Professional Documents
Culture Documents
2010 Πτυχιακή - Χρηστίδης - Δοράκη - Περιβαλλοντική Ψυχολογία και Εκπαίδευση.
2010 Πτυχιακή - Χρηστίδης - Δοράκη - Περιβαλλοντική Ψυχολογία και Εκπαίδευση.
Πτυχιακι εργαςία
των ςπουδαςτϊν
ΜΑΪΟΣ 2010
© Θωμάσ αβ. Χρθςτίδθσ
© Χρυςάνκθ Αντ. Δοράκθ
ΠΣΤΧΙΑΚΗ ΔΙΑΣΡΙΒΗ
Τποβλικθκε ςτθν
ΑΝΩΣΑΣΗ ΧΟΛΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ & ΣΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ (Α..ΠΑΙ.Σ.Ε.)
Παράρτθμα Θεςςαλονίκθσ
2
Ευχαριστίες
Τζλοσ ευχαριςτοφμε τισ οικογζνειζσ μασ και όλουσ τουσ δικοφσ μασ
ανθρϊπουσ για την ηθική υποςτήριξη και ςυμπαράςταςη καθ’ όλη τη
διάρκεια των ςπουδϊν μασ και κατά την εκτζλεςη τησ εργαςίασ αυτήσ.
Θωμάσ Χρηςτίδησ
Χρυςάνθη Δοράκη
3
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΠΕΡΙΛΗΨΗ ......................................................................................................5
ΕΙΑΓΩΓΗ ........................................................................................................7
Α’ ΜΕΡΟ ........................................................................................................9
1. ΙΣΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ........................................................................ 9
2. Η ΕΝΝΟΙΑ ΣΟΤ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΟ ...................................................... 10
3. ΣΙ ΕΙΝΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΨΤΧΟΛΟΓΙΑ ............................................ 11
4. ΧΑΡΑΚΣΗΡΙΣΙΚΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΨΤΧΟΛΟΓΙΑ .......................... 12
4.1 ΑΝΑΓΚΕ ΠΟΤ ΣΗ ΔΗΜΙΟΤΡΓΗΑΝ ................................................... 15
4.2 ΧΕΣΙΚΑ ΤΝΕΔΡΙΑ – ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ ....................................................... 16
4.3 ΠΩ ΤΝΔΕΕΣΑΙ ΜΕ ΣΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ .............................................. 17
Β’ ΜΕΡΟ ...................................................................................................... 18
1. Ο ΡΟΛΟ ΣΟΤ ΧΣΙΣΟΤ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΟ ......................................... 18
2. ΠΛΑΙΙΑ ΜΑΘΗΗ ΣΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ..................................................... 18
3. Η ΚΑΣΑΚΕΤΗ ΚΑΙ ΛΕΙΣΟΤΡΓΙΑ ΣΟΤ ΗΘΙΚΟΤ ΚΩΔΙΚΑ ΣΩΝ
ΠΑΙΔΙΩΝ ............................................................................................ 20
4. ΧΟΛΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΨΤΧΟΛΟΓΙΑ ...................... 25
Γ΄ΜΕΡΟ ....................................................................................................... 37
1. ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΕ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΕ ΑΡΧΕ ΚΑΙ ΚΑΣΕΤΘΤΝΕΙ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ................................ 37
1.1 ΣΟ ΧΟΛΙΚΟ ΤΣΗΜΑ ΗΜΕΡΑ ....................................................... 40
1.2 ΔΤΚΟΛΙΕ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΟΛΕΙΑ ........................... 42
1.3 ΧΕΔΙΑΜΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ........... 43
1.4 ΔΤΚΟΛΙΕ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΣΑ ΣΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ................................ 45
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ .............................................................................................. 49
4
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
H αλλθλεπίδραςθ ανκρϊπου και φυςικοφ περιβάλλοντοσ, μελετάται από
ζνα ιδιαίτερο κλάδο τθσ ψυχολογίασ που ονομάηεται περιβαλλοντικι
ψυχολογία.
5
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
6
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
ΕΙΑΓΩΓΗ
Σο περιβάλλον μζςα ςτο οποίο λειτουργεί ο άνκρωποσ αποτελεί
εργαλείο μελζτθσ για πολλζσ επιςτιμεσ. Μθχανικι περιβάλλοντοσ, γεωπονία,
αρχιτεκτονικι, οικολογία και δαςολογία είναι μερικά παραδείγματα
επιςτθμϊν οι οποίεσ επικεντρϊνονται ςτθν μελζτθ και τθν επίλυςθ
προβλθμάτων που αφοροφν το περιβάλλον.
7
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
τθν παροφςα εργαςία κα γίνει μια αναφορά αρχικά ςτθν ζννοια τθσ
περιβαλλοντικισ ψυχολογίασ και ςτθ ςυνζχεια κα προςδιοριςκεί ποιο είναι
το αντικείμενο ζρευνάσ τθσ. Θα γίνει μια ιςτορικι αναδρομι για το πωσ
αναπτφχκθκε θ επιςτιμθ αυτι και ποιεσ ιταν οι ανάγκεσ που κλικθκε να
καλφψει. Θα αναφερκοφν οι τομείσ εφαρμογισ τθσ, τόςο παλαιότερα όςο και
ςτθ ςφγχρονθ εποχι.
8
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
Α’ ΜΕΡΟ
1. ΙΣΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ
9
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
10
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
11
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
12
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
13
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
14
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
15
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
Architectural Journal
Architectural Review
Built Environment
Town Planning
16
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
Landscape Research
Leisure Management
ε μια ςχολικι μονάδα, κατά τον ίδιο τρόπο, το περιβάλλον επιδρά ςτθ
ςυμπεριφορά του μακθτι αλλά και ςτθ διαδικαςία μάκθςθσ.
17
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
Β’ ΜΕΡΟ
τισ αρχζσ τθσ δεκαετίασ του ‘80, ςτθν ετιςια ςυνάντθςθ τθσ
Αμερικανικισ Ψυχολογικισ Εταιρείασ, μια από τισ ςυνεδρίεσ είχε τον τίτλο «Ο
φυςικόσ ςχεδιαςμόσ τθσ τάξθσ - μια αγνοθμζνθ διάςταςθ» και είχε
οργανωκεί από τθν Carol Weinstein. τθν ίδια ςυνεδρία ςυμμετείχε και ο Tom
David, ο οποίοσ λίγο νωρίτερα είχε εκδϊςει ζνα ειδικό τεφχοσ του περιοδικοφ
School review αφιερωμζνο ςτα «ςχολικά πλαίςια». Η ςυνάντθςθ των δφο
ερευνθτϊν και θ ςυναρπαςτικι μεταξφ τουσ ανταλλαγι απόψεων για τθ
ςθμαςία του φυςικοφ πλαιςίου ςτθν ανάπτυξθ των παιδιϊν είχε ωσ
18
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
Η μάκθςθ αποτελεί ζνα βαςικό μζροσ τθσ ηωισ του κακενόσ και
ςυμβαίνει ακόμθ και όταν δε νομίηει ότι βρίςκεται ςε διαδικαςία μάκθςθσ.
υνικωσ θ μάκθςθ ςυνδζεται με το πλαίςιο του ςχολείου, όμωσ μεγάλο
ποςοςτό μάκθςθσ ζχει ιδθ ςυμβεί πριν το άτομο φτάςει ςτθν θλικία ζναρξθσ
τθσ ςχολικισ διαδικαςίασ και ςυνεχίηει και μετά τθν ζξοδό του από το ςχολικό
πλαίςιο. Η μάκθςθ ςυμβαίνει τόςο ςε χϊρουσ οι οποίοι ωσ πλαίςια ζχουν
ςχεδιαςτεί με ςτόχο τθ μάκθςθ, όπωσ είναι τα ςχολεία, οι βιβλιοκικεσ, τα
ωδεία, τα μουςεία, όςο και ςε πλαίςια ςτα οποία θ μάκθςθ αποτελεί
περιςταςιακό ςυμβάν ςε ςχζςθ με τον αρχικό ςχεδιαςμό του πλαιςίου, όπωσ
είναι οι δρόμοι, τα γραφεία, τα πάρκα ι οι παιδικζσ χαρζσ.
Πζρα από τθ μίμθςθ και παρατιρθςθ υπάρχει μια ςειρά από άλλουσ
παράγοντεσ που επιδροφν ςτθ ςυμπεριφορά του ατόμου.
19
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
Η ςυμβολι τθσ οικογζνειασ και ιδίωσ των γονζων ςτθ ςυνεχι επίβλεψθ
και κακοδιγθςθ του βρζφουσ είναι δεδομζνθ ςτθ διάρκεια τθσ ανάπτυξισ
του. Αργότερα θ ανακαλυπτικι διάκεςθ του παιδιοφ, θ παρατιρθςθ, θ
μίμθςθ και θ ταφτιςθ με τθ ςυμπεριφορά των άλλων κακιςτά ικανό το
βρζφοσ να προςαρμοςτεί ςτο φυςικό και κοινωνικό του περιβάλλον. τθ
ςυνζχεια, το άτομο μζςα ςτον οικογενειακό του περίγυρο αναπτφςςει τισ
γνωςτικζσ, γλωςςικζσ και κοινωνικζσ του δεξιότθτεσ για να κατανοιςει και να
αξιολογιςει τον εαυτό του και το περιβάλλον. Η ανάπτυξθ αυτι γίνεται ςε
καταςτάςεισ κοινωνικισ και λεκτικισ αλλθλεπίδραςθσ ανάμεςα ςε αυτό και
ςτο ςτενό - αργότερα και ςτον ευρφτερο - κοινωνικό του περίγυρο. Ζτςι
δθμιουργείται μια εξάρτθςθ του παιδιοφ από τα μζλθ τθσ οικογζνειάσ του,
κυρίωσ από τουσ γονείσ του, θ οποία ςυνικωσ κατευκφνει τθ ςυμπεριφορά
του ςε όλθ τθ διάρκεια τθσ ηωισ του.
20
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
ςυμμακθτζσ τουσ. Με τον τρόπο αυτό κάκε παιδί μπορεί να ςυγκρίνει και να
επαλθκεφει τισ ικανότθτζσ του, ςτοιχείο που αυξάνει τθν αυτογνωςία του. Η
ψυχοκοινωνικι ςυνεπϊσ κζςθ που το παιδί κατζχει ςτθν ομάδα των
ςυνομθλίκων και των φίλων του ςυμβάλλει ςτθν κοινωνικοποίθςθ του,
αναδεικνφοντασ το “γόθτρό” του.
υνεπϊσ ςτθ ςχολικι τάξθ και πράξθ χρειάηεται θ ιδιαίτερθ προςοχι του
εκπαιδευτικοφ για να “επιλζξει” τουσ μακθτζσ που κα λειτουργιςουν ωσ
κετικά ι αρνθτικά πρότυπα για τουσ άλλουσ ςυμμακθτζσ τουσ. Γι’ αυτό και θ
προβολι και ενίςχυςθ κάκε κετικισ διαπροςωπικισ ςτάςθσ με ςυγκεκριμζνα
“βιωμζνα” παραδείγματα βελτιϊνει τισ κοινωνικζσ δεξιότθτεσ των μακθτϊν
και διαμορφϊνει κετικζσ ςυμπεριφορζσ περιςςότερο από τισ όποιεσ
προτροπζσ, παραινζςεισ και ςτείρεσ διδακτικζσ.
21
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
22
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
23
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
Υςτερα από τα παραπάνω είναι κατανοθτό ότι το άτομο από τθν παιδικι
κιόλασ θλικία διαμορφϊνει τον θκικό του κϊδικα ςφμφωνα με τουσ κανόνεσ
θκικισ των γονζων του, των δαςκάλου του, των ςυνομθλίκων του και άλλων
προτφπων του άμεςου κοινωνικοφ του περιβάλλοντοσ (επιςτιμονεσ, ακλθτζσ,
θκοποιοί και άλλα πρόςωπα με αυξθμζνο κοινωνικό ςτάτουσ).
24
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
25
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
26
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
μια φιλοςοφία εκπαίδευςθσ, όςο μια τάςθ ςτο ςχεδιαςμό των κτιρίων που
επιτρζπει ευελιξία ςτθ διαμόρφωςθ του χϊρου, ενκαρρφνει τθν επικοινωνία
μεταξφ των παιδιϊν και δαςκάλων και επιτρζπει επιλογζσ ςτθ μάκθςθ,
τζτοιεσ που τα παραδοςιακοφ τφπου ςχολεία ι τάξεισ δεν είναι δυνατόν να
επιτρζψουν.
27
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
Μερικζσ από τισ επιπτϊςεισ του ανοιχτοφ χϊρου τθσ τάξθσ ςτθ
ςυμπεριφορά, ζναντι των τάξεων κλειςτοφ χϊρου, είναι θ μεγαλφτερθ
απόςπαςθ προςοχισ λόγω κορφβου ι ακόμθ θ εμφάνιςθ λιγότερων
δομθμζνων δραςτθριοτιτων. Από παρατθριςεισ διαπιςτϊκθκε ότι ςτισ
ανοιχτζσ αίκουςεσ υπάρχει, τελικά, περιοριςμζνθ χριςθ του διακζςιμου
χϊρου, παρόλο που μζςα ςτθ φιλοςοφία αυτϊν των αικουςϊν
περιλαμβάνεται θ ανεξαρτθςία κινιςεων και τα εξατομικευμζνα
προγράμματα, τα οποία υποτίκεται ότι ευνοεί θ ςυγκεκριμζνθ διαμόρφωςθ
του χϊρου. Οι δάςκαλοι εξακολουκοφν να κζλουν τουσ μακθτζσ ςτο οπτικό
τουσ πεδίο, κάτι που ζρχεται ςε ςφγκρουςθ με τθν ελευκερία των παιδιϊν, τθ
ςτιγμι μάλιςτα που οι παρατθριςεισ ζδειξαν ότι ςυνικωσ οι δάςκαλοι
ζμεναν ςχεδόν ακίνθτοι ςτο χϊρο τουσ. Η ςτερεότυπθ εικόνα τθσ αίκουςασ
ανοιχτοφ τφπου ωσ ενόσ χϊρου με ανεξάρτθτεσ δραςτθριότθτεσ δε
επαλθκεφτθκε. Εκείνο που ςυνζβαινε, τελικά, ιταν να λαμβάνουν χϊρα οι
ανεξάρτθτεσ ςυμπεριφορζσ όταν υπιρχε αρκετι βεβαιότθτα ότι το παιδί δε
κα παρεκκλίνει από τθ νόρμα, ενϊ από τθν άλλθ μια ςειρά από πράξεισ
προβλζπονταν ςε περίπτωςθ παρζκκλιςθσ. Τπάρχει, δθλαδι, μια
προγραμματιςμζνθ ελευκερία, θ οποία κρφβει τθν τυπικότθτα που ιταν το
χαρακτθριςτικό ςτοιχείο των ςυμπεριφορϊν.
28
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
29
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
Άλλεσ ζρευνεσ ζδειξαν ότι αλλαγζσ ςτο φυςικό ςχζδιο τθσ τάξθσ μπορεί
να ζχουν ωσ ςυνζπεια κετικότερθ ςτάςθ, αλλά και μεγαλφτερθ ςυμμετοχι
των μακθτϊν.
30
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
Εκτόσ από το αν θ τάξθ είναι ανοιχτοφ ι κλειςτοφ χϊρου, τθν ζννοια τθσ
διαμόρφωςθσ του χϊρου κα πρζπει να ςυμπεριλάβουμε και τισ ζρευνεσ που
μελετοφν τισ αλλαγζσ που τυχόν προκαλοφν ςτθ ςυμπεριφορά οι αλλαγζσ τθσ
διευκζτθςθσ του χϊρου τθσ τάξθσ. Οι αλλαγζσ ςτθ ςυμπεριφορά ςτθν
περίπτωςθ αυτι είναι ςυνικωσ μικρζσ ι βραχφχρονεσ. Βρζκθκε ακόμθ ότι,
παρ’ όλεσ τισ αλλαγζσ που μποροφν να επζλκουν ςτθν οργάνωςθ του χϊρου
ϊςτε να προκλθκοφν οι επικυμθτζσ ςυμπεριφορζσ από τουσ μακθτζσ,
οριςμζνεσ από τισ ςαφϊσ προςδιοριςμζνεσ προτιμιςεισ των παιδιϊν προσ
ςυγκεκριμζνουσ χϊρουσ ι δραςτθριότθτεσ παραμζνουν. Η διατιρθςθ αυτι
των προτιμιςεων πικανόν να οφείλεται ςτο γεγονόσ ότι επεμβαίνουν και
άλλοι παράγοντεσ, όπωσ το φφλο και θ θλικία. Διαπιςτϊκθκε, επίςθσ, ότι
μπορεί να αλλάξει θ κοινωνικι αλλθλεπίδραςθ των παιδιϊν και θ
εναςχόλθςι τουσ με το υλικό ωσ αποτζλεςμα του χειριςμοφ τθσ οργάνωςθσ
αλλά και τθσ ποιότθτασ του χϊρου.
τα πλαίςια των ερευνϊν για τθν τυχόν επίδραςθ ςτθ ςυμπεριφορά τθσ
διευκζτθςθσ του χϊρου τθσ ςχολικισ τάξθσ ανικει και θ μελζτθ τθσ
υγκολλίτου (1989). Η υπόκεςθ που διατυπϊκθκε ιταν ότι θ ςυμπεριφορά
των παιδιϊν προςχολικισ θλικίασ επθρεάηεται όχι μόνο από τθ ςυνολικι
διευκζτθςθ του χϊρου τθσ προςχολικισ τάξθσ, αλλά πιο ςυγκεκριμζνα και
από τθ γειτνίαςθ των λειτουργικϊν χϊρων που υπάρχουν ςτο περιβαλλοντικό
πλαίςιο τθσ τάξθσ. Σα αποτελζςματα ζδειξαν ότι θ διαφορετικι γειτνίαςθ των
λειτουργικϊν χϊρων επθρεάηει τθ ςυμπεριφορά, και κυρίωσ τθν κοινωνικι
ςυμπεριφορά και τθν καταλλθλότθτα απαςχόλθςθσ, τθν απαςχόλθςθ δθλαδι
που ταιριάηει ςε ζνα ςυγκεκριμζνο λειτουργικό χϊρο.
Οι διαςτάςεισ του χϊρου τθσ τάξθσ αποτελοφν ακόμθ ζνα ςτοιχείο του
ςχολικοφ περιβάλλοντοσ, το οποίο επθρεάηει τόςο το φυςικό ςχεδιαςμό του
ςυνολικοφ ςχολικοφ κτιρίου, όςα και το είδοσ τθσ εκπαίδευςθσ που δζχεται ο
μακθτισ. Είναι πολφ πικανό, επομζνωσ, να περιμζνουμε και αλλαγζσ τθσ
ςυμπεριφοράσ. Σο ποιό είναι το ιδανικό για μάκθςθ μζγεκοσ μιασ ςχολικισ
τάξθσ, και κατά ςυνζπεια ποιόσ ο βζλτιςτοσ αρικμόσ μακθτϊν που πρζπει να
βρίςκονται ςτθν ίδια αίκουςα, αποτελεί ζνα διαρκζσ πρόβλθμα και ζνα μζςο
πίεςθσ από γονείσ και εκπαιδευτικοφσ. Όταν αυξάνεται το μζγεκοσ μιασ
ςχολικισ τάξθσ, ζχουμε ταυτόχρονα αφξθςθ τθσ χωρικισ και κοινωνικισ
πυκνότθτασ. Πιο ςυγκεκριμζνα, αυξάνοντασ τον αρικμό των μακθτϊν ςτο
χϊρο τθσ τάξθσ είναι αυτονόθτο ότι αυξάνεται θ κοινωνικι πυκνότθτα, ενϊ
ταυτόχρονα μειϊνεται ο χϊροσ που αναλογεί ανά παιδί, κατά ςυνζπεια
αυξάνεται θ χωρικι πυκνότθτα. το ςθμείο αυτό μποροφμε να αναφζρουμε
ότι τα επίπεδα υψθλισ πυκνότθτασ ενιςχφουν τισ διαςπαςτικζσ
31
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
Με τθν αφξθςθ του μεγζκουσ τθσ ςχολικισ τάξθσ αυξάνεται όχι μόνο θ
πυκνότθτα, αλλά και ο ανταγωνιςμόσ για τα υλικά τθσ τάξθσ, όπωσ είναι τα
κρανία, το παιδαγωγικό υλικό, αλλά ακόμθ και ο ανταγωνιςμόσ για το ποιόσ
κα τραβιξει τθν προςοχι του δαςκάλου. Δεν είναι περίεργο, λοιπόν, το ότι οι
μικρότερεσ ςε μζγεκοσ τάξεισ αποτελοφν, από κάκε άποψθ, καλφτερα
περιβάλλοντα μάκθςθσ. Με τον όρο καλφτερο περιβάλλον μάκθςθσ εννοείται
ότι εκεί παρατθρείται καλφτερθ ςτάςθ δαςκάλων και μακθτϊν, καλφτερθ
αλλθλεπίδραςθ μεταξφ τουσ, κακϊσ και καλφτερθ επίδοςθ των μακθτϊν.
32
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
απαιτείται πολφ μεγαλφτερθ ευκφνθ από μζρουσ του κάκε μακθτι και πολφ
περιςςότερθ δουλειά από ό,τι αντίςτοιχα ςε ζνα μεγάλο ςε μζγεκοσ ςχολείο.
Βζβαια, αυτό ζχει ωσ ςυνζπεια οι μακθτζσ των μικρϊν ςχολικϊν μονάδων να
καταλαμβάνουν κζςεισ αρχθγικζσ και να δζχονται αναγνϊριςθ για τισ
επιτεφξεισ τουσ πιο ςυχνά από τουσ μακθτζσ των μεγάλων ςχολείων. τα
μικρά ςε μζγεκοσ ςχολεία οι μακθτζσ ςυμβαίνει να γνωρίηουν τουσ
κακθγθτζσ και τουσ ςυμμακθτζσ τουσ πολφ καλφτερα, με αποτζλεςμα ςυχνά
να εμπλουτίηονται ςε βάκοσ οι ςχζςεισ τουσ. Οι μακθτζσ δε βιϊνουν τθν
ανωνυμία, και αυτό ζχει διαπιςτωκεί και ςε παλαιότερεσ κάπωσ ζρευνεσ, ότι
οδθγεί ςε λιγότερο αποκλίνουςα και εγκλθματικι ςυμπεριφορά. Οι
δραςτθριότθτεσ που προςφζρουν τα μικρά ςχολεία αποτελοφν, επιπλζον,
μζροσ των δραςτθριοτιτων τθσ ηωισ τθσ κοινότθτασ ιδίωσ όταν και αυτι είναι
μικρι. Ωςτόςο, γονείσ ι ολόκλθρεσ κοινότθτεσ, βαςιςμζνοι ςτθν αρχι ότι θ
δφναμθ βρίςκεται ςτο μεγάλο αρικμό, μάχονται για να πείςουν τουσ
διάφορουσ παράγοντεσ ότι το μεγαλφτερο είναι και καλφτερο. Πόςο, όμωσ, το
μεγάλο αποβαίνει υπερβολικά μεγάλο; Επανερχόμαςτε, δθλαδι, ςτο αρχικό
ερϊτθμα, ςτο οποίο οι ςχετικζσ ζρευνεσ καταλιγουν να υποςτθρίηουν ότι το
κρίςιμο μζγεκοσ για μια ςχολικι μονάδα είναι ο αρικμόσ κάπου μεταξφ 500
και 700 μακθτϊν. Με τθν υπζρβαςθ ι όχι του αρικμοφ αυτοφ ζνα ςχολείο
μπορεί να χαρακτθριςτεί μεγάλο ι μικρό αντίςτοιχα, με τισ επιπτϊςεισ που
αυτό ςυνεπάγεται. Πζρα από τον αρικμό αυτό επιπλζον αυξιςεισ δε φαίνεται
να ζχουν μεγάλθ ςθμαςία.
Εκτόσ από το μζγεκοσ του ςχολικοφ πλαιςίου, είτε πρόκειται για τάξθ
είτε για ολόκλθρο ςχολείο, ζχει τεκεί επιπλζον το ερϊτθμα “ποια είναι τελικά
θ περιβαλλοντικι πολυπλοκότθτα που ταιριάηει ςε ζνα εκπαιδευτικό
πλαίςιο;”. Από άλλεσ μελζτεσ ζχει καταδειχτεί ότι θ πολυπλοκότθτα ενόσ
πλαιςίου μπορεί να επθρεάςει τθν εγριγορςθ και τθν επίδοςθ ς’ αυτό το
πλαίςιο. Τπερβολικοί ερεκιςμοί μπορεί να αποςπάςουν τουσ μακθτζσ ι να
αυξιςουν τθν κόπωςθ. Από τθν άλλθ, όμωσ, υπερβολικά απλά πλαίςια
μπορεί να αποβοφν ανιαρά και καταςτροφικά όςον αφορά τθν επίδοςθ.
33
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
34
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
35
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
το τρίτο μζροσ τθσ εργαςίασ γίνεται θ μελζτθ των δομϊν, των κεςμϊν
και των λειτουργιϊν που διζπουν τισ ςχζςεισ φφςθσ - ανκρϊπου – κοινωνίασ,
όχι μόνο ωσ ψυχολογικι κεϊρθςθ, αλλά και ωσ παιδαγωγικι κατεφκυνςθ του
εκπαιδευτικοφ ςυςτιματοσ και ωσ αξιακι προβλθματικι που χαρακτθρίηει το
ςφγχρονο τρόπο ηωισ.
36
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
Γ΄ΜΕΡΟ
Η άλλθ παράμετροσ αυτοφ του μοντζλου ηωισ εντοπίηεται ςτο ρόλο τθσ
κατανάλωςθσ, θ οποία μζςω τθσ διαφιμιςθσ, τθσ μόδασ και των μζςων
μαηικισ ενθμζρωςθσ καταςκευάηει ανκρϊπινεσ επικυμίεσ και ανάγκεσ και
μάλιςτα για προϊόντα που πολλζσ φορζσ δεν είναι χριςιμα, οφτε κοινωνικϊσ
αποδεκτά, ι που ζχουν ςχεδιαςτεί για να φκαροφν μετά από
προκακοριςμζνο χρόνο, διαιωνίηοντασ ζτςι τον ατζρμονα κφκλο τθσ
καταναλωτικισ κοινωνίασ.
37
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
38
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
Είναι λοιπόν ανάγκθ το ςχολείο να γνωρίςει ςτο νζο κόςμο του τισ
κεμελιακζσ αλλθλεξαρτιςεισ του ανκρϊπου τθσ φφςθσ ςυνδζοντάσ το με τα
κοινωνικο-οικολογικά προβλιματα του περιβάλλοντόσ του. ε ζνα τζτοιο
πλαίςιο διαςφνδεςθσ του ςχολείου με το φυςικό, κοινωνικό, δομθμζνο και
πολιτιςμικό ςυνολικό περιβάλλον, μπορεί ο μακθτισ ενεργθτικά, βιωματικά
και ερευνθτικά:
39
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
40
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
41
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
Οι μζχρι τϊρα ςυνολικζσ εκτιμιςεισ είναι κετικζσ για τθν παρζμβαςθ τθσ
Περιβαλλοντικισ Αγωγισ ςτθ λειτουργικι ακαμψία του ςχολικοφ μασ
ςυςτιματοσ, κακϊσ και για το ρόλο που μπορεί να παίξει αυτι τόςο ςτθ
ςφςφιξθ των ςχζςεων δαςκάλων - μακθτϊν, όςο και ςτθ διαςφνδεςθ
ςχολείου - κοινότθτασ. Οι εκτιμιςεισ όμωσ αυτζσ εμπλζκουν ςτθ
διαπραγμάτευςι τουσ τον άχαρο ρόλο του δαςκάλου ωσ απλοφ χορθγοφ
γνϊςεων, τον κυρίαρχο ςτόχο του ςχολείου για τθν ειςαγωγι ςτα Α.Ε.Ι.,
κακϊσ και τισ ψυχο-ςυναιςκθματικζσ και φιλοςοφικζσ ευαιςκθςίεσ,
αντιλιψεισ και κεωριςεισ των εκπαιδευτικϊν μασ για τθν λειτουργία τθσ
διδακτικισ πράξθσ ςε ςχζςθ με τθ διαμόρφωςθ των αυριανϊν πολιτϊν.
42
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
υηθτιςεισ, κρίςεισ και εκτιμιςεισ των μακθτϊν ςτθ ςχολικι τάξθ μαηί με
τουσ εκπαιδευτικοφσ για τα είδθ των περιβαλλοντικϊν προβλθμάτων που
επιςθμάνκθκαν ςτθ διάρκεια τθσ ερευνθτικισ επίςκεψθσ, κακϊσ και για
τι μεκόδουσ που κα ακολουκιςουν ςτθν ζρευνά τουσ
43
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
44
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
45
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
46
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
47
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
Πζρα όμωσ από τισ δυςκολίεσ αυτζσ αναδφονται και κάποια προβλιματα
που εντοπίηονται ςτθν όλθ δομι, διάρκρωςθ, οργάνωςθ και λειτουργία του
εκπαιδευτικοφ μασ ςυςτιματοσ.
τθ δυςπιςτία και ανθςυχία πολλϊν γονζων για τθν απόκλιςθ από τθν
τυπικι ςχολικι λειτουργία
τθν πίεςθ του χρόνου για τθν εξάντλθςθ τθσ διδακτζασ φλθσ
48
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
3. Eklund, S. J.; Scott, M.M. (1985): Barker's Behavior Setting Theory: A Useful
Conceptual Framework for Research on Educational Administration. Journal
of Educational Administration, Volume 23, Issue 1, Page: 82-90, Publisher:
MCB UP Ltd.
49
“ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ’’
Ιστοχώροι
50