna, rom uxamsobis Sesaxeb kanoni mainc
unda iqnes gamoyenebuli pornografiis zogierT saxeobasTan mimarTebiT, raTa qartiiT garantirebuli sqesTa Soris Tanasworoba daculi iyos.90
E.
87. Model Antipornography Civil Rights Ordinance. Section N1, parts N1 and N2
50
90.R. v. Butler, File N 22191, Supreme Court of Canada, decision date 1992, 27.02 ix.
bmulze: http://scc-csc.lexum.com/scc-csc/scc-csc/en/item/844/index.do
91. ssk Tavi XXXII - danaSauli mosaxleobis janmrTelobisa da sazogadoebrivi zneobis winaaRmdeg
51
52
53
E.
Tbilisis saqalaqo sasamarTlos mier 2013-2015 wlebSi98 gamotanilma ganaCenebma (5 ganaCeni) ssk 255-e muxlis safuZvelze (pornografiuli nawarmoebis an sxva sagnis ukanonod damzadeba an gasaReba) cxadyo, rom, rodesac pornografiuli nawarmoebi damzadebulia srulwlovani piris monawileobiT, damnaSave pasuxisgebaSi
mxolod am nawarmoebis gavrcelebisTvis (da ara damzadebisTvis)
miecema.99 aRniSnuli periodi ar moicavs SemTxvevas, rodesac piris pasuxismgebloba dadga srulwlovani adamianis monawileobiT
pornografiuli masalis damzadebis mizeziT.
2005-2016 wlebSi Tbilisis saqalaqo sasamarTlom gamoitana
erTi ganaCeni, romlis Tanaxmadac, piri pasuxisgebaSi mieca arasrulwlovani (12 wlis) gogonas monawileobiT pornografiuli videomasalis damzadebisa da gavrcelebis gamo.100
pornografiuli masala yvela zemoxsenebul SemTxvevaSi gavrcelebul iqna internetis meSveobiT. im saqmeebSi, romelTa ganxilvisas piris mimarT sasamarTlom ganaCeni gamoitana pornografiuli nawarmoebis gavrcelebis gamo, ucnobia, Tavad iyvnen Tu
ara aRniSnuli pirebi pornografiuli nawarmoebis Semqmnelebi.
97. ssk 255-e (prima) muxli (pornografiuli nawarmoebis an sxva sagnis
ukanonod damzadeba an gasaReba) isjeba jarimiT an gamasworebeli
samuSaoTi vadiT or wlamde, anda Tavisuflebis aRkveTiT imave vadiT.
me-2 nawiliT gaTvaliswinebuli danaSauli isjeba jarimiT an gamasworebeli samuSaoTi vadiT or wlamde an/da Tavisuflebis aRkveTiT vadiT
sam wlamde. me-3 nawiliT gaTvaliswinebuli danaSauli isjeba jarimiT an Tavisuflebis aRkveTiT vadiT samidan xuT wlamde. ssk 255-e
(prima) muxliT gaTvaliswinebuli danaSauli (arasrulwlovnis Cabma
pornografiuli nawarmoebis an pornografiuli xasiaTis sxva sagnis
ukanonod damzadebasa da gasaRebaSi) isjeba Tavisuflebis aRkveTiT
vadiT oridan xuT wlamde.
98.gamoTxovnil iqna ganaCenebi, gamotanili 2005 wlidan 2016 wlamde periodis ganmavlobaSi. Tbilisis saqalaqo sasamarTlos mier mowodebuli ganaCenebidan 1 aris gamotanili 2013 wels, xolo 4 2015 wels.
99. Tbilisis saqalaqo sasamarTlos 2014 wlis 5 agvistos ganaCeni;
Tbilisis saqalaqo sasamarTlos 2015 wlis 14 maisis ganaCeni; Tbilisis
saqalaqo sasamarTlos 2015 wlis 5 ivnisis ganaCeni; Tbilisis saqalaqo
sasamarTlos 2015 wlis 18 dekembris ganaCeni
100. Tbilisis saqalaqo sasamarTlos 2013 wlis 23 ianvris ganaCeni
54
F.
daskvna da rekomendaciebi
pornografiasTan dakavSirebuli sisxlis samarTlis debulebebi arasrulwlovnebTan mimarTebiT sruliad Seesabameba ganxilul feministur midgomebsa da adamianis uflebaTa saerTaSoriso
samarTlis standartebs. saqarTvelos kanonmdebloba aviTarebs
gaeros bavSvis uflebaTa komitetis mier rekomendebul umaRles
standarts, romlis Tanaxmadac, bavSvTa pornografiasTan dakavSirebuli nebismieri qmedeba, maT Soris pornografiis Senaxva, isjeba, miuxedavad Senaxvis miznebisa.
qalebis pornografiul nawarmoebSi monawileobasTan mimarTebiT saqarTvelos kanonmdebloba ar ewinaaRmdegeba adamianis uflebaTa saerTaSoriso instrumentebs, magram igi ar iTvaliswinebs
feministebis midgomebs qalebze pornografiis madegradirebeli
gavlenis Sesaxeb. pornografiuli nawarmoebis damzadeba da pornografiaSi qalebis nebayoflobiTi monawileoba saqarTvelos kanonmdeblobasa da praqtikaSi ar ganixileba, rogorc qalTa diskriminaciis, eqspluataciis an raime saxiT uflebebis darRvevis forma.
pornografiaSi qalis iZulebiTi Cabma, an SemTxveva, rodesac
pornografia aseve ukavSirdeba sxva saxis danaSauls, kriminalizebulia saerTaSoriso standartebis Sesabamisad. pornografiis
nebismieri ukanono gziT xelmisawvdomad gaxda isjeba, rac Seesabameba feministur standartebs, Tumca kanonmdebloba uSvebs pornografiis kanonieri damzadebisa da xelmisawvdomobis SesaZleblobasac. kanonmdebloba ar mijnavs, Tu ras moicavs kanonieri da
ukanono pornografia da kanonieri pornografiis dasaSveboba (rac
Sinaarsobrivad gansazRvruli ar aris) SesaZloa, ar eTanxmebodes
pornografiis mowinaaRmdege feministebis midgomebs. am mxriv, gamijnuli ar aris erTi da imave da sapirispiro sqesis adamianTa seqsualuri kontaqtis gamomxatveli pornografiuli nawarmoebebi.
pornografiis mowinaaRmdege feministebis standartebis sawinaaRmdegod, gaanalizebuli sasamarTlo ganaCenebi ar moicavs
SemTxvevas, romlis gamoc pirs Sefardebia sasjeli srulwlovani qalis monawileobiT pornografiuli nawarmoebis damzadebis
gamo. Seswavlil sasamarTlo ganaCenebSi pirebs sasjeli SeefardaT mxolod pornografiuli nawarmoebis ukanono gavrceleba in-
55
rekomendaciebi
-
A.
Sesavali
B.
56
57
58
C.
59
60
61
120. saqarTvelos saerTo sasamarTloebidan gamoTxovnili sajaro informacia 2016 wlis ianvris mdgomareobiT
62
D.
63
64
65
E.
saqarTvelos saerTo sasamarTloebis mier miRebulma ganaCenebma 2014-2016 wlebSi qalTa mimarT Cadenil Zaladobriv danaSaulebze (20 ganaCeni)126 cxadyo, rom yvela ganxilul SemTxvevaSi moxda
danaSaulis ojaxur danaSaulad klasifikacia, rodesac igi Cadenili iyo kanonmdeblobiT gansazRvruli ojaxis wevris mimarT. danaSauli kvalificirdeba ssk-is Sesabamisi muxliT da, amasTanave, ssk
me-11 (prima) muxliT (pasuxismgebloba ojaxuri danaSaulisTvis).
amis miuxedavad, sasamarTlo/braldebis organoebi ar gamokveTen qalis mimarT Cadenil genderul danaSaulebSi, maT Soris ojaxur danaSaulebSi, genderuli diskriminaciis niSans da ar iyeneben
mas damamZimebel garemoebad sasjelis daniSvnis dros. amasTanave,
ar xorcieldeba bralad wardgenili danaSaulis Cadenamde piris
mier genderuli Zaladobis Cadenis sxva faqtebis gamokvleva da ar
iyeneben maT damamZimebel garemoebad. magaliTad, Tbilisis saapelacio sasamarTlos 2014 wlis 10 ivlisis ganaCeniT, ikveTeba qmris
mxridan colis qcevis kontroli, mis mimarT mesakuTruli damokidebuleba da eWvianoba, ris safuZvelzec damnaSavem msxverpls
TavSi najaxiT miayena mZime dazianebebi. miuxedavad genderuli
niSniT diskriminaciuli motivis mimaniSnebeli garemoebebisa, ganaCeni am kuTxiT msjelobas ar moicavs.127
danaSaulis motivis Seswavlis dros, kvlevis farglebSi gaanalizebuli ganaCenebidan arc erTSi ar gamokveTila genderuli
124. iZulebis Taobaze ix. sisxlis samarTlis kerZo nawili, wigni I (ix.
zemoT), gv. 316-318
125. sisxlis samarTlis zogadi nawili, avtorTa koleqtivi, gamomcemloba meridiani, Tbilisi, 2007 w., gv. 248
127. Tbilisis saapelacio sasamarTlos 2014 wlis 10 ivlisis ganaCeni, saqme N1/b-285-14
66
Cadenili Zaladoba dakvalificirdes aucilebel mogeriebad, saTanadod unda Sefasdes qalTa mimarT Zaladobis sistematuroba,
simwvave da gafarTovdes amgvar saqmeebTan mimarTebiT aucilebeli mogeriebis cneba. aucilebeli mogeriebis SemTxvevis dros gamokvleul unda iqnes safrTxis subieqturi da obieqturi mxareebi
qalTa mimarT Zaladobis zogadi konteqstis gaTvaliswinebiT. yvela sxva SemTxvevaSi, msxverpli qalis sindromi unda ganixilebodes, rogorc pasuxismgeblobis Semamsubuqebeli garemoeba.
67
F.
rekomendaciebi:
-
qalTa mimarT diskriminaciul danaSaulebad ganisazRvros iseTi qmedebebi, romlebic Cadenilia qalis mimarT
maTi sqesis/genderis gamo. diskriminaciul danaSaulebad
ganisazRvros aseve iseTi danaSaulebi, romlebSic, konkretuli garemoebebis Tanaxmad, ver ikveTeba diskriminacia, magram danaSauli araTanazomierad exeba qalebs (magaliTad, ojaxSi Zaladoba da sxva ojaxuri danaSaulebi);
sisxlis samarTlis kodeqsSi, stambolis konvenciis definiciaze dayrdnobiT, calke danaSaulad gamoiyos qalis
mimarT Zaladoba: genderis safuZvelze Cadenili yvela saxis Zaladoba, romlebsac Sedegad moaqvs, an, savaraudod,
Sedegad SeiZleba moitanos qalebis mimarT fizikuri, seqsualuri, fsiqologiuri an ekonomikuri ziani an tanjva;
maT Soris aseTi qmedebebis Cadenis muqara, iZuleba an Tavisuflebis TviTneburi xelyofa, Cadenili sazogadoebaSi
Tu pirad cxovrebaSi;
daskvna da rekomendaciebi
68
69
sisxlis samarTlis kodeqsSi, stambolis konvenciis definiciaze dayrdnobiT, ganimartos genderuli Zaladoba,
rogorc Zaladoba qalis mimarT im mizeziT, rom is qalia,
an rac araTanazomier gavlenas axdens qalebze;
genderuli Zaladoba, saerTaSoriso standartebze dayrdnobiT, sisxlis samarTlis kodeqsSi ganisazRvros, rogorc
diskriminaciis forma;
danaSaulis Cadena ojaxis wevris mimarT, stambolis konvenciis moTxovnebze dayrdnobiT, ganisazRvros, rogorc
danaSaulis damamZimebeli garemoeba;
danaSaulis Cadena genderis niSniT (imis miuxedavad, ikveTeba Tu ara diskriminaciuli motivi), sadac SesaZlebelia,
ssk-is mixedviT, aseve ganisazRvros, rogorc damamZimebeli garemoeba;
Zaladobis msxverpli qalis sindromi, yvela SesaZlo SemTxvevaSi, gaTvaliswinebul iqnes qmedebis aucilebel mogeriebad kvalifikaciisTvis. Zaladobis msxverpli qalis
sindromi yvela SemTxvevaSi ganixilebodes, rogorc pasuxismgeblobis Semamsubuqebeli garemoeba.
A.
Sesavali
B.
termini femicidi - genderis niSniT Cadenili qalis mkvleloba - daamkvidra diana raselma 1970-iani wlebis feministuri
brZolis dros. raselis ganmartebiT, femicidi aris qalis seqsisturi mkvlelobis yvela forma, romlebic motivirebulia qalze
uflebebis qonis surviliT an masTan SedarebiT upiratesi mdgomareobiT, siamovnebis miRebis an sadisturi survilebiT, anda qalis
mimarT mesakuTruli damokidebulebiT.131
laTinuri amerikis qveynebSi femicidi ganmartebulia, rogorc kacebis mier qalebis mizoginiuri mkvleloba, genderuli
Zaladobis ukiduresi forma, romelic gamoixateba mamakacis mier
qalis mimarT Cadenil ZaladobaSi masze Zalauflebis, dominaciisa da kontrolis mopovebis mizniT.132 xulia monarezs miaCnia, rom
femicidi aseve moicavs saxelmwifos Semwynareblur damokidebulebas yvela im gangrZobadi Zaladobrivi aqtis mimarT, romlebic
qalis sikvdils iwvevs - fsiqologiuri Zaladoba, fizikuri da
verbaluri Seuracxyofa, wameba, gaupatiureba da seqsualuri Zaladoba, prostitucia, bavSvze Zaladoba, Cvil gogonaTa mkvleloba, qalis sasqeso organos dasaxiCreba, ojaxSi Zaladoba.133
meqsikelma mkvlevarma, marsela legardma, Seqmna femicidisgan gansxvavebuli termini feminicidi - saxelmwifos politikuri nebis ararseboba, gamoiZios da dasajos qalTa mkvlelobebi/
femicidi. feminicidis dros arsebobs qalTa mkvlelobebis far131. Russell, D. E. (2006), p. 77-78, quoted in Latin American Model Protocol, p.13
132. Latin American Model Protocol, p. 13
133. Monarrez Fragoso, J. Feminicidio sexual serial en Ciudad Jurez: 1993- 2001.
Debate Fem., v.13, n.25, p.279-308, 2002
70
71
C.
72
nikaraguaSi, gvatemalaSi, hondurassa da panamaSi, xolo salvadoris, meqsikis, boliviisa da perus kanonmdeblobaSi femicidis nacvlad arsebobs feminicidi. salvadorisa da nikaraguis kanonmdeblobaSi aseve gansazRvrulia damamZimebel garemoebebSi Cadenili
feminicidi, rogorc calke mdgomi danaSauli.137
laTinur amerikaSi Tavdapirvelad femicidad ganisazRvreboda qalis mkvleloba, Cadenili formalur Tu araformalur qorwinebaSi (magaliTad, kosta-rikis kanonmdebloba). SemdgomSi femicidi/feminicidi kanonmdeblobaSi ufro farTod ganisazRvra.
bolivia, femicidis 2013 wels SemuSavebuli definiciiT, dasjadad
acxadebs qalis mkvlelobas (romelic msgavsi deklaraciis ararsebobis SemTxvevaSi daisjeboda, rogorc martivi mkvleloba) Semdeg garemoebebSi:
-
damnaSave msxverplis amJamindeli an yofili meuRle an partnioria; dakavSirebulia an dakavSirebuli iyo masTan intimuri an masTan gaTanabrebuli urTierTobiT, im SemTxvevaSic, Tu Tanacxovrebis faqti ar arsebobda;
msxverplis mier damnaSavesTan partnioruli, sasiyvarulo, emociuri an intimuri urTierTobis damyarebaze uaris
Tqmis gamo;
137. See El Salvador - Special Comprehensive Law for a Life Free from Violence
for Women.Law No. 779. Nicaragua: Comprehensive Law against Violence toward
Women and Reforms to Law No. 641, Criminal Code, 2012.
73
mkvleloba xdeba qalTa da mamakacTa Soris araTanabari Zalauflebrivi urTierTobebis farglebSi (gvatemala da nikaragua);
mkvleloba xdeba imis gamo, rom msxverpli qalia (gvatemala da kolumbia);
mkvleloba xdeba msxverplis, rogorc qalis, siZulvilis an
upativcemulobis motiviT (salvadori da hondurasi);
mkvleloba xdeba genderTan dakavSirebuli mizniT (meqsika
da hondurasi);
siZulvilis motivi efuZneba genders an seqsualur orientacias, genderul identobas an TviTgamoxatvas da igi gansazRvrulia, rogorc mkvlelobis damamZimebeli garemoeba
138. Venezuela - Organic Law on the Right of Women to a Life Free from Violence (G.O.
38668 of Apr. 23, 2007); Columba - Law 1257 of 2008 which dictates norms of sensitization, prevention, and punishment of forms of violence and discrimination against women,
reforms the criminal code, the criminal procedure code, Law 294 of 1996, and sets out
other pronouncements.
139. Chile - Law 20480. Modifying the Criminal Code and Law No. 20.066 on Interfamilial Violence, establishing femicide, increasing the sentences applicable to this
crime, and reforming the norms on parricide, 2010.
74
D.
saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociaciis kvlevaSi femicidis saqmeebis ganaCenebi - 2014 ganxilulia saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis midgoma msgavsi saxis danaSaulebisadmi:
saqarTvelos kanonmdebloba femicids, rogorc danaSauls,
ar icnobs.143 saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsSi ar arsebobs calke muxli, romelic femicids, anu genderis niSniT Cadenil qalis mkvlelobas, dasjadad gamoacxadebda. aseve ar aris gamoyofili mkvlelobis Cadena genderis niSniT, rogorc ganzrax
75
mkvlelobis damamZimebeli garemoeba.144 Sesabamisad, femicidi danaSaulebis sxva saxis mkvlelobebisgan ar gamoiyofa da statistikac ar warmoebs.
miuxedavad femicidis, rogorc calke mdgomi danaSaulis,
ararsebobisa, dResdReobiT femicidis SemTxvevebis gamoZieba da
dasja mimdinareobs/SesaZloa, mimdinareobdes saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis Semdeg muxlebze miTiTebiT:
ganzrax mkvleloba (ssk 108-e muxli); ganzrax mkvleloba damamZimebel garemoebaSi (ssk 109-e muxli); ganzrax mkvleloba uecari,
Zlieri sulieri aRelvebis mdgomareobaSi (ssk 111-e muxli); janmrTelobis ganzrax mZime dazianeba, ramac gamoiwvia sicocxlis mospoba (ssk 117-e (me-2 prima) muxli);145 TviTmkvlelobamde miyvana (ssk
115-e muxli).
zemoxsenebuli muxlebiT SeiZleba kvalificirdebodes rogorc femicidi, ise sxva danaSaulebi, romlebsac araviTari kavsiri
ara aqvs genderul motivTan. aqedan gamomdinare, imisTvis, rom ganisazRvros, iyo Tu ara danaSauli femicidi, Seswavlil unda iqnes
zemoxsenebuli muxlebis safuZvelze miRebuli TiToeuli gadawyvetileba, sadac msxverpli aris qali, da saqmis garemoebebis mixedviT dadgindes, Tu romel SemTxvevaSi aris danaSauli femicidi.
Cadenil danaSaulebSi ojaxuri femicidis identificirebas
amartivebs sisxlis samarTlis kodeqsis me-11 (prima) muxli, romelic gansazRvravs, Tu kodeqsis romeli muxlebiT gaTvaliswinebuli qmedebis Cadena warmoadgens ojaxur146 danaSauls. aqedan
gamomdinare, ojaxuri femicidis (meuRlis/colis an yofili meuRlis mkvleloba genderis niSniT) identificireba SesaZlebelia,
144. saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 109-e muxlis me-2 nawilis d) qvepunqtis Tanaxmad, danaSaulis damamZimebeli garemoebaa misi
Cadena rasobrivi, religiuri, erovnuli an eTnikuri Seuwynareblobis
gamo. genderuli niSniT danaSaulis Cadena ar aris gaTvaliswinebuli,
rogorc damamZimebeli garemoeba.
145. ssk 117-e (me-2 prima) muxliT dakvalificirebuli danaSauli femicidi aris mxolod im SemTxvevaSi, Tu moxda danaSaulis araswori kvalifikacia - swori kvalifikaciis SemTxvevaSi danaSauli iqneboda ganzrax
mkvleloba (ssk 108-e muxli), an ganzrax mkvleloba damamZimebel garemoebebSi (ssk 109-e muxli).
146. am muxlis miznebisaTvis ojaxis wevrad iTvleba: meuRle, deda, mama,
papa, bebia, Svili (geri), Svilobili, mSvilebeli, mSvileblis meuRle,
naSvilebi, mimRebi ojaxi (dedobili, mamobili), meurve, SviliSvili, da,
Zma, meuRlis mSoblebi, siZe, rZali, yofili meuRle, agreTve pirebi,
romlebic mudmivad ewevian an eweodnen erTian saojaxo meurneobas.
76
77
amasTanave, ganzrax mkvlelobis damamZimebel garemoebad kanonmdebeli diskriminaciul motivsac moiazrebs - mkvleloba,
romelic Cadenilia rasobrivi, religiuri, erovnuli an eTnikuri
Seuwynareblobis gamo (ssk 109-e (me-2 prima) muxli), ufro mkacrad
isjeba, vidre mkvleloba damamZimebeli garemoebebis ararsebobisas. amgvari mkvlelobisTvis sasjelia Tavisuflebis aRkveTa
vadiT 13-dan 17 wlamde (gansxvavebiT 108-e muxlisgan, romelic
7-dan 15 wlamde Tavisuflebis aRkveTas iTvaliswinebs). Tumca aRniSnuli muxli damamZimebel garemoebad mxolod zemoxsenebuli
motiviT Cadenil diskriminacias moiazrebs da ar iTvaliswinebs
diskriminacias sqesis/genderis safuZvelze, rac femicidis Semadgeneli nawilia. aqedan gamomdinare, genderuli niSniT Cadenili
mkvleloba, sxva damamZimebeli garemoebebis ararsebobis SemTxvevaSi, ssk 109-e muxliT ver dakvalificirdeba.
mniSvnelovania, aRiniSnos, rom, Tu danaSaulis Cadenis motivia
genderis niSniT ganpirobebuli diskriminacia, ssk 53-e (me-3 prima)
muxlis Tanaxmad, es garemoeba amZimebs Cadenili qmedebis xarisxs
da igi mxedvelobaSi miiReba/unda miiRebodes sasamarTlos mier
sasjelis daniSvnis dros. am muxlis Tanaxmad, danaSaulis Cadena
rasis, kanis feris, enis, sqesis, seqsualuri orientaciis, genderuli identobis, asakis, religiis, politikuri an sxva Sexedulebis,
SezRuduli SesaZleblobis, moqalaqeobis, erovnuli, eTnikuri
an socialuri kuTvnilebis, warmoSobis, qonebrivi an wodebrivi
mdgomareobis, sacxovrebeli adgilis an diskriminaciis Semcveli sxva niSniT Seuwynareblobis motiviT, aris pasuxismgeblobis
damamZimebeli garemoeba am kodeqsiT gaTvaliswinebuli yvela Sesabamisi danaSaulisaTvis.
Sesabamisad, dRes moqmedi sisxlis samarTlis kanonmdeblobiT, femicidis kvalifikaciisa da identificirebisTvis yvelaze relevanturi (Tumca arasakmarisi) saSualebaa ssk-is Sesabamis
muxlTan erTad, 53-e (me-3 prima) muxlze miTiTeba. aRniSnuli muxlis gamoyeneba SesaZlebelia im SemTxvevaSi, Tu sisxlis samarTlis kodeqsis is muxli an muxlis nawili, romliTac dakvalificirda konkretuli SemTxveva, danaSaulis Semadgenlobis niSnad ar
iTvaliswinebs diskriminacias damamZimebeli garemoebis saxiT.148
amis miuxedavad, 53-e (me-3 prima) muxli saqarTvelos sasamarTlo
praqtikaSi (sasamarTlos ganaCenebSi) arasodes gamoyenebula arc
qalTa, arc sxva pirTa mimarT Cadenili danaSaulebis SemTxvevaSi.149 Sesabamisad, Tu femicidis dros danaSaulis kvalifikaciisas
148. saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi (ssk), 53-e muxlis me-4 nawili
149. saqarTvelos saerTo sasamarTloebidan gamoTxovnili sajaro in-
78
E.
saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociaciis kvlevis farglebSi, 2014 wlis manZilze Cadenili femicidis saqmeebze pirveli instanciis sasamarTloebis mier gamotanili ganaCenebi (12 ganaCeni, gamotanili 2014-2015 wlebSi)152 cxadyofs, rom, femicidis
SemTxvevaSi, samarTaldamcavi organoebi an/da sasamarTlo Tavs
arideben, an ver axerxeben saqmis sagamoZiebo da sasamarTlo ganformacia 2015 wlis dekembris mdgomareobiT
150. femicidis saqmeebis ganaCenebi - 2014, saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociacia,avtori: Tamar dekanosiZe, Tbilisi, 2016. ix. bmulze:
KWWSVJ\ODJHOHVQHZV($&($((
%A1%20%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%AA%E1%
83%94%E1%83%9B%E1%83%90/femicidi_ge.pdf
151. femicidis saqmeebis ganaCenebi - 2014, gv. 10
152. saias kvleva aanalizebs saqarTveloSi moqmed pirveli instanciis
sasamarTloTa 12 ganaCens femicidis saqmeebze. 5 ganaCeni gamoitana
Tbilisis saqalaqo sasamarTlom, 3 ganaCeni - Telavis raionulma sasamarTlom, 1 ganaCeni - rusTavis da 1 - quTaisis saqalaqo sasamarTloebma,
1 ganaCeni - ozurgeTis da 1 - xelvaCauris raionulma sasamarTloebma.
yvela aRniSnuli danaSauli Cadenilia 2014 wels.
79
80
lobas gamoZiebasTan158 da faqts, rom msjavrdebuli dadebiTad xasiaTdeboda159 da ar iyo nasamarTlevi.160 msjavrdebulis dadebiTi
daxasiaTeba gvxvdeba im SemTxvevaSic, rodesac msxverpli mkvlelobamde sistematurad xdeboda ojaxSi Zaladobis msxverpli da
amis gamo policiisTvis arc ki miumarTavs161 (es faqtebi ganaCenSi
ar aris aRwerili).
femicidis CadenisTvis dakisrebuli sasjelebi mTlianad
braldebulze, sazogadoebaSi mis usafrTxo integraciasa da axali danaSaulis acilebaze aris orientirebuli. isini ar emsaxureba genderuli uTanasworobisa da ierarqiebis aRmofxvras da istoriulad Camoyalibebuli Zalauflebrivi urTierTobebis Secvlas.
F.
daskvna da rekomendaciebi
saqarTvelos kanonmdebloba da praqtika ar aRiarebs femicids, rogorc genderis niSniT Cadenil qalis mkvlelobas da danaSauls, romelic genderuli niSniT gamoirCeva sxva saxis mkvlelobebisgan. femicidis definiciis ararseboba, rogorc calke mdgomi
danaSaulisa, an, rogorc ganzrax mkvlelobis damamZimebeli garemoebisa, SeuZlebels xdis, rom saTanado kvalifikacia mieniWos
msgavs danaSaulebs, gamoikveTos danaSaulis motivi da mxedvelobaSi iqnes miRebuli genderis niSniT danaSaulis Cadena, rogorc
damamZimebeli garemoeba. am mizeziT femicidisTvis gansazRvruli sasjelebi zogjer Seusabamod lmobieria.
ojaxuri femicidis dros gansakuTrebiT arsebobs safrTxe, qmedeba dakvalificirdes ufro msubuq danaSaulad - janmrTelobis
ganzrax mZime dazianebad, romelsac sikvdili mohyva - da ara ganzrax
mkvlelobad. TviTmkvlelobamde miyvana, rogorc femicidis forma,
ar ganixilavs patriarqaluri kulturiTa da normebiT gamowveul
Zaladobas, romelic qalis gardacvalebis mizezi xdeba.
qalTa mkvlelobebTan dakavSirebuli kanonmdebloba da praqtika ar aRiarebs femicids, rogorc qalTa mimarT struqturuli
Telavis raionuli sasamarTlo, saqme N200100115702991, 5 agvisto, 2015
w.; ozurgeTis raionuli sasamarTlo, 26 Tebervali, 2015 w.; Tbilisis saqalaqo sasamarTlo, 7 aprili, 2015 w.
158. rusTavis saqalaqo sasamarTlo, saqme N1-252-14, 7 maisi, 2014 w; ozurgeTis raionuli sasamarTlo, 26 Tebervali, 2015 w.
159. rusTavis saqalaqo sasamarTlo, saqme N1-252-14, 7 maisi, 2014 w.
160. iqve
81
Zaladobis kulminacias, ar ikvlevs da saTanado Sefasebas ar aZlevs genderuli Zaladobis aqtebsa da qalTa mimarT Zaladobis
zogad konteqsts, romlis kulminaciac femicidi xdeba.
mniSvnelovania, rom sisxlis samarTlis kanonmdebloba qalTa mkvlelobebTan mimarTebiT srulad asaxavdes msxverpl qalTa
gamocdilebas da hqondes transformaciuli potenciali, rac gulisxmobs qalTa mimarT Zaladobis ukiduresi formis, femicidis,
mTavari gamomwvevi mizezis - struqturuli uTanasworobis, subordinaciisa da genderuli ierarqiebis gardaqmnis SesaZleblobas.
rekomendaciebi162
-
danaSaulis Cadena ojaxis wevris mimarT (saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis me-11 (prima) muxliT Cadenili
danaSaulebi) ganisazRvros, rogorc pasuxismgeblobis damamZimebeli garemoeba (stambolis konvenciis 46-e muxlis a
qvepunqtis Sesabamisad);
msjavrdebulis mier ganzrax mkvlelobamde/janmrTelobis ganzrax mZime dazianebamde Cadenili ojaxSi Zaladobis/
genderuli Zaladobis faqtebis arseboba unda ganisazRvros, rogorc damamZimebeli garemoeba saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 109-e (ganzrax mkvleloba damamZimebel garemoebebSi) da 117-e (janmrTelobis ganzrax mZime
dazianeba) muxlebiT gaTvaliswinebuli danaSaulebisTvis
(stambolis konvenciis 46-e muxlis v qvepunqtis Sesabamisad);
qalTa mkvlelobebis yvela SemTxvevaSi sagamoZiebo, braldebis da sasamarTlo organoebi unda moqmedebdnen im xedviT, rom Cadenilia femicidi. qalTa mkvlelobebis danaSauli kanonmdeblobasa da praqtikaSi unda ganixilebodes
qalTa mimarT Zaladobis, diskriminaciisa da subordinaciis zogadi konteqstis gaTvaliswinebiT.
82
83
ana abaSiZe
VI. saojaxo samarTali
A.
Sesavali
saojaxo samarTlis Tavi ganixilavs saojaxo samarTlis sakiTxebs gansxvavebuli, araklasikuri meTodiT; kerZod, mkvlevrebma saojaxo samarTlis zogierTi instituti gaaanalizes feministuri samarTlis Teoriebis Suqze. aRniSnul meTodze dayrdnobiT saqarTvelos saojaxo samarTlis ganxilva erTgvar inovaciur
mcdelobas warmoadgens. avtorebis survilia, sazogadoebis winaSe
samsjelod, sadiskusiod gamoitanon es sakiTxebi da xeli Seuwyon
samarTlis modernizebas Tanamedrove midgomebis SuqzegaTvaliswinebiT.
naSromis aRniSnuli nawili ganixilavs saojaxo samarTlis
iseT mniSvnelovan institutebs, rogoricaa: bavSvze zrunva da
meurveoba, arasrulwlovnis sacxovrebeli adgilis gansazRvra,
alimentis samarTlebrivi Sinaarsi da misi ganxorcieleba, meuRleTa urTierTrCenis valdebulebebi, saerTaSoriso samarTlis
principebi, romlebic exeba saojaxo samarTliT gansazRvrul
sakiTxebs da sxv. is Seexeba aseve saproceso uflebebs, romelTa
ganxorcielebac damokidebulia materialuri SesaZleblobebze.
TavSi mimoxilulia sakanonmdeblo xarvezebi, romlebic sxvadasxva jgufis warmomadgenel qalebs uzRudavs sasamarTloze xelmisawvdomobis konstituciur uflebas. aseve gaanalizebulia saqarTvelos kanonmdeblobaSi ufaso iuridiuli daxmarebis sistema da
qveynis saerTaSoriso valdebulebebi am mimarTulebiT.
monakveTis bolos SemoTavazebulia rekomendaciebi, romelTa
ganxorcielebac, mkvlevrebis azriT, mniSvnelovnad ganaviTarebs
qarTul samarTlebriv regulaciebs, midgomebs; aseve, samarTlis
profesionalTa damokidebulebebs genderuli Tanasworobis sakiTxTan.
B.
84
85
bi axdenen, romlebic analitikuri dokumentebis Seqmnis gziT ikvleven aRniSnul sakiTxebs. es SeiZleba erTgvari TviTrefleqsiac
iyos sasamarTloebis mxridan. aseTi samuSao jgufebis Camoyalibebis idea sasamarTloTa Tavmjdomareebs ekuTvnis. isini afaseben
genderuli stereotipebis bunebas da gavrcelebis diapazons sakuTar sistemebSi, raze dayrdnobiTac Tavad inicireben reformebs sistemaSi.
sasamarTlo sistemebSi samuSao jgufebi Seiqmna aSS-is 40
StatSi, aqedan 22-ma Statma damoukideblad TiTo StatisTvis SeimuSava vrceli dokumenti, romelic gamoica da xelmisawvdomi gaxda yvelasTvis. samuSao jgufebis angariSebi cxadyofs, rom genderuli niSniT mikerZoeba, ZiriTadad, vlindeba saojaxo davebSi da
damazianebelia rogorc qalebisTvis, aseve kacebisTvis. Tumca, saerTo jamSi, genderuli mikerZoebulobis gamo ufro metad qalebi
zaraldebian.
magaliTad, 1987 wels minesotis Statis uzenaesi sasamarTlos
Tavmjdomaris iniciativiT Seiqmna samuSao jgufi, romelic Sedgeboda 30 mosamarTlisgan, iuristebisgan, sajaro moxeleebisgan,
sazogadoebis warmomadgenlebisgan. jgufma intensiurad imuSava 2
wlis ganmavlobaSi, rom daedgina, Tu ra saxis stereotipebi arsebobs sasamarTlo sistemaSi da ra gavlenas axdens isini mosamarTleebze gadawyvetilebebis gamotanis dros.166 mosamarTle rozali
ueilma, saqmeTa Seswavlis Sedegad ganacxada, rom sasamarTlo sistemaSi damkvidrebuli genderuli stereotipebi qmnis instituciur seqsizms da is gautola instituciur rasizms. amiT xazi
gausva problemis simwvaves da sistemurobas.167 mosamarTlem mimoixila samuSao jgufis mignebebi, romelTa mixedviTac, genderuli
mikerZoeba gamoixata ganqorwinebis, qonebis ganawilebis, alimentis dakisrebis, advokatis honoraris, bavSvze meurveobis, bavSvze zrunvis, ojaxSi Zaladobis da bavSvebze seqsualuri Zaladobis
saqmeebis ganxilvis dros.
166. Minnesota Supreme Court, Task Force for Gender Fairness in the Courts,William
Mitchell Law Review: Vol. 15: Iss. 4, Article 1. ixileT bmulze:
167. Minnesota Supreme Court, Justice Rosalie E. Wahl, The task force on Gender Bias
in the Court: Establishing a Framework for Change, second national Conference on
Gender Bias in the Court, Williamsburg, Virginia (March 18-21, 1993), pp.6-7
86
2. qalebis marcxi
genderuli mikerZoebis gamovlenis mizniT Seqmnilma samuSao
jgufebma farTod warmoaCines qalTa Cagruli mdgomareoba qonebrivi davebis dros. kvlevebi miuTiTebs saojaxo saqmianobis dros
qonebaTa zrdis maCvenebelze da davebis Sedegad arasamarTlianad
ganawilebul qonebaze, rac, umeteswilad, qalebs azaralebs. mosamarTleebi ar iTvaliswineben saojaxo saqmianobas, rogorc qalTa wvlils dovlaTis dagrovebis dros da, Sesabamisad, qonebrivi
davebis Sedegebi qalebisTvis, ekonomikuri TvalsazrisiT, gacilebiT mZimea, vidre kacebisTvis. am kvlevis Tanaxmad, saxarbielo
mdgomareobaSi arc mdidari qalebi iyvnen. saSualo da saSualoze
maRali Semosavlis mqone qalebi, rogorc wesi, uars ambobdnen yofili qmrebisgan alimentis moTxovnaze. am kategoriis qalTa 39%is SemTxvevaSi, ganqorwinebis Semdeg maTi Semosavali iklebda, xolo maTi yofili qmrebis 45%-is Semosavali imatebda.168
vaSingtonis Statis samuSao jgufma Statebis gareT arsebuli
11 qveynis 700 ganqorwinebis saqme Seiswavla, romelTa mixedviTac,
aRmoCnda, rom alimenti (qalis mimarT) gonivruli droiT dainiSna mxolod saqmeTa 10%-Si, 84%-Si ki dainiSna limitirebuli vadiT.
am SemTxvevaSi wyvilTa ganqorwinebis dros daniSnuli alimenti
emsaxureboda qalis reabilitacias, radgan aRiarebuli iyo, rom
qalebisa da kacebis ekonomikuri mdgomareoba ar iyo Tanabari - qalebs, ZiriTadad, uwevdaT saojaxo saqmeebis keTeba; gamocdilebis
uqonlobis gamo ganviTarebuli ar hqondaT samuSao unar-Cvevebi;
xolo bazarze kacis Sroma ufro moTxovnadi iyo, vidre qalisa.169
87
fi. ganqorwinebis Semdeg qalTa meorexarisxovani roli, ekonomikuri TvalsazrisiT, unda ganixilebodes im sirTuleebTan erTad
romlebsac awydeba qali bavSvze zrunvis dros.
bavSvze zrunvis savaldebulo federaluri gaidlainis SemoRebam bevri qalisa da bavSvis cxovrebis xarisxi sagrZnoblad gaaumjobesa. Tumca samuSao jgufi aRniSnavda, rom qalebi bavSvis saWiroebis adekvaturi dakmayofilebis sakiTxSi isev mZime gamowvevis
winaSe idgnen. problemis Semadgenel nawils swored aRniSnuli gaidlaini warmoadgenda, romelic bavSvis aRzrdisTvis mxolod ekonomikur valdebulebebs iTvaliswinebda. niu-iorkis bavSvTa zrunvis komisiis direqtoris, judit reiSelis TqmiT, gaidlainis Semqmnelebma marcxi ganicades bavSvze zrunvis mxolod fizikuri xarjebis daTvlis nawilSi - 24 saaTis ganmavlobaSi bavSvze yovelgvari
zrunva isev qals awevs tvirTad da es araproporciuli tvirTia.170
samuSao jgufebis kvlevam aCvena, rom sasamarTloSi saqmeTa ganxilvis dros genderuli diskriminaciis msxverpli aris qalic da kacic. dedisa da mamis mimarT gamoiyeneba gansxvavebuli standartebi,
romlebic ganpirobebulia winaswari ganwyobiTa da stereotipebiT
qalisa da kacis pirad da sajaro cxovrebasTan dakavSirebiT.
mosamarTleTa umravlesobas Tu sxva pirebs, romlebic saojaxo davaTa ganxilvis procesSi iyvnen CarTulni, sjerodaT, rom
qalebis funqcia iyo saojaxo saqmeebis keTeba, bavSvebsa da xandazmulebze zrunva, xolo kacebis Sroma arsebul realobaSi anazRaurebad saqmeebs miekuTvneboda. am ukanasknelT mohqondaT sakvebi
Sin, magram arasdros amzadebdnen mas.
samuSao jgufebma aRmoaCines, rom bevri kaci uars ambobda, bavSvis mTavari mzrunveli yofiliyo, radgan maT amas advokatebi urCevdnen - im motiviT, rom genderuli stereotipebis gavlenis gamo
sasamarTloSi amgvari davis dakmayofilebis minimaluri Sansi arsebobda. miuxedavad imisa, rom bunebrivi mSoblis stereotipi
kacebis winaaRmdeg moqmedebda, isini mainc mniSvnelovan warmatebas aRwevdnen, vidre es mosalodneli iyo. magaliTad, masaCusetsis
samuSao jgufis angariSis Tanaxmad, 70%-ze met SemTxvevaSi mamebi
iRebdnen ZiriTad an erTobliv fizikur meurveobas bavSvebze.171
qalebTan dakavSirebiT Tavs iCenda sxvadasxva saxis stereotipebi; magaliTad, meurveobis saqmis gadawyvetis dros damazianeblad moqmedebda qalis piradi cxovrebis faqtebi, xolo kacis SemTxvevaSi amas mniSvneloba ar eniWeboda. qalebs ar hqondaT ufle-
174.Schafran L.H. (1994-1995) Gender Bias in Family Court, Why prejudice permeates the Process. Fam. Adv. 22. pp.27-28
88
89
C.
90
orkis marTlmsajulebis xedva saojaxo davebze Seajama niu-iorkis saapelacio sasamarTlom saqmeSi Friederwitzer v. Friederwitzer,177
sadac Semoitana axali testi, romlis mixedviTac bavSvze meurveobis saqmeebi erToblivad unda gadawyvetiliyo - mxareTa SefasebiTac da bavSvis WeSmariti interesis testis gamoyenebiTac.
niu-iorkis sasamarTloebma SeimuSaves garemoebaTa garkveuli
erTobliobis modeli, romelic gaTvaliswinebuli unda yofiliyo mosamarTlis mier bavSvis mikuTvnebis saqmeTa ganxilvis dros.
es garemoebebi iyo erTgvari kriteriumebi, romelTa meSveobiTac
Sefasdeboda modave mxareebi da dadgindeboda bavSvis saukeTeso
interesi, rasac daefuZneboda sasamarTlo gadawyvetileba.
es kriteriumebi SeiZleba dajgufdes Semdegi faqtorebis mixedviT:
1.
2.
fsiqologiuri urTierTdamokidebuleba bavSvsa da mSoblebs Soris - kriteriumi moiTxovs TiToeuli mSoblis Sefasebas, Tu ramdenad aqvT maT unari, daakmayofilon bavSvis emociuri da inteleqtualuri saWiroebebi;
3.
b) cxovrebis stili
niu-iorkis sasamarTloebi did mniSvnelobas aniWebdnen mSobelTa cxovrebis wess (magaliTad, gansxvavebuli seqsualuri
orientacia da genderuli identoba) da mis maxasiaTeblebs. am
faqtoris SefasebisTvis iyenebdnen e. w. Nexus-is178 tests (Guinan v.
Guinan).179 aRniSnuli testis mixedviT, mSoblis cxovrebis stils
177. New York Court of Appeals. File # 55 N.Y. 2d 89, 432 N.E.2d 765, 447 N.Y.S. 2d
893 (1982)
176. Simeone T.J. (1991). Great Expectations: New Yorks Attempt to Eliminate Gender
Preferences Between Parents in Child Custody Dispute. Col. Jour. of Law and Social
Problems. 457
179. Supreme Court of the State of New York. 102 A.D.2d 963, (1984) - mama brals
sdebda dedas, rom is iyo homoseqsuali, ris gamoc ar gaaCnda unari,
saTanadod ezruna Tavis 3 Svilze. sasamarTlom ar gaiziara es azri da
91
(magaliTad, seqsualur partniorTan urTierTobas) gavlena bavSvis mikuTvnebis Sesaxeb gadawyvetilebaze mxolod im SemTxvevaSi
unda hqondes, Tu igi damazianeblad imoqmedebs bavSvis keTildReobaze. swored es iyo Nexus-is testis naklovaneba, radgan mosamarTles SeeZlo, cxovrebis stili subieqturad Seefasebina da, Sedegad, upiratesoba romelime sqesisTvis mieniWebina.
ormagi standartis riskis Sesaxeb miuTiTebda mosamarTle
Sapiro niu-iorkis uzenaesi sasamarTlos mier ganxilul saqmeSi
Feldman v. Feldman;180 mamam, romelic iTxovda bavSvis mikuTvnebas,
sasamarTloSi ganacxada, rom yofili colis saxlSi vizitis dros
sawol oTaxSi, magidaze, dainaxa Jurnali; is, misi SefasebiT, amoralur Temebs Seicavda; iqve ido, savaraudod, intimuri Sinaarsis
werilebi. amis gamo mama amtkicebda, rom deda amoraluri qceviT
gamoirCeoda da is ar unda yofiliyo bavSvebze mzrunveli mSobeli. sasamarTlom daakmayofila mamis moTxovna da bavSvi aRsazrdelad mas miakuTvna, Tumca, apelaciis Sedegad sasamarTlos gadawyvetileba Seicvala.181 mosamarTle Sapiros SefasebiT, pirveli
instanciis sasamarTlos gadawyvetileba gamoxatavda diskriminaciul standarts qalis sazianod. aRmoCnda, rom cxovrebis stilisa da xasiaTis Sefaseba calsaxad diskriminaciuli midgomaa, rac
dedebs azaralebs.
saqmeSi Blank v. Blank182 sasamarTlom meurveoba miakuTvna mamas,
radgan daeyrdno dedis cxovrebis stilisa da xasiaTis faqtors,
kerZod, Seafasa dedis qorwinebis gareSe kavSirebi, rogorc amoraluri qmedeba; aseve, xazi gausva dedis socialur urTierTobebs
ojaxis gareT.183 zemdgomma sasamarTlom Secvala gadawyvetileba
im motiviT, rom sasamarTloze ar iyo warmodgenili mtkicebulebebi, romlebic daadasturebda, rom dedis amgvari xasiaTi akninebda mis mSoblis unarebs. sabolood, zemoaRniSnuli standartiT
mSoblis Sefaseba sasamarTlom Secdomad miiCnia.
miTiTebul saqmeebze dayrdnobiT, cxadi gaxda, rom sasamarTlo diskriminaciulad da zedmetad mkacri standartiT udgeboda
qalebis, rogorc dedebis, Sefasebas, rac nakarnaxevi iyo cxovrefizikur meurved, anu mTavar mzrunvelad, deda daniSna.
180. Supreme Court of the State of New York. 45 A.D.2d. 320, 358 N.Y.S. 2d 407 (1974)
181. iqve
182. Supreme Court of the State of New York. 124 A.D.2d 1010, 509 N.Y.S.2d 217
(1986)
183. iqve
92
bis wesisa da xasiaTis faqtoris Sefasebis testiT. saqmeebma aCvenes, rom aucilebeli iyo sasamarTlo diskreciis SezRudva.
93
istoriulad ase iyo - qalebi gamoimuSavebdnen gacilebiT naklebs, vidre kacebi; Sesabamisad, aRniSnuli standartiT saqmeTa
ganxilvis dros, marTlmsajulebis saswori, didi albaTobiT, mamisken gadaixreboda.186
Tumca finansuri SesaZleblobis faqtori sasamarTlom ar gaiTvaliswina saqmeSi Roberts v. Roberts,187 sadac aRiniSna, rom SesaZlebelia, upiratesoba mieniWos naklebi finansuri SesaZleblobebis
mqone mSobels, roca misi fsiqologiuri da emociuri kavSiri bavSvTan dadebiTad Sefasdeba. aseT SemTxvevaSi am faqtors meti wona
aqvs, vidre ekonomikur mxares.
finansebs ukavSirdeba kidev erTi sakiTxi - TiToeuli mSoblis
dro, romelic SeiZleba daeTmos Svils. saqmeSi Jacobs v. Jacobs188 mamam sasamarTlos ganucxada, rom mas datvirTuli samuSao grafiki
xels ar SeuSlida, Svilze ezruna. misi aryofnis dros bavSvs mouvlida bebia (mamis deda), romelic mamasTan cxovrobda. amave dros,
bavSvis dedas Tavisi samuSao grafiki da finansuri SesaZlebloba
imis saSualebas ar aZlevda, rom didi dro gaetarebina SvilTan.
sasamarTlom meurveoba miakuTvna dedas da ganacxada, rom bavSvis
aRzrdis da masze zrunvis valdebuleba mxolod mSoblebs akisriaT da davaSi upiratesoba ver mieniWeba im mSobels, romelsac mesame pirisgan daxmarebis miReba SeuZlia.
e) bavSvis survili
niu-iorkis uzenaesma sasamarTlom bavSvis survilis standartiT ixelmZRvanela saqmeSi Salk v. Salk,189 romlis ganxilvis drosac
aRiniSna, rom bavSvis asaks, gonebriv momwifebulobas da garemoebebs, romlebic bavSvis survilebs gansazRvravs, aqvs Tanabari
mniSvneloba bavSvis arCevanis Sefasebis dros. sasamarTlos azriT, bavSvis survilis Sefasebisas aucilebeli iyo, mosamarTle
darwmunebuliyo, rom bavSvi ar moqmedebda daufiqreblad, impulsurad an masze gavlenas ar axdenda sxva piri.
sasamarTlo gansxvavebul pozicias aviTarebs saqmeSi People ex
rel, Repetti v. Repetti,190 sadac ganqorwinebis procesSi CarTuli iyo
186. Teitlebaum,L. (2006). Family History and family Law. Utah L. rew.197
187. Supreme Court of the State of New York. 122 A.D. 2d 405, 505 N.Y.S. 2d 215 (1986)
188. Supreme Court of the State of New York.117 A.D.2d 709, 498 N.Y.S.2d 852 (1986)
189. Supreme Court of the State of New York. 89 MiBc. 2d 883, 393 N.Y.S.2d 841 (N.Y.
Sup. Ct. 1975)
190. Supreme Court of the State of New York. 60 A.D.2d 913, 377 N.Y.S.2d 571 (1975)
94
3 bavSvi, 13, 14 da 16 wlisani. is aRniSnavs, rom ufrosi asakis bavSvebi sakmaod momwifebuli arian da gamoxataven TavianT namdvil
survilebs, romelTa gauTvaliswinebloba did zians miayenebda
maT emociur da mentalur janmrTelobas. Tumca sasamarTlos ase
ar umsjelia 7 wlis bavSvze (sxva saqmis ganxilvis dros), romelic
dedasTan cxovrebis survils gamoxatavda. man meurveoba miakuTvna mamas. mosamarTle kuperma, romelsac ekuTvnoda gansxvavebuli
azri, aRniSna, rom, zogadad, aseTi mcirewlovani bavSvis survili
gadamwyveti ar unda iyos;191 Tumca, am SemTxvevaSi, 7 wlis gogona
gamoirCeoda mniSvnelovnad ganviTarebuli inteleqtualuri SesaZleblobiT; Sesabamisad, misi azri gaTvaliswinebuli unda yofiliyo.192 aRniSnulma gadawyvetilebam cxadyo, rom mosamarTleTa
midgomebi erTgvarovani ar iyo.
95
2.
96
erToblivi sacxovreblis gansazRvra gansakuTrebiT sargebliania bavSvisTvis, radgan mas SesaZlebloba aqvs, Tanabari urTierToba hqondes orive mSobelTan yovelgvari SezRudvebis gareSe.
mSoblebisTvis ki erToblivi sacxovreblis gansazRvra mWidrod
aris dakavSirebuli genderuli Tanasworobis konstituciuri
principis ganxorcielebasTan. gansakuTrebiT iseT sazogadoebaSi, romelSic genderuli rolebi imgvaradaa gadanawilebuli, rom
bavSvze zrunvisa da movlis umetesi tvirTi qalebs awevT (rogorc
finansuri, ise drois TvalsazrisiT), erToblivi sacxovreblis
gamoyeneba saukeTesod aregulirebs orive mSoblis rolsa da valdebulebebs SvilebTan mimarTebiT.
orive mSobelTan bavSvis sacxovreblis gansazRvra aseve sargebliania sasamarTlosTvisac, radganac mosamarTles aRar uwevs
gadawyvetilebis miReba, SearCios ukeTesi mSobeli da gansazRvros bavSvis sacxovrebeli adgili mxolod erTTan (rac sirTuleebs
ukavSirdeba). es yovelive aseve amcirebs sasamarTlo davebSi daxarjul drosa da sxva xarjebs; aneitralebs konfliqtebs modave mxareebs Soris, romlebic, umeteswilad, swored bavSvis sacxovrebeli
adgilis gansazRvris da alimentis daniSvnis dros warmoiSoba.
miuxedavad dadebiTi aspeqtebisa, erToblivi meurveobis daweseba problemuria garkveul SemTxvevebSi da, Sesabamisad, mosamarTlem SesaZloa, am saSualebas ar mimarTos. aseTi garemoebebia:
1.
2.
3.
4.
5.
97
98
99
exeboda dedis mier gaerTianebuli samefodan 2 Tvis bavSvis safrangeTSi sacxovreblad wayvanas. sasamarTlom ganmarta, rom briuselis II bis regulaciis me-8 da me-10 muxlis miznebisTvis bavSvis
bunebrivi sacxovreblis koncefcia ganimarteba, rogorc adgili,
sadac garkveuli xarisxiT moxda bavSvis integrireba sazogadoebasTan da ojaxur garemosTan. faqtorebi, romlebic gaiTvaliswina sasamarTlom, iyo Semdegi:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
cxovrebis xangrZlivoba;
regularuloba;
pirobebi;
adgilis Secvlis mizezebi;
bavSvis asaki;
dedis piradi da ojaxuri warmomavloba;
bavSvisa da dedis ojaxuri da socialuri kavSirebi.
100
101
D.
2.
102
103
tileba, romlebic swored saojaxo davebs exeba. gadawyvetilebebis ganxilvam gamoavlina problema, romelic ukavSirdeba erTiani standartebisa Tu kriteriumebis ararsebobas bavSvis sacxovrebeli adgilis gansazRvris dros. aseve gamoikveTa, rom modave
mSoblebis unarebis, keTilsindisierebisa da bavSvze zrunvis SesaZleblobis Sefasebis erTiani da, amave dros, obieqturi Sefasebis kriteriumebi ar aris SemuSavebuli, rac zrdis genderulad
mikerZoebuli gadawyvetilebebis miRebis risks praqtikaSi.
miuxedavad amisa, sasamarTlo gadawyvetilebebis gaanalizebis saSualebiT vecdebiT, gamovyoT is ZiriTadi sakiTxebi, romlebic ganixileba procesze, da is kriteriumebi, romlebsac eyrdnoba sasamarTlo gadawyvetilebebis dasabuTebis dros.
sasamarTlo gadawyvetilebebis absolutur umravlesobaSi
sasamarTlo bavSvis sacxovrebel adgilad dedis sacxovrebels miuTiTebs. Tumca, aqve unda aRiniSnos, rom mamebi iSviaTad ayeneben
moTxovnebs bavSvis sacxovrebel adgilad TavianTi sacxovreblis
gansazRvrasTan dakavSirebiT. maTi moTxovnebi, ZiriTadad, Seexeba Svilis monaxulebis dReebis dadgenas, rac aseve SeiZleba moicavdes Ramis saaTebSi mamis saxlSi bavSvis darCenis uflebasac.
im SemTxvevebSi, rodesac sasamarTlo bavSvis monaxulebis da
urTierTobisTvis gamoyofil dReebs (rac gulisxmobs erT-erTi
mSoblis saxlSi bavSvis RamiT darCenasac) Tanabrad yofs orive
mSobels Soris (iSviaT SemTxvevaSi da bavSvis survilis arsebobis
dros), is, praqtikulad, amkvidrebs erToblivi sacxovreblis gansazRvris instituts, rac mxareTa interesebis Tanaswori dabalansebis erT-erT karg saSualebas warmoadgens.
bavSvis sacxovrebel adgilad mxolod dedis sacxovreblis
gansazRvra mniSvnelovnad azianebs, pirvel rigSi, qalebs, romlebic saqarTveloSi, faqtobrivad, erTaderTi mSoblebi arian,
romlebic, genderuli rolebis stereotipuli gadanawilebis Sedegad, marto zrdian Svilebs, riTac warmoudgenlad did tvirTs
iReben sakuTar Tavze. es tvirTi ganisazRvreba araproporciulad daxarjuli droiTa da materialuri xarjebiT, rac bavSvis
aRzrda-ganaTlebasTan da sxva tipis momsaxurebasTan aris dakavSirebuli. movaleobaTa amgvari usamarTlo gadanawileba ki aTavisuflebs mamakacebs im valdebulebebis Sesrulebisgan, romlebic maT Svilis winaSe aqvT. meore mxriv, aRniSnuli midgoma diskriminaciulia im mamakaci mSoblebis mimarT, romlebic, survilis,
obieqturi SesaZleblobebis da pirobebis arsebobis SemTxvevaSic
ki, ver moipoveben uflebas, monawileobdnen Svilis aRzrdaSi, an
104
moiTxovon, sasamarTlos gziT TavianTi sacxovrebeli adgili ganesazRvroT Svilis sacxovrebel adgilad, anda, ganesazRvroT erToblivi sacxovrebeli adgili.
sasamarTlo praqtikiT Camoyalibda ramdenime kriteriumi,
romelTa mixedviTac unda Sefasdes mSoblebi davis dros. esenia:
1.
2.
3.
materialuri pirobebi;
moraluri garemo;
mSobelTan bavSvis mijaWvulobis xarisxi.
materialuri pirobebis gansazRvris/Seswavlis dros sasamarTlo mniSvnelobas aniWebs konkretuli mSoblis Semosavals da
am mSoblis ojaxis materialur SesaZleblobas. Tumca aRniSnuli
kriteriumis ukeTesi dakmayofileba bavSvis sacxovrebeli adgilis gansazRvris dros sasamarTlosTvis mTavar safuZvels ar
warmoadgens. magaliTad, Tbilisis saapelacio sasamarTlom erTerT saqmeSi217 aRniSna: ukeTesi sacxovrebeli pirobebis qona yovelTvis ver iqneba gadamwyveti bavSvebis sacxovrebeli adgilis
gansazRvrisas. am dros agreTve gaTvaliswinebul unda iqnes, rogori moraluri garemos Seqmnas SeZleben mSoblebi bavSvisTvis maTi materialuri mdgomareobis, asakis, moraluri saxis, inteleqtualuri donis da bavSvis aRzrdaSi monawileobis xarisxis gaTvaliswinebiT.
moraluri garemos Sefasebis dros sasamarTlos msjeloba
standartizebuli TiTqmis ar aris. sasamarTlo gadawyvetilebebSi moraluri garemos Sefasebis standartis mkafiod amokiTxva Znelia. amave dros, gasaTvaliswinebelia is garemoebebi, Tu ramdenad
iqneba mosamarTle SeboWili samarTlebrivi moralis definiciiT.
colebis winaaRmdeg yofili qmrebis argumentebi, ZiriTadad, mimarTulia moraluri da fizikuri/fsiqikuri SesaZleblobis winaaRmdeg, riTac xdeba qalis, rogorc mSoblis, diskreditacia.
magaliTad, roca qali ama Tu im saxis SezRuduli SesaZleblobis
mqonea, amtkiceben, rom is ver SeZlebs Svilis aRzrdas; Tu qalis
piradi cxovreba dakavSirebulia sxva adamianTan (mamakacTan), miuTiTeben mis amoralur saqcielze da sxv. Tumca, unda aRiniSnos,
rom saqmeebSi, romlebSic mamakacebis mxridan amgvari mizezebi iqna dasaxelebuli, sasamarTlom isini ar gaiziara da, Sesabamisad,
safuZvlad ar daudo gadawyvetilebebs. am mxriv, gansakuTrebiT
dadebiTad xasiaTdeba baTumis saqalaqo sasamarTlos gadawyvetilebebi da midgomebi, romlebsac aviTareben mosamarTleebi saoja217. Tbilisis saapelacio sasamarTlo, saqme #2b/3720-10, 13 dekemberi,
2011 weli
105
xo davebis ganxilvis dros. magaliTad, baTumis saqalaqo sasamarTlom erT-erT saqmesTan dakavSirebiT218 ganacxada: sasamarTlo ver
gaiziarebs mopasuxis (yofili qmari) mosazrebas imasTan dakavSirebiT, rom deda ise wavida saxlidan, arc ki uTqvams misTvis (qmrisTvis) mizezi, ar gaumJRavnebia, rom iyo fexmZimed da amis Sesaxeb
gaigo mxolod sarCelis aRZvris Semdgom, ris gamoc aqvs eWvi, rom
mesame bavSvis mama TviTon ar aris da rom dedas garkveuli urTierTobebi aqvs mesame pirebTan. sasamarTlom xazgasmiT aRniSna, rom
adamianis piradi cxovreba xelSeuxebelia da miTiTebul garemoebebs qalis pirad cxovrebasTan dakavSirebiT mimdinare davaSi ver
gaiTvaliswinebda. miuxedavad moraluri kriteriumis Sefasebis
met-naklebad samarTliani praqtikisa, is garemoeba, rom zogadad,
mSobelTa Sefasebis mkafio da erTiani kriteriumi gansazRvruli
ar aris, xels uwyobs araerTgvarovani saerTo suraTis arsebobas.
mSobelTan bavSvis mijaWvulobis xarisxis Sefasebis dros sasamarTlo genderuli stereotipebis mkafio gavleniT gamoirCeva,
rac aisaxeba kidec saboloo gadawyvetilebebze.
rogorc wesi, sasamarTlo iziarebs da eyrdnoba davis procesSi eqspertad/specialistad mowveul pirTa Sefasebebs, rac dakavSirebulia dedis, rogorc bunebrivi mSoblis,219 koncefciis CamoyalibebasTan da dedisa da bavSvis urTierTobis upirates mniSvnelobasTan. magaliTad, erT-erT saqmeSi220 gurjaanis raionulma
sasamarTlom srulad gaiziara fsiqologis rekomendacia da ganmarta, rom zogadad, bavSvis biologiuri kavSiri dedasTan ufro
mWidroa, vidre mamasTan, Tumca, biologiur kavSirTan erTad, erT-erTi mSoblisTvis Svilis aRsazrdelad gadacemis sakiTxis gadawyvetisas dedas unda mieniWos upiratesoba im SemTxvevaSi, Tuki
mas ukeTesad SeuZlia Svilis srulfasovan moqalaqed aRzrda da
mSoblis movaleobis Sesruleba, vidre mamas; an, am TvalsazrisiT,
dedisa da mamis SesaZlebloba met-naklebad Tanabaria... bavSvis
asakis gaTvaliswinebiT, udedobisgan miRebuli emociuri stresis
Tavidan asacileblad umjobesia, igi iyos pirveladi mijaWvulobis obieqtTan - dedasTan.
218. baTumis saqalaqo sasamarTlo, saqme #2/1437-2014, 24 ivnisi, 2015 weli
219. aRniSnuli koncefciis mTavari mizania, xazi gausvas qalis privilegirebul, upirates rols bavSvis cxovrebaSi, rac TiTqos obieqturad unda amarTlebdes mamakacTa uflebriv SezRudvebs SvilebTan
mimarTebiT.
220. gurjaanis raionuli
oqtomberi, 2015
106
sasamarTlo,
saqme
#340210015731676,
27
107
108
93% iyo mamakaci, xolo msxverplTa 87% qali;224 msxverplTa umetesoba aseve qali iyo 2014 welsac. Sesabamisad, ojaxis wevrebis
mxridan ganxorcielebuli Zaladoba, ZiriTadad, qalebis winaSe
arsebul gamowvevas warmoadgens da logikuria, rom misi gaTvaliswineba davebis ganxilvis dros swored qalTa dacvis saSualebad iqneba miCneuli.
Zaladobrivi moqmedebebi damazianebel gavlenas axdens arasrulwlovanze, imis miuxedavad, vis mimarT xorcieldeba is - meuRlis, yofili meuRlis Tu Tavad bavSvis winaaRmdeg. amitom mosamarTlem unda gaiTvaliswinos qalis mimarT ganxorcielebuli
Zaladoba bavSvTan kontaqtis pirobebis Tu bavSvis sacxovrebeli
adgilis gansazRvris dros, raTa bavSvis WeSmariti interesi dakmayofildes.
Tumca saqarTvelos sakanonmdeblo baza konkretulad ar miuTiTebs standartze, romelic unda gamoiyenebodes Zaladobrivi
moqmedebis dadasturebis SemTxvevaSi, da romelic gavlenas moaxdenda mosamarTleTa gadawyvetilebebze. dauxveweli kanonmdeblobis Sedegi aris sasamarTlo gadawyvetilebebi, romlebSic mxareebi
Riad saubroben Zaladobis faqtebze; xSirad aseTi faqtebi dokumentirebulia Sesabamisi uflebamosili uwyebis mxridan (policiis
mier gacemuli orderi, sisxlissamarTlebrivi devna da a.S.), Tumca
es garemoebebi gavlenas ar axdens gadawyvetilebis Sinaarsze.
sailustraciod warmovadgenT ramdenime gadawyvetilebas.
Tbilisis saapelacio sasamarTlom erT-erT saqmeSi225 mamas, romelic Zaladobda yofil meuRlesa da Svilebze, ufleba misca, urTierToba hqonoda SvilebTan yovelgvari damatebiTi garantiebisa da valdebulebebis gareSe. aRniSnul saqmeSi saqalaqo sasamarTlom dadasturebulad miiCnia faqti, rom mamakacs seriozuli
uTanxmoeba hqonda yofil colTan. yofil meuRleebs Soris arsebuli konfliqtis seriozuloba daadastura skolis direqtormac, romelmac ganmarta, rom skolaSi a.f.-s (mama) gamoCenaze bavSvebi kankaleben da SeSinebulebi arian. 226
baTumis saqalaqo sasamarTlom saqmeSi227 dadgenilad miiCnia faqti, rom mosarCelem (mama) colze fizikurad iZalada, rasac adasturebs sapatrulo policiis mier gacemuli Semakavebeli
224.saqarTvelos saxalxo damcvelis 2015 wlis saparlamento angariSi,
gv. 1013
225. Tbilisis saqalaqo sasamarTlo, saqme #2b/64-07, 21 seqtemberi, 2007 weli
226. iqve, gv. 2
227. baTumis saqalaqo sasamarTlo, saqme 2/1214, 21 oqtomberi, 2015 weli
109
gonivruloba
samarTlianoba
110
111
112
so interesebis dacvas da SeiZleba gamoxatuli iyos mxolod materialuri saxiT. swored sakiTxis amgvari regulireba warmoadgens
erTgvar gamowvevas. rodesac mxareebs an erT-erT mxares ara aqvT
obieqturi SesaZlebloba, kanonismieri valdebuleba Seasrulon
fuladi saxiT, ra SeiZleba moimoqmedos sasamarTlom aseT SemTxvevebSi? obieqturi SeuZleblobis SemTxvevaSi, sasamarTlo aTavisuflebs modave mxares yovelgvari materialuri valdebulebis
Sesrulebisagan,232 radgan ar arsebobs sakanonmdeblo regulacia
imisTvis, rom sasamarTlom uzrunvelyos alimentis gadaxdis valdebulebis mqone mSoblis mxridan bavSvis aRzrda-ganviTarebis
movaleobis aramaterialuri Sesruleba. Sesabamisad, finansebis
uqonlobis SemTxvevaSi, erTi mxare usamarTlod Tavisufldeba
valdebulebebisgan, rac niSnavs imas, rom meore mxares awveba yovelgvari valdebuleba bavSvis mimarT. umetes SemTxvevaSi, aseT
mxares qalebi warmoadgenen.
unda aRiniSnos, rom es sakiTxi efeqturad arc sxva samarTlis
sistemebSi mowesrigebula. zogierTi qveyana sakiTxis mogvarebas
represiuli meTodebiT cdilobs, rac gamoixateba im pirebis mimarT Tavisuflebis aRkveTaSi, romlebic ver asruleben fulad
valdebulebebs Svilis mimarT. amgvari damokidebuleba ar aris mimarTuli bavSvis WeSmariti interesis dakmayofilebisken; is arc
mSobelTa valdebulebebis Tanabari gadanawilebis miRwevisTvis
gamosadegi RonisZiebaa.
zemoaRniSnulis gaTvaliswinebiT, samsjelod gamogvaqvs sruliad axleburi midgoma alimentis, rogorc iuridiuli cnebis, Sinaarsis gansazRvrasTan dakavSirebiT. saqarTvelos samarTlebriv
sistemaSi es midgoma inovacias warmoadgens. misi arsi imaSi mdgomareobs, rom kanonmdeblobaSi alimentis samarTlebrivi definicia unda gafarTovdes; kerZod, maSin, rodesac dadgenili iqneba
faqti, rom mxares finansuri valdebulebebis Sesrulebis obieqturi SeuZlebloba aqvs, sasamarTlo uflebamosili iyos, finansuri valdebulebebis Sesrulebis sanacvlod, gansazRvros valdebulebebis aramaterialuri Sesruleba, ris mizanic iqneba bavSvis aRzrda-ganviTarebaSi, mis yoveldRiur cxovrebaSi im mSoblis
CarTva, romelsac sasamarTlom alimentis gadaxdis valdebuleba
daakisra. gadawyvetilebis aRsrulebis monitorings ganaxorcielebs Sesabamisi saxelmwifo uwyeba.
rac Seexeba fuladi alimentis raodenobis gamoTvlis wess, kanonmdebels ramdenime subieqturi da zogadi cneba Semoaqvs - esaa
b)
saojaxo davebis ganxilvis dros modave mxareTa mTavari motivatori xSirad bavSvis alimenti da sacxovrebeli adgilis gansazRvris interesia, mosarCeleebi ki, ZiriTadad, dedebi arian.
alimentis moTxovnis sarCelebze miRebuli gadawyvetilebebis
Seswavlis dros gamovlinda, rom alimentis raodenobis gansazRvrisas Tavad mosarCelis moTxovna iSviaTad (TiTqmis arasdros)
eyrdnoba obieqtur kriteriumebs. alimentis raodenoba efuZneba
mopasuxe mxaris (ZiriTadad, mamis) materialur SesaZleblobebs.
magaliTad, erT-erT saqmeSi233 mosarCele iTxovda, rom mamas alimentis saxiT dakisreboda yovelTviurad 1500-1500 (3000) dolaris
gadaxda ori Svilis sasargeblod. aseTi didi moculobiT alimentis moTxovnis mizezi iyo mamis soliduri Semosavali, romelic Seadgenda 9000 aSS dolars. aseTi moTxovnebis dros sasamarTloebis
msjeloba efuZneba mosazrebas, rom alimentis Tanxis raodenoba
ar unda iyos damokidebuli im piris Semosavlis sidideze, romelsac ekisreba alimenti; unda dadgindes gonivruli raodenoba, rac
saWiroa bavSvis normaluri aRzrda-ganviTarebisTvis. Tumca mosarCeleebis mxridan aragonivruli Tanxis moTxovna SeiZleba gamowveuli iyos swored alimentis gamoTvlis obieqturi formulis ararsebobiT qarTul kanonmdeblobaSi.
mniSvnelovania sasamarTlos midgomebi alimentis samarTliani dakisrebis dros. baTumis saqalaqo sasamarTlom erT-erT saq-
113
meSi,234 sadac mosarCele (deda) mopasuxisgan (mama) ori arasrulwlovani SvilisTvis iTxovda 200-200 (400) laris odenobis aliments,
ganmarta, rom alimentis sakiTxis gadawyvetisas sasamarTlom unda gaiTvaliswinos rogorc mSoblebis ekonomikuri mdgomareoba,
ise Svilis rCenisaTvis saWiro Tanxis gonivruli raodenoba. ekonomikuri problemebi ar gamoricxavs mopasuxis movaleobas, meore
mSoblis, anu mosarCelis, Tanabrad miiRos monawileoba Svilebis
aRzrdaSi... Tu Svilebis mimarT orive mSobeli Tanaswori da Tanabaria, maSin Svilis rCenasa da aRzrdaSi mamam unda miiRos monawileoba, miuxedavad misi Semosavlisa. sasamarTlo miiCnevs, rom
mopasuxes unda daekisros 200 laris gadaxda (TiToeul bavSvze
100 lari). sasamarTlo ganmartavs, rom 2 Svilis normaluri rCena-aRzrdisTvis saWiroa soliduri Tanxebi, da rom 2 Svilis rCenisaTvis 200 lari araa sakmarisi, magram alimentis odenoba unda
ganisazRvros mSoblebis materialuri SesaZleblobebisa da Svilis rCenisTvis savaldebulo xarjebis Tanafardobis farglebSi,
da ara imis mixedviT, Tu ra Tanxebi sWirdeba Svilis aRzrdas, an
ra Tanxa gaaCnia mopasuxes Semosavlis saxiT. aseT situaciaSi 100
laris alimentis saxiT dadgena aris gonivruli. es aris ara marto Svilis rCenisa da aRzrdisTvis saWiro minimaluri odenobis
Tanxa, is, aseve, SerCeulia mopasuxis materialuri SesaZleblobis
zRvris gaTvaliswinebiT.
aRniSnul gadawyvetilebaSi calsaxad ikiTxeba mosamarTlis
damokidebuleba Svilis mimarT mSoblebis movaleobebTan dakavSirebiT, rac unda ganisazRvros materialuri problemebis miuxedavadac, Tumca logikur msjelobas Sedegad mxolod is mohyva, rom
alimenti Semcirebuli raodenobiT dainiSna, rac bavSvis minimalur saWiroebebs akmayofilebs, xolo kanonmdeblis moTxovna, rom
alimentma unda daakmayofilos ara minimaluri, aramed normaluri
aRzrdis standarti, ver iqna miRweuli; verc moTxovnili materialuri valdebulebebi Seivso sxva aramaterialuri valdebulebebis
dakisrebiT. mizezi ki aris swored alimentis fuladi Sinaarsi.
mniSvnelovan gamowvevas vawydebiT alimentis gadanawilebis
gonivrulobis standartis praqtikuli ganxorcielebis dros. sasamarTloebi gamonaklis SemTxvevebSi iTvaliswineben im garemoebas, rom mSobeli, romelTanac cxovrobs bavSvi, gacilebiT met
234. baTumis saqalaqo sasamarTlos gadawyvetileba, saqme #01021001
45437462-1427/14, 21 oqtomberi, 2014 weli
114
115
1.
2.
kanonmdebeli sarCos miRebisTvis pirvel SemTxvevaSi 2 kumulaciur pirobas debs (Sromisuunaroba da materialuri daxmarebis saWiroeba); rac Seexeba meore SemTxvevas (orsuloba an/da 3
wlamde bavSvis yola), am dros mniSvneloba ara aqvs qalis Sromisuunarobas an materialuri daxmarebis saWiroebis aucileblobas.
Sromisuunaro meuRles ufleba aqvs, sarCos Sesaxeb moTxovna daayenos qorwinebis ganmavlobaSi an ganqorwinebis Semdeg, Tu
Sromisuunaro gaxda ganqorwinebamde an erTi wlis ganmavlobaSi
ganqorwinebis dRidan.
yuradRebas gavamaxvilebT alimentis moTxovnis uflebis mqone subieqtebze, aseve alimentis raodenobis gansazRvris wessa da
arsebul praqtikaze.
Tanamedrove samarTlis sistemebSi meuRleTa urTierTrCenis
valdebuleba samarTlebrivi mowesrigebis aRiarebuli sferoa da,
rogorc wesi, arsebobs minimaluri winapirobebi imisaTvis, rom yofilma meuRleebma isargeblon alimentis (sarCos) moTxovnis uflebiT.
magaliTad, germaniis samoqalaqo kodeqsis Tanaxmad, meuRleebi valdebulni arian, arCinon erTmaneTi daSorebis Semdeg garkveul pirobebsa da vadaSi. ZiriTadad, es is SemTxvevebia, roca:
1.
2.
xandazmulia;
3.
avadmyofobs;
4.
116
garda germanuli samarTlis sistemisa, amerikuli kanonmdeblobac aseve aRiarebs yofili meuRleebis mier erTmaneTisTvis sarCos gadaxdis samarTlebriv instituts. gansxvavebiT saqarTvelos
kanonmdeblobisgan, vadis TvalsazrisiT, mowesrigebulia droebiTi da ZiriTadi sarCos instituti. ganqorwinebis procesSi myof meuRles eniSneba droebiTi sarCo, romelic aseve konkretuli formuliT gamoiTvleba da SemdgomSi, sasamarTlos saboloo gadawyvetilebiT, iniSneba ZiriTadi sarCo, romelic gadamxdeli mxaris
Semosavlis daaxloebiT 17%-s Seadgens.238
zemoaRniSnulidan gamomdinare, meuRleebs Soris rCenis valdebulebis warmoSobis dakavSireba mxolod SromisuunarobasTan,
orsulobasTan an/da 3 wlamde bavSvis yolasTan aris aRniSnuli
uflebis limitireba, rac ewinaaRmdegeba ganviTarebuli samarTlis sistemebis midgomebs da amitom sasurvelia, gadaixedos.
117
118
sasamarTlo xarjebi;
sasamarTlos gareSe xarjebi.
119
120
121
122
F.
daskvnis saxiT, SeiZleba iTqvas, rom saqarTvelos sakanonmdeblo baza ver pasuxobs Tanamedrove gamowvevebs, rogorc materialuri regulirebis TvalsazrisiT, ise praqtikaSi normaTa araerTgvarovani ganmartebis gamo. sasamarTlo gamocdileba, romelic bolo wlebis tendenciebze metyvelebs, warmoaCens calkeuli
mosamarTleebis progresul midgomebs, Tumca gamonaklisis saxiT,
risi ganzogadebac SeuZlebelia. procesSi aRmoCenili problemebis nawili ukavSirdeba kanonmdeblobas, praqtikaSi normaTa relevanturi gamoyenebis naklebobas, aseve, genderuli Tanasworobis konstituciuri principis Sesaxeb profesiuli wreebis warmomadgenelTa cnobierebis arasaTanado dones da mgrZnobelobas.
zemoaRniSnulidan gamomdinare, mignebebi SeiZleba Semdegnairad
Camoyalibdes:
-
bavSvze zrunvisa da meurveobis mniSvnelovani nawili, romelic bavSvis sacxovrebeli adgilis gansazRvras ukavSirdeba, ar Seesabameba bavSvis WeSmariti interesis dakmayofilebis mizans, rac gamoixateba limitirebul sakanonmdeblo
regulaciaSi, romlis Tanaxmadac, sasamarTlo iZulebulia,
davis dros bavSvis sacxovrebel adgilad mxolod erTi
mSoblis sacxovrebeli adgili gansazRvros;
saqmeTa praqtikuli gaanalizebis Sedegad, dadginda, rom sasamarTlo sistema ar eyrdnoba erTian, unificirebul standartebs meurveobisa da bavSvze zrunvis sakiTxebis gadawyvetis dros; Sesabamisad, sistema ar aris daculi subieqturobisgan, rac xSirad genderuli mikerZoebulobis mizezi xdeba;
sasamarTloebi aviTareben moZvelebul xedvas, roca saojaxo davebis ganxilvis dros ar iTvaliswineben warsulSi momxdar Zaladobis faqtebs ojaxis wevrebs Soris, ris gamoc
azianeben rogorc Zaladobis msxverpl qalTa, ise bavSvTa
123
WeSmarit interesebs;
-
meuRleebi, praqtikulad, ar iTxoven urTierTrCenis valdebulebebis Sesrulebas. amis erT-erTi mizezi ki sakiTxis
viwro regulirebaa, ris safuZvelzec aRniSnuli uflebiT
sargebloba SeuZliaT mxolod meuRleebs, romlebic arian
Sromisuunaroebi, orsulebi an/da hyavT 3 wlamde Svilebi.
sxva pirebTan mimarTebiT rCenis ufleba ar arsebobs;
saqarTvelos sasamarTlo sistemaSi Seiqmnas samuSao jgufebi, romlebic Seiswavlian da daadgenen genderuli mikerZoebulobis tendenciebs; Tavad SeimuSaveben rekomendaciebs, romlebic minimumamde daiyvans genderuli mikerZoebulobis riskebs sasamarTlo sistemaSi;
ganxorcieldes sakanonmdeblo cvlilebebi, raTa sasamarTlos SesaZlebloba hqondes, bavSvis WeSmariti interesis
gaTvaliswinebiT, bavSvis sacxovreblad orive mSoblis
sacxovrebeli adgili gansazRvros;
konkretulad Zaladobis msxverplTaTvis ar aris garantirebuli ufaso iuridiuli daxmarebis servisi, rac ewinaaRmdegeba qveynis mier aRebul saerTaSoriso valdebulebebs.
kanonmdeblobaSi garkveviT Caiweros saojaxo davebis ganxilvis dros Zaladobrivi faqtebis gaTvaliswinebis aucileblobis Sesaxeb;
profesiul wreebSi daiwyos dialogi alimentis samarTlebrivi Sinaarsis cvlilebasTan dakavSirebiT, raTa SesaZlebeli gaxdes alimentis miznis miRweva rogorc fuladi SesrulebiT, aseve valdebulebis aramaterialuri Sesrulebis
gziT;
sakanonmdeblo cvlilebebis ganxorcielebis Sedegad, gafarTovdes wre im pirebisa, romlebsac ufleba miecemaT,
moiTxovon sarCo yofili meuRlisgan. am mizniT gaTvaliswinebul iqnes sxva qveynebis gamocdileba da principebi;
124
rekomendaciebi
125
sxva qveynebis praqtikis gaTvaliswinebiT, SemuSavdes gaidlaini saojaxo samarTlis sakiTxebis Sesaxeb, romelsac
efeqturad gamoiyeneben mosamarTleebi da advokatebi;
ganxorcieldes sakanonmdeblo cvlilebebi, ris Sedegadac, qalebi da sxva mowvyvladi jgufebis warmomadgeneli
davis monawile mxareebi, romlebic gaTavisuflebuli arian sasamarTlo xarjebisagan, aseve ar iqnebian valdebulni,
maTi sarCelis daukmayofileblobis an nawilobriv dakmayofilebis SemTxvevaSi, gadaixadon mowinaaRmdege mxaris
mier gaweuli xarjebi. aRniSnuli xarjebi, SesaZloa, gadaxdil iqnes saxelmwifo biujetis xarjze;
ganxorcieldes sakanonmdeblo cvlilebebi, ris Sedegadac Zaladobis msxverpli qalebisTvis garantirebuli iqneba saadvokato momsaxureba yvela tipis samoqalaqo da
administraciuli davebis SemTxvevaSi.
ana arganaSvili
VII. diskriminaciis akrZalva
A.
Sesavali
Tavi aanalizebs qalTa mimarT diskriminaciis aRmofxvris sakiTxebs, maT Soris, saerTaSoriso da erovnul kanonmdeblobas
- feministuri samarTlis Teoriis WrilSi. kerZod, winamdebare
monakveTSi ganxilulia amerikis SeerTebuli Statebisa da evrokavSiris antidiskriminaciuli kanonmdeblobis miRebis istoria
da moqmedi normebi. aseve, gTavazobT genderul analizs Semdegi
sakanonmdeblo aqtebisa: saqarTvelos kanoni diskriminaciis yvela formis aRmofxvris Sesaxeb, saqarTvelos kanoni genderuli
Tanasworobis Sesaxeb da saqarTvelos Sromis kodeqsi. aRniSnul
sakiTxTan dakavSirebiT damuSavda saqarTvelos saxalxo damcvelis praqtika antidiskriminaciuli meqanizmis kuTxiT da erovnuli sasamarTloebis gadawyvetilebebi.
B.
diskriminaciis akrZalva yvela sferoSi feministuri moZraobis mTavari moTxovnaa, rogorc istoriul, ise Tanamedrove realobaSi. Tumca, antidiskriminaciulma kanonmdeblobam feministuri gavlena gansakuTrebiT mkveTrad dasaqmebis adgilze diskriminaciis akrZalvis sferoSi ganicada. dasaqmeba da SromiTi
uflebebi aris sfero, sadac qalTa diskriminacia yvelaze ufro
TvalSisacem da monetarul erTeulSi gazomvad movlenas warmoadgens. amave dros, dasaqmebuli da aqtiuri qalebi yvelaze ukeT
axerxeben sakuTari uflebebis dacvas sasamarTlos gziT.
126
127
Tu qalebi ukve monawileobdnen samuSao bazarze, anu, formalurad, aRar iyvnen diskriminaciis msxverpli, ratom narCundeboda
maTi diskriminaciuli da daqvemdebarebuli statusi rogorc samuSao adgilze, ise, zogadad, sazogadoebaSi?
feministi iuristebi diskriminaciis cnebis fundamenturi gaanalizebisa da gadaxedvis saWiroebis winaSe dadgnen. qalTa Cagvris socialuri aspeqtidan gamomdinare, maT gadawyvites
sociologiuri kvlevebis Sedegebis integrireba samarTlebriv
strategiaSi - diskriminaciis Semcveli saqmeebis sasamarTloSi
ganxilvisas; kerZod, sociologma rozabet mos kanterma daamuSava
tokenizmis243 sociologiuri Teoria244, romelic asaxavs korporaciaSi aSkara umciresobaSi myofi qalebis mdgomareobas. kanteris
azriT, rodesac qalebi, rogorc mowyvladi jgufis warmomadgenlebi, [xelovnurad] arian CarTuli organizaciaSi, sadac srul umravlesobas kacebi warmoadgenen, realurad, es ar zrdis qalebis
Tanasworobis xarisxs. maT mimarT Cagvris gansakuTrebiT mwvave
formebs iyeneben. am qalebs gamorCeulad akritikeben maTi Cacmulobis, garegnobis, sxeulis da qcevis gamo. es kritika mimarTulia
imis dasamtkiceblad, rom qalebi saqmes efeqturad ver asruleben. amgvari seqsisturi da stereotipebze dafuZnebuli kritika
mniSvnelovnad auaresebs qalebis mdgomareobas aseT korporaciebSi. kanteris mosazrebiT, sanam qalebis CarTuloba korporaciaSi ar miaRwevs 15%-dan 35%-mde Sualeds, manamde isini korporaciis maskulinuri kulturis Secvlas ver SeZleben. kanteris mier es
situacia saxeldebulia, rogorc struqturaluri diskriminaciis forma samuSao adgilze, vinaidan Teoria xazs usvams, rom genderuli diskriminaciis mTavari wyaroa organizaciis struqtura,
korporaciuli kultura da ara diskriminaciis ganmaxorcielebeli individis motivacia. struqturalisturi Teoriis momxreebisTvis diskriminacia samuSao adgilze naklebad gamomdinareobs
individis gacnobierebuli gadawyvetilebisa da qcevisgan; aseT
qcevas ganapirobebs organizaciaSi arsebuli genderuli disbalansi qalebis warmomadgenlobis sazaralod.
128
243. Token - niSani; simbolo; samaxsovro; niSanwyali; samaxsovro saCuqari; Jetoni, taloni
244. Rosabeth Moss Kanter (1977). Men and Women of the Corporation. Basic Books,
p. 206-42
129
C.
130
aRniSnuli safuZveli kanonmdeblebs am winaaRmdegobis gasaZliereblad SesTavaza. ramdenime mkvlevari miuTiTebs, rom senator
hovardis mier SeTavazebul Sesworebas ufro xumrobis xasiaTi
hqonda, Tumca, es punqti kongresma samoqalaqo uflebebis aqtis
VII TavSi warmatebiT asaxa.248 249 samoqalaqo uflebebis aqtSi sqesis, rogorc diskriminaciis safuZvlis, CarTvas mravali wlis ganmavlobaSi lobirebda 1916 wels qalTa sufraJistuli moZraobis
periodSi dafuZnebuli qalTa erovnuli partia (National Womens
Party), romelic mxars uWerda aseve aSS-is konstituciis me-19 Sesworebis miRebas (am SesworebiT 1920 wels qalebs xmis micemis ufleba mieniWa). aRsaniSnavia, rom am aqtis miRebas sasamarTlo praqtika dauyovnebliv ar Seucvlia.
dasaqmebis adgilas diskriminacia aSS-Si warmoadgens Sromis kanonmdeblobisa da samoqalaqo uflebebis urTierTgadakveTis sferos. erTi mxriv, igi exeba SromiT urTierTobebs da, meore mxriv,
adamianis samoqalaqo uflebas, daculi iyos diskriminaciis yvela
formisgan. dResdReobiT aSS-is federaluri saagento dasaqmebis
Tanaswori SesaZleblobis komisia250, romelic warmoadgens SromiTi diskriminaciis Semswavlel ZiriTad meqanizms, muSaobaSi sam
ZiriTad sakanonmdeblo aqts iyenebs: (1) 1964 wlis samoqalaqo uflebebis aqts (me-7 Tavi krZalavs diskriminacias asakis, sqesis, rasis, erovnuli warmomavlobis da religiis niadagze), (2) dasaqmebaSi
asakobrivi diskriminaciis aqts251 da amerikis SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa aqts.252 zemoT CamoTvlili federaluri aqtebi
awesebs im minimalur zRvars, romliTac savaldebuloa, daculi
iyos piris SromiTi urTierTobebi, Tumca es ar zRudavs romelime
Stats, daamkvidros ufro maRali standarti piris diskriminaciisgan dasacavad zemoaRniSnul an sxva safuZvelze.
amerikis samoqalaqo uflebebis aqtis VII Tavi, romelic sqess
diskriminaciis erT-erT safuZvlad miuTiTebs, ar gvaZlevs sqesis
ganmartebas. Tumca, 1978 wlis orsulobis safuZvelze diskriminaciis aqti253, romelmac cvlilebebi Seitana samoqalaqo uflebebis
aqtis VII TavSi, sqesis niSans ganmartavs, rogorc orsulobas, bavSvis aRzrdas da masTan dakavSirebul samedicino mdgomareobas. aS248. Baer, J.A. (2002). Women in American Law, 77
249. Greenberg, J.G.et al. (1998). Mary Joe Frugs Women and the Law
250. Equal Employment Opportunity Commission (EEOC)
251. The Age Discrimination in Employment Act (ADEA)
252. The Americans with Disabilities Act (ADA)
253. 1978 Pregnancy Discrimination Act
131
132
(1) dasaqmebis xelmisawvdomoba, TviTdasaqmeba (SerCevis kriteriumebi da mowvevis pirobebi profesiuli ierarqiis yvela doneze, maT Soris dawinaurebis dros);
(2) profesiuli ganaTleba da mxardaWera, praqtikuli samuSao
gamocdilebis miReba;
(3) organizaciis wevroba da CarTuloba; profesiuli da damsaqmebelTa kavSirebi.
aRniSnulidan sagamonakliso SemTxvevaa saqmianobis aucilebeli moTxovnebis (Genuine occupational requirement) arseboba, rodesac Sesasrulebeli samuSaos Semadgenel saqmianobas aqvs garkveuli, sqesTan SeWiduli maxasiaTebeli, romlis gamoc romelime sqesis warmomadgenlis mimarT gansxvavebuli mopyroba, konkretuli
konteqstidan gamomdinare, diskriminaciad ver miiCneva. Tumca,
evrokavSiris direqtivebi gansakuTrebuli sifrTxiliT ekideba
am sakiTxs, raTa sagamonakliso SemTxveva usafuZvlod ar gafarTovdes. evropis marTlmsajulebis sasamarTlos poziciis Tanaxmad, aseTi sagamonakliso SemTxveva Zalian mkacri wesiT unda
ganimartos. arsebobs riski, rom amgvar gamonaklisad CaiTvalos
is profesiebi da saqmianobebi, romelTa dauflebas da ganxorcielebas qalebs saukuneebis ganmavlobaSi diskriminaciulad uzRudavdnen. evrokavSiris direqtivebi wevr saxelmwifoebs avaldebulebs, yovel 8 weliwadSi erTxel gadaafason da revizia Cautaron
saqmianobis aucilebel moTxovnebs, radgan, teqnologiuri progresidan da socialuri ganviTarebidan gamomdinare, is saqmianobebi, romlebic adre dakavSirebuli iyo romelime sqesTan, SesaZloa,
amgvar moTxovnebs aRar Seicavdes. gansakuTrebiT aRsaniSnavia,
rom qalebisaTvis raime saqmianobis dawyebaze uaris Tqma dauSvebelia safrTxisgan maTi dacvis saWiroebis motiviT (magaliTad,
samxedro saqme).
kidev erTi gamonaklisi, romelic diskriminaciad ar CaiTvleba, gaxlavT pozitiuri gadawyvetilebebis ganxorcieleba, romelTa farglebSic wevrma saxelmwifoebma SesaZlebelia, SeinarCunon an gaataron RonisZiebebi, romlebic uzrunvelyofs sruli
Tanasworobis dacvas qalebisa da kacebis cxovrebaSi. aRniSnuli
RonisZiebebi gulisxmobs garkveuli upiratesobis (advantage) miniWebas, romelic daZlevs im istoriul Cagvras, rasac ganicdidnen
daCagruli sqesis adamianebi dasaqmebisa Tu profesiuli ganaTlebis sferoSi.
specialuri Canaweri gakeTda qalebis dacvasTan dakavSirebiT, gansakuTrebiT orsulobisa da Svilosnobis sakiTxebTan mi-
133
marTebiT.256 1992 wels wevrma saxelmwifoebma miiRes kidev erTi direqtiva 92/85 dasaqmebuli orsuli qalebis dacvis mizniT.
1976 wels wevrma saxelmwifoebma ver miaRwies SeTanxmebas socialuri uzrunvelyofis sferoSi qalebisa da kacebis mimarT Tanabari mopyrobis Sesaxeb; Tumca 1978 wels miiRes direqtiva 79/7,
e.w. Tanasworobis mesame direqtiva, romelic exeboda qalebsa da
kacebs Soris Tanasworobas socialuri uzrunvelyofis sferoSi. aRniSnuli direqtiva awesrigebs avadmyofobasTan, SezRudul
SesaZleblobasTan, xandazmulobasTan, sawarmoo da profesiul
travmebTan da umuSevrobasTan dakavSirebul sakiTxebs.
mesame direqtiva aseve moicavs sagamonakliso danawesebs qalTa sapensio asakTan dakavSirebiT da pozitiur RonisZiebebs, romlebic dakavSirebulia im faqtTan, rom piri, romelic dakavebuli
iyo bavSvis aRzrdiT, SesaZloa, iZulebuli gamxdariyo, profesiuli saqmianoba Seewyvita.
2010/18 direqtivaSi ganxilulia mSoblis Svebulebis sakiTxebic, rac pirebs exmareba profesiul da pirad cxovrebas Soris balansis damyarebaSi.
direqtiva 2004/113 genderuli Tanasworobis speqtrs kidev
ufro afarToebs da miuTiTebs, rom is daculi unda iyos servisebisa da saqonlis miwodebis sferoSic.
D.
qalTa mimarT diskriminaciis akrZalvis kuTxiT unda ganvixiloT erovnuli kanonmdeblobis 3 mniSvnelovani sakanonmdeblo aqti, romlebic uSualod ukavSirdeba qalTa mimarT diskriminaciis
akrZalvis regulirebas. es aqtebia: saqarTvelos kanoni genderuli
Tanasworobis Sesaxeb, saqarTvelos Sromis kodeqsi, saqarTvelos
kanoni diskriminaciis yvela formis aRmofxvris Sesaxeb.
134
135
maTTvis upiratesobis miniWeba, rac gamomdinareobs samuSaos arsidan, specifikidan, an misi Sesrulebis pirobebidan, emsaxureba kanonieri miznis miRwevas da aris misi miRwevis Tanazomieri da aucilebeli saSualeba.
pirvel rigSi, unda aRiniSnos, rom saqmianobis aucilebeli moTxovnebis SemTxveva kanonSi moyvanilia, zogadad, dasaSveb
praqtikad da ara sagamonakliso SemTxvevad, rac imTaviTve problemuri formulirebaa da warmoSobs am muxlis farTod gavrcelebis risks. saqmianobis aucilebeli pirobebi (genuine occupational
requirements) muxlSi referirebulia, rogorc samuSaos arsi. samuSao Tavisi arsiT ufro farToa, vidre konkretuli saqmianoba.
TiToeuli samuSao (magaliTad, jariskacis) SesaZloa, Seicavdes
ramdenime saqmianobas, Sesabamisad, moTxovnebi unda gamomdinareobdes ara samuSaodan, aramed saqmianobidan. muxli aseve ar
moixmobs konteqsts, rac aRniSnul SezRudvas dausabuTeblad
afarToebs. konkretuli saqmianoba SesaZloa, sxvadasxva konteqstSi sxvadasxva moTxovnas ayenebdes misi ganmaxorcielebeli piris
mimarT. muxlSi moyvanili pirobebi imgvaradaa formulirebuli,
rom isini samuSaos maxasiaTeblad aRiqmeba; konteqsti ki ufro
garemos maxasiaTeblebs miemarTeba. muxli aseve ar azustebs saqmianobis aucilebeli moTxovnebis perioduli gadasinjvis valdebulebas, rogorc es evrokavSiris Sesabamisi direqtivebiTaa
gaTvaliswinebuli. yovelive zemoaRniSnulidan gamomdinare, migvaCnia, rom aRniSnuli muxlis formulireba blanketuria da Seicavs sqesis niSniT imgvari diskriminaciis ganxorcielebis safrTxes, romelic swored sazogadoebrivi stereotipebis zegavleniTaa nakarnaxevi.
kanonSi aseve araa ganxiluli mSoblis Svebulebis sakiTxi,
romelic Svilebis mimarT qalisa da kacis Tanabari movaleobebis
Sesrulebas Seuwyobda xels. saqarTvelos Sromis kanonmdeblobaSi dekretuli Svebuleba jer isev mxolod qalebis uflebad aRiqmeba da am terminis Canacvleba mSoblis SvebulebiT aRniSnuli
problemis mogvarebisTvis win gadadgmul nabijad CaiTvleboda.
aRsaniSnavia kanonSi qalebis mimarT samuSao adgilze Seviwroebis akrZalvis muxli. Tumca sagulisxmo xarvezia, rom termini
seqsualuri Seviwroeba masSi gamoyenebuli ar aris, rac, calsaxad, problemas warmoadgens. garda amisa, amave kanoniT akrZaluli
ar aris seqsualuri Seviwroeba sxva garemoSi, magaliTad, saganmanaTleblo dawesebulebaSi, rac aseve mniSvnelovani gamowvevaa.
aRniSnuli analizis safuZvelze SegviZlia, SevafasoT, rom
136
137
138
Sromis kodeqsis me-4 muxlis me-5 nawili krZalavs orsul qalTan SromiTi xelSekrulebis dadebas, romelic gulisxmobs mZime,
mavne da saSiS pirobebSi samuSaos Sesrulebas. amave dros, genderuli Tanasworobis Sesaxeb kanonis me-6 muxlis me-4 punqti aRniSnavs, rom orsuli qalebisaTvis uzrunvelyofili unda iyos xelsayreli pirobebis Seqmna, imgvarad, rom gamoiricxos maTi muSaoba
mZime, mavne da saSiSi pirobebis Semcvel samuSao garemoSi. es Canaweri gacilebiT mgrZnobiarea qalTa saWiroebebis mimarT, vinaidan Sromis kodeqsis amkrZalavi imperatiuli norma damsaqmebels
aniWebs SekiTxvis dasmis uflebas orsulobis Taobaze. amave dros,
is imTaviTve Seicavs blanketur akrZalvas xelSekrulebis dadebaze da ar avaldebulebs damsaqmebels, uzrunvelyos xelsayreli
samuSao pirobebi, rogorc amas akeTebs genderuli Tanasworobis
Sesaxeb kanoni.
aRsaniSnavia, rom Sromis kodeqsi aseve moicavs saqmianobis
aucilebeli pirobebis Sesaxeb Canawers, Tumca, genderuli Tanasworobis Sesaxeb kanonisgan gansxvavebiT, igi iyenebs frazas
diskriminaciad ar CaiTvleba (nacvlad sityvisa dasaSvebia),
rac ukeTes formulirebad migvaCnia, Tumca muxlis SemadgenlobaSi rCeba igive problemebi samuSaos cnebis ganmartebasTan da
konteqstis cnebis gamotovebasTan, aseve saqmianobis pirobebis 8
weliwadSi erTxel gadaxedvasTan dakavSirebiT.
rac Seexeba dekretul Svebulebas, saqarTvelos kanonmdeblobaSi gvxvdeba Semdegi saxis xarvezi: saqarTvelos Sromis kodeqsSi
orsulobis, mSobiarobis da bavSvis movlis, aseve axalSobilis
Svilad ayvanis gamo anazRaurebis wesi ewinaaRmdegeba saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis ministris 2006
wlis #231/n brZanebas. miuxedavad imisa, rom Sromis kodeqsis Canaweri ar mianiSnebs sqesze (Sesabamisad, normis subieqtia rogorc
dasaqmebuli qali, ise kaci), ministris brZanebiT damtkicebuli
wesis me-10 muxlis me-6 punqtis mixedviT, orsulobis, mSobiarobisa da bavSvis movlis gamo Svebuleba da, Sesabamisad, anazRaureba
orsuli (mSobiare) qalis ojaxis wevrebs ar miecemaT, garda im SemTxvevisa, roca orsuli qalis gardacvalebis gamo, cocxali bavSvis dabadebis SemTxvevaSi, daxmarebas iRebs mama an meurve piri. es
Canaweri gamoricxavs mSoblis Svebulebis koncefcias, romelic
orive mSobels miscemda Svebulebas bavSvis gaCenis da aRzrdis gamo; aqedan gamomdinare, is ar Seesabameba evrokavSiris standarts
da Tavisi arsiT genderulad diskriminaciulia, vinaidan mamis gamoricxva bavSvis aRzrdisgan mamas araxelsayrel mdgomareobaSi
ayenebs, Tanac ganamtkicebs qalebis daqvemdebarebul da uTanasworo mdgomareobas. Sromis kodeqsi aseve ar avaldebulebs dam-
139
140
141
142
E.
143
F.
kvlevis farglebSi gaanalizda sasamarTlo praqtika, risTvisac moZiebul iqna samive instanciis gadawyvetilebebi eleqtronul saZiebo sistemaSi; aseve gamoTxovnil iqna isini sasamarTlodan da arasamTavrobo organizaciebidan.
vinaidan kvlevis ganxorcielebis periodisTvis (2016 wlis ivlisi) ar arsebobda arc erTi sasamarTlo gadawyvetileba genderuli niSniT diskriminaciis dadgenasTan dakavSirebiT diskriminaciis yvela formis aRmofxvris Sesaxeb saqarTvelos kanonis
safuZvelze, mkvlevarTa jgufma SeimuSava genderuli diskriminaciis Sesaxeb gadawyvetilebebis moZiebis alternatiuli strategia; kerZod, damuSavda 593 sasamarTlo gadawyvetileba (miRebuli
sasamarTlos samive instanciis mier) SromiTi davebis Sesaxeb, romlebSic mosarCele amtkicebda, rom misi SromiTi ufleba dairRva
mis mimarT ganxorcielebuli diskriminaciis gamo. maT Soris iyo
gadawyvetilebebi, romlebic exeboda SromiT samarTlebriv davebs, samuSaoze aRdgenisa da iZulebiTi ganacduris moTxovnas.
vinaidan sasarCelo moTxovnebs Soris SromiT davaTa umravlesobaSi diskriminaciis dadgenis moTxovna ar arsebobda, mkvlevrebma
gaaanalizes gadawyvetilebebis sruli teqstebi, raTa maTSi daefiqsirebinaT diskriminaciis faqtis Sesaxeb msjeloba. sabolood, 593 gadawyvetilebidan analizisTvis SeirCa 20 gadawyvetileba, romlebSic SedarebiT farTod iyo gaSlili diskriminaciis an
genderuli stereotipebis Tema. damuSavebul sasamarTlo gadawyvetilebebSi gamovlinda Semdegi saxis xarvezebi:
144
Tumca uWirT am axali samarTlebrivi cnebis adekvaturi integrireba sasarCelo moTxovnaSi. Sesabamisad, sasamarTlo aRniSnuli
saqmeebis ganxilvisas mopasuxis savaraudo diskriminaciuli qmedebis ignorirebas axdens da mas saqmiswarmoebisas ar ganixilavs.
baTumis saqalaqo sasamarTlos mier ganxilul saqmeSi,266 romelic Seexeboda samsaxuridan orsulis gaTavisuflebas, sasarCelo
moTxovnis dasabuTebaSi miTiTebulia:
mosarCelem 2013 wlis 1 maiss xelSekrulebis safuZvelze muSaoba daiwyo Sps l.k.r.-Si ofismenejerad. xelSekruleba daido
12 Tvis vadiT. xelfasis saxiT iRebda 1000 lars. 2013 wlis 8 agvistodan orsulobis aRricxvaze dadga baTumis samSobiaro saxlSi.
... [xelmZRvanelebma] ganumartes, rom orsuli da bavSviani pirebi
samuSaoze ar undodaT. aRniSnulis gamo usafuZvlod uZebnidnen
mizezebs samsaxuridan gaTavisuflebisaTvis.
aRniSnuli praqtikis problemuroba, romelic mdgomareobs
diskriminaciuli mopyrobis Sesaxeb informaciis arSemowmebaSi,
dasturdeba Tbilisis saapelacio sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatis mier 2014 wels miRebuli gadawyvetilebiT, romelic
ZalaSi datova sakasacio sasamarTlomac, riTac gaiziara palatis
pozicia.267 kerZod, am msjelobis Tanaxmad, sasamarTlom SromiT
davebSi, pirvel yovlisa, swored diskriminaciuli mopyrobis arseboba unda Seamowmos, vinaidan misi upirvelesi mizani samoqalaqo uflebebis marTlzomieri ganxorcielebis uzrunvelyofaa, ris
aucilebel pirobasac diskriminaciis ararseboba warmoadgens: ...
unda gamoiricxos Sromis kodeqsiT damsaqmeblisaTvis miniWebuli
uflebis gamoyenebis gziT iseTi konstituciuri principebis darRveva, rogoricaa SromiT urTierTobaSi nebismieri saxis diskriminaciis akrZalva, rasis, kanis feris, enis, eTnikuri da socialuri kuTvnilebis, erovnebis, warmoSobis, qonebrivi da wodebrivi
mdgomareobis, sacxovrebeli adgilis, asakis, sqesis, seqsualuri
orientaciis, SezRuduli SesaZleblobis, religiuri an raime gaerTianebisadmi kuTvnilebis, ojaxuri mdgomareobis, politikuri
da sxva Sexedulebis gamo. Sesabamisad, piris samsaxuridan gaTavisuflebisas aucileblad unda Semowmdes, aRniSnuls safuZvlad
xom ar daedo Sromis kodeqsis me-2 muxliT diskriminaciulad miCneuli romelime [faqtori].
266. baTumis saqalaqo sasamarTlo, saqme #1749/13, 2013 wlis 11 dekemberi
267. Tbilisis saapelacio sasamarTlo, saqme #as-792-757-2014, 2014 wlis 6
oqtomberi
145
Cven mier ganxilul SemTxvevaSi, roca mosarCele aSkarad miuTiTebda diskriminaciul mopyrobaze, mniSvnelovania, rom erovnulma sasamarTloebma swored saapelacio sasamarTlos mier dadgenili da sakasacio sasamarTlos mier mxardaWerili standarti
gaavrcelon da uflebis marTlzomierad ganxorcieleba diskriminaciis gamoricxvis gziT Seamowmon. antidiskriminaciuli kanonmdeblobis aRsrulebis sawyis periodSi amgvari midgoma warmoadgens aucileblobas am kanonmdeblobis efeqturi aRsrulebis uzrunvelsayofad.
146
4. genderuli stereotipebi
Seswavlili gadawyvetilebebidan, faqtobrivad, ar gamovlenila arc erTi saqme, romlebTan dakavSirebiTac sasamarTlo imsjelebda genderuli stereotipebis da maTi, rogorc diskriminaciis
wamaxalisebeli rolis Sesaxeb. amis nacvlad, zogierT SemTxvevaSi
Tavad sasamarTlo gadawyvetilebis Canawerebi ganamtkicebs gen271. zestafonis raionuli sasamarTlo, saqme #2/283, 06 ianvari, 2014 weli
272. zestafonis raionuli sasamarTlo, saqme #2/285, 26 dekemberi, 2013 weli
147
148
149
150
6. diskriminaciis dafarva
mniSvnelovani tendencia gamovlinda sawarmos reorganizaciis
motiviT diskriminaciis dafarvasTan dakavSirebiT. Tbilisis saapelacio sasamarTlom277 aRniSnul sakiTxze Semdegnairad imsjela:
gansaxilvel SemTxvevaSi, saqmis masalebiT ar dasturdeba
arc reorganizaciis Sedegad Statebis Semcirebis faqti da arc
mosarCeleTa arasakmarisi kompetencia; palata damatebiT ganmartavs, rom martooden reorganizacia dasaqmebulis samsaxuridan
gaSvebis safuZveli ar unda gaxdes, vinaidan aseT SemTxvevaSi e.w.
reorganizaciis safuZvliT piris samsaxuridan gaSvebis diskriminaciuli motivebi SeiZleba daifaros... palata xazgasmiT aRniSnavs, rom reorganizacia sawarmo/dawesebuleba/organizaciis
Sidaorganizaciuli cvlilebaa, romelic piris samsaxuridan gaTavisuflebas mxolod im SemTxvevaSi SeiZleba daedos safuZvlad,
Tu piris samsaxuridan gaSveba reorganizaciis Sedegebma ganapiroba da ara uSualod reorganizaciis procesma.
Tbilisis saapelacio sasamarTlo pirveli instanciis sasamarTlos erT-erTi gadawyvetilebis ganxilvisas aseve miuTiTebs:278
gadawyvetilebaSi sasamarTlo aRniSnavs, rom mosarCelis mimarT adgili ar hqonia diskriminacias. Tumca, sworedac rom diskriminaciuli qmedebis gamo moxda mosarCelis gaTavisufleba viTomda reorganizaciis safuZvliT. mosarCele pirnaTlad asrulebda samsaxurebriv movaleobas.
Tbilisis saapelacio sasamarTlom279 saqmeSi, romelic exeboda baga-baRis gamgis Tanamdebobidan l.q.-s gaTavisuflebas, ganmarta, rom arsebobs diskriminaciis dafarvis SesaZlebloba SromiTi xelSekrulebis formis cvlilebis gziT.
palata ganmartavs, rom, uflebis marTlzomierad gamoyenebis konteqstSi, niSandoblivia, aRiniSnos, rom dauSvebelia uvadod dasaqmebulis vadian SromiT xelSekrulebaze gadayvana martooden im mizniT, rom misi samsaxuridan gaSvebis marTlzomieri
safuZveli Seiqmnas; miT ufro maSin, rodesac amgvari gadayvana
imTaviTve kanonsawinaaRmdegoa, radgan 1 welze naklebvadiani
277.Tbilisis saapelacio sasamarTlo, saqme #330210014527929, #2b/3712-15,
1 ianvari, 2016 weli
278. Tbilisis saapelacio sasamarTlob/4238-13, 21 ivlisi, 2013 weli
279. Tbilisis saapelacio sasamarTlo, saqme #2b/1100-15, 16 ivlisi, 2015 weli
151
SromiTi xelSekrulebis dadeba mxolod kanoniT pirdapir gaTvaliswinebul SemTxvevebSia SesaZlebeli, rac mocemul SemTxvevaSi
saxeze ar aris. palata damatebiT ganmartavs, rom ganusazRvreli
vadiT dasaqmebulis vadian SromiT xelSekrulebaze gadayvana im
mizniT, rom vadis amowurvis Semdeg igi samsaxuridan gaTavisufldes, garda imisa, rom kanonsawinaaRmdegoa, dasaqmebulTa Tanabari
mopyrobis motivebidan gamomdinare, saxifaTocaa, vinaidan aseT
SemTxvevaSi, e.w. vadis amowurvis safuZvliT piris samsaxuridan
gaSvebis diskriminaciuli motivebi SeiZleba daifaros.
aRsaniSnavia, rom diskriminaciis dafarvis mizniT reorganizaciis moxmobis faqtebi gansakuTrebiT mravlad vlindeba gadawyvetilebebSi, romlebic exeba upiratesad dasaqmebuli qalebiT
datvirTul sawarmoebsa da organizaciebs, kerZod, skolebs, samedicino dawesebulebebs da a.S. Sromis bazarze qalTa genderuli
segregaciis erT-erT uaryofiT efeqtad, damsaqmeblebis dominaciis amgvari formac vlindeba, romelic qalebis dafarul diskriminacias reorganizaciis saxeliT eweva. mniSvnelovani iqneba,
sasamarTloebma aseve Seafason aRniSnuli movlenis farTo socialuri mniSvneloba, xolo qalTa uflebebis damcvelebma statistikurad gamoxaton am movlenis genderuli tendenciuroba.
152
G.
daskvna da rekomendaciebi
yovelive zemoTqmulidan ikveTeba, rom saqarTvelos kanonmdebloba jer kidev Seicavs genderuli Tanasworobis xelis SemSlel danawesebs, romlebic saWiroebs evrokavSiris samarTalTan
harmonizacias da feministuri midgomebis integracias. diskriminaciisgan qalTa srulfasovnad dacvisaTvis saWiroa, ganxorcieldes Semdegi RonisZiebebi:
rekomendaciebi:
-
diskriminaciis yvela formis aRmofxvris Sesaxeb saqarTvelos kanonSi Sevides cvlilebebi diskriminaciis formebis dazustebasTan, seqsualuri Seviwroebis cnebis
integrirebasTan, samarTalwarmoebis vadebis gagrZelebasTan da sasarCelo xandazmulobasTan dakavSirebiT. agreTve, ganisazRvros, rogorc savaldebulo moTxovna, saxalxo damcvelis CarTva kerZo samarTlis subieqtebTan da
fizikuri pirebTan dakavSirebul saqmeebSi;
153
qanizmebi. am kanoniT gaTvaliswinebuli Tanasworobis meqanizmebis aRmasrulebeli normebi Caidos am da sxva normatiul aqtebSi;
-
saqarTvelos Sromis kodeqsSi ganisazRvros mSoblis Svebulebis, Tanabari Sromis Tanabari anazRaurebis, saqmianobis aucilebeli pirobebis, mSoblis Svebulebis sakiTxebi
da Camoyalibdes maTi ganxorcielebis efeqturi meqanizmebi. amave kanonis safuZvelze, damsaqmeblebs daevaloT
genderuli Tanasworobis uzrunvelyofis politikisa da
gaidlainebis SemuSaveba;
erovnulma sasamarTloebma Seadginon erTgvarovani praqtikis dokumenti genderuli diskriminaciis Temaze, romelic gaiTvaliswinebs diskriminaciis saxeldebis, mtkicebis tvirTis gadatanis, diskriminaciis testis gamoyenebisa da sxva relevantur sakiTxebs; aseve, SemuSavdes mosamarTleebisaTvis specialuri rekomendaciebi genderuli
diskriminaciis sakiTxis specifikis gaTvaliswinebiT.
Catardes specialuri treningebi rogorc mosamarTleebis, ise advokatebisaTvis genderuli diskriminaciis Temaze aSS-isa da evrokavSiris samarTlebrivi praqtikis referirebiT.
ana arganaSvili
VIII. seq su a lu ri Se viw ro e ba
A.
Sesavali
TavSi ganxilulia seqsualuri Seviwroebis fenomeni da feministi iuristebis mosazrebebi aRniSnul sakiTxze; aseve - seqsualuri Seviwroebis dacvis meqanizmebi amerikis SeerTebuli Statebisa da evrokavSiris samarTlis farglebSi. gaanalizebulia erovnul sasamarTloebSi seqsualuri Seviwroebis sakiTxebTan dakavSirebuli gadawyvetilebebi.
B.
seqsualuri Seviwroebis Sesaxeb feministuri Teoria, ZiriTadad, radikali feministebis mosazrebebs eyrdnoba, romlebic
miiCneven, rom Seviwroeba qalTa mimarT Zaladobisa da patriarqaluri kontrolis konkretuli gamovlinebaa.281 feministebi agreTve iziarebdnen memarcxeneebis mosazrebas kapitalizmis eqspluataciuri SromiTi urTierTobebis Sesaxeb, rac swored dasaqmebul
qalebs azaralebs. seqsualuri Seviwroebis, rogorc socialuri
movlenis, analizs etyoba zegavlena gaupatiurebis Sesaxeb feministuri Teoriebisa, romlebic amtkiceben, rom gaupatiurebis
dros mTavari motivacia Zalauflebis mopoveba da SenarCunebaa
da ara seqsualuri impulsi. rogorc meri bularziki aRniSnavda,
seqsualuri Seviwroeba - es aris kacebis licenzia qalebis kontrolisaTvis. maTi azriT, qalebma samsaxurSi yofniT miatoves
TavianTi bunebrivi adgili da, Sesabamisad, amiT dakarges wesiereba. es garemoeba ki kacebs qalebze kontrolis ganxorcielebis
uflebamosilebas aZlevs.282
feministebs miaCndaT, rom im kacebs, romlebic sCadiodnen gaupatiurebas, mimarTavdnen seqsualur Seviwroebas, an ojaxSi Zaladobdnen, sulac ar hqondaT fsiqologiuri problemebi - isini
logikurad pasuxobdnen im kulturul tradiciebs, romlebic maT
281. Baker, C.N. (2008). The womens movement against sexual harassment, Cambridge University Press
282. Bularzik, M., (1978), Sexual Harassment at theWorkplace, Radical America. July-August
154
155
Zaladobisken ubiZgebda. kacebs socializaciis procesSi aswavlidnen qalebze dominacias Zalisa da muqaris gamoyenebiT.283
feministi Teoretikosebis meore jgufi seqsualur Seviwroebas diskriminaciis interseqciur CarCoSi ganixilavda da aRniSnavda, rom is dakavSirebulia klasobriv faqtorTanac. maTi azriT, kapitalizmis mier dasaqmebuli qalebis mZime pirobebi xdis
maT mowyvlads genderuli Zaladobis mimarT. frida kleins, interseqciuri diskriminaciis Teoriis Sesabamisad, miaCnda, rom
seqsualur Seviwroebas ukavSirdeba rasizmic; Sesabamisad, mZime
samuSao pirobebSi myofi Savkaniani qalebi amgvar Seviwroebas Zalian xSirad ganicdian. misi azriT, aseT viTarebaSi patriarqati
da kapitalizmi erTmaneTs ganamtkiceben, rasizmi ki erT-erTi wamyvani faqtoria.284
C.
156
285. U.S. Equality Employment Opportunity Commission: Title VII of the Civil Rights
Act in 1964. ix. bmulze: https://www.eeoc.gov/laws/statutes/titlevii.cfm
287. Slauter, J.M., (2000) legal analysis: Sexual Harassment in the Workplace: Examining Title VII and the Elliott-Larsen Civil Rights Act. ix. bmulze: https://msu.
edu/~wlfgr/slaughter_j.pdf
157
es praqtika warmoadgens dasaqmebisTvis xelovnur bariers... romelic dgas erTi sqesis winaSe, miuxedavad imisa, rom orive sqesis
matarebeli piri Tanabar situaciaSi unda iyos. orive pirs aqvs
seqsualoba, samsaxuri. Tumca, am SemTxvevaSi, dasaqmebis xelSemSleli faqtori gaxda mxolod erTi sqesis warmomadgenlis, uiliamsis, da misi qali kolegebis seqsualoba.
meore mniSvnelovani saqme seqsualuri Seviwroebis kuTxiT
iyo barnsis 1977 wlis saqme (Barnes v. Costle290), romelic gasaCivrda saapelacio instanciaSi. am saqmis gansakuTrebuli mniSvneloba
imaSi mdgomareobs, rom amave periodSi sxva olqebis sasamarTloTa gadawyvetilebebSi seqsualuri Seviwroeba ganxiluli ar iyo
genderuli Tanasworobis darRvevis niSniT. am gadawyvetilebebSi mosamarTleebi aRniSnavdnen, rom seqsualoba ar warmoadgenda
sqesis niSans, radgan, maTi SexedulebiT, seqsualuri Seviwroebis
msxverpli SeiZleba orive sqesi Tanabrad gamxdariyo. am gadawyvetilebebSi ar Canda msjeloba imis Taobaze, rom seqsualoba socialurad konstruirebuli cnebaa da arasasurveli seqsis moTxovna
ufro xSirad uCndebaT dasaqmebuli qalis mimarT; damsaqmebelic,
romlisganac modis es moTxovna, ufro xSirad aris kaci. yovelive amis fonze gansakuTrebiT mniSvnelovani iyo am saqmeze mosamarTle robinsonis msjeloba, romelmac aRniSna, rom samsaxuris
SenarCuneba barnsis mier damokidebuli iyo seqsualuri urTierTobis SemoTavazebis miRebaze, ris molodinic zedamxedvels ar
eqneboda sxva sqesis mqone pirisgan. ... rom ara misi sqesi, barnss
aRniSnuli pirobis miRebis [samsaxuris SenarCunebis sanacvlod]
aucilebloba ar eqneboda. aRniSnuli msjelobis Sinaarss exmianeba vaSingtonis olqis sasamarTlos mosamarTlis, ruT ginsburgis,
monawileobiT miRebuli gadawyvetileba (amJamad is aSS-is uzenaesi sasamarTlos mosamarTlea) saqmeze Harris v. Forklift Systems,291 romelSic aRiniSna, rom seqsualuri Seviwroebis saqmeebSi gadamwyveti mniSvnelobisaa im mosazrebis aRiareba, rom erTi sqesis adamianebi (qalebi) metad eqvemdebarebian seqsualur Seviwroebas, vidre
sxva sqesis adamianebi (kacebi).
rogorc barnsis, ise uiliamsis saqmeebSi aSkarad ikveTeboda
seqsualuri Seviwroebis saxe quid pro quo (seqsualuri urTierTobis piroba ekonomikuri benefitisa da samsaxuris SenarCunebis
sanacvlod). gansxvavebuli faqtobrivi mocemuloba iyo sandra
bandis saqmeSi (1981 w.), romelSic sqesobrivi kavSiris damyarebis moTxovna zedamxedvelis mxridan mZafrad gamoxatuli ar iyo,
290. Court of Appeal, Washington dc. 561 F.2d 983 (D.C. Cir 1977)
289. Court of Appeal, Washington dc. 587 F2d 1240 (D.C. Cir. 1978)
158
159
xolo sasamarTlos unda emsjela, Tu ramdenad aRwevda es qmedeba seqsualuri Seviwroebis xarisxs. aseT SemTxvevaSi, romelsac
mtruli samuSao garemos Seqmnis saxeliT moixsenieben, ziani adgeba ara samuSaos da misi SenarCunebis SesaZleblobas, aramed Tavad msxverplis pirovnebas, mis sxva uflebebsa da Tanasworobas.
mosamarTleebma bandis saqmesTan dakavSirebiT (Bundy v. Jackson)292
imsjeles, rom mtruli samuSao garemos Seqmna, romelsac axlavs
seqsualuri urTierTobis moTxovnis da gamoZalvis atmosfero,
sakmarisi safuZvelia samoqalaqo uflebebis aqtis diskriminaciisgan dacvis sferoSi am darRvevis mosaxvedrad. seqsualuri
stereotipebiT gamsWvaluli Seuracxyofa da Rirsebis damamcirebeli mimarTvebi... savaraudod, wamlavda samuSao garemos. am gadawyvetilebiT vaSingtonis olqis saapelacio sasamarTlom pirvelad daadgina, rom qalis, rogorc seqsualuri obieqtis, mimarT
mopyroba, TavisTavad, zianis Semcvelia da igi sqesis niSniT diskriminacias warmoadgens. am gadawyvetilebebis Semdeg, rodesac
seqsualuri Seviwroebis Sesaxeb erTma saqmem (Meritor Savings Bank
v. Vinson) uzenaesi sasamarTlos dones miaRwia,293 mosamarTle renqvistma gadawyvetilebaSi Cawera: rodesac zedamxedveli seqsualurad aviwroebs daqvemdebarebul pirs misi sqesis gamo, is axdens
diskriminacias sqesis niSniT. amgvarad, qalebma brZola moiges da
sasamarTlos es gadawyvetileba precedentad iqca.
160
formad ar miiCneven.294 taubis azriT, miuxedavad imisa, rom seqsualuri Seviwroeba genderuli diskriminaciis formaa, mniSvnelovania, gadaixedos, rogor moargeben xolme diskriminaciis cnebas da misi dadgenis kriteriumebs seqsualuri Seviwroebis konteqsts: Tavdapirvelad sasamarTloebi diskriminaciis sarCelis
ganxilvisas eZebdnen diskriminaciul motivs, romelic moiTxovda
imis Cvenebas, rom mopasuxes hqonda uaryofiTi damokidebuleba
da zizRi garkveuli jgufis mimarT. Sesabamisad, diskriminaciis faqtis Sefasebisas idga komparatoris monaxvis aucilebloba, raTa daedginaT araTanabari mopyrobis faqti konkretuli
jgufis warmomadgenlis mimarT. aRniSnuli, rogorc nadin taubi
miiCnevda, araswori midgomaa, vinaidan is pirebi, romlebic axorcieleben seqsualur Seviwroebas, rogorc wesi, realobaSi gamoxataven damkvidrebul stereotipebs da asruleben im genderul
rols, romelic maT sazogadoebam mianiWa. xSirad maT SesaZloa,
gacnobierebulic ar hqondeT TavianTi qcevis savalalo Sedegi. im
movlenidan gamomdinare, rom seqsualuri Seviwroeba upiratesad
qalebis mimarT ganxorcielebuli diskriminaciis formaa, am dros
kac-komparators ver gamoviyenebT. aseve SeuZlebelia, erTmaneTs
SevadaroT ori qalis mier Camoyalibebuli seqsualuri Seviwroebis subieqturi Sefasebebi, radgan isini SeiZleba absoluturad ar
emTxveodes, am movlenis Sesaxeb aRniSnuli qalebis cnobierebis
xarisxisa da personaluri gamocdilebis gansxvavebulobis gamo.
aRniSnulis Sesaxeb msjeloba aSS-is sasamarTlom 1971 wels
ganaviTara saqmeSi Griggs v. Duke Power.295 man daadgina, rom seqsualuri Seviwroebis Sefasebisas ar aris saWiro motivisa da komparatoris gamoyeneba; sakmarisia, mosarCelem daasabuTos, rom ganxorcielebuli qmedeba araproporciulad aisaxeba sazogadoebis
im jgufze, romelsac TviTon miekuTvneba.
292.US Court of Appeal. 7-th dc. 641 F.2d 934, (D.C. Cir. 1981)
294. Keeping women in their place: stereotyping per se as a form of employment discrimination, 21 B.C.L. Rev. 345
161
301. Slauter, J.M., (2000) legal analysis: Sexual Harassment in the Workplace: Examining Title VII and the Elliott-Larsen Civil Rights Act. Available at (20.06.2016): https://
msu.edu/~wlfgr/slaughter_j.pdf
300. iqve
305. iqve
162
163
kanonmdeblobis safuZvelia evrokavSiris direqtiva 2002/73/EC, romelSic cvlilebebi 2002 wels Sevida. 2005 wlis 5 oqtombrisTvis evrokavSiris qveynebs daevalaT saTanado cvlilebebis Setana erovnul kanonmdeblobebSi, romlebic am kuTxiT aRniSnuli direqtivis
Sesabamisi iqneboda. mogvianebiT miiRes axali direqtiva 2006/54/
EC, romelmac, wina direqtivis msgavsad, gansazRvra ori sxvadasxva cneba - sqesis safuZvelze Seviwroeba da seqsualuri Seviwroeba.
-
seqsualuri Seviwroeba - niSnavs raime formis verbalur, araverbalur an fizikur qcevas, romelsac aqvs seqsualuri Sinaarsi da miznad isaxavs Rirsebis Selaxvas, kerZod, damamcirebeli, mtruli da Zaladobrivi garemos Seqmnas (muxli 2 (1) d).
direqtiva damatebiT aRniSnavs, rom Seviwroeba da seqsualuri Seviwroeba, iseve, rogorc sxva araTanaswori mopyroba, romelic dafuZnebulia piris mier am qcevis miuReblobaze an miRebaze,
aseve warmoadgens sqesis niSniT diskriminacias da akrZalulia kanoniT.306 2006 wlis direqtiva kidev ufro afarToebs sqesis niSniT
Seviwroebisa da seqsualuri Seviwroebis cnebebs da aRniSnavs, rom
Seviwroeba da seqsualuri Seviwroeba ewinaaRmdegeba Tanaswori
mopyrobis princips kacebsa da qalebs Soris da warmoadgens sqesis
niSniT diskriminacias am direqtivis miznebisaTvis. amgvari diskriminacia SesaZloa, moxdes dasaqmebis da gadamzadebis/dawinaurebis adgilebze. Sesabamisad, is unda aikrZalos da daeqvemdebaros
efeqtur, proporciul da damajerebelad warmodgenil sanqcias.
msgavsi akrZalvebia gaTvaliswinebuli sxva direqtivebSic,
romlebic uzrunvelyofen saqonlisa da servisebis xelmisawvdomobas (Access to and supply of goods and services) 2004/113/EC. sqesis
safuZvelze Seviwroeba da seqsualuri Seviwroeba SesaZlebelia,
ganxorcieldes Sromis bazris gareT arsebul sivrceSi, romelic
iqneba Tanabrad damazianebeli da warmoadgens bariers kacebisa da
qalebis ekonomikur da socialur cxovrebaSi warmatebuli monawileobisaTvis.
amerikuli midgomisgan gansxvavebiT, romelic seqsualuri Seviwroebisas diskriminaciuli midgomis filosofias eyrdnoba,
evrokavSiris samarTali xSirad seqsualur Seviwroebas Rirsebis
Semlaxveli mopyrobis filosofiuri midgomis konteqstSi ganixilavs. Tumca bolo wlebSi ganviTarebuli tendenciis mixedviT,
dResdReobiT evrokavSiris qveynebi xSirad iziareben orwvera
midgomas, romelic moicavs msjelobas rogorc Rirsebis Selaxvis, ise diskriminaciis Sesaxeb, roca ganixilaven seqsualur Seviwroebas da sqesis niSniT Seviwroebas. Tumca aRsaniSnavia, rom
evrokavSiris sxvadasxva qveyana sxvadasxva (diskriminaciis an Rirsebis Selaxvis) paradigmas aniWebs upiratesobas da, Sesabamisad,
seqsualuri Seviwroebis amkrZalav normebs an Sromis kanonmdeblobaSi moiazrebs, an diskriminaciis akrZalvis kanonmdeblobaSi.
zogierTi eqsperti msjelobs seqsualuri Seviwroebis antidiskriminaciuli kanonmdeblobis konteqstSi ganxilvis upiratesobaze. maTi azriT, gacilebiT rTulia damsaqmeblis mier Sromis pirobebis Seqmnis zogadi valdebulebebis mtkiceba, vidre maT
mier diskriminaciis ganxorcielebis dadgena.
2012 wlis mdgomareobiT, qveynebis umravlesoba iziarebs direqtivis formulirebas da seqsualuri Seviwroebis definiciaSi
gamoyofili aqvT fraza miznad isaxavs, an Sedegad mosdevs (belgia, xorvatia, kviprosi, saberZneTi, malta, gaerTianebuli samefo). Tumca zogi qveyana gansxvavebul definicias ayalibebs da ar
iyenebs frazas miznad isaxavs, vinaidan aRniSnuli qveynebis warmomadgeneli eqspertebi fiqroben, rom am qmedebis akrZalvisTvis
mniSvnelovania is efeqti, romelic zemoxsenebuli qcevis Sedegad
dgeba, maSinac ki, rodesac aSkarad gamokveTili araa seqsualuri
Seviwroebis mizani. kidev erTi mniSvnelovani aspeqti kanonmdeblobaSi gaxlavT arasasurvelobis cneba, romelic ar aris gaTvaliswinebuli zogierTi qveynis erovnul sakanonmdeblo definiciebSi (safrangeTi, ungreTi, luqsemburgi, niderlandebi, slovakeTi, espaneTi da SvedeTi). rogorc espaneTisa da niderlandebis
angariSebis avtorebi aRniSnaven, ar aris aucilebeli imis dadgena, rom msxverplisTvis es arasasurveli iyo. Tumca aRsaniSnavia,
rom, amave qveynebis kanonmdeblobiT, damamcirebeli da Zaladobrivi garemos Seqmna garkveuli doziT moicavs aRniSnuli qcevis
arasasurvelobasac.
306. EU (2012). Harassment related to sex and sexual harassment law in 33 Europan
countries, Discrimination versus Dignity. ix. bmulze: http://ec.europa.eu/justice/
JHQGHUHTXDOLW\OHV\RXUBULJKWVQDOBKDUDVVHPHQWBHQSGI
164
165
D.
2015 wels erT-erTi arasamTavrobo organizaciis mier Catarebulma kvlevam307 gamoavlina erovnuli kanonmdeblobis mniSvnelovani xarvezebi seqsualuri Seviwroebis regulirebis kuTxiT.
kerZod, mkvlevarebis mosazrebiT, sagulisxmo xarvezebs Seicavs
saqarTvelos Sromis kodeqsis me-2 muxlis me-4 nawili, romelsac
Semoaqvs, zogadad, Seviwroebis mowesrigeba, Tumca konkretulad
seqsualuri Seviwroebis cnebas ar exeba. aRniSnuli muxli aseve
moiTxovs savaldebulo komparatoris arsebobas, rac, rogorc
zemoT iTqva, ar Seesabameba seqsualuri Seviwroebis definiciis
saerTaSoriso standarts.
mkvlevrebi aseve ganixilaven genderuli Tanasworobis Sesaxeb saqarTvelos kanonis Canawers, me-6 muxlis pirveli punqtis
a da b qvepunqtebs, romlebic deklaraciulad krZalavs seqsualur Seviwroebas; Tumca iqve aRniSnaven, rom kanoni ar iyenebs
termins seqsualuri Seviwroeba da aRniSnul kanons ara aqvs realuri aRsrulebis meqanizmi.
aseve araefeqturad aris miCneuli saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis is muxlebi, romlebic danaSaulad acxadebs seqsualur SeviwroebasTan dakavSirebul Semdeg qmedebebs: gaupatiureba,
Cadenili samsaxurebrivi mdgomareobis gamoyenebiT,308 seqsualuri
xasiaTis ZalmomreobiTi qmedeba,309 sqesobrivi kavSiris an seqsualuri xasiaTis sxvagvari moqmedebis iZuleba samsaxurebrivi damokidebulebis gamoyenebiT.310 rogorc mkvlevarebi aRniSnaven, aRniSnuli qmedebebi ufro sisxlissamarTlebrivi danaSaulis maregulirebeli normebis kompetencias ganekuTvneba, xolo im pirobebSi,
rodesac seqsualuri Seviwroebis bevri aqti ar aRwevs sisxlissamarTlebrivi danaSaulis dones, isini, faqtobrivad, reagirebis gareSe rCeba.
rac Seexeba seqsualuri Seviwroebis faqtebis aRmofxvris
administraciul meqanizms, saqarTvelos administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsis 42-e muxli gansazRvravs sanqciebis odenobas sawarmos, dawesebulebis, organizaciis (miuxedavad misi sakuTrebisa da organizaciul-samarTlebrivi formisa) Tanamdebobis piris mier Sromis kanonmdeblobis da Sromis wesebis darRvevis
SemTxvevaSi. amave kodeqsis 215-e muxlis Tanaxmad, k gaTvaliswinebul administraciul samarTaldarRvevaTa saqmeebs Sromis saxelmwifo inspeqtorebi ganixilaven da maT Sesabamis sanqcias Seufardeben. Tumca saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri
dacvis ministris 2015 wlis brZanebaSi, romliTac damtkicda Sromis pirobebis inspeqtirebis departamentis debuleba, seqsualuri
Seviwroebis cneba ganxiluli ar aris.311
308. saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi, muxli 137, nawili me-2,
punqti a
309. saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi, muxli 138, nawili me-2,
punqti a
310. saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi, muxli 139, nawili 1
166
311. saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis ministris 2015 wlis 21 aprilis brZaneba #01-10/n, Sromis pirobebis in-
167
seqsualuri Seviwroebis cneba agreTve ar aris mocemuli diskriminaciis yvela formis aRmofxvris Sesaxeb saqarTvelos kanonSi, rogorc diskriminaciis erT-erTi forma (detalurad ix.winamdebare naSromis Tavi diskriminaciis Sesaxeb).
yovelive zemoT aRniSnuli miuTiTebs, rom dRevandel kanonmdeblobaSi ar moipoveba seqsualuri Seviwroebis Sesaxeb srulfasovani Canaweri; arsebuli teqsti xarvezebiania da deklaraciul
xasiaTs atarebs; Sesabamisad, gansakuTrebiT mniSvnelovania, rom
uaxloes momavalSi samoqalaqo da administraciul kanonmdeblobaSi Setanil iqnes amgvari Canaweri.
E.
168
romlis Tanaxmadac, m.m-s mimarT seqsualuri Zaladobis an seqsualuri Zaladobis mcdelobis faqti ar momxdara. xolo Tavad m.m-m
Caidina moxelisa da dawesebulebis diskreditaciisken mimarTuli
uRirsi qmedeba, rac gamoixateboda socialur qselSi seqsualuri Seviwroebis faqtis Sesaxeb informaciis gavrcelebaSi. aseve,
miTiTebuli iyo, rom m.m. xelovnurad Zabavda urTierTobebs; kerZod, man ramdenjerme gaaprotesta ufrosis mier micemuli davalebebi. aRniSnulma saqmem samive sasamarTlo instancia gaiara.
sakasacio sasamarTlom ar gaiziara saapelacio sasamarTlos
dasabuTeba m.m-s samsaxurSi aRdgenaze reorganizaciis motiviT
uaris Tqmis Sesaxeb da miiCnia, rom m.m. eqvemdebareboda samsaxurSi upirobo aRdgenas; man gadawyvetilebaSi administraciul
uwyebas daavala m.m-sTvis iZulebiTi ganacduris anazRaureba samsaxuridan gaTavisuflebis dRidan samsaxurSi aRdgenis dRemde.
miuxedavad amgvari gadawyvetilebisa, arc erTi instanciis sasamarTlos m.m-s saqmesTan dakavSirebiT ar umsjelia seqsualuri
Seviwroebis arsis Sesaxeb da ar gamoukvlevia dasaqmebuli qalis
mimarT ganxorcielebuli diskriminacia, rogorc seqsualuri Seviwroebis forma. amave dros, sasamarTlos ar Seufasebia pasuxismgebloba m.m-s ufrosisa, romelic aRniSnuli faqtis Sesaxeb srul
informacias flobda. sasamarTlos aseve ar umsjelia sajaro dawesebulebaSi dasaqmebuli qalebis seqsualuri Seviwroebisgan
dacvis politikisa da reagirebis oficialuri meqanizmis ararsebobis Sesaxeb, rac aRniSnul saqmeze dadgenili saerTaSoriso
standartisgan mkveTrad daSorebul praqtikas warmoadgens.
169
axalcixis raionuli sasamarTlos 2015 wlis 30 oqtombris gadawyvetilebaSi,313 kerZod, mosarCelis sasarCelo moTxovnis dasabuTebaSi aRwerilia:
2015 wlis dasawyisidan skolis direqtori sistematurad axorcielebda ara mxolod misi, aramed sxva dasaqmebulebis uflebebis
darRvevas, rac gamoixateboda mudmiv zewolaSi, araadamianur, damamcirebel mopyrobaSi. yovelgvari mizezis da axsna-ganmartebis
gareSe yviroda, ilanZReboda; vinaidan misi ojaxidan mxolod is [mosarCele] iyo dasaqmebuli, iTmenda direqtoris amgvar gamoxdomebs.
sasamarTlo aRniSnavs, rom mosarCeles raime mtkicebuleba,
garda Tavisi axsna-ganmartebisa, ar warmoudgenia.
F.
daskvna da rekomendaciebi
sakanonmdeblo doneze dazustdes seqsualuri Seviwroebis cneba da misi dadgenis garemoebebi, rogorc samoqalaqo, ise administraciul kanonmdeblobaSi;
Sromis inspeqtirebis maregulirebel aqtebSi aisaxos zedamxedvelobis valdebuleba seqsualuri Seviwroebis prevenciisa da reagirebis kuTxiT.
3. mtkicebis standarti
sasamarTlo gadawyvetilebebSi SeiniSneba bundovaneba seqsualuri Seviwroebis, rogorc diskriminaciis erT-erTi formis,
mtkicebis standartTan dakavSirebiT. gadawyvetilebebSi ar aris
miTiTebuli, Tu ratom ver miaRwia mtkicebis Sesabamis standarts
mosarCelis mier seqsualuri Seviwroebis dasadgenad wardgenilma
mtkicebulebebma; ar gvxvdeba msjeloba Seviwroebis subieqtur da
obieqtur kriteriumebze, iseve, rogorc samuSao garemosa da saqmianobaSi xelSemSlel SesaZlo faqtorebze.
aq ganxiluli sul ramdenime sasamarTlo gadawyvetileba naklebad iZleva zogadi daskvnebis gakeTebis SesaZleblobas. miuxedavad amisa, aSkarad gamovlinda, rom seqsualuri Seviwroebis
savaraudo msxverplebi ar floben informacias TavianTi materialuri da saproceso uflebebis Sesaxeb, maT ar ician, rogor
unda moaxdinon reagireba seqsualuri Seviwroebis faqtze imgvarad, rom es intriganobad ar CaiTvalos. seqsualuri Seviwroebis msxverplTa mxridan sxvadasxva instanciaSi daxmarebisaTvis
mimarTva sazogadoebaSi jer kidev maTive sawinaaRmdego argumentad ganixileba, rasac ar ewinaaRmdegeba sasamarTlo. msxverplebi
ver axerxeben mtkicebulebebis Segrovebas; Sesabamisad, maTi saCivari rCeba dausabuTebeli, rac Sedegad mxolod msxverplis reputaciis damatebiT Selaxvas, samsaxuris dakargvas da sazogadoebisgan gariyvas iwvevs.
170
171
ana arganaSvili
IX. ojaxSi Zaladobis aRkveTis samoqalaqoadministraciuli samarTlebrivi meqanizmebi
A.
Sesavali
B.
ojaxSi Zaladobis fenomenis gaazreba wlebis manZilze icvleboda imis mixedviT, Tu ra statusi da roli hqonda qals sazogadoebaSi. am gaazrebis erT-erTi mamoZravebeli Zala iyo qalTa organizaciebi, romlebmac XX saukunis 70-ian wlebSi pirvelad gaxsnes
TavSesafrebi qalebisTvis da krizisuli centrebi rogorc aSS-Si,
ise evropis sxvadasxva qveyanaSi.
pirveli amgvari TavSesafari 1971 wels gaixsna gaerTianebul
samefoSi, londonSi. sxvebTan erTad, misi fuZemdebeli iyo erin
pizi, romelmac dawera erT-erTi pirveli wigni am Temaze saxelwodebiT Cumad iyvire, Torem mezoblebi gaigoneben.314 1980 wels
mxolod inglisSi Zaladobis msxverpli qalebisaTvis 150-mde
TavSesafari iyo. aSS-Si pirveli TavSesafari 1973 wels gaixsna315
(arizonis StatSi). 1972 wels advokatma qalebma daaarses pirveli
cxeli xazi, romelic krizisul situaciaSi msxverpl qalebs konsultaciebs aZlevda. feministurma organizaciebma 1977-80 wlebSi sxvadasxva StatSi Caatares araerTi konferencia qalTa mimarT
Zaladobis Temaze. moZraoba iwyeboda dainteresebuli qalebis gaerTianebiT Temis doneze, Tumca maT mxardasaWerad xSirad uerT-
172
deboda sxvadasxva religiuri jgufi, iseve, rogorc servisis mimwodebeli organizaciebi da federaluri saagentoebi.
feministi iuristebi da Zaladobis msxverpli qalebis moZraoba qalebis mimarT Zaladobas ganixilaven genderuli Cagvrisa
da subordinaciis farTo konteqstSi. qalebze Zaladoba pirdapir
ukavSirdeba qalis daqvemdebarebul pozicias ojaxSi, samuSao adgilze diskriminacias, anazRaurebis uTanasworobas, saganmanaTleblo SesaZleblobebis SezRudvas, dedobis socialuri mxardaWeris naklebobas da a.S.
aRsaniSnavia, rom feministuri moZraoba ojaxSi Zaladobis
problemas ar ukavSirebs moZaladis raime paTologias an mkurnalobis saWiroebas. feministi mkvlevrebi aseve ar iziareben midgomas, romelic qalTa mimarT Zaladobas ojaxis sistemis perspeqtividan ganixilavs da, Sesabamisad, ojaxis yvela wevrs garkveul
pasuxismgeblobas akisrebs sistemaSi mimdinare procesebze.
feministi iuristebi xSirad problemurad miiCneven Tavad
termins ojaxSi Zaladoba, radgan, maTi azriT, ojaxTan Zaladobis asociaciuri dakavSireba Zaladobis cnebas samoqalaqo uflebebis dRis wesrigidan aqrobs. izabel markusma316 aRniSna, rom
genderuli Zaladoba unda miviCnioT msoflio problemad da, Sesabamisad, is saerTaSoriso sazogadoebam unda ganixilos.
ojaxSi Zaladobis aRkveTis samarTlebrivi meqanizmebi xSirad
ver iTvaliswinebs feministebis mier identificirebul genderuli Zaladobis formebsa da dinamikas. magaliTad, marta mahouni
Tavis statiaSi aRwers317 e.w. ganSorebis Zaladobas, rogorc Zaladobis specifikur formas, romelic qals aucileblad daemuqreba, Tu igi gadawyvets moZaladisgan wamosvlas, magram samarTaldamcavebs es faqtori xSirad yuradRebis miRma rCebaT. amis
mizezi ki, mahounis azriT, isaa, rom samarTlebrivi sistema orientirebulia incidentebis mimarT reagirebaze, maT raodenobriv
maCvenebelze. es midgoma advokatebs exmareba, ojaxSi Zaladobis
danaSauli ganixilon ise, rogorc sxva danaSaulebi, magram am midgomis susti mxare imaSi mdgomareobs, rom am dros aqcenti gadanacvlebulia - unda daviTvaloT da aRvweroT, ramdenjer dadasturda samarTaldamcavebis mier, rom qali Zaladobis msxverpli
314. Pizzey, E. (1974). Scream Quietly or the neighbours will hear, Pelican
316. Marcus, I (1994). Reframing Domestic Violence: terrorism in the home, in MarWKD)LQHPDQ 5R[DQQH0\NLWXN7KH3XEOLF1DWXUHRI3ULYDWH9LROHQFHWKH'LVFRYery of Domestic Abuse 11, 27
315. Tierney K.J. (1982). The battered women movement and the creation of wife
beating problem. Social problems, vol.29.no3, February
0DKRQH\ 0 /HJDO ,PDJHV RI EDWWHUHG ZRPHQ UHGHQLQJ WKH LVVXH RI
separation, 90 Mich. L. Rev. 1, 28
173
C.
174
1994 wlis Zaladobrivi danaSaulis kontrolisa da samarTaldacvis aqti krZalavs iaraRis Senaxvasa da tarebas im piris mier,
romlis mimarTac gamocemulia Semakavebeli orderi. am aqtis darRveva isjeba 10 wlamde patimrobiT.
Tumca aRniSnuli orderebis sistema yovelwliurad daxvewasa
da gaumjobesebas eqvemdebareba. marTlmsajulebis erovnuli institutis publikaciaSi aRniSnulia is problemebi, romlebic orderebis sistemis praqtikaSi ganxorcielebas axlavs:321 zogierTi
mosamarTle Tavs aridebs orderis damtkicebas im SemTxvevaSi, Tu
arsebobs mxolod muqara da fizikuri Zaladoba jer ar ganxorcielebula. am dros isini afaseben ganxorcielebuli muqaris sixSires
da moZaladis mier misi aRsrulebis SesaZleblobas.
vaSingtonis Statis aqti gansazRvravs, rom ojaxSi Zaladoba
moicavs (Tumca amiT ar Semoifargleba) pirveli, meore, mesame da
meoTxe xarisxis Zaladobas (assault), safrTxis Seqmnas (reckless endangerment), iZulebas (coercion), pirveli da meore xarisxis ukanonod
SeRwevas (burglary), sakuTrebis ganzrax dazianebas (malicious mischief), Tavisuflebis ukanono SezRudvas (unlawful imprisonment). orderis gamocemis safuZvlad Statebis umravlesoba aseve miiCnevs
adevnebas da Seviwroebas.
kanonmdebloba Statebis umravlesobaSi msxverplisgan ar
iTxovs orderis gamosacemad gancxadebiT mimarTvas drois SezRudul monakveTSi; Tumca aRniSnuli mowesrigebulia samosamarTleo praqtikiT, da Tavad mosamarTleebi iTxoven, rom orderisTvis mimarTva xorcieldebodes, magaliTad, 48 saaTis ganmavlobaSi.
zogierTi mosamarTle miiCnevs, rom incidentis Semdeg msxverpls
esaWiroeba garkveuli dro, raTa Seityos damcavi orderis gamoweris SesaZleblobis Sesaxeb da miiRos megobrebis mxardaWera am
gabeduli nabijis gadasadgmelad. Sesabamisad, es mosamarTleebi
orderis gacemisTvis sarCelis Setanaze erTTvian vadas aweseben.
175
176
mopasuxes SesaZloa, SeezRudos komunikacia, romelic gamoiwvevs mosarCelis an misi ojaxis wevrebis Sewuxebas, maT Soris
piradi, werilobiT, satelefono, aseve urTierToba mosarCelis TanamSromlebTan an im pirebTan, romlebTan komunikacia
iqoniebs zegavlenas an gamoiwvevs mosarCelis Sewuxebas.
mosarCeles da sxva sarCen pirebs mieceT monetaruli daxmareba gadaudebeli aucileblobisTvis (emergency monetary relief).
mosarCelis mier cxadi Tanxmobisa da moTxovnis SemTxvevaSi, ganisazRvros mosarCelisa da mopasuxis erTsa da imave
sacxovrebelSi cxovreba da mopasuxis mier sacxovreblis
gamoyenebis pirobebi.
mosarCeles ganesazRvros sxva tipis adekvaturi mxardaWera, romelic SesaZloa, am CamonaTvalSi ar Sediodes.
mopasuxes daevalos sasamarTlos monitoringis erTeulisTvis angariSgeba orderis pirobebis Sesrulebis Taobaze.
177
178
aRniSnuli saqme samarTaldamcavebis mxedvelobis areSi moeqca mas Semdeg, rac dedam 1991 wlis 12 aprils mimarTa policias mis
mimarT ganxorcielebuli Zaladobis gamo. saqmeSi CaerTo msxverplTa dacvis saagentos specialisti, romelmac ganacxada, rom maT
saxlSi vizitisas sara iyo gafiTrebuli, akankalebuli, tiroda
da ver laparakobda gancdili travmis gamo. erTi saaTis Semdeg
igi odnav damSvidda, SeZlo saubari da saagentos muSaks hkiTxa,
ramdenad normaluri iyo qmris mxridan bavSvebTan cekva SiSvel
mdgomareobaSi da fotoebis gadaReba. mas Semdeg, rac sara TavSesafarSi gadaiyvanes, bavSvebs CautardaT samedicino gamokvleva.
mtkicebulebebis gamokvlevis safuZvelze, sasamarTlom daadgina,
rom bavSvebis mimarT marTlac xorcieldeboda seqsualuri Zaladoba uSualod mamis mxridan, xolo dedam veraferi iRona amis sawinaaRmdegod. is cdilobda Tavis dacvas, vinaidan Tavadac Zaladobis msxverpli iyo. saras dacvis mxarem moiwvia ori eqsperti-mowme,
romlebmac isaubres Zaladobis msxverpli qalis sindromze da aRniSnes, rom am mdgomareobaSi qals ekargeba sakuTari Tavis rwmena,
ris gamoc ver iazrebs, rom obieqturad da sworad moqmedebs.
sasamarTlom imsjela, rom saras, romelic marTlac ganicdida Zaladobis msxverpli qalis sindroms, daqveiTebuli hqonda
nebeloba da azrovneba; Sesabamisad, igi ar unda CaTvliliyo moZaladed, ufro metic, igi iyo umweo da ver axerxebda bavSvebis dacvas Zaladobisgan. kanonis miznebis ganmartebiT, deda am danaSaulis xelSemwyobad ver CaiTvleboda. Sesabamisad, saras mimarT ar
gamoutaniaT gamamtyunebeli ganaCeni, Tumca dadginda misi mxridan ugulebelyofa bavSvebis mimarT.
ugulebelyofa bavSvebis mimarT, faqtobrivad, yovelTvis
dasturdeba im SemTxvevaSi, Tu Zaladobis msxverpli qali, garkveuli mizezebis gamo, ver icavs bavSvebs im Zaladobisgan, romelic
mis mimarT xorcieldeba, xolo bavSvebi amis mowmeebi xdebian. xSirad qalebi, romlebic miiCneven, rom maT mimarT ganxorcielebuli
Zaladoba SeiZleba moiTminon, ver acnobiereben, rom es pirdapir
moqmedebs maT Svilebze, romelTa mimarTac maT udidesi pasuxismgebloba ekisrebaT. bavSvebis datoveba Zaladobis situaciaSi warmoadgens maTi uflebebis darRvevas, ris gamoc dgindeba ugulebelyofa Zaladobis msxverplis mxridan; bavSvebs orive mSobels
daaSoreben da isini alternatiul sacxovrisSi gadahyavT. saWiroa, Zaladobis msxverpli qali siRrmiseulad iyos informirebuli Zaladobisgan bavSvTa dacvis Sesaxeb, rac xels Seuwyobs Sesabamisi RonisZiebebis gatarebas.
179
iurist doroTi robertss miaCnia,324 rom marTlmsajulebis amgvari midgoma SesaZloa, potenciurad damazianebeli iyos msxverpli qalisTvis, vinaidan, faqtobrivad, maT marTlmsajuleba sjis
imis gamo, rom winaaRmdegobis gaweva ver moaxerxes moZaladisTvis. aRniSnuli midgoma ar aRiarebs, rom qals SesaZloa, hqondes
dedis rolisgan gansxvavebuli da Tanazomieri interesi, sakuTari me. mas ganixilaven bavSvis interess daqvemdebarebulad. arsebiTad, marTlmsajulebis sistema upirobod miiCnevs, rom qalma
Tavisi yvela qmedeba bavSvis interesis speqtrSi unda gaiazros.
doroTi robertsis azriT, kanonma da samarTalSemfardebelma siRrmiseulad unda gamoikvlion, Tu ratom ver moaxerxa qalma
bavSvis dacva qmris mxridan ganxorcielebuli Zaladobisgan. sasamarTlom unda Seiswavlos is garemoeba, rom xSirad damnaSaveebi Svilebze colis dasasjelad Zaladoben. rodesac qali gadawyvets, rom SeewinaaRmdegos Zaladobas, maT moZaladeebi yvelaze
ufro mowyvlad obieqtze - am SemTxvevaSi arasrulwlovan bavSvze
- zewoliT sjian. bavSvebis cema SeiZleba iyos moZaladis strategiis nawili, raTa moralurad gatexos Zaladobis mTavari msxverpli - qali. es msjeloba, cxadia, ar gulisxmobs bavSvebze Zaladobis
mimarT Zaladobis msxverpli qalis gulgrilobis gamarTlebas; is
cdilobs, naTelyos imis aucilebloba, rom am movlenas erqvas ara
gulgriloba da ugulebelyofa msxverplis mxridan, aramed aRiarebul iqnes, rogorc Zaladobis specifikuri forma.
sasamarTloebi dResdReobiT ufro metad koncentrirebulni
arian, rom qalis mimarT gamoiyenon egoisti dedis stereotipuli msjelobidan gamomdinare standarti, da ar cdiloben, siRrmiseulad gaerkvnen bavSvis mimarT Zaladobis garemoebebSi. magaliTad, afro-amerikeli qalebis mimarT arsebuli tradiciuli stereotipi, rom isini ugulisyuro dedebi arian, xSirad ganapirobebs
daskvnas, rom maT bavSvebze Zaladoba dauSves am ugulisyurobis
gamo. qalebis Cagvra da uTanasworoba, rogorc politikuri konteqsti, maTze, rogorc dedebze, stereotipuli Sexedulebebis
gavrcelebasac iwvevs. samarTalma unda SeZlos maTgan distancireba da sakiTxis mimarT, genderuli TvalsazrisiT, mgrZnobiare
damokidebuleba gamoavlinos.
324. Roberts, D.E. (1999). Mothers who fail to protect their children, from Mothers
Troubles, by Julia E. Hanigsberg and Sara Ruddick, eds. 1999
180
181
viTareba wevri qveynebis valdebulebaa da, rogorc angariSSia aRniSnuli, met-naklebi warmatebiT xorcieldeba. wevri qveynebis
pirdapir valdebulebas warmoadgens aseve samoqalaqo samarTliT
uzrunvelyofili meqanizmebis danergva da genderul ZaladobasTan dakavSirebuli iseTi sakiTxebis mowesrigeba, rogoricaa
meurveoba da bavSvze zrunva. avtorebis azriT, evrokavSiris samarTlis srulyofa SesaZlebelia aseve specialuri direqtivebis
SemuSavebiT, romlebic ufro metad gaamaxvilebdnen yuradRebas
aRniSnuli sakiTxebis Sesaxeb politikis ganviTarebaze.
D.
evropis sabWos mier 2011 wels miRebul konvencias qalTa mimarT Zaladobis da ojaxSi Zaladobis prevenciisa da aRkveTis Sesaxeb saqarTvelom xeli moawera 2014 wlis 29 ivniss. mas Semdeg
saqarTvelos iusticiis saministrom bevr kanonSi ganaxorciela
cvlilebebis inicireba konvenciis valdebulebebis Sesrulebis
mizniT.327 miuxedavad aRniSnulisa, sakanonmdeblo cvlilebebi
parlaments dRemde ar miuRia, iseve, rogorc ar momxdara stambolis konvenciis ratificireba. Sesabamisad, genderuli Zaladobis
maregulirebel aqtebSi xarvezebi rCeba.
vinaidan ojaxSi Zaladobis konteqstSi Cadenili zogierTi
qmedeba sisxlis samarTlis kanonmdeblobis sferos ganekuTvneba
(ix. winamdebare kvlevis Tavi qalTa mimarT Zaladoba), am TavSi
SemovifarglebiT ojaxSi Zaladobis aRkveTis Sesaxeb kanonis ZiriTadi midgomebisa da administraciuli meqanizmebis genderuli
analiziT.
327.iaraRis Sesaxeb saqarTvelos kanoni, saqarTvelos organuli kanoni
adgilobrivi TviTmmarTvelobis kodeqsi, iuridiuli daxmarebis Sesaxeb saqarTvelos kanoni, pacientis uflebebis Sesaxeb saqarTvelos
kanoni, patimrobis kodeqsi, policiis Sesaxeb saqarTvelos kanoni,
saeqimo saqmianobis Sesaxeb saqarTvelos kanoni, sajaro samsaxuris
Sesaxeb saqarTvelos kanoni, saqarTvelos organuli kanoni saqarTvelos Sromis kodeqsi, ucxoelTa da moqalaqeobis armqone pirTa
samarTlebrivi mdgomareobis Sesaxeb saqarTvelos kanoni, umaRlesi
ganaTlebis Sesaxeb saqarTvelos kanoni, zogadi ganaTlebis Sesaxeb
saqarTvelos kanoni, saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi, ojaxSi
Zaladobis aRkveTis, ojaxSi Zaladobis msxverplTa dacvisa da daxmarebis Sesaxeb saqarTvelos kanoni, saqarTvelos administraciuli saproceso kodeqsi, advokatTa Sesaxeb saqarTvelos kanoni
182
2014 wels mkvlevarTa sainciativo jgufis mier ganxorcielda328 aRniSnuli kanonis genderuli analizi. mkvlevrebis azriT,
ojaxSi Zaladobis problemas saxelmwifo jer kidev de-genderul
CarCoSi ganixilavs. avtorebi ganmartaven, rom [de-genderuli
CarCo] problemas eZebs ara sazogadoebis struqturaSi, aramed individualur doneze. arc msxverpls da arc moZalades ar gaaCnia
sqesi. moZalade aris Zalauflebis mqone, xolo msxverpli aris subordinirebuli da SeiZleba iyos nebismieri, visac subordinirebulis statusi aqvs (bavSvi, moxuci, SSmp). problema warmodgenilia
genderulad neitralur terminebSi da is aris universaluri problema, romelic gvxvdeba nebismier doneze. amave kvlevis Tanaxmad,
kanonSi arsad aris naxsenebi, rom ojaxSi Zaladobis msxverpli, ZiriTadad, qalia da mas am mxriv gansakuTrebuli gamowvevebi aqvs.
aRsaniSnavia, rom ojaxSi Zaladobis Sesaxeb kanoni ar akeTebs
aqcents seqsualuri Zaladobis msxverplTa daxmarebisa da mxardaWeris specialur RonisZiebebze, romelic limitirebul droSi,
gadaudeblad unda ganxorcieldes.
kanonis erT-erT mniSvnelovan xarvezs warmoadgens is, rom
qalTa mimarT Zaladoba gansazRvrulia mxolod ojaxSi Zaladobis wriT da ara, zogadad, qalTa mimarT genderuli ZaladobiT.
Sesabamisad, kanoni damcav meqanizmebs iTvaliswinebs ojaxis wevrTa da yofili partnioris mimarT. es niSnavs, rom qali, romlis mimarTac genderul Zaladobas axorcielebs sxva piri, ver moiTxovs
Semakavebeli da damcavi orderis gamocemas.
kanonis dRes moqmedi redaqcia ar iTvaliswinebs im gansakuTrebul SemTxvevas, rodesac ojaxSi Zaladobis msxverpli Tavdapirvelad atyobinebs samarTaldamcavebs momxdaris Sesaxeb, Semdeg ki, gare faqtorebis zegavleniT (moZaladis SiSi), uars ambobs
Tavis Setyobinebaze da uaryofs Zaladobis faqts. samarTaldamcavi organo, ise asrulebs saqmis warmoebas, rom am garemoebas saTanadod ar Seiswavlis.
kanoni aseve ar iTvaliswinebs ojaxSi Zaladobis im gansakuTrebiT rTul SemTxvevas, rodesac moZalade dasaqmebulia samarTaldamcav organoebSi da, aRniSnulis gamo, samarTaldamcavTa
mxridan reagirebisas xSirad warmoiSoba interesTa konfliqti;
Sesabamisad, kanoni ar zrunavs mis gamoricxvaze.
kanonis me-16 muxlis me-6 punqtis Tanaxmad, sasamarTlos mier
damtkicebul Semakavebel da damcav orderebze zedamxedvelobis
328. Wabukiani, n., jiblaZe, g., ubilava, n. (2014). saqarTveloSi ojaxSi
Zaladobis winaaRmdeg mimarTuli politikis analizi
183
valdebuleba policias ekisreba, Tumca kanoni ar gansazRvravs zedamxedvelobis periodulobas da meTods. Sesabamisad, praqtikaSi
am normis aRsruleba mxolod msxverplis Setyobinebasa da aqtiurobazea damokidebuli, rac moZaladisTvis cxad gzavnils warmoadgens, rom msxverpli sakuTari Tavis imedadaa darCenili da
masze ganmeorebiTi Zaladoba SeiZleba dausjeli darCes. aRniSnuli regulireba, faqtobrivad, mianiSnebs, rom saxelmwifo ojaxSi
Zaladobas kvlavac piradi sferos problemad moiazrebs da ara
sazogadoebrivi wesrigisa da usafrTxoebis sakiTxad, radgan am
ukanasknelis uzrunvelsayofad samarTaldamcavebi proaqtiul
kontrols ganaxorcielebdnen.
kanoni aseve ar gansazRvravs ojaxSi Zaladobis msxverplTa
gansakuTrebiT mowyvladi kategoriebisTvis marTlmsajulebis
xelmisawvdomobis uzrunvelyofas, romelic mniSvnelovnad aferxebs am jgufisTvis kanoniT garantirebuli dacvis meqanizmebis
amoqmedebas. aseT jgufebs miekuTvnebian msxverplebi, romlebic,
amave dros, romelime umciresobas warmoadgenen da, Sesabamisad,
ganicdian diskriminacias marTlmsajulebis xelmisawvdomobis
kuTxiT; magaliTad, Zaladobis msxverpli qalebi, romlebsac aReniSnebaT imgvari SezRuduli SesaZlebloba, romelic gamoricxavs
damxmaris gareSe Zaladobis Sesaxeb Setyobinebis gagzavnas da a.S.
aRsaniSnavia, rom kanonis gardamaval debulebebSi gawerilia
ojaxSi Zaladobis msxverplisTvis kompensaciis gacemis wesis da
kompensaciis odenobis gansazRvris valdebulebis vada - 2015 wlis
1 maisamde, Tumca es dRemde ar aris ganxorcielebuli da, Sesabamisad, msxverplebs ezRudebaT amave kanoniT miniWebuli kompensaciis moTxovnis ufleba.
aRniSnuli analizi miuTiTebs, rom ojaxSi Zaladobis msxverplTaTvis kanonmdeblobiT srulfasovnad ar aris uzrunvelyofili administraciuli da samoqalaqo samarTlebrivi dacvis meqanizmebi; msxverplebi, romelTaganac sazogadoeba da saxelmwifo
moelis Zaladobis Sesaxeb Setyobinebas, ver iReben usafrTxoebis
minimalur garantiebs. Sesabamisad, logikuria, rom ar xorcieldeba Zaladobis Sesaxeb Setyobineba;
E.
kvlevis miznebisTvis damuSavda saqarTvelos raionuli da saqalaqo sasamarTloebis, aseve Tbilisis da quTaisis saapelacio
sasamarTloebis administraciuli kolegiis mier 2012 wlidan 2016
wlamde miRebuli 134 sasamarTlo gadawyvetileba ojaxSi Zaladobis aRkveTis, ojaxSi Zaladobis msxverplTa dacvisa da daxmarebis
Sesaxeb kanonis farglebSi gamocemuli da damtkicebuli orderebis Taobaze.
aRsaniSnavia mniSvnelovani tendencia, romelic gamoikveTa
gamocemul da damtkicebul orderebSi wlebis mixedviT: 2012 wlis
orderebis ganxilvis Sedegad, Cans, rom Warbobs qalebis mimarT
ganxorcielebuli mZime formis Zaladobis - fizikuri Zaladoba,
cema, dazianeba - gamo sasamarTlosadmi mimarTva; 2016 wlis orderebis mixedviT ki vlindeba Zaladobis iseTi formebi, romlebic
aseve zRudavs qalis Tavisuflebas da damoukideblad gadawyvetilebis miRebis uflebas: piradi mimoweris konfidencialobis
darRveva (sms-ebis kontroli), muSaobis uflebis SezRudva, bavSvis
gaCenis uflebis SezRudva da a.S. aRniSnuli ukve pozitiuri tendenciaa, vinaidan qalebi uflebis darRvevad da Zaladobad miiCneven iseT qmedebas, romelic manamde, sazogadoebaSi damkvidrebuli
stereotipebis gamo, Zaladobad ar aRiqmeboda. es adamianis uflebebis da qalTa uflebebis Sesaxeb sazogadoebrivi cnobierebis
donis amaRlebaze miuTiTebs.
184
185
uflebamosili piri mimarTavs sasamarTlos damcavi orderis gamocemis Taobaze. rogorc ganxiluli sasamarTlo gadawyvetilebebidan vlindeba, Zaladobis msxverplTaTvis gansakuTrebiT rTulia aRniSnuli mtkicebulebebis Segroveba, rac xSirad sasamarTlos mxridan damcavi orderis gamocemaze uaris Tqmis safuZvels
warmoadgens. aRniSnuls ori mniSvnelovani faqtori ganapirobebs:
sasamarTlo gadawyvetilebebSi bundovania msjeloba imis Sesaxeb, Tu ra saxis mtkicebulebebi unda waradginos msxverplma da
ra formiT unda iyos isini Camoyalibebuli. zogierT SemTxvevaSi
sasamarTlo sarwmunod miiCnevs mxolod msxverplisa da misi warmomadgenlis mtkicebas Zaladobis faqtis Taobaze330 (sasamarTlo
gadawyvetilebidan ar ikveTeba, rom daikiTxnen mowmeebi, an gamokvleul iqna sxva damatebiTi mtkicebulebebi), sxva SemTxvevaSi ki
ase ar xdeba.
rogorc gadawyvetilebebis ganxilvis Sedegad ikveTeba, mosamarTlis Sinagani rwmenis Camosayalibeblad mniSvnelovania iseTi mtkicebulebebis wardgena, rogoricaa fizikuri dazianebebis
damadasturebeli fotomasala da samedicino klinikis mier gacemuli cnoba dazianebebis Sesaxeb; Tumca amgvari mtkicebulebebi
mxolod mcirericxovan saqmeebSia warmodgenili, radgan xSirad
Zaladobis msxverpli qali ar flobs informacias maTi Segrovebis
mniSvnelobisa da saWiroebis Sesaxeb. mosamarTleebi ar ikvleven,
hqonda Tu ara SesaZlebloba qals, es mtkicebulebebi Seegrovebina (magaliTad, finansuri saxsrebi samedicino dawesebulebaSi eqspertizis Casatareblad an dazianebebis dokumentirebisaTvis).
mniSvnelovan mtkicebulebas warmoadgens sapatrulo policiis mier wina periodSi gamocemuli Semakavebeli orderic, Tumca
gvxvdeba iseTi SemTxvevebic, rodesac sapatrulo policiis gamoZaxebis Semdeg msxverplma Seicvala azri da uari ganacxada, Semakavebeli orderis gamoecaT:331
2016 wlis 20 aprils, m.d-s mxridan ganxorcielebuli Zaladobis gamo, ganmcxadebeli iZulebuli gaxda, miemarTa sapatrulo
policielisaTvis, Tumca SiSis mizeziT SemoTavazebul Semakavebel orderze uari ganacxada. qalis es qmedeba sasamarTloebma
siRrmiseulad unda Seafason da ar CaiTvalos, rom qals ar surda
Setyobineba; arc is unda ivaraudon, rom Zaladoba ar momxdara.
gadawyvetilebebSi aseve Cans sasamarTlos mxridan araerTgvarovani midgoma mtkicebulebebis SefasebasTan dakavSirebiT. zog
186
187
188
189
ris gamocemis Taobaze msxverplis moTxovna ar unda dakmayofildes misi usafuZvlobis gamo.
warmodgenili masalebis analiziT, sasamarTlos miaCnia, rom
mocemul SemTxvevaSi... garda imisa, rom eka ... ma uari ganacxada davis gagrZelebaze, mocemul saqmeSi konkretuli Zaladobis faqti
ver iqna dadasturebuli da gamovlenili. aRniSnulis gaTvaliswinebiT, ar arsebobs is potenciuri safrTxe, romlis Tavidan acilebis mizniT unda gamoices damcavi orderi.
aRniSnuli gadawyvetileba miuTiTebs, rom savaraudo msxverplis fsiqikuri janmrTelobis mdgomareobidan gamomdinare viTareba sasamarTlosTvis saqmiswarmoebis Sewyvetis mTavari mizezi
gaxda. rom ara msxverplis fsiqiatriuli eqspertizis Sedegebi, sainteresoa, ramdenad sarwmunod CaiTvleboda msxverplis Cveneba.
faqtobrivad, mkvlevarebis mier ganxilul yvela saqmeSi wina periodSi gamocemuli da damtkicebuli Semakavebeli orderi miiCneva
moZaladis mxridan Zaladobis ganxorcielebis mniSvnelovan mtkicebulebad, rasac am konkretul saqmeSi yuradReba ar mieqca. gansakuTrebiT SemaSfoTebelia, rom sasamarTlom damoukideblad ar
ganixila arasrulwlovnebis mimarT ganxorcielebuli Zaladobis
SesaZlo faqtebi da davaSi mesame pirad ar CarTo meurveobisa da
mzrunvelobis saxelmwifo organo (ar ikveTeba gadawyvetilebaSi),
rac sasamarTlos mxridan bavSvebis interesis savaraudo ugulebelyofaze miuTiTebs.
aseve mniSvnelovani sakiTxia SezRuduli SesaZleblobis mqone
msxverplis mier savaraudo Zaladobis damadasturebeli mtkicebulebebis Segrovebis problemuroba da sasamarTlos mxridan Sesabamisi eqspertis mowvevis SesaZleblobis ignorireba; is sasamarTlos gaacnobda mosazrebas gansxvavebuli xasiaTis Zaladobis (SSm
msxverplis mimarT ganxorcielebuli Zaladoba) specifikis Sesaxeb.
Tbilisis saqalaqo sasamarTlos 2016 wlis gadawyvetilebaSi335
aRniSnulia, rom T-i aris mniSvnelovnad gamoxatuli SSm piri. savaraudo moZalade aiZulebs mas, misces Tanxmoba binis gayidvaze.
erT-erTi incidentis dros l-m mas miayena fizikuri Seuracxyofa
da dacemis Sedegad T-m moitexa mxari. rogorc sasamarTlom aRniSna, miuxedavad sasamarTlos SeTavazebisa, ganmcxadeblis mier ar
yofila warmodgenili Sesabamisi mtkicebuleba imisa, rom Zaladoba xorcieldeboda orderis gacemaze sasamarTlosaTvis gancxadebiT mimarTvis periodSi. amitom sasamarTlom miiCnia, rom gancxadeba usafuZvloa da ar unda dakmayofildes. man ar gaiTvaliswina,
rom SezRuduli SesaZleblobis mqone piris mimarT Zaladoba gan335. Tbilisis saqalaqo sasamarTlo. saqme # 3/37-16, 13 ianvari, 2016 weli
190
sakuTrebiT damazianebeli movlenaa, vinaidan SSm pirisTvis marTlmsajulebisa da dacvis meqanizmebi naklebad xelmisawvdomia.
mis mier mtkicebulebebis warudgenloba SeiZleba aseve ukavSirdebodes aRniSnuli piris janmrTelobis mdgomareobas. es riskebi
da gamowvevebi sasamarTlo gadawyvetilebaSi ganxiluli ar aris.
191
F.
192
rekomendaciebi
-
ojaxSi Zaladobis aRkveTis, ojaxSi Zaladobis msxverplTa dacvisa da daxmarebis Sesaxeb saqarTvelos kanonSi ganxorcieldes cvlilebebi, romlebic Seexeba kanonis
genderul sensitizacias, Zaladobis msxverplTa wris gafarToebas, Zaladobis Setyobinebis, reagirebisa da orderebis zedamxedvelobis meqanizmebSi samarTaldamcavTa proaqtiuri rolis zrdas, Zaladobis gansakuTrebiT
rTul SemTxvevebze (moZalade samarTaldamcavi) specialur mowesrigebas, umciresobas mikuTvnebul Zaladobis
msxverplTaTvis marTlmsajulebisadmi mimarTvis gzaze
barierebis aRmofxvras, msxverplTa dacvisa da gaZlierebis mizniT damatebiTi garantiebis uzrunvelyofas;
aRniSnuli kanonis aRsrulebaSi CarTuli yvela uwyebisaTvis SemuSavdes specialuri gaidlainebi, romlebic gaiTvaliswinebs reagirebis genderul aspeqtebs da qalTa
mimarT Zaladobas ganaxorcielebs sazogadoebaSi genderuli uTanasworobis konteqstis gaTvaliswinebiT da ara
de-genderuli midgomebiT;
Catardes cnobierebis donis amaRlebis kampania qalebisaTvis genderuli Zaladobis SemTxvevaSi mtkicebulebebis Segrovebisa da marTlmsajulebisTvis mimarTvis SesaZleblobebis Sesaxeb.
nana goCiaSvili
X. Tvi seb ri vi kvle va
Sesavali
winamdebare Tavi aRwers marTlmsajulebis xelmisawvdomobis
TvalsazrisiT arsebul barierebs qalebisTvis, maT Soris lesboseli, biseqsuali da transgenderi (lbt), SezRuduli SesaZleblobisa da eTnikuri/religiuri umciresobis warmomadgenlebisTvis.
sakiTxebi gaanalizebulia samoqalaqo, administraciuli da sisxlis samarTlis kuTxiT.
kvlevis mizania, Seafasos, ramdenad aris gaTvaliswinebuli
genderuli aspeqtebi sisxlis samarTlis calkeuli muxlebis Sesabamisi danaSaulebis gamoZiebisa da sisxlissamarTlebrivi devnis dros da ramdenad efeqturia saqarTvelos marTlmsajulebis
sistema zemoaRniSnuli jgufebis warmomadgeneli qalebis saWiroebebTan mimarTebiT.
meTodologiad ganisazRvra Tvisebrivi, praqtikuli kvlevis
dizaini, romlis SerCevac ganpirobebuli iyo kvlevis miznisa da
obieqtis specifikiT. Sesaswavl erTeuls warmoadgendnen: lbt,
SezRuduli SesaZleblobis mqone da eTnikuri/religiuri umciresobis warmomadgeneli qalebi; marTlmsajulebis sistemaSi CarTuli specialistebi - policielebi, prokurorebi, mosamarTleebi da iuridiuli daxmarebis samsaxuris advokatebi. sul Catarda 6 fokus-jgufis Sexvedra: 4 - eTnikuri/religiuri umciresobis warmomadgenel qalebTan axalqalaqis, lagodexis, gardabnis,
bolnisis municipalitetebSi da 2 - SezRuduli SesaZleblobis
mqone qalebTan q. Tbilissa da q. quTaisSi. iqidan gamomdinare, rom
lbt jgufis warmomadgenelma qalebma ar gamoxates daintereseba aRniSnuli sakiTxiT, ver moxerxda maTTan gasaubreba da am mimarTulebiT kvlevaSi warmodgenili Sedegebi eyrdnoba mxolod
lbt qalTa sakiTxebze momuSave advokatTan individualuri intervius Sedegebs. kvlevis farglebSi Catarda 33 individualuri
interviu: 18 - prokurorebTan q. TbilisSi, q. quTaisSi, bolnisSi,
axalqalaqsa da ninowmindaSi; 5 mosamarTleebTan axalqalaqSi,
Tbilissa da rusTavSi; 5 - iuridiuli daxmarebis samsaxuris advokatebTan q. TbilisSi, q. rusTavSi, q. quTaissa da axalcixeSi; 1
- policielTan da 1 - Sinagan saqmeTa saministros TanamSromelTan, 1-lbt qalTa sakiTxebze momuSave advokatTan, 2-SezRuduli
SesaZleblobis mqone qalebTan.
193
I. samoqalaqo samarTali
winamdebare Tavis mizania, gaaanalizos samoqalaqo davebis
warmoebis dros arsebuli genderuli aspeqtebi, gamokveTos sasamarTlo praqtikaSi arsebuli barierebi da problemebi, romlebic
SeiZleba warmoadgendes dabrkolebas qalebisaTvis marTlmsajulebaze xelmisawvdomobis kuTxiT.
194
li Suamdgomloba. ZiriTadad, sasamarTlo afasebs im mtkicebulebebs, mxarem rac moipova. Tu advokati gyavs, kidev kargi, magram
saalimento davebze iSviaTad eniSnebaT advokati ufasod; mxolod
sarCelis momzadebiT SemovifarglebiT. amitom es pirdapir moqmedebs alimentis odenobis daangariSebaze. meore problema aris is,
roca ar aris Semosavali, rogor gamohyavT alimenti. erTi mosamarTle sxvanairad akeTebs, meore - sxvanairad (iuridiuli daxmarebis samsaxuris samoqalaqo saqmeTa advokati).
kvlevaSi monawile mosamarTleebis azriT, alimentis gamoTvlis dros aucileblad iTvaliswineben orive mSoblis Tanabari
monawileobis sakiTxs bavSvis aRzrdisa da materialuri rCenis
sakiTxebSi. mas Semdeg, rac ganisazRvreba bavSvisTvis saWiro xarjebi, mSoblebis materialuri mdgomareobidan gamomdinare, isini
daaxloebiT Tanabrad nawildeba mSoblebs Soris. msgavsi midgoma
srulad gamoricxavs im valdebulebebs, romlebic ekisreba mSobels, romelTanac gansazRvrulia bavSvis sacxovrebeli adgili.
aseT mSobels ki, kvlevaSi monawile respondentebis TqmiT, umetesad qali warmoadgens:
imasac viTvaliswinebT, rom mxolod alimentis gadamxdelis
mier ar izrdeba Svili, dedamac xom unda gaanZrios xeli. gasagebia,
rom isic ar muSaobs, magram es imas xom ar niSnavs, rom yvelaferi
mamam unda gadaixados. Tu Cven Tanasworobaze vsaubrobT, nu gavigebT, rom, modi, mamas davakisroT mxolod, dedac xom valdebulia.
aqedan gamomdinare, roca deda acxadebs, rom 60-80 larze gavzrdi
Svilso. Cven unda vuTxraT, 80 larze ratom gazrdi, 80-s imisgan
miiReb da 80-c Senze iangariSeo. man unda icodes, rom, Tu Tanabrobazea saubari, isic pasuxismgebelia (samoqalaqo saqmeebis ganmxilveli mosamarTle).
respondentebi aRniSnaven, rom alimentis gamoangariSebis
procesSi gansakuTrebul problemebs awydebian, rodesac mopasuxe mxares, romlis mimarTac dgas saalimento valdebulebis dakisrebis sakiTxi, ara aqvs fuladi Semosavali. am dros eyrdnobian
qveyanaSi dadgenil saarsebo minimums da amis mixedviT dgindeba,
ra Tanxis moTxovna SeiZleba. Tumca aseTi gadawyvetilebebis umetesoba aRusrulebeli rCeba. iuridiuli daxmarebis samsaxuris
TanamSromlebis TqmiT, problemuria aseve Tbilisis masStabiT
saalimento davebze mxolod erTi aRmasruleblis poziciis arseboba, rac kidev ufro arTulebs sasamarTlos gadawyvetilebis aRsrulebis sakiTxs. Tumca, im SemTxvevaSi, roca mSobels aqvs
fuladi Semosavali, verc erTi respondenti ver uTiTebs, garda
bavSvis saWiroebebisa, ra kriteriumis safuZvelze gamoiTvleba
195
196
dedis sasargeblod miRebuli gadawyvetilebebi xSirad ganpirobebulia mamisa da dedis rolebis tradiciuli gagebiT (rom dedas ukeTesad SeuZlia bavSvis movla):
mama iTxovda, rom bavSvis sacxovrebel adgilad gansazRvruliyo misi sacxovrebeli. bavSvs hqonda janmrTelobis problemebi
da, mamasTan rom wasuliyo, SeiZleba misi mdgomareoba gauaresebuliyo da is daRupuliyo kidec (iuridiuli daxmarebis samsaxuris
advokati).
araerTgvarovani damokidebulebaa procesSi bavSvis CarTvis
mimarT. kvlevaSi monawile mxolod erTi mosamarTle aRniSnavs,
rom bavSvs yovelTvis rTavs procesSi misi interesebis gamokvlevis mizniT. Tumca dasZens, rom am sakiTxisadmi yvela mosamarTles
erTnairi midgoma ara aqvs, rac ganpirobebulia Tavad muxlis Sinaarsis bundovanebiT:
me yvela saqmeSi vrTav bavSvs saproceso kodeqsis 81-e muxlis
safuZvelze. Tumca, gaurkvevelia, ras niSnavs CarTva, romel saqmeSi SeiZleba misi Cabma. SeiZleba iyos memkvidreobiTi dava, valdebulebiTi dava - SeuZlia Tu ara bavSvs, monawileoba miiRos, am
kiTxvaze pasuxi ar arsebobs (samoqalaqo saqmeTa ganmxilveli mosamarTle).
aRniSnul sakiTxTan mimarTebiT, kvlevaSi monawile erT-erTi
mosamarTlis TqmiT, problemas warmoadgens samoqalaqo saproceso samarTlis moTxovna, rom, Sesageblis warmoudgenlobis SemTxvevaSi, gamotanil unda iqnes dauswrebeli gadawyvetileba, ra
drosac damtkicebulad iTvleba sarCelSi warmodgenili mtkicebulebebi. msgavsi midgoma gamoricxavs bavSvis CarTvas procesSi.
am TemasTan dakavSirebiT gansxvavebuli pozicia aqvT advokatebs, romlebic miiCneven, rom, Tu mSoblebi Tanxmdebian, am SemTxvevaSi bavSvis monawileoba procesSi saWiro aRar aris.
kvlevis Sedegebis mixedviT, dadasturda, rom saqarTvelos
kanonmdebloba da praqtika icnobs meurveobis mxolod erT formas - erTi mSoblis meurveobas (sole custody). kvlevaSi monawile samoqalaqo saqmeTa ganmxilveli mosamarTleebis poziciiT, SeuZlebelia, bavSvs ganesazRvros ori sacxovrebeli adgili, miuxedavad
imisa, rom SesaZlebelia, kviris dReebi Tanabrad iyos gadanawilebuli orive mSobelze.
bavSvis sacxovreblad dedis sacxovrebeli adgilis gansazRvrasTan dakavSirebiT gamoikveTa, rom xSirad yofili meuRleebi
aqcents akeTeben dedis fsiqikuri janmrTelobis problemebze.
kvlevaSi monawile SezRuduli SesaZleblobis mqone qalebis
TqmiT, miuxedavad imisa, rom Svilebi, rogorc wesi, dedasTan rCe-
197
bian (es zogadi tendenciaa), fsiqosocialuri saWiroebis mqone qalebis SemTxvevaSi, meti Sansia, rom maT Svilebi dakargon.
SezRuduli SesaZleblobis mqone qalebis aRniSnul mdgomareobas adastureben kvlevaSi monawile mosamarTleebi. dadebiT
praqtikad unda Sefasdes erT-erTi mosamarTlis gadawyvetileba, romelic meuRlis gancxadebas, rom mis cols hqonda fsiqikuri
janmrTelobis problemebi, ris gamoc bavSvis sacxovrebel adgilad unda gansazRvruliyo misi (mamis) sacxovrebeli, ar daeTanxma da moiTxova Sesabamisi specialistebis daskvna, iyo Tu ara es
xelis SemSleli garemoeba bavSvebTan dedis urTierTobisaTvis.
198
199
winamdebare TavSi warmodgenilia saqarTvelos marTlmsajulebis sistemaSi dasaqmebul pirebTan Catarebuli individualuri
interviuebisa da SezRuduli SesaZleblobisa da eTnikuri/religiuri umciresobis warmomadgenel qalebTan gamarTuli fokusjgufis Sedegebi. ZiriTad sakvlev sakiTxs warmoadgenda genderuli danaSaulebis gamoZiebis, sisxlissamarTlebrivi devnisa da
saqmeTa sasamarTloSi ganxilvis dros arsebuli midgomebi.
2.1. gaupatiureba
kvlevaSi monawile respondentebi aRniSnaven, rom gaupatiurebis SemTxvevebze sisxlissamarTlebrivi devna Zalian iSviaTad
iwyeba, rac, maTi azriT, aixsneba aRniSnuli faqtebis gasaidumloebiT - rogorc wesi, imisTvis, rom qali xalxma ar daadanaSaulos,
msgavs ambebs malaven.
aseve gamoikveTa, rom ar arsebobs erTiani xedva danaSaulis
gaupatiurebad kvalificirebasTan mimarTebiT:
Tavad samarTaldamcav struqturebSi kamaToben, aris Tu ara
gaupatiureba is, rom nebis sawinaaRmdegod myardeba sqesobrivi
kavSiri; anu gaupatiurebad jer kidev aRiqvamen mxolod im qmedebas, romelsac axlda fizikuri winaaRmdegobis gaweva (iuridiuli
daxmarebis samsaxuris advokati).
qalis gancxadeba, rom is gaaupatiures, Tu ar arsebobs seriozuli fizikuri dazianebebi da Sesabamisi biologiuri masala, arsebuli praqtikis mixedviT, sakmarisi araa, rom qmedebas gaupatiurebis kvalifikacia mieces:
ori ukiduresobaa. SeiZleba qals marTla ar undoda sqesobrivi kontaqti, magram Sokis gamo verafers ambobda. amitom arc
nakawrebi hqondes da arc nacemi iyos; arsebobs meore variantic -
200
2.2. femicidi
201
2016 wels SemuSavebul rekomendaciaze sisxlis samarTlis kodeqsis 53-e (me-3 prima) muxlis gamoyenebasTan dakavSirebiT.
SekiTxvaze, sasamarTlo procesis dros xazs usvamen Tu ara
danaSaulis genderul motivs, prokurorebi pasuxoben, rom mxolod im SemTxvevaSi, Tu aRniSnuli motivi aSkarad ikveTeba da arsebobs Sesabamisi mtkicebulebebi.
kvlevaSi monawile prokurorebis nawili aRniSnavs, rom gamoZiebas wyvets genderuli danaSaulis Sedegad dazaralebulisa da
braldebulis Serigebis SemTxvevaSi, rodesac dazaralebuli ganacxadebs Tanxmobas imaze, rom devnis sajaro interesi ar arsebobs. mxolod ori maTgani miuTiTebs, rom axsovT saqmeebi, rodesac braldebulis Cvenebas mosamarTlisTvis ufro meti sandooba
hqonda, vidre dazaralebulisas.
prokurorebis umetesoba aRniSnavs, rom genderul danaSaulebze saproceso SeTanxmebas ar debs. Tumca, dafiqsirda gansxvavebuli mosazrebebic:
saproceso SeTanxmeba ideba mxolod im SemTxvevaSi, Tu konfliqti erTjeradi iyo, damnaSave da msxverpli Serigdnen da
msxverpls didi ziani ar misdgomia; aseve, arsebobs garemoebebi,
romlebic gavlenas axdens aRniSnuli gadawyvetilebis miRebaze.
202
203
winamdebare Tavi, fokus-jgufebis Sexvedrebisa da individualuri interviuebis masalebis safuZvelze, aanalizebs marTlmsajulebis xelmisawvdomobis sakiTxs lbt, SezRuduli SesaZleblobis mqone da eTnikuri/religiuri umciresobis warmomadgeneli
qalebisaTvis.
204
205
taqsebi. SeiZleba kompania ar arsebobdes, magram iyos Tundac kerZo sakuTreba, rom gamoiZaxo (quTaisSi mcxovrebi SezRuduli SesaZleblobis mqone qali).
4.2. sasamarTlosTvis mimarTvis gamocdileba da warmoqmnili
barieriebi
SezRuduli SesaZleblobis mqone da eTnikuri/religiuri umciresobis warmomadgenel qalebTan Catarebul Sexvedrebze mxolod erTi SemTxveva dafiqsirda, rodesac pirma mimarTa sasamarTlos, magram fizikuri garemos barierebis gamo sakuTar procesze
daswreba ver SeZlo. saerTod, rogorc wesi, eridebian gasaCivrebas, rac gamowveulia im dabrkolebebiT, romlebic Tan axlavs sasamarTloSi sarCelis aRZvras:
me, magaliTad, mindoda, rom erT-erTi eqimis mimarT Semetana
sarCeli, magram ver SevZeli. jer erTi, TviTon ver vivlidi, wamyoli mWirdeboda da aravis ecala. ra aris, iciT? saxelmwifos
ver mougebs SezRuduli SesaZleblobis mqone piri. TbilisSi unda
Semetana sarCeli da sad mqonda imis fuli, rom iq mevlo. 150 lari jdeba manqana, rom TbilisSi Cagiyvanos (quTaisSi mcxovrebi
SezRuduli SesaZleblobis mqone qali).
smenis problemis mqone erTi SSm qalis SemTxvevaSi sasamarTlom gadawyvetileba ise miiRo, rom surdo-Tarjimani arc ki mouwvevia. man arc ki icoda, raSi daadanaSaules (TbilisSi mcxovrebi
SezRuduli SesaZleblobis mqone qali).
206
im sasamarTlos Senobas, sadac TviTon muSaobdnen. fizikuri garemos xelmisawvdomobis uzrunvelyofis dros arc erT SemTxvevaSi ar aris gaTvaliswinebuli sveli wertilebis adaptireba, aseve
usinaTlo da mciredmxedveli adamianebis saWiroebebi. fiqroben,
rom, Tu sasamarTlos SenobaSi Sesvlisas mandaturi fizikurad
daexmareba SezRuduli SesaZleblobis mqone pirs, es SeiZleba ganxiluli iyos, rogorc marTlmsajulebis misawvdomoba.
sasamarTlo sistemaSi damkvidrebul praqtikas warmoadgens
Semdegi situacia: SezRuduli SesaZleblobis mqone piris mxridan Setyobinebis SemTxvevaSi process pirvel sarTulze niSnaven,
sadac damoukideblad Sesvla gaadvilebulia. am mxriv gamonaklisad SeiZleba CaiTvalos quTaisis saqalaqo sasamarTlos Senoba,
sadac, iuridiuli daxmarebis samsaxuris advokatebis TqmiT, sruliad gamoricxulia Tundac pirvel sarTulze Sesvla da kancelariaSi momsaxurebis miReba:
SSm pirisTvis quTaisis saqalaqo sasamarTlos SenobaSi SeRweva did siZneleebTan aris dakavSirebuli. pirvel sarTulzec ki,
kancelariaSi, rom moxvde sabuTebis Sesatanad, didi kibe gaqvs
asavleli. arc erT sasamarTloSi ar aris mogvarebuli es problema Cems samoqmedo teritoriaze (amaSi Sedis quTaisis saqalaqo sasamarTlo, samtrediis da cageris raionuli sasamarTloebi, xonis
magistrati sasamarTlo). adaptirebul garemos rom Tavi davaneboT, transportic ar aris, rom es adamianebi Senobamde mividnen.
kidev kargi, rom iq mandaturi mainc daexmarebaT, an, iqneb, vinme
keTilismsurveli gamoCndes (iuridiuli daxmarebis samsaxuris
advokati).
sasamarTlos Senobis garda, fizikuri garemos misawvdomobis problema dgas iuridiuli daxmarebis samsaxurisa da policiis SemTxvevaSic. Tumca, maTi warmomadgenlebi amboben, am sakiTxis
mogvareba SeiZleba momsaxurebis gasawevad adgilze misvliT:
pirobebi ar aris, magram ara mgonia, es uSlideT xels; sTxoven vinmes da isic amoiyvans SenobaSi. an, ukidures SemTxvevaSi, Sin
mivakiTxavdiT - Cvens movaleobebSi gasvliTi konsultaciebic Sedis (iuridiuli daxmarebis samsaxuris advokati).
207
208
209
qalebis SemTxvevaSi:
Cveni organizacia, magaliTad, baJis odenobas faravs. aTasma
kacma rom mogvmarTos, ver SevZlebT yvelas dakmayofilebas, magram weliwadSi daaxloebiT 20 adamianis xarjebs vfaravT. bevrs es
100 laric ara aqvs da amis gamo xSirad sasamarTlos ar mimarTaven
(lbt qalTa sakiTxebze momuSave advokati).
procesze. damakmayofilebeli araa aseve TarjimanTa kvalifikacia, razec miuTiTeben rogorc eTnikuri umciresobis warmomadgenlebi, ise mosamarTleebi.
enobrivi barieris gamo, respondentebis TqmiT, eTnikuri umciresobis warmomadgeneli qalebi xSirad Tavs ikaveben, sakuTari
uflebebis dacvis mizniT sasamarTlos mimarTon:
Tumca, qalebi gansakuTrebiT, SeiZleba srulyofilad ver
sargeblobdnen sasamarTlos servisebiT. erTaderTi mizezia - maT
saTanadod ar ician ena. SeiZleba amis gamo Tavi Seikavon sarCelis
Semotanisgan an sxva qmedebisagan. magram Tuki Sesabamisi TxovniT
mogvmarTavs vinme, is aucileblad dakmayofildeba, radgan sasamarTloSi yvela uzrunvelyofilia, xeli miuwvdebodes srulyofil marTlmsajulebaze (mosamarTle).
210
211
212
Se ja me ba
daskvna
213
danarTebi
diskriminaciuli Sinaarsis gancxadebebis gamoqveynebis praqtika. saxalxo damcvelma gamoTqva mzadyofna, daxmareboda Jobs.ge-s
Sesabamisi dokumentis SemuSavebaSi. Tumca 2015 wlis 8 aprils gamocemuli zogadi winadadebis pasuxad Sps-s ar ucnobebia saxalxo
damcvelisTvis mis mier gatarebuli RonisZiebebis Sesaxeb, xolo
aRniSnul saitze analogiuri gancxadebebis gamoqveyneba kvlav
grZeldeba.
saqme 3. 1004//15
2014 wlis 26 dekembers internetsait www.jobs.ge-ze gamoqveynda kerZo bankis gancxadeba vakansiis Sesaxeb, sadac miTiTebuli
iyo, rom, samuSaos specifikidan gamomdinare, upiratesoba mieniWeboda mamrobiTi sqesis warmomadgenlebs. saxalxo damcvelma Tavisi iniciativiT daiwyo aRniSnuli saqmis Seswavla da gamoiTxova
informacia bankisgan. am ukanasknelma ganmarta, rom aRniSnuli
formulireba vakansiasTan dakavSirebiT teqnikuri xarvezi iyo
da es formulireba mesame piris mosazrebis gacnobisTanave Secvales. saxalxo damcveli, garemoebebis Seswavlis safuZvelze, mivida daskvnamde, rom ganxilul saqmeSi mopasuxe bankma aRmofxvra
savaraudo diskriminaciis Semcveli detalebi gancxadebaSi da amitom saqmiswarmoeba Sewyvita.
214
215
danarTi 2
adamianis uflebaTa evropuli sasamarlo, saqme - cudaki litvis
winaaRmdeg 5
evropis adamianis uflebebis sasamarTlos didi palatis gadawyvetileba exeba litveli aplikantis seqsualuri Seviwroebis
saqmes. is muSaobda TanaSemwed da operatorad vilniusSi ganTavsebul poloneTis saelCoSi. 1999 wels cudakma mimarTa litvis om4. rekomendacia ix. bmulze:
,Z
216
217
mTavrobis poziciis Tanaxmad, aplikants (rogorc Teoriulad, ise praqtikulad) SeeZlo, sarCeli Seetana poloneTis sasamarTloSi da edava ukanono gaTavisuflebis Sesaxeb. Tumca, evropis adamianis uflebebis sasamarTlos msjelobis mixedviT, mis
mier poloneTis sasamarTloSi sarCelis Setanis SesaZlebloba
realuri ar iyo da cudaks marTlmsajulebaze xelmisawvdomoba
ezRudeboda. Sesabamisad, mTavrobis pozicia aplikantis mxridan
poloneTis sasamarTlosTvis mimarTvis SesaZleblobis Taobaze,
mocemuli saqmis garemoebebis gaTvaliswinebiT, dacvis efeqtur
saSualebad ar unda CaiTvalos.
evropis adamianis uflebebis sasamarTlos didi palatis gadawyvetilebis Tanaxmad, aRniSnul saqmeSi aplikantis mimarT dairRva adamianis uflebebis evropuli konvenciis me-6 muxlis pirveli
punqti, rac gulisxmobs, rom cudaks SeezRuda marTlmsajulebaze xelmisawvdomoba. litvis saxelmwifos daekisra misTvis 10 000
evros ekvivalenti Tanxis gadaxdis valdebuleba.
218
219