Permbledhje Nga Tefsiri I Ibn Kethirit PDF

1
MBUROJA.net
Me emrin e Allahut, Mshiruesit, Mshirbrsit
El Fatiha - Hapja
sht shpallur n Meke
Pjesa e par
Kuptimi i El-Fatihas dhe emrat e saj

Kjo kaptin quhet El-Fatiha e q n gjuhn ton ka kuptimin Hapja e Librit, sht
kaptina me t ciln fillojn lutjet-namazi. Nga shumica e dijetarve sht quajtur Umm
Al-Kitab (Nna e Librit). N hadith autentik t transmetuar nga Tirmidhiu, i cili e ngriti
ne shkalln sahih, Ebu Hurejra transmeton e thot se i Drguari i Allahut, Muhamedi
salallahu alejhi we selem ka thn:

Elhamdulilahi-Rabbil-Alemin sht Nna e Kuranit, Nna e Librit dhe shtat ajetet e
Kuranit t lavdishm q prsriten (shtat ajetet e ksaj sureje prsriten n do rekat
gjat namazit).
Gjithashtu, sht quajtur edhe El-Hamd dhe Es-Salah, sepse Profeti salallahu alejhi we
selem ka thn se Allahu ka thn:
: :

E kam ndar namazin ndrmjet Meje dhe robit Tim n dy gjysma. Kur robi
thot:Falnderimi i takon All-llahut, Zotit t Gjithsis! Allahu thot: Robi im m
lavdroi.
El-Fatiha sht quajtur edhe Salah, sepse t recituarit e saj sht kusht pr vlefshmrin e
namazit. sht quajtur edhe Esh-Shifa (Shrimi).
Gjithashtu, quhet edhe Er-Rukjeh (shrim, mjet shrimi), sepse n Sahih ekziston rrfimi i
Ebu Seidit ku tregon historin e Sahabiut i cili i kndoi El-Fatihan udhheqsit t nj fisi
i cili ishte i helmuar. M von, i Drguari i Allahut tha sahabiut:

Nga e dite se ajo sht rukje?
MBUROJA.net
Ibn Abasi, Katade dhe Ebu-El Alij thon se El-Fatiha sht shpallur n Meke. Allahu
thot:

M t vrtet, Ne u kemi dhuruar juve shtatshen Methani (shtat ajetet e kaptins
El-Fatiha q prsriten)(15:87). Allahu e di m s miri.
Sa ajete ka El-Fatiha?
Nuk ka kurrfar mospajtimi se El-Fatiha ka shtat ajete.
Sipas shumics s lexuesve t Kufas, nj grupi t Sahabeve, tabiinve dhe nj numri
dijetarsh nga gjeneratat e suksesshme Bismilahi sht nj ajet i ndar n fillim t ksaj
kaptine pr t ciln do t bjm fjal serish, me lejen e Allahut, dhe tek Ai mbshtetemi.
Numri i shkronjave dhe fjalve n El-Fatiha

Dijetart thon se El-Fatiha prbehet prej njzetepes fjalve dhe njqindetrembdhjet
shkronjave.
Arsyeja pse quhet Nna e Librit

N fillim t Librit t Tefsirit, n Sahihun e tij, Buhariu thot:Quhet Nna e Librit sepse
me kt kaptin fillon Kurani dhe se namazi fillon me recitimin e saj.
sht then se quhet Umm-el Kitab, sepse prmban tr kuptimin e Kuranit.
Ibn Xheriri thot:Arabt e quajn gjithprfshirse do gj q prmban specifika t
fushave t ndryshme. Edhe flamurin q bashkon radht e ushtris ata e quajn Umm.
Ai gjithashtu ka thn: Meka sht quajtur Umm el-Kura (Nna e Qyteteve) sepse sht
me i madhi dhe prijsi i t gjitha fshatrave. Gjithashtu thuhet se toka sht krijuar duke
filluar nga Meka.
M tej, imam Ahmedi shnon se Ebu Hurejre ka treguar pr Umm-el Kuran se ka
dgjuar Profetin duke thn:
MBUROJA.net

Ajo sht Umm el-Kur'an, shtat ajetet e Kuranit t Lavdishm q prsriten.
T njjtin hadith nga Ebu Hurejre e transmetojn Ebu Xhaferi dhe Muhamed Ibn Xherir
et Taberi.
Mirsit e El-Fatihas
Transmeton Imam Ahmed Ibn Hambeli n Musnedin e tij se Ebu Seid bin Mualla ka
thn: Isha duke u falur, kur m thirri Profeti, kshtu q nuk iu prgjigja, derisa e
mbarova namazin. M pas, iu afrova atij dhe ai m tha:t pengoi ty t vije? A nuk ka
thn Allahu:

O ju q keni besuar! Prgjigjuni Allahut (duke iu bindur Atij) dhe t Drguarit t Tij
kur ai u thrret tek ajo q u jep jet. Pastaj tha:

Para se t largohesh nga kjo xhami, un do t t msoj suren m t vlefshme n
Kuran. Ai m mbante dorn dhe, kur po bhej gati t largohej nga xhamia, i thash:O I
Drguar i Allahut, ju that se do t m msoni suren m t madhe nga Kurani. Po,
tha ai.

Elhamdu lilahi Rabbil-Àlamin

Ajo sht shtatshja q prsritet dhe Kurani i Lavdishm q m sht dhn mua.''
Kt hadith e transmetojn edhe Buhariu, Ebu Davudi, En Nesai dhe Ibn Maxhe.
Gjithashtu, Imam Ahmedi transmeton nga Ebu Hurejre:I Drguari i Allahut doli jasht
derisa Ubej bin Kab po falej dhe tha:O Ubej!!. Ubej nuk u prgjigj. Profeti srish
thirri:O Ubej!. Ubej e shpejtoi namazin dhe m pas vajti tek i Drguari i Allahut duke i
thn:Selam alejkum, ja Resulullah. Profeti i ktheu prshndetjen dhe e pyeti:O Ubej,
MBUROJA.net
t pengoi t m prgjigjeshe kur un t thirra?. Ai tha:O i Drguari i Allahut! Isha
duke falur namaz. Ai tha:A nuk ke lexuar n at q Allahu m shpalli mua

Prgjigjuni Allahut (duke iu bindur Atij) dhe t Drguarit t Tij kur ai u thrret tek
ajo q juve u jep jet.
Ai tha:Po, o i Drguari i Allahut! Nuk do ta prsris m kt.' Profeti tha:

A dshiron t t msoj nj sure e q si kjo nuk sht shpallur asgj n Teurat, Inxhill,
Zebur dhe Furkan? Ai tha:Po, o i Drguari i Allahut. I Drguari i Allahut
tha:Shpresoj t mos dal nga kjo der gjersa ti ta msosh kt. Kabi thot:Derisa po
fliste i Drguari i Allahut, m mbante dorn. Ndrkoh un ngadalsoja nga frika se ai
do t arrinte tek dera para se ne ta mbaronim bisedn. Kur arritm tek dera, i thash:O i
Drguari i Allahut! Cila sht surja q m premtove t m msosh?Ai m pyeti:ka
lexon n namaz?Ubej thot Ia lexova atij Umm-el Kuran ndrsa i Drguari tha:

Pasha At n dorn e t Cilit sht shpirti im! Allahu kurr nuk ka zbritur n Teurat,
Inxhil, Zebur apo Furkan ndonj sure si kjo. Kto jan shtat ajetet q prsriten e q m
jan dhn mua.
Trimidhiu thot se ky hadith sht hasen Sahih.

Ekziston edhe nj hadith i ngjashm rreth ksaj teme e q tregohet nga Enes bin Maliku,
m tej Abdullahu, i biri i Imam Ahmedit, i cili shnon kt hadith nga Ebu Hurejre, ky
nga Ubei bin Kab, ku ai prmend nj hadith m t gjat, mirpo me fjal t njjta si ky.
Trimidhiu dhe En-Nasai e transmetojn kt hadith nga Ebu Hurejre, nga Ubei bin Kab
i cili ka thn se i Drguari i Allahut ka thn:Allahu kurr nuk ka zbritur asgj t
ngjashme n Teurat apo Inxhill si ka zbritur Umm el- Kuran, jan shtat ajetet q
prsritn dhe sht e ndar n dy pjes ndrmjet Allahut dhe robrve t Tij
MBUROJA.net
Kto fjal jan sipas transmetimit t En-Nesait. Tirmidhiu thot se hadithi sht Hasen
Gharib.
Transmeton Imam Ahmedi se ibn Xhabiri ka thn:Shkova tek i Drguari i Allahut pasi
ai mori abdes dhe i thash:Paqja dhe Mshira e Allahut qoft mbi ty, o i Drguari i
Allahut!Ai nuk u prgjigj, kshtu q un serish i thash: Paqja dhe Mshira e Allahut
qoft mbi ty, o i Drguari i Allahut!Ai ende nuk mu prgjigj, kshtu q un serish i
thash: Paqja dhe Mshira e Allahut qoft mbi ty, o i Drguari i Allahut!Ai prap nuk
mu prgjigj. I Drguari u largua ndrsa un e ndiqja pas derisa ai arriti n
vendqndrimin e tij. Un shkova n xhami dhe u ula aty i mrzitur dhe i dshpruar. I
Drguari i Allahut doli pasi mori abdes dhe tha; Paqja dhe Mshira e Allahut qoft mbi
ty! Paqja dhe Mshira e Allahut qoft mbi ty! Paqja dhe Mshira e Allahut qoft mbi
ty!Pastaj tha:O Abdullah bin Xhabir! A t t njoftoj pr suren m t mir n Kuran?
Un i thash, Po, o i Drguari i Allahut. Ai tha:Lexo: I tr falnderimi i takon
Allahut, Zotit t gjithsisderisa ta prfundosh at. Ky hadith ka zinxhir t mir
transmetuesish.
Disa dijetar mbshteten n kt hadith si dshmi se disa ajete dhe kaptina kan m
tepr mirsi se disa ajete apo kaptina t tjera.
Ve ksaj, n kapitullin pr mirsit e Kuranit, Buhariu transmeton se Ebu Seid El
Hudriu ka thn: Njher ishim n udhtim kur erdhi nj shrbtore dhe
tha:Udhheqsi i ksaj zone sht helmuar dhe populli i saj jan larguar q ktej. A ka
ndonj mjekues ndrmjet jush? Pastaj nj burr, njohurit e t cilit nuk na interesonin,
shkoi pas saj. Ai i lexoi nj rukje dhe personi u shrua. Udhheqsi i dha atij si dhurat
tridhjet dele dhe ca qumsht. Kur ai u kthye, ne i tham: A di ndonj rukje t re, apo e
ke br kt edhe m hert. Ai tha: I lexova si rukje Umm Al-Kitab. Ne i tham: Mos
bj asgj m tepr, derisa ta pyesim t Drguarin e Allahut. Kur u kthyem n Medine,
ia prmendem kt t Drguarit dhe ai tha:

Atij q tha se sht rukje ndajani delet dhe m lini mua nj pjes.
Muslimi n Sahih dhe En-Nasai n Suneh transmetojn se Ibn Abasi ka thn: Kur
Xhibrili ishte me t Drguarin e Allahut, dgjoi nj zhurm q vinte nga lart. E ngriti
shikimin drejt qiellit dhe tha: Kjo sht nj der n qiell q po hapet e q nuk sht
hapur kurr m pare gjer me tani. Nj melek zbriti nga ajo der, iu afrua Profetit dhe
tha: Pranoje lajmin e gzuar pr dy drita q t jan dhn ty e q nuk iu jan dhn
asnj profeti para teje: Hapja e Librit (El-Fatiha) dhe tri ajetet e fundit t surs El- Bekare.
Nuk do t lexosh asnj shkronj prej tyre e t mos kesh prfitim. Ky sht hadith i
mbledhur nga En-Nesai (El-Kubra 5:12) dhe Muslimi e mblodhi me fjal t njjta. (1:554)
MBUROJA.net
El-Fatiha dhe Namazi
Transmeton Muslimi nga Ebu Hurejra se i Drguari i Allahut ka thn:

Kushdo q fal ndonj namaz e n t nuk lexon Umm-el Kuran, namazi i tij ssht i
plot. Ai e tha kt tri her.
Ebu Hurejre qe pyetur:Po kur rrim prapa imamit? Ai tha: Lexojeni n heshtje, sepse
e kam dgjuar t Drguarin e Allahut duke thn:
: :
: :
:
:
: : :
: :
-
:
Allahu i Lartsuar ka thn: È kam ndar namazin (El-Fatihan) n dy gjysma ndrmjet
Meje dhe robit Tim dhe robi do ta fitoj at pr t ciln sht lutur. Nse ai thot:

Falnderimi i takon Allahut, Zotit t botve, Allahu thot: Robi Im m lavdroi'
Kur robi thot:

Mshiruesit, Mshirbrsit, Allahu thot: Robi Im m lartsoi
Kur Robi thot:
MBUROJA.net
Sunduesit t Dits s Gjykimit, Allahu thot: `Robi Im m lavdroi (i sht bindur
Madhris Sime)'
Kur robi thot:

Vetm Ty t adhurojm dhe vetm prej Teje ndihm krkojm, Allahu thot: `Kjo
sht ndrmjet Meje dhe robit Tim, dhe ai do ta fitoj at pr t ciln sht lutur.'
Kur robi thot:
Udhzona n rrugn e drejt, n rrugn e atyre q u ke dhuruar bekimin Tnd, jo n

rrugn e atyre me t cilt je i hidhruar e as n t atyre q e humbn veten!, Allahu
thot: `Kjo sht pr robin Tim dhe ai do ta kt at q e ka krkuar''
Kto jan fjalt e transmetuara nga En-Nesa'i, ndrsa Muslimi dhe En-Nesa'i shnojn
hadithin me kto fjal: "Gjysma sht pr Mua dhe gjysma tjetr pr robin Tim, dhe robi
do ta kt at q e ka krkuar.''
Shpjegimi i ktij hadithi

N hadithin e fundit sht prmendur fjala Salah (namaz), q i referohet t recituarit t
Kuranit (n kt rast El-Fatiha), ashtu si thot Allahu n nj ajet tjetr Kuranor:

Dhe faluni jo m z t lart apo t ult, por zgjidhni nj rrug t mesme, e q
nnkupton recitimin e Kuranit ashtu si thuhet n Sahihun e treguar nga Ibn Abasi.
Po ashtu n hadith, Allahu thot: "E kam ndar namazin n dy gjysma ndrmjet Meje
dhe robit Tim dhe robi do ta fitoj at pr t ciln sht lutur.
M tej Allahu na sqaron ndarjen n t ciln prfshihet El-Fatiha, duke na e br t qart
rndsin e recitimit t Kuranit gjat namazit e q sht nj prej shtyllave m t
rndsishme. Vreni se edhe pse fjala `salah' sht prdorur ktu, ajo nuk sht prdorur
n kuptimin e plot, por m tepr sht prdorur si pik referimi n kuptimin e recitimit
MBUROJA.net
t Kuranit. Ngjashm fjala recitim-leximsht prdorur me kuptimin e lutjes-namazit
ashtu si shihet nga kjo thnie e Allahut:

Dhe lexoni Kuranin hert n agim. M t vrtet, leximi i Kuranit n agimin e
hershm dshmohet gjithmon, duke iu referuar namazit t sabahut.
N t dy Sahihet thuhet se melaiket e nats dhe dits jan t pranishme gjat ktij
namazi.
Leximi i El-Fatihas sht i detyrueshm n do rekat t namazit

T gjitha kto fakte dshmojn pr domosdoshmrin e leximit t Kuranit (El-Fatihas)
n do namaz, dhe pr kt rregull ekziston pajtueshmri n mes t dijetareve. Kt e
dshmon edhe hadithi q e prmendem m hert e ku thuhet:

Kushdo q fal namaz dhe n t nuk lexon Umm-el Kuran, namazi i tij ssht i plot
Po ashtu n t dy Sahihet transmetohet nga Ubadah bin es-Samit se i Drguari i Allahut
ka thn:

Nuk ka namaz pr kdo q nuk lexon Hapjen e Librit.
Transmetohet nga Ebu Hurejra n Sahihet e Ibn Kuzejmes dhe Ibn Hibanit se i Drguari
Allahut ka thn:

Namazi gjat t cilit nuk lexohet Umm el-Kur'an, sht i pavlefshm.
Pr kt shtje ekzistojn edhe shum hadithe t tjera. Prandaj, leximi i Hapjes s
Kuranit gjat namazit nga imami dhe ata q falen pas tij sht i detyrueshm dhe at n
do rekat.
MBUROJA.net
Tefsiri i Istiadhes
Allahu thot:
-

Ti (Muhamed) tregohu i but (fal), urdhro pr t mir dhe largohu prej t
padijshmve (mos i dno ata). E nse t godet ndonj vesvese nga shejtani, ti krko
strehim tek Allahu, sepse vrtet Ai dgjon e di(7: 199-200)
-
-
Dhe t keqen Ti ktheje me t mir. Ne e dim m s miri se far shpifin ata. Dhe
thuaj: O Zoti im, un mbrohem me ty prej cytjeve t djajve! Dhe mbshtetm tek Ti
q ata t mos m afrohen! (23:97-98)

- -

T keqen ktheje n mnyrn m t mire, se ather ai me t cilin kishit njfar
armiqsie, do t bhet mik i afrt. Mirpo, kt nuk mund ta arrij askush prej jush,
pos atyre q jan t durueshm, dhe nuk mund ta arrij kush tjetr pos atyre q kan
virtyte t larta. E nse ty t ngacmon djalli, ti krko mbrojtje prej Allahut, se vrtet
Ai sht dgjuesi, i Dijshmi!
Kto tri ajete jan ajetet e vetme q mbartin kt kuptim. Allahu ka urdhruar q ne t
jemi armiq t but kundr njerzve, n mnyr q kjo butsi t na e kthej at n nj aleat
dhe prkrahs. Ai gjithashtu urdhron q t krkojm mbrojtje nga armiku shejtan,
sepse ai nuk zbutet, nse ne e trajtojm me mirsi dhe butsi. Shejtani krkon
shkatrrimin e birit t Ademit si pasoj e ligsis s tij dhe urrejtjes q ka pasur
gjithmon kundr babait t njerzimit, Ademit.
Allahu thot:

O Bijt e Ademit! Mos e lini shejtanin tu mashtroj ashtu si mashtroi etrit tuaj
(Ademin dhe Havn) (7:27),
10
MBUROJA.net

M t vrtet shejtani sht armik juaji, prandaj dijeni at pr armik. Ai i thrret
pasuesit e tij (Hizb) vetm pr ti br ata banues t zjarrit (35:6)
dhe

Vall, a n vend Timin do ta merrni at (Iblisin) dhe pasardhsit e tij pr miq, ndrsa
ata jan armiqt tuaj? Sa kmbim i keq dhe i shmtuar sht ai i dhalimunve
(politeisteve, keqbrsve, jobesimtarve etj) (18:50)
Djalli e siguroi Ademin se ai deshi vetm ta kshillonte, por n t vrtet ai e gnjeu at.
Prandaj, shihni se si do t na trajtoj pasi u betua :

Pasha Madhrin Tnde, do ti shmang t gjith nga rruga e drejt, me prjashtim t
atyre robrve Tu t zgjedhur q jan t sinqert (d.m.th besimtarve, t bindurve,
besimtarve t vrtet n besim e pastr Islam-Monoteizm (38:82-83)
Po ashtu Allahu thot:

-

Kur dshironi t lexoni Kuran, krkoni mbrojtjen e Allahut kundr djallit t
mallkuar. Vrtet, ai (shejtani) nuk ka kurrfar fuqie kundr atyre q besuan dhe q i
jan mbshtetur Zotit t tyre. Mbizotrimi i tij (i shejtanit) sht vetm mbi ata q e
prkrahin at dhe mbi ata t cilt shkaku i tij u bn idhujtar (16:98-100)
Krkimi i strehimit tek Allahu para leximit t Kuranit

Allahu thot:
11
MBUROJA.net
Kur t dshironi t lexoni Kuran, krkoni mbrojtjen e Allahut kundr djallit t
mallkuar
Njjt me kt Allahu thot:

Kur t ngriheni pr t falur namazin, lani fytyrat dhe duart tuaja gjer n brryla
(5:6), q nnkupton para se t qndroni n namaz, ashtu si bhet e qart nga hadithet q
kemi prmendur. Transmeton Imam Ahmedi se Ebu Seid El-Kudriu ka thn: Kur i
Drguari i Allahut zgjohej natn pr t falur namaz, ai e fillonte namazin me tekbir
(duke thn Allahu Ekber) dhe pastaj falej
.
I tr falnderimi dhe lavdia t takojn ty, o Allah. I bekuar qoft emri yt, i lartsuar
sht sundimi yt, nuk ka hyjni tjetr q meriton t adhurohet m t drejt prve Teje
Pastaj do ta thoshte kt tri her:

Nuk ka hyjni-Zot q meriton t adhurohet me t drejt prve Allahut.
Pastaj thoshte:

I mbshtetm Allahut, Dgjuesit, t Dishmit, nga shejtani i mallkuar, q t m ruaj nga
shtrngimi, joshja n mendjemadhsi dhe n poezi.
Kt hadith e transmetojn katr grumbulluesit e Sunetit, pr t cilin Tirmidhiu thot se
sht hadithi m i famshm rreth ksaj shtjeje.
Ebu Davudi dhe Ibn Maxhe transmetojn nga Xhubejr bin Mutim se e ka dgjuar
baban e tij duke thn:

Allahu sht m i Madhi, m t vrtet m i Madhi (tri her); I tr falnderimi dhe
lavdrimi i takon vetm Allahut (tri her); dhe e tr lavdia i takon Allahut ditn dhe
12
MBUROJA.net
natn (tri her). O Allah! Krkoj mbrojtje dhe strehim tek Ti nga djalli i mallkuar, nga
hemzi, nefki dhe nefthi i tij.''
Amri thot se Hemz do t thot shtrngim (mbytje n munges t ajrit); Nefkh do t
thot mendjemadhsi, dhe Nefth do t thot poezi.
Ibn Maxhe transmeton nga Ali bin el-Mundhiri, ky nga Ibn Fudajli, ky nga Ata bin Seidi,
ky nga Ebu Abdurr-rrahaman es-Sulami, ky nga Ibn Mesudi se i Drguari i Allahut ka
thn:

O Allah! Krkoj strehim, mbshtetje tek Ti nga djalli i mallkuar, nga Hemzi, Nefkhi dhe
Nefthi i tij.
Ai ka thn: Hemz do t thot vdekje, Nefkh do t thot mendjemadhsi, dhe Nefth do t
thot poezi.''
Krkimi i strehimit tek Allahu, kur personi sht i zemruar

Transmeton El-Hafiz Ebu Jala Ahmed bin El-Muthani El-Mausili n Musnedin e tij se
Ubej bin Kab ka thn: Dy burra u grindn n prani t t Drguarit t Allahut dhe
hunda e njrit prej tyre u njt pr shkak t zemrimit t madh. Ather i Drguari i
Allahut tha:
:
Un di disa fjal t cilat, po ti thoshte ai, zemrimi i tij do ti largohej I mbshtetem
Allahut nga djalli i mallkuar
Kt hadith e transmeton edhe En-Nesai n librin e tij El-Jewm wel Lejleh.
Buhariu transmeton nga Sulejman bin Suradi: Dy burra u grinden n pranin e profetit
ndrsa ne ishim ulur me t. Njri prej tyre mallkonte shokun dhe fytyra e tjetrit u skuq
nga zemrimi. Profeti tha:
:
E di nj thnie t ciln, po ta thoshte ai, zemrimi i tij do ti largohej - I mbshtetem
Allahut nga djalli i mallkuar. Ata i than atij burrit: A nuk e dgjon se far thot i
Drguari i Allahut?, Ai tha: Un nuk jam i marr''.
13
MBUROJA.net
Kt hadith e transmetojn edhe Muslimi, Davudi dhe En-Nesai.
Ka edhe shum hadithe t tjera rreth ksaj teme, t cilat mund t gjinden n librat e
lutjeve dhe virtyteve t t drejtve dhe bamirsve.
A sht Istiadhja e detyrueshme?

Shumica e dijetarve thon se leximi i Istiadhs (n namaz dhe lexim t Kuranit) sht i
rekomandueshm dhe jo i detyrueshm, prandaj mosleximi i saj nuk prbn ndonj
mkat. Megjithat, Er-Raziu transmeton nga Ata bin Ebu Rebah se Istiadhja sht e
detyrueshme n namaz dhe gjat leximit t Kuranit. Er-Raziu mbshtet thnien e Atas
n baz t kuptimit t dukshm t ajetit
Prandaj, krkoni mbrojtje

Ai thot se ky ajet prmban n vete nj urdhr q duhet zbatuar. Po ashtu, Istiadhja sht
lexuar nga profeti salallahu alejhi we selem. Ve ksaj, Istiadhja mbron nga e keqja e
shejtanit, gj q sht e nevojshme. Rregulli thot se mnyrat e nevojshme pr t kryer
nj krkes fetare jan t detyrueshme vetvetiu. Dhe kur njeriu thot Krkoj mbrojtjen e
Allahut nga djalli i mallkuar, ather kjo do ti mjaftoj atij.
Mirsit e Istiadhs
Istiadhja e pastron gojn nga fjalt e urryera q jan n t. Po ashtu e pastron gojn dhe e
prgatit pr leximin e Kuranit. Pr me tepr Istiadhja e detyron njeriun t krkoj
mbrojtjen e Allahut dhe bn q njeriu t njoh fuqin e Allahut pr t br gjithka. N t
njjtn koh Istiadhja v n pah dobsin e robit, dobsin e tij dhe pafuqin pr ta
luftuar dhe prballuar armikun e tij t prbetuar, djallin, t cilin Allahu e ka krijuar dhe
sht ne gjendje q ta zmbraps dhe ta mund. Ndryshe nga armiku njeri, ky armik nuk
e pranon mirsin. Ne Kuran gjenden tri ajete q e konfirmojn ket fakt. Allahu thot:

M t vrtet, ti nuk ke kurrfar fuqie mbi robrit e Mi (d.m.th besimtareve t
vrtet n besimin e pastr Islam, n monoteizm). Mbrojtja e Zotit tnd sht e
mjaftueshme pr ta. (17:65)
14
MBUROJA.net
Duhet t theksojm ktu se besimtaret te cilt vriten nga armiku njeri, bhen dshmor,
kurse ata t cilt bien viktim t armikut t brendshm-shejtanit bhen bandit.
Besimtart te cilt munden nga armiku i hapt e q jan mosbesimtar, fitojn shprblim,
ndrsa ata te cilt munden nga shejtani, fitojn nj mkat dhe largohen nga rruga e
drejt. Meqense shejtani e sheh njeriun dhe njeriu nuk ka mundsi ta shoh at, sht e
nevojshme q njeriu t krkoj mbrojtje me At qe shejtani nuk mund ta shoh. Istiadhja
sht afrim tek Allahu dhe krkim pr strehim nga do krijes djallzore.
do t thot Istiadhe?
Istiadhe do t thot Krkoj mbrojtjen e Allahut kundr djallit t mallkuar n mnyre qe
ai te mos me pengoj nga feja ime apo nga punt e ksaj bote, apo te me zmbraps nga
ajo q Ai m ka urdhruar, apo t m mashtroj nga ajo q Allahu m ka ndaluar.
M t vrtet, Allahu sht ne gjendje qe ta parandaloj shejtanin t prek birin e
Ademit. Kjo sht arsyeja pse Allahu na ka ln qe t jemi te bute me shejtanet prej
njerzve, ne mnyr qe natyra e bute ta beje at t shmanget nga e keqja ne te ciln sht
prfshir.
Mirpo, Allahu na urdhron qe ne te krkojm mbrojtjen e Tij nga e keqja e shejtanit,
sepse nse ai nuk pranon asgj dhe mirsia nuk ndikon ne te, ai sht shejtan i plote.
Prandaj vetm Ai qe e ka krijuar shejtanin, sht ne gjendje ta ndaloj te keqen e tij. Ky
kuptim prsritet vetm tre here ne Kuran. Allahu thot:

Ti (Muhamed) tregohu i but (fal), urdhro pr t mir, dhe largohu prej t
padijshmve (mos i dno ata). (7:199) Kjo ka te beje me qenien njerzore.
Pastaj ne te njjtn sure Allahu thot:

E nse t godet ndonj vesvese nga shejtani, ti krko strehim tek Allahu, sepse vrtet
Ai dgjon e di (7: 200)
Dhe n suren El-Mu'minun,
-
-
15
MBUROJA.net
Ti te keqen ktheje me te mire. Ne e dim me se miri se fare shpifin ata. Dhe thuaj: O
Zoti im, un mbrohem me Ty prej cytjeve te djajve!Dhe mbshtetem tek Ti qe ata te mos
me afrohen! (23:96-98)
Me tej Allahu thot:

- -

Nuk sht e barabarte e mira dhe e keqja. Prandaj te keqen ktheje me te mire, se
ather ai me te cilin keni ndonj armiqsi, do te behet mik i afrt. Mirpo, ket nuk
mund ta arrije askush, prve atyre te cilt jan te durueshm dhe qe kane virtyte te
larta. Dhe nse ty te ngacmon ndonj cytje nga djalli, ti krko mbrojtje prej Allahut.
Vrtet, Ai sht dgjuesi, i dijshmi (4:34-36)
Pse djalli quhet shejtan?

N gjuhn arabe, emri Shejtan ka prejardhje nga Shatana. Thuhet se emri Shejtan ka
prejardhje nga Shata (n kuptimin letrar i djegur) sepse ai sht krijuar nga zjarri. Disa
dijetar thon se te dy kuptimet jan t sakta, edhepse kuptimi i par sht m binds.
Sijbawajh (linguisti i famshm arab) thot, "Arabt thon, Kshtu dhe kshtu ka
Tashejtan,' kur ai bn ndonj vepr t keqe. Nse emri Shejtan ka prejardhje nga emri
Shata, ata do te thonin Tashajata (ne vend te Tashajtan) '' Se kndejmi del ne pah se emri
Shejtan ka prejardhje nga fjala qe ka kuptimin i larguar,i largt. Kjo sht arsyeja pse ata
qe jan te rebeluar (djallzuar) quhen Shejtannga mesi i njerzve dhe xhinve.
Allau thot,

Dhe kshtu (sikurse edhe ty) do pejgamberi i bm armiq disa nga njerzit dhe nga
xhint e djallzuar, q me fjal t shklqyeshme, n mnyr t fsheht, nxit njritjetrin n mashtrime (6:12)
Transmeton Imam Ahmedi nga Ebu Dherri se i Drguari i Allahut ka thn:
16
MBUROJA.net
O Ebu Dherr! Krko mbrojtjen e Allahut nga e keqja e njerzve dhe xhinve.Ebu
Dherri thot e pyeta at (te Drguarin), A ka njerz shejtan? Ai u prgjigj: Po.
Transmetohet ne Sahihun e Muslimit nga Ebu Dherri se i Drguari i Allahut ka thn:

Gruaja, gomari dhe qeni i zi e prishin namazin (nse kalojn para atyre t cilt nuk
faln me sutra-penges).
Ebu Dherri thot: "I thash: `Ku sht dallimi n mes qenit t zi, qenit t kuq apo t
verdh, kurse ai tha:

Qeni i zi sht shejtan
Po ashtu Xhabir et Taberi, transmeton se Umer bin Hatabi njher ngiste nj Berthewn
(deve e madhe), e cila filloi te ecte ne mnyre te vrazhde. Umeri vazhdonte ta godiste
kafshn, por ajo ecte uditshm. Umeri zbriti nga kafsha dhe tha Pasha Allahun, ti me
ke mbartur ne nj shejtan. Un nuk zbrita prej saj, derisa nuk ndjeva dika te uditshme
ne zemrn time. Sipas zinxhirit te transmetuesve, hadithi sht autentik.
Kuptimi i fjals Rraxhim

Err-Rraxhim do t thot i prjashtuar nga do lloj bamirsie. Allahu thot:

Ne qiellin m t afrt e kemi zbukuruar me kandila (yje ndriues) dhe ata i kemi
br gjuajts kundr djajve (67:5)
Allahu thot:
-
-
- -

Vrtet, Ne e kemi zbukuruar qiellin me te afrt me bukurin e yjeve dhe me
mbrojtje prej do djalli t prishur. Ashtu q nuk mund t prgjojn parin m t lart
17
MBUROJA.net
(engjjt m t zgjedhur), pse gjuhen me shkndija nga t gjitha ant. Ata jan t
przn dhe do t ken nj dnim t prhershm. Prve atij q rrmben vrullshm,
po at e ndjek ylli q e djeg. (37:6-10)
Me tej Allahu thot:
- -

Ne n qiell kemi krijuar galaksione yjesh dhe at (qiellin) e kemi zbukuruar pr ata
q e shikojn me vmendje. Dhe at (qiellin) e kemi ruajtur prej do djalli t
mallkuar, prve atij q vjedh (prgjon) ka dgjohet, po edhe at e kap ylli i zjarrt
(e djeg).
Ekzistojn ajete te shumta me kuptim te njjt. Thuhet se Rraxhim do te thot person i cili
hedh apo bombardon gjrat, sepse shejtani hedh dyshim dhe mendime te kqija ne
mendjet dhe zemrat e njerzve. Kuptimi i pare sht me i njohur dhe me shume i
pranuar.
Bismilahi sht ajeti i pare i El-Fatihas

Sahabet e fillonin leximin e Librit te Allahut me Bismil-lah:

1. Me emrin e Allahut, Mshiruesit, Meshireberesit.
Dijetaret pajtohen se Bismilah sht pjes e sures Neml (sureja 27).
Ata kane mospajtime se a ashte apo jo pjese e ndare nga do kaptine, a sht ajet apo
pjese e ndonj ajeti, prfshir do kaptine ku Bismilah paraqitet ne fillim te sures.
Ed-Darakutni transmeton nj hadith nga Ebu Hurejra qe mbshtet hadithin e Ibn
Kuzejmes. Po ashtu thuhet se edhe Aliu, Ibn Abasi dhe te tjert kane mendim te njjt.
Mendimi se Bismilahi sht pjese e do kaptine, me prjashtim te kaptins se nnt t
Kuranit (Et-Teube) sht mendim i sahabve, Ibn Abasit, Ibn Umerit, Ibn Zubejrit, Ebu
Hurejres dhe Aliut.
18
MBUROJA.net
T njjtin mendim kan pasur edhe tabiinet: Àta', Tawus, Saìd bin Xhubajr, Makhuli
dhe ez-Zuhriu. Kjo sht edhe pikpamja e Abdullah bin el-Mubarekut, Shafiut, Ahmed
bin Hanbelit, Ishak bin Rahwajhit dhe Ebu Ubejde El-Kasim bin Salamit.
Mendim t kundrt kan Maliku, Ebu Hanife. Pasuesit e tyre than se Bismilah nuk sht
ajet as n El-Fatiha dhe n asnj sure tjetr. Davudi thot se sht ajet i ndar n fillim t
do kaptine dhe nuk sht pjes prbrse e vet sures (kt mendim thuhet se e ka
pasur edhe Ahmed bin Hanbeli).
Bismilahi me z t lart n namaz

Sa i prket thnies s Bismilahut me z t lart gjat namazit, ata q nuk pajtojn se sht
pjes e El-Fatihas, thon se nuk duhet t thuhet me z. Dijetaret t cilt than se
Bismilahu sht pjes e do sure (prve sures Teube), patn mendime t ndryshme; disa
prej tyre, si Shafiu, than se Bismilahu duhet t lexohet me z.
Sipas Ibn Abdul Berrit dhe El-Bejheki, ky sht edhe mendimi i shumics s sahabeve,
Tabiineve dhe imamve te myslimaneve prej Selefit n gjeneratat e mvonshme. Ky
sht mendimi i Ebu Hurejres, Ibn Umerit, Ibn Abasit, Muavijes, Umerit dhe Aliut. Po
ashtu, katr kalift thuhet t ken mbajtur kt qndrim, edhe pse kto fjal mund t
kundrshtohen nga thniet e tyre.
Dijetaret prej Tabiineve t cilt e dhan kt Tefsir prfshijn Saìd bin Xhubejrin,
Ikremah, Ebu Kilabahun, ez-Zuhriun, Ali bin el-Hasanin, djalin e tij Muhamedin, Saìd
bin el-Musajibin, Àta'n, Tawusin, Muxhahidin, Salimin, Muhamed bin Ka`b el-Kurazin,
Ebu Bekr bin Muhammed bin Àmr bin Hazmin, Ebu Wa'ilin, Ibn Sirinin, Muhamed bin
el-Munkadirin, Àli bin Àbdullah bin Àbbasin, djalin e tij Muhamedin, Nafiùn - robin
e liruar t Ibn Ùmerit, Zaid bin Aslamin, Ùmer bin Àbdul-Azizin, El-Azrak bin Kajsin,
Habib bin Ebi Thabitin, Ebu Esh-Sha`tha'un, Makhulin dhe Àbdullah bin Ma`kil bin
Mukarriun.
Po ashtu Bejhekiu ksaj liste i shton edhe Àbdullah bin Safwanin, dhe Muhamed bin
Al-Hanefije. Ndersa Ibn Abdul Berri shton edhe Amr bin Dinarin.
Dshmia n t ciln bazohen kta dijetar sht se Bismilahu sht pjes e Fatihas dhe si e
tille duhet te lexohet si edhe pjesa tjetr e ksaj sure.
Transmetojne, En-Nesa'i n Sunenin e tij, Ibn Hibbani dhe Ibn Khuzejme n Sahihet e tyre
dhe Hakimi ne Mustadrekun e tij, se Ebu Hurejre njher u fal dhe lexoi Bismilahun me z
t lart. Pasi mbaruan faljen e namazit, Ebu Hurejre tha: "Midis jush, un kam falur
19
MBUROJA.net
namazin q sht me i prafrti me at t t Drguarit t Allahut. Darekutni, el-Khatibi
dhe Bejhekiu thon se ky sht hadith sahih.
N Sahihun e Buhariut transmetohet se Enes bin Maliku qe pyetur pr mnyrn e faljes
s t Drguarit dhe leximit te tij. Ai tha: Leximi i tij nuk ishte i ngutshm''. Pastaj u
tregoi atyre q e pyeten mnyrn e leximit duke zgjatur leximin e Bismilahi Rrahmani
Rrahim.
N Musnedin e Imam Ahmedit, Sunenin e Ebu Dawudit, Sahihet e Ibn Hibbanit dhe
Mustadrekun e Hakimit, transmetohet se Ummu Seleme ka thn: I Drguari i Allahut
gjat leximit t Kuranit e kishte zakon q t lexonte secilin ajet ve e ve,
- - -
Me emrin e Allahut, Mshiruesit, Mshirbrsit,
Gjith falnderimet dhe lavdrimet jan pr Alllahun, Zotin e gjithsis
Mshiruesit, Mshirbrsit
Sunduesit t Dits s Gjykimit.''
Darekutni thot se zinxhiri i ktij transmetimi sht sahih. Imam Ebu Àbdullah EshShafiu dhe Hakimi n Mustedrek, transmetojn se Muaviu printe n namaz n Medine
dhe se ai nuk e lexoi Bismilahin me z. Muhaxhirt q ishin te pranishm, e kritikuan at.
Kur ai priu n namazin tjetr, ai lexoi Bismilahun me z.
Hadithet e lart prmendura japin dshmi t mjaftueshme pr mendimin se Bismilahi
lexohet me z t lart. Ne nuk do te ndalemi shum n shpjegimin se cilat jan hadithe te
dobta, pasi qe kjo nuk sht pun e jona.
T tjer than se Bismilahi nuk duhet t lexohet m z t lart gjat namazit, dhe kjo sht
praktika e ndrtuar nga katr kalift si dhe e Abdullah bin Mughafalit dhe disa prej
tabiineve dhe brezave t mvonshm. sht edhe pikpamje e Mehdhebit te Ebu
Hanifes, Thawarit, dhe Ahmed bin Hambelit.
Imam Maliku thot se Bismilahi nuk lexohet as me z, as pa z. Ky grup thnien e tyre e
mbshtesin n pikpamjen e Imam Malikut, i cili transmeton hadithin nga Aishja
radiallahu anhu, e cili thot se i Drguari i Allahut e fillonte namazin me tekbir (Allahu
Ekber), dhe pastaj lexonte:
20
MBUROJA.net
Gjith falnderimit dhe lavdrimet jan pr Allahun, Zotin e Botve (Ibn Hatimi
1:12).
Po ashtu n t dy Sahihet transmetohet se Enes bin Maliku ka thn: Jam falur pas t
Drguarit t Allahut, Ebu Bekrit, Umerit, dhe Uthmanit, dhe ata e fillonin namazin me:

Gjith falnderimit dhe lavdrimet jan pr Allahun, Zotin e Botve
Muslimi shton, "Dhe ata nuk prmenden:

Me emrin e Allahut, Mshiruesit, Mshirbresit, as n fillim dhe as n fund t
leximit t Kuranit.
Njjt me kt transmetohet edhe n librat e Sunetit nga Abdullah bin Mughafal, Allahu
qoft i knaqur me t.
Kto jan mendimet q kan pasur imamt e shquar. Dhe thniet e tyre jan t njjta me
te cilat ata edhe pajtohen sa i prket leximit te Fatihas tek ai q falet me z apo n
heshtje, se namazi i tij sht i rregullt.
Vlera e El-Fatihas
Imam Ahmedi transmeton n Musnedin e tij se nj njeri q kalronte pas profetit ka
thn: Kafsha e Profetit mori n thua dhe un thash Shejtani i mallkuar. Profeti tha:
: : :
:
Mos thuaj Shejtani i mallkuar, sepse nse i thua kto fjal, Shejtani bhet arrogant dhe
thot Me forcn time e bra t rrzohej. Kur t thuash Bismilah, shejtani bhet i vogl sa
nj miz.
En-Nesai transmeton n librin e tij El Jewm wel Lejleh, e po ashtu edhe Ibn Marduwxheh
n Tefsirin e tij se Usman bin Umejri ka thn: Isha duke kalruar pas Profetit... dhe ai
prmendi hadithin e msiprm. Profeti n kt transmetim tha:
21
MBUROJA.net
Mos i thuaj kto fjal, sepse shejtani pastaj rritet i madh sa nj shtpi. M mir thuaj
Bismilah, sepse shejtani bhet i vogl sa nj miz
Ky sht bekimi i leximit t Besmeles.
Bismilahi rekomandohet para kryerjes s do vepre

T thnt e Besmeles sht e plqyeshme para fillimit te do vepre dhe pune. P. Sh.
Besmelja sht e plqyeshme para fillimit t hutbes (fjalimit).
Besmelja rekomandohet para hyrjes n vendin t cilin njeriu dshiron ta liroj nga
armiku dhe pr kt praktik ekziston nj hadith. Besmelja rekomandohet para marrjes
abdes dhe para pastrimit. Imam Ahmedi dhe shkruesit e Sunenit transmetojn nga Ebu
Hurejre, Said bin Zbejri dhe Ebu Seidi se i Drguari i Allahut ka thn:

Nuk ka bereqet-begati t vlefshme pr at q nuk ka prmendur emrin e Allahut n t.
Ky hadith sht hasen (i mire). Besmelja preferohet para ngrnies s ushqimit. Muslimi
transmeton n Sahihun e tij se i Drguari i Allahut i ka thn Umer ibnu Ebi Selemes
ndrsa ai ishte nn kujdesin e tij si fmij:

Thuaj Bismilah, ha me dorn tnde t djathte dhe ha nga ajo qe gjendet para teje (ha
para vetes)
Disa nga dijetaret thon se t thnt e Besmeles para ngrnies se ushqimit sht e
detyrueshme. Besmelja plqehet te thuhet edhe para marrdhnieve seksuale mes
bashkshortve (burr-grua). N t dy Sahihet transmetohet nga Ibn Abasi se i Drguari i
Allahut ka thn:
22
MBUROJA.net
Nse secili prej jush, para se t ket marrdhnie seksuale me gruan e tij, thot: Me
emrin e Allahut, o Zot, na e largo djallin nga ne dhe nga ajo me ka do t na furnizosh
(pasardhsit), nse sht e shkruar q ata t ken fmij, Shejtani nuk do t jet kurr n
gjendje ta lndoj at fmij.
Kuptimi i fjals Allah

Allah sht emri i Zotit, t Lartit, Madhshtorit. Emri Allah sht prej emrave m t
mdhenj t Allahut, sepse kur i referohemi cilsive t Allahut, e prmendim me kt
emr. P.sh Allahu thot:

-

Ai sht Allahu dhe nuk ka zot tjetr qe meriton te adhurohet pos Tij. Vetm Ai e di
te fshehtn dhe te dukshmen. Ai sht Mshiruesi, Mshirberesi! Ai sht All-llahu
dhe nuk ka ka zot tjetr qe meriton te adhurohet prve Tij, Sundues i prgjithshm, i
pastr (prej t metave q i mvishen), Shptimtar (q i shpton njerzit prej
ndshkimit t padrejt), Sigurues (q i siguroi njerzit me premtimin e vet dhe
pejgambert me mrekulli), Mbikqyrs (q mbikqyr dhe prcjell do send), i
Plotfuqishm, Mbizotrues, i madhrishm, i lartsuar sht All-llahu nga ka i
shoqrojn! Ai sht All-llahu, Krijuesi, Shpiksi, Formsuesi. T tij jan emrat m t
bukur. At (All-llahun) e madhron ka ka n qiej e n tok dhe Ai sht
ngadhnjyesi, i urti!
Allahu prmend disa nga emrat e Tij si veti t emrit t tij Allah. Allahu thot:

Dhe te gjithe emrat me te mire i takojne All-llahut, andaj At thirreni me ta (7:180)
dhe

Thuaj: Thrrisni: All-llah ose thrrisni Er Rrahman, me cilindo q ta thrrisni (me
kta dy emra), emrat e Tij jan m t bukurit. (17:110)
23
MBUROJA.net
Transmetohet n t dy Sahihet nga Ebu Hurejre se i Drguari i Allahut ka thn:

Allahu ka nntdhjetennt emra, njqind pa nj. Kushdo q i mson dhe i vepron n
pajtim me kuptimin e tyre, do t hyj n xhenet.
Kta emra jan prmendur n nj hadith t transmetuar nga Tirmidhiu dhe Ibn Maxhe,
dhe n mes tyre ka disa dallime.
Kuptimi i Err-Rrahman dhe Err-Rrahim

Err-Rrahman dhe Err-Rrahim jan dy emra te prejardhur nga emri Err-Rrahman, por
Rrahman ka m tepr kuptime q i prshtaten mshirs sesa Err-Rrahim. Ekziston nj
thnie nga Ibn Xheriri q tregon pajtueshmri pr kt kuptim. Kurtubiu thot: Prova
se kta emra jan te prejardhur (nga Err-Rrahman) sht n hadithin i transmetuar nga
Tirmidhiu dhe i cili thot sht sahih nga Abdurrahman bin Auf se i Drguari i Allahut
ka thn:
:

Allahu i Madhrishm ka thn: 'Un jam Err-Rrahman. Un kam krijuar Rrehem
(mitrn, d.mth lidhjet familjare) dhe kam nxjerr emrin e saj nga emri Im. Kushdo q i
prmbahet atij, Un do ti mbaj lidhjet me t, dhe kushdo qe nuk i prmbahet atij, Un
do ti shkpus lidhjet me t.
Pastaj ai tha: "Ku sht nj tekst q tregon prejardhjen. M pas tha: ''Arabet e mohonin
emrin Err-Rrahman pr shkak t padituris s tyre q kishin pr Allahun dhe Cilsit e
Tij.''
Kurtubi thot: "Sipas Ebu Ubejdes Err-Rrahman dhe Err-Rrahim kan t njjtin kuptim
ashtu si kan fjalt Nedmen dhe Nedim.
Ebu El Farisi thot: Err-Rrahman, emr ekskluziv i Allahut. Ky emr prmbledh do lloj
mshire q Allahu ka. Err-Rrahim sht ajo ka i forcon besimtart. Allahu thot:

Dhe Ai sht Rrahim (i Mshirshm ) ndaj besimtarve (33:43)
24
MBUROJA.net
Ibn Abasi pr Err-Rrahman dhe Err-Rrahim thot: Ata jan dy emra t but. Njri m i
but se tjetri (d.m.th njeri nnkupton mshir me tepr).'''
Vazhdon .......
Prktheu: Avni Xhemajli (Ebuensarij)
MBUROJA.net
Tefsiri i sures Fatiha

Pjesa e dyt
Transmeton Ibn Xheriri nga Es-Suri bin Jahja et-Temimi se Uthman bin Zufari, n lidhje
me emrat e Allahut Err-Rrahman dhe Err-Rrahim, ka thn:
"Ai sht Er-Rrahman me t gjitha krijesat e Tij dhe Err-Rrahim me besimtaret.''
Thnia e Allahut

Pastaj Ai u ngrit (Istiwa) mbi Fron (n mnyrn si i takon Madhshtis s Tij)
(Rrahman 25:59)
dhe

(E Ai sht) Mshiruesi q qndron mbi Arshin (n mnyrn si i takon Madhshtis
s Tij). (20:5)
Allahu e prmend Istewa-n - ngritjen mbi Fronin - s bashku me emrin Err-Rrahman,
pr t treguar se Mshira e Tij i prfshin t gjitha krijesat.
Gjithashtu Allahu thot:

Dhe Ai sht gjithmon Rrahim (i Mshirshm) me besimtart, duke prfshir
besimtart me emrin e Tij Er-Rrahim. Ata than: "Kjo dshmon pr faktin se Er-Rrahman
mbart nj kuadr m t gjer t kuptimeve q kan t bjn me mshirn e Allahut ndaj
krijesave t Tij n t dy jett. Kurse, Err-Rrahim sht vetm pr besimtart.'' Por, duhet
prmendur se ka nj lutje q lexohet:

Rrahmani dhe Rrahimi i ksaj dhe jets se ardhshme (pas vdekjes).
Emri i Allahut Err-Rrahman i takon ekskluzivisht vetm Atij. P.sh. Allahu thot:
MBUROJA.net
Thuaj: Thrrisni: All-llah ose thrrisni Er Rrahman, me cilindo q ta thrrisni
(me kta dy emra), emrat e Tij jan m t bukurit. (17:110)
dhe

E ti pra pyeti t Drguarit q i drguam para teje a caktuam zota pr t'u adhuruar n
vend t All-llahut? (43:45)
M tej, kur Musejleme gnjeshtari e quajti veten Rrahman i Jemams, All-llahu e bri at
t njohur me emrin `Gnjeshtar'. Pr kt arsye, sa her q prmendet Musejleme, ai
prshkruhet si `Gnjeshtar'. Ai u b shembull i gnjeshtrs n mesin e banorve t
qyteteve dhe fshatrave si dhe banorve t shkrettirs, beduinve.
Prandaj, All-llahu m par prmendi emrin e Tij - All-Allah - q sht vetm i Tij dhe e
prshkroi kt emr me Er-Rahman, i cili nuk i lejohet askujt tjetr pr prdorim, ashtu
si tha All-llahu,

Thuaj: Thrrisni: All-llah ose thrrisni Er Rrahman, me cilindo q ta thrrisni (me
kta dy emra), emrat e Tij jan m t bukurit. (17:110)
Vetm Musejlemja dhe ata q e pasuan rrugn e tij te gabuar e prshkruanin
Musejlemen me Err-Rrahman.
Sa i prket emrit t Allahut Err-Rrahim, Allahu i ka prshkruar te tjert me kt emr.
Pr shembull, Allahu thot:
Juve ju erdhi i drguar( Muhamedi) nga mesi juaj( t cilin ju e njihni mir), atij i vie
rnd pr vuajtjet tuaja, sepse sht lakmues i rrugs s drejt pr ju, sht i ndijshm
dhe i mshirshm pr besimtart. (9:128)
Allahu i ka prshkruar disa nga krijesat e Tij duke prdorur disa nga emrat e Tij te tjer,
Allahu thot:
MBUROJA.net
M t vrtet, Ne e krijuam njeriun prej nj uji t bashkdyzuar (Nutfah) pr ta
sprovuar at, andaj e bm t dgjoj (Sami) dhe t shoh (Basir) (76:2)
Si prfundim, ka edhe shume emra te tjer te Allahut te cilt prdoren prve emrit
Allah. Disa nga kta emra jan te veante dhe ekskluziv vetm pr Allahun, si Allah,
Rrahman, El-Khalik ( Krijues) , Er-Rrazik etj.
Allahu filloi Tesmijen ( d.m.th Me emrin e Allahut, Mshiruesit, Mshirbresit) me
emrin e Tij dhe e prshkroi veten si Err-Rrahman, q sht me i but dhe m i
prgjithshm sesa Rrahim. Emrat m t ndershm prmendn s pari, ashtu si ka br i
Madhrishmi ktu.)
Nj hadith i transmetuar nga Ummu Seleme thot se i Drguari i Allahut e lexonte
(Kuranin) shume qart dhe ngadal, shkronj pr shkronj.
- - -
Me emrin e All-llahut,Mshiruesit, Mshirbrsit! I gjith falenderimi dhe
lavdrimi i takon All-llahut, Zotit t botve! Mshiruesit, Mshirbrsit! Sunduesit
t Dits s Gjykimit (prgjegjsis-shprblimit)! (1: 1-4)
Dhe kjo sht mnyra se si nj grup i dijetarve e lexojn at. Te tjer e lidhin leximin e
Tesmijes me Elhamin.

I gjith falnderimi dhe lavdrimi i takon All-llahut, Zotit t Gjithsis
Kuptimi i El-Hamd
Ebu Xhafer bin Xheriri thot "Kuptimi i

El-Hamdu Lil-lah/i tre falnderimi dhe lavdrimi i takon Allahut, sht : T gjitha
falnderimet i takojn vetm Allahut dhe askujt apo asgjje q adhurohet n
vend t Tij, dhe askujt prej krijesave t Tij.
Kto falnderime jan pr mirsit e panumrta t Allahut, numrin e t cilave e
di vetm Ai. E tr bujaria dhe dhuratat e Allahut prfshijn krijimin e mjeteve
t cilat e ndihmojn krijesn ta adhurojn At: trupat fizik me t cilt ata jan n
gjendje ti kryejn urdhresat e Tij, begatit q Ai u jep atyre n kt jet, dhe jet
MBUROJA.net
t rehatshme q Ai u ka dhn atyre, pa ia imponuar ket ndokush apo dika.
All-llahu gjithashtu paralajmroi krijesat e Tij dhe i lajmroi ata n lidhje me
mjetet dhe metodat me t cilat ata mund t fitojn banimin e prjetshm n
vendbanimin e lumturis s prjetshme. T gjitha falnderimet dhe lavdrimet
jan pr All-Allahun pr kto mirsi, nga fillimi deri n fund.''
M tej, Ibn Xheriri komentoi n ajetin

Falnderimi i takon All-llahut se kjo do t thot, "Nj falnderim me t cilin
All-llahu e vlersoi veten, duke treguar pr robrit e Tij se edhe ata duhet ta
lavdrojn At, sikur All-llahu t kishte thn:" Thuaj: "T gjitha falnderimet
dhe lavdrimet jan vetm pr Allahun."
Ai tha se thnia

T gjitha lavdrimet dhe falnderimet i takojn vetm All-Allahut,
All-llahu vlerson prmendjen nga emrat e Tij m t bukur dhe atributet m t
nderuara. Kur robi lexon, `T gjitha falnderimet jan pr shkak t All-Allahut,"
ai do t jet duke e falnderuar At pr mirsi e begati.''
Dallimi n mes t lavdrimit dhe falnderimit

Hamd sht m e prgjithshme, ngase ajo sht nj deklarat lavdrimi pr
karakteristikat e dikujt, apo pr at q ai ka br. Falnderimet jepen pr at q sht
br, jo thjesht pr karakteristikat.
Thniet e Selefit pr El-Hamdin

Hafs ka prmendur se Umeri i tha Aliut: "Ne e dim ka do t thot La ilaha illallah,
Subhan All-llah dhe Allahu Ekber. Po ka do t thot El-Hamdu Lillah?'' Aliu i prgjigj: "Nj
deklarat q All-llahu e plqen pr veten e tij, sht i knaqur me t pr vete dhe Atij i
plqen q ajo t prsritet.''
Gjithashtu, Ibn Abasi tha," El-Hamdu Lillah sht deklarat e mirnjohjes. Kur robi thot
El-hamdu Lillah, All-llahu thot: "Robi Im m ka falnderuar Mua.'' Kt hadith e
transmeton Ibn Hatimi.
MBUROJA.net
Vlerat e El-Hamd
Imam Ahmed bin Hanbeli transmeton se El-Asuad bin Sari tha:" I thash Ò i Drguari i
All-Allahut! A t'i lexoj fjalt e lavdrimit pr Zotin tim, t Plotfuqishmin, q i kam
msuar?" Ai tha:
Vrtet se Zotit tnd i plqen falnderimi'

Kt hadith e ka mbledhur En-Nesa'i. Pr m tepr, Ebu Isa et-Tirmidhiu, En-Nasa'i dhe
Ibn Maxhe transmetojn se Musa bin Ibrahim bin Kethir ky nga Talhah bin Khirash, ky
nga Xhabir bin Abdullah se i Drguari i All-Allahut ka thn:

Dhikri m i mir (prkujtimi i Allahut) sht La ilahe ila Allah dhe lutja me e mir sht
Elhamdulilah
Tirmidhiu thot se ky hadith sht Hasen Garib. Ibn Maxhe transmeton nga Enes bin
Maliku se i Drguari i Allahut ka thn:

"Asnj rob s'sht bekuar nga All-llahu dhe thot "El-hamdulillah, prvese ajo q Ai i
jep sht m e mir se ajo q ai vet e ka krkuar
M tej n Sunenin e tij, Ibn Maxhe transmeton nga Ibn Umeri se i Drguari i Allahut
salallahu alejhi we selem ka thn:
. :
:
: :
: . :
.
"Nj rob i All-llahut nj her tha: "O Allah! Ty t takon Hamdi q sht i prshtatshm
pr hirin e Fytyrs Tnde dhe Madhshtin e Autoritetit Tnd t Lart". T dy engjjt
ishin t hutuar se si t shkruajn kto fjal. Ata u ngjitn tek Allahu dhe than: "O Zoti
yn! Nj rob sapo ka shqiptuar nj fjali dhe ne nuk jemi t sigurt se si t regjistrojm at."
Allahu tha, ndrkoh q Ai ka njohuri m shum n at q robi i tij ka thn: far ka
thn robi Im? O Allah! Ty t takon Hamdi q sht i prshtatshm pr hirin e Fytyrs
MBUROJA.net
Tnde dhe Madhshtin e Autoritetit Tnd t Lart. All-llahu u tha atyre: "Shkruajeni
ashtu si robi Im ka thn, derisa ai t takohet me Mua dhe pastaj un do t shprblej
at pr kt
El para Hamd prfshin t gjitha llojet e falnderimit dhe mirnjohjes

Shkronjat elif dhe lam para fjals Hamd shrbejn pr t prfshir t gjitha llojet e
falnderimeve dhe mirnjohjeve pr Allahun, t Madhrishmin.
N nj hadith thuhet:

O All-Allah! T gjitha falnderimet jan vetm pr Ty, Ti je pronari i gjithkaje, t gjitha
llojet e mirsis jan n Dorn Tnde dhe t gjitha shtjet t prkasin vetm Ty.
Kuptimi i Rabb, Zotit

Er-Rab sht pronari i cili ka autoritet t plot mbi pronn e tij. Er-Rab, n aspektin
gjuhsor do t thot pronar ose ai q ka autoritet pr t udhhequr. T gjitha kto
kuptime jan t sakta pr All-Allahun. Kur qndron vetm, fjala Rabb prdoret vetm
pr All-Allahun. Ndrsa pos Allahut, ajo mund t prdoret pr t thn Rabb ed-dar,
zotrues i ktij apo atij objekti. M tej, sht transmetuar se Er-Rab sht emri m i madh
i Allahut.
Kuptimi i el-Alemin
El-Alemin sht shumsi pr Alem, e cila prfshin do gj n ekzistenc pos All-Allahut.
Vet fjala Alem tregon shums dhe nuk ka form t njjsit. Alemin jan krijesa t
ndryshme q ekzistojn n qiej dhe n tok, mbi tok dhe n det. do gjenerat e krijimit
quhet Alem. El-Farra dhe Ebu Ubejd than:
"Alemi prfshin do gj q ka mendje, xhint, njerzit, engjjt dhe djajt, por jo
edhe kafsht.''
Po ashtu Zejd bin Aslami dhe Ebu Muhajsin than:
Alem prfshin do krijes q Allahu e ka krijuar me shpirt.''
M tej Katade pr ajetin
MBUROJA.net

Zotit t botve!
thot:
"do lloj krijimi sht nj Alem.''
Ez-Zexhexh gjithashtu tha:
"Alem prfshin do gj q Allahu ka krijuar n kt bot dhe n botn e
prtejme.
Kurtubiu komentoi:
"Ky sht kuptimi i sakt, se Alemi prfshin do gj n t dy bott.
Ngjashm m kt Allahu thot:

-
(Faraoni) tha: E cili sht ai zot i botve (q ju drgoi)? Ai ( Musai) tha: Zoti i
qiejve dhe i toks dhe ka ndrmjet tyre, nse bindeni! (26:23-24)
Pse krijimi quhet Alem?

Alem rrjedh nga Alameh, ngase sht nj shenj dshmuese pr ekzistencn e Krijuesit t
saj dhe pr Njsin e Tij.''

Mshiruesit, Mshirbrsit!
M tej Allahu thot:

Mshiruesit, Mshirbrsit!
Kta emra i kemi sqaruar kur kemi folur pr Besmelen. Kurtubiu tha:
MBUROJA.net
"Allahu e ka prshkruar veten me emrat Rrahman dhe Rrahim pas thnies Zoti i
botve', prandaj kjo thnie ktu prfshin nj paralajmrim e pastaj nj nxitje.
Ngjashm me kt Allahu thot:
-
Njoftoi robrit e Mi (o Muhamed) se vrtet Un jam Ai q fal shum dhe
mshirues i madh. Po (njoftoji) se edhe dnimi Im sht dnimi m i dhembshm
15:49-50
Allahu thot:

Me t vrtet se All-llahu sht ndshkues i shpejt, dhe sigurisht q Ai sht fals
e Mshirues. (6:165)
Prandaj emri Rab prfshin nj paralajmrim, ndrsa Rrahman dhe Rrahim u jep zemr
besimtareve dhe i nxit ata. M tej Muslimi n Sahihun e tij transmeton se i Drguari i
Allahut salallahu alejhi we selem ka thn:

Sikur ta dinin besimtart se far dnimi ka Allahu, asnj prej tyre nuk do t shpresonte
Xhenetin e Tij, dhe sikur jobesimtart ta dinin se far mshire ka Allahu, askush nuk do
ta humbiste shpresn nga fitimet e Tij

Sundues i Dits s Gjykimit
Dshmimi i Pavarsis n Ditn e Gjykimit

Allahu prmend sovranitetin e Tij n Ditn e Kiametit, por kjo nuk e mohon sovranitetin
e Tij mbi t gjitha gjrat e tjera. Allahu prmendi se Ai sht Zoti i ekzistencs, duke
prfshir edhe kt jet, edhe jetn n botn tjetr. Allahu prmend vetm Ditn e
Gjykimit ktu, sepse n at dit, prve Atij askush nuk do t jet n gjendje t
pretendoj pronsin e asgjje. At Dit, askush nuk do t lejohet t flas pa lejen e Tij.
MBUROJA.net

At dit Err-Rruh (Xibrili ose ndonj melek tjetr) dhe engjjt qndrojn t
rreshtuar, askush nuk flet pos atij q e lejon Mshiruesi dhe i cili e thot t vrtetn.
(78:38)

Para t Gjithmshirshmit do t ulen t gjith zrat e nuk do t dgjosh tjetr pos
zhurmn e leht t hapave t tyre. (20:108)

E kur t vij ajo dit, askush nuk do t flas, pos me lejen e Tij, e prej tyre (t
tubuarve) ka fatzi dhe fatbardh. (11:105)
Dahaku thot se Ibn Abasi ka komentuar kt ajet kshtu:
Allahu thot: 'At dit askush nuk posedon asgj q kishte ne botn e
mparshme/dynja'
Kuptimi i Jeumid-din
Ibn Abasi ka thn:
"Jeum id-din sht Dita e Gjykimit pr krijesat, q do t thot Ditn e Gjykimit. N
at dit, Allahu do ta marr n llogari krijesat pr veprat e tyre, t keqen me t
keqe, t mirn me t mir, me prjashtim t atyre q Ai i fal.''
Prve ksaj, disa sahab t tjer, dijetar nga tabiint dhe dijetar nga Selefi, than n
mnyr t ngjashme, ngase ky kuptim i ktij ajeti sht i dukshm dhe i qart.
Allahu sht El-Malik (Mbreti, Pronari)

Allahu sht poseduesi i Vrtet (Malik) i gjithkaje. Allahu thot:

Ai sht All-llahu dhe nuk ka zot tjetr q meriton te adhurohet me t drejt prve
Tij, Mbreti, i Shenjti, I patmeta (59:23)
10
MBUROJA.net
Gjithashtu n t dy Sahihet transmetohet nga Ebu Hurejre se i Drguari i Allahut ka
thn:

Emri m i prbuzur, m i prmuar tek Allahu sht kur njeriu e quan mbret i
mbretrve, ndrkoh q nuk ka pronar t tjer prve Allahut
Gjithashtu n t dy Sahihet transmetohet se i drguari i Allahut ka thn:
:

N ditn e kiametit Allahu do ta kap tokn dhe do ti palos qiejt me Dorn e Tij t
djatht dhe do t thot: "Un jam Mbreti! Ku jan mbretrit e toks. Ku jan mizort. Ku
jan kryelartt? "
Gjithashtu n Kuranin e madhrishm:

I kujt sht pushteti sot? (bhet pyetja). I All-llahut, i Atij q sht Nj dhe qe
meriton te adhurohet, i t Paprballueshmit (sht prgjigjja)! (40:16)
Allahu sht Pronari i Vrtet (Melik) (i do gjje dhe i do krijese).
Allahu thot:

Ai sht All-llahu dhe nuk ka zot tjetr q meriton t adhurohet me t drejt prve
Tij, Mbreti, i Shenjti, i Patmeta (59:23)
Po ashtu n t dy Sahihet transmetohet nga Ebu Hurejre se i Drguari i Allahut salallahu
alejhi we selem ka thn:

Emri m i prbuzur, m i prmuar tek Allahu sht kur njeriu e quan mbret i
mbretrve, ndrkoh q nuk ka pronar t tjer prve Allahut
Ndrsa t quajturit e dikujt tjetr mbret prve Allahut n kt jet, kjo bhet n mnyr
figurative. Pr shembull Allahu thot:
11
MBUROJA.net

M t vrtet All-llahu caktoi Talutin mbret tuajin. (2:247),

Mbrapa tyre ishte nj mbret (18:79) dhe

Kur mes jush bri pejgamber dhe ju bri mbretr (5:20)
Gjithashtu n t dy Sahihet transmetohet:

Si mbretrit, t mbshtetur n fronet e tyre
Kuptimi i Ed-Din
Dini do t thot njohja, shprblimi ose ndshkimi. Ngjashm Allahu thot:

At dit All-llahu ua plotson shprblimin e merituar (pr veprat e tyre) (24:25),
dhe

Vrtet do t shprblehemi apo dnohemi (sipas veprave tona)? (37:53).
N nj hadith thuhet:

Njeriu i menur sht ai q e llogarit veten dhe punon pr (jetn e tij) pas vdekjes.
Q do t thot se ai mban prgjegjsi dhe e llogarit vetveten. Po ashtu Umeri ka thn:
12
MBUROJA.net
Llogariteni vetveten para se t llogariteni, peshojeni vetveten para se t
peshoheni, dhe prgatituni pr tubimin m t madh para Atij njohuria e t Cilit
prfshin tr veprat tuaja

At dit ju do t silleni pr gjykim (para Zotit), duke mos mbetur fsheht asnj
sekret juaji. (69:18)

Vetm Ty t adhurojm dhe vetm prej Teje krkojm ndihm! (1:5)
Kuptimi gjuhsor dhe fetar i fjals Ibadet

N aspektin gjuhsor fjala ibadet do t thot i nnshtruar. Pr shembull, nj rrug sht
prshkruar si muabbadah e q do t thot: "e trasuar ". N terminologjin fetare, fjala
ibadah nnkupton dashuri t madhe, prulsi dhe frik.
"Ty ...'', do t thot ne t adhurojm vetm Ty dhe asknd tjetr, dhe mbshtetmi vetm
tek Ti dhe tek askush tjetr. Kjo sht forma m e prsosur e bindjes dhe e tr feja
nnkupton kto dy ide.
Disa nga Seleft than: "El-Fatiha sht sekreti i Kuranit, ndrsa kto fjal jan sekreti i
Fatihas".

Vetm Ty t adhurojm dhe vetm prej Teje krkojm ndihm!
Pjesa e par sht nj deklarat pastrimi nga Shirku (politeizmi), ndrsa e dyta mohon t
ket ndonj pushtet ose fuqi, duke shfaqur pranimin se t gjitha shtjet jan t
kontrolluara nga All-llahu i vetm. Ky kuptim sht prsritur n raste t ndryshme n
Kuran. Pr shembull Allahu thot:

Pra adhuroje At (O Muhamed), mbshtetu tek Ai, se Zoti yt nuk sht i
pavetdijshm pr at q veproni. (11:123),
13
MBUROJA.net
Thuaj: Ai sht Mshiruesi, Atij i kemi besuar dhe vetm tek Ai jemi mbshtetur,
(67:29),

(Ai sht) Zot i lindjes dhe i perndimit, nuk ka zot tjetr (q meriton t adhurohet
me t drejt) vetm Ai, pra vetm te Ai mbshtetu (73:9), dhe

Duhet t prmendim se n kt ajet, lloji i t folmes ndryshon nga veta e tret n t folme
t drejtprdrejt duke prdorur Kef n thnien Ijjake (Ty). Kjo pr shkak se pasi robi e
lavdroi dhe e falnderoi Allahun, ai qndron para Tij, duke iu drejtuar drejtprdrejt
Atij:

El-Fatiha tregon domosdoshmrin e falnderimit ndaj Allahut; ajo

sht e domosdoshme n do namaz
Fillimi i sures Fatiha prmban falnderimin e Allahut pr Vetveten e Tij me emrat dhe
atributet m t mira dhe i tregon robrve t Vet q edhe ata duhet ta falnderojn At n
t njjtn mnyr. Prandaj, namazi nuk sht i vlefshm prderisa lutsi nuk e lexon
Fatihan, nse sht n gjendje ta bj kt.
N t dy Sahihet transmetohet nga Ubade bin Samiti se i Drguari i Allahut salallahu
alejhi we selem ka thn:

Nuk ka namaz pr at q nuk e lexon Fatihan e Librit
Po ashtu n t Sahihun e Muslimit transmetohet nga Ebu Hurejre se i Drguari i Allahut
salallahu alejhi we sellem ka thn:
MBUROJA.net
:
:

: :
: :
: :

:

Allahu ka thn: E kam ndar namazin ndrmjet Meje dhe robit Tim n dy gjysma, dhe
ai (robi) do t fitoj at pr t ciln sht lutur. Kur robi thot:

Falnderimi i takon Allahut, Zotit t botve, Allahu thot: Robi im m lavdroi. Kur
robi thot:

Mshiruesit, Mshirbrsit, Allahu thot: Robi Im m lartsoi'. Kur robi thot:

Sunduesit t Dits s Gjykimit, Allahu thot: Robi Im m lavdroi (i sht bindur
Madhris sime). Nse robi thot:

Ty t adhurojm dhe prej Teje ndihm krkojm", Allahu thot: Kjo sht n mes Meje
dhe robit Tim dhe ai do ta fitoj at pr t ciln sht lutur. Nse robi thot:
14
15
MBUROJA.net
Udhzona n rrugn e drejt, n rrugn e atyre ndaj t cilve u ke dhuruar bekimin

Tnd, e jo n t atyre me t cilt je i hidhruar dhe q kan humbur, Allahu thot: Kjo
sht pr robin Tim, dhe robi Im do t ket at q ka krkuar.
Teuhidi El-Uluhije
Ed-Dahaku transmeton se Ibn Basi ka thn:

Vetm Ty t adhurojm do t thot, "Ti je Ai t cilin e njsojm, t Cilit i friksohemi
dhe tek i Cili shpresojm, vetm tek Ti, o Zoti yn, dhe tek askush tjetr.
Teuhidi Er-Rububije
Vetm Ty t adhurojm dhe vetm prej Teje krkojm ndihm! t t bindemi n t
gjitha shtjet tona.'' M tej, Katade tha se ajeti:

Vetm Ty t adhurojm dhe vetm prej Teje krkojm ndihm! prmban urdhrin e
Allahut pr ne pr t kryer adhurim t sinqert ndaj Tij dhe pr t krkuar ndihmn e Tij
n lidhje me t gjitha shtjet tona.
Allahu e prmendi

Vetm Ty t adhurojm
para

dhe vetm prej Teje krkojm ndihm!, sepse ktu qllimi sht adhurimi, ndrsa
ndihma e Allahut sht mjeti pr ta pambushur kt qllim. Natyrisht se secili fillimisht
16
MBUROJA.net
kujdeset pr gjerat m t rndsishme e pastaj pr ato q jan m pak t rndsishme, e
Allahu e di m s miri.
Allahu e quajti rob Profetin salallahu alejhi ue selam

Allahu e quajti t Drguarin e Tij abd (rob, shrbyes) kur Ai prmendi Shpalljen n
Librin e Tij dhe prfshirjen e Pejgamberit n thirrjen pr tek Allahu, dhe kur u prmend
Isra (udhtim gjat nats nga Meka n Jerusalem dhe pastaj n qiell), dhe kto jan
misionet m t nderuara te pejgamberit salallahu alejhi we selem.
Allahu thot:

Falnderimi i takon vetm All-llahut q ia shpalli robit t vet (Muhamedit) Librin
(Kuranin) (18:1),

Dhe se kur u ngrit robi i All-llahut (Muhamedi) duke e lutur At. (72:19) dhe

Pa t meta sht Lartmadhria e Atij q robin e Vet (Muhamedin) e mori pr nj
udhtim nate (17:1)
Nxitja e kryerjes s veprave t adhurimit gjat kohs s fatkeqsive

Allahu gjithashtu udhzoi profetit t Tij q t'u kthehej akteve t adhurimit gjat kohs
kur ai u ndje i hidhruar pr shkak t jobesimtarve q e kundrshtuan dhe e mohuan
at.
Allahu thot:
- -

Me te vrtet Ne e dim mire se ty te ngushtohet shpirti nga ajo qe ata thon. Po ti
madhroje me falnderime Zotin tnd e bhu prej atyre q luten (prulen duke u
falur). Dhe adhuroje Zotin tnd deri t vij ty e vrteta (vdekja). (15:97-99).
17
MBUROJA.net
Pse falnderimi sht prmendur n fillim?
Meq u prmend falnderimi i All-llahut, nga i Cili krkohet ndihm, ishte e
prshtatshme q pas falnderimit t pasoj krkesa pr nevojn e robit.
Kemi prmendur se Allahu thot:

Gjysmn pr Veten Time dhe gjysmn pr robin Tim, dhe robi Im do t ket at pr t
ciln sht lutur
Kjo sht metoda m e mir pr t krkuar ndihm, fillimisht duke e lavdruar at nga i
cili po krkohet ndihma dhe pastaj t krkojn ndihmn e Tij pr t ndihmuar vetveten
dhe vllezrit e tij musliman duke thn:

Na udhzo ne rruge te drejte
Kjo metod sht m se prshtatshme dhe efikase n arritjen e nj prgjigje pozitive pr
lutjet, dhe kjo sht arsyeja pse Allahu e ka rekomanduar kt si metodn m t mir.
T krkuarit ndihm mund t marr formn e bartjes s gjendjes s personit i cili sht
duke krkuar ndihm. Pr shembull, pejgamberi Musa ka thn:

O Zoti im, un kam nevoj pr fardo q t m japsh! (28:24)
Gjithashtu, mund t prmendim atributet e kujtdo q krkon ndihm, ashtu si tha
Junusi:

Nuk ka Zot q meriton t adhurohet prve Teje. Qofsh i lavdruar. Un jam nga ata
q i bn padrejt vetes! (21:87)
Pr m tepr, robi mund ta falnderoj At pa prmendur nevojn e tij. Udhzimi i
prmendur n kt kapitull (sure) nnkupton udhzimin n rrugn e drejt dhe
udhzimin drejt suksesit.
Allahu thot:
18
MBUROJA.net

Udhzona n rrugn e drejt! q do t thot udhzona, drejtona, na udhhiq dhe na
dhuro udhzim t drejt. Gjithashtu:

Dhe i sqaruam atij pr t dy rrugt. (90:10), do t thot: Ia shpjeguam atij (njeriut)
rrugn e drejt dhe at t gabuar, t mirn dhe t keqen. Po ashtu, Allahu thot:

Ai (All-llahu) e zgjodhi at (pr pejgamber) dhe e udhzoi n rrugn e drejt.
16:121 dhe

Dhe t shpjer ata n t rrugn e flakt t zjarrit (Xhehenemit) (37:23).

Vrtet q ti (O Muhamed) udhzon (njerzit) pr n rrugn e drejt. (42:52) dhe

Falnderojm Allahun q na udhzoi pr kt. (7:43), do t thot na udhzoi n rrug
t drejt dhe na prshtati pr kt fund/Xhenetin.
Kuptimi i Siratal-Mustekim/Rruga e drejt

Sa pr kuptimin e fjals Siratal mustekim, imam Ebu Xhafer Tabari ka thn:
"Umeti sht pajtuar se Siratal mustekim, sipas gjuhs s arabeve, sht rruga e
drejt, pa deg. Pr shembull, Xherir bin Atijeh el Khatafi n nj poem ka thn:
'Udhheqs i besimtarve sht n nj rrug q do t mbetet n rregull, edhe pse
rrugt e tjera jan krrusur.'
Tabari thekson:
19
MBUROJA.net
Pr kt fakt ka shum prova.
Pastaj vazhdon:
"Arabt e prdorin termin Sirat pr tiu referuar do veprimi, pa marr parasysh
a sht i drejt apo i gabuar. S kndejmi, arabt do ta prshkruanin njeriun e
ndershm si t drejt, ndrsa t ligun si t shtrembr. Rruga e drejt e prmendur
n Kuran i referohet fes Islame.
Transmeton imam Ahmedi nga en-Nawas bin Sam'an n Musnedin e tij se i Drguari i
Allahut ka thn:

:

: : :

Allahu ka vn nj shembull: nj Sirat (rrug t drejt) e cila sht e rrethuar me mure
n t dy ant, me disa dyer t hapura, t mbuluara me perde. N dern e Siratit sht nj
thirrs i cili paralajmron: 'O njerz! Qndroni n rrug dhe mos iu shmangni asaj.
Ndrsa nj thirrs mbi rrug gjithashtu paralajmron do person q dshiron ta hap
seciln nga kto dyer: Mjer ti! Mos e hap, se nse e hap, do t kalosh npr t. Rruga e
drejt sht Islami, dy muret jan kufijt e Allahut, ndrsa dyert tregojn at q Allahu e
ka ndaluar. Thirrsi n portn e Siratit sht Libri i Allahut, ndrsa thirrsi mbi Sirat
sht paralajmrimi i Allahut n zemrn e do muslimani.
Besimtart krkojn dhe pajtohen me udhzimin

Nse dikush pyet: "Prse besimtari krkon udhzim nga Allahu gjat do lutje (falje t
namazit), kur ai tashm ve sht i udhzuar? A ende nuk sht udhzuar ai si duhet?''
Prgjigja pr kto pyetje sht se, n qoft se nuk do t kishte fakte se besimtari duhet t
vazhdoj t krkoj udhzim dit e nat, Allahu nuk do ta kishte drejtuar at q ti lutej
Atij pr t marr udhzime nga Ai. Besimtari ka nevoj pr Allahun e Madhruar n do
or t jets s tij pr t ndihmuar at t qndroj i palkundur n rrugn e udhzimit dhe
pr ta br at edhe m t vendosur dhe m kmbnguls. Robi nuk ka pushtet pr t
prfituar ose dmtuar veten, pos me lejen e All-llahut. Prandaj, Allahu urdhroi q
robrit e Tij ta lusin At vazhdimisht At, n mnyr q Ai tu ofroj ndihmn e Tij me
vendosmri e sukses. N t vrtet, person i lumtur sht ai t cilin Allahu udhzon pr
20
MBUROJA.net
t krkuar prej Tij. Kjo vlen sidomos n rastin kur personit urgjentisht i duhet ndihma e
Allahu ditn apo natn. Allahu thot:

O ju q u sht keni besuar , besoni ne Allahun, te Drguarin e Tij (Muhamedin),
Librin (Kuranin) qe iu zbrit atij dhe shpalljeve t cilat qen zbritur me par (Tevrat,
Inxhil, Zebur)
Prandaj, n kt ajet Allahu urdhron besimtart q t besojn, dhe ky urdhr nuk sht
i teprt pasi ky urdhr ka t bj me qndrueshmrin dhe vazhdimsin e kryerjes s
veprimeve q ndihmojn besimtarin t mbetet n rrugn e drejt t besimit.
Prandaj, Allahu i urdhroi robrit tij t besojn, dhe ky urdhr nuk sht i teprt, meq
ajo q krkohet sht qndrueshmria dhe vazhdimsia n brjen e veprave q i
ndihmojn personit t mbetet ne shtegun e besimit. Po ashtu, Allahu urdhroi robrit e
Tij besimtar q t luten:

Zoti yn, mos na i lako zemrat tona pasi na udhzove, na dhuro mshirn Tnde
sepse m t vrtet Ti je Dhurues i madh (3:8)
Prandaj

Na udhzo n rrugn e drejt do t thot na bj t qndrueshm n rrugn e drejt
dhe mos lr t devijojm nga ajo.

N rrugn e atyre q u ke dhuruar bekimin Tnd dhe jo n rrugn e atyre me t cilt
je i zmruar dhe qe kan humbur rrugn e drejt
Kemi prmendur hadithin ku robi thot:

Na udhzo n rrug t drejt, Allahu thot: "Kjo sht pr robin Tim, dhe robi Im do
t kt at pr ka sht lutur
21
MBUROJA.net
Thnia e Allahut

N rrugn e atyre q u ke dhuruar bekimin Tnd prcakton rrugn. Ata t cilve
Allahu u ka dhuruar bekimin e Tij, jan ata t cilt Ai i prmend n surn En-Nisa:

-
E kush do q i bindet All-llahut dhe t Drguarit, t tillt do t jen s bashku me ata
q All-llahu shprbleu: (me) pejgambert, besnikt e dalluar, dshmort dhe me t
mirt. Sa shok t mir jan ata! Ky shprblim i madh sht prej All-llahut. Mjafton
q All-llahu di m s miri. (4:69-70)
Thnia e Allahut:

jo n t atyre q kundr veti trhoqn hidhrimin, e as n t atyre q e humbn
veten! do t thot t na udhzoj n rrugn e drejt, rrugn e atyre mbi t cilt sht
derdhur Mirsia Jote, e q sht populli i udhzuar, sinqeriteti dhe bindja ndaj All-llahut
dhe t Drguarve t Tij. Ata jan njerz q u prmbahet urdhrave t All-llahut dhe
largohen nga kryerja e asaj q Ai ka ndaluar. Por, na ndihmo ti shmangemi rrugs s
atyre t cilve Allahu sht i zemruar me ta, qllimet e t cilve jan t korruptuara, t
cilt e njohin t vrtetn, por megjithat devijojn nga kjo e vrtet. Gjithashtu, na
ndihmo ti shmangemi rrugs s atyre q ishin udhhequr n humbje, t cilt e humben
diturin e vrtet dhe, si rezultat, po bredhin ne drejtime t kqija, t paaft pr t gjetur
rrugn e duhur. Allahu prmend se t dy rrugt t cilat Ai i prshkroi ktu, t dyja jan
t gabuara, prandaj ato Ai i prsrit me an t mohimit `jo'. Kto dy rrug jan rrugt e
t krishterve dhe t ifutve, nj fakt q besimtari duhet t ket kujdes, n mnyr q ai
tu shmanget atyre. Rruga e besimtarve sht njohja e s vrtets dhe respektimi i saj.
N krahasim me kt, hebrenjt braktisen zbatimin e fes, ndrsa t krishtert e humbn
njohurin e vrtet pr fen. Kjo sht arsyeja pse zemrimi ka zbritur mbi hebrenjt,
ndrsa prshkrimi si ata q e humben veten" sht m e prshtatshme pr t krishtert.
Ata q e din, por nuk e zbatojn t vrtetn, e meritojn zemrimin, ndryshe nga ata q
jan injorant/t paditur. T krishtert duan t krkojn njohurin e vrtet, por jan t
paaft pr t gjetur at, sepse ata nuk e krkojn at nga burimet e saj t duhura.
Kjo sht arsyeja pse ata kan humbur rrugn e drejt. Duhet t prmendim se edhe t
krishtert, edhe ifutt kan humbur rrugn e drejt, porse hidhrimi ka t bj m
shum me ifutt.
22
MBUROJA.net

Ata (ifutt) t cilt e trhoqn ndaj vets hidhrimin dhe mallkimin e Allahut
Cilsia t ciln m shum e meritojn t krishtert sht humbja e rrugs se drejt, ashtu
si thot Allahu pr ta:

... t cilt shkaktuan humbjen e shume t tjerve dhe vet humbn rrugn e drejt
(5:77)
Pr kt shtje ekzistojn shume hadithe dhe transmetime nga Selefi. Imam Ahmedi
transmeton se Adi bin Hatimi ka thn:
Kalorsit e t Drguarit t All-llahut e zun rob halln time dhe disa njerz t
tjer. Kur ata u solln para t Drguarit t Allahut, ata u detyruan t qndronin
n rresht para tij. Halla ime tha, Ò i Drguari i Allahut! Mbshtetsi sht larg,
pasardhsit kan ndalur se ardhuri dhe un jam nj grua e vjetr, e paaft pr t
shrbyer. Ma dhuro nj lehtsim, All-llahu t dhnt nga dhuntit e Tij!"
Ai tha: Kush sht prkrahs yt? Ajo tha: "Adi bin Hatim." Ai tha: Ai i cili iku
nga Allahu dhe i Drguari i Tij? Ajo tha: Kshtu, pejgamberi m liroi." Kur
pejgamberi u kthye, ishte nj njeri bashk me t, mendoj se ai ishte Aliu, i cili i
tha asaj: "Krkoji atij nj mjet t transportit." Ajo e pyeti pejgamberin dhe ai
urdhroi q asaj t'i jepet nj kafsh. Adi pastaj tha:"M von, ajo erdhi tek un
dhe m tha: Ai (Muhammedi) m bri nj nder q babai yt (i cili ishte nj njeri i
bujar) kurr nuk do t kishte br. Kshtu q un shkova tek pejgamberi dhe
pash se disa gra dhe fmij ishin mbledhur rreth tij aq afr, saq e kuptova se ai
nuk ishte nj mbret si Kisra (mbreti i Persis) apo Cezari.
Ai tha: O Adi! far t bri t iksh e q t mos e shqiptosh dshmin? A ka Zot
me t denj pr adhurim prve All-llahut? far t bri t largohesh, n mnyr
q t mos thuash Allahu Ekber (All-llahu sht m i madhi)? A ka ndonj gj m
t madhe se All-llahu". Un shpalla Islamin tim dhe pash fytyrn tij t
rrezatonte nga knaqsia. Ai pastaj tha:

Ata t cilt kan trhequr hidhrimin e Allahut, jan ifutt; ata q kan humbur
rrugn, jan t krishtert''
Ky hadith transmetohet edhe nga Trimidhiu dhe thot se hadithi sht hasen garbi.
23
MBUROJA.net
Kur Zejd Bin Amr bin Nufejli shkoi me disa shok para Islamit- ne Sham duke krkuar
fen e vrtet, ifutt i than: Nuk do ta pranosh fen ton pa marr pjesn tnde nga
Zemrimi i Allahut (do ta pranosh fen ton, por do t marrsh pjesn tnde nga
zemrimi i Allahut)". Ai ( Zejdi) tha: Un nuk iki nga asgj tjetr pos nga zemrimi i
Allahut. Te krishtert i than atij (Zejdit): "Nse bhesh prej nesh, do te mbartsh mbi
vete paknaqsin e Allahut. Ai tha: Un s'mund ta duroj kt. Kshtu, ai mbeti n
natyrn e tij te pastr dhe u shmang adhurimit te idhujve dhe idhujve si dhe besimeve t
politeistve. Ai nuk hyri as n fen ifute e as n at t krishtere. Shokt e tij u bn t
krishter, sepse e pan se ajo sht me e pastr sesa e ifutve. Waraka bin Nafwal ishte
njri ndr ata njerz, derisa Allahu e udhzoi at nprmjet t Drguarit t Tij, dhe
Waraka e besoi shpalljen q iu zbrit te Drguarit, Allahu qoft i knaqur me t.
Prmbledhje e El-Fatihas
Kaptina e ndershme El-Fatiha prmban shtat ajete, prfshir falnderimin e Allahut,
lavdrimin dhe lartsimin e Tij, duke prmendur emrat e Tij me t bukur dhe Cilsit e
Tij m t larta. Prmend po ashtu jetn pas vdekjes, Ditn e Ringjalljes, dhe i udhzon
robrit t'i drejtohen Atij, t'i luten Atij dhe t deklarojn se e tr forca dhe fuqia vijn
vetm prej Tij. Gjithashtu thrret pr sinqeritet n adhurimin e Allahut t vetm, duke e
njsuar At n adhurim, duke besuar n prsosmrin e Tij, se Ai sht i pa rival dhe i
panevojshm pr ortak dhe se asgj me T nuk sht i barabart.
El-Fatiha i udhzon besimtart t'i lutn Allahut q t'i udhzoj n rrugn e drejt, e q
sht feja e vrtet, dhe t'i ndihmoj ata ta ruajn kt rrug n kt jet dhe ta kalojn
urn e Siratit (mbi t ciln do t kalojn t gjith) n Ditn e Gjykimit. At dit,
besimtart do t drejtohen n kopshtet e rehatis dhe do t jen n shoqri t profetve,
dshmorve dhe t sinqertve. Po ashtu kjo sure nxit n kryerjen e veprave t mira,
kshtu q besimtart t jen n shoqri me bamirsit n Ditn e Ringjalljes. Kjo sure
trheq vrejtjen e pasimit t rrugs s shtrembr, n mnyr q njeriu t mos prfundoj
n Ditn e Ringjalljes me ata q shkojn pas epsheve t veta, duke prfshir edha ata q
kan merituar hidhrimin e Allahut dhe t atyre q kan humbur rrugn.
T gjitha falnderimet dhe lavdrimet jan vetm pr Allahun.
MBUROJA.net
Tefsiri i sures Adijat

(Kapitulli - 100)
Shpallur n Mek
Me emrin e All-llahut, Mshiruesit, Mshirbrsit
-
- - -
- - - -
- -
Pasha vrapuesit e shpejt (kuajt) q hingllojn! E q me thundrat e tyre nxjerrin
xixllima zjarri nga gurt, dhe t cilt vrsulen hert n agim. E me t (vrsulje)
ather ojn pluhur. Dhe ashtu hidhen n mesin e grumbullit (t armikut). Vrtet,
njeriu sht prbuzs ndaj Zotit t vet. Edhe ai sht dshmues i asaj (prbuzjeje).
Dhe ai sht q shum e do pasurin. A nuk e di ai se kur t nxirret ka sht n
varreza? Dhe t tubohet (t dal n shesh) ajo q ishte n gjoksa. E at dit, pa
dyshim Zoti i tyre sht i njohur hollsisht pr punn e tyre! (100: 1-11)
Betimi n kuajt e lufts, mosfisnikria e njeriut dhe prkushtimi i tij

pr t arritur pasuri
Allahu betohet n kuajt kur ata nguten n luft n rrugn e Tij (d.m.th Xhihadi), dhe
kshtu ata vrapojn dhe gulojn, e q sht zri i kuajve kur ata vrapojn.

E q me thundrat e tyre nxjerrin xixllima zjarri nga gurt, dmth goditja e
thundrave t tyre n shkmbinj, q shkakton daljen e shkndijave t zjarrit prej tyre.

Dhe t cilt vrsulen hert n agim do t thot se msymja-sulmi bhet n kohn e
hershme t mngjesit.
Kjo sht e ngjashme me veprimin e t Drguarit t Allahut (salalallahu alejhi we selem),
i cili sulmonte n mngjes. Ai priste pr t par nse do t dgjonte ezanin (thirrjen pr
namaz) nga ai popull. Nse e dgjonte, ather ai largohej, ndrsa nse nuk e dgjonte
thirrjen pr namaz, ai do t sulmonte.
M tej Allahu thot:
MBUROJA.net

E me t (vrsulje) ather ojn pluhur. do t thot pluhur nga kuajt n vendin e
betejs.

Dhe ashtu hidhen n mesin e grumbullit (t armikut). do t thot, ather jan t
gjith s bashku n mes t atij vendi.
Thnia e Allahut:

Dhe t cilt vrsulen hert n agim Ibn Abasi, Muxhahidi dhe Katade, t gjith kta
than:
"Kjo ka pr qllim invadimin e kuajve n mngjes n rrug t Allahut.
Dhe thnia e Tij:

E me at (vrsulje) ather ojn pluhur Ky sht vendi ku bhet sulmi. Pluhuri
bhet nga kjo. Dhe thnia e Tij:

Dhe ashtu hidhen n mesin e grumbullit (t armikut). Transmeton El-Awfi nga Ibn
Abasi, Ata, Ikrimeh, Katade dhe Ed-Dahaku se t gjith kta kan thne:
"Kjo do t thot n mesin e armikut jobesimtar.''
Ndrsa thnia e Allahut:

Vrtet, njeriu sht prbuzs (kenud) ndaj Zotit t vet". Kjo sht tema lidhur me t
ciln bhet betimi, dhe kjo do t thot se ai (njeriu) sht prbuzs ndaj t mirave t Zotit
t Tij dhe i refuzon ato.
MBUROJA.net
Ibn Abasi, Muxhahidi, Ibrahim en-Nakhai, Ebu el-Xhewza, Ebu el-Alijeh, Ebu ed-Duha,
Seid bin Xhubejri, Muhamed bin Kajsi, ed-Dahaku, el-Hasani, Katade, er-Rabi bin Enes
dhe Ibn Zejdi thon se:
"El-Kenud do t thot mosmirnjohs.''
El-Hasani ka thn:
El-Kenud sht ai q numron fatkeqsit (q i ndodhin atij) dhe harron mirat e
Allahut.
Thnia e Allahut:

Edhe Ai sht dshmues i asaj (prbuzjeje). Katade dhe Sufjan eth-Thewri than:
"Dhe m t vrtet se Allahu sht dshmitar pr kt.
sht e mundshme q ktu premri ai ti referohet njeriut. Kjo sht thn nga
Muhamed bin Ka`b El-Kurazi. Prandaj kuptimi do t ishte q vet njeriu dshmon se
sht prbuzs-mosmirnjohs.
Kjo sht e qart nga gjendja e tij, do t thot kjo sht e dukshme nga deklaratat dhe
veprat e tij. Kjo sht e ngjashme me thnien e Allahut:

Nuk sht e drejt e idhujtarve t kujdesen pr xhamit e All-llahut, duke qen se
vet dshmojn pr veten e tyre se jan mohues. (9:17) Allahu thot:

Dhe ai sht q shum e do pasurin, ka kuptimin se njeriu n dashurin e tij pr t
mirn, e cila sht pasuria, e tepron. Pr kt shtje ka dy mendime. Njri mendim
sht se njeriu e tepron n dashurin e tij pr pasuri, ndrsa mendimi tjetr sht se ai
sht lakmitar dhe koprrac pr shkak t dashuris pr pasuri. Sidoqoft, mendojm se t
dy kto mendime jan t sakta.
Krcnimi pr jetn e ardhshme
MBUROJA.net
Pastaj Allahu inkurajon shmangien nga gjrat e ksaj bote dhe prpjekjen pr botn
tjetr, dhe Ai e informon se si do t jet gjendja pas gjendjes s tanishme dhe me far
tmerresh do t prballet njeriu:
Ai (Allahu) thot:

A nuk e di ai se kur t nxirret ka sht n varreza?" do t thot, t vdekurit q
gjenden brenda varrezave do t nxirren jasht.

Dhe t tubohet (t dal n shesh) ajo q ishte n gjoksa! Ibn Abasi dhe t tjert kan
thn:
Kjo do t thot se ajo q ishte n shpirtrat e tyre, do t ekspozohet dhe t bhet e
dukshme.

E at dit, pa dyshim, Zoti i tyre sht i njohur hollsisht pr punn e tyre!
(100: 1-11) do t thot: Ai i di t gjitha ato q ata kan br, dhe Ai do ti kompensoj ata
me shprblimin m meritor. Ai nuk bn as padrejtsin m t vogl.
Ky sht fundi i tefsirit t sures Adijat.
MBUROJA.net
Tefsiri i sures el Kariah

(Kaptina - 101)
Shpallur n Mek
Me emrin e All-llahut, Mshiruesit, Mshirbrsit
Krisma e Kijametit (Kariah). ka sht krisma? Dhe t msoi ty se sht

krisma? Ajo sht nj dit kur njerzit bhen si insekte t shprndara. Dhe
kodrat bhen si leshi i shprishur. E sa i prket atij q i rndohet peshoja e
veprave t tij, ai sht n nj jet t kndshme. Ndrsa, atij q ka peshojn e
leht t veprave t tij, nn e tij do t jet Hawije. E ka t msoi se sht ajo
(Hawije)? Esht zjarri me nxehtsi shum t lart. (101:1-11)
El-Kariàh sht nj prej emrave t Dits s Gjykimit, ashtu si jan edhe emrat e tjer, si
el-Hak, et-Tamah, es-Sakhah, el-Gashije dhe emrat tjer.
Pastaj, Allahu shtron shtjen e friks duke thn:
Dhe t msoi ty se sht krisma?

Pastaj, Ai e shpjegon kt duke thn:
Ajo sht nj dit kur njerzit bhen si insekte t shprndara, do t thot n

shprndarjen e tyre, n ndarjen e tyre, n ardhjen dhe n shkuarjet. E tr kjo si pasoj e
t qenurit t hutuar n at se far sht duke u ndodhur atyre. Ata do t jen t
shprndar porsi insektet e shprndara. Kjo sht e ngjashme me thnien e Allahut:
Dalin prej varreve, si karkaleca t shprndar. (54:7)

Allahu ka thn:
MBUROJA.net
Dhe kodrat bhen si leshi i shprishur, do t thot ato do t bhen porsi leshi i
shprishur, q ka filluar t shtirret dhe t shqyhet. Muxhahidi, Ìkrime, Saìd bin
Xhubejri, El-Hasani, Katade, Àta' El-Khurasani, Ed-Dahaku dhe Es-Suddi t
gjith kan thn:
Porsi leshi (Ihn).
Porsi leshi (Ihn) i shprishur.

Pastaj, Allahu na informon pr rezultatet e fituara nga ata t cilt kan br vepra,
nderin dhe turpin q ata do t prjetojn si pasoj e veprave t tyre. Ai thot:
E sa i prket atij q i rndohet peshoja e veprave t tij, do t thot veprat e tij

t mira jan m t shumta sesa veprat e tij t kqija.
Ai do t jetoj nj jet t kndshme, q ka kuptimin se ai do t jet n

Xhennet.
Ndrsa, atij q ka peshojn e leht t veprave t tij, d.m.th veprat e tij t liga
jan m t shumta sesa veprat e tij t mira. M tej, Allahu thot:
Nn e tij do t jet Hawije.

Thuhet se kjo ka kuptimin se ai do t bie dhe do t prmbyset s pari me kok n zjarrin
e Xhehenemit. Dhe shprehja Nn e tij sht prdorur pr tiu referuar trurit t tij
(sepse sht nna e koks s tij). Nj thnie e ngjashme sht transmetuar nga Ibn Abasi,
Ikrimeh, Ebu Salihu dhe Katade. Katade ka thn:
Ai do t bjer me kok n zjarrin e Xhehenemit.
Ebu Salih ka thn ngjashm:
MBUROJA.net
Ata do t bien n Zjarr me kokat e tyre.
Gjithashtu, sht thn q kjo do thot se nna e tij t cils do ti kthehet dhe ku do t
prfundoj n botn e ardhshme do t jet el-Hawije, q sht njeri ndr emrat e
Xhehenemit. Ibn Xheriri thot:
El-Hawije quhet nn e tij vetm sepse ai nuk do t kt vendbanim tjetr ve
ksaj.
Ibn Zejdi ka thn:
El-Hawije sht Zjarri dhe do t jet nn e tij dhe vendbanimi i tij n t cilin ai
do t rikthehet dhe do t vendoset.
Pastaj ai lexoi ajetin:
Vendbanimi i tyre do t jet xhehennemi (3:151)

Ibn Hatimi transmeton nga Katade t ket thn:
"sht Zjarri, dhe ai sht vendbanimi i tyre.
Kshtu, Allahu, duke e shpjeguar kuptimin e shprehjes Hawije, thot:
Dhe t msoi ty se sht ajo?

Thnia e Allahut:
Nj zjarr Hamije, q do t thot nj zjarr i ndezur n nxehtsin ekstreme.

sht nj zjarr q shoqrohet me zjarr dhe flak t fort.
Transmetohet nga Ebu Hurejre se i Drguari i Allahut ka thn:
MBUROJA.net
Zjarri i Fmijve t Ademit, t cilin ju t gjith e ndizni, sht nj nga
shtatdhjet pjest e zjarrit t Xhehenemit. Ata (Sahabt) than:O i Drguari i
Allahut! A nuk mjafton ky? Ai u prgjigj:
sht m i madh se ky pr gjashtdhjetennt her. Ky hadith transmetohet

nga Buhariu dhe Muslimi.
N nj renditje tjetr, ai ka thn:
sht m i madh se ky pr gjashtdhjetennt her dhe secili prej tyre sht

porsi nxehtsia e tij.
Transmetohet nj hadith t cilin Imam Ahmedi e transmeton nga Ebu Hurejre se i
Drguari i Allahut ka thn:
M t vrtet, personi i cili do t marr dnimin m t leht nga njerzit e Xhehenemit,

do t jet njeriu i cili do ti ket dy sandale t cilat do t bjn q truri i tij t vloj.
Transmetohet n t dy Sahihet se i Drguari i Allahut ka thn:
Xhehenemi iu ankua Zotit t Tij dhe i tha:"O Zoti Im! Disa pjes t mijat po i
prpijn disa pjes tjera t mijat. Kshtu, Allahu e lejoi at t marr frym dy
her: njra frymmarrje sht gjat dimrit ndrsa tjetra gjat vers. T ftohtit m
t madh q ju e prjetoni gjat dimrit sht nga t ftohtit e tij dhe vapn m t
madhe q e prjetoni gjat vers sht nga t nxehtit tij
N t dy Sahihet transmetohet se ai ka thn:
Kur vapa t bhet e madhe, kryeni faljen kur t ftohet, sepse, m t vrtet, vapa
e madhe sht nga afshi i Xhehenemit.
MBUROJA.net
Ky sht fundi i tefsirit t surs el-Kariah. I tr falnderimi dhe lavdrimi i takon
vetm Allahut.
Prktheu: Avni Xhemajli
MBUROJA.net
Tefsiri i sures Tekethur

(Kapitulli - 102)
Shpallur n Mek
Me emrin e All-llahut, Mshiruesit, Mshirbrsit!
Juve u preokupoi prpjekja pr shumimin (e pasuris, t fmijve, t

pozits)! Derisa t mos i vizitoni varrezat (t bheni banues t tyre/t vdisni).
Jo, nuk sht ashtu! Gjithsesi kt do ta kuptoni m von! Prsri jo, jeni
gabim! M von do ta kuptoni! Jo, pse, sikur ta dinit me nj dije t sigurt (nuk
do t bnit ashtu). Ju patjetr do ta shihni xhehennemin. Madje at do ta
shihni t bindur plotsisht. Pastaj n at dit do t pyeteni pr t mirat (e
Dunjas). ( 102:1-8)
Pasojat e dashuris ndaj ksaj bote dhe shkujdesja ndaj bots s

ardhshme
Allah thot se t gjith jan t preokupuar me dashurin ndaj ksaj bote, me knaqsit e
saja dhe me zbukurimet e saj, dhe kjo gj i huton (ua largon mendjen nga) nga krkimi i
bots s ardhshme dhe dashurin ndaj saj. Kjo vonon, gjersa vdekja t mos ju arrij dhe ju
ti vizitoni varrezat (t varroseni) duke u br banor t tyre. N Sahihul Buhari, n
kaptinn Rrfime q e zbusin Zemrn, transmetohet nga Enes Ibn Maliku, i cili rrfen
nga Ubej bin Kabi t ket thn se:
Ne mendonim se kjo ishte pjes e Kuranit, derisa nuk zbriti ajeti q thot:

pozits)! Ai i referohej hadithit t t Drguarit n t cilin thuhet:
Po t kishte biri i Ademit nj lugin me ar (florinj), ai do t donte edhe nj t

till...
MBUROJA.net
Transmeton Imam Ahmedi nga Abdullah bin esh-Shikhir se ai ka thn:
"Arrita tek i Drguari i Allahut teksa ai po thoshte:

pozits)! Biri Ademit thot: Pasuria ime! Pasuria ime!'' Por, a prfitoni ndonj
gj prej asaj pasurie, prve q hani dhe e shpenzoni at, apo me t ciln visheni
dhe i hidhni tutje, apo at q e jepni pr bamirsi dhe e shpenzoni.
Kt hadith e shnojn edhe Tirmidhiu, edhe Nesaiu. Muslimi transmeton n Sahihun e
tij nga Ebu Hurejre se i Drguari i Allahut ka thn:
Robi thot:"Pasuria ime! Pasuria ime!'' Mirpo, nga pasuria e tij ai prfiton
vetm tri gjra: at q e ha dhe e mbaron, at q e vesh, derisa ti shqyhet, ose at
q e jep sadaka. do gj tjetr prve ksaj do t zhduket dhe do ta ln at pr
njerzit. Muslimi sht i vetm n transmetimin e ktij hadithi.
Transmeton Buhariu nga Enes ibn Maliku se i Drguari i Allahut ka thn:
Kur t vdes njeriu, at e prcjellin tri gjra. Dy kthehen ndrsa nj mbetet me

t. Gjrat q e prcjellin jan familja, pasuria dhe veprat e tij. Familja dhe pasuria
e tij kthehen mbrapa ndrsa me t mbeten vetm veprat e tij. Ky hadith
transmetohet nga Muslimi, Trimidhiu dhe Nesai.
Imam Ahmedi transmeton nga Enesi se i Drguari i Allahut, salallahu alejhi we selem,
ka thn:
Biri i Ademit plaket dhe vjetrohet, por dy gjra ende mbesin me t : shpresa dhe
lakmia. Q t dy (Buhariu dhe Muslimi) e shnojn kt hadith n t dy Sahihet.
MBUROJA.net
Krcnimi pr pamjen e zjarrit dhe pyetjet rreth mirsive
gabim! M von do ta kuptoni!
Hasan El Basriu ka thn:
Ky sht krcnim mbi krcnime.
Dahaku ka thn:
Jo, nuk sht ashtu! Gjithsesi kt do ta kuptoni m von!, do t thot: O ju

jobesimtar!
Prsri jo, jeni gabim! M von do ta kuptoni!, do t thot: O ju besimtar!
Jo, pse, sikur ta dinit me nj dije t sigurt (nuk do t bnit ashtu). do t thot,
sikur ta dinit me dije t sigurt, ju nuk do t argtoheshit nga rivaliteti pr pasuri
dhe t largoheni nga krkimi i bots s ardhshme, derisa t mos jeni banor t
varrezave.
M tej, Allah thot:
Ju patjetr do ta shihni xhehennemin. Madje at do ta shihni t bindur

plotsisht.
Ky sht shpjegimi i krcnimit t mhershm i cili gjendet n thnien e Allahut:
MBUROJA.net
gabim! M von do ta kuptoni!
Kshtu Allahu i krcnon ata me kt gjendje, t ciln banort e Xhehenemit do ta
shohin. sht zjarr t cilit, po ti fryhet nj her, do melaike q sht pran Allahut dhe
do profet i drguar tek njerzit do t binte n gjunj nga frika, nga frik-respekti dhe
nga shenjat e llahtaris s tij. Kjo bazohet nga ajo q sht transmetuar n hadithet q
kan t bjn me kt. M tej, Allahu thot:
Pastaj n at Dit do t pyeteni pr t mirat (e Dunjas). do t thot at Dit do

t pyetni n lidhje me mirnjohjen tuaj ndaj mirsive t Allahut me t cilat Ai ju
bekoi, si jan shndeti, siguria, mbshtetja dhe gjra t tjera. Do t pyetni nse i
keni kthyer mirsit e Tij duke qen falnderues dhe duke e adhuruar At.
Transmeton Ibn Xheriri nga Husejn bin Ali es-Sudai, ky nga Walid bin elKasim, ky nga
Jezid bin Kajsan, i cili transmeton nga Ebu Hurejre t ket thn:
Teksa Ebu Bekri dhe Umeri po rrinin ulur , erdhi i Drguari i Allahut dhe u tha:
ju ka nxjerr nga shtpia n kt or? Ata u prgjigjen:Pasha At q t ka

drguar ty me t vrtetn, asgj sna ka nxjerr nga shtpit tona prpos uris.
Profeti u tha:
Pasha At, n Dor t t Cilit sht shpirti im, edhe un kam dal pr t njjtin
shkak si keni dal edhe ju. Kshtu ata ecn deri tek shtpia e njrit prej
Ensareve, gruaja e t cilit i mirpriti ata. I Drguari e pyeti:
Ku sht filani? Ajo u prgjigj: Ka shkuar pr t na sjell uj. Ndrkoh ai

erdhi duke e bartur ujin dhe u tha:Lavdruar dhe falnderuar qoft Allahu! Sot
askush nuk sht me i nderuar se un pr miqt (ngase po m viziton i Drguari i
Allahut). Pastaj e vari kovn pran nj hurme, u ngjit n t dhe u kthye me nj
deg hurmash. Profeti i tha:
MBUROJA.net
Pse nuk i more ca prej tyre? Burri u prgjigj:Desha q ju vet t zgjidhnit.
Pastaj mori thikn pr t therur nj dele e i Drguari i tha:
Kujdes, mos ther dele q jep qumsht. Ai e theri at dele pr ta dhe ata
hngrn nga mishi i saj. Pastaj i Drguari i Allahut tha:
Ju do t pyetni pr kt n Ditn e Ringjalljes. Uria u shtyu t dilnit nga shtpit

tuaja dhe nuk po ktheheni n to vese t ngopur nga ky ushqim. Kjo sht nga
mirsit. Kt hadith e shnon edhe Muslimi.
N Sahihul Buhari dhe n Sunenet e Tirmidhiut, Nesaiut dhe Ibn Maxhes vrtetohet nga
Ibn Abasi se i Drguari i Allahut ka thn:
Dy mirsi trajtohen padrejtsisht nga njerzit: Shndeti dhe koha e lir.

Kjo do t thot se njerzit jan t mangt n mirnjohje pr kto dy mirsi. Ata i
prmbushin detyrimet ndaj tyre. Prandaj kushdo q nuk i prmbahet t drejts
q sht e detyrueshme pr t, ather ai sht i padrejt.
Imam Ahmedi transmeton nga Ebu Hurejre se i Drguari i Allahut ka thn:
Allahu i Madhrishm n Ditn e Gjykimit do ti thot njeriut: O bir i Ademit!

Un t dhash mirsi t shumta. T dhash deve dhe kuaj me t cilat ti kalrove.
T dhash grua q t martohesh me t dhe t bra zvends Timin n tok (q t
udhheqsh dhe t sundosh). Pra, ku sht falnderimi pr tr kt?! Ahmedi
sht i vetm n transmetimin e ktij hadithi.
Ky sht fundi i tefsirit te sures Tekethur. Gjith lavdrimet dhe falnderimet i takojn
vetm Allahut.
Prktheu: Avni Xhemajli (Ebu Ensarij)
MBUROJA.net
Shpjegimi Sures el-Asr Koha

Imam Ibn Kethir
N Emr t Allahut, Prdllestarit, Mshiruesit

1. Pasha kohn,
2. Vrtet, njeriu sht n humbje,
3. Prve atyre t cilt besojn dhe bjn vepra t mira, dhe kshillojn njri-tjetrin n
t Vrtetn dhe kshillojn njri-tjetrin n durim.
"Pasha kohn", do t thot kohrat gjat t cilave ndodhin veprat t mira dhe t kqija
e bijve t Ademit, alejhis selam. Maliku ka thn se kjo i referohet kohs s namazit t
ikindis, por shpjegimi i par sht m i qlluar. Allahu betohet me t (kohn) se
njerzimi sht n humbje, q do t thot fatkeqsi dhe shkatrrim.
"Prve atyre t cilt besojn dhe bjn vepra t mira". Allahu ktu bn prjashtim t
atyre prej njerzimit t cilt besojn sinqerisht me gjith zemrat e tyre dhe bjn vepra t
mira me duart e tyre.
"Dhe kshillojn njri-tjetrin n t Vrtetn", do t thot kur t prballemi me fatkeqsi
apo katastrof, gjrat q jan shkruar pr ne dhe persekutimi i atyre q krkojn t
dmtojn ndonj q urdhron n t mirn dhe ndalon nga e keqja. sht transmetuar se
Musejleme (ai ishte nj gnjeshtar i madh i cili jetoi n kohn e t Drguarit t Allahut,
sallallahu alejhi ue selam, dhe rrejshm pohoi t jet vlla-pejgamber) qe vizituar nga
Amr Ibn el-As pasi q i Drguari i Allahut, sallallahu alejhi ue selam, filloi misionin e tij,
por para se Amr ta pranonte Islamin, dhe Musejleme i tha atij: far thot shoku yt
(Pejgamberi, salallahu alejhi ue selam) pr kohn e tashme:? Amr u prgjigj: I sht
shpallur nj sure e cila sht e qart, madje e mrekullueshme. Dhe far sht ajo?
pyeti Musejleme. Ajo sht: "Pasha kohn, njeriu sht n humbje, prve atyre t cilt
besojn dhe bjn vepra t mira, dhe kshillojn njri-tjetrin n t Vrtetn dhe
kshillojn njri-tjetrin n durim". Musejleme mendoi nj ast pr kt dhe pastaj tha:
Edhe mua m sht shpallur dika e ngjashme me kt. ka mund t jet ajo? pyeti
Amr. Ai u prgjigj, Oh uebr (Hiraks, nj shtaz e prshkruar nga Ibn Kethiri t jet
ngjashme me macen, q ka vesh t gjat dhe gjoks t gjer dhe q pjesn tjetr e ka
shum t shmtuar.)! Oh uebr! Ti mezi je dy vesh dhe nj gjoks, ndrsa pjesa tjetr e jote
ssht tjetr vese nj vrim. Pastaj ai pyeti: ka mendon pr kt, O Amr? Amr u
prgjigj, Pasha Allahun! Me siguri se ti je i vetdijshm n at se un e di se ti gnjen!
Musejleme me komponimin e ktyre vargjeve absurde kishte pr qllim q t prodhonte
dika q ishte mu antiteza e qartsis dhe koncizitetit t Kuranit, dhe si rezultat nuk e
bindi madje as nj pagan idhujtar t asaj kohe.
MBUROJA.net
Sipas et-Taberanit, sa her q dy Shoqrues t Pejgamberit, sallallahu alejhi ue selam,
takoheshin, ata nuk ndaheshin, derisa njri prej tyre tia recitonte tjetrit Suren El-Asr
dhe pastaj ti jepte selam atij. Esh-Shafii ka thn: Sikur njerzit t mendonin pr kt
sure, kjo do tu mjaftonte atyre. Ky sht fundi i komentimit t sures el- Asr, i tr
lavdrimi i qoft Allahut dhe prej Tij rrjedh tr Mshira.
MBUROJA.net
Tefsiri i sures Humeze

(Kaptina 104)
Shpallur n Mek
Mjer pr kdo q humeze lumeze, i cili ka grumbulluar mall dhe (ve) e

numron at (e nuk jep pr hir t Allahut). Ai mendon se malli i tij do ta bj
at t mbetet gjithmon (n dynja)! Jo, kurrsesi! Prkundrazi, ai do t hidhet
n el Hutame. Dhe far t bn ty t kuptosh se ka sht el Hutame. (sht)
Zjarri i Allahut, i ndezur fort, i cili deprton deri n zemr. Vrtet q ai do t'i
mbyll e do t bhet nj me ta, n kolona t zgjatura.
El-Humeze i referohet prgojimit me t folme, kurse el-Lumeze i referohet prgojimit me
vepra. Kjo do t thot se njeriu gjen gabime te t tjert dhe i nnmon ata. Nj shpjegim
pr kt shtje sht dhn n diskutimin e ajetit:
"Shpifaraku/lemmez, q prhap thashetheme" (68:11)

Ibn Abasi ka thn:
"Humezeh Lumezeh do t thot ai i cili i fyen dhe i turpron t tjert.
Muxhahidi ka thn:
"El-Humezeh sht me dor dhe me sy, ndrsa Lumezeh sht me gjuh.
M tej Allahu thot:
I cili ka grumbulluar mall dhe (ve) numron at, do t thot se ai e

grumbullon at duke e vn tek t tjerat dhe duke numruar at. Thnia e
Allahut:
MBUROJA.net
Dhe grumbullojn (pasurin) dhe e fshehin at (70:18)

Kjo sht thn nga es-Sudi dhe Ibn Xheriri. Muhamed bin Ka`b ka thn pr thnien e
Allahut:
... i cili ka grumbulluar mall dhe (ve) e numron at (e nuk jep pr hir t
Allahut)".
"Pasuria e tij ia z tr kohn gjat dits, duke shkuar andej e kndej. Pastaj, kur
vjen nata, ai fle porsi kufom e kalbur.
M pas, Allahu thot:
Ai mendon se malli i tij do ta bj at t mbetet gjithmon (n dynja)!", do t

thot se ai mendon se pasuria e tij do ta bj at t qndroj prjetsisht n kt
bot.
Jo, kurrsesi! do t thot nuk sht ashtu si ai mendon e as ashtu si ai e

llogarit. M tej, Allahu thot:
Prkundrazi, ai do t hidhet n el Hutame, do t thot se, personi i cili ka

grumbulluar pasuri dhe e numron at (se si ta shumoj m shum, pa dhn pr
hir t Allahut), do t hidhet n Hutame, q sht njri ndr emrat prshkrues t
Xhehenemit. Kjo, pr shkak se ai e drmon kdo q gjendet n t. Kshtu, Allahu
thot:
Dhe far t bn ty t kuptosh se ka sht el Hutame. (sht) Zjarri i Allahut,

i ndezur fort, i cili deprton deri n zemr.
Thabit el-Bunani ka thn:
MBUROJA.net
"Do t'i djeg ata gjer n zemra ndrsa ata jan ende gjall. Pastaj tha:M t
vrtet, dnimi do t'i arrij ata. Pastaj filloi t qante.
Muhamed bin Ka`b ka thn:
"Ai (Zjarri) do t glltis do pjes t trupit t tij, derisa t arrij zemrn, dhe do
t vij n nivelin e fytit e pastaj do t'i kthehet trupit t tij".
Vrtet q ai do t'i mbyll e do t bhet nj me ta, do t thot do t'i mbshtjell

ashtu si e kemi prmendur n tefsirin e sures Beled (shih 90:20).
M tej, Allahu thot:
N kolona/shtylla t zgjatura
Atijeh el-Àufi ka thn:
"Kolona hekuri.''
Es-Sudi ka thn:
"T bra prej zjarri.''
Aufi transmeton nga Ibn Abasi:
"Ai do t'i bj ata t hyn n kolona t zgjatura, q do t thot se do t ket kolona
mbi ta dhe n qafat e tyre ata do t ken zinxhir, dhe dyert e (Xhehenemit) do
t'u mbyllen".
Ky sht fundi i tefsirit t sures Humeze. I tr Lavdrimi dhe Falnderimi i takon
vetm Allahut.
MBUROJA.net
Tefsiri i sures el-Fil

(Kaptina 105)
sht shpallur n Meke
A nuk e sheh (Muhamed) si bri Zoti yt me njerzit e elefantit? A nuk bri Ai

q komploti i tyre t dshtoj? Dhe Ai drgoi kundr tyre zogj tuf-tuf. Duke
i qlluar ata me gur Sixhil (balt e pjekur, e gurzuar). Kshtu i bri ata si
koan t ngrn (nga bagtia q e ka ngren bereqetin e ka ln kashtn t
br lmsh). (105:1-5)
Ky sht nj nder nderet t cilat Allahu ua dhuroi Kurejshve. Ai i shptoi ata nga
Populli i Elefantit, i cili u prpoq ta shembte Qaben dhe t zhdukte gjurmt e ekzistimit
t saj. Allahu i shkatrroi, i mundi ata dhe ua shkatrroi planet. Prpjekjet e tyre i bri t
padobishme dhe i ktheu mbrapsht t shpartalluar. Ata ishin t krishter dhe feja e tyre
ishte m e afrt me fen e vrtet (Islamin) sesa idhujtaria e Kurejshve. Megjithat, kjo
ishte nj mjet i dhnies s shenjs dhe prgatitjes pr ardhjen e t Drguarit t Allahut.
N t vrtet, sipas mendimit t shumics, ai u lind n t njjtin vit. Kshtu, gjuha e fatit
thoshte:Nuk do t'ju ndihmojm, o Kurejsh, pr shkak t ndonj pozite t ciln mund ta
keni mbi etiopasit, por po ju ndihmojm vetm q t mbrojm Shtpin e Vjetr (Qaben)
t ciln Ne do ta nderojm, do ta lartsojm dhe do ta respektojm duke drguar
profetin analfabet, Muhamedin, t fundmin e t gjith profetve.
Nj prmbledhje e historis s popullit t elefantit

sht prmendur n tregimin e Popullit t Hendekut se Dhu Nuasi, mbreti i fundit i
Himjarve, nj politeist, ishte ai q urdhroi vrasjen e popullit t hendekut (nga edhe e
kan marr emrin, sepse u vran n hendek). Ata ishin t krishter dhe numri i tyre ishte
prafrsisht njzetmij veta. Askush prej tyre nuk shptoi dhe nuk arriri t ikte m
prjashtim t nj burri t quajtur Daws Dhu Thaleban. Ai iku n Sham, ku krkoi
mbrojtje nga Cezari, perandori i Shamit, i cili, po ashtu, ishte i krishter. Cezari i shkroi
Negjashiut, mbretit t Etiopis (Abisinis), i cili ishte m afr shtpis s Thalebanit.
Negjashiu drgoi dy guvernator me t: Arjat dhe Ebrehe bin Sabah Ebu Jaksumin,
bashk me nj ushtri t madhe. Ushtria hyri n Jemen dhe filloi t krkonte pr mbretin
e Himjarit n do shtpi dhe duke i plakitur ato. Dhu Nuwas vdiq si pasoj e fundosjes
n det. Kshtu, Etiopasit ishin t lire t sundonin Jemenin me Arjatin dhe Ebrehen si
ligjvns t tyre. Megjithat, ata t dy vazhdimisht kishin mospajtime pr shum shtje,
MBUROJA.net
sulmonin njri-tjetrin, luftonin kundr njeri-tjetrit, derisa njeri i tha tjetrit:Nuk ka
nevoj q dy ushtrit t luftojn. N vend t tyre, le t luftojm ne n dyluftim dhe, ai q
e vret tjetrin, do t jet sundimtar i Jemenit. Tjetri e pranoi sfidn dhe ata doln n
dyluftim.
Pas do burri ishte nj kanal me uj (pr t mos len asnjrin t ikte). Arjati pati
prparsi dhe e goditi Ebrehen me shpat, duke ia ar hundn dhe gojn dhe duke ia
prer fytyrn. Por, roja i Ebrehes, Atawadi e sulmoi Arjatin dhe e vrau at. Kshtu
Ebreha u kthye i plagosur n Jemen, ku u mjekua nga plagt e marra dhe u shrua. Si
rrjedhim i ksaj ngjarje, Ebreha u b komandant i ushtris etiopase n Jemen.
Negjashiu, mbreti i Abisinis, i shkroi Ebrehes, duke e fajsuar pr at far kishte
ndodhur n mes tij dhe Arjatit dhe e krcnoi at duke thn se do t shkoj n tokn e
Jemenit dhe do tia pres balluket e tij. Prandaj, Ebreha drgoi nj emisar tek Negjashiu
me dhurata dhe objekte t muara, q ta zbuste dhe ta lajkatonte at, si dhe nj thes n t
cilin kishte vendosur dheun e toks s Jemenit dhe nj pjes t flokve t tij t prera nga
balluket. N letrn e tij drguar mbretit, ai thoshte:Le t ec mbreti mbi ket dhe kshtu
le ta prmbush betimin, dhe kto jan balluket e flokve t mija, t cilat un po t'i drgoj
ty. Kur Negjashiu e mori kt letr, u knaq me Ebrehen dhe i dha atij miratimin e vet.
Pastaj, Ebreha i shkroi Negjashiut duke i thn se do t ndrtonte nj kish n Jemen t
till far nuk ishte ndrtuar kurr m pare. Ai filloi t ndrtonte n kish t madhe n
Sana, t lart dhe t bukur, duke e zbukuruar n t gjitha ant. Pr shkak t lartsis s
saj shum t madhe, arabt at e quajtn El-Kul-lejs dhe sepse, nse ndokush ngrinte
kokn pr ta par, kapela e tij i binte n tok, kur ai e ngrinte kokn lart. Pasi e prfundoi
katedralen, Ebreha El-Eshrami vendosi q t'i detyronte arabt t kryenin haxhin n at
vend ashtu si ata e kryenin haxhin n Shtpin e Shenjt n Mek.
Ai e shpalli kt lajm n mbretrin e tij (Jemen), por fiset arabe t Adnanve dhe
Kahtant e refuzuan. Kurejshet u trbuan aq shum, saq njeri prej tyre udhtoi pr n
katedrale dhe hyri brenda gjat nats ku pastaj kreu nevojn dhe iku. Kur rojet e saj e
pan se far kishte ngjar, i treguan mbretit t tyre Ebrehes duke then:Njri nga
Kurejsht e ka br kt pun nga zemrimi pr Shtpin e tyre n vend t s cils ke
caktuar kt kish. M t dgjuar kt, Ebreha u betua se do t marshonte n Shtpin e
Meks (Qabe) dhe do ta shkatrronte do gur t saj. Mukatil bin Sulejmani prmend se
nj grup t rinjsh nga fisi i Kurejshve hyn n kish n nj dit me er t fort dhe
ndezn nj zjarr. Kshtu, kisha u prfshi e tra nga zjarri dhe u shemb. Si pasoj e ksaj
ngjarje, Ebreha u prgatit dhe u nis me nj ushtri t madhe dhe mjaft t fuqishme, n
mnyr q askush t mos ishte n gjendje ta pengonte nga misioni i tij. Ai mori nj
elefant t fuqishm, i cili kishte trup t madh, t atill far kurr m pare nuk kishte
par askush. Elefanti quhej Mahmud dhe i qe drguar Ebrehes nga Negjashiu, mbreti i
Abisinis, pikrisht pr kt ekspedit. Thuhet se ai kishte edhe tet elefant t tjer. Po
ashtu, thuhet se numri i tyre ishte dymbdhjet, duke shtuar edhe elefantin e madh,
MBUROJA.net
Mahmudin, e Allahu e di m s miri. Qllimi i tyre ishte prdorimi i elefantve pr ta
shkatrruar Qaben. Ata planifikuan ta bnin kt duke lidhur zinxhir n shtyllat e
Qabes dhe duke vendosur zinxhirt n qafat e elefantve. Pastaj do ta trhiqnin elefantin
dhe kshtu t shembnin muret e Qabes t gjith prnjhersh.
Kur arabet dgjuan pr ekspeditn e Ebrehes, ata e konsideruan kt nj shtje mjaft t
rend. Ata e ndienin pr detyr mbrojtjen e Shtpis s Shenjt dhe ta zmbrapsin kdo
q provonte t bnte dika kundr saj. I pari i Jemenit dhe udhheqsi m i madh i tyre
vendosi q t prballej me Ebrehen. Ai quhej Dhu Nafr. Ai e ftoi popullin e vet dhe kdo
q do ti prgjigjej nga arabet q t shkonin n luft kundr Ebrehes dhe ta mbronin
Shtpin e Shenjt. Ai i ftoi njerzit ta ndalonin Ebrehen q t mos i prishte muret e
Qabes. Ata iu prgjigjn dhe hyn n luft, mirpo Ebreha i mundi. Ky ishte vullneti i
Allahut dhe qllimi i Tij pr ta nderuar dhe respektuar Qaben.
Ushtria vazhdoi, derisa erdhi n token e Khathamve, ku u ballafaqua me Nufajl bin
Habib El-Kathamijin dhe popullin e tij, si dhe me fiset e Shahranit dhe Nahisit. Ata e
luftuan Ebrehan, por ai i mposhti ata dhe e zuri rob Nufajl bin Habibin. Fillimisht ai
deshi ta vriste, por e fali dhe e mori si udhrrfyes q tia tregonte rrugn pr n ElHixhaz. Kur iu afruan zons s Taifit, populli i Taifit i doli Ebrehes prpara. Ata donin
q ta knaqnin dhe ta zbusnin at, sepse kishin frik pr vendin e tyre t adhurimit, t
cilin e quanin Lat. Ebreha ishte i sjellshm me ta, ndrsa ata i dhan atij si udhrrfyes
nj burr t quajtur Ebu Righal. Kur arritn n vendin e njohur si Mugamas, i cili
ndodhet pran Meks, ata u vendosn aty. Ebrehea drgoi trupat e tij n ekspedit
bastisjeje, q t zinin devet e Mekasve dhe kafsht e tjera t mdha, gj q ata edhe e
bn duke zn edhe rreth dyqind deve t cilat i takonin Abdul Mutalibit. Udhheqsi i
ktij grup ishte nj burr i quajtur Aswad bin Mafsud. Sipas asaj q prmend Ibn
Ishaku, disa nga arabt e prdornin emrin e tij q t ta satirizonin (pr shkak t rolit q
ai pati n ket ngjarje). Ebreha drgoi nj emisar t quajtur Hanatah El-Himjari t hynte
n Mek dhe e urdhroi q ta sillte me vete udhheqsin e Kurejsheve. Ai e urdhroi q
ta njoftonte at se mbreti nuk do t'i luftonte njerzit prderisa ata nuk do ta pengonin at
n shkatrrimi e Qabes. Hanatah hyri n qytet dhe u drejtua tek Abdul Mutalib bin
Hashimi, t cilit ia prcolli mesazhin e Ebrehes. Abdul Mutalibi u Prgjigj:Pasha
Allahun! Ne nuk kemi dshir q ta luftojm at dhe as q jemi n gjendje ta bjm kt.
Kjo sht Shtpia e Allahut dhe Shtpia e Halilit t Tij, Ibrahimit, dhe nse Ai dshiron ta
parandaloj (Ebrehen) nga (shkatrrimi i saj), kjo sht Shtpia e Tij dhe Vendi i Tij i
Shenjt (q ta mbroj). Dhe nse Ai lejon q ai ti afrohet, Pasha Allahun, ne nuk kemi
kurrfar metode q ta mbrojm prej tij (Ebrehes). Kshtu, Hantani i tha:Eja me mua
(tek Ebreha). Abdul Mutalibi vajti me t. Kur Ebreha e pa, i bri prshtypje, sepse
Abdul Mutalibi ishte njeri i madh dhe i pashm. Ebreha zbriti nga karrigia e tij dhe u ul
me t n nj qilim. Pastaj, i tha prkthyesit q ta pyeste:Pr far ke nevoj? Abdul
Mutalibi iu prgjigj prkthyesit:Dua q mbreti t m kthej 200 devet t cilat i ka
marr. Me an t prkthyesit, Ebreha tha:Fillimisht, kur t pash, m bre prshtypje,
por tani pasi m fole, veohem nga ti. Ti m pyet pr dyqind devet e tua dhe shtjen e
MBUROJA.net
shtpis e cila sht themeli i fes suaj dhe baballarve tu, t ciln kam ardhur ta
shkatrroj, ti po e l anash.
Abdul-Mutalibi i tha:M t vrtet, un jam pronari i deveve. Sa pr Shtpin, ajo e ka
Pronarin e saj, i cili do ta mbroj. Ebreha tha:Askush nuk mund t m ndaloj (q ta
shkatrroj at). Abdul-Mutalibi u prgjigj:Ather, vepro.
Thuhet se nj numr i udhheqsve t fiseve arabe e shoqruan Abdul Mutalibin dhe i
ofruan Ebrehes nj t treten e pasuris s fisit t Tihamahut, nse ai do t trhiqej nga
Shtpia, por ai refuzoi dhe Abdul Mutalibit ia ktheu devet. Abdul-Mutalibi u kthye tek
njerzit e tij dhe i urdhroi q ta linin Mekn dhe t krkonin strehim n maje t malit, t
friksuar nga teprimi q mund t kryhej nga ushtria kundr tyre. Pastaj, ai e prqafoi
dern e metalt t Qabes dhe, me nj numr t Kurejsheve, ai i bri thirrje Allahut q t'i
nxirrte fitimtar kundr Ebrehes dhe ushtris s tij. Abdul-Mutalibi, duke e mbajtur
dorn e tij n dorezn e ders s Qabs, tha:"Tani nuk ka asgj m t rndsishme pr
secilin sesa mbrojtja e bagtis dhe prons tij. Prandaj, O Zoti Im! Mbroje pronn Tnde.
Kur t vij mngjesi, inati dhe shkathtsia e tyre nuk do t jen fitimtar mbi shkathtsin
Tnde.'' Sipas Ibn Ishakut, Abdul Mutalibi e lshoi dorezn e metalt t Qabs, ata u
larguan nga Meka dhe u ngjiten n maje t malit. Mukatil bin Sulejmani prmend se ata
lan njqind kafsh (deve) t lidhura pran Qabes, duke shpresuar se disa nga ushtart
do t merrnin disa nga ato kafsh pa pasur t drejt t bjn kt gj dhe kshtu t
trhiqnin hakmarrjen e Allahut kundr vetvetes s tyre.
N mngjes, Ebreha u prgatit t hynte n qytetin e Shenjt t Meks. Ai prgatiti
elefantin Mahmud, mobilizoi ushtrin dhe e nisen elefantin drejt Qabes. N ato aste,
Nufejl bin Habibi iu afrua elefantit, qndroi pran tij dhe, duke e kapur pr veshi, i
tha:Gjunjzohu, Mahmud! Pastaj kthehu andej nga ke ardhur. Sepse vrtet ti je n
Qytetin e Shenjt t Allahut. Pastaj, ai e lshoi veshin e elefantit dhe ai u gjunjzua. Pas
ksaj, Nufajl bin Habibi u largua dhe nxitoi pr n mal. Njerzit e Ebrehes e rrihnin
elefantin q ta bnin t ohej, por ai refuzonte. Ata e rrahn n kok me spata dhe
prdorn shkopinj me grrema q ta trhiqnin nga qndrimi i tij dhe ta bnin t ohej,
por ai srish refuzonte. Ata e kthyen drejt Jemenit, ai u ngrit dhe eci shpejt. E kthyen
drejt Shamit dhe veproi njsoj. E kthyen drejt lindjes dhe ai bri t njjtn gj. Pastaj e
kthyen drejt Meks dhe ai srish u gjunjzua. M pas, Allahu drgoi zogjt nga deti, t
ngjashm m afka dhe dallndyshe. Secili zog barte nga tre gur, nga nj n seciln
kthetr dhe nj n sqep. Kushdo q goditej prej tyre, shkatrrohej, edhe pse jo t gjith u
goditen. Ata ikn nga paniku duke pyetur se ku ndodhej Nufajli q tu tregonte rrugn
pr n shtpi. Mirpo, Nufajli ishte n maje t malit bashk me Kurejsht dhe arabt
duke vshtruar zemrimin e Allahut q zbriste mbi popullin e elefantit. Nufajli filloi t
thoshte:Ku do t ikin, kur Zoti i Vrtet sht ndjeks. Eshrami u mund dhe sdoli
fitimtar. Nga ibn Ishaku transmetohet se Nufejli n at koh tha kto vargje poezie:
MBUROJA.net
"A nuk jetove me mbshtetje t vazhdueshme me t ciln ju favorizuam t gjith
juve me nj sy rrotullues n mngjes (d.m.th, nj udhrrfyes prgjat rrugs).
Sikur t shihje, por ti nuk pe nga ana e shkmbit t mbuluar n mal at qe ne e
pam.
Ather, ti do t m krkoje falje dhe do ta lavdroje punn time, dhe nuk do t
ankoheshe pr at far humbi n mes nesh.
Allahut iu luta, kur i pash zogjt.
U friksova se gurt do hidheshin mbi ne.
Njerzit pyesnin vendndodhjen e Nufajlit, sikur un t'u kisha borxh abisinve.
Ata bin Jaseri dhe t tjert thon se nuk u goditen q t gjith nga dnimi i ksaj ore
ndshkuese. Mirpo, disa prej tyre u shkatrruan, ndrsa t tjerve iu prishn gjymtyrt
n prpjekjet e tyre pr t ikur. Ebreha ishte njeri prej atyre gjymtyrt e t cilit u prishn
dalngadal, derisa ai vdiq n token e Khathamit. Ibn Ishaku thot se ata u larguan nga
Meka t plagosur dhe t shkatrruar n do mnyr. Trupi i Ebrehes ishte shkatrruar
nga murtaja e gurve dhe ushtria e barti at, derisa ai shprishej pjes-pjes gjer sa arritn
n San. Kur arritn atje, ai ishte shndrruar si nj zogth dhe nuk vdiq, derisa zemra i ra
nga gjoksi. Kshtu thuhet. Ibn Ishaku thot, se kur Allahu e drgoi Muhamedin me
profetsi, nder rrfimet q ai u tregonte Kurejshve si bekim nga Allahu ishte nderi dhe
mirsia e Tij n mbrojtjen e tyre nga sulmi i abisinve. Pr ket Kurejsht mund t
qndronin n Mek t sigurte pr nj koh. Prandaj, Allahu thot:
A nuk e sheh ( Muhamed) si bri Zoti yt me njerzit e elefantit? A nuk bri

Ai q komploti i tyre t dshtoj? Dhe Ai drgoi kundr tyre zogj (ebebil) tuftuf. Duke i qlluar ata me gur Sixhil (balt e pjekur, e gurzuar). Kshtu, i
ata bri Asf, Me'kul, si koan t ngrn (nga bagtia q e ka ngren bereqetin
dhe e ka ln kashtn t br lmsh). (105:1-5)
(sht Dashamirsia e madhe prej Allahut) pr ruajtjen e Kurejshve. Pr ti

mbrojtur ata n udhtimin q bjn dimr e ver. Le t adhurojn, pra,
MBUROJA.net
Allahun, Zotin e ksaj Shtpie (Qabes). At i Cili i ushqen n dit urie dhe i
siguron n dit frike. (106:1-4)
Q do t thot se Allahu nuk do ta ndryshonte gjendjen e tyre, sepse Allahu ua donte
atyre t mirn, nse do ta pranonin At. Ibn Hishami ka thn:
Ebebil jan grupet, sepse arabt nuk flasin vetm pr nj (zog).
Ai, po ashtu, ka thn:
Sa i prket fjals Sixhil, Junus en Nahwi dhe Ebu Ubejde me kan njoftuar se,
sipas arabve, kjo do t thot dika e rnd dhe ngurt. Pastaj tha:
Disa nga komentuesve kan prmendur se jan dy fjal persiane t cilat arabt i
kan prdorur si nj fjal t vetme. Kto dy fjal jan Senxh dhe Xhil. Senxh do t
thot gur, ndrsa Xhil do t thot argjil. Gurt jan t ktij lloji, gur dhe
argjil.
Ai m tej vazhdon:
"Asf jan gjethet e t korrave (apo t barit) q nuk jan t grumbulluara. Njra prej tyre
quhet asfah. Ky sht fundi i asaj q ai ka prmendur.
Hamad bin Selemah transmeton nga Asimi, ky nga Zirri, ky nga Abdullah dhe Ebu
Seleme bin Abdu-Rrahman se ata kan thn:
"Zogjt Ebebil, dmth n grupe".

Ibn Abasi dhe Dahaku kan thn:
"Ebebil do t thot disa prej tyre q ndjekin disa t tjer.
Hasan el-Basri dhe Katade kan thn:
Ebebil do t thot shum.
Muxhahidi ka thn:
Ebebil do t thot n grupe t ndryshme, t suksesshme.
Ibn Zejdi ka thn:
MBUROJA.net
Ebebil do t thot t ndryshm, q vijn andej-kndej. Ata atyre u erdhn nga
do drejtim.
Kasa'i ka thn:
Kam dgjuar disa gjuhtar (q merren me gramatik) duke thn:'Njjsi i
Ebebil sht Ibil.
Ibn Xheriri transmeton nga Ibn Ishak bin Abdullah bin Harith bin Naufal se pr thnien
e Allahut :
Dhe Ai drgoi kundr tyre zogjt Ebbil. ai ka thn:"Kjo do t thot n grupe,

ashtu si marshojn devet (n kopet e tyre).''
Transmetohet se Ibn Abasi ka thn:
Dhe Ai drgoi kundr tyre zogjt Ebebil. "Ata kishin feka si sqepi i zogjve
dhe putra si putrat e qenve.
Transmetohet se Ikrime duke komentuar thnien e Allahut:
Zogjt Ebebil ka thn: "Ata ishin zogj t gjelbr, t cilt doln nga deti dhe
kishin koka si kokat e kafshve grabitqare.''
Transmetohet se Ubejd bin Umejr kt ajet e ka komentuar kshtu:
Zogjt Ebebil. Ata ishin zogj t zinj t detit, q kishin gur n kthetrat dhe
sqepat e tyre.
Zinxhirt e transmetimeve t ktyre tregimeve t gjitha jan autentike. Transmetohet se
Ubejd bin Umejri ka thn:
"Kur Allahu deshi t shkatrronte popullin e elefantit, Ai drgoi zogj t cilt
erdhn nga deti. Secili zog mbante nga tre gur t vegjl - nga dy n kmb dhe
nj n sqep. Ata u grumbulluan n radh mbi kokat tyre. Pastaj lshuan nj
MBUROJA.net
britm t forte dhe lshuan at q e mbanin n kmb dhe sqep. Kshtu, asnj
gur nuk ra mbi kokn e ndonjrit prej tyre e t mos i dilte nga mbrapa (do t
thot kalonte prmes), dhe nuk binte n asnj pjes t trupit e t mos e dilte nga
ana tjetr. Pastaj, Allahu drgoi nj er t forte q i goditi gurt dhe i bri ata m
t fuqishm. Kshtu, ata q t gjith u shkatrruan.
Kshtu i bri ata si Asf, Mekul.
Seid bin Xhubejri pr kt ajet ka thn:
Do t thot kasht, t ciln njerzit e zakonshm e quajn Habur.
N nj transmetim nga Saidi ai ka thn:
Gjethet e grurit. Po ashtu, ai ka thn:El-Asf sht kashta, dhe El-Mekul i
referohet sans q prdoret pr ushqimin e bagtis.
Hasan el Basriu ka thn t njjtn gj. Ibn Abasi ka thn:
"El-Asf sht lvozhga e drithit, ashtu si mbshtillet gruri.
Ibn Zejdi ka thn:
"El-Asf jan gjethet e bimve dhe prodhimi. Kur kafsht e han, ato lirohen dhe
jashtqitja e tyre beht pleh.
Kuptimi i ktij ajeti sht se Allahu i shkatrroi, i asgjsoi dhe i zmbrapsi ata n planin
dhe zemrimin e tyre. Ata nuk arritn kurrfar t mire. Ai i shkatrroi ata n mas dhe
askush prej tyre nuk u kthye n vendin e tyre q t tregonte se far kishte ngjar, me
prjashtim t atyre q qen t plagosur. Kjo sht e njjt me at far i ndodhi mbretit t
tyre Ebrehes. N t vrtet, ai u a, duke i dal zemra jasht mu ather kur arriti n
vendin e tij, Sana. Ai u tregoi njerzve far kishte ngjar dhe pastaj vdiq. Pas vdekjes s
tij, mbret u b djali i Ebrehes, Jaksumi. M pas, at e trashgoi vllai i Jaksumit, Masruk
bin Ebreha. Pastaj, Sejf bin Dhi Jazan El-Himjari vajti tek Kisra, mbreti i Persis dhe
krkoi ndihm kundr abisinve. Prandaj, Kisra nisi disa ushtar me Sejf El Himjatrin t
luftonin kundr abisinve. N kt mnyr, Allahu ua ktheu arabve t Jemenit
mbretrin e tyre bashk me sovranitetin q baballart e tyre e kishin m hert. Shum
delegacione arabe erdhn tek Himjari q ta prgzonin pr fitore. M hert kemi
prmendur n tefsirin e sures Fet'h se, kur i Drguari i Allahut, salallahu alejhi we
selem, iu afrua kalimit t malit q do ta drgonte tek Kurejsht n Ditn e Hudejbijes,
deveja e tij u gjunjzua. Njerzit u munduan ta onin, por ajo refuzonte t ngrihej. Ata
than: "Kaswa sht br kokfort. I Drguari i Allahut, sal-lallahu alejhi ue sel-lem,
tha:
MBUROJA.net
El-Kaswa nuk sht br kokfort, sepse nuk sht pjes e karakterit t saj. Ajo u
ndal nga Ai i cili e mposhti Elefantin (e Ebrehes). Pastaj tha:
Pasha At, n Duart e t Cilit sht shpirti im, ata (Kurejsht) nuk do t m
pyesin pr asnj shtje (pr marrveshje) n t cilat gjrat e shenjta t Allahut
jan t nderuara e q un nuk do t pajtohesha me ta (n at marrveshje).
Pastaj ai ia bri me shenj deves q t ngrihej dhe ajo u ngrit n kmb. Ky
hadith sht prej haditheve t cilat vetm Buhariu e ka transmetuar.
Transmetohet n t dy Sahihet se n Ditn e lirimit t Meks, i Drguari i Allahut, sallallahu alejhi ue sel-lem, ka thn:
Vrtet, Allahu e kufizoi (e ndaloi) Elefantin nga Meka, dhe t Drguarit t Tij
dhe besimtarve u dha autoritet mbi t. Dhe vrtet q shenjtria e saj u kthye
ashtu si ishte e shenjt edhe dje. Kshtu, ata q jan t pranishm le tua bjn
kt me dije atyre q nuk jan t pranishm.
Ky sht fundi i tefsirit t sures el Fil. Tr Falnderimet dhe Lavdrimet i takojn vetm
Allahut.
MBUROJA.net
Tefsiri i sures Kurejsh

(Kapitulli 106)
Me emrin e Allahut, Mshiruesit, Mshirbrsit!
(sht Dashamirsia e madhe prej Allahut) pr ruajtjen e Kurejshve. Pr ti

mbrojtur ata n udhtimin q bjn dimr e ver. Le t adhurojn, pra,
Allahun, Zotin e ksaj Shtpie (Qabes). At i Cili i ushqen n dit urie dhe i
siguron n dit frike.
Sahabet kan shkruar Bismilah n mes ktyre dy sureve, edhe pse kjo sure ka
lidhshmri me suren paraprake (el-Fil) ashtu si kan sqaruar Muhamed bin Ishaku
dhe Abdur-Rrahman bin Zejd bin Eslami. Kjo lidhshmri n mes t ktyre dy sureve
sht sepse t dyja do t thon:"Ne e kemi ndaluar Elefantin q t hyj n Meke dhe
kemi shkatrruar popullin e tij (n mnyr q t'i bashkojm Kurejsht dhe ti kthejm t
shndosh n qytetin e tyre.
'Thuhet se kuptimi i fjals Ilaf sht bashkimi i Kurejshve gjat udhtimit t tyre pr n
Jemen gjat dimrit dhe pr n Sham gjat vers pr tregti dhe gjra t tjera. Pastaj, ata do
t ktheheshin n qytet shndosh e mir, si pasoj e respektit q njerzit kishin pr ta,
meqense ata ishin banor t vendit t Shenjt. Prandaj, kushdo q i njihte, i nderonte.
Madje, edhe ata t cilt udhtonin s bashku me kurejsht ishin t sigurt, pr shkak t
tyre. Kjo ishte gjendja e tyre e udhtimit gjat vers dhe dimrit. N lidhje me t jetuarit e
tyre n qytet, sht ashtu si Allahu ka thn:
A nuk e kan par ata se Ne e kemi br (Mekn) vend t sigurt ndrsa

njerzit po grabiten nga t gjitha ant?" (29:67)
Prandaj, Allahu thot:
... pr ruajtjen e Kurejshve, pr Ilafin e tyre
MBUROJA.net
Kjo sht nj fjal q vazhdon nga fjalia e par pr ti dhn m tepr shpjegim sures. M
pas Allahu thot:
"Pr ti mbrojtur ata n udhtimin q bjn dimr e ver".

Ibn Xheriri thot se:
Kuptimi i sakt sht se shkronja Lam sht nj parashtes q tregon habi. sht
sikur Ai (Allahu) sht duke thn:"Ju duhet t jeni t habitur pr bashkimin (ose
butsin) e kurejshve dhe plqimin Tim pr ta.
Ibn Xheriri m tej vazhdon:
"Kjo sht si pasoj e pajtimit t muslimanve se ato jan dy sure t ndara nga
njra-tjetra dhe t pavarura.
M tej, Allahu i udhzon ata q t jen mirnjohs pr kt nder t madh n thnien e
Tij:
Le t adhurojn, pra, Allahun, Zotin e ksaj Shtpie (Qabes), q do t thot le

ta njsojn vetm At pr adhurim, ashtu si u ka dhn Ai atyre nj Shtpi dhe
tok t Shenjt. Kjo sht ashtu si thot Allahu:
Un jam urdhruar vetm t adhuroj Zotin e ktij qyteti (Meks), At i Cili e

ka shenjtruar at dhe e Tij sht gjithka. Dhe un jam urdhruar t jem nga
muslimant (27:91) M tej, Allahu thot:
"At i Cili i ushqen n dit urie, do t thot se Ai sht Zoti i Shtpis dhe se Ai
sht i Vetmi i Cili i ushqen ata kur ka uri.
"... dhe siguron n dit frike, domethn, Ai i ka nderuar me siguri dhe me

butsi, kshtu q ata duhet ta njsojn vetm At n adhurim, pa i br shirk. Ata
MBUROJA.net
nuk duhet t adhurojn ndonj idhull, statuj apo ti bjn shok Atij. Prandaj,
kushdo q e pranon kt urdhr, Allahu do ti jap atij shptim n kt dhe n
botn tjetr. Mirpo, kushdo q nuk i bindet Atij, Ai do ta largoj sigurin dhe
butsin nga ai njeri, ashtu si thot Allahu: .
(Dhe kshtu) Allahu sjell shembullin e qytetit (Meks) me banim t sigurt e

t qet. Furnizimi i tij vjen nga t gjitha vendet, por populli i tij i mohoi
Mirsit e Allahu, kshtu q Allahu bri q ata t shijojn uri t tmerrshme
dhe frik pr shkak t asaj ka bn. Dhe atyre u erdhi nj i Drguar nga vet
radht e tyre, por ata e mohuan at, kshtu q i mbuloi ndshkimi duke qen
dhalimun ( keqbrs) (16:112-113)
Ky sht fundi i tefsirit t sures Kurejsh. Tr Falnderimet dhe Lavdrimet i takojn
vetm Allahut.
MBUROJA.net
Komentim i sures el-Maun

nga Ibn Kethir
N emr t Allahut, Mshiruesit, Mshirbrsit

1. A e sheh at q e mohon botn tjetr?
2. Po ai sht q e prz [ashprsisht] bonjakun
3. dhe q nuk nxit pr ta ushqyer t varfrin.
4. Mjer ata q falen
5. e q jan t pakujdesshm ndaj namazit t tyre
6. t cilt vetm shtiren
7. dhe nuk i japin hua askujt asgj
Dmth Muhamed, a e ke par at q prgnjeshtron ringjalljen n botn tjetr,
shprblimin dhe dnimin?
Po ai sht ai i cili e prz [ashprsisht] bonjakun, ka t bj me at q e abuzon dhe
i bn padrejtsi atij.
dhe q nuk nxit pr ta ushqyer t varfrin, dmth t varfrin q nuk ka mjet jetese. I
Lartsuari m pas thot:
Mjer ata q falen, e q jan t pakujdesshm ndaj namazit t tyre.
Nga Sad ibn Uekas transmetohet t ket thn: E pyeta t Drguarin e Allahut
[sallallahu alejhi ue selam] se kush jan t pakujdesshmit ndaj namazit t tyre, e ai tha:
Jan ata t cilt nuk i kryejn namazet e tyre me koh.
t cilt vetm shtiren. Transmeton Imam Ahmedi nga Abdullah ibn Amr i cili ka
thn: I Drguari i Allahut [sallallahu alejhi ue selam] ka thn: At i cili u flet
njerzve pr veprat e veta, dmth lavdrohet, Allahu e prbuz dhe e nnvleftson n syt
e krijesave t Tija. Lidhur me fjalt e t Lartsuarit: t cilt vetm shtiren duhet
thn se n shtirje [rija] nuk prfshihet ajo kur ndokush e bn nj vepr pr hir t
Allahut, e m pas njerzit marrin vesh pr kt dhe nga kjo ndien knaqsi kryesi i
veprs. Dshmi se kjo sht e vrtet jan fjalt e Ebu Hurejres, t cilat i shnon Hafiz
Ebu-Jala el-Mensuli n Musnedin e tij, ku Ebu Hurejre [radiallahu anhu] thot: Ndrsa
falesha hyri nj njeri, e mua m erdhi mir pr kt. Ia prmenda kt t Drguarit t
Allahut [sallallahu alejhi ue selam], e ai m tha: T jan vrtetuar dy shprblime: i
fshehti dhe i dukshmi.
MBUROJA.net
dhe nuk i japin hua askujt asgj, q do t thot se adhurimin e vet ndaj Zotit nuk e
kryejn si duhet, e as q sillen mir me krijesat e Tija dhe nuk u ndihmojn atyre, madje
nuk e japin hua as sendin m t vogl. Disa thon se me fjaln hua mendohet n zekat.
Mendimi i ktill transmetohet nga Ali dhe Ibn Umer. Hasan el-Basri thot: Nse falet,
shtiret, e nse i kalon namazi nuk merakoset fare. Dhe prej pasuris s tij nuk e ndan
zekatin n nj tjetr version sadakan prej pasuris s tij. I pyetur se far do t
thot fjala hua, Ibn Mesud tha: Kjo sht ajo q njerzit ia huazojn njri-tjetrit si:
spata, vorba, kova, etj. Nga Ibn Abas transmetohet se me kt sht menduar n
gjsendet shtpiake dhe n shmangien q t ndihmohet me pasurin personale apo n
mnyr tjetr. Pr kt, Muhamed ibn Kab, lidhur me fjalt e t Lartsuarit dhe nuk
i japin hua askujt asgj, thot se me kt mendohet n bamirsin ndaj t tjerve. Pr
kt shkak n hadith qndron: do vepr e mir sht sadaka.
Ibn Mani prmes Amir Ibn Rebia transmeton se Ali ibn Fulan en-Numejri ka thn:
Kam dgjuar se i Drguari i Allahut [sallallahu alejhi ue selam] ka thn:Muslimani
pr muslimanin sht vlla; kur e takon, e prshndet me selam, e nse prshndetet
fillimisht me selam, e kthen me nj prshndetje edhe m t mir dhe nuk ngurron q,
kur krkohet prej tij q t jap hua gjsend, ta jap at. Un thash: O i Drguar i
Allahut, sht huaja? Guri, druri dhe t ngjashmet me kto, u prgjigj ai.
Megjithkt, Allahu e di m s miri!
MBUROJA.net
Tefsiri i sures El-Kewther

(Kaptina 108)
Shpallur n Medine, thuhet edhe se sht shpallur n Mek
Vrtet q Ne t kemi dhuruar ty (Muhamed) Keutherin. Pra, ti falu pr Zotin

tnd dhe ther kurban (vetm pr T). E ai i cili t urren ty (Muhamed), mu ai
sht i fatprer.
Transmetojn Muslimi dhe En Nesai nga Enesi se ka thne:
"Derisa po qndronim ne xhami me t drguarin e Allahut, ai ra n nj gjum t
leht. Pastaj, e ngriti kokn duke buzqeshur. Ne i tham:O i Drguari i Allahut!
t bri t qeshesh? Ai tha:
"Me t vrtet, sapo mu shpall nj sure". Pastaj lexoi:
Vrtet q Ne t kemi dhuruar ty (Muhamed) Keutherin. Pra, ti falu pr Zotin

tnd dhe ther kurban (vetm pr T). E ai i cili t urren ty (Muhamed), mu ai
sht i fatprer.
Pastaj tha:
A e dini se ka sht El Keuther? Ne i tham:"Allahu dhe i Drguari i Tij e din

m s miri.' Ai tha:
MBUROJA.net
"Ky sht nj lum t cilin Zoti im i Gjithfuqishm dhe i Madhrishm m ka
premtuar dhe ai ka pasuri te mjaftueshme. sht nj burim tek i cili umeti im do
te sillet ne Ditn e Gjykimit. Numri i enve aty do t jet sa numri i yjeve ne qiej.
Pastaj, nj rob i Allahut do t ndalohet nga ai burim dhe un do t'i them:"O Zot!
Ai sht nga umeti im.'' Allahu do t thot:"Vrtet, ti nuk e di se far ka br ai
pas teje. Ky sht transmetimi i Muslimit.
Ahmedi e transmeton ket hadith nga Muhamed bin Fudajl, i cili transmeton nga ElMukhtar bin Fulful, ky nga Enas bin Maliku. Imam Ahmedi, po ashtu, transmeton nga
Enesi se i Drguari i Allahut ka thne:
Hyra n xhenet dhe kalova pran nj lumi ne xhenet, brigjet e t cilit kishin
tenda t bra nga perlat. I futa duart ne ujt e tij te rrjedhshm dhe kuptova se ai
kishte ern (miskun) m t fort. E pyeta Xhibrilin:"O Xhibril! ka sht kjo?'' Ai
u prgjigj:Ky sht El-Keuther t cilin Allahu i Gjithfuqishm dhe i
Madhrishm ta ka dhne ty.''
Buhariu transmeton n Sahihun e tij e po ashtu edhe Muslimi n besueshmrin e Enes
bin Malikut. N versionin e tyre, Enesi ka thne:
Kur pejgamberi u ngrit ne qiej (pasi u kthye) tha:
Kalova pran nj lumi (n xhenet), brigjet e t cilit kishin kuba nga perlat e
zgavrta. E pyeta Xhibrilin: ka sht kjo?Ai mu prgjigj:"Ky sht El-Keuther.''
Kjo sht renditja e hadithit ne transmetimin e Buhariut.
Ahmedi transmeton nga Enesi se nj burr e pyeti te Drguarin:O i Drguari i Allahut!
ka sht Keutheri?Ai u prgjigj:
sht nj lum n xhenet t cilin ma ka dhuruar Allahu. sht m i bardh se

qumshti dhe me i mbl se mjalti. N t ka zogj, qafat e t cilve jan (t gjata) si
karota. Umeri tha:"O i Drguari i Allahut! Vrtet, ata (zogjt) do t jen shum
t bukur. Profeti u prgjigj:
MBUROJA.net
Ai qe do t'i haj (banori i xhenetit), do t jet m i bukur sesa zogjt, o Umer.

Buhariu transmeton nga Seid bin Xhubejri se Ibn Abasi pr suren Keuther ka thn:
"sht mirsia q Allahu ia ka dhn t Drguarit .
Ebu Bishri thot:
"I thash Seid bin Xhubejrit:Por, njerzit po thon se sht nj lum n xhenet?
Seidi u prgjigj:Lumi q sht n xhenet, sht nga mirsit q Allahu i ka
dhne atij (Muhamedit ).''
Buhariu transmeton nga Seid bin Xhubejri se Ibn Abasi ka thn:
"Keutheri sht mirsia bollshme.''
Ky shpjegim prfshin lumin e, po ashtu, edhe gjerat e tjera. Meq fjala El-Keuther rrjedh
nga fjala Kethereh/bollk dhe ajo (El-Keuther) n kuptimin gjuhsor do t thot mirsi e
bollshme. Nga kjo mirsi sht lumi q gjendet n xhenet. Imam Ahmedi transmeton
nga Ibn Umeri se i Drguari i Allahut ka thn:
"Keutheri sht lum n xhenet, brigjet e t cilit jan prej arit dhe ai rrjedh mbi
perla. Ujt e tij sht me i bardh se qumshti dhe me i mbl se mjalti.
Ky hadith me kto fjal transmetohet nga Tirmidhiu, Ibn Maxhe, Ibn Abi Hatimi dhe Ibn
Xheriri. Tirmidhiu thot:"Hasen Sahih.''
M pas, Allahu thot:
"Pra, ti falu pr Zotin tnd dhe ther kurban (vetm pr T)", q do t thot
ashtu si t kemi dhne Ne mirsit e pashtershme n kt dhe n botn tjetr, e
nga kto mirsi sht lumi pr te cilin folm m lart, prandaj fali namazet farz
dhe ato vullnetare dhe bj kurban sinqerisht vetm pr Zotin tnd. Adhuroje
vetm At dhe mos i bj shok, dhe ther kurban duke prmendur emrin e Allahut,
pa i shoqruar shok Atij. Kjo sht ashtu si thot Allahu:
MBUROJA.net
"Thuaj: Namazi im, kurbani im, jeta ime dhe vdekja ime jan thjesht pr Allllahun, Zotin e botve. Ai nuk ka shok (nuk adhuroj tjetr). Me kt
(thjeshtsi t adhurimit vetm pr Zotin) jam i urdhruar dhe jam i pari i
muslimanve (i pari q pranoj dhe bindem)! (6:162-163)
Ibn Abasi, Ataa, Muxhahidi, Ikrimeh dhe El Hasani, te gjith than:
"Kjo do t thot se me kt duhet t thrret (sakrifikohet) Budn.''
Katade, Muhamed bin Kab el Kurazi, Dahaku, Er-Rabiu, Ata, El-Khurasani, El-Hakimi,
Ismaìl bin Abi Khalid dhe te tjert nga Selefi te gjith than te njjtngj. Ky sht
kundrshtimi i idhujtarve, te cilt gjunjzohen dhe adhurojn t tjer zota pos Allahut
dhe te cilt therin kurban duke prmendur emrat t tjer dhe jo at t Allahut.
Dhe mos hani nga ajo qe sht therur pa u prmendur emri i Allahut. Me t
vrtet, ajo therje sht Fisk (mkat). (6:121)
Allahu thot:
"E ai i cili t urren ty (Muhamed), mu ai sht i fatprer, ka nnkupton se ata

q me t vrtet t urrejn ty, o Muhamed, dhe ata t cilt urrejn at me t ciln
ti ke ardhur, udhzimin, t vrtetn, si prov e qart dhe manifestim i drits, ai
sht m i prjashtuari, m i poshtri, m i ulti njeri, i cili as q do t mbahet
mend.
Ibn Abasi, Muxhahidi, Seìd bin Xubejri dhe Katade thon:
"Ky ajet ka zbritur pr el-As bin Wailin. Kurdoher qe emri i t Drguarit
prmendej n pranin e tij, ai thoshte:Lrini at, sepse ai sht nj njeri i cili
sht i harruar sepse nuk ka pasardhs. Kshtu, kur ai t vdes, nuk do mbahet
mend (do te harrohet)". Prandaj Allahu zbriti kt sure.''
Shamir bin Àtijeh thot:
"Kjo sure ka zbritur pr Ukbeh bin ebi Muejt.
MBUROJA.net
Ibn Abasi dhe Ikrimeh thon:
"Kjo sure ka zbritur pr Kab bin El-Eshrefin dhe nj grup jobesimtarsh ndr
Kurejsht.''
El Bezeri transmeton nga Ibn Abasi:
Kab bin El-Eshrefi erdhi n Meke dhe Kurejsht i than atij:Ti je udhheqsi i
popullit. ka mendon pr kt njeri t pavler, i cili sht harruar nga populli i
tij. Ai pretendon se sht m i mir se ne ndersa ne jemi njerzit e vendit t
haxhit, ruajtsit e shtpis (Qabes) dhe populli i cili i furnizon me uj haxhinjt?
Ai u prgjigj:Ju t gjith jeni m t mir se ai. Pastaj, Allahu shpalli :
"E ai i cili t urren ty (Muhamed), mu ai sht i fatprer.

Kjo sht mnyra sesi El-Bezeri e transmeton kt ndodhi dhe zinxhiri i transmetuesve
sht autentik. Transmetohet se Ata ka thn:
"Kjo sure ka zbritur pr Ebu Lehebin, pas vdekjes s djalit t t Drguarit t
Allahut. Ebu Lehebi shkoi tek idhujtart dhe u tha:Muhamedi prej sot sht i
harruar (nuk do t kt strnipr). Lidhur me kt Allahu shpalli

Es-Sudi thot:
"Kur vdisnin meshkujt e ndokujt, njerzit thoshin:Ai nuk do t mbahet mend
(sht i harruar). Kshtu, kur vdiqn djemt e t Drguarit, ata than:Muhamedi
sht i harruar". Kshtu, Allahu shpalli:

Kshtu, ata menduan se, nse djemt e t Drguarit do t vdisnin, duke mos ln
pasardhs, Muhamedi nuk do t kujtohej m. Allahu mos e bft! Prkundrazi, Allahu e
ruajti kujtimin e tij (t Muhamedit) q ta shoh tr bota dhe Ai i urdhroi robrit e Tij t
pasojn ligjin e Muhamedit. Kjo gj do t vazhdoj t jet kshtu, deri n Ditn e Tubimit
MBUROJA.net
dhe ardhjes jets s prtejme. Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t Drguarin e
Allahut prgjithmon, deri n Ditn e Gjykimit.
Ky sht fundi i tefsirit t sures Keuther, dhe tr lavdrimet dhe falnderimit i takojn
vetm Allahut.
MBUROJA.net
Tefsiri i sures Kafirun
(Kapitulli 109)
Shpallur n Mek
Leximi i ktyre sureve n namazet nafile

Transmetohet n Sahihun e Muslimit prej Xhabirit se i Drguari i Allahut, salallahu alejhi
we selem, ka lexuar kt sure dhe suren
Thuaj:Ai sht All-llahu, Nj dhe i Vetm! (112:1)" n dy rekate t Tavafit.

N Sahihun e Muslimit transmetohet nga Ebu Hurejre se i Drguari i Allahut lexonte
kto dy sure n dy rekatet e namazeve nafile t mngjesit. Imam Ahmad transmeton nga
Ibn Omeri se i Drguari i Allahut, salallahu alejhi we selem, i ka lexuar kto dy sure n
namazet nafile t sabahut dhe t akshamit, prafrsisht n njzet raste t ndryshme.
Transmeton Imam Ahmedi nga Ibn Omeri t ket thn:
"E kam par t Drguarin e Allahut, salallahu alejhi we selem, njzetekatr apo
njzetepes her t ket lexuar n namazin nafile t sabahut dhe t akshamit
Thuaj (o Muhamed):O ju mosbesimtar! dhe
Thuaj:Ai sht All-llahu, Nj dhe i Vetm!" (112:1)

Transmeton Imam Ahmedi se Ibn Omeri ka thn:
E kam vzhguar t Drguarin e Allahut nj muaj dhe ai n dy rekatet nafile t
sabahut lexonte:
Thuaj (o Muhamed):O ju mosbesimtar! dhe
MBUROJA.net
Thuaj:Ai sht All-llahu, Nj dhe i Vetm!" (112:1)
Kt hadith e transmetojn edhe Tirmidhiu, Ibn Maxhe dhe En Nesai. Tirmidhiu thot
hadith hasen. M hert sht prmendur se surja Kafirun sht e barabart me nj t
katrtn e Kuranit dhe se surja Zelzele sht e barabart me nj t katrtn e Kuranit.
Me emrin e Allahut, Mshiruesit, Mshirbrsit.
Thuaj (o Muhamed):O ju mosbesimtar! Un (kurr) nuk adhuroj far ju

adhuroni. Dhe as ju nuk do t jeni adhurues t asaj q un adhuroj. Dhe as
un nuk do t jem adhurues i atyre q ju i adhuroni. Dhe as ju nuk do t jeni
adhurues t Atij q un adhuroj. Ju keni fen tuaj dhe un kam fen time
(Islamin).
Deklarimi i pafajsis nga Shirku

Kjo sure sht surja e mospranimit nga ana e idhujtarve. Thnia e Allahut:
Thuaj (o Muhamed): O ju mosbesimtar! prfshin do besimtar n rruzullin

toksor. Sidoqoft, kjo thnie i sht drejtuar n mnyr t veant jobesimtarve
n mesin e kurejshve. Thuhet se, gjat injorancs s tyre ata (kurejshitet), e kishin
ftuar pejgamberin, salallahu alejhi we selem, q ai t adhuronte zotat e tyre nj
vit dhe ata t adhuronin Zotin e tij (Allahun) nj vit. Prandaj, Allahu shpalli kt
sure.
Allahu urdhroi t Drguarin e tij q ai t mohonte n trsi fen e tyre

Allahu thot:
Un nuk adhuroj far ju adhuroni, q do t thot statujat dhe zotat e tjer.
MBUROJA.net
Dhe as ju nuk do t jeni adhurues t asaj q un adhuroj.

Ai sht Allahu, i cili nuk ka rival. Kshtu, fjala Ma (far) ktu do t thot njeriu. M tej,
Allahu thot:
Dhe as un nuk do t jem adhurues i atyre q ju i adhuroni, dhe as ju nuk do

t jeni adhurues t Atij q un adhuroj, do t thot un nuk adhuroj asgj si ju
adhuroni apo sipas mnyrs suaj t adhurimit dhe as q e pasoj at. Un e
adhuroj vetm Allahun n mnyrn q ai e plqen dhe sht i knaqur. Kshtu,
Allahu thot:
Dhe as ju nuk do t jeni adhurues t Atij q un adhuroj , q do t thot se ju

nuk i ndiqni urdhrat e Allahut dhe legjislaturn pr adhurimin e Tij. Pr m
tepr, ju keni shpikur dika t nxitur nga nefsi juaj. Allahu thot:
Ata ndjekin vese hamendje dhe far ata dshirojn, ndrkoh q tashm u
ka ardhur Udhzimi nga Zoti i tyre! (53:23)
Prandaj, mohimi ka t bj me gjithka q ata jan t prfshir. Sepse adhuruesi duhet t
ket nj zot t cilin ai e adhuron dhe kryen akte adhurimi t cilat ai i pason pr t'u afruar
tek ai. Kshtu, i Drguari i Allahut dhe pasuesit e tij, adhurojn Allahun sipas asaj far
Ai ka urdhruar. Prandaj dshmia n Islam sht Dshmoj dhe deklaroj se nuk ka Zot
tjetr q meriton t adhurohet me t drejt prve Allahut dhe se Muhamedi, salallahu
alejhi we selem, sht rob dhe i drguar i Tij. Kjo do t thot se nuk ka asgj, asnj
gjsend apo objekt q meriton t adhurohet, prve Allahut, dhe se nuk ka rrug tjetr
pr tek Ai ( d.m.th mnyre e adhurimit) vese n at mnyr me t ciln ka ardhur i
Drguari, salallahu alejhi we selem. Idhujtart adhurojn zota t tjer prve Allahut,
adhurimin e t cilve Allahu e ka ndaluar. Prandaj, i Drguari i Allahut u tha atyre:
Ju keni fen tuaj dhe un kam fen time ( Islamin)

Kjo sht e ngjashme me thnien e Allahut:
MBUROJA.net
Dhe, nse ata t prgnjeshtrojn, thuaju:Pr mua jan veprat e mia dhe pr
ju jan veprat tuaja! Ju jeni t pafajshm pr far bj un dhe un jam i
pafajshm pr far bni ju! (10:41) dhe
Ne kemi veprat tona dhe ju keni veprat tuaja (28:55)

Buhariu thot:
sht thn:
Ju keni fen tuaj, domethn mosbesimin.
dhe un kam fen time, domethn Islamin.

Ky sht fundi i tefsirit t sures Kafirun. I tr falnderimi dhe lavdrimi i takon vetm
Allahut.
MBUROJA.net
Tefsiri i sures Nasr

(kapitulli 110)
I shpallur n Medine
sht prmendur se surja Nasr sht e barabarte me nj te katrtn e Kuranit. Po ashtu,

edhe surja Zelzele sht e barabarte me nj t katrtn e Kuranit. Transmeton En Nesai
nga Ubejdullah bin Utbah se Ibn Abasi i ka thn atij:
O Utbah, a e di se cila sht surja e fundit q sht zbritur n Kuran? Ai u
prgjigj:Po, ishte:
Kur t t vjen ndihma e All-llahut (ty Muhamed kunder armiqve tu) dhe
lirimi (i Mekes) (110:1)
Ai (Ibn Àbbasi) tha:"T vrtetn ke thn.''
(
Me emrin e Allahut, Mshiruesit, Meshireberesit
Kur t t vjen ndihma e Allahut dhe lirimi (i Meks), dhe ti shohsh njerzit
t hyjn turma-turma n fen e Allahut. Ti, pra, lartsoje Zotin tnd duke e
falnderuar dhe krko falje nga Ai. Ai, vrtet, pranon shum pendimin, sht
Mshirues i madh.
Buhariu transmeton nga Ibn Abasi se ka thn:

Omeri (radiallahu anhu) e kishte zakon t m merrte me vete n tubime ku
ishin pjesmarrsit e lufts s Bedrit. Mirpo, dukej se njri prej tyre ndjeu dika
n vetvete (kundr pjesmarrjes sime), kshtu q ai tha:Prse gjithmon e merr
kt djalosh pran vetes (t ulet me ne) n tubimet tona, prderisa edhe ne kemi
djem t moshs s tij? Ather, Omeri, radiallahu anhu, tha:Sepse ky djalosh
sht i prej atyre q ju i njihni. Pastaj, nj dit tjetr, ai i ftoi ata dhe m thirri
mua q t jem n mesin e tyre, q t shihnin njohurit e mia. Omeri i pyeti:ka
thoni pr thnien e Allahut:
MBUROJA.net
Kur t t vjen ndihma e All-llahut dhe lirimi (i Meks). Disa prej tyre than:
Jemi urdhruar t falnderojm Allahun dhe t krkojm falje, kur Ai na
ndihmon q t fitojm. Disa heshtn e nuk than asgj. Pastaj ai (Omeri,
radiallahu anhu) tha:A mendon edhe ti kshtu, o Ibn Abas?' I thash:Jo.
Ather ai tha:far thua ti? Ishte fundi i jets s t Drguarit t Allahut,
salallahu alejhi we selem, pr t ciln Allahu e informonte at. Allahu ka thn:
Kur t t vjen ndihma e All-llahut dhe lirimi (i Meks), do t thot se ajo

sht shenj e vdekjes tnde.
Ti, pra, lartsoje Zotin tnd duke e falnderuar dhe krko falje nga Ai. Ai,
vrtet, pranon shum pendimin, sht Mshirues i madh.
Kshtuq Omer ibn Hatabi tha:As un nuk di ndonj koment tjetr prve ktij
q thua ti (o Ibn Abas) . Buhariu sht i vetm n transmetimin e ktij hadithi.
Imam Ahmedi transmeton nga Ibn Abasi se ai ka thn:Kur Allahu shpalli ajetin:
Kur t t vjen ndihma e All-llahut dhe lirimi (i Meks), i Drguari i

Allahut, salallahu alejhi we selem, tha:
Jam njoftuar se un do t vdes, dhe vrtet ai vdiq at vit.'' Ahmedi sht i

vetm n transmetimin ktij hadithi.
Buhariu transmeton se Aishja, radiallahu anha, ka thn:
"I drguari i Allahut, salallahu alejhi we selem, n fund t jets s tij thoshte
shpesh:
I Lart qofsh o Allah, Zoti yn! Vetm Ty t takon falnderimi. O Allah, m fal
mua. Ai e bnte kt dua duke e zbatuar Kuranin.
MBUROJA.net
Edhe t tjert e kan transmetuar hadithin, me prjashtim t Trimidhiut. Imam Ahmedi
transmeton nga Masruku se Aishja, radiallau anha, ka thn se i Drguari i Allahut,
salallahu aleji we selem, n fund t jets s tij thoshte:
Lartsimi dhe lvdatat qofshin pr Allahun, faljen e t Cilit e krkoj. Dhe para
Tij pendohem . Dhe ai (salallahu alejhi we selem) ka thn:
Zoti im m ka paralajmruar se un do t shoh nj shenj n umetin tim dhe m

ka urdhruar q, kur ta shoh at, ta lavdroj dhe t krkoj falje prej Tij, sepse Ai
sht i Cili e pranon pendimin. Dhe un, m t vrtet, e pash at shenj:
Kur t t vjen ndihma e All-llahut dhe lirimi (i Meks), dhe ti
shohsh njerzit t hyjn turma-turma n fen e All-llahut. Ti, pra,
lartsoje Zotin tnd duke e falnderuar dhe krko falje nga Ai. Ai,
vrtet, e pranon shum pendimin, sht Mshirues i madh.
Muslimi, po ashtu, e transmeton kt hadith. Ktu kuptimi i fjals El-Feth do t thot
lirimi i Meks, dhe kjo sht pikpamja e vetme pr kt fjal. Sepse, n t vrtet,
arabt prisnin pushtimin e Meks para se ata ta pranonin islamin. Ata thoshin:Nse ai
(Muhamedi salallahu alejhi we selem) del fitimtar kundr popullit t tij, ather ai sht
Pejgamber i vrtet. Kshtu, kur Allahu i dha atij fitore mbi Mekn, ata hyn n fen e
Allahut n turma t mdha. Nuk kaluan as dy vite pas lirimit t Meks dhe gadishullin
Arabik e mbuloi besimi n nj Zot t vetm, Allahun. Dhe nuk mbeti asnj fis arab q
nuk e pranoi islamin. I tr falnderimi dhe lavdrimi i takon vetm Allahut.
Transmeton Buhariu n Sahihun e tij se Amr bin Selemeh ka thn:
"Kur u lirua Meka, t gjith njerzit nxituan pr tek pejgamberi, salallahu alejhi
we selem, pr ta pranuar islamin. Vende t ndryshme e vononin hyrjen e tyre n
islam, derisa t lirohej Meka. Njerzit thoshin:Lrini at dhe popullin e tij t
qet. Nse ai del fitimtar, ather ai sht profet i vrtet.
Ne kemi hulumtuar pr ekspeditn ushtarake t lirimit t Meks n librin Es-Surah.
Prandaj, kushdo q dshiron t dij m tepr, mund ta gjej n t. Transmeton Imam
Ahmedi nga Ebu Amari se nj fqinj i Xhabir bin Abdullahut i ka treguar atij:
MBUROJA.net
"U ktheva nga nj udhtim dhe Xhabir bin Abdullahu erdhi t m prshndeste.
Kshtu, un fillova ta pyetja pr prarjen n mes t njerzve q kishte filluar t
ndodhte. Ai filloi t qante dhe tha:E kam dgjuar t Drguarin e Allahut,
salallahu alejhi we selem, duke thn:
Vrtet, njerzit kan hyr n fen e Allahut n grupe t mdha dhe n grupe t
mdha do ta braktisin at.
Ky sht fundi i tefsirit t sures Nasr, dhe i tr falnderimi dhe lavdrimi i takon vetm
Allahut.
MBUROJA.net
Tefsiri i sures Tebet

(kapitulli 111)
I shpallur n Mek
M emrin e Allahut, Mshiruesit, Meshirbresit
U thafshin dy duart e Ebu Lehebit dhe u thaft n gjithka! Pasuria e tij dhe
fmijt e tij nuk do ti sjellin asnje dobi! Ai do t digjet n zjarrin me flak t
trbuara! Edhe gruaja e tij, e cila mbart drur (ferra e shkurre dhe ia hidhte
prpara n rrug kur kalonte Pejgamberi, ose e fyente). N qafen e saj sht i
lidhur fort nj litar Mesed (litar shum i fort, q bhet me fije nga degt e
hurmes).
Transmeton Buhariu nga Ibn Abasi se i Drguari i Allahut doli ne luginn e Baths dhe
u ngjit ne kodr. Pastaj thirri
O njerz , ejani menjher!

Kshtu, Kurejsht u grumbulluan rreth tij. Profeti tha:
Nse do t'ju thosha se armiku do tju sulmoj n mngjes ose n mbrmje, a do

t m besonit? Ata u prgjigjen:Po.
N transmetimin e Seid bin Xhubejrit e ky nga Ibn Abasi, thuhet:
ka mendoni? Nse do tju lajmroja se n luginn e ksaj kodre ka ardhur nj
kalorsi armike pr tju sulmuar, a do t m besonit?
Pastaj ai tha:
MBUROJA.net
Ather, pra, dijeni se un vrtet po ju paralajmroj se gjendeni para nj dnimi
t tmerrshm (t madh)
Pastaj Ebu Lehebi tha:Qofsh i shkatrruar! A pr kt na paske mbledhur?!
Pr ket Allahu shpalli:
U thafshin dy duart e Ebu Lehebit dhe u thaft n gjithka!, deri n fund t

sures.
N nj transmetim tjetr, thuhet se ai u ngrit duke i frkuar duart dhe tha:Qofsh i
shkatrruar pr sa te jet jeta! A pr ket na paske mbledhur!?''
M pas, Allahu shpalli :
U thafshin dy duart e Ebu Lehebit u thaft n gjithka!

Pjesa e par e ktij ajeti sht nj lutje q bhet kundr Ebu Lehebit dhe pjesa e dyt
sht nj informim pr t. Ebu Lehebi ishte njeri nga xhaxhallart e t Drguarit t
Allahut. Emri i tij sht Abdul Uzza bin Abdul-Mutalib. Mbiemri i tij ishte Ebu Utejbeh
dhe ai quhej Ebu Leheb, pr shkak te shklqimit te fytyrs se tij. Ai e lndonte shpesh t
Drguarin e Allahut. Ai e urrente dhe e prbuzte shum fen islame.
Transmeton Imam Ahmedi nga Ebu ez Zinadi se nj njeri i quajtur Rabiah bin Ebbad,
nga fisi i Beni Adileve e q ishte prej idhujtarve q kishin pranuar islamin, i kishte
thn atij:E pash Profetin n kohn e injorancs para-islamike (t tij) n tregun e Dhul
Maxhes dhe ai po thoshte:
O njerz! Thoni (dshmoni) se nuk ka zot tjetr q meriton t adhurohet me

t drejt prve Allahut dhe do t shptoni!
Njerzit ishin mbledhur rreth tij (Muhamedit) dhe prapa tij qndronte nj njeri me fytyr
te shndritshme, me shikim t vngrt dhe me dy grsheta n flokt e tij. Ai thoshte:Me
t vrtet, ai sht renegat (femohues) dhe gnjeshtar! Ky njeri e ndiqte profetin, kudo
qe ai shkonte. E pyeta nj njeri se kush sht ai dhe mu prgjigj: Ky sht xhaxhai i tij,
Ebu Lehebi.
MBUROJA.net
Imam Ahmedi e transmeton kt hadith nga Sure, i cili transmeton nga Ibn Ebu EzZinadi, i cili transmeton nga i ati (Ebu Zinadi) te kt prmendur t njjtin hadith.
Mirpo, n transmetimin e tij, Ebu Zinadi thot:E pyeta Rebian:A ke qen ti fmij n
at kohe? Ai u prgjigj: Jo. Pasha Allahun, at dit un isha m i zgjuari dhe isha m i
forti n rnien e fyellit (pr muzik).'' Ahmedi sht i vetm n transmetimin e ktij
hadithi.
Pr thnien e Allahut:
Pasuria e tij dhe fmijt e tij nuk do ti sjellin asnj dobi!

Ibn Abasi dhe t tjert kan thn:
... dhe fmijt e tij nuk do ti sjellin asnj dobi!

Keseb do t thot fmij.''
Ngjashm transmetohet edhe nga Aisha, Muxhahidi, Ataa, El Hasani dhe Ibn Sirini.
Transmetohet nga Ibn Mesudi se, kur Profeti i thrriste njerzit n besimin e pastr
islam, Ebu Lehebi thoshte:"Edhe nse ajo ka thot nipi im sht e vrtet, un, me
fmijt dhe me pasurin time, do ta liroj vetveten nga dhimbja dhe tortura n Ditn e
Gjykimit. S i rrjedhim i ksaj, Allahu shpalli:
Pasuria e tij dhe fmijt nuk do ti sjellin asnj dobi!

M tej, Allahu thot:
Ai do t digjet n zjarrin me flak t trbuara!, do t thot se zjarri ka flak,

sht i dmshm dhe djeg ashpr.
Fati i Umu Xhemiles, gruas s Ebu Lehebit
MBUROJA.net
Edhe gruaja e tij, e cila mbante drur (ferra e shkurre, dhe ia hidhte prpara
n rrug kur kalonte Pejgamberi, ose e fyente).
Gruaja e tij ishte prej grave udhheqse t Kurejsheve dhe njihej me emrin Um Xhemil.
Emri i saj i vrtet ishte Erwah bint Harb bin Umeje dhe ishte motra e Ebu Sufjanit. Ajo e
mbshteste bashkshortin e saj n mosbesimin e tij, n mospranimin e islamit dhe n
kryenesi. Prandaj, ajo do t ndihmoj n ekzekutimin e dnimit t tij n Zjarrin e
xhehenemit n Ditn e Gjykimit. Allahu thot:
... e cila mbart drur. N qafen e saj sht i lidhur fort nj litar Mesed, do t
thot se ajo do t bart dru n xhehenem dhe do ti hedh ato mbi bashkshortin
e saj pr t shtuar vuajtjen n t ciln sht ai dhe do t jet e gatshme dhe e
prgatitur t veproj ksisoj.
N qafn e saj sht i lidhur fort nj litar Mesed.

Muxhahidi dhe Urwah thon:
Nga fijet e palms se zjarrt.
El Afi transmeton nga Ibn Abasi , Atije El Xhadeil, Ed Dahaku dhe Ibn Zevdi se ajo e
kishte zakon t vendoste ferra ne rrugn n te ciln kalonte i Drguari i Allahut. El
Xhewheri thot:
El Mesed i referohet fijeve. Ajo, gjithashtu, sht nj litar i br nga fijet e palms.
Po ashtu, ky lloj litari bhet edhe nga lkura e deveve ose nga leshi i tyre. N
gjuhen arabe thuhet Mesedtul-Habla dhe Emseduhu Meseden, kur shtrngoni fort
spangon.
Muxhahidi thot:
N qafen e saj sht i lidhur fort nj litar Mesed, do t thot qafore prej
hekuri.''
A nuk e shihni sesi arabt e quajn Mesed nj litar trheqs.
MBUROJA.net
Ibn Ebi Hatimi thot se i ka treguar babai i tij dhe Ebu Zurah, ktyre Abdullah bin
Zubejr El-Humajdi, ktij Sufjani, ktij El-Welid bin Kethiri nga Ibn Tardusi, ky nga Esma
bint Ebu Beker:"Kur u shpall ajeti
U thafshin dy duart e Ebu Lehebit dhe u thaft n gjithka!, Umu Xhemile

bint Harbi q kishte vetm nj sy doli duke vajtuar dhe n dor mbante nj gur.
Ajo tha:Ai po kritikon babn ton, feja e tij sht prmim pr ne dhe urdhri i tij
sht q t mos na bindet . I Drguari i Allahut po qndronte ulur n xhami me
Ebu Bekrin. Kur Ebu Bekri e pa at, tha:O i Drguari i Allahut! Ajo po afrohet
dhe kam frik se do t t shoh. I Drguari i Allahut, salallahu alejhi we selem,
u prgjigj:
M t vrtet, ajo nuk do t m shoh, pastaj lexoi nj pjes t Kuranit si

mbrojtje pr t. Kjo sht ashtu si thot Allahu:
Dhe kur ti lexon Kuranin, Ne vm mes teje dhe atyre q nuk besojn n
botn e prtejme nj perde t padukshme (17:45)
Kshtu, ajo u afrua deri tek Ebu Bekri dhe nuk e pa fare t Drguarin e Allahut.
Pastaj ajo tha:O Ebu Beker! M kan treguar se shoku yt po thur poezi shpifse
kundr meje. Ebu Bekri i tha: Jo! Pasha Zotin e ksaj shtpie (Qabs), ai nuk
shpif kundr teje. Ajo u largua duke thn:Kurejsht e din se un jam vajza e
udhheqsit t tyre.
El-Welid dhe nj tjetr e transmetojn kt hadith n nj tjetr version. "Kshtu,
Umu Xhemile mori n thua n fustanin e saj ndrsa po bnte tavaf rreth Qabs
dhe tha:Mallkuar qoft sharsi (ai q ofendon)! Pastaj Um Hakim bint Abdul
Mutalib tha: Un jam grua e matur, prandaj nuk do t fyej. Dhe un jam e
edukuar e nuk di kshtu. T dy ne jemi fmij t t njjtit xhaxha. Megjithat,
Kurejsht e din m mir.
Ky sht fundi i tefsirit t sures Mesed, dhe tr falnderimi dhe lavdrimi i takon vetm
Allahut.
MBUROJA.net
Tefsiri i sures Ihlas

(Kaptina 112)
Shpallur n Mek
Transmeton Imam Ahmedi nga Ubeje bin Kab se idhujtart i than profetit:"O
Muhamed! Na trego prejardhjen e Zotit tnd, pastaj Allahu shpalli:
Thuaj: Ai sht All-llahu, Nj dhe i Vetm! All-llahu sht Ai q do krijes

i drejtohet (i mbshtetet) pr do nevoj. Ai as nuk lind, as nuk sht i lindur.
Dhe nuk ka asnj te barabart ose te krahasueshm me T.
Njjt transmetohet edhe nga Trimidhiu dhe Ibn Xheriri, dhe ne transmetimin e tyre ata
shtuan se ai ka thn:
"Es Samed sht Ai i cili nuk ka lindur asknd dhe nuk sht i lindur prej
askujt, sepse nuk ka asgj q nuk lind e q nuk e shijon vdekjen, dhe nuk ka asgj
q vdes, prve atyre qe ln pasardhs, kurse Allahu nuk vdes e as nuk ka
pasardhs (trashgues).
Dhe nuk ka asnj te barabart ose t krahasueshm me t.

Kjo do te thot se nuk ka asgj t ngjashm me T, asgj te barabart dhe se asgj nuk i
prngjan Atij. Po ashtu, kt hadith e transmeton edhe Ibn Ebi Hatimi dhe Trimidhiu e
prmend si transmetim Mursel dhe thot:Dhe kjo sht m e sakta.
Transmetojn Buhariu dhe Muslimi me sened t sakt nga Aishja, radianllahu anha, t
ket thn:
I Drguari i Allahut drgoi njrin prej shokve t vet si kryesues t nj ekspedite
vzhguese, i cili, gjat qndrimit n terren, shokve t vet n do namaz ua
lexonte kaptinn El-Ihlas, me t ciln, po ashtu, edhe e prfundonte namazin.
Kur u kthyen n Medin, ata ia prmendn kt veprim t tij Pejgamberit,
salallahu alejhi we selem, dhe ai u tha:
MBUROJA.net
Pyeteni shokun tuaj prse ka vepruar kshtu? Kur e pyetn shokun e vet prse
kishte vepruar kshtu, ai u prgjigj:"E dua kt sure, meqense n t prmenden
cilsit e Mshiruesit dhe pr kt arsye e fal namazin me t.
Ather, i Drguari i Allahut u tha atyre:Shkoni e thoni shokut tuaj se edhe

Allahu xh.sh. e do at.
Kshtu e transmeton Buhariu kt hadith n Librin mbi Teuhidin. Muslimi dhe En Nesai
e transmetojn kt hadith ngjashm. Ne librin e tij mbi namazin, Buhariu transmeton se
Enesi ka thn:
"Nj burr nga ensart u printe njerzve n namaz n xhamin e Kubes. Sa her
q fillonte t lexonte ndonj sure me z, ai fillonte t lexonte Thuaj: Ai sht
Allahu... ", derisa e prfundonte at e pastaj recitonte edhe nj tjetr sure pas saj.
Dhe kt e bnte ne do rekat. Prandaj, shokt e tij i than:"Ti e fillon lutjen
(namazin) me kt sure (pas Elhamit) e pastaj mendon se kjo nuk sht e
mjaftueshme, derisa nuk e lexon edhe nj tjetr sure. Lexoje ose lre, dhe lexo
ndonj sure tjetr n vend t saj. Burri u prgjigj:Nuk do ta l (leximin e ksaj
sureje n namaz). Nse dshironi t'ju prij n namaz, do ta bj kt; nse ju nuk
doni, ather nuk do t'ju prij m. Ata e konsideronin at si m t mirin q mund
t'u printe n namaz dhe nuk donin q dikush tjetr t'u printe. Kshtu, kur erdhi i
Drguari i Allahut, salallahu alejhi we selem, ata ia prmenden kt shtje atij,
dhe ai e pyeti:
"O filan, t pengon ty t bsh at q t urdhrojn shokt e tu?" Njeriu u

prgjigj:Me t vrtet, un e dua shume at (Suren Ihlas)". Ather Profeti i tha:
Dashuria ndaj saj (sures Ihlas) do t t shpjer n xhenet.

Ky hadith transmetohet nga Buhariu me zinxhir te ndrprer transmetuesish n nj
mnyr q tregon se edhe ai pajtohet me kt hadith.
Transmeton Imam Maliku nga Ubejde bin Hunjan se ai e ka dgjuar Ebu Hurerjen t
kt thn:
MBUROJA.net
"Dolm bashk me t Drguarin dhe ai dgjoi nj burr teksa po
lexonte:Thuaj:Ai sht Allahu, Nj dhe i Vetm, dhe i Drguari i Allahut tha:
sht e obligueshme.
E pyeta:ka sht e obligueshme? Ai, salallahu alejhi we selem, u prgjigj:
Xheneti.''
Trimidhiu dhe En Nesai e transmetojn kt hadith nprmjet Malikut dhe Trimidhiu
thot:"Hasen Sahih Garib. Nuk dim rrug tjetr prve si transmetim i Malikut.''
Hadithi n t cilin profeti ka thn:
Dashuria ndaj saj (sures Ihlas) do t t shpjer n xhenet u prmend m hert.

Transmeton Abdullah bin Imam Ahmedi nga Muàdh bin Abdullah bin Hubajb, ky nga
babi i tij se ka thn:
"Ishim te etur dhe ishte errsuar ndrsa po e prisnin t Drguarin t na printe n
namaz. Kor doli, m kapi dorn dhe m tha:
Thuaj, pastaj heshti. Me pas, srish tha:
Thuaj, kshtu q un e pyeta:"ka t them, o i Drguari i Allahut?
"Thuaj: Ai sht Allahu, Nj dhe i Vetmi dhe dy suret e krkimit t shptimit

tek Allahu (Felek dhe Nas) n mngjes e n mbrmje nga tri her seciln. Ato do
t t mjaftojn ty, edhe po t'i thuash nga dy her ne dit.
MBUROJA.net
Ky hadith transmetohet edhe nga Ebu Davudi, Trimidhiu dhe En Nesai. Trimidhiu
thot:"Hadith Hasen Sahih Garib". En Nesai e transmeton kt hadith me zinxhir tjetr
transmetuesish me fjalt:
Ato do t t mjaftojn kundr do gjje.

N librin e tij t Tefsirit, En Nesai transmeton nga Abdullah bin Burejde, i cili
transmeton nga i ati q,pasi hyri n xhami me t Drguarin e Allahut dhe n xhami ishte
nj njeri duke u falur dhe duke u lutur "O Allah! Krkoj prej teje duke dshmuar se nuk
ka Zot q meriton t adhurohet me t drejt prve Teje. Ti je i Vetmi, Mbshtetsi i t
gjith t t mbshteturve. Ti je Ai i Cili nuk lind asknd dhe as nuk je i lindur prej askujt,
dhe asgj me ty nuk sht e krahasueshme dhe e barabart". Profeti tha:
Transmeton Buhariu nga Aishja, radiallahu anha, t ket thn:

doher q i Drguari, salallahu alejhi we selem, binte pr t fjetur, mblidhte
shuplakat e tij, u frynte atyre dhe lexonte:Kul huvallahu ehad, Kul eudhu bi
rabbil felek dhe Kul eudhu bi rabbi-n-nas, pastaj me shuplaka prekte trupin a tij
aq sa arrinte, duke filluar prej koks dhe fytyrs s tij. Kt veprim e prsriste tri
her radhazi.
I njjti hadith transmetohet edhe nga prmbledhsit e Sunetit.
M emrin e Allahut, Mshiruesit, Mshirbrsit
Thuaj: Ai sht All-llahu, Nj dhe i Vetm! All-llahu sht Ai q do krijes

i drejtohet (i mbshtetet) pr do nevoj. Ai as nuk lind, as nuk sht i lindur.
Dhe nuk ka asnj te barabart ose te krahasueshm me T.
Arsyeja e zbritjes se ksaj sureje

Ikrime thot:
MBUROJA.net
"Kur ifutt than:Ne adhurojm Uzejrin, birin e Allahut dhe t krishtert
than:Ne adhurojm Mesihun (Isen), birin e Allahut dhe mexhust than:Ne
adhurojm diellin dhe hnn, dhe idhujtart than:Ne adhurojm idhujt,
Allahu i shpalli te Drguarit t Tij:
Thuaj: Ai sht All-llahu, Nj dhe i Vetm!", q do t thot se Ai sht i

Vetmi, q nuk ka shok dhe asgj t barabart, q nuk ka ndihms e as rival, q
s'ka asgj t krahasueshme dhe t barabart me T. Fjala el-Ehad nuk mund t
prdoret pr asknd dhe asgj tjetr prve pr Allahun e Madhrishm, sepse
Ai sht i prkryer pr t gjitha cilsit dhe veprimet e Tij. Thnia e Allahut:
Allahu sht es-Samed.

Transmeton Ikrime nga Ibn Abasi:
"Kjo do t thot i Vetmi n t cilin t gjitha krijesat mbshteten pr nevojat dhe
krkesat e tyre.
Transmeton Ali bin Ebu Talha nga Ibn Abasi:
"Ai sht Zotruesi, i Cili sht i prkryer n sundimin e Tij. M Fisniku, q sht
i prkryer n Fisnikrin e Tij. M Madhshtori me Madhshtin e Tij. I
Gjithdijshmi, q sht i prkryer me Diturin e Tij. M i Urti me Urtsin e Tij.
Ai sht i Vetmi q sht i prkryer n do aspekt t fisnikris dhe autoritetit. Ai
sht Allahu. E gjith lavdia dhe falnderimet qofshin mbi T. Kto atribute nuk
jan te prshtatshme pr asknd tjetr prve pr Allahun. Lavdia i qoft
Allahut, t Vetmit, t Plotfuqishmit.
El Amashi transmeton nga Shekiku, i cili ka thn se Ebu Waili ka thn:
Es-Samed sht Pronari, mbikqyrja e t Cilit sht e plot.''

M pas, Allahu thot:
MBUROJA.net
"Ai as nuk lind, as nuk sht i lindur. Dhe nuk ka asnj te barabart ose te
krahasueshm me T,q do t thot se Ai nuk ka asnj fmij, prindr apo
bashkshorte.
Muxhahidi thot:
"Dhe nuk ka asnj te barabart ose te krahasueshm me T", do t thot se Ai

nuk ka bashkshorte.'' Ashtu si thot Allahu:
Ai sht Filluesi i qiejve dhe i toks. Si mund t ket Ai fmij, kur Ai nuk
ka bashkshorte? Ai krijoi gjithka (6:101)
Pra, kjo do t thot se Ai ka krijuar do gj dhe gjithka sht n pronsi t Tij. E, si
mund t ket Ai shok ndr krijesat e Tij q mund t jet i barabart me T, apo ndonj
t afrm q mund t'i ngjaj Atij? I Madhrishm dhe i Lavdishm sht Allahu dhe Ai
sht larg asaj far ata i prshkruajn. Allahu thot:
Dhe (ka q) thon: I Gjithmshirshmi ka lindur fmij (si thon ifutt se

Uzejri sht biri i Allahut, ose t krishtert pr Isain se sht bir i Zotit, ose
pagant arab q thoshin se Ai ka lindur vajza, melekt e tjer). M t vrtet
q keni sjell nj gj shum t poshtr e t tmerrshme. Nga ajo (q that) qiejt
pothuajse u shprthyen, edhe toka pothuajse u a, edhe malet sa su shkuln e
su thrrmuan. Q ata i veshin e i emrojn pasardhs e fmij t
Gjithmshirshmit. Dhe kurr nuk i shkon (Madhshtis s Pakufishme t
Allahut) q Ai t ket pasardhs. Nuk ka asnj n qiej e n tok q t mos i
kthehet t Gjithmshirshmit si rob e i nnshtruar. Padyshim se Ai e njeh
mir gjithsecilin prej tyre dhe u ka br atyre numrim t plot e t imt, duke
i prfshir n llogaritjen e Tij. Dhe donjri prej tyre do t kthehet Ditn e
Kijametit tek Ai i vetm (pa ndihms e pa mbrojts). (19:88-95)
Dhe Allahu thot:
MBUROJA.net
Dhe thon:I Gjithmshirshmi ka lindur (ose ka fmij). Lavdi i qoft Atij!

Ata (t cilt kta i quajn fmij t Tij, si Isai, i biri i Mejremes, Uzejri e t
tjer) jan vetm robr t nnshtruar e t nderuar. Ata nuk flasin, derisa t ket
folur Ai dhe ata punojn n komandn e Tij. (21:26-27)
Allahu, po ashtu, thot:
Dhe kan trilluar edhe nj afri ndrmjet Tij dhe xhinve, por xhint e din
mir se ata padyshim q do t duhet t dalin para Tij (t merren n
prgjegjsi). Lavdi i qoft Allahut! (Ai sht i Lir) nga gjithka q ata i veshin
Atij! (37:158-159)
Transmetohet n Sahihun e Buharit se Profeti ka thn:
Askush nuk sht m i durueshm se Allahu kur dgjon dika t dmshme. Ata i
prshkruajn Atij fmij ndrsa Ai sht q i ushqen dhe i shron.
Transmeton Buhariu nga Ebu Hurejre se Profeti, salallahu alejhi we selem, ka thn:
Allahu i Madhrishm thot:I biri i Ademit (njeriu) m ka prgnjeshtruar dhe

m ka fyer pa pasur t drejt a ndonj arsye. Prgnjeshtrimi i tij ndaj Meje sht
kur tha se Zoti nuk do t m rikrijoj ashtu si m krijoi hern e par, e, pra,
krijimi i par nuk sht m i leht sesa rikrijimi (ringjallja). Dhe fyerja e tij ndaj
Meje sht kur tha se Zoti ka fmij, kurse Un jam i Vetm, i panevojshm pr
asgj, nuk kam lindur k e as nuk jam i lindur, dhe askush nuk m prngjet (nuk
sht i ngjashm e as i barabart me Mua).
Ky sht fundi i tefsirit t sures Ihlas. Tr Falnderimet dhe Lavdrimet i takojn vetm
Allahut.
MBUROJA.net
MBUROJA.net
Tefsiri i el-Muàvedhetejn (Kaptinave Felek dhe Nas)

(Kapitujt 113-114)
T shpallura n Medin
Qndrimi i Ibn Mesudit sa i prket el-Muavvedhetejn

Transmeton Imam Ahmedi nga Zirr bin Hubejsh se Ubej bin Kajb i ka treguar atij se Ibn
Mesudi nuk e ka shnuar el-Muavvedhetejn n Mushafin (Kopjen e Kuranit) e tij. Kshtu,
Ubej tha: Un dshmoj se i Drguari i Allahut m ka treguar se Xhibrili i ka thn atij:
Thuaj: I mbshtetm Zotit t Agimit (t m ruaj) (113:1)

Dhe ai e tha kt. Dhe Xhibrili i tha atij:
Thuaj: I mbshtetem Zotit t njerzve (114:1)

Dhe ai e tha kt. Prandaj, ne themi at q e ka thn Profeti, salallahu alejhi we
selem.
Mirsit e sures Felek dhe Nas

N Sahihun e tij, Muslimi transmeton me autoritet t Ukbe bin Amr se i Drguari i
Allahut ka thn:
A nuk e sheh se sonte m jan zbritur ajete t atilla q kurr m par s'jan par:
Ato jan:
Thuaj: I mbshtetem Zotit t Agimit (t m ruaj) (113:1) dhe;
MBUROJA.net
Thuaj: I mbshtetem Zotit t njerzve. (114:1) Kt hadith e transmetojn
Ahmedi, Trimidhiu, En-Nesai, dhe Trimidhiu thot se sht Hasen Sahih.'
Nj rrfim tjetr
Transmeton Imam Ahmedi nga Ukbe bin Amiri se (ky) ka thn:
"Ndrsa po e udhhiqja t Drguarin e Allahut n nj nga kto rrug, ai tha:
O Ukbe! A nuk do t kalrosh? U friksova se kjo do t konsiderohej si shenj e

mosbindjes, kshtu q i Drguari i Allahut zbriti dhe un kalrova pr pak koh.
Pastaj, ai kalroi dhe tha:
O Ukbe! A t t msoj dy sure q jan dy suret m t mira q njerzit i lexojn?

Un i thash:Gjithsesi, o i Drguari i Allahut. Dhe ai m msoi:
Thuaj: I mbshtetem Zotit t Agimit (t m ruaj) (113:1) dhe
Thuaj: I mbshtetem Zotit t njerzve. (114:1) Pastaj u thirr ezani pr namaz

dhe i Drguari i Allahut u priu njerzve dhe i lexoi ato n namaz. Pastaj, kur
kaloi pran meje, m tha:
mendon, o Ukbe? Lexoj kto dy sure sa her q t shkosh pr t fjetur dhe sa

her t zgjohesh nga gjumi.
Kt hadith e transmetojn En-Nesai dhe Ebu Davudi.
Nj tjetr rrfim
MBUROJA.net
"M t vrtet, njerzit nuk krkojn mbrojtje (m t mir) se me kto dy (sure):
Thuaj: I mbshtetem Zotit t Agimit (t m ruaj). (113:1) dhe
Thuaj: I mbshtetem Zotit t njerzve. (114:1)

En-Nesai transmeton nga Ukbe bin Amir:
Isha duke ecur me t Drguarin e Allahut kur ai m tha:
O Ukbe! Thuaj! Un u prgjigja:far t them? Ai heshti dhe nuk mu

prgjigj, pastaj tha:
Thuaj! Un u prgjigja:far t them, o i Drguari i Allahut? Ai tha:
"Thuaj: I mbshtetem Zotit t Agimit (t m ruaj), kshtu q un lexova deri

n fund t sures. Pastaj ai tha:
Thuaj! Un e pyeta:far t them, o i Drguari i Allahut? Ai tha:
Thuaj: I mbshtetem Zotit t njerzve. Kshtu, un recitova deri n fund t

saj. Pastaj i Drguari i Allahut, salallahu alejhi ue selem, tha:
Asnj person nuk lutet me dika t ngjashme si kto dhe askush nuk krkon
shptim me dika t ngjashme si kto.
MBUROJA.net
Nj tjetr Hadith
Transmeton En-Nesai nga Ibn Abis El-Xhuhani se i Drguari i Allahut i ka thn atij:
O Ibn Abas! A t t tregoj pr gjn me t bukur me t ciln, ata q krkojn mbrojtje, e

prdorin pr t'u mbrojtur? Ai u prgjigj: "Gjithsesi , o i Drguari i Allahut!'' Profeti tha:
"Thuaj: I mbshtetem Zotit t Agimit (t m ruaj) dhe Thuaj: I mbshtetem

Zotit t njerzve.
Kto dy sure jan mbrojtja m e mir. Imam Malik transmeton nga Aishja se, sa her q i
Drguari i Allahut, sal-lallahu alejhi ue sel-lem, vuante nga ndonj smundje, ai i
kndonte vets Muaidhejtanen dhe frynte (mbi vete). Nse smundja rndohej, thot
Aishja, ather un i recitoja atij Muaidhejtanen, ia mbaja dorn e tij duke e fshir trupin
e tij dhe duke krkuar bekimin e ktyre sureve. Kt hadith e transmetojn Ebu Davudi,
Nesai dhe Ibn Maxhe.
Nga Ebu Seidi transmetohet se i Drguari i Allahut, sal-lallahu alejhi ue sel-lem,
krkonte mbrojtje kundr syrit t keq t njerzve dhe t xhinve. Por, kur Muaidhejtanet
u shpallen, ather ai la do lutje tjetr dhe lexonte kto. Kt e transmetojn Tirmidhiu,
Nesai dhe Ibn Maxhe. Trimidhiu thot ky hadith sht Hasen Sahih.
(
"Thuaj: I mbshtetem Zotit t agimit, prej dmit t do krijese q Ai e krijoi.

Dhe prej errsirs s nats, kur ngryset plotsisht. Dhe prej dmit t atyre q
lidhin dhe fryejn nyja. Edhe prej dmit t smirkeqit, kur sipas smirs
vepron". (113: 1-5)
Transmeton Ibn Hatimi se Xhabiri ka thn:
MBUROJA.net
Feleku sht mngjesi/sabahu.
El Aufi transmeton nga Ibn Abasi:
El Felek sht mngjesi.
Njjt transmetojn edhe Muxhahidi, Seìd bin Xhubejri, Abdullah bin Muhamed bin
Akili, El-Hasani, Katade, Muhamed bin Ka`b El-Kurazi dhe Ibn Zejdi.
Maliku, po ashtu, transmeton nj thnie t ngjashme nga Zejd bin Eslam. El Kurazi, Ibn
Zejdi dhe Ibn Xheriri thon se kjo sht e ngjashme me thnien e Allahut:
Ai sht krijues i drits s mngjesit...'' (6:96)

Allahu ka thn:
Prej dmit t do krijese q Ai e krijoi.

Kjo do t thot nga e keqja e t gjitha gjrave t krijuara. Thabit el Bunani dhe Hasan el
Basriu kan thn:
"Xhehenemi, Iblisi dhe pasuesit e tij, nga mesi i atyre q Allahu ka krijuar.
Dhe prej errsirs s nats, kur ngryset plotsisht.

Muxhahidi ka thn:
Gasik sht nata dhe, kur ajo bhet wekab, i referohet perndimit t diellit.''
Buhariu kt e prmend prej tij. Ibn ebi Naxhih transmeton nj hadith t ngjashm me
Muxhahidin.
E njjta sht thn edhe nga Ibn Abasi, Muhamed ibn Kab el Kurazi, Khusajfi, El
Hasani dhe Katade. Ata than:
sht nata, kur fillon t errsohet.
Ez Zuhriu ka thn:
MBUROJA.net
Dhe prej errsirs s nats, kur ngryset plotsisht."

"Kjo do t thot kur perndon dielli.''
Ebu El-Muhazimi transmeton nga Ebu Hurejre se ai ka thn:
Dhe prej errsirs s nats kur ngryset plotsisht.

"Kjo do t thot ylli.''
Ibn Zejdi ka thn:
"Arabt e kishin zakon t thoshin `Gasiku sht pjerrtsia (e pozits) e trupit
qiellor t njohur si Plejada. Numri i atyre t cilin ishin t smur dhe t goditur
nga murtaja rritej, sa her q pjerrsohej, dhe numri i tyre paksohej, sa her q
ai ngrihej.'''
Ibn Xheriri ka thn:
"T tjer kan thn se sht hna.
Mendimi se sht hna mbshtetet n transmetimin e Imam Ahmedit, i cili transmeton
nga Harith bin ebi Selemeh. Ai ka thn se Aishja ka thn:
I Drguari i Allahut, salallahu alejhi ue selem, m mori pr dore dhe m tregoi
hnn, kur ajo u shfaq n horizont, dhe tha:
Krko mbrojtje me Allahun nga e keqja e Gasikut, kur t errsohet.

Kt hadith e transmetojn Trimidhiu dhe Nesai n librat e tefsirit t Suneneve t tyre.
Allahu ka thn:
Dhe prej dmit t atyre q lidhin dhe fryejn nyja.

Muxhahidi, Ikrime, El Hasani, Katade dhe ed-Dahaku t gjith than:
MBUROJA.net
"Kjo do t thot magjistart.
Muxhahidi ka thn:
Kur ato bjn magji dhe fryjn n nyje.
N nj tjetr hadith, transmetohet se Xhibrili erdhi tek i Drguari i Allahut dhe i tha:
A po vuan nga ndonj smundje e keqe, o Muhamed? I Drguari i Allahut,
salallahu alejhi ue selem, iu prgjigj:
Po. Xhibrili i tha:"Me emrin e Allahut, un do t t lexoj nj lutje (rukje) mbi

pr do smundje q t mundon, pr dmin e do smirkeqi dhe pr msysh.
Allahu t shroft!''
Magjia kundr t Drguarit t Allahut

N Librin e Mjeksis s Sahihut t tij, Buhariu transmeton nga Aishja:
T Drguarit t Allahut, salallahu alejhi we selem, iu b magji, saq ai mendoi
se kishte br marrdhnie seksuale me grat e tij, ndonse ai nuk e kishte br
kt.
Sufjani ka thn:
Kur arrin n kt shkall, kjo sht magjia m e keqe.
Prandaj i Drguari i Allahut, salallahu alejhi we selem, tha:
Oj Ajshe! A nuk e di se Allahu mu prgjigj n lidhje me at q un krkova nga

Ai. M erdhn dy njerz, njri mu ul tek koka, kurse tjetri tek kmbt. Ai q ishte
ulur tek koka, i tha tjetrit:ka ka ky njeri? Tjetri iu prgjigj:Atij i sht br
magji. Kush i bri magji? Tjetri u prgjigj:Labid bin Asami. Ai sht burr
MBUROJA.net
nga fisi Benu Zurejk dhe sht aleat i ifutve, dhe hipokrit. I pari e pyeti: Me
far (i bri magji)? Tjetri u prgjigj:Me nj krehr dhe flok nga krehri. I pari
pyeti :Ku sht krehri? Tjetri u prgjigj:N nj lvore t that, nn nj gur, n
pusin e quajtur Dharuan.
Ajshja thot:
Kshtu, ai vajti tek pusi dhe e largoi krehrin prej andej. Pastaj ai tha:
Ky sht pusi t cilin e kam par. Uji i tij dukej si t ishte i mbushur me kan
dhe drunjt e palmave dukeshin si kokat e shejtanve". Kshtu, ai e hoqi krehrin
prej andej. Pastaj un ( Ajshja) e pyeta:"A do t'ua bsh kt t njohur njerzve?
Ai u prgjigj:
Allahu m ka shruar e un urrej t shprndaj ligsin (poshtrimin) te njerzit.''
(
1. Thuaj: "Mbshtetem (mbrohem) n Zotin e njerzve!

2. Sunduesin e njerzve,
3. T adhuruarin e njerzve,
4. Prej t keqes s cytsit q trhiqet
5. I cili bn cytje n gjokset e njerzve,
6. Qoft ai (cytsi) nga xhint dhe nga njerzit".
Ktu theksohen tri cilsi t All-llahut t madhruar: zotrimi, pushteti dhe hyjnia.
Ai sht Sundimtari, Pushtetari dhe Zoti i do gjje q ekziston. do gj sht e krijuar
nga Ai, sht n pronsin e Tij dhe i sht nnshtruar Atij. Ndaj, kdo q krkon
mbrojtje, Ai e urdhron t krkoj shptim tek Ai q i ka kto cilsi nga e keqja e
pshpritsit q trhiqet [shejtanit]. Ky [pshprits] sht shejtani q i sht caktuar
njeriut, s vrtet nuk ka asnj nga pasardhsit e Ademit q ska nj shoqrues [shejtanin
MBUROJA.net
e vet] q ia zbukuron mkatet. Ky shejtan do t prpiqet ta ngatrroj dhe ta hutoj at. I
vetmi q sht i sigurt, sht ai q Allahu e mbron.
N Sahih thuhet se i Drguari i Allahut, sallallahu alejhi we selem, ka thn: :
Nuk ka ndonj prej jush q t mos ket shoqruesin [nj shejtan] e caktuar pr
t.
Sahabet e pyeten:"Edhe ti, o i Drguari i All-llahut?" Ai u prgjigj:Edhe un.
Vetm se All-llahu mua m ka ndihmuar kundr tij dhe ai e ka pranuar Islamin,
dhe m urdhron vetm pr mir".
Edhe un. Vetm se All-llahu mua m ka ndihmuar kundr tij dhe ai e ka

pranuar Islamin, dhe m urdhron vetm pr mir.
sht vrtetuar n dy Sahi-t nga Enesi rrfimi i Safijes, kur ajo vizitoi pejgamberin,
ndrsa ai ishte n itikaf, dhe ai doli me t gjat nats pr ta prcjell at deri n shtpi.
Gjat rrugs, e takuan dy burra nga ensart. Kur e pan pejgamberin, ata filluan ti
shpejtonin hapat, kshtu q pejgamberi tha:
"Mos ikni! Kjo sht Safija bint Hujej!" "I lavdruar qoft Allahu!, o i Drguar i
Allahut!" ia kthyen ata [d.m.th se nuk dyshojm n ty].
Vrtet, shejtani lviz npr njeriun sikurse gjaku, dhe vrtet u friksova se mos
po hedh dyshime n zemrat tuaja apo tha: ligsi.
Seid Ibn Xhubejri transmeton se, n lidhje me thnien e Allahut :
... Prej t keqes s cytsit q fshihet, se Ibn Abbasi ka thn:
10
MBUROJA.net
[Se ky sht] Shejtani q z vend n zemrn e njeriut. Nse njeriu harron dhe
bhet i pakujdesshm, shejtani i pshprit, ndrsa, kur ta prkujtoj All-llahun
azze ve xhel-le, ai fshihet.
Muxhahidi dhe Katade e kan thn t njjtn gj.
El-Mutemir bin Sulejman transmeton prej babait t tij, i cili ka thn:
M sht thn q shejtani sht el-uesues/cytsi. Ai fryn n zemrn e njeriut, kur
ai sht n gjendje pikllimi si dhe kur sht n gjendje gzimi. Por, nse njeriu
prmend All-llahun xhel-le shanuhu, shejtani trhiqet.
Aufi ka transmetuar nga Ibn Abasi se:
el-uesues/cytsi sht shejtani. Ai pshprit dhe, kur i tregohet bindje,

trhiqet.
Sa u prket Fjalve t All-llahut:
... I cili bn cytje n zemrat e njerzve,

a bhet fjal ktu vetm pr njerzit, si shihet n shikim t par, apo prfshin edhe
njerzit, edhe xhint? Ka dy opinione rreth ksaj, sepse xhint, po ashtu, prfshihen n
fjaln en-Nas/njerzit n shumicn e rasteve.
Ibn Xheriri thot:
Fraza rixhelun min el-xhin/burra nga xhint [Surja el-Xhin, 6] u referohet
atyre/xhinve, kshtu q nuk sht gj e uditshme q fjala en-Nas prfshin
edhe xhint.
Pastaj All-llahu thot:
... prej xhinve dhe prej njerzve, ka sqaron m tutje thnien e Allahut:
11
MBUROJA.net
I cili bn cytje n gjokset e njerzve. Pastaj, Allahu e shpjegon kt duke
thn:
Nga xhint dhe nga njerzit. Kjo e prforcon qndrimin e dyt [se kjo vlen
edhe pr njerz, edhe pr xhin].
Po ashtu, sht thn se thnia e Allahut:
Nga xhint dhe nga njerzit, sht shpjegim rreth asaj se kush sht ai q
pshprit/cyt n gjokset e njerzve, nga shejtant njerz e xhin. Kjo sht e
ngjashme me thnien e Allahut:
Dhe kshtu (sikurse edhe ty) do pejgamberi i caktuam armiq nga njerzit
dhe nga xhint e djallzuar, q me fjal t zbukuruara nxisin njri-tjetrin pr
mashtrim... (6:112)
Imam Ahmedi ka shnuar se Ibn Abbasi ka thn:
Erdh nj njeri tek i Drguari i All-llahut, sal-lAll-llahu alejhi ve se-lem, dhe i tha:
O i Drguari i All-llahut, un nganjher i mendoj disa gjra dhe pr mua sht
m mir t bie nga qielli, sesa ta them at [mendim].
I Drguari i Allahut, salallahu alejhi ue selem, tha:
All-llah Ekber! All-llah Ekber! Lavdrimi i takon Allahut q e ktheu kurthin e tij
[shejtanit] vetm n pshpritje.
Kt hadith e transmetojn Ebu Davudi dhe En Nesai.
Ky sht fundi i Tefsirit.
I tr falnderimi i takon vetm Allahut, Zotit t Gjithsis.
Prktheu nga anglishtja: Avni Xhemajli (Ebu Ensarij)
MBUROJA.net
Tefsiri i sures Nuh

Kaptina 71
Shpallur n Mek
Ibn Kethiri
Ne e drguam Nuhun te populli i vet (dhe i tham): Trhiqja vrejtjen

popullit tnd para se ata ti godas dnimi i rnd! Ai tha: O populli im, un
jam i drguar te ju, jam i qart. Adhurojeni All-llahun, kini frik prej Tij dhe
mua m dgjoni. Ai jua fal juve mkatet tuaja dhe jua vazhdon jetn, deri n
nj afat t caktuar (pa u dnuar), e kur t vij afati i caktuar prej All-llahut, ai
nuk shtyhet pr m von, nse jeni q e dini. ( 73: 1- 4)
Thirrja q Nuhu, alejhi selam, i bri popullit t tij

N lidhje me Nuhun, Allahu i Madhrishm na rrfen se Ai e drgoi at q tua trhiqte
vrejtjen popullit t tij nga dnimi i Allahut para se dnimi i Allahut ti prfshinte ata. Ai
u thoshte atyre se, nse pendohen dhe kthehen me adhurim tek Allahu, ather dnimi
nuk do ti kaplonte ata. Pr kt Allahu i Madhrishm thot:
"Trhiqja vrejtjen popullit tnd para se ata ti godas dnimi i rnd! Ai tha:
O populli im, un jam paralajmrues i qart pr ju ( i drguar te ju), q do t
thot paralajmrues i qart dhe i kuptueshm, i cili jua bn t qart shtjen.
Ju duhet ta adhuroni vetm Allahun dhe t keni frik (takua) prej Tij, q do
t thot braktisni gjrat t cilat Ai i ka ndaluar dhe shmanguni atyre pr t cilat
Ai ka thn se jan mkat.
MBUROJA.net
Dhe bindmuni (m dgjoni) mua do t thot bindmuni n at q ju urdhroj

t bni dhe n at nga e cila ju ndaloj.
Ai jua fal juve mkatet tuaja, q do t thot, nse bni at q ju urdhroj dhe
besoni n at me t ciln kam ardhur si i Drguar tek ju, ather Allahu do tjua
fal mkatet tuaja.
... dhe jua vazhdon jetn, deri n nj afat t caktuar (pa u dnuar), q do t
thot se Ai do tjua zgjas jetn dhe do tju mbroj nga dnimi n t cilin do t
bini, nse nuk i prmbaheni ndalimeve t Tij. Ky ajet shrben si prov pr ata t
cilt thon se bindja ndaj Allahut, punt e mira dhe ruajtja e lidhjeve farefisnore e
zgjasin jetgjatsin e njeriut. Kjo sht e ngjashme me at q transmetohet n
hadith:
Ruajtja e lidhjeve farefisnore e zgjat jetn e njeriut.

E kur t vij afati i caktuar prej All-llahut, ai nuk shtyhet pr m von, nse
jeni q e dini, do t thot nxitoni n bindje ndaj Allahut para se tju prfshij
hakmarrja e Tij. Sepse, nse Ai urdhron q kjo t ndodh, ather dijeni se ajo
nuk zmbrapset dhe as q mund t parandalohet, sepse Ai sht i Madhrishmi, i
Vetmi (q meriton adhurim) dhe Ai sht i Plotfuqishmi, Fuqis s t Cilit i
nnshtrohet (i dorzohet) do krijes.
MBUROJA.net
Ai tha: O Zoti im, un e thirra popullin tim natn e ditn, por thirrja ime
vetm ua shtoi ikjen. Dhe sa her q un i thrritja ata pr tua falur Ti
mkatet, ata i vnin gishtat e tyre n vesh dhe mbulonin kokat me teshat e
tyre dhe vazhdonin n t tyren me mendjemadhsi. Pastaj, un i kam thirrur
ata haptazi. Pastaj, un thirrjen ua drejtoja atyre publikisht, e shum her edhe
fshehurazi. Un u thash: Krkoni falje Zotit tuaj, se Ai vrtet fal shum. Ai
ju lshon nga qielli shi me bollk, jua shumon pasurin dhe fmijt, ju bn t
keni kopshte dhe ju jep lumenj. sht me ju q All-llahut nuk i shprehni
madhrin q e meriton, kur Ai ju krijoi n disa etapa? A nuk e keni par se si
All-llahu krijoi shtat pal qiej (n kate)? Dhe n ta hnn e bri drit, diellin
e bri ndriues. Dhe All-llahu ju nxori juve prej toks si bim, pastaj ju kthen
n t, e pa dyshim q ju nxjerr srish. All-llahu juve jua bri tokn t shesht.
(71: 5-19)
Nuhu ankohet rreth takimit me popullin e tij

Allahu na rrfen pr robin dhe t Drguarin e Tij, Nuhun, alejhi selam, i cili iu ankua
Allahut pr prgjigjn q ai (Nuhu) mori nga populli i tij dhe sesi ai ishte i durueshm
me ta pr nj periudh t gjat kohore, e cila ishte nntqindepesdhjet vite. Ai u
ankua, pr shkak t shpjegimit dhe sqarimit t shtjeve q u bnte atyre, duke i ftuar
ata drejt udhzimit, n rrug t drejt. Prandaj, Nuhu, alejhi selam, tha:
Ai tha: O Zoti im, un e thirra popullin tim natn e ditn, q do t thot un

nuk iu shmanga thirrjes s tyre gjat nats dhe dits, duke e bartur urdhrin Tnd,
me bindje ndaj Teje.
Por thirrja ime vetm ua shtoi ikjen, do t thot sa m shum q i thrrisja pr

tek e vrteta, aq m shum ata i shmangeshin asaj.
Dhe sa her q un i thrritja ata pr tua falur Ti mkatet, ata i vnin gishtat
e tyre n vesh dhe mbulonin kokat me teshat e tyre, do t thot ata i mbyllnin
vesht, q t mos dgjonin at me t ciln un i thrrisja. Kjo sht e ngjashme me
at q Allahu i Madhrishm thot pr jobesimtart e Kurejshve:
MBUROJA.net
Ata q nuk besuan, than: Mos e dgjoni kt Kuran! Dhe, kur t lexohet ai,
ju bni zhurm (brtitni) ashtu q ta pengoni! (41:26)
... mbulonin kokat me teshat e tyre.

Transmeton Ibn Xheriri nga Ibn Abasi se ky i fundit ka thn:
Ata fshiheshin n pretendime t rreme prej tij, n mnyr q ai t mos i njihte.
Seìd bin Xhubejri dhe Es-Sudi kan thn:
"Ata i mbulonin kokat e tyre, q t mos dgjonin at q ai u thoshte.
... dhe vazhdonin, d.m.th ata vazhdonin n at q ishin m par, n mosbesim

t madh dhe duke i br shok Allahut.
... n t tyren me nj mendjemadhsi t fort, d.m.th ata ishin larg nga pasimi
i rrugs s vrtet dhe nnshtrimit.
Pastaj, un i kam thirrur ata haptazi, d.m.th haptas, n mesin e njerzve.
Pastaj, un thirrjen ua drejtoja atyre publikisht, do t thot me fjalime

publike dhe zshm.
... e shum her edhe fshehurazi, do t thot duke diskutuar me ta. Pra, ai
tentoi lloje t ndryshme t davetit, q t ishte sa m i dobishm dhe i efektshm
me ta.
MBUROJA.net
far ka thn Nuhu, kur e thirri popullin e tij q ta adhuronin Allahun
Un u thash: Krkoni falje Zotit tuaj, se Ai vrtet fal shum, do t thot

kthejuni Atij dhe hiqni dor nga ajo n t ciln jeni t prfshir. Pendohuni Atij sa
m shpejt, sepse, m t vrtet, Ai e pranon pendimin e atyre t cilt i kthehen
Atij me pendim t sinqert, pa marr parasysh far mkati keni br, qoft ai
mkat mosbesimi dhe politeizmi. Prandaj, ai ( Nuhu) tha:
Un u thash: Krkoni falje Zotit tuaj, se Ai vrtet fal shum. Ai ju lshon

nga qielli shi me bollk (Midrar), do t thot shi t vazhdueshm. Prandaj,
sipas ktij ajeti, rekomandohet q, gjat lutjes pr shi, t recitohet kjo sure. Kjo
transmetohet nga Udhheqsi i besimtarve Umer bin Hatab. Ai u ngjit n
minber q t lutej pr shi dhe nuk bri asgj m shum vese krkoi falje nga
Allahu dhe lexoi ajetin m t cilin krkohet q Allahu ti fal robrit e Tij. Ndr
kto ajete ishte edhe:
Un u thash: Krkoni falje Zotit tuaj, se Ai vrtet fal shum; Ai ju lshon

nga qielli shi me bollk.
Pastaj Umeri tha:
Vrtet, un krkova t bjer shi me elsat e qiellit, t cilt bjn q shiu
t bjer.
Ibn Abasi dhe t tjert kan thn:
Midrar do t thot shiu q pasohet nga shiu tjetr.
Jua shumon pasurin dhe fmijt, ju bn t keni kopshte dhe ju jep lumenj,
do t thot, nse pendoheni dhe Allahut i krkoni falje, Ai do tjua rris
furnizimin dhe do tju jap uj nga bekimet e qiellit. Ai do t bj q toka t rris
drithra pr ju. Do tjua rris numrin e bagtive dhe do tju jap m shum fmij
MBUROJA.net
dhe pasuri. Kjo do t thot se Ai do tju jap m shum pasuri, fmij dhe kopshte
me fruta t llojllojshme. Ai do t bj q lumenjt t rrjedhin npr kto kopshte.
Kjo sht pozita e thirrjes me inkurajim. Pastaj, Ai e bri baraspeshimin pr ta
duke prdorur friksimin. Ai tha:
sht me ju q All-llahut nuk i shprehni madhrin q e meriton?, do t

thot ta madhroni. Kjo sht thn nga Ibn Abasi, Muxhahidi dhe Katade. Ibn
Abasi ka thn:
"Ju nuk e madhroni Allahun n mnyrn e duhur ashtu si Ai e meriton
t jet i madhruar. Q do t thot a nuk friksoheni nga dnimi dhe
hakmarrja e Tij?
Kur Ai ju krijoi n disa etapa.

sht thn se kjo do t thot nga lngu i sperms, pastaj nga droka e gjakut e pastaj
nga mishi. Kjo sht thn nga Ibn Abasi , Ikrimeh, Katade, Jahja bin Rafi, Es-Sudi dhe
Ibn Zejdi. Ndrsa thnia e Allahut:
A nuk e keni par sesi All-llahu krijoi shtat pal qiej (n kate), do t thot
njrin mbi tjetrin. A mund t kuptohet kjo vetm duke e dgjuar kt ajet, apo
sht shtje e cila mund t perceptohet me an t gjrave t cilat jan t njohura
pr lvizjen (e trupave qiellor) dhe eklipseve. Dihet se dijetart kan mendime
t ndryshme pr kt shtje dhe ne nuk do ti diskutojm ktu. Qllimi i vetm
ktu sht se Allahu ka thn:
A nuk e keni par sesi All-llahu krijoi shtat pal qiej (n kate). Dhe n ta
hnn e bri drit, diellin e bri ndriues. Dhe All-llahu ju nxori juve prej
toks si bim. Pastaj ju kthen n t e, pa dyshim, ju nxjerr srish. All-llahu
juve jua bri tokn t shesht, do t thot Ai ka br dallim n mes (diellit dhe
hns) n ndriimin e tyre. Ai bri q secili t vendoset n nj mnyr t qart, q
t dallohet nata nga dita. Ato (nata dhe dita) dallohen me ngritjen e hns dhe
perndimin e diellit. Ai, gjithashtu, prcaktoi pozitat fikse pr hnn, dhe dritn
MBUROJA.net
e saj e bri t ndryshoj, saq nganjher ajo ndrion deri n maksimum e pastaj
fillon ti humbas shklqimi, gjersa t bhet trsisht e fsheht. Kjo tregon
kalimin e muajve dhe viteve. Kjo sht ashtu si ka thn Allahu:
Ai e bri diellin shndrits e hnn drit dhe asaj (hns) ia caktoi fazat, q ta
dini numrin e viteve dhe llogarin. All-llahu nuk e krijoi kt pr tjetr pos
me qllim t caktuar. Ai ia sqaron argumentet nj populli q kupton. (10:5)
Thnia e Allahut:
Dhe All-llahu ju nxori juve prej dheut t toks.

Kjo (Nebet) sht emr foljor (pr prforcim t kuptimit) dhe prdorimi i saj sht m
madhshtorja.
Pastaj ju kthen n t (71:18), do t thot, kur t vdisni.
Dhe do tju nxjerr prej saj, do t thot, n Ditn e Gjykimit, Ai do ta prsris

krijimin tuaj ashtu si bri hern e pare.
Dhe Allahu pr ju tokn ua bri hapsir t gjer, do t thot Ai e zgjeroi, e

sheshoi at, e bri at t qndrueshme me male t forta dhe t larta.
Q t mund t udhtoni n rrug t gjra, d.m.th Ai e krijoi at q ju t

vendosni n t dhe t udhtoni ngado q t dshironi n pjes dhe vise t
ndryshme. E tr kjo sht far Nuhu u kishte rrfyer atyre pr fuqin e Allahut
dhe Madhrin e Tij n krijimin e toks dhe qiejve. Kjo tregon nderin q Ai ua
bri atyre duke br q ata t prfitojn nga toka dhe qielli, sepse Ai sht
Krijuesi dhe Furnizuesi, i Cili bri qiellin kulm dhe tokn shtrat, dhe Ai i shumoi
MBUROJA.net
t mirat e pr krijesat e Tij. Prandaj, Ai sht i Vetmi t cilin sht e detyrueshme
ta adhurojm dhe ta njjsojm si Zot. Askush nuk duhet ti shoqrohet ortak
Atij, sepse Ai nuk ka shok, t barabart, grua, djal, ministr apo kshilltar,
sepse Ai sht m i Larti, m i Madhrishmi.
Nuhu tha: Zoti im, ata m kundrshtuan; ata shkuan pas atyre (pasanikve),
t cilve pasuria dhe fmijt e tyre vetm ua shtuan dshprimin. Dhe ata
(pasanikt) u kurdisn atyre kurthe shum t mdha, dhe u than: Mos
braktisni zotat tuaj kurrsesi! Mos braktisni Vedda-n, as Suvva-n e as Jeguthin, Jeuk-n e Nesre-n. Dhe ata i bn t humbur shum sish, e Ti zullumqarve
mos u jep tjetr vetm se humbje. (71:21-24)
Allahu na rrfen se Nuhu u kthye kah Allahu q t informoj - t Gjithdijshmin prej t

Cilit asgj nuk mund t ik/shptoj - se ai e prfaqson thirrjen e qart, si e
prmendm m lart, dhe thirrjen e kuptueshme n mnyra t ndryshme. Ai i ftonte
njerzit nganjher duke i inkurajuar dhe nganjher duke i friksuar me paralajmrime.
Mirpo, ata prapseprap e kundrshtonin dhe e mohonin dhe ndiqnin Fmijt e bots.
Ata ishin t pavmendshm ndaj urdhrave t Allahut dhe knaqeshin me fmij e me
pasuri. Mirpo, kto gjra (prfitimet e ksaj bote) ishin pr dnim shkall-shkall dhe
shtyrje t prkohshme, jo pr nder dhe bekim. Prandaj, Allahu thot:
Ata shkuan pas atyre (pasanikve), t cilve pasuria dhe fmijt e tyre vetm
ua shtuan humbjen/dshprimin.
Kuptimi i thnies s Allahut:
Dhe ata (pasanikt) u kurdisn atyre kurthe shum t mdha, sht se ata
planifikonin kurthe mashtruese pr pasuesit e tyre, duke i mashtruar dhe duke i
br t mendonin se ata jan duke e pasuar te vrtetn dhe udhzimin e drejt.
N Ditn e Gjykimit, ata do tu thon atyre:
MBUROJA.net
Jo, por dredhia juaj nat e dit (na largoi prej besimit), kur ju na thrrisnit t
mos e besojm All-llahun dhe ti bjm Atij shok. (34:33)
Pr kt arsye, Ai ktu thot:
Dhe ata (pasanikt) u kurdisn atyre kurthe shum t mdha, dhe u

than:Mos braktisni zotat tuaj kurrsesi! Mos braktisni Vedda-n, as Suvva-n
e as Jeguth-in, Jeuk-n e Nesre-n.
Kta jan emrat e idhujve t tyre, t cilt ata i adhuronin krahas Allahut. Buhariu
transmeton nga Ibn Abasi se:
Idhujt t cilt ishin tek populli i Nuhut, i dmtuan arabt t cilt erdhn m
von pas popullit t tij. N lidhje me Vedan, ai u b idhulli i Kalbeve n pjesn e
Daumat al-Xhandalit. Suvva u b idhull i popullit t Hudhejlit. Jaguthi u b
idhull i njerzve t Murdarit, pastaj njerzit e Beni Gutajfit n El-Xhuruf, n
pjesn e Sabaas, i adhuruan ata pas tyre. Jeuku u b idhulli i njerzve t
Hamdanit. Nesra i popullit t Himjarit pr familjen Dhu Kala.
Kta idhuj ishin emruar sipas besim-drejtve nga populli i Nuhut. Pastaj, kur kta
vdiqn, Shejtani i msoi ata q t ndrtonin statuja n vendtubimet ku ata tuboheshin
dhe uleshin n nderim t tyre dhe kto statuja ti emronin sipas emrave t tyre. Dhe ata
vepruan ashtu si i mashtroi Shejtani. Mirpo, kto statuja nuk adhuroheshin nga ky
brez, deris, ata q ndrtuan kto statuja nuk vdiqn dhe dituria u zhduk. Pas vdekjes s
tyre, filloi adhurimi i ktyre statujave.''
Kjo ngjashm transmetohet edhe nga Ikreme, Ed-Dahaku, Katade dhe Ibn Ishaku. Nga
Ali bin Ebu Talha transmetohet se Ibn Abasi ka thn:
"Kto jan statuja t cilat adhuroheshin n kohn e Nuhut.''
Ibn Xheririri transmeton nga Muhamed bin Kajsi se ai ka n lidhje me Jeguthin, Jeukn
dhe Nesren ka thn:
"Ata ishin njerz n rrug t drejt ndrmjet kohs s Ademit dhe Nuhut dhe ata
kishin njerz t cilt i pasonin pr n rrugn e drejt. Pastaj, kur ata vdiqn,
pasuesit e tyre than:Nse bjm pamje t tyre, do t rritet dshira pr adhurim
sa her q ti kujtojm ata. Kshtu, ata bn pamje t tyre. Pastaj, kur kta vdiqn
dhe pas tyre erdhn gjenerata t tjera, Iblisi iu afrua atyre dhe u tha:Ata
10
MBUROJA.net
(paraardhsit tuaj) adhuronin kto statuja dhe me adhurimin e tyre binte shi.
Kshtu, njerzit q erdhn m von, i adhuruan kto statuja.
Lutja e Nuhut kundr popullit t tij dhe pr ata t cilt i besuan atij
Allahu pastaj thot:
Dhe ata i bn t humbur shum sish, q do t thot idhujt t cilt ata i morn
pr adhurim, ata i larguan nga rruga e drejt nj numr t madh t njerzve.
Sepse, n t vrtet, adhurimi i ktyre idhujve vazhdoi deri n ditt tona tek
arabt dhe tek jo arabt, si dhe tek t gjith grupet e pasardhsve t Ademit. El
Halil (Profeti Ibrahim) n lutjen e tij ka thn:
Dhe m mbro mua e bijt e mi nga adhurimi i idhujve (statuja gursh). Zoti
im! Ata, vrtet, i shmangin (nga rruga e drejt) shum njerz... (14:35,36)
Allahu m tej thot:
E Ti zullumqarve mos u jep tjetr vetm se humbje.

Kjo sht lutje t ciln Nuhu e bri si pasoj e rebelimit, mosbesimit dhe kryenesis s
tyre. Kjo sht e ngjashme me lutjen e Musait, alejhi selam, kundr Faraonit dhe prijsve
t tij n thnien:
Zoti yn, zhduke pasurin e tyre, shtrngoi zemrat e tyre, q t mos besojn,
derisa ta shijojn dnimin e hidhur. (10:88)
M t vrtet, Allahu u sht prgjigjur lutjeve t ktyre dy profetve kundr popujve t
tyre dhe kombet e tyre i prmbyti, si pasoj e refuzimit t asaj me far kishte ardhur i
Drguari tek ata.
11
MBUROJA.net
Pr shkak t mkateve t tyre, ata u prmbytn dhe menjher u futn n

zjarr dhe ata, prve All-llahut, nuk gjetn ndihmtar. E Nuhu tha: O Zoti
im, mos l mbi tok asnj nga jobesimtart! Sepse, nse Ti i l ata, robrit Tu
do ti humbin dhe prej tyre nuk lind tjetr vetm t prishur e jobesimtar. Zoti
im, m fal mua dhe prindrit e mi, dhe ata q hyjn n shtpin time duke
qen besimtar, dhe besimtart e besimtaret, ndrsa jobesimtarve mos u shto
tjetr vetm se dshprim/shkatrrim. (71:25-28)
Allahu thot:
Pr shkak t mkateve t tyre, gjithashtu, lexohet edhe si (
)/Pr
shkak t gabimeve t tyre.
Ata u prmbytn, do t thot, pr shkak t mkateve t tyre t shumta,

rebelimit, kokfortsis n mosbesim dhe kundrshtim t t Drguarit t tyre.
Ata u prmbytn dhe menjher u futn n zjarr, do t thot ata do t barten

nga prmbytja e deteve n nxehtsin e Zjarrit (Xhehenemit).
Dhe, prve All-llahut, nuk gjetn ndihmtar, do t thot ata nuk do t ken
ndihms apo ndoknd q ti shptoj nga dnimi i Allahut. Kjo sht e ngjashme
me thnien e Allahut:
Nuk ka sot mbrojts prej dnimit t All-llahut, pos at q Ai e ka mshiruar!

( 11:43 )
12
MBUROJA.net
E Nuhu tha: O Zoti im, mos l mbi tok asnj nga jobesimtart (Dejjer)!, do
t thot mos e lr asnj prej tyre mbi faqe t dheut, madje, asnj njeri t vetm.
Kjo sht nj mnyr e t folurit e cila e prforcon mohimin. Dahaku ka thn:
Dejjer do t thot nj.
Es-Sudi ka thn:
Dejjer sht personi q qndron n shtpi.
Kshtu, Allahu iu prgjigj lutjes s tij dhe Ai i shkatrroi t gjith ata q ishin mbi
faqen e dheut e q ishin mohues. Allahu, madje, shkatrroi edhe djalin biologjik
t Nuhut, i cili u largua nga babai i tij. Djali i Nuhut tha:
Ai (djali) tha: Un do t ngjitem n nj kodr q do t m mbroj nga uji

(vrshimi)! Tha: Nuk ka sot mbrojts prej dnimit t All-llahut, pos at q
Ai e ka mshiruar! Vala hyri mes tyre t dyve e ai (djali) u mbyt n uj.
(11:43)
Allahu i shptoi njerzit t cilt besuan s bashku me Nuhun dhe t cilt ishin me t.
Dhe ata ishin pr t cilt Allahu e kishte urdhruar Nuhun ti merrte me vete. Allahu i
Madhrishm ka thn:
Sepse, nse Ti i l ata, robrit Tu do ti humbin, do t thot, nse do t lsh

ndonjrin prej tyre, ata do ti shmangin robrit tu nga rruga e drejt. Kjo ka t
bj me ata t cilt Allahu i Madhrishm do ti krijoj pas tyre.
Dhe prej tyre nuk lind tjetr vetm se t prishur e jobesimtar, do t thot t
ligj n veprat e tyre dhe mosbesues/mohues n zemra. Ai (Nuhu) e tha kt duke
i njohur mir ata pasi ai n mesin e tyre qndroi nntqindepesdhjet vite.
Pastaj, ai ka thn:
Zoti im, m fal mua dhe prindrit e mi, dhe ata q hyjn n shtpin time
duke qen besimtar.
13
MBUROJA.net
Dahaku ka thn:
Kjo do t thot Mexhidin/Xhamin time.
Megjithat, nuk ka dm n kuptimin e ajetit sipas kuptimit t tij t dukshm, e q sht

se Nuhu, alejhi selam, sht lutur pr do person q hyn n shtpin e tij si besimtar.
Pastaj, ai thot:
Edhe besimtart e besimtaret. Ai sht lutur pr t gjith besimtart, burra

dhe gra. Dhe lutja prfshin t gjallt dhe t vdekurit. Pr kt arsye,
rekomandohet q t lutemi ksisoj, duke ndjekur shembullin e Nuhut, alejhi
selam, dhe nga ajo q sht transmetuar nga hadithet e njohura. Pastaj Nuhu tha:
Ndrsa jobesimtarve mos u shto tjetr vetm se dshprim/shkatrrim.

Es-Suddi ka thn:
Prve shkatrrim.
Muxhahidi ka thn:
"Prve humbjes.
Kjo do t thot n t dy bott, n kt dhe n botn e ardhshme.
Ky sht fundi i tefsirit t sures Nuh. I tr falnderimi dhe lavdia i takon vetm Allahut
t Madhrishm.
MBUROJA.net
Tefsiri i sures Buruxh

(Kapitulli 85)
Shpallur n Mek
Ibn Kethiri
Pasha qiellin q mban yjet. Pasha Ditn e Premtuar. Pasha at q Dshmon

dhe at q Dshmohet! Mallkuar qofshin njerzit e hendeqeve, t zjarrit me
plot lnd djegse, kur ata rrinin ulur rreth tij dhe dshmonin at q bnin
kundr besimtarve. E nuk patn pse ti urrejn, prve q e besuan Allllahun, Ngadhnjyesin, t Lavdruarin, T Cilit i takon sundimi i qiejve e i
toks; e All-llahu sht dshmitar i do sendi. sht e sigurt se ata q i
sprovuan besimtart dhe besimtaret dhe nuk u penduan, ata kan dnimin e
Xhehennemit dhe dnimin e djegies. ( 85:1-10)
Interpretimi i fjals Buruxh

Allahu betohet n qiejt dhe buruxhet e tij.
Buruxh jan yjet e mdhenj, ashtu si thot Allahu:
I Madhrishm sht Ai q krijoi yje n qiell dhe vendosi n t drit (diell) e

hn q ndrion. (25:61)
Ibn Abasi, Muxhahidi, Dahaku, El Hasani, Katade dhe Es-Sudi t gjith kan thn:
El Buruxh jan yjet.
MBUROJA.net
El Minhal ibn Amr ka thn se
Pasha qiellin q mban yjet, d.m.th krijimi i bukur.''

Ibn Xheriri zgjodhi pikpamjen se ky ajet ka kuptimin e pozicioneve t diellit dhe t
hns, t cilt jan dymbdhjet yje. Dielli udhton rreth secilit yll pr nj muaj. Hna
udhton rreth secilit yll brenda njzetetet ditsh dhe nuk shihet gjat dy netve t
muajit.
Shpjegimi i Dits s Premtuar dhe i t Dshmuarit q Dshmohet

Allahu thot:
Pasha at q Dshmon dhe at q Dshmohet!

Transmeton Ibn Hatimi nga Ebu Hurejre se i Drguari i Allahut, salallahu alejhi we
selem, ka thn:
Pasha Ditn e Premtuar ka t bj me Ditn e Gjykimit.

Pasha at q dshmon i referohet dits s premte, dhe dielli nuk lind as nuk perndon
n ndonj dit m t mir sesa t premten (xhuma). Gjat ksaj dite, sht nj or (t
ciln duhet krkuar) gjat s cils ska musliman i cili i lutet Allahut pr ndonj t mir e
vetm se Allahu do tia jap.
MBUROJA.net
Dhe at q Dshmohet! ka t bj me Ditn e Arafatit (n Haxh).
Edhe Ibn Kuzejme e transmeton t njjtin hadith. Transmetohet edhe si thnie e Ebu
Hurejres dhe sht e ngjashme me kt hadith.
Shtypja e popullit t Hendekut kundr myslimanve

Thnia e Allahut:
Mallkuar qofshin (kutile) t zott e hendeqeve (uhdud), do t thot se shokt

e Uhdudit qen t mallkuar. Shumsi i fjals Uhdud sht Ahdid, q do t thot
hendeqe n tok (kanale). Ky sht nj informacion pr nj grup njerzish q
jetonin n mesin e jobesimtarve. Ata i ndiqnin ata q besuan n Allahun dhe u
prpoqn ti largonin me forc nga feja e Allahut. Megjithat, besimtart
refuzuan t trhiqeshin, kshtu q ata (jobesimtart) hapen pr ta nj hendek. Ata
ndezn n t nj zjarr dhe prgatiten lnd djegse, q ta mbanin t ndezur.
Pastaj u prpoqn ti bindnin besimtart t hiqnin dor nga feja e tyre, por ata
ende refuzonin. Pr shkak refuzimit q t largohen nga besimi i tyre i drejt, ata
u hodhn n zjarr nga jobesimtart. Pr kt Allahu thot:
Mallkuar qofshin njerzit e hendeqeve, t zjarrit me plot lnd djegse, kur

ata rrinin ulur rreth tij, dhe dshmonin at q bnin kundr besimtarve, do
t thot ata ishin dshmitar t asaj far sht br kundr besimtarve. Allahu
ka thn:
E nuk patn pse ti urrejn, prve q e besuan All-llahun, Ngadhnjyesin, t

Lavdruarin, do t thot ata nuk bn ndonj mkat kundr ktyre njerzve, si
edhe dshmojn vet ata, prve q besuan n Allahun e Madhrishm, i Cili nuk
i trajton n mnyr t padrejt ata t cilt dshirojn t jen me T. Ai sht m i
Fuqishmi dhe m i Lavdrueshmi n t gjitha thniet, veprimet, rregullat dhe
vendimet e Tij. Ai prcaktoi se far do tu ndodh shrbtorve t Tij, t cilt
ishin n duart e jobesimtarve. Dhe Ai sht m i Fuqishmi, m i Lavdrueshmi,
edhe pse arsyeja e ktij caktimi sht e panjohur pr shum njerz.
MBUROJA.net
M tej Allahu thot:
T Cilit i takon sundimi i qiejve e i toks. Nder atributet e Tij t prkryera

sht edhe ajo se Ai sht Pronari i t gjith qiejve, toks dhe do gjje q
ndodhet n to dhe n mes tyre.
E All-llahu sht Dshmitar i do sendi do t thot se asgj nuk sht e

fsheht dhe e panjohur pr T, si n qiej, ashtu edhe n tok.
Tregimi pr magjistarin, murgun, djaloshin dhe ata t cilt u detyruan t

futn n hendek
Transmeton Imam Ahmedi nga Shuajbi se i Drguari i Allahut, salallahu alejhi we selem
ka thn:
Ndr njerzit t cilt ishin para jush, ishte nj mbret q kishte nj magjistar dhe,
kur magjistari u plak, i tha mbretit:Un tashm jam plakur dhe koha ime
pothuajse ka mbaruar, prandaj, t lutem, m drgo nj djalosh t ri, t cilit do t
mund tia msoj magjin. Kshtu mbreti ia drgoi djaloshin dhe magjistari ia
msonte magjin. Sa her q djali shkonte tek magjistari, djaloshi ulej me nj
murg dhe i dgjonte fjalimet e tij e i admironte ato. Kur shkonte tek magjistari, ai
kalonte nga murgu dhe ulej me t dhe, kur e vizitonte magjistarin, ky e rrihte
djaloshin. Djaloshi u ankua tek murgu i cili i tha:Sa her q t kesh frik nga
magjistari, thuaj:M vonuan njerzit e mi, dhe sa her t kesh frik nga njerzit
e tu, thuaju:M vonoi magjistari. Kshtu, djaloshi vazhdoi ksisoj pr nj koh.
Pastaj nj krijes e madhe doli n rrug dhe njerzit nuk ishin n gjendje ta
MBUROJA.net
kalonin at. Djaloshi tha:Sot do ta di nse magjistari sht m i mir se murgu.
Kshtu, ai e mori nj gur dhe tha:O Allah, nse veprat e murgut plqehen nga
Ti m shum se ato t magjistarit, ather vrite kt kafsh, n mnyr q njerzit
t mund t kalojn (rrugn). Pastaj ai e goditi at me nj gur dhe e vrau, dhe
njerzit e kaluan rrugn.
Djaloshi vajti tek murgu dhe i tregoi pr ndodhin. Murgu u tha:O djali im, sot ti
je m i mir se un dhe ke arritur kt q un po e shoh. Ti do t gjykohesh dhe,
nse gjykohesh, mos u trego pr mua. Djaloshi i kuronte njerzit nga verbria e
lindur, nga lebra dhe nga smundjet tjera. Nj oborrtar i mbretit u verbua dhe ai
dgjoi pr djaloshin. Ai erdhi tek djaloshi me disa dhurata dhe i tha:Tr kto
dhurata jan pr ty, nse je n gjendje t m shrosh. Djaloshi u prgjigj:Un
nuk shroj asknd. Vetm Allahu i shron njerzit. Nse i beson dhe i lutesh
vetm Atij, ather Ai do t t shroj. Kshtu, ai besoi dhe Allahu e shroi.
M von oborrtari erdhi tek mbreti dhe u ul n vendin e tij ku ulej m par.
Mbreti e pyeti:
- Kush ta ktheu shikimin?
- Zoti im -, u prgjigj oborrtari.
- Un?
MBUROJA.net
- Jo, Zoti im dhe Zoti yt, Allahu.
- A ke ndonj Zot tjetr prve meje?
- Zoti im dhe Zoti yt sht Allahu.
Mbreti e torturoi dhe nuk u ndal, derisa oborrtari i tregoi pr djaloshin.
E solln djaloshin tek mbreti dhe ai i tha:
- O djalosh! Magjia jote ka arritur n at shkall, saq ti je n gjendje t shrosh
verbrin e lindur, lebrn dhe smundjet e tjera.
- Un nuk e shroj asknd. Vetm Allahu mund t shroj -, ia ktheu djaloshi.
- Un? pyeti mbreti.
- Jo.
- A ke ti Zot tjetr prve meje?
- Zoti im dhe Zoti yt sht Allahu.
Kshtu, ai e mundoi at derisa ai tregoi pr murgun. E solln murgun tek mbreti
dhe ky i tha:
- Hiq dor nga feja jote!
Murgu refuzoi, kurse mbreti urdhroi t sillnin nj sharr, t ciln e vendosn n
mes t koks s murgut dhe e ndan n dysh. Pastaj njeriut q kishte qen i
verbr iu tha:
Ai refuzoi t bnte nj gj t till, kshtu q edhe atij ia vendosn sharrn n mes
t koks dhe ia ndan n dysh. Pastaj e solln djaloshin dhe po ashtu nga ai
krkuan t njjtn gj:
Ai refuzoi ndrsa mbreti me disa njerz e drgoi at n majn e filan vendit. Ai u
tha atyre:
- Ngjituni me t, derisa t arrini majn e malit. Shihni nse e braktis fen e tij.
Nse nuk e bn kt, ather hidheni nga maja e malit.
Ata e morn dhe, kur arritn majn, djaloshi tha:
- O Allah! M shpto prej tyre ashtu si do Ti.
Mali u dridh dhe t gjith ata ran posht ndrsa djaloshi u kthye duke ecur tek
mbreti. Mbreti e pyeti:
- ka bn njerzit q i drgova me ty?
- Allahu m shptoi prej tyre -, ia ktheu ai.
Mbreti pastaj urdhroi q ta merrnin djaloshin n nj vark dhe ta shpinin n
mes t detit duke thn:
- Nse heq dor nga feja e tij, lreni t qet, por, nse refuzon, ather mbyteni
at.
Ata e drguan n det, ku ai tha:
- O Allah!, m shpto prej tyre ashtu si do Ti.
Dhe ata t gjith u fundosen n det.
MBUROJA.net
Djaloshi srish u kthye tek mbreti i cili e pyeti:

- ka ndodhi me njerzit q i drgova me ty?
- Allahu m shptoi prej tyre -, u prgjigj djaloshi. Pastaj ai i tha mbretit:
- Nuk do t mund t m vrassh, derisa nuk bn ashtu si t t urdhroj. Dhe,
nse ti bn at q un do t t urdhroj, ather ti do t mund t m vrassh.
- E ka duhet t bj?
- Mblidhi njerzit n nj vend t lart dhe mua m lidh n trungun e nj peme.
Pastaj merre nj shigjet nga shigjetat e mija dhe thuaj:N emr t Allahut,
Zotit t djaloshit. Nse e bn kt, ather ti do t jesh n gjendje t m
vrassh.
Ai kshtu edhe veproi. Vendosi shigjetn n hark dhe e qlloi at duke thn:N
emr t Allahut, Zotit t djaloshit. Shigjeta e goditi djaloshin n tmth. Ai e
vendosi dorn mbi plagn e shigjets dhe vdiq. Njerzit deklaruan:Besojm n
Zotin e djaloshit! dhe pastaj i than mbretit:
- A e sheh se ajo t cils i druheshe tashm ndodhi. Pasha Allahun, t gjith
besuan.
Mbreti urdhroi q t hapeshin hendeqet n hyrje t rrugve dhe zjarret u
ndezn n ta. Pastaj mbreti tha:
- Kushdo q e braktis fen e tij, lreni t shkoj; kushdo q nuk e bn kt,
hidheni n zjarr.
Ata po luftonin dhe po prlesheshin m zjarrin, derisa e solln nj nn e cila e
kishte fmijn n gji dhe dukej sikur po hezitonte t hidhej n zjarr, por foshnja i
tha:
- Ki durim nn! Sepse ti je n rrug t drejt!
Muslimi e transmeton kt hadith n fund t Sahihut. Muhamed ibn Ishak ibn Jasiri e
rrfen kt tregim n librin e tij t Siras, n nj form tjetr dhe me disa ndryshime nga
sa u tha m lart. Pastaj, pasi Ibn Ishaku sqaroi se populli i Naxhranit e ndoqi fen e
djaloshit pas vrasjes s tij, e q ishte Krishterimi (q dallon rrnjsisht nga ky i tanishmi).
Ai ka thn:
MBUROJA.net
Mbreti Dhu Nuwas erdhi tek ai popull dhe i ftoi ata n judaizm. Ai u dha atyre
nj mundsi zgjedhjeje: ta pranonin judaizmin ose t vriteshin. Ata zgjodhn
vdekjen. Ai hapi nj hendek dhe disa prej tyre i dogji n zjarrin e hendekut
ndrsa t tjert i vrau me shpat. Ai e bri kt si shembull pr ta (duke i therur
me shpat), derisa vrau pr afrsisht njzet mij veta. Pr Dhu Nuwasin dhe
ushtrin e tij Allahu i shpalli t Drguarit:
Mallkuar qofshin njerzit e hendeqeve, t zjarrit me plot lnd djegse, kur

ata rrinin ulur rreth tij dhe dshmonin at q bnin kundr besimtarve. E nuk
patn pse ti urrejn, prve q e besuan All-llahun, Ngadhnjyesin, t
Lavdruarin, T Cilit i takon sundimi i qiejve e i toks; e All-llahu sht
dshmitar i do sendi. (85:4-9)''
Kshtu thot Muhamed ibn Ishaku n librin e tij t Siras - Ai q vrau popullin e
Hendekut, ishte Dhu Nuwas dhe emri i tij ishte Zura. N kohn e mbretrimit t tij ai
quhej Jusuf. Ishte i biri i Tuban Esad Ebi Karibit. Tubani ishte ai q pushtoi Medinn.
Ai i mbajti dy rabin nga ifutt e Medins. Pas ksaj ndodhie, disa njerz nga Jemeni
pranuan judaizmin n saj t ktyre dy personave, si e prmend Ibn Ishaku m
gjersisht. Dhu Nuwasi vrau njzet mij veta gjat nj mngjesi n Hendek. Vetm nj
njeri prej tyre arriti t ikte. Ai njihej me emrin Devs Dhu Thalebani. Ai iku me nj kal
ndrsa ata filluan ta ndiqnin at, por nuk mundn ta znin. Ai vajti tek Cezari, perandori
i Shamit, i cili i shkroi Nexhashiut, mbretit t Abisinis. Ai drgoi nj ushtri me ushtar
t krishter, t cilt udhhiqeshin nga Arjati dhe Ebreha. Ata shptuan Jemenin nga
duart e ifutve. Dhu Nuwasi u prpoq t ikte, mirpo ra n det dhe u fundos. Pas ksaj,
mbretria e Abisinis mbeti nn fuqin e krishtere pr shtatdhjet vjet. Pastaj, pushteti
u hoq prej t krishterve nga Sajf bin Dhi Jazin El Himjari, kur Kisra, mbreti i Persis,
drgoi atje nj ushtri (Jemen). Mbreti me Asajf El Himjarin drgoi njerz t cilt kishin
qen t burgosur dhe t cilt ishin prafrsisht shtatqind veta. Sajf El Himjari e pushtoi
Jemenin me kta persona dhe ia ktheu mbretrin njerzve t Himjarit (Jemenasve). Pr
kt do t bjm fjal srish (nse do Allahu) n tefsirin e sures:
A nuk e sheh (Muhamed ) si bri Zoti yt me njerzit e elefantit? (105:1)
Dnimi i popullit t hendekut
MBUROJA.net
Allahu ka thn:
sht e sigurt se ata q i sprovuan besimtart dhe besimtaret... do t thot q

i dogjn ata. Kt e kan thn Ibn Abasi, Muxhahidi, Katade , Dahaku dhe Ibn
Abzi.
... dhe nuk u penduan, do t thot ata nuk u penduan pr at far jan duke
br dhe pr at q bn m par.
... ata kan dnimin e Xhehennemit dhe dnimin e djegies.

Kjo, pr shkak se shprblimi bazohet n baz t veprave t kryera. Hasan el Basriu ka
thn:
Shikoni kt zemrgjersi dhe mirsi. Njerzit kan vrar evlijat e Allahut dhe
Ai ende i fton ata t pendohen dhe t krkojn falje.
Ata q besuan dhe bn vepra t mira, ata kan xhennete nn t cilt burojn
lumenj, e ai sht suksesi m i madh. sht e vrtet se goditja e Zotit tnd
sht e fort. N t vrtet, Ai sht q e fillon (krijimin) dhe e rikthen. Ai
sht q fal mkatet, sht i dashur. sht i zoti i Arshit t madhrishm! Ai e
punon at q dshiron. A t ka ardhur ty lajmi i ushtrive t faraonit dhe t
Themudit? Por, kta q mohuan (idhujtart) vazhdojn me gnjeshtr. Po Allllahu ata i ka rrethuar (nuk mund ti shptojn)! Prkundrazi, (ata q
gnjejn), ai sht Kuran i famshm. N nj pllak t ruajtur mir (n Levhi
Mahfudh). ( 85: 11-22 )
Shprblimi pr t drejtit dhe ashprsia e pushtimit nga ana e armiqve t

Allahut
10
MBUROJA.net
Allahu na informon pr robrit e Tij besimtar se:
..ata kan xhennete nn t cilt burojn lumenj. Kjo sht e kundrta e asaj
far Allahu ka prgatitur pr armiqt e Tij, t cilt do t jen banor t Zjarrit
dhe Xhehenemit. Pr kt i Madhrishmi thot:
... e ai sht suksesi m i madh.

M tej Allahu thot:
sht e vrtet se goditja e Zotit tnd sht e fort ( dhe e dhimbshme), do t

thot se vrtet dnimi i Tij dhe hakmarrja e Tij ndaj armiqve t cilt i refuzuan t
Drguarit e Tij dhe kundrshtuan urdhrat e tij, sht shum i ashpr, i fort dhe i
madh. Sepse, n t vrtet, Ai sht Pronari i fuqis, m i Fuqishmi. Ai sht i Cili
do gj q do dhe si Ai e do bhet. Prandaj, Allahu thot:
N t vrtet, Ai sht q e fillon (krijimin) dhe e prsrit, do t thot nga

fuqia e Tij e prkryer dhe forca e Tij sht edhe fakti se Ai e fillon krijimin dhe e
prsrit at ashtu si e pat filluar, pa kundrshtar apo rezistenc.
Ai sht q fal mkatet, sht i dashur, do t thot se Ai i fal mkatet e cilitdo

person q pendohet para Tij dhe prulet para Tij, pa marr parasysh se far
sht mkati. Ibn Abasi dhe t tjert pr emrin El Wedud kan thn:
Ka kuptimin El Habib/I Dashuri.
Pronari i Fronit, do t thot Pronari i Fronit t madh, q sht mbi tr

krijimin. Pastaj Ai thot:
11
MBUROJA.net
sht i zoti i Arshit t madhrishm! Kjo fjal sht lexuar n dy forma t
ndryshme: me damme mbi shkronj (El Mexhidu), q sht nj cilsi e Allahut, ose
me kesra nn shkronj (El Mexhid), q sht prshkrim i Fronit. Sidoqoft, t dy
kuptimet jan t sakta.
E punon at q Ai dshiron, do t thot se fardo q Ai dshiron e vepron,

dhe nuk ka asgj q mund ti kundrvihet n sundimin e Tij. Ai nuk pyetet pr
at far bn pikrisht pr shkak t fuqis, menuris dhe drejtsis s Tij. Kjo
sht ashtu si kemi rrfyer m hert nga Ebu Beker Es Sidiku, t cilit, gjat
smundjes q kishte, para se t vdiste, i patn thn:
- A t ka vizituar mjeku?
- Po.
- far t tha?
- Un bj at q dua.
Sa i prket thnies s Allahut:
A t ka ardhur ty lajmi i ushtrive t faraonit dhe Themudit?, ka kuptimin a t

ka arritur lajmi i asaj far ngjau me ta nga dnimi i Allahut dhe far zbriti Ai si
dnim pr ta e pr t cilin ata nuk ishin n gjendje t ruheshin. Ky sht pohimi i
thnies s Tij:
M t vrtet, dnimi i Zotit tnd sht i rrept dhe i dhimbshm, e ka

kuptimin se, kur Ai e mbrthen keqbrsin, e mbrthen at me nj dnim t
rrept dhe t dhimbshm. sht mbrthimi i dnimit t m t Fuqishmit dhe m
t Fortit. Pastaj Allahu thot:
Por, kta q mohuan (idhujtart), vazhdojn me gnjeshtr, do t thot se

ata jan n dyshim, n mosbesim dhe rebelim.
Po All-llahu ata i ka rrethuar (nuk mund ti shptojn)!, do t thot Ai ka

fuqi mbi ta dhe sht n gjendje ti detyroj ata. Ata nuk mund ti ikin apo ti
shmangen Atij.
12
MBUROJA.net
Ai sht Kuran i famshm, do t thot madhshtor dhe fisnik.
N nj pllak t ruajtur mir (n Levhi Mahfudh), q do t thot n mes t

mbledhsit m t mir, t ruajtur nga do shtim, paksim, shtrembrim apo ndryshim.
Ky sht fundi i sures Buruxh. I tr Falnderimi dhe Lavdrimi i takon vetm Allahut.
MBUROJA.net
Tefsiri i sures Tarik Vizitori i nats

(Kapitulli 86)
Shpallur n Mek
Ibn Kethiri
Vlera e sures Tarik

Transmeton En Nesai se Xhabiri ka thn:
Muadhi na printe n namazin e akshamit dhe n t lexoi suren Bekare dhe En
Nisa. Prandaj pejgamberi, salallahu alejhi we selem, i tha:
A po i v njerzit n prove, o Muadh! A nuk t mjaftoi t lexoje ues Semai we tarik

dhe esh-Shemsi we duha apo di t ngjashme?
Pasha qiellin dhe yllin ndriues (t nats)! E ku e di ti se ka sht tariku/

trokitsi? Ai sht ylli q shpon (errsirn me drit). Nuk ka asnj njeri q
ndaj tij t mos ket prcjells. Le t shikoj njeriu se prej ka sht krijuar? Ai
sht krijuar prej nj uji q hidhet fuqishm, q del nga kurrizi i shpins dhe
nga drrasa e gjoksit. E ska dyshim se Ai ka fuqi ta rikthej n jet at. Ditn
kur do t gjurmohen t fshehtat. E ai (njeriu) nuk ka as forc, as ndihmtar.
(86:1-10)
Betimi n ekzistimin e njerzimit t rrethuar nga Sistemi i Organizuar i

Allahut
Allahu betohet n qiejt dhe n tr at far Ai ka vendosur n ta si dhe n yjet
vezullues. Prandaj, Ai thot:
MBUROJA.net
Pasha qiellin dhe yllin ndriues (t nats)!
M tej, Ai thot:
E ku e di ti se ka sht tariku/trokitsi? Pastaj e sqaron kt duke thn:
Ai sht ylli (Eth-Thakib) q shpon (errsirn me drit).

Katade dhe t tjert kan thn:
Ylli sht emrtuar Tarik, pr shkak se shihet vetm gjat nats dhe fshihet gjat
dits.
Mendimi i tij mbshtett nga sa sht thn n hadithin autentik, q ndalon njeriun t
vij tek familja e tij Taruk. Ko do t thot se ai vjen tek familja papritmas, gjat nats
(von).
Eth-Thakib. Ibn Abasi ka thn:

Ndriues.
Ikrimeh ka thn:
sht ndriues dhe e djeg Shejtanin.
M tej, Allahu thot:
Nuk ka asnj njeri q ndaj tij t mos ket prcjells, do t thot se do njeri
ka ruajts mbi t nga Allahu q e mbrojn at. Kjo sht e njjt me thnien e
Allahut:
MBUROJA.net
Ai (njeri) ka prcjells nj pas nj, para tij dhe prapa tij, q me urdhrin e Allllahut e ruajn at ... (13:11)
Se si sht krijuar njeriu sht nj prov e Zgjuarsis s Allahut q ta

kthej srish at tek Ai
Allahu thot:
Le t shikoj njeriu se prej ka sht krijuar?

Kjo sht nj vrejtje pr njeriun pr pafuqin e tij nga origjina prej s cils sht krijuar.
Qllimi i saj sht t udhzoj njeriun pr ta pranuar realitetin e bots s ardhshme,
sepse, kushdo q sht n gjendje t filloj krijimin, ai sht n gjndje q ta prsris at
n t njjtn mnyr. Kjo sht ashtu si thot Allahu:
Dhe Ai sht q e shpik jetn dhe pastaj e prsrit at, e ajo (prsritja) sht
edhe m e leht pr T. (30:27)
Pastaj Allahu thot:
Ai sht krijuar prej nj uji q hidhet fuqishm, do t thot lngu q del

jasht duke shprthyer jasht nga mashkulli dhe femra. Prandaj fmija formohet
nga t dy, me lejen e Allahut. Pikrisht pr kt, Allahu thot:
E q del nga kurrizi i shpins dhe drrasa e gjoksit, do t thot shtylla

kurrizore (ose kryqet) e mashkullit dhe nga brinjt e femrs, q i referohet gjoksit
t saj. Transmeton Shabib bin Bishr nga Ikrimeh, i cili transmeton nga Ibn Abasi
se ky i fundit ka thn:
E q del nga kurrizi i shpins dhe drrasa e gjoksit
MBUROJA.net
Shtylla kurrizore e mashkullit dhe brinjt e femrs. Lngu ka ngjyr t verdh
dhe ndrtim t shklqyeshm. Fmija nuk lind vese prej t dyve (do t thot nga
lngu seksual i tyre bashkimi i sperms s mashkullit me vezort e femrs)''.
E ska dyshim se Ai ka fuqi ta rikthej n jet at.

Kjo do t thot se Ai sht n gjendje ta kthej njeriun q sht i krijuar nga lngu q
hidhet jasht fuqishm. Me fjal t tjera, Ai sht n gjendje ta prsris krijimin e tij dhe
ta ringjall at pr n vendbanimin prfundimtar. Kjo sht krejtsisht e mundur, sepse,
kushdo q sht n gjendje ta filloj krijimin, ai, me siguri, sht n gjendje ta prsris
at. N t vrtet, Allahu e ka prsritur m shum se nj her kt prov n Kuran.
N Ditn e Gjykimit, njeriu nuk do t kt as ndihms as fuqi

N kt vshtrim, Allahu thot:
Ditn kur do t gjurmohen t fshehtat, do t thot se, n Ditn e Gjykimit, t fshehtat

do t zbulohen. Kjo do t thot se ato do t ekspozohen dhe do t bhen t njohura.
Kshtu, t fshehtat do t bhen t njohura dhe, ajo q mbahej e fsheht, do t dihet mjaft
mir. N t dy Sahihet, vrtetohet thnia e t Drguarit t Allahut, salallahu alejhi we
selem, nn autoritetin e Ibn Umerit se i Drguari i Allahut ka thn:
do tradhtar do t ket nj flamur t ngritur pas shpine dhe do t thuhet:Ky

sht filan tradhtari, i biri i filanit.
Ather, ai nuk do t ket, do t thot njeriu n Ditn e Gjykimit.
Asnj fuqi, do t thot brenda vetvetes.
MBUROJA.net
As ndonj ndihms, do t thot asknd tjetr prve vetes s tij. Kjo thnie ka
kuptimin se ai nuk do t jet n gjendje ta shptoj veten nga dnimi i Allahut
dhe at nuk do t mund ta shptoj askush.
Pasha qiellin q koh pas kohe kthehen me shi dhe tokn q ahet pr bim,
sht e vrtet se ai (Kurani) sht nj fjal q dallon/gjykon. Nuk sht ai i
parndsishm (loj e kot)! Ata, vrtet, bjn kurthe. Po edhe Un prgatis
dshtimin e kurtheve t tyre! E ti jobesimtarve jepu afat, afatizoj ata pak.
(86:11-17)
Betimi n Vrtetsin e Kuranit dhe dshtimi i atyre q e kundrshtojn

at
Ibn Abasi ka thn:
"Er-raxh do t thot shi.''
Po ashtu, ai ka thn:
Ka kuptimin e reve q bartin shiun.
Gjithashtu, ai ka thn:
Pasha qiellin q koh pas kohe kthehen me shi do t thot se bie shi e pastaj
srish bie shi.
Katade ka thn:
"I kthehet ushqimi i robrve (krijesave) do vit. Po t mos ishte kjo, ata do t
shkatrroheshin e, po kshtu, edhe bagtia e tyre (do t shkatrroheshin).
Edhe tokn q ahet (pr bim).
MBUROJA.net
Ibn Abasi ka thn:
"an tokn, q bimt t rritn.''
Kjo sht thn edhe nga Seid bin Xhubejri, Ikremeh, Ebu Maliku, Ed Dahaku, El
Hasani, Katade, Es Suddi dhe t tjert. Pr thnien e Allahut:
Esht e vrtet se ai (Kurani) sht nj fjal q dallon/gjykon/Fasl.

Ibn Abasi ka thn:
(Fasl sht)I vrtet.''
Edhe Katade e thot t njejtn gj. Dikush tjetr ka thn:
Nj sundim i drejt.
Nuk sht ai i parndsishm (loj e kot)!, do t thot se sht serioz dhe i

vrtet. M tej Allahu na informon pr jobesimtart duke thn se ata e mohojn
at dhe i pengojn t tjert nga rruga e Tij. Allahu thot:
Ata vrtet bjn kurthe, do t thot se ata bjn kurthe kundr njerzve me
thirrjet e tyre, q ta kundrshtojn Kuranin.
E ti jobesimtarve jepu afat, afatizoj ata pak, do t thot prit pr ta dhe mos u
nxito n lidhje me ta.
Sillu me butsi me ta pr nj koh, do t thot pak m shum. Kjo do t thot

se do t shohsh se far do t ndodh me ta nga mundimi, ndshkimi dhe
shkatrrimi, ashtu si thot Allahu:
MBUROJA.net
Ne u japim t jetojn pak (n kt bot) e pastaj i shtrngojm ata me nj
dnim t rnd. (31:24)
MBUROJA.net
Tefsiri i sures El-Gashije

Kapitulli 88
Shpallur n Mek
Leximi i sures El Ala dhe El-Gashije n namazin e Xhumas

sht prmendur m hert nn autoritetin e Numan bin Bishirit se i Drguari i Allahut e
kishte zakon t lexonte suren El-A`la (87) dhe El-Gashije gjat fests s bajrameve dhe
namazin e Xhumas.
Imam Maliku transmeton se Dahak bin Kajs e pyeti Numan bin Bishrin: far lexonte
tjetr i Drguari i Allahut n namazin e Xhumas, prve sures Xhuma? Numani u
prgjigj: "El-Gashije (88).''
Ky tregim sht transmetuar nga Ebu Daudi, Nesai, Muslimi dhe Ibn Maxhe.

- - - -
- -
A t ka arritur ngjarja e mbulimit? Ditn kur disa fytyra do t poshtrohen, t
rraskapitur. Ata do t hidhen n Zjarrin e nxeht flakrues. Atyre do tu jepet pr t
pir nga burimi q vlon. Asnj ushqim nuk do t ket pr ta, prve Edh-Dharie, e cila
as nuk ushqen dhe as nuk largon urine. (88:1-7)
Dita e Gjykimit dhe far do t ndodh me njerzit e Xhehenemit gjat

ksaj dite
El-Gashijeh sht njri nder emrat e Dits s Gjykimit. Kjo sht thn nga Ibn Abasi,
Katade dhe Ibn Zejdi. sht quajtur kshtu sepse do ti trondit dhe do ti drrmoj
njerzit. Allahu m tej thot:

"Ditn kur disa fytyra do t poshtrohen", do t thot t turprohen e t poshtrohen.
Kjo sht thn nga Katade. Ibn Abasi ka thn:
MBUROJA.net
"Ata do t prulen, por ky veprim i tyre nuk do tu bj dobi.''
M tej Allahu thot:

t rraskapitur, q nnkupton se ata bn vepra t shumta dhe u lodhn n punn e
tyre, por ata do t hidhen n nj zjarr t ndezur fort n Ditn e Gjykimit.
Transmeton El-Hafiz Ebu Bekr El-Burkani nga Ebu Imran El-Xhawni se ai ka thn:
"Umer bin Hatabi kaloi pran nj manastiri t nj murgu dhe thirri: O murg! Murgu
doli jasht dhe, kur Umeri e pa, filloi t qante. E pyetn: "O udhheqsi i besimtarve!
Prse po qan? Ai u prgjigj: "Mu kujtua thnia e Allahut t Madhrishm n Librin e
Tij:
-

... t rraskapitur. Ata do t hidhen n Zjarrin e nxeht flakrues, dhe kjo ishte ajo q
m bri t qaja.
Buhariu transmeton se Ibn Abasi n lidhje me kt ajet:

t rraskapitur, ka thn: T Krishtert.''
Transmetohet se Ikrime dhe Es-Sudi kan thn:
"Duke punuar n jetn e ksaj bote me mosbindje, dhe mrzi n zjarr nga dnimi
dhe mundimet e ferrit".
Ibn Abasi, El-Hasani, dhe Katade than:

Ata do t hidhen n Zjarrin e nxeht flakrues, do t thot i nxeht me nxehtsi t
madhe.

Atyre do tu jepet pr t pir nga burimi q vlon, domethn, ngrohja e saj ka arritur
kufirin maksimal dhe pikn e vlimit.
MBUROJA.net
Kjo sht thn nga Ibn Abasi, Muxhahidi, El-Hasani dhe Es-Sudi.
Thnia e Allahut:

Asnj ushqim nuk do t ket pr ta, prve Edh-Dharie.
Ali bin Ebi Talha transmeton nga Ibn Abasi se Edh-Dahrie do t thot:
Nj pem nga Xhehenemi.''
Ibn Abasi, Muxhahidi, Ikrime, Ebu El-Xheuza dhe Katade thon se:
"sht Esh-Shibrik (nj lloj bime).''
Katade thot:
"Kurejsht e quanin kt bim Esh-Shabrak n pranver dhe Edh-Dharie gjat
vers.''
Ikrime thot:
"sht nj dru me gjemba, gjethet e t cilit arrijn n tok.
Ndrsa Buhariu tregon se Muxhahidi ka thn:
"Edh-Dharie sht nj pem t ciln njerzit e quajn Esh-Shibrik. Banort e
Hixhazit e quajn Edh-Dharie kur ajo thahet, dhe sht helmuese.
Ma`mari tregon se Katade ka thn:

Asnj ushqim nuk do t ket pr ta, prve Edh-Dharie.
"Kjo sht Esh-Shibrik. Kur thahet, quhet Edh-Dharie.''
Seidi tregon se Katade ka thn:

Asnj ushqim nuk do t ket pr ta, prve Edh-Dharie: "Ky sht ushqimi
m i keq, m i pshtir dhe me i urryer nder t gjitha ushqimet.''
MBUROJA.net
Thnia e Allahut:

E cila as nuk ushqen dhe as nuk largon urin, do t thot se qllimi pr ngrnien e
saj nuk do t arrihet, dhe asgj e dmshme nuk do t zmbrapset nprmjet saj.

(T tjera) fytyra at Dit do t jen t gzuara, t knaqura me prpjekjet e tyre, n
Xhenetin e lart, n t cilin ata nuk do t dgjojn as fjal t rnd as gnjeshtr, n t
cilin do t ket burim q rrjedh, n t cilin do t ket frone t lart dhe kupa pran
duarve, dhe divane n radh (88:8-15)
Gjendja e njerzve t Xhenetit n Ditn e Gjykimit

Pasi prmend gjendjen e njerzve t pafat, Allahu ndryshon diskutimin dhe prmend
ata t cilt do t jen t lumtur.
Ai thot:

(T tjera) fytyra at Dit
do t jen t gzuara, do t thot se knaqsia e tyre do t jet e dukshme n fytyrat e

tyre. Kjo do t jet si pasoj e prpjekjeve t tyre. Sufjani thot:

t knaqura me prpjekjet e tyre,:
"Ata do t jen t knaqur me veprat e tyre.
M tej Allahu thot:
MBUROJA.net
n Xhenetin e lart, domethn, i ngritur dhe i shklqyer, t sigurt n vendbanimin e
tyre.

n t cilin ata nuk do t dgjojn as fjal t rnd as gnjeshtr, do t thot se ata
nuk do t dgjojn n Xhenet ndonj fjal t paarsyeshme. Kjo sht e ngjashme me
thnien e Allahut:

Aty nuk dgjojn fjal boshe, por vetm prshndetje (Selam).
Allahu gjithashtu thot:

aty nuk ka fjal t kota e as mkat. (52:23) dhe Ai thot:
-
Aty nuk dgjojn fjal t kqija as q jan mkat (gnjeshtr). Vetm thnie: Selam!
Selam!. (56:25-26)
Pastaj Allahu vazhdon:

n t cilin do t ket burim q rrjedh, d.m.th rrjedh lirshm.
Kjo sht prmendur me qllim t theksimit t pohimit dhe nuk ka pr qllim t thot se
ka vetm nj burim. Ktu u referohet burimeve n mnyr t prgjithshme. Prandaj,
kuptimi sht se n t (Xhenet) ka burime rrjedhse.
Ibn Ebi Hatimi transmeton nga Ebu Hurejre se i Drguari i Allahut (sallallahu alejhi we
selem) ka thn:

"Lumenjt e Xhenetit burojn nn kodrat apo malet - e miskut".
MBUROJA.net

n t cilin do t ket frone t lart, dmth, kolltuk t shumt e t lart, t lezetshm,
me tavanet e ngritura, n t cilt do t jen t ulura vajza t bukura, me sy t mdhenj.
Ata kan prmendur se sa her q miku i Allahut dshiron t ulet n kto frone t larta,
ato (fronet) vet do t uln pr t.

dhe kupa pran duarve, do t thot en pr pirje, q jan prgatitur dhe u paraqiten
kujtdo q i do ato prej pronarve t tyre (pra, njerzve t Xhenetit).

dhe en-Nemerik t renditur Ibn Abasi thot:
"En-Nemerik jan jastkt.''
Ngjashm kan thn edhe Ikrime, Katade, Ed-Dahaku, Es-Sudi, Eth-Theuri dhe t
tjert.
Thnia e Allahut:

"Dhe Zarabi, Mabthuthe" Ibn Abasi thot:
"ez-Zarabi jan qilimat.''
Kjo sht thn edhe nga Dahaku dhe t tjert. Ktu fjala Mabthuthe do t thot e
vendosur gjithandej pr kdo q dshiron t ulet.
- -
- - - -
- - -
A nuk i shikojn devet se si jan krijuar? Edhe qiellin se si sht ngritur lart! Edhe
kodrat se si jan vnduar! Edhe tokn se si sht shtruar! E ti pra kshillo, se je vetm
prkujtues, ti ndaj tyre nuk je mbizotrues! Prve atij q zbrapset e nuk beson, Allllahu e dnon at me vuajtje t mdha. Vetm te Ne kthimin e kan. Dhe vrtet Neve
na takon t'i marrim n prgjejsi ata
MBUROJA.net
Kshilla pr t par n krijimin e deves, qiellit, maleve dhe toks
Allahu urdhron shrbtort e Tij t shohin n krijimet e Tij, q t vrtetojn fuqin dhe
madhshtin e Tij. Ai thot:

"A nuk i shikojn devet se si jan krijuar?"
N t vrtet, ky sht nj krijim i mahnitshm, dhe mnyra se si i sht dhn forma,
sht e uditshme. Sepse ajo sht jashtzakonisht e fuqishme dhe e fort, por
njkohsisht e but, q mban ngarkesa t rnda. Ajo e lejon veten t udhhiqet nga nj
kalors i dobt. sht e ngrnshme, ka dobi nga qimet e saj dhe qumshti i saj pihet. U
prkujtohet kjo, pr shkak se shumica e kafshve shtpiake tek arabt ishte deveja.
Shurejh El-Kadi thoshte:
"Ejani me ne q t mund t shikojm si jan krijuar devet dhe si sht ngritur
qielli.''
Q do t thot se si Allahu e ngriti at (qiellin) me madhsi mbi tok. Kjo sht e
ngjashme me thnien e Allahut:

"A nuk shikojn ata me vmendje kah qielli se si e kemi ndrtuar at mbi ta, e kemi
zbukuruar at duke mos pasur n t ndonj zbrazti. (50:6)
M tej Allahu thot:

"Edhe malet se si jan rrnjosur!" q do t thot se si jan ndrtuar ato. Sepse n t
vrtet ato jan vendosur n at mnyr q toka t mos ndikoj n banort e saj me
dridhje apo lkundje, ka vrteton se malet mbajn baraspeshn e toks. Dhe Ai i bri
q ata t marrin t mira dhe minerale nga ajo q ato (malet) prmbajn.

"Edhe tokn se si sht shtruar!", q do t thot se ajo sht shtrir, zgjeruar dhe
sheshuar. Prandaj Ai e instrukton beduinin t marr n konsiderat at pr t ciln ai
vet sht dshmitar. Deveja mbi t ciln ai kalron, qielli q gjendet mbi kokn e tij,
mali me t cilin ai prballet, dhe toka q gjendet nn kmbt e tij, e tr kjo sht prov e
MBUROJA.net
fuqis s Krijuesit t tyre. Kto gjra duhet ta bjn at t shoh dhe t kuptoj se Ai
sht Zoti, M i Madh, Krijuesi, Zotruesi, dhe Kontrolluesi i do gjje. Prandaj, nuk ka
zot tjetr q meriton t adhurohet me t drejt, prve Tij.
Historia e Dimam 1 bin Thalebes

Kto jan gjrat n t cilat Dimami betohej pasi e pyeste t Drguarin e Allahut. Kjo
mund t shihet n transmetimin e Imam Ahmedit, i cili transmeton nga Thabiti e ky nga
Enesi: "Neve na ishte ndaluar ta pyesnim t Drguarin e Allahut pr fardo qoft,
prandaj mahniteshim kur ndonj njeri i menur nga shkrettira (beduint) vinte dhe e
pyeste at ndrsa ne dgjonim. Kshtu, nj njeri nga shkrettira erdhi dhe e pyeti:
O Muhamed! Ka ardhur lajmtari yt tek ne dhe pohon se ti je i Drguari i Allahut!
Profeti u prgjigj:
T vrtetn ka thn.
Burri pyeti: "Kush e krijoi qiellin? Ai (Profeti) u prgjigj:
Allahu.
Burri serish pyeti: "Kush e krijoi token? Ai ( Profeti ) u prgjigj:
Allahu.
Burri pyeti: Kush i vendosi malet dhe far ka n to? Ai ( Profeti ) u prgjigj:
Allahu.
Pastaj burri tha: Pash At , i Cili krijoi qiellin, tokn dhe vendosi kto male, a t ka
drguar ty Allahu (pejgamber)? Ai ( Profeti ) u prgjigj:
Po.
MBUROJA.net
Burri ather tha: "Lajmtari yt thot se jemi t obliguar t falemi pes here gjat dits
dhe nats. Profeti u prgjigj:
T vrtetn ka thn.
Burri ather tha: Pash At q t ka drguar, a t ka urdhruar Allahu pr kt? I
Drguari i Allahut u prgjigj:
Po.
Burri vazhdoi: "Lajmtari yt thot se jemi t obliguar t japim nga pasuria jon. Ai
(Profeti) tha:
T vrtetn ka thn.
Ather beduini serish pyeti: "Pash At q t ka drguar ty (pejgamber), a t ka
urdhruar Allahu pr kt? Ai (Profeti) u prgjigj:
Po.
Burri ather tha: "Lajmtari yt thot se jemi t urdhruar ta kryejm pelegrinazhin
(Haxhin) n Shtpi (Qabe) pr kdo q ka mundsi ta bj kt. Ai (profeti) tha:
"T vrtetn ka thn".

Burri ather u kthye dhe duke u larguar tha: Pasha At q t ka Drguar me t
vrtetn, nuk do ti shtoj gj e as q do t paksoj gj nga kjo. I Drguari i Allahut tha:

Nse e ka folur t vrtetn, ai padyshim se do t hyj n Xhenet.
10
MBUROJA.net
Ky hadith sht transmetuar nga Buhariu, Muslimi, Ebu Dawudi, Tirmidhiu, En-Nesai
dhe Ibn Maxhe.
I Drguari sht i ngarkuar vetm me prcjelljen e mesazhit

Allahu thot:
-
"E ti pra kshillo, se je vetm prkujtues, ti ndaj tyre nuk je mbizotrues!" q do t
thot: "O Muhamed! Prkujto njerzit pr at me t ciln je drguar".

Obligim yti sht vetm kumtimi, kurse e Jona sht llogaria. (13:40)
M tej Allahu thot:

"... ti nuk je Musejtir i tyre!" Ibn Abasi, Muxhahidi dhe t tjert than:
"Ti nuk je diktator mbi ta.
Kjo do t thot se ti nuk mund ta krijosh besimin n zemrat e tyre. Ibn Zejdi thot:
Ti nuk je ai q mund ti detyrosh t besojn.
Imam Ahmedi transmeton nga Xhabiri se i Drguari i Allahut (salallahu alejhi we selem)
ka thn:
:

Jam urdhruar q t'i luftoj njerzit, derisa t dshmojn se ska Zot tjetr q meriton t
adhurohet me t drejt pos Allahut. Kush thot dshmin, e ka t mbrojtur nga un
gjakun, pasurin dhe vetn e tij, pos me hakun e islamit, dhe llogaria e tij sht tek
Allahu i Madhrishm.
Pasta ai lexoi:
11
MBUROJA.net
"E ti pra kshillo, se je vetm prkujtues, ti ndaj tyre nuk je mbizotrues!"
Kshtu e transmeton kt hadith Muslimi n librin e tij Libri i Besimit. Po ashtu kt
hadith e transmetojn edhe Tirimidhiu dhe Nesai n Sunenet e tyre. Ky hadith mund t
gjendet edhe n t dy Sahihet.
Krcnimi pr kdo q largohet nga e vrteta

Thnia e Allahut:

Prve atij q zbrapset e nuk beson, do t thot ai largohet nga kryerja e shtyllave t
fes dhe mohon t vrtetn me gjuhn dhe me zemrn e tij.
-
"E ai as nuk vrtetoi at q duhej e as nuk u fal, por prgnjeshtroi dhe ktheu
shpinn." (75:31-32)
Prandaj Allahu thot:

All-llahu e dnon at me vuajtje t mdha
Allahu pastaj thot:

"Vetm Neve do t na kthehen", dmth vendi i tyre i kthimit dhe strehimit.

Dhe vetm detyr Jona sht llogaria e tyre", do t thot se Ne do t marrim parasysh
veprat e tyre dhe do ti shprblejm pr ato vepra. Nse ata kan punuar mir, do t
gjejn mir, e n qoft se ata kan br keq, do t gjejn keq.
Ky sht fundi i sures Gashije.
MBUROJA.net
12

Fisi i Benu Bekr b. Sad e kishte drguar Dimam b. Sa'd b. Tha'lebe-n tek i drguari i Allahut
dhe ai me te arritur kishte thn: Cili prej jush sht i biri i Abdul Muttalibit? Pejgamberi,
13
MBUROJA.net
salallahu alejhi we selem i tha: Un jam. Damameja i tha: Un do te pyes dhe do te jam
pakz i vrazhde por mos u hidhro! Pyet ka t duash- tha Pejgamberi, alejhi selam.
T bj be ne Allahun, Zotin tnd, Zotin e atyre q ishin para teje dhe te atyre qe do te vijn
pas teje, a Allahu te ka urdhruar qe ti t na urdhrosh neve ta adhurojm vetm At dhe te
mos i bjm shok? Pejgamberi, alejhi selam i tha: O Allahu im! Po. Dimami: A Allahu te ka
urdhruar qe t'i falim kto pese namaze? Pejgamberi, alejhi selam i tha: O Allahu im! Po.
Pastaj Dimami vazhdoi ta pyeste pr obligimet tjera dhe kur prfundoi dshmoi: La ilahe il-la
Allah Muhamedun Resulullah. Kur u kthye tek populli i vet mbrmja nuk e zuri pa e pranuar
tere populli i vet Islamin.
MBUROJA.net
Komentim i sures el-Beled

Kaptin Mekase
Tefsir Ibn Kethir
"Jo! Betohem n kt qytet, dhe ju jeni t lir n kt qytet. Betohem n at q lind

dhe n at far ai lind. Vrtet, kemi krijuar njeriun n Kebed. A mendon ai se askush
s'mund ta mposht. Ai thot:'Kam harxhuar pasuri me tepri!' A mendon se askush
nuk e sheh. A nuk ia krijuam dy sy, gjuhn e dy buzt, si dhe ia parashtruam dy
Rrugt".
- Betimi me shenjtrin e Meks dhe gjra tjera, q njeriu u krijua n

vshtirsi
Ktu, Allahu betohet n Meken, Nnn e qyteteve, duke iu drejtuar banorve t saj [gjat
muajve q s'jan t shenjt], t lir n kt qytet, me qllim q t trheq vmendjen pr
rndsin e shenjtris s saj, kur banort e saj jan n gjendje paprekshmrie.
Khusejf ka transmetuar nga Muxhahid:"'Jo! Betohem n kt qytet': Fjala la [jo] i
referohet kundrshtimit ndaj kurejshitve. Betohem n kt qytete1".
Shebib bin Bishr ka transmetuar nga Ikrimeh, nga Ibn Abas:"'Jo! Betohem n kt qytet':
Ktu mendohet n Meken". N lidhje me ajetin:
"... dhe ju jeni t lir n kt qytet", Ibn Abas ka thn:"O Muhamed, t sht lejuar t
luftosh n t".2
1. Ed-Durr el-Menthur 8:517.

2. El-Kurtubi 20:60, dhe Ed-Durr el-Menthur 8:518.
Ngjashm sht transmetuar nga Se'id bin Xhubejr, nga Ebu Salih, nga Atijah, nga edDahak, nga Katade, nga es-Sudi dhe nga Ibn Zejd.3 El-Hasan el-Basri ka thn:"Allahu e
bri t lejueshme [luftimin] pr t [pejgamberin] pr nj koh t caktuar t dits".4
Domethnia e asaj far kan thn u prmend n nj hadith, i cili sht i vrtet. N t,
pejgamberi, salallahu alejhi ue selam, ka thn:
"Vrtet, Allahu e bri t shenjt kt qytet, n ditn kur Ai krijoi qiejt dhe tokn. Ndaj,
sht br i shenjt me an t shenjtrimit nga Allahu, deri n Ditn e Gjykimit. Lisat e tij
s'bn t shkulen, shkurret e barishtet s'bn t hiqen. Mua m sht lejuar [t luftoj n t]
pr nj pjes t caktuar t dits. Sot, shenjtria e tij sht kthyer, mu si ka qen e shenjt
dje. Kshtu, le t'i njoftoj i pranishmi ata q po mungojn".4
MBUROJA.net
Me nj tjetr formulim t ktij hadithi, ka thn:
"Nse dikush prpiqet t arsyetohet [pr t luftuar aty] me luftimin e t drguarit [me
pushtimin e Meks], thoni atij q Allahu e ka lejuar pr t drguarin e vet, jo edhe pr
ty".5
Pr sa i prket thnies s Allahut "Betohem n at q lind dhe n at far ai lind",
Muxhahid, Ebu Salih, Katade, ed-Dahak, Sufjan eth-Theuri, Sa'id Ibn Xhubejr, es-Sudi,
el-Hasan el-Basri, Khusejf, Shurehbil bin Sa'd, dhe t tjert kan thn:"Ai q lind sht
Ademi, dhe ajo far ai ka lind jan fmijt e tij".6 Ky opinion, t ciln e kan zgjedh
Muxhahid dhe bashkkohsit e tij, sht i mir dhe i qndrueshm. Kjo mbshtet nga
fakti q Allahu betohet n Nnn e qyteteve, q jan vendbanime. Pas ksaj, Ai betohet
n banort e atyshm, q sht Ademi, babai i gjith njerzimit, dhe fmijt e tij.
Ebu Imran el-Jeuni ka thn:"Kjo i referohet Ibrahimit dhe pasardhsve t tij".
Ibn Xherir e ka shnuar kt thnie7, si edhe Ibn Ebi Hatim. Ibn Xherir paraplqeu
opinionin se kjo sht e prgjithshme dhe i referohet do babai dhe fmijve t tij. Ky
opinion, po ashtu, sht i pranueshm.8
3. El-Kurtubi 20:60, dhe Ed-Durr el-Menthur 8:518.

5. Fet'h el-Bari 4:56.
6. Fet'h el-Bari 1:238.
7. El-Kurtubi 20:61, ed-Durr el-Menthur 8:519, dhe et-Taberi 24:432.
8. Et-Taberi 24:433.
M tej, Allahu ka thn:

"Vrtet, kemi krijuar njeriun n Kebed".
Ibn Ebi Nexhih dhe Xhurejxh kan transmetuar nga 'Ata, nga Ibn Abas, lidhur me frazn
"n Kebed": "Ai sht krijuar n vshtirsi, a nuk e shihni". Pastaj, prmendi lindjen e tij
dhe daljen e dhmbve t tij.9
Muxhahid ka thn:"'N Kebed', domethn, nj pik sperme, pastaj nj drok, pastaj
nj kokrr mishi, duke psuar n krijimin e vet". M pas, Muxhahid ka thn:"Kjo sht e
ngjashme me thnien e Allahut:"Nna e tij e mbart me vshtirsi dhe e lind me
vshtirsi" [46:15], dhe ajo e ushqen me gji, me vshtirsi, dhe jetesa e tij sht nj
vshtirsi n vete. Pra, ai e pson tr kt".
Se'id bin Xhubejr ka thn:"'Vrtet, kemi krijuar njeriun n Kebed', domethn, n
vshtirsi, q mundohet t mbijetoj".
MBUROJA.net
Ikrime ka thn:"N vshtirsi dhe vuajtje t gjat".10
Katade ka thn:"'N vshtirsi'.11 Nga El-Hasan sht transmetuar t ket
thn:'Psimi nga vshtirsit e ksaj bote dhe ashprsia e jets s prtejme'.
- Njeriu sht i rrethuar me mirsit e Allahut

Allahu ka thn:
"A mendon ai se askush s'mund ta mposht".
El-Hasan el-Basri ka thn:"'A mendon ai se askush s'mund ta mposht', domethn, q
askush nuk mund t'ia marr pasurin".
Katade ka thn:"'A mendon ai se askush s'mund ta mposht', domethn, i biri i
Ademit mendon s'e nuk do t pyetet pr kt pasuri t tij, se si e ka fituar dhe si e ka
harxhuar".12
9. Et-Taberi 24:434.
11. At-Taberi 24:433.
12. At-Taberi 24:436.
Allahu ka thn:
"Kam harxhuar pasuri me tepri!"
Kjo do t thot: I biri i Ademit thot:"Kam harxhuar pasuri me tepri!" Muxhahid, elHasan, Katade, es-Sudi dhe t tjert e kan thn kt.13
"A mendon se askush nuk e sheh". Muxhahid ka thn:"A mendon ai q Allahu, i
fuqishmi dhe i madhrishmi, nuk e sheh at". T tjer nga seleft kan thn ngjashm
me kt. Allahu ka thn:
"A nuk ia krijuam dy sy", domethn, q ai t shoh me ta.
"... gjuhn", domethn, q ai t flas, n mnyr q ta shpreh at far ka n brendi.
"... e dy buzt", domethn, q kto t'i ndihmojn gjat t folurit, n t ngrnit, dhe q ia
zbukuron fytyrn dhe gojn e tij.
MBUROJA.net
- Aftsia pr t dalluar mes s mirs dhe s keqes, po ashtu, sht nj bekim
"... dhe ia parashtruam dy Rrugt". Kjo i referohet dy Rrugve. Sufjan eth-Theuri ka
transmetuar nga Asim, nga Zirr, nga Abdullah bin Mes'ud:
"... dhe ia parashtruam dy Rrugt", domethn e mira dhe e keqja".14 Ngjashm me kt
sht transmetuar nga Ali, nga Ibn Abas, nga Muxhahid, nga Ikrime, nga Ebu Ue'il, nga
Ebu Salih, nga Muhamed bin K'ab, nga ed-Dahak, dhe nga 'Ata el-Khurasani, midis t
tjerve.15
13. Et-Taberi 24:436.

14. Et-Taberi 24:437.
15. Et-Taberi 24:437, 438, dhe Ed-Durr el-Menthur 8:521, 522.
Ngjashm me kt ajet sht thnia e Allahut:

"Vrtet, kemi krijuar njeriun nga Nutfeh Amshexh, me qllim q ta provojm. Kshtu,
e bm at dgjues dhe shikues. Vrtet, i treguam atij Rrugn, qoft ai falnderues
apo prbuzs". [76:2-3]
"Por, ai nuk ka br orvatje t kaloj n rrugn e rrpirt. E, ku e di ti 'sht rruga e
rrpirt? Kjo sht lirimi i nj robi, apo t ushqyerit e dikujt, n nj dit plot
Mesghabeh. Nj jetim t afrm, apo nj meskin t pluhurosur. Pastaj, ai u b nj ndr
ata q besuan dhe kshilluan njri-tjetrin pr durim dhe kshilluan njri-tjetrin pr
mshir. Ata jan t s djathts. Por, ata q mohuan ajetet tona, jan t s majts.
Zjarri ata do t'i Mu'sadeh".
- Inkurajimi pr t prshkuar rrugn e mirsis

Ibn Zejd ka thn:"'Por, ai nuk ka br orvatje t kaloj n rrugn e rrpirt',
domethn, a nuk do ta prshkoj ai rrugn e shptimit dhe s mirs. Ai e shpjegon kt
rrug, me thnien e Tij:
'E, ku e di ti 'sht rruga e rrpirt? Kjo sht lirimi i nj robi, apo t ushqyerit e
dikujt'".16
Imam Ahmed ka shnuar nga Sa'id bin Merxheh, se ai ka dgjuar Ebu Hurejren t thot
q i drguari i Allahut, salallahu alejhi ue selam, ka thn:
MBUROJA.net
"Kushdo q liron nj rob besimtar, Allahu, pr do gjymtyr [t robit], do ta liroj nj
gjymtyr t tijn. Kjo zbatohet deri n at mas, saq Ai do ta liroj nj dor pr nj dor,
nj kmb pr nj kmb, nj organ gjenital pr nj organ gjenital".
Ali bin Husejn, m pas, i tha:"A e ke dgjuar kt nga Ebu Hurejre?" "Po", - u prgjigj
Se'id. Ather, Ali bin Husejn i tha nj robi-djal q kishte, i cili ishte m i shpejti ndr
robrit e tij:"Ma thirr Mutarrifin!" Kur robi iu soll prpara, ai tha:"Shko! Je i lir, pr hir
t Fytyrs s Allahut".17 El-Buhari, Muslim, et-Tirmidhi, en-Nesa'i, t gjith e kan
shnuar kt hadith nga Se'id bin Merxheneh.18
16. Et-Taberi 24:440.

17. Ahmed 2:422.
18. Fet'h el-Bari 5:174 dhe 11:608, dhe Muslim 2:1147, Tuhfet el-Ahwedhi 5:144; en-Nesa'i, n el-Kubra 3:168.
Imam Ahmed ka shnuar nga Amr bin Abeseh, se pejgamberi, salallahu alejhi ue selam,
ka thn:
"Kushdo q ndrton nj xhami, q Allahu t kujtohet n t, Allahu do t'ia ndrtoj nj
shtpi n xhenet. Kushdo q e liron nj musliman, kjo pr t do t jet lirim nga
xhehenemi. Kushdo q thinjet n Islam, kjo, n Ditn e Gjykimit, do t jet nj drit pr
t".19
Sipas nj rruge tjetr t transmetimit, Ahmed ka shnuar nga Ebu Umameh, nga Amr
bin Abeseh, se es-Sulemi i ka thn atij:"Na trego nj hadith q ke dgjuar nga i drguari
i Allahut, pa mangsi apo pa gabime". Ai [Amr] tha:"E kam dgjuar t thot:
"Kujtdo q i lindin tre fmij n Islam dhe i vdesin para se ta mbrrijn moshn
madhore, Allahu do ta fus at n xhenet, pr shkak t mshirs ndaj tyre. Kushdo q
thinjet n rrugn e Allahut [duke br xhihad], kjo, n Ditn e Gjykimit, do t jet drit
pr t. Kushdo q e gjuan nj shigjet n rrugn e Allahut [duke br xhihad], e cila e
mbrrin armikun, goditi apo jo me t, ai do t marr shprblimin e lirimit t nj robi.
Kushdo q e liron nj rob besimtar, Allahu do t liroj seciln nga gjymtyrt e tij nga
zjarri pr do gjymtyr q robi i tij ka. Kushdo q pajis dy kafsh mbartse pr n rrugn
e Allahut [duke br xhihad], ather, vrtet, xheneti ka tet porta, dhe Allahu do ta
lejoj at t hyj npr cilndo q ai t dshiroj".20
Ahmed e ka shnuar kt hadith nga rrug t ndryshme t transmetimit, q jan t mira
e t forta, dhe i gjith lavdrimi i takon Allahut.
Allahu ka thn:
"... apo t ushqyerit e dikujt, n nj dit plot Mesghabeh".
MBUROJA.net
Ibn Abas ka thn:"Dit urie".21 Ikrime, Muxhahid, ed-Dahak, Katade dhe t tjert, t
gjith kan thn t njjtn gj.22 Fjala Saghb do t thot uri.
19. Ahmed 4:386.

20. Ahmed 4:386.
21. Et-Taberi 24:442.
22. Et-Taberi 24:442, 443.
M tej, Allahu ka thn:

"... nj jetim", domethn, ai e ushqen nj jetim, n nj dit t ktill [me uri].
"... t afrm", domethn, q ka lidhje familjare me t. Ibn Abas, Ikrime, El-Hasan, edDahak, dhe Es-Sudi, t gjitha e kan thn kt.23 Kjo sht e ngjashme me far sht
transmetuar n nj hadith, i cili sht shnuar nga Imam Ahmed, nga Selman bin Amir, i
cili ka thn t ket dgjuar t drguarin e Allahut, salallahu alejhi ue selam, t thot:
"Lmosha [sadaka] e dhn nj t varfri njehet si nj lmosh, kurse, nse kjo i jepet nj
t afrmi, njehet si dy lmosha: lmosh dhe mbajtje e lidhjeve familjare".24
Et-Tirmidhi dhe en-Nesa'i25, t dyt kan shnuar hadithin, dhe zinxhiri i tij i
transmetimit sht i vrtet. M pas, Allahu thot:
"... apo nj meskin t pluhurosur [Dha metrebeh]", domethn, nj t varfr, nj t mjer
e t pluhurosur. Pra, ata q jan n skamje t madhe. Ibn Abas ka thn:"Dha metrebeh
sht zemrvrari i pastreh, q s'ka shtpi apo dika q ta mbroj nga pluhuri".26
Allahu ka thn:
"Pastaj, ai u b nj ndr ata q besuan", domethn, ather, s bashku me kto cilsi t
bukura e t pastra, ai, n zemrn e vet, u b nj besimtar q krkon shprblim pr kt
nga Allahu. Kjo sht si ka thn Allahu:
"Kushdo q e dshiron jetn e prtejme dhe prpiqet pr t me mundin e
domosdoshm, ndrsa sht besimtar, t tillve do t'u mohet prpjekja". [17:19]
Allahu, po ashtu, ka thn:
"Kushdo q bn vepra t mira, qoft mashkull apo femr, dhe sht besimtar i
vrtet..." [16:97]
24. Ahmed 4:214.
MBUROJA.net
25. Tuhfat el-Ahwedhi 3:324, dhe en-Nesa'i 5:92.
26. Et-Taberi 24:444.
Allahu ka thn:
"... dhe kshilluan njri-tjetrin pr durim dhe kshilluan njri-tjetrin pr mshir",
domethn, ai ka qen ndr besimtart q kryenin vepra t mira, dhe q kshillonin
njri-tjetrin pr durim, pr shkak t dmeve t njerzve, dhe q t jen t mshirshm
ndaj tyre. Kjo sht e ngjashme me far sht transmetuar n hadithin fisnik:
"Njerzit e mshirshm, do t trajtohen me mshir nga m i Mshirshmi [Allahu]. Ji i
mshirshm ndaj atyre q jan n tok, dhe ai q sht mbi qiejt do t jet i mshirshm
ndaj teje".27
N nj tjetr hadith, ka thn:
"Allahu nuk do t jet i mshirshm ndaj kujtdo q s'sht i mshirshm ndaj
njerzve".28
Ebu Daud ka shnuar nga Abdullah bin Amr, se ai ka transmetuar nga pejgamberi,
salallahu alejhi ue selam:
"Kushdo q nuk tregon mshir ndaj fmijve tan dhe nuk njeh t drejtn e t vjetrve
tan, nuk sht prej nesh".29
M pas, Allahu ka thn:
"Ata jan t s djathts", domethn, ata q kan kto cilsi, jan njerzit e Dors s
Djatht.
- Njerzit e Dors s Majt dhe shprblimi i tyre

"Por, ata q mohuan ajetet tona, jan t s majts", domethn, njerzit e Dors s
Majt.
27. Ebu Daud 5:231.

28. Muslim 4:1809.
29. Ebu Daud 5:231.
MBUROJA.net
"Zjarri ata do t'i Mu'sadeh", domethn, zjarri do t jet i mbyllur mbi ta dhe as nuk do
t mund t'i shmangen, as nuk do t mund t dalin nga ai.
Ebu Hurejre, Ibn Abas, Ikrime, Se'id bin Xhubejr, Muxhahid, Muhamed bin Ka'b elKurezi, Atijeh el-Aufi, el-Hasan, Katade, dhe es-Sudi, t gjith kan thn:"'Mu'sadeh' do
t thot [zjarr] i mbyllur".30 Ibn Abas ka thn:"Dyert e tij do t jen t mbyllura".31
Ed-Dahak ka thn:"'Mu'sadeh', domethn, do t jet i mbyllur mbi ta dhe s'do t ket
dyer".
Katade ka thn:"'Mu'sadeh', domethn, do t jet i mbyllur, pa drit brenda, pa t ara
[s'mund t ik], dhe pa kurrfar mnyr pr t dal nga ai, prjet".
30. Et-Taberi 24:447, Ed-Durr el-Menthur 8:526.

MBUROJA.net
Tefsiri i sures Shems

(Kapitulli - 91)
Shpallur n Mek
Leximi i sures Shems n namazin e Jacis

N t dy Sahihet, sht transmetuar hadithi i Xhabirit, n t cilin Muhamedi, salallahu
alejhi we selem, i tha Muadhit:
Prse nuk u fale me: Lavdro emrin e Zotit tnd, m t Lartit (87), me suren
Shems (91), dhe Betohem pr natn kur mbshtjell (92)
Me emrin e Allahut, Mshiruesit , Mshirbrsit
(Betohem) pr diellin dhe shklqimin e tij! Pr hnn q e ndjek at! Pr

ditn q e shfaq ndriimin (e diellit). Pr natn kur e mbulon at! Pr qiellin
dhe At i Cili e ndrtoi at! Pr token dhe pr At i Cili e shtriu at! Pr Nefsin
dhe At i Cili e prsosi at n prmasa. Pastaj i tregoi atij se far sht e
gabuar dhe far sht e drejt pr t! Vrtet se do t ngadhnjej ai i cili e
pastron vetveten dhe vrtet se dshton ai i cili e prish vetveten (91: 1-10)
Allahu betohet n gjrat e krijuara prej Tij se njeriu i cili e pastron

vetveten, do t jet i sukseshm ndrsa njeriu i cili e prish vetveten, do
t dshtoj
MBUROJA.net
Muxhahidi ka thn:
"(Betohem) pr diellin dhe shklqimin e tij!" do t thot drita e diellit.

Katade ka thn:
We duhaha dmth e tr dita".

Ibn Xheriri ka thn:
"Mendimi i sakt nga ajo q sht thn sht se Allahu betohet n diellin dhe
ditn, pr shkak t drits s tij t qart gjat dits.
"Pr hnn q e ndjek at!

Muxhahidi ka thn:
"Ajo (hna) e ndjek at (diellin).
El-Aufi transmeton nga Ibn Abasi t ket thn:
"Pr hnn q e ndjek at!, dmth ajo e ndjek ditn.''

Katade ka thn:
"Q Talaha (e ndjek at) i referohet nats s Hilalit (gjysmhns s re). Kur dielli
perndon, Hilali sht e dukshme.''
"Pr ditn q e shfaq ndriimin (e diellit).

Muxhahidi ka thn:
MBUROJA.net
"Kur ai ndrion.
Si rrjedhim i ksaj, Muxhahidi ka thn:
"Pr ditn q e shfaq ndriimin (e diellit) 'sht e ngjashme me thnien e

Allahut:
Pr ditn kur texhl-leh (q agon) (92:2) ''Dhe pr thnien e Allahut kan thn:
"Pr natn kur e mbulon at!, do t thot kur e mbulon diellin, gj q ndodh
ather kur dielli zhduket dhe horizonti errsohet.
Pr qiellin dhe Ma Banaha!, kuptimi ktu mund t jet pr qllime

prshkrimi, q do t thot "Pr qiellin dhe Krijuesin e tij. Kjo sht thn nga
Katade. Gjithashtu, mund t kuptohet edhe si Pr qiellin dhe Krijuesin e qiellit.
Kjo sht thn nga Muxhahidi. T dy kuptimet jan t ndrlidhura me njratjetrn dhe fjala krijim do t thot lartsim. Kjo sht e ngjashme me thnien e
Allahut:
Ne Duart Ton e ngritm qiellin, domthn, me fuqi.
Dhe, me t vrtet, Ne jemi n gjndje ta zgjerojm at. Edhe tokn Ne e

kemi shtruar. Sa shtrues t mir jemi Ne!" ( 51:47-78)
Kjo sht e njjt m thnien e Allahut:
MBUROJA.net
Pr tokn dhe pr At i Cili e shtriu at!
Muxhahidi ka thn:
Fjala Tahaha do t thot Ai e shtriu at.
El-Aufi transmeton nga Ibn Abasi se ky ka thn:
Dhe Ma Tahaha, "Kjo do t thot at far Ai krijoi n t.

Transmeton Ali ibn Talha nga Ibn Abasi:
Tahaha do t thot se Ai e shtriu at.
Muxhahidi, Katade, Ed-Dahaku, Es-Sudi, Eth-Theuari, Ebu Salihu dhe Ibn Zejdi kan
thn:
Tahaha do t thot se Ai e shtriu at".

Allahu m pas thot:
Pr Nefsin dhe At i Cili e prsosi at n prmasa do t thot Ai e krijoi t

fort dhe t rregullt, n natyrn e duhur (Fitrah). Kjo sht ashtu si thot Allahu:
Prqndro vetveten tnde sinqerisht n fen, ( Hanif) i larguar prej do t

kote. (E ajo f) Feja e All-llahut n t ciln i krijoi njerzit. Ska ndryshim (mos
ndryshoni) t asaj natyrshmrie t krijuar nga All-llahu. (30:30)
I Drguari i Allahut ka thn:
MBUROJA.net
"Secili fmij q lind, lind n natyrn e tij t pastr (Fitrah), por prindrit e tij e
kthejn at n ifut, n t krishter ose n adhurues t zjarrit. Kjo sht ashtu si
lind kafsha, e plot n t gjitha pjest e saj. A vreni n t ndonj gjymtim?"
T dy, Muslimi dhe Buhariu, e transmetojn kt hadith nga Ebu Hurejre. N Sahihun e
Muslimit, transmetohet nga Ijad bin Himar Al-Muxhashi se i Drguari i Allahut,
salallahu alejhi we selem, ka thn:
Allahu i Madhrishm thot: Un i krijova robrit e mi Hunefa (n besim t

pastr monoteist), por pastaj shejtani u erdhi atyre dhe i largoi nga feja e tyre.
M tej Allahu thot:
"Pastaj i tregoi atij se far sht Fuxhur (e gabuar) dhe far sht Takua (e
drejt; e devotshme) pr t! q do t thot Ai i tregoi atij devotshmrin dhe
mkatet. Kjo do t thot se Ai i qartsoi njeriut dhe e udhzoi at n at far i
sht urdhruar. Ibn Abasi ka thn:
"Pastaj i tregoi atij se far sht e gabuar dhe far sht e drejt pr t!"
"Ai ia sqaroi t mirn dhe t keqn atij (d.m.th shpirtit t njeriut).''
T njjtn gj e than edhe Muxhahidi, Katade, Dahaku dhe Eth-Thewari. Seìd bin
Xhubejri ka thn:
"Ai i dha atij frymzim (pr t pare se ka sht) e drejt dhe e gabuar.''
Ibn Zejdi ka thn:
"Ai e bri Fuxhur (t gabuarn) dhe Takuan (t drejtn) brenda tij.
Ibn Xheriri transmeton nga Ebul-Aswad Ed-Dili se ai ka thn:
"M tha Imran bin Husejni:"A mendon se ajo far bjn njerzit dhe ajo pr t
ciln ata prpiqen sht nj gj e paraprcaktuar pr ta, apo mendon se sht nj
gj q sht shkruar vetm ather pasi q u erdhi Mesazhi nga i Drguari i
Allahut, kur do t ket dshmi kundr tyre? I thash:"sht dika q sht
MBUROJA.net
paraprcaktuar pr ta. Pasta ai tha:"A mos sht kjo nj padrejtsi? Ather,
un u friksova jashtzakonisht shum nga ai (pr shkak t asaj q po thoshte)
dhe i thash:"Nuk ka asgj q Ai (Allahu) ka krijuar dhe q Ai nuk e ka n Dorn e
Tij. Ai nuk pyetet pr at far Ai bn, ndrsa krijesat e Tij do t pyetn. Imrani
m tha:"Allahu t udhzoft! T pyeta pr kt q t t tregoj se nj njeri nga fisi
Muzejneh erdhi tek i Drguari i Allahut, salallahu alejhi we selem, dhe e pyeti:"O
i Drguari i Allahut! A i konsideron veprat e njerzimit dhe luftrat e tyre si t
paraprcaktuara pr ta dhe t shkruara sipas Kaderit, apo si dika t shkruar pr
ta vetm pasi q u erdhi atyre Mesazhi nga Profeti i tyre, kur dihet se do t ket
dshmi kundr tyre? Ai (i Drguari) u prgjigj:
sht dika e paraprcaktuar pr ta. Ather burri tha:"Ather, ku sht

qllimi i veprimeve tona? Profeti u prgjigj:
Secilin q Allahu e ka krijuar pr njrin nga dy vendet (Xhenetin ose

Xhehenemin), Ai ia lehtson mnyrn pr ta arritur at. Prova pr t sht Libri i
Allahut:"Pasha Nefsin dhe Ma Sawwaha (i Cili e shprndau at) Pastaj ia tregoi
far sht e Drejt dhe far sht e gabuar."
Kt hadith e transmetojn imam Ahmedi dhe Muslimi. Allahu m tej thot:
Vrtet se do t ngadhnjej ai i cili e pastron vetveten, dhe vrtet se dshton

ai i cili e prish vetveten
M t vrtet se korr sukses ai i cili e pastron vetveten dhe vrtet se dshton ai i cili
Dasaha/e prish vetveten. Kjo mund t kt kuptimin se cilido q e pastron vetveten me
bindje ndaj Allahut, do t jet i suksesshm. Kjo sht e ngjashme me thnien e Katads,
i cili ka thn:
Ai e pastron at nga cilsit e ulta dhe t neveritshme e t prbuzura.
Njjt me kt transmetohet edhe nga Muxhahidi, Ikrime dhe Seid Ibn Xhubejri.
MBUROJA.net
Dhe vrtet se dshton ai i cili e prish vetveten do t thot ta fsheh t
vrtetn. Kjo do t thot se ai bhet i plogsht (nga mendja) dhe e nnvlerson
at duke e shprfillur dhe duke mos e lejuar q ta marr udhzimin. Ai e trajton
at n kt mnyr, pr aq koh sa kryen vepra t mosbindjes dhe braktis
bindjen ndaj Allahut. Gjithashtu, mund t ket kuptimin se vrtet sht i
suksesshm ai, shpirtin e t cilit e pastron Allahu dhe se sht i dshtuar ai, t
cilit Allahu ia prish shpirtin.
Kjo sht ashtu si ka transmetuar El Afi dhe Ali ibn Talha nga Ibn Abasi. Taberani
transmeton se Ibn Abasi ka thn:
I Drguari i Allahut ndalej sa her q e lexonte kt ajet:
"Pr Nefsin dhe At i Cili e prsosi at n prmasa. Pastaj i tregoi atij se far
sht e gabuar dhe far sht e drejt pr t!"
Pastaj, ai thoshte:
O Allah! Jepi shpirtit tim t mirn e tij. Ti je Ruajtsi dhe Zotruesi dhe m i miri
pr ta pastruar at.
N nj hadith tjetr, t transmetuar nga Imam Ahmedi prej Zejd ibn Erkamit, i Drguari
i Allahut, salallahu alejhi we selem, ka thn:
O Allah! Krkoj ndihmn Tnde q t m ruash nga prtacia, nga koprracia, nga
dobsia e pleqris dhe nga dnimi i varrit. O Allah! Jepi t mirn shpirtit tim
dhe pastroje at, sepse Ti je Pastruesi m i Mir. Ti je Ruajtsi dhe Pronari i Tij. O
Allah! Krkoj ndihmn Tnde nga zemra q nuk sht e prulur dhe nga shpirti
q nuk sht i knaqur, nga dituria prej t cils nuk ka dobi dhe nga lutja e cila
nuk pranohet (nga Ti).
Zejdi pastaj tha:"I Drguari i Allahut na msonte neve kto fjal dhe tani ne po ua
msojm juve.
Kt hadith e transmeton edhe Muslimi, por me pak ndryshim.
MBUROJA.net
Themudi prgnjeshtroi (pejgamberin e vet) duke u shfrenuar. Kur m i

poshtri nga ata doli (pr t vrar deven). Por, i Drguari i Allahut (Salihu
alejhi selam) u tha atyre: Kini mendjen! Ajo sht deveja e Allahut! (Mos e
dmtoni) dhe mos e ndaloni t pij hisen e saj t ujit! Pastaj ata e
prgnjeshtruan at (Salihun, alejhi selam) dhe e vran deven. Ksisoj, Zoti i
tyre i shkatrroi, pr shkak t mkatit t madh t tyre dhe i bri ata t
barabart n shkatrrim! Dhe Ai nuk pati frik pr pasojat nga kjo.
Refuzimi i popullit t Themudit dhe shkatrrimi i tyre nga ana e Allahut

Allahu na informon se populli i Themudit e refuzoi pejgamberin q ishte drguar tek ta,
pr shkak t padrejtsis dhe mkateve t cilat ata i vepronin. Kjo sht thn nga
Muxhahidi, nga Katade dhe nga t tjert. Prandaj, kjo ndikoi n nj refuzim nga ana e
zemrave t tyre pr udhzim dhe bindje ndaj t Drguarit, i cili kishte ardhur n mesin e
tyre.
"Kur m i poshtri nga ata doli ( pr t vrar deven)", do t thot njeriu m i

poshtr dhe m i lig nga fisi, e ai ishte Kudar ibn Salifi, i cili e vrau deven (e
pejgamberit Salih). Ai ishte prijsi i fisit t Themudit dhe sht ai pr t cilin
Allahu thot:
Po ata e ftuan shokun e tyre e ai mori( nj shpat) dhe e theri at (54:29)

Ky njri ishte i fuqishm dhe respektohej nga populli i tij. Ai ishte me prejardhje fisnike
dhe nj udhheqs t cilit i bindeshin. Pr kt ngjarje Imam Ahmedi transmeton prej
Abdullah Ibn Hamza, i cili thot se i Drguari i Allahut, salallahu alejhi we selem, na
mbajti nj fjalim n t cilin prmendi deven dhe prmendi njeriun i cili e kishte vrar
at (deven). Pastaj ai tha:
MBUROJA.net
Kur m i poshtri nga ata doli (pr t vrar deven)" Nj njeri i fort dhe i
fuqishm, i cili ishte i pamposhtur n mesin e fisit t tij si ishte Ebu Zamahu".
Ky hadith prmendet nga Buhariu n Librin e Tefsirit dhe nga Muslimi n Librin e
prshkrimit t Xhehenemit. Trimidhiu dhe en-Nesai e transmetojn n librat e tyre t
Tefsirit.
Tregimi pr deven e Salihut, alejhi selam

Allahu m pas thot:
"Por, i Drguari i Allahut (Salihu, alejhi selam) u tha atyre:
Ajo sht deveja e Allahut!", q do t thot kini kujdes dhe mos e prekni
deven e Allahut dhe mos i bni dm asaj.
"(Mos e dmtoni) dhe mos e ndaloni t pij hisen e saj t ujit!, do t thot mos
bni mkate ndaj saj n hisen e saj t uji, sepse juve ju sht caktuar t pini uj nj
dit e nj dit i sht caktuar asaj, ashtu si ju e dini. M tej Allahu thot:
"Pastaj ata e prgnjeshtruan at (Salihun, alejhi selam) dhe e vran deven,

q do t thot se ata e refuzuan at me t ciln erdhi i Drguari tek ta. Si pasoj e
mosbesimit t tyre, erdhi deri tek vrasja e deves, t ciln Allahu e nxori nga
shkmbi si shenj dhe argument kundr tyre.
Ksisoj, Zoti i tyre i shkatrroi, pr shkak t mkatit t madh t tyre, do t

thot se Ai (Allahu) u zmrua dhe i asgjsoi ata.
Dhe i bri ata t barabart n shkatrrim!, do t thot Ai bri q dnimi dhe

ndshkimi i Allahut t bie mbi t gjith ata n mnyr t barabart.
10
MBUROJA.net
Katade ka thn:
"Na ka ardhur lajmi se udhheqsi i Themudit nuk e ka vrar deven, derisa t
rinjt, pleqt, meshkujt dhe femrat i dhan atij zotimin pr besnikri. Kshtu, kur
populli bashkpunoi n vrasjen e saj, Allahu i shkatrroi t gjith ata me t njjtin
dnim, si pasoj e mkatit t tyre.''
Allahu ka thn:
Dhe Ai nuk pati frik sht lexuar edhe si:
Dhe Ai nuk u friksua
pr pasojat e ksaj.
Ibn Abasi ka thn:
"Allahu nuk u friksohet pasojave nga kushdo.
T njjtn gj e kan thn edhe Muxhahidi, El Hasani, Bekr ibn Abdullah el Muzani dhe
t tjert.
Ky sht fundi i tefsirit t sures Esh-Shems. I tr Falnderimi dhe Lavdrimi i takon
vetm Allahut t Madhrishm.
MBUROJA.net
Tefsiri i sures El-Lejl

(Kapitulli - 92)
Shpallur n Mek
Leximi i sures Lejl n namazin e Jacis

Kemi prmendur m hert thnien e Pejgamberit (salallahu alejhi we selem) kur ai i tha
Muadhit:

Prse nuk u fale me: Lavdro emrin e Zotit tnd, m t Lartit (87), me suren Shems
(91), dhe Betohem pr natn kur mbshtjell (92)

Me emrin e All-Allahut, Mshiruesit, Mshirbrsit!
- - - -
- - - -
- -
Pasha natn q me errsir mbulon gjithsin! Pasha ditn kur ajo shkreptin! Pasha
At q krijoi mashkullin e femrn! Vrtet, veprimi juaj sht i llojllojt. E, sa i prket
atij q jep dhe ruhet, dhe vrteton bindshm pr m t mirn, Ne do ta prgatitim at
pr m t lehtn. E sa i prket atij q bn koprraci dhe ndien veten t pavarur (nga
Zoti), dhe q prgnjeshtron at m t mirn, Ne do ta prgatisim pr m t vshtirn.
E pasuria e tij nuk do ti bj dobi, kur ai t bjer n grop.
Betimit n shumllojshmrin e prpjekjeve t njerzve dhe informimi

pr rezultatet e t ndryshme n kt
Allahu betohet duke thn:
MBUROJA.net

Pasha natn q me errsir mbulon gjithsin! q do t thot kur e mbulon krijimin
me errsir.

Pasha ditn kur ajo shkreptin! do t thot me dritn dhe me ndriimin e saj.

"Pasha At q krijoi mashkullin e femrn!"

Dhe Ne ju krijuam juve n ifte. (78:8)
sht e ngjashme me thnien:

Dhe Ne krijuam prej do sendi dy lloje (mashkull e femr) (51:49)
Dhe ashtu si gjrat me t cilat betohet jan t kundrta, po ashtu edhe ky betim sht
rreth gjrave t kundrta.

Vrtet, veprimi juaj sht i llojllojt. Veprimet e robrve q ata kan kryer jan t
kundrta dhe t larmishme. Prandaj, ka nga ata q bjn vepra t mira dhe ata q bjn
t kqija.
M tej Allahu thot:

E, sa i prket atij q jep dhe ruhet do t thot, ai e jep at q ai ka qen i urdhruar
pr ta dhn dhe ai ka frik Allahun n shtjet e tij.
MBUROJA.net

dhe vrteton bindshm pr m t mirn (el Husna) d.m.th n kompensim t saj. Kt
e ka thn Katade. Khusajfi ka thn: "N shprblim.'' Pastaj Allahu thot:

Ne do ta prgatitim at pr m t lehtn. Ibn Abasi thot:
"Kuptimi pr mirsi

E sa i prket atij q bn koprraci, do t thot me at q ai ka.
dhe e ndien veten t pavarur (nga Zoti), do t thot se ai sht koprrac me pasurin e
tij dhe e konsideron veten t panevojshm pr Zotin e vet t Plotfuqishm dhe t
Madhruar. Kt e transmeton Ibn ebi Hatimi.

dhe q prgnjeshtron at m t mirn do t thot, shprblim n vendbanimin e
bots s prtejme.

"Ne do ta prgatisim pr m t vshtirn. q do t thot n rrugn e gabuar. Kjo sht
e ngjashme me thnien e Allahut:

Ne i rrotullojm zemrat dhe t part e tyre (prej besimit) ashtu sikundr nuk e
besuan at (Kuranin) pr her t par, dhe i lm t bredhin t hutuar n at
mashtrimin e tyre. (6:110)
Ka shum ajete me kt kuptim q vrtetojn se Allahu i shprblen me sukses ata q
duan t mira, ndrsa kushdo q ka pr qllim t keqen, braktiset, dhe e tr kjo sht n
MBUROJA.net
pajtueshmri me at q Allahu ka paracaktuar. Ka edhe shum hadithe t tjera q e
vrtetojn kt:
Tregimi i Ebu Beker es-Sidikut

Transmeton imam Ahmedi nga Ebu Bekri se e ka pyetur t Drguarin e Allahut
(salallahu alejhi we selem): "O i Drguari i Allahut! A veprojn sipas asaj q tashm
sht vendosur, apo sht vetm shtje (d.m.th. ende e pavendosur)? Ai u prgjigj:

N t vrtet, ajo sht n prputhje me at q tashm sht vendosur.
Pastaj Ebu Bekri tha: "Ather si qndron puna me veprat, o i Drguari i Allahut?'' Ai u
prgjigj:

Secili do ta ket t leht kryerjen e vepra t atilla q do ta ojn at n at pr t ciln ai
sht krijuar.
Transmetimi i Aliut
Transmeton Buhariu nga Ali bin ebi Talibi se ata (Sahabet) ishin n nj varrim me t
Drguarin e Allahut tek varrezat e Beki el-Gharkadit, kur i Drguari i Allahut tha:

Nuk ka asnj prej jush, prvese vendi i tij tashm sht shkruar, nj vend n Xhenet
ose nj vend n Zjarr.
Ata than: "O i Drguari i Allahut! A duhet t mbshtetemi n kt? Ai u prgjigj :

Punoni sepse secilit do ti lehtsohet kryerja e veprave t tilla q do ta ojn at n at
pr t ciln ai sht krijuar.
Pastaj lexoi ajetin:
- -
MBUROJA.net
"E, sa i prket atij q jep dhe ruhet, dhe vrteton bindshm pr m t mirn, Ne do ta
prgatitim at pr m t lehtn.
deri tek ajeti:
pr m t vshtirn.
Imam Buhariu transmeton nj hadith t ngjashm nga Ali bin ebi Talibi n t cilin ai ka
thn: "Ishim n nj varrim n varrezat e Beki el Gharkadit kur erdhi i Drguari i Allahut
(salallahu alejhi we selem) dhe u ul. Kshtu, ne u afruam dhe u ulm rreth tij e ai mbante
nj shkop me vete. Pastaj u prkul dhe me shkop filloi t bnte vija n tok. Pastaj ai tha:

Nuk ka ndonj prej jush e nuk ka ndonj shpirt t gjall (deri ditn e kiametit) vetm se
i sht shkruar vendi n xhenet apo n xhehenem, dhe sht shkruar nse ai do jet prej
t lumturve apo prej t humburve (ne ahiret)
Nj burr tha: "O i Drguari i Allahut! A duhet t mbshtetemi vetm n at q sht
prcaktuar pr ne dhe t ndalojm s kryeri vepra t mira, ngase secilit prej nesh tashm
i sht caktuar vendi ose prej t lumturve ose prej t humburve? Profeti u prgjigj:

:
Ata njerz q jan njerz t lumtur, do t kryejn veprat e njerzve t lumtur dhe do tu
lehtsohet. Dhe ata njerz q jan njerz t mjerimit, do t kryejn veprat e njerzve t
mjerimit dhe do t'u lehtsohet (kryerja e veprave t tilla)".
Pastaj ai lexoi ajetin:
- - -
- -
E, sa i prket atij q jep dhe ruhet, dhe vrteton bindshm pr m t mirn, Ne do ta
prgatitim at pr m t lehtn. E sa i prket atij q bn koprraci dhe e ndien veten t
pavarur (nga Zoti), dhe q prgnjeshtron at m t mirn, Ne do ta prgatisim pr m
t vshtirn.
MBUROJA.net
Edhe hartuesit e tjer nga grupi e transmetojn kt hadith.
Transmetimi i Abdullah bin Umerit

Imam Ahmedi transmeton se Ibn Umeri ka thn: "O i Drguari i Allahut! A mendon se
veprat q ne i bjm jan t paracaktuara, apo sht dika e re? I Drguari i Allahut
(salallahu alejhi we selem) u prgjigj :

sht dika q sht e paracaktuar. Prandaj punoni, o biri i Hatabit, sepse vrtet se
secilit njeri do ti lehtsohet shtja. Kushdo q sht prej njerzve t lumtur, ather ai
do t kryej vepra pr t arritur lumturin, dhe kushdo q sht prej t mjerve, ai do t
punoj vepra t mjerimit.
Ky hadith transmetohet nga Tirmidhiu n librin pr Natn e Kadrit dhe ai thot se
hadithi sht "Hasen Sahih.''
N nj tjetr hadith t Xhabir bin Xheririt, transmetohet nga Xhabir bin Abdullahu se ka
thn: "O i Drguari i Allahut! A jemi duke kryer vepra sipas asaj q sht paracaktuar,
apo sht shtje e bazuar n at q jemi duke e br tani?'' Profeti u prgjigj:

Kjo sht nj shtje q ka qen e paracaktuar
Ather, Suraka tha: Ather, cili sht qllimi i veprimeve?'' I Drguari i Allahut tha:

Kushdo q bn vepra, do ti lehtsohet kryerja e tyre.
Kt hadith e transmeton edhe Muslimi. Ibn Xheriri transmeton nga Amir bin Abdullah
bin ez-Zubejr se ai ka thn:
"Ebu Bekri e kishte zakon t lironte robrit dhe shrbtort e tij pasi ata e pranon islamin
n Mek. Ai i lironte grat dhe t moshuarit t cilt hynin n islam. Prandaj babai i tij i
tha: "O biri im! Po e shoh se po liron t dobtit, por nse i liron burrat e fort, ather ata
do t t bheshin krah (ndihms) n mbrojtjen tnde. Ebu Bekri u prgjigj: "O babai
im! Un vetm dua - mendoj se tha at q sht tek Allahu.
MBUROJA.net
Disa prestar t familjes sime m kan thn se ky ajet ka zbritur pr t:
- -
E, sa i prket atij q jep dhe ruhet, dhe vrteton bindshm pr m t mirn, Ne do ta
prgatitim at pr m t lehtn.
M tej Allahu thot:

E far do ti bj dobi pasuria e tij kur ai do t shuhet. Muxhahidi thot:
"Kjo do t thot kur ai t vdes.''
Ebu Salihu dhe Maliku thanduke transmetuar nga Zejd bin Aslami:
"Kur ai t shkoj posht n zjarr.''
- - -
- - - - -
Detyr e jona sht vetm t udhzojm. Dhe vetm Jona sht bota tjetr si dhe kjo.
Un u kam trhequr vrejtjen pr zjarrin t ndezur fort, q aty nuk hyn tjetr pos atij
q sht m i prishuri, i cili prgnjeshtroi dhe u zmbraps. Ndrsa ai q sht m i
devotshm, do t jet larg tij. Ai q e jep pasurin e vet e pastrohet, e jo pr ta
shprblyer ndoknd q i ka br mir m par, por vetm pr t fituar knaqsin e
Zotit t vet, m t lartit, pr Zotin, ai do ta gzoj at knaqsi!
shtja e udhzimit dhe shtjet e tjera jan n dor t Allahut, dhe

paralajmrimi i Allahut pr Xhehenemin
Katade ka thn:

Detyr e jona sht vetm t udhzojm. dmth, Ne do t shpjegojm se far sht e
ligjshme dhe far sht e ndaluar.'' T tjer kan thn se kjo do t thot: "Kushdo q
prshkon mbi rrugn e udhzimit, ather ai do t arrij Allahun (pra, n botn tjetr)
MBUROJA.net
Ata e konsiderojn kt ajet ngjashm me thnien e Allahut:

Udhzimi pr n rrug t drejt i takon All-Allahut (16:9)
Kjo sht prmendur nga Ibn Xheriri. Allahu thot:

Dhe vetm Jona sht bota tjetr si dhe kjo, dmth, ato t dyja na takojn Neve dhe
un (Allahu) jam n kontroll t plot t tyre. "
Pastaj Allahu thot:,

Un u kam trhequr vrejtjen pr zjarrin t ndezur fort
Muxhahidi tha:
"Q flakron.''
Transmeton imam Ahmedi nga Simak bin Harbi se e ka dgjuar En-Numan bin Bashirin
duke mbajtur nj hutbe ku tha: "E kam dgjuar t Drguarin e Allahut duke predikuar,
ku ai tha:

Un u kam trhequr vrejtjen pr zjarrin t ndezur fort, dhe ai tha kt me aq z,
saq, n qoft se nj njeri do ishte n treg, ai do t mund t dgjonte nga vendi ku un po
qndroj tani. Dhe ai e tha (me nj forc t atill), saq veshja q e kishte mbi shpatullat ra
tek kmbt e tij
Transmeton imam Ahmedi nga Ebu Ishaku se e ka dgjuar Numan bin Bashirin tek
kshillonte, ku ai tha: E kam dgjuar t Drguarin e Allahut (salallahu alejhi we selem)
duke thn:
MBUROJA.net
Vrtet, personi q do t ndshkohet m s lehti nga xhehnemlinjt n Ditn e Gjykimit,
do t jet nj njeri t cilit do t'i vendosen dy gaca t zjarrit nn kmbt e tij, t cilat do
bjn q truri i tij t vloj
Kt hadith e transmeton edhe Buhariu.
Muslimi transmeton nga Ebu Ishaku, ky nga Nu`man bin Beshiri se i Drguari i Allahut
(salallahu alejhi we selem) ka thn:

Vrtet se dnimin m t leht n mesin e banoreve t zjarrit e ka ai q t cilit i vihen
sandale rripat e t cilave do t jen prej zjarri, t cilat do t bjn q truri t'i vloj ashtu
si vlon kusia, dhe ai mendon se asnj nuk sht duke u dnuar m shum se ai, kurse ai
e ka dnimin m t leht.
Allahu thot:

q aty nuk hyn tjetr pos atij q sht m i prishuri do t thot askush nuk do t hyj
i rrethuar nga ai nga t gjitha ant, me prjashtim t atyre m t prishurve.
Pastaj Allah e sqaron se kush jan t prishurit n thnien e Tij:

i cili prgnjeshtroi dhe u zmbraps do t thot n zemrn e tij:
dhe u zmbraps, do t thot nga veprimi me gjymtyrt e tij dhe kryerjen e veprave
sipas shtyllave t tyre.
Transmeton imam Ahmedi nga Ebu Hurejre se i Drguari i Allahut (salallahu alejhi we
selem) ka thn:

T gjith pasuesit e mi Ditn e Gjykimit do t hyjn n Xhenet, prve atij q refuzon
Ata (Sahabet) than: E kush do t refuzonte, o i Drguari i Allahut? Ai u prgjigj:
10
MBUROJA.net

Kushdo q m bindet mua, ai do t hyj n Xhenet, dhe kushdo q nuk m bindet,
ather ai ka refuzuar.
Kt hadith gjithashtu e transmeton edhe Buhariu.
Allahu pastaj thot:

"Ndrsa ata q patn devotshmri (takva), do t jen larg tij" do t thot, i drejti, i
pastrti, dhe personi m i devotshm do t shptoj prej zjarrit. Pastaj Ai e sqaron kt
me thnien e Tij:

Ai q e jep pasurin e vet e pastrohet do t thot, ai e shpenzon pasurin e tij n
bindje ndaj Zotit n mnyr q t pastroj veten e tij, pasurin e tij dhe do gj q Allahu
i ka dhn me an t fes dhe gjrave t ksaj bote.

e jo pr ta shprblyer ndoknd q i ka br mir m par do t thot duke dhn
pasurin e tij dhe nuk e bn n mnyr q ai t fitoj nga dikush dhe nuk pret q tia
kthejn t mira t tij. Ai vetm shpenzon pasurin e tij.

por vetm pr t fituar knaqsin e Zotit t vet, m t lartit do t thot duke
shpresuar pr t arritur bekimin e Tij n banesn prfundimtare, Kopshtet e Xhenetit.
Allahu m tej thot:

Pr Zotin, ai do ta gzoj at knaqsi! do t thot, me t vrtet se ata q i kan kto
karakteristika, do t jen t knaqur.
Shkaku i shpalljes dhe cilsit e Ebu Bekrit
11
MBUROJA.net
Shumica e dijetareve t tefsirit kan prmendur se shkaku i zbritjes s ktyre ajeteve
ishte Ebu Beker es Sidiku. Disa madje kan prmendur se pr kt tek komentuesit e
Kuranit ka pajtueshmri. Nuk ka dyshim se ai sht prfshir n kuptimin e ktyre
ajeteve dhe se ai sht m i merituari i ktij umeti pr tu prshkruar me kto
karakteristika n prgjithsi, ngase n t vrtet, fjalt e ktyre ajeteve jan
gjithprfshirse. Si n fjalt e Allahut:
- -
Ndrsa ai q sht i devotshm, do t jet larg tij. Ai q e jep pasurin e vet e
pastrohet, e jo pr ta shprblyer ndoknd q i ka br mir m par,
Sidoqoft, ai ( Ebu Bekri) ishte i pari dhe m kryesori i ktij Umeti q t ket t gjitha
kto karakteristika dhe karakteristika t tjera m t cilat ia vlen pr t'u lvduar. Sepse n
t vrtet, ai ishte i sinqert, besimtar, bujar, bamirs, dhe ai gjithmon shpenzonte
pasurin e tij n bindje t Zotit t Tij (Allahut), dhe n ndihm t Drguarit t Allahut. Sa
drhem e dinar ka shpenzuar ai duke krkuar Fytyrn e Zotit t tij Fisnik! Dhe nuk
konsideronte se ndonj nga njerzit i detyrohej atij. Prkundrazi, virtyti dhe mirsia e tij
gjithashtu shfaqeshin edhe ndaj udhheqsve dhe paris s t gjitha fiseve t tjera.
Kjo sht arsyeja pse Urwah bin Mesudi, i cili ishte kryetari i fisit Thakif, n ditn e
Traktatit t Hudejbijes i tha: Pasha Allahun, sikur t mos t t kisha borxh t cilin nuk
ta kam kthyer, do t t prgjigjesha (n thirrjen pr n Islam). Ebu Bekr es-Sidiku u
zemrua pr kt thnie t tij (t kam borxh).
Pra, nse kjo ishte pozita e tij me shefat e arabve dhe krert e fiseve, ather si
qndronte puna me t tjert?
- -
e jo pr ta shprblyer ndoknd q i ka br mir m par, por vetm pr t fituar
knaqsin e Zotit t vet, m t lartit, pr Zotin, ai do ta gzoj at knaqsi!
Dhe n t dy Sahihet transmetohet se i Drguari i Allahut (salallahu alejhi we selem) ka
thn:

"Kushdo q prgatit dy kafsh pr hipje n rrugn e All-llahut, dertart e Xhenetit e
thrrasin at duke i thn: "O shrbtor i All-llahut! Kjo sht e mir.''
12
MBUROJA.net
Ebu Bekri tha: "O i Drguari i Allahut! Ai i cili do t thirret prej tyre, nuk do t ket asnj
nevoj. A do t jet ndokush q t thirret nga t gjitha ato dyer? Profeti iu prgjigj:

Po, dhe un shpresoj q ti t jesh njeri prej tyre.
Ky sht tefsiri i sures Lejl. T gjitha falnderimet dhe lavdrimet i takojn vetm
Allahut dhe vetm tek Ai mbshtetemi.
MBUROJA.net
Tefsiri i sures Ed-Duha

(Kapitulli 93)
Shpallur n Mek
Ibn Kethiri
Pasha paraditn! Pasha natn, kur shtrin errsirn! Zoti yt nuk t ka ln e as

nuk t ka prbuzur. Dhe dije se bota e ardhshme sht shum m e mir pr ty
se e para. E Zoti yt do t t jap e ti do t knaqesh. A nuk t gjeti ty jetim e Ai
t bri vend (t dha prkrahje). Dhe t gjeti t paudhzuar e Ai t udhzoi.
Dhe t gjeti t varfr e Ai t begatoi. Pra, mos e prul jetimin! As lypsin mos e
prz! E, me t mirat q ti dha Zoti yt, trego (udhzo njerz)! (93:1-11)
Arsyet e zbritjes s sures Ed-Duha

Imam Ahmedi transmeton nga Xhundubi se ai ka thn:
I Drguari i Allahut, salallahu alejhi we selem, u smur, kshtu q ai nuk u ngrit
pr namaz nj apo dy net. Pastaj atij i erdhi nj grua dhe i tha:O Muhamed! Kam
shpres se t la shejtani yt, se po shoh q spo t vjen/spo t afrohet ka disa
dit Prandaj Allahu zbriti kt kaptin.

nuk t ka prbuzur.
Kt hadith e transmetojn Buhariu, Muslimi, Tirmidhiu, En-Nesa'i, Ibn Abi Hatimi dhe
Ibn Xheriri. Personi q e ka transmetuar kt hadith sht Xhundub ibn Abdullah el
Aaxheli- elAlaki.
N nj transmetim nga El-Eswed bin Kajs, ai ka thn se ka dgjuar Xhundubin t ket
thn se Xhibrili u vonua nga ardhja tek i drguari i Allahut, salallahu alejhi we selem,
MBUROJA.net
pr disa dit, gj q i shtyu idhujtart t thoshin:"Zoti i Muhamedit e ka braktisur at.
Kshtu, Allahu shpalli:

nuk t ka prbuzur.
Pasha paraditn! Pasha natn, kur shtrin errsirn!.

El-Àwfi tranmeton nga Ibn Abasi:
"Kur Kurani i shpallej Muhamedit, salallahu alejhi we selem , Xhibrili u vonua n
ardhjen e tij pr disa dit (n nj rast) dhe i Drguari i Allahut, salallahu alejhi we
selem, u ndikua nga kjo. Idhujtart filluan t thoshin:Zoti i Tij e ka braktisur dhe
e urren at, kshtu q Allahu shpalli:
Zoti yt nuk t ka ln e as nuk t ka prbuzur.

M kt, Allahu betohet n paraditen dhe n dritn t ciln Ai e ka vendosur n t.
Pasha natn, kur shtrin errsirn!, do t thot vendos, errson dhe i mund ato.
Kjo sht thn nga Muxhahidi, Katade, Ed-Dahaku, Ibn Zejdi dhe t tjert. Kjo
sht nj prov e qart e Krijuesit t ksaj (drits) dhe asaj (errsirs). Kjo sht
ashtu si thot Allahu:
Pasha natn q me errsir mbulon gjithsin! Pasha ditn, kur ajo

paraqitet! (92:1-2)
Allahu, po ashtu, thot:
MBUROJA.net
Ai sht krijues i drits s mngjesit. Natn e bri koh pushimi, diellin dhe
hnn pr llogaritje t kohs. Ky (rregull) sht caktim i t Plotfuqishmit, t
Gjithdijshmit. (6:96)
M tej Allahu thot:
Zoti yt nuk t ka ln e as nuk t ka prbuzur, do t thot Ai nuk t ka

braktisur.
As nuk t ka prbuzur, do t thot Ai nuk t urren.
Bota e ardhshme sht m e mir sesa kjo e tanishmja
Dhe dije se bota e ardhshme sht shum m e mir pr ty se e para, do t

thot vendbanimi i jets s ardhshme (pas ringjalljes) sht m i mir sesa
vendbanimi i tanishm.
Pr kt arsye, i Drguari i Allahut, salallahu alejhi we selem, ishte m i maturi prej
njerzve sa i prket gjrave t ksaj bote, dhe ai ishte m i miri prej tyre n shprfilljen e
shtjeve t dynjas. Kjo sht e njohur nga varfria dhe skamja pr t ciln flitet n
biografin e tij. Kur t Drguarit iu dha mundsia e zgjedhjes n fund t jets s tij n
mes qndrimit n kt bot prgjithmon dhe shkuarjes n Xhenet e kalimit n shoqri t
Allahut, ai zgjodhi at q sht me Allahun mbi kt bot t ult.
Transmeton Imam Ahmedi se Abdullah bin Mesudi ka thn:
I Drguari i Allahut, salallahu alejhi we selem, ishte shtrir n nj hasr prej
kashte dhe ajo i kishte ln shenja n gjymtyrt e tij. Un i thash:O i Drguari i
Allahut, a po na lejon t shtrojm dika t but mbi kt hasr kashte? Ai u
prgjigj:
far kam un me kt bot! Shembulli im dhe shembulli i ksaj bote sht

sikur i nj udhtari, i cili sht ndalur t pushoj nn hijen e nj peme, pastaj
ngrihet dhe vazhdon udhn e tij.
MBUROJA.net
Trimidhiu dhe Ibn Maxhe e transmetojn kt hadith nga El-Mesudi. Tirmidhiu thot se
ky hadith sht Hasen Sahih.''
T Drguarin e Allahut, salallahu alejhi we selem, n botn tjetr e

presin mirsi t pa numruara
Pastaj Allahu thot:
Dhe m t vertet q Zoti yt do t t jap e ti do t jesh i knaqur, do t thot

se n vendbanimin e ardhshm (Xhenet) Allahu do ti jap atij, derisa Ai ta
knaq at (Muhamedin, salallahu alejhi we selem), e q ka t bj me pasuesit e
tij dhe me at far Ai ka prgatitur nga fisnikria dhe bujaria e Tij. Nga kjo do t
jet edhe lumi i Keutherit, i cili do t ket trsisht kupa t zbrazura
margaritarsh n brigjet e tij, kurse balta n brigjet e tij do t ket arom m t
fort se misku.
Transmeton imam Ebu Amr El Awza se Ibn Abasi ka thn:
T Drguarit t Allahut, salallahu alejhi we selem, iu tregua ajo me ka umeti i
tij do t bekohej pas tij - thesar mbi thesar. Dhe ai qe i knaqur me at. Pastaj
Allahu shpalli:
Dhe m t vertet q Zoti yt do t t jap ty e ti do t jesh i knaqur.

Allahu, pra, do ti jap atij nj milion pallate n Xhenet dhe secili pallat do t kt
fardo q ai dshiron nga grat dhe shrbtort. Kjo sht transmetuar nga Ibn Xheriri
dhe nga Ibn Hatimi me rrugn e tij t transmetimit, i cili sht i vrtet, derite Ibn Abasi.
Dhe thnie t ktilla mund t thuhen vetm nga ajo q sht Teukif (e ndrlidhur me
tekstin sheriatik).
Prmendja e disa lehtsimeve t Allahut ndaj t Drguarit dhe renditja e

lehtsimeve ndaj t Drguarit t Tij, Muhamedit, salallahu alejhi we
selem
Allahu thot:
MBUROJA.net
A nuk t gjeti ty jetim e Ai t bri vend (t dha prkrahje)?

Kjo ka t bj me faktin se babai i t Drguarit t Allahut vdiq ndrsa e ma e tij ishte
ende shtatzn me t, dhe se Eminja, e bija e Wehbit, vdiq kur ai ishte vetm gjasht vje.
Pas ksaj, ai kaloi nn kujdesin e gjyshit t tij, Abdul Mutalibit, derisa edhe ai vdiq, kur
Muhamedi ishte tet vje. M pas, prgjegjsin pr t e mori xhaxhi i tij Ebu Talibi, i cili
vazhdoi ta mbronte dhe ta ndihmonte at, si dhe ta prmirsonte gjendjen e tij, ta
nderonte dhe madje edhe ti prmbante njerzit e tij q t mos e lndonin at, kur ai arriti
moshn dyzet vjeare dhe Allahu e ngarkoi at me profetsi. Madje, edhe pse Ebu Talibi
vazhdonte kshtu, ai ende ndiqte fen e popullit t tij dhe adhuronte idhujt. E tr kjo
ndodhi me vendimin hyjnor t Allahut dhe vendimi i tij sht m i prkryeri. Ebu Talibi
vdiq pak para se t ndodhte Hixhreti. Pas vdekjes s Ebu Talibit, populli i paditur i
Kurejshve filloi q ta sulmonte at. Kshtu, Allahu zgjodhi q Muhamedi, salallahu
alejhi we selem, t migronte larg prej tyre, n qytetin e El-Awsit dhe El-Hazrexh, n
mesin e atyre q m von e ndihmuan at (N Medine). Allahu bri q Suneti i tij t
shprndahej n mnyrn m t plot dhe m t prkryer. Pastaj, kur ai arriti n qytetin e
tyre, ata e strehuan, e mbshtetn, e mbrojtn dhe luftuan kundr armiqve t Islamit,
Allahu qoft i knaqur me t gjith ata. E tr kjo ishte nga mbrojtja e Allahut, ruajtja
dhe kujdesi i Tij pr t.
Pastaj Allahu thot:
Dhe t gjeti t paudhzuar e Ai t udhzoi.

Po kshtu, me urdhrin ton, Ne ta drguam Ruhun. Ti nuk ke ditur ka sht

libri (Kurani) e as sht besimi, por Ne at e bm drit me t ciln e vm
n rrug t drejt at q dshirojm prej robrve tan... (42:52)
Allahu thot:
Dhe Ai t gjeti t varfr e t begatoi,do t thot ti ishe i varfr dhe kishe njerz
prej t cilve vareshe, por Allahu t bri t pasur (n besim) dhe t pavarur prej
MBUROJA.net
t gjith atyre, prve nga Ai. Kshtu, Allahu kombinoi pr t dy pozicione:
njrin q sht i varfr dhe i durueshm, tjetrin e t qent i pasur dhe rob
falnderues. N t dy Sahihet transmetohet nga Ebu Hurejre se i Drguari i
Allahut, salallahu alejhi we selem, ka thn:
Nuk sht pasuri t kesh shum, por pasuri sht kur ke nj shpirt t pasur.
N Sahihun e Muslimit, transmetohet nga Abdullah bin Amri se i Drguari i Allahut,
salallahu alejhi we selem, ka thn:
Kushdo q e pranon Islamin, kujdeset pr gjrat elementare dhe Allahu e bn t

knaqur me at q i ka dhn atij, ai do t jet i suksesshm.
Si duhet ti prgjigjemi ksaj mirsie?

Pastaj Allahu thot:
Pra, mos e prul jetimin! (mos u sill ashpr me t), do t thot ashtu si ti ishe jetim
dhe Allahu t strehoi, ather, pra, mos e shtyp jetimin. Me fjal t tjera, mos e poshtro,
mos e prbuz apo mos prmo at. Duhet t jesh i dashur dhe i but me t. Katade ka
thn:
Ji ndaj jetimit si nj baba i mshirshm.
As lypsin mos e prz! (pa ia vn veshin atij), do t thot ashtu si ishe ti i

humbur dhe Allahu t udhzoi, prandaj mos e prbuz at q pyet pr dituri duke
krkuar t jet i udhzuar.
Ibn Ishaku ka thn:
As lypsin mos e prz! (pa ia ven veshin atij), do t thot mos ji shtyps,
arrogant, i lig apo dorshtrnguar ndaj robrve t dobt t Allahut.
MBUROJA.net
Katade ka thn:
Kjo do t thot tu prgjigjesh t varfrve me mshir, me butsi dhe me
mirsi.
E, me t mirat q ti dha Zoti yt, trego (udhzo njerz)! (Trego pr

Dashamirsin e Zotit tnd), do t thot ashtu si ti ishe i varfr dhe nevojtar
dhe Allahu t bri t pasur, ashtu trego pr mirsit e Allahut q ti dhuroi ty.
Transmeton Ebu Davudi nga Ebu Hurejre se i Drguari i Allahut, salallahu alejhi we
selem, ka thn:
Kushdo q nuk sht falnderues ndaj njerzve, nuk sht falnderues as ndaj
Allahut.
Kt hadith e transmeton edhe Trimidhiu dhe thot se sht Sahih. Ebu Davudi
transmeton nga Xhabiri se i Drguari i Allahut, salallahu alejhi we selem, ka thn:
Kushdo q tejkalon ndonj sprov (qetsisht) dhe ua prmend t tjerve, ai

sht falnderues; kushdo q e mban at t fsheht, ather, m t vrtet, ai
sht mosmirnjohs. Ebu Davudi sht i vetm n transmetimin e ktij hadithi.
Ky sht fundi i sures Ed-Duha. I tr Falnderimi dhe Lavdrimi i takon vetm Allahut.
MBUROJA.net
Tefsiri i sures esh- Shehr

(Kapitulli 94)
Shpallur n Mek

M emrin e Allahut, Mshiruesit, Mshirbrsit.
- - -
- - - A nuk ta hapm Ne ty gjoksin tnd (O Muhamed)? Dhe e hoqm prej teje

barrn e cila t rndonte ty mbi shpin? Dhe a nuk e ngritm lart Ne namin
dhe emrin tnd? Padyshim q pas vshtirsis sht lehtsimi. Vrtet, pas
vshtirsis vjen lehtsimi. Kshtu, kur t kesh mbaruar (punn dhe detyrn
tnde), ngrihu dhe qndro n adhurim t Allahut (duke krkuar falje). Dhe
vetm te Zoti yt ktheji (t gjitha shpresat, qllimet, dhe) lutjet. (94:1-8)
Kuptimi i hapjes s gjoksit

Allahu thot:

A nuk ta hapm Ne ty gjoksin tnd (O Muhamed)?, do t thot Ne e
ndriuam at, e hapm dhe e zgjeruam. Kjo sht e njjt me thnien e Allahut:

Dhe at q Allahu dshiron ta udhzoj, Ai ia hap gjoksin pr n Islam
(6:125)
Dhe ashtu si Allahu ia zgjeroi atij gjoksin, Ai, gjithashtu, e bri Ligjin e Tij t pafund t
gjer, t prshtatshm dhe t leht, pa vshtirsi, pa mundim apo pa ngarkesa.
MBUROJA.net
Nj diskutim rreth lehtsimit t Allahut ndaj t Drguarit t Tij

Dhe e hoqm prej teje barrn, do t thot:

Q Allahu t ti fal gjynahet tua t kaluara dhe t ardhshme 1 (48:2)
0F

E cila t rndonte/inkad ty mbi shpin.
El-Inkad do t thot shndet. Dhe m shum se nj nga Selefi pr kt ajet kan thn:

E cila t rndonte ty mbi shpin, do t thot e cila rndonte shum mbi ty.
MBUROJA.net
Tefsiri i sures Tin

(Kapitulli 95)
Shpallur n Mek
Leximi i sures Tin n namaz gjat udhtimit

Transmetojn Maliku dhe Shubahu nga Adi bin Thabiti, ky nga El Bera bin Azibi:
I Drguari i Allahut e kishte zakon t lexonte gjat udhtimit n nj rekat suren
Uet-tini we zejtun, dhe nuk kam dgjuar ask m z m t bukur sesa t atij

- - -
- -
-
Pasha fikun dhe ullirin! Dhe (kodrn) Turi Sini-in! Dhe kt qytet t siguris! Vrtet,
Ne e krijuam njerin n formn m t bukur. Pastaj e zbritm at n m t ultin e t
ultve. Prve atyre q besuan dhe bn vepra t mira; ata kan shprblim t
pandrprer. E pas gjith ksaj, t shtyri t prgnjeshtrosh ditn e shprblimit
(prgjegjsis)? A nuk sht All-llahu m i urti i gjykuesve? (95:1-8)
Shpjegimi i sures Tin dhe far vjen pas saj

El Awfi transmeton nga Ibn Abasi se kuptimi i Tin sht Xhamia e Nuhut, e cila qe
ndrtuar n malin Xhudi.
Muxhahidi ka thn:
"sht fiku t cilin ju e keni
"Pasha Zejtunin". Ka`b Al-Ahbar, Katade, Ibn Zejdi dhe t tjert kan thn:
MBUROJA.net
"sht xhamia e Jerusalemit (Bejtul Makdes)".
Muxhahidi dhe Ikrime kan thn:
"sht ulliri t cilin ju e shtypni (pr t nxjerr vajin).''

"Pasha Turi Sinin". Ka`b Al-Ahbar dhe disa t tjer kan thn:
"sht mali n t cilin Allahu i foli Musait.''

"Dhe kt qytet t siguris" nnkupton Meken. Kjo sht thn nga Ibn Abasi,
Muxhahidi, Ikrime, El-Hasani, Ibrahimi en-Nakha'i dhe Ibn Zejd dhe Kab el-Ahbar. N
lidhje me kt, nuk ka ndryshim mendimesh. Disa nga imamt kan thn se kto jan
tri vende t ndryshme, dhe se Allahu drgoi nj t Drguar tek secili prej tyre nga t
Drguarit e dalluar, t cilt i paraqiten Kodet e Mdha t Ligjit. Vendi i par sht vendi
i fikut dhe i ullirit, e q ishte Jerusalemi, ku All-llahu drgoi Isain, t birin e Mejremes.
Vendi i dyt sht mali Sinin, q sht kodra Sina, ku All-llahu i foli Musait, t birit t
Imranit. Vendi i tret sht Meka, dhe sht qyteti i siguris, ku kushdo q hyn, sht i
sigurt. Ai sht edhe qyteti n t cilin u drgua Muhamedi.
Ata kan thn se kto tri vende jan prmendur n fund t Tevratit. N nj varg thuhet:
"Allahu ka ardhur nga mali Sinai q do t thot nga mali n t cilin Allahu i foli Musa
bin Imranit; dhe ndrioi nga Sair q do t thot mali i Jerusalemit nga i cili Allahu
drgoi Isain, dhe u shfaq nga malet e Faranit do t thot n malet e Meks, nga t cilat
Allahu drgoi Muhamedin.'' Kshtu, Ai i prmendi ato n mnyr q t informoj rreth
tyre, bazuar n mnyrn e ekzistencs s tyre n koh. Kjo sht arsyeja pse Ai u betua
me nj vend fisnik, pastaj me nj vend m fisnik dhe pastaj nga nj vend q sht m
fisniku se dy t parat.
Njeriu bhet i ult, edhe pse Ai e krijoi at n formn m t mir

dhe si pasoj e ksaj Allahu thot:

Vrtet, Ne e krijuam njerin n formn m t bukur.
MBUROJA.net
Ky sht subjekti i betimit, dhe kjo ngase Allahu krijoi njeriun n imazhin dhe formn
m t mir, duke qndruar n kmb dhe gjymtyr ashtu si Ai vrtet e zbukuroi.

Pastaj e zbritm at n m t ultin e t ultve do t thot n zjarrin e Xhehenemit. Kjo
sht thn nga Muxhahidi, Ebu el-Alijeh, El Hasani, Ibn Zejdi dhe t tjert. Pastaj pas
ksaj trheqje dhe bukurie, destinacioni i tyre do t jet n zjarr, nse kundrshton
Allahun dhe prgnjeshtron t Drguarit. Kjo sht arsyeja pse All-llahu thot:

"Me prjashtim t atyre q besuan, q bn vepra t mira... "
Disa kan thn:

Pastaj e zbritm at n m t ultin e t ultve. Kjo do t thot mosha e
shtyr/pleqria. Kjo sht transmetuar nga Ibn Abasi dhe Ikrimeh. Madje Ikrimeh ka
thn:
"Kushdo q mbledh Kuranin ( d.m.th e mson prmendesh at), ai nuk do t
plaket."
Ibn Xheriri preferonte kt shpjegim. Edhe nse ky sht kuptimi i saj, nuk do t ishte e
drejt t prjashtosh besimtart nga kjo, sepse disa prej tyre jan t drmuar nga pleqria
dhe mosha e shtyr. Prandaj kuptimi ktu sht ajo q e kemi prmendur edhe m hert
tek pikpamja e par rreth ksaj shtje e q sht i ngjashm me thnien e Allahut:
-
Pasha kohn! Nuk ka dyshim se njeriu sht n nj humbje t sigurt. Me prjashtim
t atyre q besuan, q bn vepra t mira.. (103:1-3)
Thnia e Allahut

ata kan shprblim t pandrprer. do t thot q nuk do t ket kurr fund, ashtu si
e kemi prmendur edhe m hert. M tej Allahu thot:
MBUROJA.net
E pas gjith ksaj, t shtyri t prgnjeshtrosh q do t thot : Ò biri i Ademit!'

ditn e shprblimit (prgjegjsis)? q do t thot shprblimin q do t bhet n
botn tjetr.
Ngase n t vrtet ju e dini fillimin dhe ju e dini se Ai q sht n gjendje t filloj
(krijimin), dhe sht gjithashtu n gjendje ta prsris at e q sht edhe m e leht. Pra,
far sht ajo q ju bn t refuzoni kthimin prfundimtar n botn tjetr, pasi ju tashm
keni njohuri pr kt "

A nuk sht All-llahu m i urti i gjykuesve? (95:1-8) do t thot: a nuk sht ai m i
miri gjykues, i Cili nuk shtyp dhe nuk i bn ndonj padrejtsi askujt. Dhe nga Drejtsia e
Tij sht se Ai do ty gjykoj dhe do t ndshkoj kdo q i ka br padrejtsi tjetrit n
kt jet.
Ky sht fundi i sures Tin. T gjitha falnderimet dhe lavdrimet jan vetm pr
Allahun.
Prktheu: Avni Xhemajli ( Ebuensarij)
MBUROJA.net
Tefsiri i sures Ikre (Alak)

(Kapitulli 96)
Shpallur n Medine
Kjo sure sht e para e shpallur n Kuran

- -
-
Lexo me emrin e Zotit tnd, i cili krijoi (do gj). Krijoi njeriun prej nj gjaku t
ngjizur (n mitrn e nns). Lexo! Se Zoti yt sht m bujari! Ai q e msoi
(njeriun) t shkruaj me pend. Ia msoi njeriut at q nuk e dinte. (96:1-5)
Fillimi i profetsis s Muhamedit (salallahu alejhi we selem) dhe ajetet

e para t shpallura n Kuran
Transmeton Imam Ahmedi se Aishja (radiallahu anha) ka thn:
"Gjja e par q filloi t ndodhte me t Drguarin e Allahut para shpalljes ishin ndrrat
q i shihte n gjum e q pastaj bheshin realitet. Nuk ka pasur ndonj ndrr q nuk do
ti dilte qart si agimi i mngjesit. Pasta ai filloi t vetmohej. Vetmohej n shpelln Hira
dhe aty bnte vazhdimisht ibadet me net t tra dhe merrte furnizimin me vete. Pastaj
kthehej tek Hatixhja dhe plotsonte furnizimin pr disa net t tjera. Kjo vazhdoi kshtu
derisa papritur i erdhi shpallja n shpelln Hira. Atij i erdhi meleku ndrsa ai ishte n
shpell dhe i tha: Lexo!" I Drguari i Allahut iu prgjigj:
:
"Un u prgjigja: Nuk di t lexoj." Pastaj ai tha: "Meleku m mori dhe m shtrngoi
derisa s'mund t duroja m, pastaj m lshoi e tha: Lexo! Kshtu, un iu prgjigja:
Nuk di t lexoj. Ai m mori pr her t dyt dhe m shtrngoi, derisa s'mund t duroja
m, pastaj m lshoi dhe tha:

Lexo me emrin e Zotit tnd, i cili krijoi gjithka derisa arriti ajetin
MBUROJA.net

...at q nuk e dinte
Kshtu, ai u kthye m to (kto ajete) dhe me zemr t dridhur, derisa arriti n shtpi tek
Hatixhja dhe i tha asaj :

M mbuloni! M mbuloni!" E mbuluan derisa i kaloi frika, pastaj ia tregoi ndodhin
Hatixhs dhe i tha:

'Vrtet, kam frik pr vetn time!''
Hatixhja iu prgjigj: ''Jo, pr Allahun! Allahu, kurrsesi, s't poshtron, asnjher. Sepse ti
mban lidhje me t afrmit, u ndihmon nevojtarve, i ushqen t varfrit, e mirpret mikun
dhe prkrah ata q mbrojn t vrtetn''.
M pas, Hatixhja vajti me t te Uereka bin Neufel bin Esed bin Abdu el-Uza, i cili ishte
djali i xhaxhait t Hadixhes. Ky njri kishte pranuar krishterimin gjat kohs s
injorancs dhe i kopjonte tekstet e shenjta n arabisht. Ai shkruante nga Inxhili n
hebraisht aq sa Allahu donte q ai t shkruante. Ishte i shtyr n mosh dhe ishte i
verbr. Hatixhja i tha:''O biri i xhaxhait, dgjo (di) nga biri i vllait tnd!'' Uereka i
tha:''O bir i vllait tim, 'sht ajo q po sheh?'' Pasi Profeti i tregoi pr ndodhin q i
ngjau, Uereka i tha:''Ky sht Namusi (Xhibrili), q Allahu ia zbriti edhe Musait. Ah,
sikur t kisha qlluar i ri. Ah, sikur t isha gjall, kur do t t nxjerr populli yt!'' I
Drguari i Allahut (salallahu alejhi we selem) pyeti:

"Do t m nxjerrin (przn)!?"
Uereka ia vrtetoi kt duke i thn: "Asnjher s'ka ndodhur t vij ndonj njri me at
q erdhe ti vese populli i tij e kan dmtuar. Sikur t m mbrrinte ajo dit, do t t
jepja nj ndihmes t fort''.
Nuk kaloi shum dhe Uereka vdiq, ndrsa shpallja pushoi pr nj koh dhe i Drguari i
Allahut u pikllua ashtu si na kan treguar t tjert. "
Pr shkak t ktij hidhrimi, disa her shkonte n majn e malit me qllim q t hidhej
nga lart. Megjithat, sa her q ai arrinte majn malit dhe dshironte t hidhej prej aty, i
MBUROJA.net
shfaqej Xhibrili dhe i thoshte: "O Muhamed! Ti m t vrtet je i Drguari i Allahut!''
Prandaj, shqetsimi i tij hiqej, shpirti i tij qetsohej dhe ai kthehej (nga mali). Pastaj, kur
shpallja pushoi pr nj koh, ai dilte ashtu si m par. Kur arrinte majn m t lart,
Xhibrili i shfaqej dhe ia thoshte t njjtat gjra si m par.
Ky hadith transmetohet n t dy Sahihet nprmjet Ez-Zuhriut. Zinxhirin e
transmetuesve, tekstin dhe kuptimin e tij e kemi diskutuar gjersisht n fillim t
shpjegimeve tona t Sahihul Buhari. Prandaj, kush dshiron ta lexoj, mund t krkoj
atje, dhe i gjith falnderimi dhe lavdrimi sht vetm pr Allahun. Kshtu, gjja e par
e shpallur n Kuran, jan kto ajete t bekuara dhe fisnike. Ato jan mshira e par, t
ciln Allahu e zbriti mbi shrbtort e Tij dhe dhurata e par me t ciln Allahu i
favorizoi ata.
Nderi dhe Fisnikria e njeriut qndrojn n Diturin e tij

Kto ajete na informojn fillimin e krijimit t njeriut nga nj drok e varur dhe se nga
mirsia e tij Allahu i msoi njeriut at q ai nuk e dinte. Andaj Allahu i Madhrishm e
nderoi njeriun duke i dhn atij dije dhe dinjitet me t ciln babai i njerzimit, Ademi, u
dallua nga engjjt. Dituria nganjher gjendet n mendje, nganjher n gjuh dhe
nganjher n shkrimin e saj. Pr kt arsye Allahu thot:
- -
Lexo! Se Zoti yt sht m bujari! Ai q e msoi (njeriun) t shkruaj me pend. Ia
msoi njeriut at q nuk e dinte. (96:1-5)
N nj transmetim thuhet:
"Ruajeni diturin duke e shkruar.
Po ashtu ekziston nj thnie ku thuhet:
Kushdo q vepron sipas asaj q di, Allahu do tia mundsoj diturin q ai
(njeriu) nuk e di.
- - - -
- - - -
- - -
- -
MBUROJA.net
Jo, sht e vrtet se ai i kalon kufijt. Pr shkak se e ndien veten t pavarur. Po
kthimi sht vetm te Zoti yt. A e ke par at q pengon nj rob, kur ai falet? A nuk
sht ai (robi) n rrug t drejt? Dhe urdhron pr devotshmri. A m tregon nse
ai prgnjeshtron dhe zbrapset (nga besimi)? A nuk e di ai se All-llahu e sheh? Jo,
jo! Nse nuk trhiqet, vrtet do ta kapim pr ballukesh. Pr ballukesh t
gnjeshtarit e fajtorit. Ai le ti thrras ata t vett. Ne do ti thrrasim zebanit. Jo,
jo! Ti mos iu bind atij, vazhdo me sexhde dhe afroju Zotit me t. (96:6-19)
Krcnimi i atyre q e teprojn pr shkak t pasuris

Allahu na njofton se njeriu sht shum i knaqur, m mkatari, prbuzs dhe shkels i
kufijve kur ai e mendon se i mjafton vetvetja dhe se ka pasuri me bollk. Pastaj Allahu
krcnon, paralajmron dhe e qorton at n thnien e Tij:

Po kthimi sht vetm te Zoti yt. do t thot se tek Allahu sht paracaktimi i fundit
dhe se tek Ai do t ktheheni dhe Ai do tju marr n prgjegjsi pr pasurin tuaj se si e
keni fituar dhe si keni shpenzuar at.
Qortimi i Ebu Xhehlit

Pastaj Allahu thot:
-
"A e ke par at q pengon nj rob, kur ai falet?" Ky ajet ka zbritur n lidhje me Ebu
Xhehlin, Allahu e mallkoft. Ai krcnonte t Drguarin e Allahut kur falej n Qabe.
Prandaj, fillimisht e paralajmron at me at q sht m e mir duke thn:

"A nuk sht ai (robi) n rrug t drejt?" q do t thot a mendon se ky njeri, t cilin ti
po e pengon nga veprat e tij, sht n rrug t drejt, apo

"Dhe ai urdhron pr devotshmri" n fjalimet e tij e ti ende e kundrshton at duke e
krcnuar teksa ai falet?
MBUROJA.net

A nuk e di ai se All-llahu e sheh? q do t thot, a nuk e di ky njeri i cili e pengon
kt njeri i cili e ndjek rrugn e drejt se Allahu e sheh dhe e dgjon at, dhe se Ai do ta
shprblej (me dnim) at n trsi pr tr at q ai ka br. Pastaj Allahu duke u
krcnuar dhe paralajmruar thot:

Jo! Nse nuk trhiqet d.m.th nse nuk i trheq mbrapsht mendimet dhe
kokfortsin e tij, ather

Vrtet Ne do ta kapim. q do t thot se vrtet Ne do ta nxijm at jashtzakonisht n
Ditn e Gjykimit. Pastaj Ai thot:

Pr ballukesh t gnjeshtarit dhe fajtorit do t thot balli i Ebu Xhehlit q gnjen me
thniet dhe veprimet e tij mkatare.

Ai le ti thrras ata t vett q nnkupton njerzit e fisit t tij. Me fjal t tjera, le ti
thrras ai ata e t krkoj ndihm prej tyre.

Ne do ti thrrasim Zebanit (rojet e Xhehenemit Dhe ata jan engjjt e mundimit
dhe torturs. Kjo sa pr ta ditur se kush do t fitoj, grupi yn apo grupi i tij.
Transmeton Buhariu se Ibn Abasi ka thn:
"Ebu Xhehli tha: Nse e shoh Muhamedin t falet n Qabe, do tia v kmbn n
qaf. Kjo arriti tek i Drguari i Allahut (salallahu alejhi we selem), i cili tha:

Nse e bn kt, at do ta kapin melaiket.
MBUROJA.net
Kt hadith po ashtu e transmetojn edhe Tirimidhiu dhe En-Nesai n librat e tyre t
tefsireve. Njlloj sht transmetuar nga Ibn Xheriri.
Ahmedi, Tirmidhiu, En-Nesai dhe Ibn Xheriri e transmetojn kt hadith nga Ibn Abasi
si vijon:
"I Drguari i Allahut po falej tek Mekami i Ibrahimit (vendi ku falej Ibrahimi
alejhi selam) kur aty kaloi Ebu Xhehl bin Hisham dhe i tha: O Muhamed! A nuk
t kam ndaluar nga kjo Ai e krcnoi t Drguarin e Allahut, kshtu q i
Drguari u zmrua shum dhe e qortoi at. Pastaj Ebu Xhehli tha: O
Muhamed! Si mund t m krcnosh mua me Allahun, kur un kam shumicn e
t afrmeve me vete m kt lugin.
Pastaj Allahu shpalli:
-
Ai le ti thrras ata t vett. Ne do ti thrrasim Zebanit.
Ibn Abasi thot:
"Nse ai do ti thrriste njerzit e tij, ather melaiket e ndshkimit do ta kapnin
at menjher.''
Tirmidhiu thot se ky hadith sht Hasen Sahih.
Transmeton Ibn Xheriri nga Ebu Hurejre se Ebu Xhehli ka thn: A e mbulon
Muhamedi fytyrn e tij me pluhur (gjat sexhdes) kur ai ende gjendet n mesin tuaj?
Njerzit iu prgjigjen Po. Ather ai tha: "Pasha Latin e Uzan, nse e shoh at duke u
falur, do ta shkeli n qaf dhe sigurisht se do tia v fytyrn prdhe.'' I Drguari i Allahut
erdhi dhe filloi t falej, gj q ia mundsoi Ebu Xhehlit ta shkelte at n qaf. Pastaj
njerzit u befasuan kur Ebu Xhehli filloi t trhiqej dhe t mbrojhej me duar. E pyeten:
"far po ndodh me ty?" Ai u prgjigj: "Vrtet, midis meje dhe tij ka hendek me zjarr,
prbindsha dhe krah.''
Ather i Drguari i Allahut (salallahu alejhi we selem) tha:

Po t m afrohej, melaiket do ta kapnin pr do gjymtyre.
Transmetuesi shton: "Allahu ka shpallur nj ajet, por un nuk e di nse kjo ka t bj me
hadithin e Ebu Hurejres.
MBUROJA.net

Jo, sht e vrtet se ai i kalon kufijt" deri n fund t sures.''
Kt hadith e transmetojn Imam Ahmed bin Hanbeli, Muslimi, En-Nesai dhe Ibn Ebi
Hatimi.
Lehtsim pr profetin
M tej Allahu thot:

"Jo, Ti mos iu bind atij", q do t thot: O Muhamed! Mos iu bind atij n at q ai t
ndalon nga qndrueshmria n adhurim dhe adhurimi i shumt. Lutu (falu) sa her q
t duash dhe mos u shqetso pr t, sepse Allahu do t t prkrah, do t t ndihmoj
dhe do t t mbroj nga njerzit.

Vazhdo me sexhde dhe afroju Zotit me t. Kjo sht e ngjashme me at q sht
konfirmuar n Sahihun e Muslimit nn autoritetin e Ebu Salihut, i cili transmeton nga
Ebu Hurejra se i Drguari i Allahut (salallahu alejhi we selem) ka thn:

"Besimtari sht m s afrmi me Zotin e tij gjat sexhdes, prandaj shtoni lutjet gjat
sexhdes".
M hert kemi prmendur se i Drguari i Allahut bnte sexhde sa her q lexonte

Kur t plcet qielli. (84:1) dhe

Lexo me emrin e Zotit tnd, i cili krijoi (do gj). (96:1)
MBUROJA.net
Ky sht fundi i sures Alak. T gjitha falnderimet dhe lavdrimet jan vetm pr
Allahun. Ai sht Dhuruesi i suksesit dhe mbrojtsi i gabimeve.
MBUROJA.net
Shpjegim i sures el-Kadr

Tefsir Ibn kethir

1. Vrtet, Ne e zbritm at n natn e el-Kadr
2. Dhe 't msoi ty se 'sht el-Kadr?
3. Nata e el-Kadr sht m e mir se nj mij muaj
4. N t zbresin engjjt dhe Shpirti me lejen e Zotit me t gjitha Vendimet
5. Paqe!, deri n shfaqjen e agimit
Allahu, m i larti, na informon se Ai ka zbritur Kur'anin n natn e el-Kadr, dhe kjo
sht nj nat e bekuar t cils i referohet n fjalt e Tij, t Gjithpushtetshmit:"Vrtet, Ne
e zbritm at n natn e el-Kadr". Nata e el-Kadr ndodh n muajin e Ramazanit, si
thot Allahu:"Muaji Ramazan n t ciln sht zbritur Kur'ani" [el-Bekare, 185]. Ibn
Abas, mes tjerash, shpjegon se Kur'ani i plot sht zbritur nga el-Leuh el-Mahfudh [Pllaka
e Ruajtur] n natn e el-Kadr deri n Bejt el-Izzeh [Shtpin e Lavdis] n qiellin m t
ult, prej ku ai i sht shpallur pjes-pjes pejgamberit [salallahu alejhi ue selam] sipas
ngjarjeve q zun vend gjat jets s tij pr nj periudh kohore prej njzet e tre vjetsh.
Pastaj, me qllim q ta qartsoj madhshtin e shtjes s el-Kadr, t ciln Ai e ka
zgjedhur pr ta zbritur Kur'anin fisnik, Allahu thot:"Dhe 't msoi ty se 'sht elKadr? Nata e el-Kadr sht m e mir se nj mij muaj". [dmth nj mij muaj gjat t
cilve njeriu bart shpatn e tij n Rrugn e Allahut]. [Transmetuar nga Ibn Ebi Hatim]
Ibn Xherir rrfen n autoritetin e Muxhahidit, se ka qen nj njeri nga beni Israilt i cili
falej tr natn e pastaj n mngjes, ai luftonte armiqt n Rrug t Allahut gjat dits
deri n mbrmje, dhe ai e bri kt pr nj mij muaj, kshtu q Allahu shpalli
suren:"Nata e el-Kadr sht m e mir se nj mij muaj". Domethn, qndrimi n
namaz n at nat, sht m i mir se veprat e atij njeriu. Sufjan eth-Theuri transmeton
n autoritetin e Muxhahidit poashtu, se t qenit e nats s el-Kadr m e mir se nj mij
muaj do t thot se veprat e mira q bhen n t, agjrimi dhe namazi, jan m t mira se
veprat e mira, namazet dhe agjrimet e nj mij muajve. [Transmetuar nga Ibn Xherir]
Ibn Ebi Hatim transmeton n autoritetin e Muxhahidit se kjo do t thot: Nata e el-Kadr
sht m e mir se nj mij muaj pa natn e el-Kadr. Kjo poashtu sht thn nga
Katadeh ibn De'ameh dhe esh-Shafi'i dhe t tjert, prfshir edhe ibn Xheririn, dhe ky
sht komentimi i sakt dhe sht sikur thnia e pejgamberit [salallahu alejhi ue
selam]:"T kalosh natn n Rrug t Allahut sht m mir se nj mij net q s'kalohen
n adhurim". [Transmetuar nga Ahmed]
Njlloj, sht transmetuar se kushdo q shkon n namazin e xhumas i veshur me
kujdes dhe me qllim t pastr, atij do t'i shkruhet shprblimi i veprave t mira t nj
MBUROJA.net
viti, sikur ai t kishte agjruar n t dhe t kishte kaluar nett e ktij viti n adhurim dhe
t tjera akte t adhurimit.
sht transmetuar nga Ebu Hurejre se ai ka thn:"Kur erdhi muaji Ramazan, i drguari
i Allahut [salallahu alejhi ue selam] tha:'Ka ardhur muaji Ramazan. Nj muaj i bekuar n
t cilin Allahu e ka br agjrimin detyrim pr ju. N t hapen portat e parajss dhe
portat e Xhehenemit mbyllen dhe shejtant lidhen me zinxhir. N t sht nj nat m e
mir se nj mij muaj, kushdo q e humb dobin e saj, ai ka humbur dika t
pazvendsueshme". [Transmetuar nga Imam Ahmed. Kjo poashtu sht transmetuar
nga en-Nesa'i]
sht transmtuar nga Ebu Hurejre, se i drguari i Allahut [salallahu alejhi ue slam] ka
thn:"Kushdo q qndron n namaz n natn e el-Kadr me besim dhe shpres pr nj
shprbim te Allahu, atij do t'i falen t gjitha mkatet e kaluara". [Transmetuar nga elBuhari dhe Muslim]
"N t zbresin engjjt dhe Shpirti". Domethn, engjj t panumrt zbresin me mshir
dhe bekime t panumruara, si zbresin kur lexohet Kur'ani dhe i rrethojn ata q jan
ulur n rreth dhe q prkujtojn Allahun, dhe ata i ulin kraht e tyre n pranin e
krkuesit t sinqert t dituris n shenj nderimi ndaj tij. Prsa i prket Shpirtit, sht
thn se m kt mendohet n engjllin Xhibril [alejhis-selam] dhe se ai prmendet n
kt mnyr pr ta dalluar at nga engjjt tjer. Poashtu sht thn se kjo do t thot:
nj grup engjjsh, dhe Allahu e di m s miri. [Shiko tefsirin e sures Nebe', ajeti 38]
"Me t gjitha Vendimet". Transmeton Se'id ibn Mensuri n autoritetin e Muxhahidit, se
kjo do t thot q nata sht e sigurt nga makinacionet e djajve; ata s'mund t kryejn
ligsira apo dme n t. Katade dhe t tjert kan thn se kjo do thot q Vendimet
Hyjnore lshohen at nat, vendoset koha e caktuar pr gjithka dhe bekimet
shprndahen, si n fjalt e Allahut:"N t [at nat] vendoset do shtje e paracaktuar".
[ed-Dukhan, 4]
"Paqe!, deri n shfaqjen e agimit". Se'id ibn Mensur rrfen n autoritetin e esh-She'bi, se
kjo do t thot se engjjt drgojn prshndetjet e tyre t paqes mbi ata q jan t zn
me namaz n xhamit deri n agim. sht transmetuar n autoritetin e Ebu Hurejres, se i
drguari i Allahut [salallahu alehi ue selam] ka thn:"Kjo sht nata e njzet e shtat
apo e njzet e nnt, dhe vrtet engjjt n at nat jan t panumrt". el-Amesh thot, n
autoritetin e Ebu Leilas, se ky ajet do t thot se e gjith nata sht mirsi, n t s'ka
kurrfar t keqe deri n shfaqjen e agimit. Kjo mbshtetet nga nj transmetim n
autoritetin e Ubadeh ibn es-Samit, se i drguari i Allahut [salallahu alejhi ue selam] ka
thn:"Nata e el-Kadr mund t gjindet m dhjet [nett] t fundit [t Ramazanit].
Kushdo q qndron n namaz gjat ktyre netve, duke dshiruar shprblimin e ktyre
netve, do t'i falen mkatet nga Allahu, t mhershmet dhe t vonat. Dhe kjo nat sht
tek: nnt, shtat, pes, tre apo nata e fundit e saj". [Transmetuar nga Imam Ahmed]
MBUROJA.net
sht transmetuar n autoritetin e Ibn Abas [radiallahu anhu] se i drguari i Allahut
[salallahu alejhi ue selam] ka thn:"Kjo sht nat e zemrgjersis dhe gzimit, as
shum e nxeht as shum e ftoht, dhe dielli n mngjesin pas saj sht i dobt dhe me
ngjyr t kuqe". [Transmetuar nga Ebu Daud et-Tejalisi]
sht transmetuar n autoritetin e Xhabir bin Abdullah, se i drguari i Allahut [salallahu
alejhi eu selam] ka thn:"Vrtet, un pash natn e el-Kadr e pastaj u bra q ta harroj
at, por ajo sht [duhet krkuar] n dhjet nett e fundit. Nata sht e qet dhe e mir,
as e nxeht as e ftoht, sikur t ishte hna e plot, dhe n kt nat shejtant nuk dalin
deri n dritn e agimit". [Transmetuar nga Ibn Ebi Hatim] Dijetart jan dalluar pr at
se a ishte nata e el-Kadr edhe pr komunitetet q i paraprin atij t Muhamedit
[salallahu alejhi ue selam] apo sht caktuar veanrisht pr ta. Jan dy shkolla
mendimi prsa i prket ksaj teme: Ebu Musab Ahmed ibn Ebi Bekr ez-Zuhri [v.42H] ka
thn q Malik e informoi at se t drguarit t Allahut [salallahu alejhi ue selam] i jan
treguar gjeneratat e lashta t njerzimit dhe ishte q jetgjatsia e komunitetit t tij ishin
m te shkurtrat, dhe kshtu s'ishte e mundshme t plotsohej sasia e njjt e veprave si e
komuniteteve t lashta, t cilt jetuan m gjat, dhe kshtu Allahu i dha atij natn e elKadr, e cila sht m e mir se nj mij muaj. Sipas Malikut, kjo doemos nnkupton q
ky komunitet [muslimant] veanrisht sht favorizuar me natn e el-Kadr. Nj nga
dijetart Shafi'i ka thn se ky sht opinioni i shumics s dijetrve t fikhut, dhe
Allahu e di m s miri. Opinioni i dyt prsa i prket ksaj teme thot q nata e el-Kadr i
qe dhn popujve t mparshm ashtu si i sht dhn edhe ktij komuniteti, dhe
dshmi pr kt sht hadithi q e thot kt. [Sidoqoft, Ibn Kethir nuk e ka prmendur
hadithin].
sht transmetuar se Ebu Dherr [radiallahu anhu] pyeti pejgamberin [salallahu alejhi ue
selam]:"O i drguar i Allahut, m trego pr natn e el-Kadr, a sht ajo n Ramazan apo
n nj muaj tjetr?" Ai [salallahu alejhi ue selam] u prgjigj:"Jo, ajo sht n Ramazan".
[Transmetuar nga Imam Ahmed]. Ai [salallahu alejhi ue selam] tha:"ajo sht deri n
Ditn e Ringjalljes". Dhe, "Krkojeni at n shtat ditt e fundit t Ramazanit dhe mos
m pyesni m pr t". [Transmetuar nga en-Nesa'i]. Ky hadith dshmon q nata e elKadr duhet t krkohet vetm n muajin e Ramazanit, jo gjat tr vitit pa dallim si i
sht prshkruar Ibn Mes'udit [radiallahu anhu] nga dijetart e Kufes. Krahas ksaj, Ebu
Daud shkroi n Sunenin e tij:"Kaptina:-Dshmi se nata e el-Kadr sht n do Ramazan".
Ai m pas vazhdoi t transmetonte n autoritetin e Ibn Umerit [radiallahu anhu] se ai ka
dgjuar t drguarin e Allahut [salallahu alejhi ue selam] t pyetet rreth nats s el-Kadr,
dhe ai u prgjigj:"Ajo sht n do Ramazan". Dhe t gjith njerzit n kt zinxhir
transmetimi jan thikat [t besueshm] prvese Ebu Daud tha q transmetimi sht
meukuf [i ndalur; transmetim prej nj Shoqruesi (Sahabi)].
Poashtu sht thn q nata e el-Kadrit sht n natn e par t Ramazanit, dhe se sht
n t shtatmbdhjetn e Ramazanit kjo i sht prshkruar esh-Shafi'iut dhe Ebu Daud
transmetoi nj hadith n autoritetin e Ibn Mes'ud [radiallahu anhu] dhe tha q ai ishte
MBUROJA.net
merfu, ndrsa el-Hasan el-Basri tha q ajo sht n natn e Betejs s Bedrit. Dhe sht
thn: nata e nntmbdhjet kjo i sht prshkruar Aliut dhe Ibn Mes'udit [Allahu
qoft i knaqur me t dyt]. Dhe sht thn: e njzet e njta, sipas hadithit t Ebu Se'id
el-Hudrit [radiallahu anhu] n t cilin Ai tha:"I drguarii Allahut [salallahu alejhi ue
selam] iu drejtua njerzve duke thn:'Kushdo q ka br Itikaf me mua, le t kthehet,
ngase un kam par natn e el-Kadr dhe m pas jam br q ta harroj at, por vrtet, ajo
sht n dhjet ditt e fundit dhe n ditt tek, dhe pash veten sikur po bja sexhde n
balt dhe uj" kulmi i xhamis s pejgamberit ishte br nga gjethet e palms dhe ne
s'mund t shihnim gj n qiell, por ret erdhn dhe ra shi mbi ne dhe i drguari i Allahut
[salallahu alejhi ue selam] na udhhoqi n namaz, derisa mund t shihja shenjat e shiut
dhe balts n ballin e tij dshmi e asaj far ai kishte par n visionin e tij". N nj
version tjetr qndron se kjo ndodhi n mngjesin e pas njzet e njshit; kjo sht
transmetuar nga el-Buhari dhe Muslim, dhe sipas esh-Shafi'i, ky sht transmetimi m i
vrtet. Ai [esh-Shafi'i] thot, lidhur m kto transmetime n dukje kontradiktore:"Kur i
drguari i Allahut u pyet:'A ta krkojm at n kt-e-kt nat?', ai u prgjigj:'Po' [me
qllim q t'i inkurajonte ata t falen n t gjitha dhjet nett e fundit], por nata e el-Kadr
sht nj nat e fiksuar dhe nuk ndryshon". Mirpo, sipas Ahmedit, eth-Theurit, Ibn
Khuzejmes dhe t tjerve, ajo mund t ndodh n cilndo koh n nett tek gjat dhjet
netve t fundit t Ramazanit dhe kjo sht m afr t vrtets, dhe Allahu e di m s
miri.
Muslimi transmeton se i drguari i Allahut [salallahu alejhi ue selam] instruktoi A'ishen
[Allahu qoft i knaqur ne t] t'i lutet Allahut:"O Allah, Ti je Fals, Ti e do faljen, pra m
fal". [Allahume inneke afuwun tuhibul afwa fe'fu'ani] et-Tirmidhi, en-Nesa'i dhe Ibn
Maxheh transmetuan t njjtn gj. Sipas Malikut, natn e el-Kadr duhet krkuar gjat
dhjet netve t Ramazanit dhe nuk duhet prpjekur q t identifikohet se cila sht nata
e el-Kadr, por t intensifikohet devocioni gjat ksaj periudhe. Dhe vepra m e plqyer
sht t shtohen lutjet gjat gjith Ramazanit, shum n dhjet ditt e fundit, m shum
n ditt tek, dhe veanrisht n fjalt e lartprmendura t A'ishes nga i drguari i
Allahut [salallahu alejhi ue selam].
sht transmetuar se Ka'b ka thn:"Vrtet, kushdo q agjron Ramazanin duke marr
vendim mos ta kundrshtoj Allahun kur ai ndrpret agjrimin, do t hyj n parajs pa
llogari apo pa u marr n pyetje". Ky sht fundi i komentimit t sures el-Kadr. I gjith
falnderimi i takon Allahut, dhe nga Ai rrjedh e gjith mirsia.
MBUROJA.net
Tefsiri i sures Bejineh

(Kapitulli 98)
sht shpallur n Medine
I Drguari i Allahut ia lexoi kt sure Ubej bin Kabit

Transmeton Imam Ahmedi nga Enes bin Maliku se i Drguari i Allahut ka thn:
Allahu m ka urdhruar t ta lexoj Atyre q nuk besojn nga Ithtart e

Librit). Ubej tha:Ai (Allahu) t prmendi emrin tim?'' Profeti u prgjigj:
Po. Dhe Ubej filloi t qante.

Transmetojn Buhariu, Muslimi, Trimidhiu dhe En-Nesai e transmeton nga Shubahu.
(
Me emrin e Allahut, i Gjithmshirshmi, Mshirploti
Ata q nuk besojn (Muhamedin, Kuranin, Allahun Nj) nga radht e ithtarve t
Librave t Par (ifutt dhe t krishtert) dhe Mushrikt, nuk do ta linin (rrugn tyre
t mosbesimit), derisa tu vinte atyre dshmi e qart. Nj i Drguar (Muhamedi) nga
Allahu, q tua lexonte (Kuranin) flett e pastra, t cilat prmbajn ligje t vrteta dhe
t drejta nga Allahu. Ata q u ishte dhn Libri, u pran vetm ather kur u erdhi
Dshmia e qart. E megjithat, ata qen urdhruar vetm q t adhuronin Allahun me
prkushtim t sinqert dhe t mos adhuronin tjetr prve a prkrah Tij, t adhuronin
at me besim t vrtet e me prkushtim t plot, edhe t kryenin faljen e detyruar t
namazit (Ikametus-salat) e t jepnin zekatin. Dhe kjo sht feja e drejt, e vrtet.
(98: 1-5)
MBUROJA.net
Njerzit e shkrimeve t shenjta dhe idhujtart
Sa u prket Ithtarve t Librit, ata jan ifutt dhe t krishtert, dhe idhujtart jan
adhuruesit e zjarrit prej arabve dhe jo arabve. Muxhahidi thot:
Nuk do t linin (rrugn tyre t mosbesimit), do t thot ata nuk do t

shkatrrohen, derisa tu bhet e qart e vrteta.
Katade thot t njjtn gj:
... derisa atyre tu vije Bejineh (Dshmia e Qart), do t thot ky Kuran.

Prandaj, Allahu thot:
Ata q nuk besojn (Muhamedin, Kuranin, Allahun Nj) nga radht e

ithtarve t Librave t Par (ifutt dhe t krishtert) dhe Mushrikt nuk do t
linin (rrugn tyre t mosbesimit), derisa tu vinte atyre Bejineh (Dshmi e
qart.)
Pastaj, Ai e sqaron kt duke thn:
Nj i Drguar nga Allahu, q tua lexonte flett e pastra, do t thot

Muhamedin, salallahu alejhi we selem, dhe Kuranin e Lavdishm, q sht
shkruar dhe grumbulluar n flet t pastra. Kjo sht e njjt me thnien e
Allahut:
Ai ( Kurani) sht n Shkrime t mbajtura lart n nderim (El-Leuh ElMauhfudh). I lartsuar, i pastruar, n duart e melekve shkrues, t nderuar e t
bindur (80: 13-16)
M tej, Allahu thot:
MBUROJA.net
Shkrime t mbajtura lart n nderim.

Ibn Xheriri thot:
"Domethn, n flet t pastra jan Librat e Allahut, t cilat jan t drejta dhe t
sakta. N to nuk ka gabime, sepse jan prej Allahut t Madhrishm.''
Ndryshimi ndodhi vetm pasi iu b e qart dituria

Allahu thot:
Dhe Ithtart e Librit nuk do t linin (rrugn e tyre t mosbesimit), derisa tu

vinte atyre dshmi e qart. Kjo sht e njjt me thnien e Allahut:
Dhe mos u bni si ata t cilt u pran dhe u ndan n mes tyre pasi u patn
ardhur prova t qarta. Dhe mu pr kt ata do t ken ndshkim t madh.
(3:105)
Kjo u referohet atyre njerzve dhe kombeve q iu shpallen Librat para nesh. Pasi Allahu
dha prova dhe dshmi kundr tyre , ata u pran dhe ndryshuan kuptimin e asaj ka
Allahu u kishte shpallur n Librat e tyre, dhe ata bn shum ndryshime. Sipas nj
hadithi t transmetuar n shum rrug, i Drguari i Allahut ka thn:
M t vrtet, bijt e Israilit u pran n shtatdhjet e nj grupe, t krishtert

n shtatdhjet e dy ndrsa ky umet (muslimant) do t prahen n shtatdhjet
e tri grupe. T gjith do t hyjn n zjarr, prve njrit Ata (sahabt) e
pyeten:Kush jan ata, o i Drguari i Allahut? Ai u prgjigj:
Jan ata q jan n at q jam un dhe shokt (sahabt) e mi .
MBUROJA.net
Urdhri i Allahut sht q ata t adhurojn vetm At dhe fen ta
praktikojn vetm pr hir t Tij
Allahu thot:
E megjithat, ata qen urdhruar vetm q t adhuronin Allahun me

prkushtim t sinqert dhe t mos adhuronin tjetr prve a prkrah Tij, t
adhuronin at me besim t vrtet e me prkushtim t plot
Kjo sht e njjt me thnien e Allahut:
Dhe ne nuk kemi sjell para teje ndonj t Drguar e q t mos e kemi shpallur se
nuk ka t adhuruar tjetr me t drejt prve Allahut (La Ilahe Il-la Allah) (21:25)
Kshtu, Allahu thot:
Hunefa do t thot i shmangen shirkut dhe jan plotsisht t sinqert n

Teuhid. Kjo sht e njjt me thnien e Allahut:
Dhe m t vrtet q Ne kemi uar t Drguar tek do umet (duke u shpallur):

Adhuroni vetm Allahun dhe shmanguni Tagutit (16:36)
Sqarimi i fjals Hanif sht prmendur m hert n surn El-En-Aam, kshtu q
mendojm se nuk sht e nevojshme q srish t prsritet.
Dhe t kryenin faljen e namazit Dhe kjo sht forma m e mire e adhurimit
trupor.
e t jepnin zekatin. Kjo sht bamirsia ndaj t varfrve dhe atyre q kan
nevoj.
MBUROJA.net
Dhe kjo sht feja e drejt, e vrtet, do t thot fe e drejt dhe e vrtet, ose
umeti i cili sht i udhzuar dhe i qet.
Padyshim se ata t cilt mohuan (Njsin e Allahut, Islamin, Kuranin dhe

Muhamedin), qofshin nga radht e ithtarve t Librave t par, qofshin nga
Mushrikt, do t jen n Zjarrin e Xhehenemit, aty do t banojn prher. Ata
jan krijesat m t kqija. Padyshim se ata t cilt besuan dhe punuan mirsi e
drejtsi (sipas besimit Islam), ata jan krijesat m t mira. Shprblimi i tyre
sht te Zoti i tyre: Kopshtet e Begata t Prjetsis (n Xhenetin e Adnit), nn
t cilin rrjedhin lumenj. Ata do t banojn aty prgjithmon. Allahu sht i
knaqur me ta dhe ata jan t knaqur me T. Ky sht shprblimi pr at q e
ka frik Zotin e vet (98: 6-8)
Prmendja e s keqes dhe e s mirs s Krijimit dhe shprblimi i tyre

Allahu na njofton se kjo do t ndodh me besimtart e dobt prej Ithtarve t Librit dhe
idhujtarve t cilt kundrshtojn Librat e shenjt t shpallura nga Allahu. Ai thot se
ata n Ditn e Gjykimit do t jen n Zjarr dhe se aty do t mbesin prgjithmon. Kjo do
t thot se ata do t mbesin n t dhe se qndrimi i tyre n Zjarr nuk do t marr fund
kurr.
Ata jan krijesat m t kqija, do t thot se ata jan krijesat m t kqija q

Allahu ka krijuar. Pastaj Allahu na njofton pr gjendjen e njerzve t drejt, t
cilt besuan me plot zemr dhe kryen vepra bamirsie. Ai pr t tillt thot se
jan krijesat m t mira. Ebu Hurejre dhe nj grup dijetarsh kt ajet e prdorin
si prove se besimtart n mesin e krijesave kan nj pozit q sht m e mire se e
engjjve. Ata argumentojn me thnien e Allahut
Ata jan krijesat m t mira.
MBUROJA.net
M tej, Allahu thot:
Ky sht shprblimi pr at q e ka frik Zotin e vet, q nnkupton Ditn e

Gjykimit.
N kopshte t prhershme, nn t cilt rrjedhin lumenj. Aty ata do t jen

prgjithmon, do t thot qndrimit t tyre n Xhenet nuk do ti vjen fundi
kurr.
Allahu sht i knaqur me ta dhe ata jan t knaqur me T.

Gjendja e knaqsis s Tij me ta (besimtart) sht m e shklqyeshme sesa tr
knaqsit q do tu jepen atyre.
Dhe ata jan t knaqur me T. Si pasoj e nderimit q Ai u ka dhn atyre.

M tej, Allahu thot:
Kjo sht pr at q i friksohet Zotit t tij, do t thot ky sht shprblimi q

do t arrihet nga ata t cilt i prkulen Allahut dhe i friksohen (dnimit t) Tij,
ashtu si Ai e meriton. Ky sht ai person i cili e adhuron Allahun sikur ta shihte
At, se ai e di se, edhe nse ai nuk mund ta shoh At (n kt bot), Allahu e
sheh at (njeri). Transmeton Imam Ahmedi nga Ebu Hurejre se i Drguari i
Allahut ka thn:
A tju njoftoj pr krijesn m t mir? Ata than:Gjithsesi, o i Drguari i

Allahut!'' Ai tha:
MBUROJA.net
(Ai sht) Personi i cili merr frert e kalit t tij n rrugn e Allahut dhe, sa her
q dgjon klithje tmerruese nga armiku, ai hidhet mbi ta. A tju njoftoj pr
krijesn m t keqe? Gjithsesi, o i Drguari i Allahut! Ai tha:
Nj njeri i cili ka nj tuf dele dhe i cili e kryen faljen e detyrueshme t namazit
dhe jep lmoshn e detyrueshme. A tju njoftoj pr krijesn m t keqe? Ata
than:Gjithsesi. Ai tha:
Njeriu prej t cilit krkohet dhe ai nuk jep n rrugn e Allahut.

Ky sht fundi i tefsirit t sures Bejineh. Tr falnderimet dhe lavdrimet i takojn
vetm Allahut.
MBUROJA.net
Tefsiri i Sures Zelzele

sht shpallur n Meke
Mirsit e sures Zelzele

Transmeton imam Ahmedi nga Abdullah bin Amri : "Nj burr erdhi tek i Drguari i
Allahut dhe i tha:`M mso se far t lexoj (nga Kurani), o i Drguari i Allahut!' Profeti i
tha:

Lexo nga ato q fillojn me shkronjat Elif, Lam, Ra
Burri i tha: Jam plakur, zemra m sht ngurtsuar dhe gjuha m sht ashprsuar.
Profeti tha:

"Ather, lexo nga ato q fillojn me shkronjat Ha-Mim.
Burri prap tha t njjtn gj, kshtu q profeti i tha:

Lexo nga Musabihat (suret q fillojn me Sebbeha ... apo Jusebihu).
Burri srish e tha t njjtn gj q e kishte thn edhe m hert. Pasta ai tha: O i
Drguari i Allahut, m mir m mso dika q sht m gjithprfshirse se kto!
Kshtu, pejgamberi (sallallahu alejhi we selem) i tha t lexonte:

Kur t dridhet toka me dridhjen e saj
Pasta ai (pejgamberi) ia lexoi suren dhe burri i tha: Pasha At q t ka drguar ty
pejgamber me t vrtetn, un kurr nuk do ti shtoj gj ksaj. Pastaj burri u larguar
dhe pejgamberi tha:

Shptoi burri i vogl! Shptoi burri i vogl!
MBUROJA.net
Pastaj profeti tha:

Ma sillni prap,
Burri u kthye tek pejgamberi dhe ky i tha atij:

Jam urdhruar gjithashtu t festoj Bajramin, t cilin Allahu e ka br fest pr kt
umet.
Burri pyeti: ka mendon nse un jam n gjendje t siguroj nj deve t huazuar q
milet? A duhet ta ther at? Profeti i tha:

Jo, por ti duhet ti shkurtosh flokt, ti pressh thonjt, ti shkurtosh mustaqet, t rruash
vendet e turpshme dhe kjo do t jet plotsimi i sakrifics tnde ndaj Allahut, t
Plotfuqishm dhe t Madhrishm.
Kt hadith e transmetojn Ebu Dawudi dhe En-Nasa'i.

Me emrin e All-Allahut, Mshiruesit, Mshirbrsit!
- - -
- - -
- -
Kur t dridhet toka me dridhjen e saj t fuqishme dhe t nxjerr at q ka n
brendin e saj (barrn nga brenda), dhe njeriu t thot: far ka kjo (q bn kt
dridhje)? At dit ajo i thot informatat e veta, ngase Zoti yt e ka urdhruar at. At
dit njerzit shfaqen t ndar n grupe, q t shprblehen pr veprat e tyre. E kush
punoi ndonj t mir q peshon sa grimca, do ta gjej at. Dhe kush punoi ndonj t
keqe q peshon sa grimca, do ta gjej at.
MBUROJA.net
Dita e Gjykimit, far do t ngjaj gjat saj, gjendja e toks dhe gjendja
e njerzimit
Ibn Abasi ka thn:

"Kur t dridhet toka me dridhjen e saj t fuqishme",
"Kjo do t thot se ajo do t lviz prej s poshtmi.''

dhe t nxjerr toka at q ka n brendin e saj (barrn nga brenda) do t thot, ajo
do t nxjerr t vdekurit. Kt e kan thn disa nga Seleft dhe kjo sht e ngjashme me
thnien e Allahut:

O ju njerz, ruajuni dnimit nga Zoti juaj, sepse dridhja pran katastrofs s
kiametit sht nj llahtari e madhe. (22:1)
Kjo sht e ngjashme me thnien e Tij:
-
Dhe kur toka t shtrihet n gjersin e saj e t nxjerr ka ka brenda e t lirohet,
(84:3-4)
Muslimi transmeton n Sahihun e tij nga Ebu Hurejre se i Drguari i Allahut ka thn:

:

Toka do t qes jasht copat e mlis s saj (at q e ka brenda). Ari dhe argjendi do t
dalin si shtylla. Do t vij nj vrass dhe do t thot: Kam vrar pr kt. Ai i cili ka
shkputur lidhjet farefisnore, do t thot: "Pr kt kam ndrprer lidhjet farefisnore.
Hajduti do t thot: Pr kt mu shkurtuan duart. Pastaj ata do ta ln at aty dhe
askush nuk do t marr asgj nga ajo.
Me tej Allahu thot:
MBUROJA.net

dhe njeriu t thot: far ka kjo (q bn kt dridhje)? do t thot, ai do t jet i
habitur nga gjendja e tij pasi ajo ishte e qndrueshme dhe e qet, dhe qe i vendosur mbi
siprfaqen e saj. Kjo i referohet ndryshimit t gjendjeve t sendeve dhe toks kur t
dridhet e t lviz. Asaj (toks) do t'i ndodh dridhja e pashmangshme q Allahu e ka
prgatitur pr t. Pastaj ajo do ti nxjerr jasht njerzit e vdekur, nga e para deri te
gjenerata e fundit. Ather, njerzit do t jen t hutuar nga ngjarja dhe shndrrimi i
toks n dika tjetr, e gjithashtu do t jen t hutuar edhe nga ndryshimi i qiejve. Pastaj
ata do t dalin para Allahut, t Vetmit, Mbizotruesit.

At dit ajo i thot informatat e veta, do t thot se toka do t flas pr at se far
vepruan njerzit mbi siprfaqen e saj.
Imam Ahmedi, Tirmidhiu dhe Ebu Abdurrahman en-Nesai e transmetojn nj hadith
nga Ebu Hurejre - dhe n nj version tjetr, sipas fjalve t En-Nesait se ai ka thn:
"I Drguari i Allahut lexoi kt ajet:

At dit ajo i thot informatat e veta
Pastaj ai tha:

A e dini se ka sht informata e saj?
Ata than: Allahu dhe i Drguari i Tij e dine m se miri. Ai tha:
:

Informatat e saj jan t dshmoj pr do rob ose robresh se ka ka punuar mbi t dhe
t thot se ka br kt dhe kt. Kto jan informatat e saj".
Tirimidhiu thot se ky hadith sht Sahih Garib.
MBUROJA.net
Pr sa i prket thnies s Allahut:

ngase Zoti yt e ka urdhruar at. sht e qart se kuptimi ktu sht se Ai do ta lejoj
at (tokn).
Transmeton Shabib bin Bishri nga Ikreme se Ibn Abasi ka thn:

At dit ajo i rrfen tregimet e veta,
"Zoti i saj do ti thot Fol (trego) dhe ajo do t flas.''
Muxhahidi n komentin e tij pr "e ka urdhruar at'' thot se Ai e urdhron at (tokn)
t flas.
El-Kurazi thot:
"Ai do ta urdhroj q ajo t ndahet prej tyre.''
M tej Allahu thot:

At dit njerzit shfaqen t ndar n grupe, q t shprblehen pr veprat e tyre, q
do t thot se ata do t kthehen nga vendtubimi i Gjykimit n grupe t ndara. Kjo
nnkupton se ata do t jen t ndar n dy grupe: n mes t atyre q jan t mjer dhe
atyre q jan t lumtur, n mes t atyre q jan t urdhruar t hyjn n Xhenet dhe t
atyre q jan t urdhruar t hyjn n Xhehenem. Es-Sudi thot se eshtat do t thot
grupe.'
Allahu thot:

q t shprblehen pr veprat e tyre, do t thot, n mnyr q ata t mund t veprojn
dhe t shprblehen pr at q vepruan n kt jet, qoft e mir apo e keqe.
Shprblimi pr do vepr t br
MBUROJA.net
Allahu m tej thot:
-
E kush punoi ndonj t mir q peshon sa grimca, do ta gjej at. Dhe kush punoi
ndonj t keqe q peshon sa grimca, do ta gjej at.
Transmeton Buhariu nga Ebu Hurejre se i Drguari i Allahut (salallahu alejhi we selem)
ka thn:

.

Kuajt jan pr tri grupe njerzish: pr disa jan shprblim, pr disa jan mbrojtje e pr
disa jan mkat. Dhurat jan pr at q i mbajn (pr t kontribuar) n rrugn e AllAllahut dhe i kullosin ata n livadhet dhe kopshtet e tyre, dhe ka t han n ato livadhe
apo kopshte, (pronarit t tyre) do ti shkruhen t mira, se, nse ai ia ndrron vendin
atyre duke br nj hap apo dy hapa, edhe gjurmt q i l pas do ti llogariten atij. Nse
pronari kalon me ta pran lumit e ata pin uj nga ai, edhe pse ai nuk ka menduar q tu
jep uj atyre, megjithat pronarit i llogaritet pun e mir. Prandaj, pr at njeri ata jan
shprblim. Nj burr q i mban ato pr t mbajtur veten dhe t jet i pavarur nga t tjert
(d.m.th nuk u lutet t tjerve) dhe nuk e harron t drejtn e Allahut mbi qafat edhe
shpinat e tyre (d.m.th Zekatin), ather ata jan mburoj pr t (nga Zjarri i Xhehenemit).
Nj burr q i mban ata n mnyr q t mburret, t lavdrohet para t tjerve, ather
pr t ata jan barr pr t (n Ditn e Gjykimit).
Ather i Drguari i Allahut u pyet pr gomart, dhe ai tha:

-
Lidhur me kt asgj nuk sht shpallur (nga All-llahu), pos ktij ajeti t prgjithshm
dhe unik: "kushdo q ka punuar ndonj t mir, qoft ajo e vogl sa thrrmija, do ta
shoh at, kurse ai q ka punuar ndonj t keqe, qoft madje sa thrrmija, do ta shoh
at.
Kt hadith e transmeton edhe Muslimi.
MBUROJA.net
N Sahihun e Buhariut transmetohet nga Adi se i Drguari i Allahut (salallahu alejhi we
selem) ka thn:

Friksojuni dnimit t Zjarrit, qoft edhe duke dhn gjysm hurme si bamirsi, dhe
madje edhe duke e thn nj fjal t mir.
Po ashtu n Sahih, ai (Adi) transmeton se pejgamberi ka thn:

Mos i nnvlersoni veprat tuaja, qoft edhe dhnien uj nga kova juaj atij q krkon ose
ta takosh vllain tnd me buzqeshje n fytyr.
Gjithashtu n Sahih sht transmetuar se i Drguari i Allahut ka thn:

O grup i grave besimtare! Askush nga ju nuk duhet ta nnvleftsoj dhuratn e fqinjit,
qoft ajo edhe thundra e deles.
N nj hadith tjetr ai ka thn:

Jepi dika lypsit, qoft edhe nj thundr e djegur.
Transmetohet nga Aishja se ajo dha nj kokrr rrushi n shenj bamirsie e pastaj tha:
"Sa pikla pluhuri bn kjo."
Imam Ahmedi transmeton nga Auf bin el-Harith bin et-Tufejlii se Aishja ka thn se
pejgamberi thoshte:

Oj Aishe! Kujdes nga mkatet e vogla q nnmohen, sepse vrtet ato do t llogariten
nga Allahu.
Kt hadith e transmetojn En-Nesai dhe Ibn Maxhe.
Imam Ahmedi transmeton nga Abdullah bin Mesudi se i Drguari i Allahut ka thn:
MBUROJA.net

Kujdes nga mkatet e vogla q nnmohen, sepse vrtet ato grumbullohen tek njeriu,
derisa ta shkatrrojn at.
Dhe me t vrtet i Drguari i All-Allahut sqaroi shembullin e tyre (mkateve q
numrohen si t vogla) duke thn se ata jan si nj popull q vendosen n nj tok
jopjellore. Ather, udhheqsi i tyre vjen dhe urdhron burrat t dalin nj nga nj e t
sjellin nga nj thupr, derisa ata t ken mbledhur nj numr t madh thuprash. Pastaj
ata ndezin nj zjarr dhe djegin gjithka q hodhn n t.
Ky sht fundi i sures Zelzele. T gjitha falnderimet dhe lavdrimet jan vetm pr
Allahun.
MBUROJA.net
Izolimi i t rinjve i sures Kehf nga nj popull i devijuar e

shtyps
Nga Imam Ibn Kethir
"Po ta rrfejm rrfimin e tyre me t vrtetn: Vrtet, ata qen disa t rinj q besonin
n Zotin e vet [Allahun] dhe Ne ua shtuam udhzimin. Ne i bm t qndrueshme
zemrat e tyre, kur u uan e than:'Zoti yn sht Zoti i qiejve dhe i toks. Kurr s'do t
lusim ndonj, prve Tij. Po ta bnim kt, vrtet q do t bnim nj mosbesim t
ndyr. Ky popull yni po adhuron zota t tjer, prve Tij. Prse nuk sjellin dshmi t
qart pr ta! Dhe, kush bn padrejtsi m t madhe se ai q shpik nj t pavrtet pr
Allahun'. T rinjt i than njri-tjetrit:'Kur t largoheni prej tyre dhe prej asaj far
adhurojn ata, prve Allahut, strehohuni n shpell. Zoti juaj do t'ju hap rrugdalje,
nga mshira e vet, dhe do t'jua lehtsoj shtjen'". [Kehf, 13-16]
Prej ktu, Allahu nis t shpjegoj hollsisht rrfenjn. Ai thot q ata qen djem, q e
pranonin m leht t vrtetn dhe q qen m t udhzuar sesa t vjetrit, t cilt qen
vendosur me kokfortsi n mnyrn e t jetuarit t tyre dhe qen tubuar n fen e
pavrtetsis. Pr t njjt arsye, shumica nga ata q iu prgjigjn Allahut dhe t
drguarit t Tij qen t rinj. Pr sa u prket t vjetrve t kurejshitve, shumica prej tyre
e mbajtn fen e vet dhe vetm disa u bn musliman. Kshtu, Allahu na tregon q
njerzit e shpells qen t rinj. Muxhahid ka thn:
"Jam informuar q disa prej tyre mbartnin nj lloj vathsh, pastaj Allahu i udhzoi dhe i
frymzoi ta kinin frik At, kshtu q ata e njohn njsin e Tij dhe dshmuan q askush
nuk meriton t adhurohet, prve Tij".
"... dhe Ne ua shtuam udhzimin".
Nga ky dhe ajete t ngjashme, disa dijetar, si El-Buhari dhe t tjert kuptuan q besimi
mund t shtohet, q mund t ndryshoj n shkall dhe q mund t luhatet. Allahu thot:
"... dhe Ne ua shtuam udhzimin".
Dhe, si ka thn gjetk:
"Kurse, pr sa u prket atyre q e pranojn udhzimin, Ai ua shton udhzimin dhe i
bn q t ken takua [frik ndaj Allahut]" [47:17];
"Pr sa u prket atyre q besojn, kjo ua ka shtuar besimin dhe ata gzohen" [9:124];
"... q atyre t'u shtohet besimi, prve besimit q kan". [48:4]
MBUROJA.net
Ka t tjera ajete q tregojn pr t njjtn gj. sht prmendur q ata kan qen pasues
t fes t Isait, birit t Merjemes, por Allahu e di m s miri. Me sa duket, ata kan jetuar
prpara kohs s krishterimit, sepse, po t kishin qen t krishter, rabint ifut nuk do
t mundoheshin ta ruanin kt rrfenj, pr shkak t dallimeve t tyre. Kemi prmendur
m lart transmetimin nga Ibn Abasi se kurejshitt ua drguan nj mesazh rabinve ifut
n Medin, pr t'i pyetur pr gjrat me t cilat do ta provonin t drguarin e Allahut,
dhe ata u than q ta pyetnin rreth ktyre djemve, rreth Dhul-Karnejnit si edhe rreth
shpirtit. Kjo tregon q kjo rrfenj ka qen dika e shnuar n librat e ithtarve t Librit
dhe ka ndodh prpara krishterimit. Allahu e di m s miri.
"Ne i bm t qndrueshme zemrat e tyre, kur u uan e than:'Zoti yn sht Zoti i
qiejve dhe i toks".
Ktu, Allahu po thot [kuptimi]:"Ne i bm t duruar ta kundrshtonin popullin e vet
dhe qytetin e vet, dhe ta braktisnin jetn luksoze e rehatin q po prjetonin". Disa nga
dijetart e kaluar t Tefsirit kan prmendur se ata qen bijt e mbretrve dhe e
udhheqsve t Bizantit, dhe se, nj dit prej ditsh, ata doln n nj nga festivalet e
popullit t vet. Ata e kishin zakon t mblidheshin nj her n vit, jasht qytetit, ku
adhuronin idhujt dhe u ofronin kurbane atyre. Ata kishin nj mbret tiran, i cili quhej
Dekian, dhe qe ky q i urdhronte dhe i nxiste ta bnin kt. Kur njerzit doln jasht
pr t marr pjes n kt tubim, kta djem, s bashku me etrit e vet dhe me popullin,
doln dhe, kur pan veprimin e popullit, kuptuan q adhurimi [sexhdeja] dhe kurbanet
q populli ua ofronte idhujve duhej t bheshin vetm pr Allahun, i cili krijoi qiejt dhe
tokn. Secili prej tyre nisi t ftohej dhe t trhiqej nga populli i vet. I pari prej tyre, q u
trhoq, shkoi dhe u ul n hijen e nj lisi, pastaj erdh tjetri dhe u ul tek ai, pastaj erdh tjetri
tek ta, pastaj erdhn edhe katr t tjer, njri pas tjetrit. Asnjri prej tyre nuk i njihte t
tjert, por ata u tubuan nga Ai, i cili e futi besimin n zemrat e tyre. Si thuhet n
hadithin e shnuar nga El-Buhari, me nj zinxhir t paplotsuar transmetuesish nga
Aisha, Allahu qoft i knaqur me t, q i drguari i Allahut ka thn:
"Shpirtrat jan si ushtart e rekrutuar. Ata q njihen mes vete, do t bhen bashk; ata q
nuk njihen mes vete, do t largohen nga njri-tjetri".
Muslimi, po ashtu, e ka shnuar kt n Sahi-n e vet nga hadithi i Suhejl, nga babai i tij,
nga Ebu Hurejre, nga i drguari i Allahut, salallahu alejhi ue selam. Njerzit thon q
cilsit e ngjashme i bjn bashk njerzit. Kshtu, secili nga djemt prpiqej ta fshihte
nga t tjert far n t vrtet besonte, nga frika prej tyre, duke mos e ditur q jan t
njjt si ai. Pastaj, njri prej tyre tha:
"O njerz, ju e dini, pasha Allahun, q vetm nj gj po ju shtyn ta braktisni popullin tuaj
dhe t izoloheni prej tyre, kshtu q secili prej jush le ta tregoj rastin e vet".
Tjetri tha:"Pr sa m prket mua, po e njjta gj m ka ndodhur edhe mua".
MBUROJA.net
Edhe t tjert e than t njjtn gj dhe t gjith u pajtuan dhe u bn vllezr n fe. Ata e
morn nj vend t veant pr adhurim dhe nisn ta adhuronin Allahun aty, por populli
i tyre e zbuluan kt dhe e njoftuan mbretin rreth tyre. Mbreti urdhroi q ata t dilnin
prpara tij dhe i pyeti rreth besimeve t tyre. Ata ia than t vrtetn dhe e thirrn t
besonte n Allahun, si Allahu thot pr ta:
"Ne i bm t qndrueshme zemrat e tyre, kur u uan e than:'Zoti yn sht Zoti i
qiejve dhe i toks. Kurr s'do t lusim ndonj, prve Tij. Po ta bnim kt, vrtet q
do t bnim nj mosbesim t ndyr. Ky popull yni po adhuron zota tjer, prve Tij..."
"Kurr" [Len] nnkupton nj mohim absolut, t prhershm, domethn, "Kjo kurr s'do
t ndodh. Dhe po ta bnim kt, do t ishte e rrem". Kshtu, Allahu thot pr ta:
"Po ta bnim kt, vrtet q do t bnim nj mosbesim t ndyr", domethn, nj t
pavrtet t plot.
"Ky popull yni po adhuron zota tjer, prve Tij. Prse nuk sjellin dshmi t qart pr
ta!", domethn, prse nuk paraqesin argument t qart pr sjelljen e tyre.
"Dhe, kush bn padrejtsi m t madhe se ai q shpik nj t pavrtet pr Allahun".
Ata than:"Por, duke e thn kt, ata jan shtyps gnjeshtar". Thuhet q ata e thirrn
mbretin e tyre t besonte n Allahun, por ai refuzoi, i paralajmroi dhe i krcnoi. Ai
urdhroi q ata t zhvisheshin nga veshjet dhe zbukurimet e popullit t tyre, pastaj u
dha afat q t mendonin pr kt, me shpres q do t'i ktheheshin fes s tyre t
mparshme. Kjo qe nj mirsi e Allahut ndaj tyre, sepse, gjat ksaj kohe, ata arritn t
iknin nga ai dhe t largoheshin nga persekutimi, pr shkak t fes s tyre. Kjo sht far
sht parashkruar n Sheriat pr koht e sprovave dhe persekutimeve: personi q ka
frik pr fen e vet, duhet t ik nga ndjeksit, si sht transmetuar n hadith:
"S shpejti do t vij nj koh kur pasuria m e mir q ndonj prej jush mund t ket do
t jen delet, t cilave mund t'u grah pr n majet e maleve dhe pr n vendet ku bie
shi, [duke ikur] pr hir t fes s vet dhe nga persekutimi".
N t tilla raste, sht e lejueshme t izolohesh nga njerzit, por kjo s'sht parashkruar
n t tjera raste, sepse, me an t nj izolimi t till, personi humb dobit e namazit me
xhemat dhe e namazit t xhumas. Kta djem qen t vendosur t iknin nga populli i
vet, dhe Allahu e caktoi kt pr ta, si Ai ka thn pr ta:
"Kur t largoheni prej tyre dhe prej asaj far adhurojn ata, prve Allahut",
domethn, kur ju t largoheni prej tyre dhe t ndiqni fe tjetr, duke kundrshtuar
adhurimin qe ua bjn t tjerve, krahas Allahut, ather ndahuni prej tyre n kuptimin
fizik, po ashtu.
MBUROJA.net
"Strehohuni n shpell. Zoti juaj do t'ju hap rrugdalje, nga mshira e vet",
domethn, Ai do t'ju dhuroj mshir, me an t cils do t'ju fsheh nga populli juaj.
"... do t'jua lehtsoj shtjen", domethn, Ai do t'ju jap far ju nevojitet. Kshtu, ata
u larguan dhe ikn pr n shpell ku u strehuan. Pastaj, populli i tyre vrejti q ata po
mungonin dhe mbreti i krkoi. U tha q, kur ai nuk mundi t'i gjente, Allahu i fshehu prej
tij, q ai t mos mund t gjente ndonj gjurm t tyre apo ndonj informat rreth tyre,
ashtu si Allahu e ka fshehur pejgamberin e vet Muhamed dhe shokun e tij Ebu Bekr
Siddik, kur ata u strehuan n shpelln e Thuerit. Idhujtart kurejshit e ndoqn, por nuk
e gjetn, ndonse kaluan fare pran tij. Kur i drguari i Allahut vrejti q Es-Siddik ishte
i shqetsuar dhe tha:"O i drguar i Allahut, nse njri prej tyre shikon posht kmbve t
veta, do t na shoh". Ai ia ktheu:
"O Ebu Bekr, far mendon pr dy vet, i treti i t cilve sht Allahu?"
Dhe Allahu tha:
"Nse ju nuk e ndihmoni, Allahu, vrtet, e ndihmoi at, kur mosbesimtart e przun,
tjetri nga t dyt, kur ata ishin n shpell dhe ai i tha shokut t vet:'Mos u shqetso.
Vrtet, Allahu sht me ne'. Pastaj, Allahu e zbriti n t qetsin e vet dhe e forcoi me
forca q ti nuk i pe, dhe fjaln e mosbesimtarve e bri m t ultn, kurse fjala e
Allahut u lartsua. Allahu sht i gjithfuqishm, i urt". [9:40]
Rrfenja e ksaj shpelle [e Thuerit] sht shum m madhshtore dhe m e uditshme
sesa ajo e njerzve t Shpells [Kehfit].
MBUROJA.net
Kaptina mbi popujt q qen shkatrruar trsisht

shkoqitur nga Kasasul-Enbija t Ibn Kethir
Kjo ka ndodhur para shpalljes s Teuratit, sepse i Lartsuari thot:"Ne ia dham Musait
Librin, pasi q shkatrruam popujt e lasht." [el-Kasas:43]
Ibn Xherir, Ibn Ebi Hatim dhe el-Bezar transmetojn nga Auf el-Arabi, e ai nga Ebu
Nedrete, se Ebu Seid el-Hudri ka thn:"Pasi qe shpallur Teurati n Tok, Allahu nuk e
ka shkatrruar asnj popull nga qielli apo nga toka, prve vendbanimit banort e t cilit
u shndrruan n majmun. A nuk e ke vrejtur q Allahu i lartsuar thot:"Ne ia dham
Musait Librin pasi q shkatrruam popujt e lasht."
El-Bezar n versionin e tij kt e prmend si fjal t t drguarit [salallahu alejhi ue
selam] [Merfu]. Ndrkaq, ka gjasa, Allahu e di m s miri, q kto t ken qen fjal t
sahabit [meukuf]. E gjith kjo tregon q tr popujt e shkatrruar trsisht jan
shkatrruar para Musait [alejhi ue selam].
Banort e Ressit
Allahu i lartsuar n suren el-Furkan thot:"Edhe Adit, Themudit, dhe banorve t
Ressit, si dhe shum gjeneratave mes tyre t gjithve u kemi dhn shembuj dhe t
gjith i kemi shkatrruar." [el-Furkan:38-39]
N suren Kaf, i Lartsuari thot:"Para tyre mohuan: populli i Nuhut, banort e Ressit,
Themudi, Adi, faraoni, populli i Lutit, banort e Ejkes dhe populli i Tubes. T gjith
kta i patn prgnjeshtruar t drguarit, kshtu q e merituan denimin Tim." [Kaf:1214]
Ky dhe citati prpara flasin pr at se edhe ata jan rrnuar dhe shkatrruar. Kjo hedh
posht pohimin e Ibn Xheririt q banort e Ejkes kan qen ata q patn grmuar
hendeqet pr t cilat flitet n suren el-Buruxh. Pr ta Ibn Is'hak dhe disa t tjer pohojn
se kan jetuar pas Isait [alejhis selam]. Mirpo, edhe ky pohim sht e dyshimt. Ibn
Xherir prmend fjalt e Ibn Abasit, se banort e Ressit n t vrtet jan nj nga
vendbanimet e Themudit.
Hafidh Ebu el-Kasim Ibn Asakir n fillim t Historis s tij, kur flet pr ndrtimin e
Damaskut, nga Historia e Ebu el-Kasim Abdullah ibn Abdullah ibn Xherdad dhe e t
tjerve, pohon q banort e Ressit kan jetuar n Hadur dhe q Allahu ua ka drguar
lajmtarin me emrin Handhale Ibn Safuan, ndrsa ata e kan prgnjeshtruar dhe e kan
vrar. Ad Ibn Aus Ibn Irem Ibn Sam Ibn Nuh dhe i biri i tij jan nga Ressi, por para
shkatrrimit t Ressit jan kthyer dhe jan vendosur n kodrat Ahkaf. Pas ksaj, Allahu i
MBUROJA.net
shkatrroi banort e Ressit, kurse ata jan shprndar npr Jemen dhe npr zonat tjera
gjithandej vendit. Kshtu, Xhebron Ibn Sad Ibn Ad Ibn Aus Ibn Irem Ibn Sam Ibn Nuh u
shprngul n rajonin e Damaskut, ku ngriti qytetin t cilin e quajti Xhebron. Ky n t
vrtet sht Iremi i njohur pr shtyllat q ka. Kurrkund s'ka m shum shtylla t gurta
sesa n Damask. M pas Allahu drgoi Hud Ibn Abdullah Ibn Rebah Ibn Halid Ibn elHulud Ibn Ad tek populli Ad dmth pasardhsve t Adit n Ahkaf kurse ata e
prgnjeshtruan, pr ka Allahu edhe i shkatrroi.1
Sipas ksaj, banort e Ressit kan jetuar shum koh para Adit. Allahu e di m s miri!
Ibn Ebi Hatim nga Ebu Bekri Ibn Ebi Asim transmeton, se nga babai i tij ka dgjuar q
Shebib Ibn Bishr ka kallzuar se ka dgjuar nga Ikrime se Ibn Abas ka thn:"er-Ress
sht emri i nj pusi n Azerbejxhan." eth-Theuri transmeton nga Ebu Bekri se Ikrime ka
thn:"er-Ress sht pusi ku e kan futur t drguarin e tyre."
Ibn Xhurejxh thot se Ikrime ka thn:"Banort e Ressit n t vrtet jan banort e
Felxhit pr t cilt flitet n suren Ja-Sin." Katade thot se Felxh sht nj nga
vendbanimet n Jemame."
Un konsideroj q, nse kta jan ata pr t cilt flitet n suren Ja-Sin, si thot Ikrime,
ather ata ka qen dashur t jen trsisht t shkatrruar. Allahu i lartsuar duke folur
pr ta thot:"Ishte vetm nj britm e tmerrshme dhe ata t gjith prnjhersh
vdiqn." [Ja-Sin:29]
1. Ibn Asakir n Tarih-un e tij 1/15/Tehzib
Pr ta do t flasim m von. Nse, megjithat, kta kan qen popull tjetr e jo ky, gj q
sht e qart, dhe kan qen t rrnuar e t shkatrruar, sipas t gjitha vlersimeve kjo
nuk prputhet me pohimin e Ibn Xheririt.
Ebu Bekr Muhamed Ibn el-Hasan el-Nakash thot:"Banort e Ressit e kan pasur nj
pus, i cili u mjaftonte pr vaditjen e toks. Ata i sundonte nj sundues i ndershm dhe i
drejt, t cilin e vajtonin pasi vdiq. Disa dit pas vdekjes s tij u erdhi shejtani n formn
e tij, dhe u tha:"Un s'kam vdekur, por jam trhequr pak pr t par se si do t veproni."
Ata iu gzuan shum ksaj ngjarjeje, dhe ai i urdhroi ata q mes tyre dhe atij t
vendosin nj perde, kshtu q ai t mos vdes kurr. Shum nga ata besuan n kt, iu
nnshtruan sprovs dhe filluan ta adhurojn at. Ather, Allahu ua drgoi lajmtarin, i
cili u shpjegoi q pas perdes atyre u flet shejtani, duke i ndaluar kshtu q ta adhurojn
dhe duke i urdhruar ta adhurojn vetm Allahun, i cili s'ka ortak.
es-Suhejli thot:"Atij i zbriste shallja n gjum, kurse emrin e kishte Handhale Ibn
Safuan. Ata n mashtrim e sulmuan, e vran dhe e hodhn n pus. Pas ksaj pusi u th
MBUROJA.net
dhe ata vuanin nga etja, pasi q kishin pasur uj m bollk. Pr shkak t thatsis drunjt
u than, t mbjellat nuk u jepnin fryte, shtpit u rrnuan, kshtu q pas jets s
rehatshme ata u detyruan t shijojn ashprsin dhe pas unitetit prarjen, gjersa u
shkatrruan t gjith. Shtpit e tyre i zun xhint dhe shtazt e egra, kshtu q nga aty
mund t dgjoheshin vetm zrat e xhinve, hungrima e luanve dhe ulrima e
hienave.
Ibn Xherir transmeton nga Muhamed Ibn Humejdi, e ai nga Seleme, e ai nga Ibn Is'hak, e
ky nga Muhamed Ibn Ka'b el-Kurejdhi, se i drguari i Allahut [salallahu alejhi ue selam]
ka thn:"Njeriu i par q do t hyj n Xhenet n Ditn e Kijametit do t jet robi i zi."
Kjo ngase Allahu i lartsuar ua pat drguar nj lajmtar banorve t nj vendi, e n t
nuk besoi askush pos robit t zi. Banort e ktij vendi pastaj e sulmuan at t drguar, ia
grmuan nj pus dhe e hodhn n t, dhe m pas e mbylln hyrjen e tij m nj pllak t
madhe guri. Ky rob mblidhte drunj n shpinn e tij dhe i shitte ato pr t bler ushqim
dhe pije. Pastaj kto i onte tek pusi, e ngrinte pllakn, ndrsa n kt i ndihmonte
Allahu, dhe fshehurazi ia jepte t drguarit ushqimin dhe pijen, e m pas prap e
kthente pllakn aty ku ishte." Ai m tej thot:"Kshtu qndroi puna aq sa dshiroi
Allahu. Mirpo, nj dit prej ditsh kur shkoi t mblidhte drur ashtu si vepronte deri
ather, pasi i mblodhi ato, i lidhi dhe mendoi t'i bartte, por e kaploi gjumi dhe ra pr t
fjetur. Allahu ia vulosi vesht dhe ai mbeti shtat vite duke fjetur. M pas luajti nga
vendi, u zgjat dhe u kthye n ann tjetr dhe vazhdoi t flinte. Allahu prap ia vulosi
vesht edhe pr shtat vitet e ardhshme, pas ka ai u ngrit, mori tufn e drunjtve dhe u
nis duke menduar se ka fjetur vetm nj pjes t dits. U kthye n vendbanimin e tij,
shiti tufn e drunjtve dhe bleu ushqim dhe pije si kishte vepruar edhe m hert. Pastaj
shkoi tek pusi, dmth tek vendi ku ishte, por atje ai nuk gjendej m. Populli e kishin
prkujtuar t drguarin, e kishin nxjerr, e kishin pranuar dhe i kishin besuar."
Ai m tej thot."I drguari i pyeti se far kishte ndodhur me t ziun, kurse ata i ishin
prgjigjur se nuk e dinin. Vetm pasi i drguari ishte shprngulur n Ahiret, i ziu ishte
zgjuar nga gjumi. Pr t Muhamedi [salallahu alejhi ue selam] ka thn:"Ai njeri i zi do
t jet i pari q do t hyj n Xhenet."
Ky hadith sht mursel [i shthurur] dhe ka elemente t dyshimta n vetvete. Prmbajtjen
e ktij hadithi me gjas e ka prhapur Muhamed Ibn Ka'b el-Kuredhi. Allahu, prap, e di
m s miri!
Ndrkaq, edhe vet Ibn Xherir nuk e pranon kt hadith ngase thot:"Pr kt popull
s'mund t thuhet se kan qen banort e Ressit pr t cilt flitet n Kur'an, ngase Allahu
pr ta thot q jan shkatrruar trsisht, kurse populli n kt hadith i sht prgjigjur
dhe i ka besuar t drguarit t tij. Prve nse Allahu im ata kan besuar n
lajmtarin e tyre pasi q jan shkatrruar paraardhsit e tyre." Allahu e di m s miri!
MBUROJA.net
Ai anon nga opinioni se ata kan qen populli q kan grmuar hendeqet. Mirpo, ky
qndrim sht i dobt pr shkaqet q prmendm, dhe edhe pr shkakun se n rrfenjn
pr popullin q i pat grmuar hendeqet ka krcnim me dnim n Ahiret, po q se nuk
pendohen. Ve ksaj, pr ta nuk thuhet se jan shkatrruar, kurse pr banort e Ressit
kjo qart tregohet. Allahu, prap, e di m s miri!
Rrfenja mbi popullin e sures Ja-Sin

Kta jan banort e nj qyteti pr t cilt Allahu n suren Ja-Sin thot:"Tregoju
shembullin e banorve t nj qyteti kur iu erdhn t drguarit. Kur Ne ua drguam dy
veta, por ata i mohuan, e Ne i prforcuam me t tretin, dhe than:"Ne jemi drguar tek
ju!" Ata u prgjigjn:"Ju s'jeni vese njerz t thjesht sikur ne, dhe i Mshirshmi s'ka
shpallur gj; ju vetm gnjeni." "Zoti yn vrtet e di se ne vrtet jemi drguar tek ju,"
than ata, "dhe ne jemi t detyruar vetm t'ju njoftojm." Ata than:"Ne parandiejm
se ju do t na sillni fatkeqsi dhe nse nuk hiqni dor, me siguri do t'ju vrasim me
gur dhe me siguri do t'ju shkaktojm nj denim t dhimbshm. "Parandjenja e juaj
sht pr ju!," than ata. "A vetm pse u paralajmruat [po na krcnoheni]? Vrtet,
ju jeni popull q e teproni!" Nga skaji i qytetit ngutshm arrin nj njeri, dhe thot:"O
populli im, ndiqni t drguarit! Ndiqni ata, t cilt nuk krkojn kurrfar shprblimi
nga ju dhe q jan n rrug t drejt!" Pse un s'do ta adhuroja At, i cili m krijoi, e
Atij do t'i ktheheni? Vall, a t pranoj n vend t Tijin zota tjer? Nse i Mshirshmi
do q t m godas ndonj e keqe, prpjekjet e tyre s'do t m ndihmojn aspak, dhe
ata s'do t mund t m shptojn! Un, vrtet, ather, do t isha n nj humbje t
qart! Un besoj n Zotin tuaj, pra, m dgjoni!" Dhe do t thuhet:"Hyn n Xhenet!"
Ndrsa ai do t thot:"Sikur ta dinte populli im pse Zoti im m fali dhe m bri t
ndershm!" Dhe kundr popullit t tij, pas tij, Ne nuk drguam ushtrin nga qielli e
as q e bm kt ndonjher. Ishte vetm nj britm e tmerrshme dhe ata t gjith
prnjhersh vdiqn." [Ja-Sin:13-29]
sht pranuar prgjithsisht nga dijetart e hershm Islam se ky ka qen vendbanimi
Antakija. Kt e transmeton Ibn Is'hak nga Ibn Abas dhe Ka'b-ul-Ahbar dhe Uehb ibn
Munebih. Njlloj transmetohet edhe nga Durejd Ibn el-Hasib, Ikrime, Katade, edhDhuhri dhe t tjert. Ibn Is'hak duke treguar fjalt e Ibn Abasit, Ka'bit dhe Uehbit, thot
se ata kan thn:"Sunduesi i atij qyteti ka qen Antioh Ibn Antioh, i cili adhuronte
statujat. Allahu ia drgoi tre t drguar: Sadikun, Sadukun dhe Shelumin, por ai i
mohoi."
Nga kjo shihet q ata kan qen t drguar nga Allahu i lartsuar. Ndrkaq, Katade
pohon se kta kan qen t drguarit e Isait [alejhis selam].
MBUROJA.net
Kt opinion e shpreh edhe Ibn Xherir nga Uehbi, e ai nga Ibn Sulejmani, e ai nga Shuajb
el-Xhibabi: Dy t drguarit e par ishin Shimuni dhe Ivani, ndrsa i treti Pavli. Vendi
ishte Antakija.
Mirpo, ky mendim sht shum i dobt [da'if] ngase Antakija ka qen qyteti i par n
at koh, banort e t cilit besuan n Isain [alejhis selam] kur ai ua drgoi tre dishepujt e
tij. Pr kt shkak, Antakija ishte nj nga katr qytetet n t cilat kan qen patriarkt e
krishter: Antakija, Jerusalemi, Aleksandrija dhe Roma, pastaj edhe Stambolli. Pra, ata
s'jan shkatrruar, kurse banort, pr t cilt flitet n Kur'an, jan shkatrruar, si thot i
Lartsuari, pasi mbytn njeriun q vrtetoi besimin e t drguarve:Ishte vetm nj
britm e tmerrshme dhe ata t gjith prnjhersh vdiqn. Mirpo, kjo nuk prjashton
mundsin q t drguarit e prmendur n Kur'an u jan drguar banorve t Antakis
n nj koh t lasht, e ata i kan mohuar dhe Allahu i shkatrroi, kshtu q Antakija
prsri ka qen ngritur, dhe se banort e tij n kohn e Isait [alejhis selam], u besuan t
drguarve q ai drgoi. Allahu, prap, e di m s miri!
Pra, opinioni q kjo rrfenj, e cila sht treguar n Kur'an, n t vrtet sht rrfenj
mbi dishepujt e Isait, sht e dobt, pr shkaqet q tashm i prmendm, si dhe pr
shkak se n shikim t par nga teksti i Kur'anit shihet q ata jan t drguar t Allahut.
Allahu i lartsuar thot:"Tregoju shembullin e banorve t nj qyteti kur iu erdhn t
drguarit. Kur Ne ua drguam dy veta, por ata i mohuan, e Ne i prforcuam me t
tretin," dmth dhe i prforcuam n mision me t tretin, dhe than:"Ne jemi drguar tek
ju!," dmth populli u sht prgjigjur se edhe ata jan sikur t tjert njerz t thjesht.
Kshtu u patn arsyetuar edhe shum popuj, t cilt nuk u besuan t drguarve t tyre,
duke e konsideruar t pamundshme q Allahu t drgoj si pejgamber nj njeri. T
drguarit u prgjigjn se Allahu e di q ata jan t drguar dhe se Allahu do t'i dnonte
ata po q se do t gnjenin lidhur me T: "Dhe ne jemi t detyruar vetm t'ju
njoftojm." Dmth, detyr e jona sht q t'jua bartim at q na shpallet, kurse Allahu
sht Ai q udhzon k t doj dhe e humb k t doj. Ata than:"Ne parandiejm se ju
do t na sillni fatkeqsi!" Dmth, ardhjen tuaj e konsiderojm ogurzez. "Dhe nse nuk
hiqni dor, me siguri do t'ju vrasim me gur," sipas disave mendohet me fjal, ndrsa
sipas tjerve me vepra. Mirpo, qndrimin e par e vrtetojn fjalt:"Dhe me siguri do
t'ju shkaktojm nj dnim t dhimbshm." M kt u jan krcnuar se do t'i
poshtrojn dhe vrasin.
"Parandjenja e juaj sht pr ju," than ata, dmth do t'ju kthehet juve. "A vetm pse u
paralajmruat [po na krcnoheni]? Dmth a vetm pse ju prkujtojm pr rrugn e drejt
dhe ju thrrasim ta prshkoni at na krcnoni me vrasje dhe poshtrim? "Vrtet, ju jeni
popull q e teproni!" dmth nuk e pranoni t vrtetn dhe nuk e doni at.
Nga skaji i qytetit ngutshm arrin nj njeri, dmth pr t'i ndihmuar t drguarit dhe t
shpreh besimin n ta, dhe tha:"O populli im, ndiqni t drguarit! Ndiqni ata, t cilt
MBUROJA.net
nuk krkojn kurrfar shprblimi nga ju, dhe q jan n rrug t drejt!" dmth ata ju
thrrasin n t vrtetn e pastr duke mos krkuar ndonj shprblim apo pages.
Pastaj ai i thirri q t adhurojn vetm Allahun, i cili s'ka kurrfar ortaku dhe ua ndaloi
q t adhurojn kado tjetr ve Tij, dhe nga ka s'ka ndonj dobi as n kt bot, as n
jetn e prtejme:"Un, vrtet, ather, do t isha n nj humbje t qart!," dmth po t
adhuroja edhe ndoknd tjetr ve Allahut.
Pastaj iu drejtua t drguarve me fjalt:"Un besoj n Zotin tuaj, pra, m dgjoni!"
Sipas disave, kjo do t thot:"Dgjoni fjalt e mia dhe tek Zoti juaj dshmoni pr far
kam thn!" Sipas t tjerve, kjo do t thot:"O populli im, dgjoni deklarimin tim t
hapur se besoj n t drguarit e Allahut!" Kur ai e tha kt, ata e vran; sipas disave e
kan vrar me gur, sipas t tjerve e kan shqyer me dhmb, kurse sipas disa t tjerve
t gjith e kan msyr dhe e kan vrar.
Ibn Is'hak nga disa shok t tij transmeton se Ibn Mes'ud ka thn:"E kan shkelmuar
dhe e kan rrahur derisa ia kan shkul fytin."
eth-Theuri nga Asim Ibn el-Ahuel transmeton se Ibn Mes'ud ka thn:"Ai njeri sht
quajtur Habibi Ibn Merijj." Disa thon se ka qen marangoz, disa t tjer thon se ka
qen ends, disa kpuctar, disa punues plhure, kurse disa prap thon q ai i ishte
kushtuar ibadetit n shpelln e atjeshme. Allahu, prap, e di m s miri!
Nga Ibn Abas transmetohet t ket thn:"Habibi ka qen marangoz. Ai u pat smur
nga nj smundje e rnd. Ai jepte shum lmosh andaj edhe e vran populli i tij. Pr
kt shkak i Lartsuari thot:"Hyn n Xhenet!" Pra, kur populli e tij e vran, Allahu e
futi n Xhenet, kshtu q, kur atje pa mirqenien dhe fatin, tha:"Sikur ta dinte populli
im pse Zoti im m fali dhe m bri t ndershm!", dmth do t besonin n at far kam
besuar un dhe do t fitonin at far kam fituar un.
Ibn Abas thot:"Ndrsa ishte gjall, ai kshillonte popullin e tij me fjalt:"O populli im,
ndiqni t drguarit!," kurse pas vdekjes me fjalt:"Sikur ta dinte populli im pse Zoti im
m fali dhe m bri t ndershm!" Kt e transmeton Ibn Ebi Hatim. Katade po ashtu
thot:"Besimtari nuk mashtron. Ai gjithmon jep kshilla dhe flet pr mirsit q ia ka
dhuruar Allahu." Ai tha:"Sikur ta dinte populli im pse Zoti im m fali dhe m bri t
ndershm!" Pasha Allahun, ai dshiroi q populli i tij ta dinte far nderi prjetoi ai dhe
t shoh se n far gjendje sht!" Katade m pas thot:"Pasha Allahun, i Lartsuari pas
vrasjes s tij nuk e ka paralajmruar kurr m popullin e tij:"Ishte vetm nj britm e
tmerrshme dhe ata t gjith prnjhersh vdiqn."
Fjalt e t Lartsuarit:"Dhe kundr popullit t tij, pas tij, Ne nuk drguam ushtrin nga
qielli e as q e bm kt ndonjher," do t thon:pr t'u hakmarr kundr tyre s'ka
pasur nevoj q t zbresim ushtrin nga qielli. Kt kuptim t ketyre fjalve Ibn Is'hak
nprmjet disa shokve t tij e transmeton nga Ibn Mes'ud. Muxhahid dhe Katade
MBUROJA.net
thon:"Kur thuhet se nuk u ka ardhur m ushtria, me kt mendohet se pas ksaj m
nuk u sht drguar ndonj mision." Ibn Xherir ksaj i shton edhe:"Opinioni i par sht
m i sakt."
Edhe un them q opinioni i par sht m i sakt, ngase i Lartsuari thot:"e as q e
bm kt ndonjher," dmth pr kt s'kishim kurrfar nevoje ndrsa i dnonim pr
shkak se mohuan t drguarit tan dhe mbytn t mbrojturin ton. Ishte vetm nj
britm e tmerrshme dhe ata t gjith prnjhersh vdiqn.
Komentatort e Kur'anit thon:"Allahu ua ka drguar Xhibrilin [alejhi selam], kurse ai
sht kapur pr shtalkat e portave n qytetin e tyre dhe nga ata e ka lshuar vetm nj
britm dhe t gjith vdiqn, dmth prnjhersh u jan qetsuar zrat dhe lvizjet e tyre,
kshtu nuk mbeti asnj sy q kapsit."
E gjith kjo, pos tjerash, tregon n at se qyteti i prmendur s'sht Antakija, ngase kta
jan shkatrruar pr shkak se mohuan t drguarit e Allahut, kurse banort e Antakis
kan besuar dhe i kan ndjekur dishepujt e Isait [alejhis selam], t cilt ua pat drguar ai.
Pr kt shkak thuhet q Antakija sht qyteti i par q besoi n Isain [alejhis selam].
Prsa i prket hadithit q e transmeton Taberani nga Husein el-Eshkar, e ai nga Sufjan
Ibn Unejne, e ai nga Ibn Ebi Nuxhehje, e ai nga Muxhahid, e ky nga Ibn Abas, se
pejgamberi [salallahu alejhi ue selam] ka thn:"Tre veta jan prgjigjur [n thirrjen pr
tek Allahu] t part: Jusha Ibn Nun Musait, njeriu pr t cilin flitet n Suren Ja-Sin Isait,
dhe Ali Ibn Ebi Talib Muhamedit,"2 pr kt mund thuhet se nuk sht vrtetuar, ngase
fjalt e ktij Huseinit s'mund t pranohen, ngase u prket Shi'itve q e teprojn. Ve
ksaj, i vetmi ai e transmeton kt hadith, ka prsri plotsisht tregon n dobsin e
ktij hadithi. Allahu, prap, e di m s miri!
2. Hadithi sht da'if: e shnon Taberani 3/111/2; el-Albani n Silsilet-ul-Hadithi-d-Daifeti 1/360/259 dhe
thot:"Ky hadith sht tepr i dobt, n mos i shpikur, ngase Husein el-Eshkar n t vrtet sht Ibnul
Hasan el-Kufi, nj shi'it i rexhur dhe tek Buhari sht tepr i dobt. Po ashtu e shnon edhe Ibn Kethir 3/570
dhe thot:"Ky hadith sht munker [i papranueshm] dhe transmetohet vetm nga Husein el-Eshkar, e ai
sht shi'it q s'sht i besueshm.
MBUROJA.net
Komentim i ajet el-Kursi
Nga Tefsiri i Imam Ibn Kethir

Versioni i shkurtuar i mbikqyrur nga shejh Safiu-Rahman el-Mubarekpuri
"Allahu! Askush s'ka t drejt t adhurohet prve Tij, i Prjetshmi, Ai q mban dhe
mbron gjith ka ekziston. At nuk e kap as dremitja, e as gjumi. Atij i prket
gjithka q ekziston n qiej dhe tok. Kush sht ai q mund t ndrmjetsoj tek Ai
prve me lejimin e Tij? Ai e di ka ndodh atyre [krijesave t veta] n kt bot dhe
far do t'u ndodh atyre n jetn e prtejme. Ata kurr s'do t'i vijn rrotull fardo
gjje nga dija e Tij, prve at q Ai do. Kursia e Tij shtrihet mbi qiejt dhe tokn, dhe
Ai nuk ndjen lodhje n ruajtjen dhe kujdesin ndaj tyre. Ai sht m i larti, m i
madhi". [el-Bekare, 255]
Ajet el-Kursi ka dhjet fjali t plota Arabe.
Thnia e Allahut:
"Allahu! Askush s'ka t drejt t adhurohet prve Tij", prmend q Allahu sht nj
dhe i vetmi zot i gjith krijimit.
[el-Hajjum-Kajjum] "I Prjetshmi, Ai q mban dhe mbron gjith ka ekziston",
dshmon q Allahu sht i prjetshm, q kurr nuk vdes, i cili mban donjrin dhe
gjithka. I gjith krijimi ka nevoj pr Allahun dhe plotsisht varet nga Ai, ndrsa Ai
sht m i pasuri, i cili s'ka nevoj pr fardo q sht e krijuar. Ngjashm, Allahu
thot:
"Dhe nga shenjat e Tij jan q qiejt dhe toka qndrojn me an t urdhrit t Tij". [erRum, 25]
"At nuk e kap as dremitja, e as gjumi", tregon q tek Allahu nuk gjendet ndonj e
met, pavmendje apo injoranc, asnjher. Madje, Ai sht i vmendshm dhe
kontrollon far fiton do shpirt, vzhgon me prpikri gjithka, asgj nuk i ikn dijes s
Tij, dhe asnj shtje e fshehur s'sht e fshehur pr T. Ndr cilsit e prsosura t Tij,
sht fakti q Ai kurr nuk preket nga dremitja apo gjumi. Ndaj, thnia e Allahut "At
nuk e kap as dremitja, e as gjumi", tregon q Allahun nuk e kap kurrfar pavmendje si
pasoj e dremitjes apo gjumit. Allahu thot m pas:
"... e as gjumi", gj q sht m e fort se dremitja. sht shnuar n Sahih q Ebu Musa
ka thn:
"I drguari i Allahut, salallahu alejhi ue selam, mbajti nj fjalim lidhur me katr
gjra:"Allahu nuk fle, dhe nuk i ka hije madhris s Tij q t flej. Ai ul shkallt
[pozitat] dhe i ngre ato. Veprat e dits ringjallen prpara Tij para veprave t nats, si dhe
MBUROJA.net
veprat e nats para atyre t dits. Velloja e Tij sht drit apo zjarr dhe po e hoqi at,
rrezet nga Fytyra e Tij do t digjnin gjithka nga krijimi q shikimi i Tij do ta mbrrinte".
[Sahih Muslim, 161]
"Atij i prket gjithka q ekziston n qiej dhe tok", tregon q donjri sht rob i
Allahut, pjes e mbretris s Tij dhe nn pushtetin e Tij. Ngjashm, Allahu ka thn:
"S'ka asnj n qiej dhe tok vetm se i vjen m t Mshirshmit [Allahut] si nj rob.
Vrtet, Ai njeh secilin nga ata dhe u ka br atyre nj llogari t plot. Secili nga ata do
t'i vij Atij i vetm n ditn e Ringjalljes [pa ndonj ndihms apo mbrojts]".
[Merjem, 93-95]
Thnia e Allahut:
"Kush sht ai q mund t ndrmjetsoj tek Ai prve me lejimin e Tij?", sht e
ngjashme me thnien e Tij:
"N qiej ka shum engjj, ndrmjetsimi i t cilve s'do t'ju vlej gj, prve pasi
Allahu t ket dhn leje pr kdo q Ai do dhe me t cilin Ai sht i knaqur". [enNexhm, 26]
Dhe,
"Ata s'mund t ndrmjetsojn, prve pr at me t cilin Ai sht i knaqur". [elEnbija, 28]
Kto ajete theksojn madhrin e Allahut, krenarin dhe hirin, dhe se askush nuk merr
guximin t ndrmjetsoj tek Ai n emr t dikujt tjetr, prve me lejimin e Tij. Vrtet,
hadithi n lidhje me ndrmjetsimin prmend q pejgamberi, salallahu alejhi ue selam,
ka thn:
"Do t qndroj nn Fron [Arsh] dhe do t bie prmbys [n sexhde], dhe Allahu do t m
lejoj t mbetem n at pozit sa t doj Ai. Pas ksaj do t thuhet:'Ngrehe kokn. Fol
dhe do t dgjohesh, ndrmjetso dhe ndrmjetsimi yt do t pranohet'. Pastaj
pejgamberi, salallahu alejhi ue selam, tha:'Ai do t ma lejoj nj pjes, t cilt do t'i fus n
xhenet'". [Sahi Muslim, 180]
Thnia e Allahut:
"Ai e di 'u ndodh atyre [krijesave t veta] n kt bot, dhe far do t'u ndodh atyre
n jetn e prtejme". Kjo i referohet dijes s prsosur t Tij; t kaluars, t tashmes dhe
t ardhmes s saj [dijes]. Ngjashm, Allahu ka thn q engjjt than:
MBUROJA.net
"Ne [engjjt] nuk zbresim vetm se me urdhrin e zotit tnd [O Muhamed]. Atij i
prket far sht prpara nesh dhe far sht pas nesh, si dhe far sht midis
ktyre dyjave. Zoti yt s'harron kurr". [Merjem, 64]
Thnia e Allahut:
"Ata kurr s'do t'i vijn rrotull fardo gjje nga dija e Tij, prve at q Ai do",
thekson faktin q askush nuk arrin ndonj pjes t dijes s Allahut, prve far njofton
dhe lejon Allahu. Kjo pjes e ajetit tregon q askush asnjher nuk merr dije mbi Allahun
dhe cilsit e Tij, prve far i njofton Ai. Pr shembull, Allahu ka thn:
"Por ata s'do t'i vijn rrotull ndonj gjje nga dija e Tij". [Ta Ha, 110]
Allahu ka thn:
"Kursia e Tij shtrihet mbi qiejt dhe tokn". Ueki' transmeton n Tefsirin e vet, q Ibn
Abas ka thn:"Kursija sht Mbshtetse Kmbsh, dhe asnjeri s'sht n gjendje t'i bj
vlersim t duhur Fronit t Allahut". [et-Taberani, 12:39]
el-Hakim ka shnuar kt hadith n Mustedrek-un e vet [el-Hakim, 2:282] nga Ibn Abas,
i cili nuk e ka lidhur at me t drguarin, salallahu alejhi ue selam. el-Hakim ka
thn:"Kjo sht Sahi sipas kritereve t dy Sahi-ve, dhe ata [el-Buhari dhe Muslim] nuk e
kan shnuar".
Ve ksaj, ed-Dahak ka thn q Ibn Abas ka thn:"Po t rrafshoheshin shtat qiejt dhe
shtat tokt dhe t shtroheshin krahprkrah, ato do t kishin qen sikur madhsia e nj
unaze n nj shkrettir krahasuar me Kursin". [Ibn Ebi Hatim, 3:981]
Allahu ka thn:
"Dhe Ai nuk ndjen lodhje n ruajtjen dhe kujdesin ndaj tyre", do t thot q ruajtja
dhe kujdesi ndaj qiejve dhe toks, si dhe far ka mes tyre, nuk e ngarkon At dhe nuk e
bn t lodhet. Madje, kjo sht nj shtje fare e leht pr T. M tej, Allahu mban
gjithka, vzhgon me prpikri gjithka, asgj nuk i ikn dijes s Tij dhe asnj shtje e
fshehur s'sht e fshehur pr T. T gjitha shtjet jan t parndsishme, t ulta dhe t
nnshtruara prpara Tij. Ai sht m i pasuri, i denj pr do lavdrim. Ai bn far t
doj dhe askush s'mund ta pyes pr far Ai bn. Ai sht m i larti, m i madhi. S'ka
perndi t denj pr adhurim prve Tij, e as zot t vrtet prve Tij.
Thnia e Allahut:
"Ai sht m i larti, m i madhi", sht e ngjashme me thnien e Tij:"M i madhi, m i
larti". [er-Rad, 9]
MBUROJA.net
Kto dhe ajetet e ngjashme lidhur me cilsit e Allahut, duhet t trajtohen n mnyrn q
Selefi i kan trajtuar ato, duke i pranuar domethnien e tyre t jashtme/t qart, pa i
barazuar ato [me cilsit e krijimit] apo ndryshuar domethnien e tyre t jashtme/t
qart.
MBUROJA.net
Komentim i ajeteve 101-103 t kaptines el-Bekare

Tefsir Ibn Kethir
"Dhe kur u erdhi atyre nj i drguar nga Allahu, q e vrtetonte si t vrtet at far
tashm e kishin, nj pjes e atyre q u qe dhn libri e hodhn pas shpine librin e
Allahut, sikur nuk e dinin. Ata u dhan pas asaj far u tregonin shejtant gjat
sundimit t Sulejmanit. Sulejmani nuk ishte mosbesimtar, por shejtant ishin
mosbesimtar q ua msonin njerzve magjin n Babiloni, Haruti e Marutit, dhe kjo
s'u qe shpallur dy engjjve. Ata t dy nuk e msonin asknd derisa nuk i thonin:'Ne
vetm po provojm, por ti mos u b mosbesimtar! Dhe njerzit nga ata dy msonin si
t ndahej burri nga gruaja, por ata s'kan mundur t'i bnin askujt dm pa lejen e
Allahut. E msonin at q do t'ju bj dm dhe nga e cila s'do t ken dobi, ndonse e
dinin se ai q e bn kt, n botn tjetr do t jet i pafat. Vrtet, e mjer sht ajo pr
ka e shitn veten e tyre, vetm sikur ta dinin. Po sikur ata t besonin dhe t
friksoheshin, shprblimi i Allahu do t ishte m i mir, vetm sikur ta dinin!" [elBekare, 101-103]
Allahu, m i larti, thot:"Dhe kur u erdhi atyre nj i drguar nga Allahu, q e
vrtetonte si t vrtet at far tashm e kishin, nj pjes e atyre q u qe dhn libri e
hodhn pas shpine librin e Allahut, sikur nuk e dinin", domethn nj grup prej tyre e
hodhn pas shpine Librin, sepse n t ishte lajmi i gzueshm pr Muhamedin, salallahu
alejhi ue selam, duke e ln at sikur nuk dinin gj lidhur me kt! Ata prvetsuan
msimin e magjis dhe zbatimin e saj me qllim q ta ngatrronin t drguarin e Allahut,
salallahu alejhi ue selam, kshtu q i bn sihr atij me krehr, m qimet q bien pas
krehjes dhe me kupat e sythave t palms mashkullore, nn pllakn e pusit Eruan. N
emr t tyre kt e bri njfar Lebid Ibnel A'sam, Allahu e mallkoft dhe e gjymtoft,
por Allahu e njoftoi t drguarin e Tij pr kt, e shroi at dhe e shptoi, si vrtetohet
qart kjo n dy Sahit-t, el-Buhari dhe Muslim, nga A'isha, nna e besimtarve, Allahu
qoft i knaqur me t.
"Ata u dhan pas asaj far u tregonin shejtant gjat sundimit t Sulejmanit.
Sulejmani nuk ishte mosbesimtar, por shejtant ishin mosbesimtar q ua msonin
njerzve magjin" es-Sudi thot:"Shejtant ngriheshin n qiell pr t prgjuar bisedat,
dhe kshtu dgjuan fjalt e engjjve lidhur me vdekjen, t padukshmen [gajbin], dhe
urdhrat, dhe m pas u vinin falltarve dhe i njoftonin lidhur me kt. Falltart ua thonin
kt njerzve, t cilt e shihnin pastaj se ishte ashtu si u kishin thn ata. Kur falltart e
fitonin besimin e tyre, ata [shejtant] i gnjenin duke futur n kt edhe gjra tjera,
respektivisht s bashku me do fjal shtonin edhe shtatdhjet t reja. Kt njerzit e
shkruan n libra, dhe midis bijve t Israelit u prhap besimi se xhint e njohin gajbin [t
padukshmen]. Pas ksaj, njerzve u qe drguar Sulejmani, i cili i mblodhi ato libra, i
vendosi n nj snduk dhe i futi nn fronin e tij, kshtu q asnj shejtan nuk mund t'i
afrohej ktij froni e mos t digjej. Ai tha:"Kdo q dgjoj t thot se shejtant e din gajbin
MBUROJA.net
[t padukshmen], kokn do t'ia pres!" Kur Sulejmani, paqja qoft mbi t, vdiq dhe kur
dijetart q e dinin kt vdiqn dhe erdhn pasardhsit e tyre, shejtani mori formn e
njeriut e pastaj erdhi n nj tubim t bijve t Israelit dhe u tha:"A doni t'ju njoftoj me nj
thesar diturie, t cilin kurr s'do t mund ta harxhoni?" Ata than:"Po", dhe ai u
tha:"Mihni nn fronin!" M pas shkoi bashk me ta, ua tregoi vendin dhe qndroi pran
tij. Ata than:"Afrohu!", e ai ua ktheu:"Jo, por do t jem ktu afr jush dhe nse nuk e
gjeni at, m vrani!" Ata mihn dhe i gjetn ato libra. Kur i nxorrn, shejtani tha:"Me kt
magji Sulejmani udhhiqte me njerzit, shejtant dhe shpezt". Pas ksaj, ai fluturoi dhe
u zhduk. Kshtu u prhap n popull se Sulejmani kishte qen magjistar, dhe bijt e
Israelit i morn kto libra. Kur erdhi Muhamedi, salallahu alejhi ue selam, ata iu
kundrvun me kto libra. Pr kt, Allahu i lartsuar thot:"Sulejmani nuk ishte
mosbesimtar, por shejtant ishin mosbesimtar". Ibn Ebi Hatim, me zinxhir
transmetuesish nga Seid Ibn Xhubejr, transmeton nga Ibn Abas t ket thn:"Shkruesi i
Sulejmanit ka qen Asafi dhe ai e dinte Emrin m t lartsuar. Ai ka shkruar gjithka me
urdhrin e Sulejmanit, dhe m pas e ka futur nn fronin e tij. Kur Sulejmani vdiq, kt e
nxorn shejtant dhe pastaj mes do dy rendeve shkruan nga nj magji dhe mosbesim
[kufr], duke thn:"Ja se bnte Sulejmani me kt". M pas ai thot:"Disa njerz e
shpalln at mosbesimtar dhe e mallkonin at, ndrsa dijetart kt e vshtronin n
heshtje". Kshtu mbeti q njerzit e paditur ta mallkonin, dhe Allahu i lartsuar i shpalli
Muhamedit, salallahu alejhi ue selam, ajetin:"Ata u dhan pas asaj far u tregonin
shejtant gjat sundimit t Sulejmanit. Sulejmani nuk ishte mosbesimtar, por
shejtant ishin mosbesimtar q ua msonin njerzve magjin" N kt kuptim
shum njerz kan dhn mendime q jan t prafrta me kt, dhe n to s'ka
kundrthnie pr njerzit q kuptojn dhe jan t menur. Dhe Allahu sht ai q
udhzon! Thelbi i ktyre opinioneve lidhur me at se ifutve t cilve u ishte dhn
Libri, pasi q lan at q u ishte dhn dhe iu kundrvun t drguarit Muhamed,
salallahu alejhi ue selam, nisn t ndiqnin at far u thoshin shejtant, respektivisht at
far e transmetonin shejtant n lidhje me mbretin Sulejman [Solomon]. Folja "mson,
lexon, flet" ktu sht kalimtare me parafjaln "kah, nga", gj q nnkupton domethnien
e "gnjen", sepse ato jan "msimet dhe fjalt" e shejtanve, t cilat s'jan vese
gnjeshtra!
"N Babiloni, Haruti e Marutit, dhe kjo s'u qe shpallur dy engjjve. Ata t dy nuk e
msonin asknd derisa nuk i thoshin:'Ne vetm po provojm, por ti mos u b
mosbesimtar! Dhe njerzit nga ata dy msonin se si t ndahej burri nga gruaja".
ifutt konsideronin q Xhibrili dhe Mikaili, paqja qoft mbi ta, ia sillnin magjit
Sulejmanit, alejhis-selam, dhe Allahu na tregon se kjo s'sht e vrtet, duke ia kumtuar
t drguarit t Tij, Muhamedit salallahu alejhi ue selam, se ata nuk ia sillnin magjit dhe
se Sulejmani, alejhis-selam, ishte i pastr nga magjit q ia vishnin. Ai i njofton se
magjit jan vepr e shejtanve, t cilt ua msonin njerzve kt n Babiloni, dhe se
njerzit t cilt ua msonin kt qen dy njerz me emrin Harut dhe Marut. Sipas ksaj,
pjesza n fjalt:"Dhe kjo s'u qe shpallur dy engjjve" sht negative, jo lidhore n
kuptimin "t cilt". el-Kurtubi thot:"Ktu pjesza sht negative dhe sht e lidhur me
MBUROJA.net
fjalt "Sulejmani nuk ishte mosbesimtar", pas t cilave vijojn fjalt:"Por shejtant ishin
mosbesimtar q ua msonin njerzve magjin, dhe kjo s'u qe shpallur dy
engjjve", duke qen se ifutt konsideronin se kt e sillnin Xhibrili dhe Mikaili, gj
t ciln Allahu e prgnjeshtron, dhe fjalt "Harutit dhe Marutit" i prmend si
zvendsim pr shejtanin". Ai thot:"Kjo sht e sakt pr dy arsye: ose pr arsye se
shumsi prmendet pr dyjsi sikur n fjalt "E nse do t ket vllezr", ose pr arsye se
ata dy kishin ithtar, respektivisht prmenden n mesin e shejtanve pr shkak t
mosbindjes s tyre". Kjo do t thot: Shejtant ua msojn njerzve magjin n Babiloni,
dhe at Harutit dhe Marutit, dhe m pas shton:"Me gjas kjo sht domethnia m e
sakt e ajetit", duke mos u mbshtetur n domethniet tjera! Ibn Xherir, m zinxhir
transmetuesish nprmjet el-Aufit, transmeton nga Ibn Abasi:"dhe s'u qe shpallur dy
engjjve n Babiloni", "do t thot se nuk qen shpallur magjit". N zinxhirin e
transmetimit t Ibn Xheririt nga Rebi Ibn Enes transmetohet se:"dhe s'u qe shpallur dy
engjjve", do t thot se Allahu nuk u pat shpallur magjira atyre dyve. Ibn Xherir
thot:Ajeti komentohet n kt mnyr:"Ata u dhan pas asaj far u tregonin shejtant
gjat sundimit t Sulejmanit", do t thot magjis. Sulejmani nuk ishte mosbesimtar,
dhe as Allahu nuk u pat shpallur magjira dy engjjve, por shejtant qen mosbesimtar
dhe ua msonin magjin njerzve n Babiloni, Harutit dhe Marutit. Fjalt "N Babiloni,
Harutit dhe Marutit" ktu jan prmendur n fund, ndonse kan kuptimin sikur t jen
prmendur n fillim. Poashtu ekzistojn edhe opinione tjera, si jan:"me 'kesre' n 'lam'
me ka fjala merr kuptimin 'mbret', kshtu q kjo do t thoshte se kjo ka t bj me dy
mbretrit, Daudin dhe Sulejmanin. Domethn nn supozimin se pjesza ktu sht
negative, kjo do ta kishte kuptimin:"Se Allahu nuk ka shpallur magjira, e as q ua ka
msuar kt dy mbretrve, Daudid dhe Sulejmanit"; se Haruti dhe Maruti jan dy xhin,
respektivisht se kta qen dy njerz, njri me emrin Harut e tjetri me emrin Marut, n
fakt kan qen prfaqsues t njerzve sht m e sakt, ndrkaq, Haruti dhe Maruti, si
thot Kurtubi, jan zvendsime pr shejtant, sepse kjo sht, si thot ai, me gjas
kuptimi m i sakt i ajetit, pa u mbshtetur n t tjert.
"Ne vetm po provojm, por ti mos u b mosbesimtar!", dhe fjalt:"Dhe njerzit nga
ata dy msonin se si t ndahej burri nga gruaja." Kshtu njerzit msonin nga Haruti
dhe Maruti magjin, duke u lshuar n veprimet e qortueshme dhe madje duke shkuar
deri n at mas saq ndanin burrat nga grat, pa marr parasysh afrsin dhe lidhjen e
tyre t ngusht. Kjo sht vepr djallzore, si transmeton Muslim n Sahin e tij nga
Xhabir ibn Abdullah, radiallahu anhu, i cili thot se i drguari, salallahu alejhi ue selam,
ka thn:"Shejtani fronin e vet e vendos n uj, e m pas ua drgon njerzve t drguarit
e tij. Ai q ka pozitn m t afrt ndaj tij paraqet sprovn m t madhe. Ather disa nga
ata vijn dhe thon:"Isha me nj njeri dhe e braktisa at, ai tash flet kt-e-kt" Iblisi
ather thot:"Jo, s'ke br gj!" Pastaj vjen tjetri dhe thot:"Nuk e lshova derisa e ndava
nga familja e tij!" Ai ather e sjell afr vetes dhe i thot:"Po, kshtu duhet!"
Shkaku i ndarjes s burrit nga gruaja n kt rast sht vetm prfytyrim i gruas apo
burrit, t cilve u tregohet pamja apo veprimet e shmtuara t personit tjetr, apo dika
MBUROJA.net
tjetr q on n ndarje! "por ata s'kan mundur t'i bnin askujt dm pa lejen e
Allahut". Sufjan eth-Theuri thot:"Prvese me lejimin e Allahut". Hasan el-Basri kt e
komenton kshtu:"Po, kush t doj, Allahu ia jep pushtetin mbi t; kush nuk do, nuk ia
jep". Pastaj:"E msonin at q do t'ju bj dm dhe nga e cila s'do t ken dobi", do t
thot q do t'ua dmtoj fen, dhe s'do t'u sjell dm t ngjashm me kt dm,
"Ndonse e dinin se ai q e bn kt, n botn tjetr do t jet i pafat". Pra, ifutt q
ndoqn magjin n vend se t ndiqnin t drguarin, salallahu alejhi ue selam, e dinin se
ai q e bn kt n botn tjetr s'do t ket kurrfar fati, respektivisht kurrfar fitimi.
Kt e prmendin Ibn Abas, Muxhahid, dhe es-Sudi. "Vrtet, e mjer sht ajo pr ka e
shitn veten e tyre, vetm sikur ta dinin!" i Lartsuari thot:"Po ta dinin ata se me far
jan kshilluar, do ta shihnin se ajo vrtet sht ndrrim i mjer pr besimin n magji, t
ciln e kan marr n vend se t besonin dhe ta ndiqnin t drguarin! Se po t besonin
ata n Allahun, t drguarin e tij Muhamedin, salallahu alejhi ue selam, dhe t drguarit
e Tij t mhershm, dhe t'u ruheshin ndalimeve t Allahut, ata do t fitonin shprblim,
gj q do t ishte m mir pr ta se ajo q e zgjodhn pr vete dhe me knaqsi e
pranuan. Dhe fjalt:"Po sikur ata t besonin dhe t friksoheshin [Allahut]", vrtetojn
mosbesimin e magjistarve [falltarve]. Umer ibnul-Hatab, radiallahu anhu, ka shkruar
"q t vritet do falltar, qoft mashkull apo femr", dhe kt e prmend edhe el-Buhari
n Sahi-n e tij. Ka ndodh q nj robresh t'i bj sihr Hafsas, nns s besimtarve,
kshtu q ajo urdhroi q ajo t vritej. I drguari i Allahut, salallahu alejhi ue selam, ka
thn:"Dnimi pr falltarin sht ekzekutimi me shpat". Kt e transmeton et-Tirmidhi,
dhe e prmend edhe et-Taberani n nj transmetim tjetr nga Xhundub dhe drejtprdrejt
nga i drguari i Allahut, salallahu alejhi ue selam. Magjia nuk mund t largohet me t
ngjashmen [magji], por sht m e prshtatshme t largohet si i shpall Allahu t
drguari t Tij, me kaptinat el-Mu'auidhetejn [el-Felek dhe en-Nas]. Edhe n hadith
qndron:"Ata q duan t mbrohen ga kjo, s'mund ta bjn kt me asgj m mir sesa me
kto dy kaptina", pastaj me Ajetul-Kursin, sepse edhe kjo e largon shejtanin. Magjia
[sihri] vrtet ekziston, edhe pse disa si Mu'tezilit [sekt Islam] dhe t tjer nuk e
pranojn kt. Magjia sht akt mosbesimi [kufri] sikur q sht mosbesim edhe msimi
i magjis, kshtu q falltari dhe ai q e mson magjin jan mosbesimtar. Midis
dijetarve ka dallime n opinione pr sa i prket dhnies s mundsis pr t'u penduar
nga kjo. Kshtu, disa konsiderojn q duhet t thirren pr t'u penduar, e nse refuzojn,
t vriten, ndrsa t tjert konsiderojn q s'ka nevoj pr pendim, porse duhet menjher
t ekzekutohen. Kjo bazohet n fjalt e t drguarit, salallahu alejhi ue selam:"Dnimi
pr falltart sht ekzekutimi me shpat", si veproi edhe Hafsa, radiallahu anha, me
robreshn e vet e cila i bri sihr asaj. Ajo urdhroi q ajo t ekzekutohej, gj q edhe u
b. Kurrkund nuk prmendet se para ksaj sht krkuar q ajo t pendohej. Njjt sht
rasti edhe me letrn e Umer Ibn Hatab, radiallahu anhu, i cili u shkroi guvernatorve t
tij "q ta vrasin do falltar". Ka shum lloje t sihrit dhe t gjitha jan djallzore, sepse
kryhen nprmjet krkimit t ndihms nga shejtani apo me nemetisje, t shkruar,
hajmali, barra apo tym [avull], gj q sht e keqe. Allahu e di kt m s miri.
MBUROJA.net
Komentim i ajetit 46 t sures Haxh

Tefsir Ibn Kethir
"A nuk udhtuan ata npr tok dhe a kan ata zemra me t cilat do t kuptonin dhe
vesh me t cilt do t dgjonin? Vrtet, nuk verbohen syt, por zemrat n gjokset".
[Haxh, 46]
"A nuk udhtuan ata npr tok", do t thot: a nuk kan udhtuar ata n kuptimin
fizik dhe po ashtu t prdorin mendjet e tyre pr t menduar? Kjo mjafton, si ka thn
Ibn Ebi Dunja n librine tij, et-Tefekkur uel-I'tibar:"Disa nga njerzit e urt kan
thn:'Jepi jet zemrs tnde me msime, ndrioje at me mendim, vraje at me
asketizm, forcoje at me besim t sigurt, prkujtoje at me vdekshmrin e saj, bje at
t vetdijshm pr fatkeqsit e ksaj bote, paralajmroje at me belat q mund t sjell
jeta, tregoji asaj se si gjrat ndryshojn befas me kalimin e ditve, njoftoje at me
rrfenjat e njerzve t kaluar dhe prkujtoje at pr far u ndodhi atyre q erdhn m
prpara'". Ec npr grmadhat e tyre, shiko se far bn dhe 'u b me ta, do t thot,
shiko n dnimin dhe hidhrimin hyjnor q goditi popujt e kaluar t cilt shpifn.
"dhe a kan ata zemra me t cilat do t kuptonin dhe vesh me t cilt do t dgjonin?,
do t thot: le t marrin msim nga ajo.
"Vrtet, nuk verbohen syt, por zemrat n gjokset ", do t thot: njeri i verbr s'sht ai
q nuk sheh, por ai q s'ka mprehtsi [mendjehollsi]. Edhe nse syt fizik jan t
shndosh, ata ende s'mbushen mend.
MBUROJA.net
Komentim i trembdhjet ajeteve t para t sures erRahman

Nga el-Hafidh Ibn Kethir, rahimehullah

1. Mshiruesi [Allahu]!
2. Ai jua ka msuar [juve njerzim] Kuranin [me mshirn e Tij].
3. E krijoi njeriun.
4. Ia msoi atij t folurit [el-bejan].
5. Dielli dhe hna rrugtojn n shtegun e tyre t caktuar.
6. Edhe nexhm edhe shexher i prulen Atij.
7. Ai e ngriti qiellin lart dhe vuri balancim [drejtsi].
8. Q t mos kaloni kufirin [ta teproni].
9. Dhe bjeni matjen me drejtsi e mos lni mangt n peshoj [balancim].
10. Dhe Ai e bri tokn t shtrir pr krijesat.
11. N t ka fruta, ka edhe palma t hurms m krcej t mbshtjell.
12. Edhe drithin me flett dhe krcellin [e tij] pr san dhe bim aromatike.
13. E, ciln nga bekimet e Zotit tuaj po e mohoni [ju o njerz dhe ju o xhin]?
Allahu, Madhshtori, na informoi pr Dhuratn e Tij dhe Mshirn e Tij ndaj krijimit t
Tij n at se Ai ua zbriti robrve t Tij Kuranin dhe e bri memorizimin dhe kuptimin e
tij t leht pr kdo q Ai e ka bekuar. Pr kt, Ai, Madhshtori, thot:
Mshiruesi [Allahu]! Ai jua ka msuar [juve njerzim] Kuranin [me mshirn e Tij]. E
krijoi njeriun. Ia msoi atij t folurit[el-bejan].
Sipas el-Hasan el-Basrit, kjo do t thot se Ai ia msoi atij shqiptimin e drejt, ndrsa edDahhak, Katade dhe t tjert konsideruan se kjo do t thot se Allahu, Madhshtori, ia
msoi njeriut dallimin mes t keqes dhe s mirs; por thnia e el-Hasanit sht m e mir
dhe m e qndrueshme, ngase Allahu n kto vargje i referohet t msuarit Kuranin
njeriut, gj q prfshin mnyrn e sakt t leximit dhe kjo mund t arrihet vetm duke e
br shqiptimin t leht pr krijesat e Tija.
Dielli dhe hna rrugtojn n shtegun e tyre t caktuar, kjo do t thot se t dyja kto
rrugtojn n kursin e caktuar pr to, prej t cilit ato asnjher nuk devijojn, ashtu si
thot Allahu, Madhshtori:
Diellit nuk i lejohet q t l pas hnn, e as nats q ta l pas ditn; secila prej tyre noton
n orbitn e caktuar. [36:40] dhe,
MBUROJA.net
Ai sht Krijues i drits s mngjesit; Ai e bn natn pr pushim dhe qetsim, e diellin
dhe hnn pr llogaritje t kohs; I ktill sht gjykimi dhe renditja e Tij, t
Plotfuqishmit, t Gjithdijshmit. [6:96]
sht transmetuar nga Ikrime te ket thn: Sikur Allahu t kishte vendosur t pamt e
t gjitha qenieve t gjalla n syt e nj robi, dhe sikur Ai t zbulonte vetm njrn prej
shtatdhjet vellove prpara diellit, ai sdo t ishte n gjendje ta shikoj at; ndrsa drita
e diellit sht nj e shtatdhjeta pjes e drits s Kursit [sht transmetuar autentikisht se
Kursi sht vendi ku Allahu i mban Kmbt e Veta, n mnyrn e cila i prshtatet
madhris s Tij] dhe Kursi sht nj e shtatdhjeta pjes e drits s Arshit [Fronit t
Allahut], kurse drita e Arshit sht vetm nj e shtatdhjeta pjes e drits s velit
[mbuless]. Shikoni pra t part q Allahu e vendos n syt e robit t Tij, q ai t shoh
Fytyrn e Zotit t tij [n Ditn e Ringjalljes]? [Transmetuar nga Ibn Ebi Hatim].
Edhe nexhm edhe shexher i prulen Atij. Ibn Xherir [et-Taberi] thot: Dijetart e
tefsirit kan dalluar lidhur me domethnien e fjals nexhm, ndrsa jan n pajtim se
domethnia e fjals shexher sht: ajo q rritet n trung [d.m.th. dru, pem]. sht
transmetuar nga Ebi Talhe, n autoritetin e Ibn Abasit, Allahu qoft i knaqur me t, t
ket thn se fjala nexhm do t thot: ajo q rritet n tok d.m.th. nga bimt. [Sipas Ibn
Hexhr el-Eskelanit, Ibn Ebi Talhe nuk ka dgjuar prej Ibn Abasit, andaj fardo
transmetimi nga ai duhet t konsiderohet mursel (i paplot)].
Seid Ibn Xhubejr po ashtu e ka thn kt, si kan thn edhe es-Suddi dhe Sufjan ethTheuri dhe ky ishte opinioni i preferuar i Ibn Xheririt. Muxhahid konsideronte se fjala
nexhm i referohet yjeve n qiell, njjt sikurse el-Hasan dhe Katade, dhe kjo sht thnia
m e qart Allahu e di m s miri, ngaq Allahu i madhruar thot:
A nuk e sheh se t gjith q jan n qiej dhe n tok, edhe dielli, edhe hna, edhe yjet,
edhe kodrat, edhe shexher, edhe shtazt dhe shum nga njerzimi i prulen Allahut [n
adhurim] [22:18]
Ai e ngriti qiellin lart dhe vuri balancim[drejtsi]. Kjo do t thot se Ai e vendosi
balancimin e drejtsis, si n fjalt e Tija:
Ne i kemi drguar t Drguarit Tan m dshmi t qart, dhe Ne zbritm Librin dhe
balancimin me ta, ashtu q njerzit t sillen me drejtsi [57:25]. Dhe Ai, Madhshtori,
gjithashtu thot ktu:
Q t mos kaloni kufirin [ta teproni]. Kjo do t thot se Ai krijoi qiejt dhe tokn n t
vrtetn dhe n drejtsi, dhe se t gjitha gjrat mund t ekzistojn n t vrtetn dhe n
drejtsi; dhe pr kt shkak Ai, Madhshtori thot:
MBUROJA.net
Dhe bjeni matjen me drejtsi e mos lni mangt n peshoj. Kjo do t thot se
sduhet t bhet matje e pamjaftueshme, por t bhet matje e vrtet dhe e drejt, si
thot Allahu i madhruar:
Dhe matni sakt me peshoj. [26:182]
Dhe tokn Ai e bri t shtrir pr krijesat. Kjo do t thot se mu ashtu si Ai e ngriti
qiellin, Ai e vendosi tokn dhe e rrafshoi at dhe e prforcoi me kodra t larta me qllim
q t lulzojn ata mbi t - dhe kto jan krijesat e toks n t gjitha format dhe llojet e
tyre, ngjyrat dhe gjuht nga t gjitha vendet dhe n t gjitha ant. Sipas Ibn Abas,
Muxhahid, Katade dhe Ibn Zejd, krijesat i referohet t gjitha krijesave.
N t ka fruta. Kjo do t thot fruta t t gjitha llojeve, shijeve dhe aromave.
ka edhe palma t hurms m krcej t mbshtjell. Ai e ka veuar palmn e hurms
me prmendje t posame pr shkak t fisnikris dhe dobive t shumta t saj, qofshin
ato t freskta apo t thata. Pr sa i prket mbshtjelljes q prmendet n ajet, sipas Ibn
Xhuraixh, n autoritetin e Ibn Abasit, Allahu qoft i knaqur me t, kjo i referohet
mbuless s spadiksit* t polenit t drurit t palms. Kjo sht thn nga disa prej
dijetarve t tefsirit dhe sht ajo n t ciln zhvillohen grumbujt e hurmave, s pari t
papjekura, pastaj n pjekje e sipr gjersa t piqet plotsisht, dhe dobit e tyre jan t
njohura. Ibn Hatim ka thn, n autoritetin e esh-Sheebit, se Cezari i shkroi Umer Ibn elHatabit, Allahu qoft i knaqur me t: Po ju informoj n lidhje me t drguari e mi, se
ata m erdhn mua nga ju duke pohuar se tek ju gjendet nj dru i cili sht krijuar n
formn e cila ssht ln jasht asnj lloj mirsie; Ai [druri] duket si vesht e gomarit,
pastaj hapet e ndahet si goc deti*; pastaj ajo bhet e gjelbr sikur smerald*; pastaj ajo
skuqet e bhet sikur rubin*; pastaj ajo piqet dhe bhet si faluzexhija m e mbl
[mblsir q bhet nga mielli dhe mjalti]; pastaj ajo thahet dhe bhet mbrojtje [nga uria]
pr at i cili sht n shtpi dhe furnizim pr udhtarin. Dhe nse t drguarit e mi m
kan thn t vrtetn, ather un nuk e shoh kt dru ndryshe vese si nj dru t
Parajss. Umer Ibn el-Hatab, Allahu qoft i knaqur me t, iu prgjigj ksaj letre duke
thn: Prej robit t Allahut, Umerit, komandantit t besimtarve, Cezarit, mbretit t
Roms: [Un konfirmoj] se t drguarit e tu e kan thn t vrtetn. Ky dru gjindet tek
ne dhe sht dru t cilin Allahu, i Madhruari, e rriti mbi Merjemen [Marin], kur ajo
lindi t birin e saj Isain [Jezusin], paqja qoft mbi t, pra ki frik Allahun, dhe mos e
merrni Isain si perndi krahas Allahut, t Madhruarit, ngase:
Vrtet, shtja e Isait [t lindur pa baba] tek All-llahu sht sikurse shtja e Ademit.
At e krijoi Ai nga dheu, e pastaj atij i tha:Bhu! ai u b. [3:59,60]
*Spadiks [Spadix: Latinisht] sht kalli n form shkopi q mbart lule te vogla, zakonisht i rrethuar
prbrenda gjethit n form kllfi [mbshtjellsi], karakteristik e bimve afroide, si sht kalla.
*Goc deti: Njri prej butakve t ngrnshm nga familja Ostreidae, posarisht nga kategoria Crassostrea dhe
MBUROJA.net
Ostrea, q jeton kryesisht n ujrat e cekta detare dhe ka gzhoj t vrazhd dhe t rregullt.
*Smerald: Lloj forme e berilit [gur i muar] me ngjyr t gjelbr t shndritshme apo e gjelbr n t verdh, q
prdoret si xhevahir kur t prehet dhe rafinohet.
*Rubin: Lloj i tejdukshm i mineralit korundum, q ka ngjyr t kuqe t mbyllt dhe vlersohet si gur i muar
Po ashtu sht thn se mbshtjellsi i referohet fijes s palms, e cila gjindet n qafn e
drurit t palms; dhe kjo sht thnia e el-Hasan dhe Katade.
Edhe drithin me flett dhe krcellin [e tij] pr san dhe bim aromatike." Ali Ibn Ebi
Talha ka thn, n autoritetin e Ibn Abasit, Allahu qoft i knaqur me t, se ky ajet do t
thot: Dhe po ashtu drithin dhe sann, ndrsa el-Aufi transmeton, po ashtu n autoritet
t Ibn Abasit, se fjala Arabe asf e prdorur n ajet do t thot: gjethet e gjelbra t t
korrave [kokat e t cilave jan kputur] pra kjo kur t thahet njihet si asf. Katade, edDahak dhe Ebu Malik gjithashtu than se kjo do t thot kasht. Pr sa i prket fjals
reihan, e cila prdoret n ajet, Ibn Abas, Allahu qoft i knaqur me t, Muxhahid dhe disa
t tjer than se kjo do t thot gjethet, ndrsa el-Hasan tha: Kjo sht po e njjta reihan
[borzilok i mbl] q gjendet tek ju. Ali Ibn Ebi Talhe transmetoi, n autoritetin e Ibn
Abasit, se kjo i referohet t lashtave t gjelbrta. Kjo do t thot dhe Allahu e di m s
miri se fjala e par [el-habb] i referohet drithrave si sht misri dhe elbi dhe t
ngjashmet me kto, ndrsa fjala reihan i referohet mbuless s kallirit t misrit t fardo
drithi tjetr, derisa sht ende e gjelbr. Po ashtu sht thn se asf do t thot: t korrat e
gjelbrta kur paraqiten s pari dhe reihan jan gjethet e bimve kur paraqiten kokrrat n
to, si ka thn Zejd ibn Amr en-Nufejl n vargjet poetike:
Dhe thuaj atij: Kush e bn drithin t mugulloj n tok, pastaj i jep gjethnaj t
mtutjeshme e cila rritet, dhe misri prodhohet nga kjo n maje t saj?
- N kt ka shenja pr ata q jan t vmendshm.
E, ciln nga bekimet e Zotit tuaj po e mohoni [ju o njerz dhe ju o xhin]? Kjo do t
thot: ciln nga bekimet e Allahut ju po e mohoni, O ju dy komunitetet e njerzimit dhe
xhinve? Kjo sht thn nga Muxhahid dhe disa t tjer, dhe konteksti i ajeteve q
pasojn e prkrah kt interpretim: se Bekimet ndaj jush jan evidente dhe ju jeni t
vrshuar nga ato, aq shum sa q smund ti mohoni ato dhe kshtu ne themi ashtu si
than besimtart nga mesi i xhinve: O Allah! Ne nuk e mohojm asnj nga Bekimet
Tua; Ty t takon i tr lavdrimi. Ibn Abas thoshte: Asnj prej tyre, O Zot! Kjo do t
thot: n nuk e mohojm asnj prej tyre. Imam Ahmed transmetoi, n autoritetin e Esma
bint Ebu Bekr, Allahu qoft i knaqur me t dy kta, se ajo ka thn: Kam dgjuar t
Drguarin e Allahut, paqja dhe bekimet qofshin mbi t, derisa ishte duke knduar n
namaz, dhe ndrsa idhujtart po dgjonin: E, ciln nga bekimet e Zotit tuaj po e
mohoni [ju o njerz dhe ju o xhin]?
MBUROJA.net
Mohimi i jetes pas vdekjes dhe refuzimi i kesaj ideje

Tefsir Ibn Kethir
A nuk mendon njeriu se Ne e krijuam ate prej nje pike uji (fare), kur qe, ai
kundershtar i rrepte. Ai na solli Neve shembull, e harroi krijimin e vet e tha: "Kush i
ngjall eshtrat duke qene ata te kalbur? Thuaj: "I ngjall Ai qe i krijoi per here te pare, e
Ai eshte shume i dijshem per do krijim. Ai qe prej drurit te gjelber ju beri zjarrin, e
ju prej tij ndezni. A nuk eshte i fuqishem Ai, qe krijoi qiejt e token, te krijoje njerez
sikunder qe i krijoi ata? Po Ai eshte krijuesi, i dijshmi. Kur Ai deshiron ndonje send,
urdheri i Tij eshte vetem t'i thote: "Behu!" Ai menjehere behet. I larte eshte Ai qe ne
doren e Tij eshte pushteti mbi do send dhe vetem te Ai ktheheni. (Kur'an 36:77-83)
Muxhahid, 'Ikrimeh, 'Uruah bin ez-Zubejr, es-Suddi dhe Katadeh kane thene, "Ubej bin
Khalef, Allahu e mallkofte, erdhi te i Derguari i Allahut me nje kocke te thate ne duart e
tij, te cilen ai po e shkermoqte edhe po e hidhte ne ajer, duke thene, 'O Muhamed! A po
thua se Allahu do ta ringjalle kete?' Ai i thote:
(Po, Allahu, i Madheruar qofte, do te shkaktoje qe t'i te vdesesh, pastaj Ai do te
ringjalle ty edhe do te beje te hysh ne Zjarr) Me vone keto Ajete ne fund te Suras Ja Sin
u shpallen:
(Nuk e shikon njeriu se Ne e kemi krijuar ate prej Nutfah.) - deri ne fund te Suras. Ibn
Ebi Hatimi shenoi se Ibn 'Abbas, Allahu qofte i kenaqur me te, ka thene, "El-'Es bin Ue'il
mori nje kocke nga nje shtrat fushe dhe po e shkermoqte me duart e tij, pastaj i tha te
Derguarit te Allahut; 'A do ta sjelle ne jete Allahu kete pasi eshte shkaterruar.' I Derguari
i Allahut i tha:
(Po, Allahu do te shkaktoje qe ti te vdesesh, pastaj Ai do te sjelle ne jete prape, me
vone Ai do te beje te hysh ne Ferr.) Pastaj u shpallen Ajetet ne fund te Suras Ja Sin." Kjo
eshte transmetuar nga Ibn Xharir prej Se'id bin Xhubejr. A u shpallen perreth Ubej bin
Khalafit ose el-'Es bin Ue'il, ose per te dy, ato jane per ata qe mohojne ringjalljen pas
vdekjes. Nyja e percaktuar "el" ne:
(Nuk e shikon njeriu (el-Insan)...) eshte e pergjithshme, dhe i drejtohet te gjithe atyreve
qe e mohojne Ringjalljen.
(qe Ne e kemi krijuar ate nga Nuftah. Por prape ai (mban qendrim) si nje kundershtar
i hapur) do te thote, se ai qe e mohon ringjalljen nuk mund te shohe (llogjikoje) se Ai i
Cili filloi krijimin mund ta rikrijoje ate. Sepse Allahu filloi krijimin e njeriut nga nje fare e
nje lengu te permuar, duke e krijuar ate nga nje gje e parendesishme, e dobet dhe te
permuar, si thote Allahu:
MBUROJA.net
(A nuk ju kemi krijuar nga nje leng i permuar? Dhe ate e vendosem ne nje vend te
sigurt, per nje afat te caktuar.) (Kuran 77:20-22)
(Ne e krijuam prej nje uji te bashkedyzuar per te sprovuar ate, andaj e beme te
degjoje e te shohe.) (76:2) qe do te thote, nga nje perzierje lengjesh te ndryshme. Ai i Cili
e krijoi njeriun nga kjo Nutfah e dobet nuk eshte i paafte qe ta rikrijoje ate pas vdekjes se
tij. Imam Ahmedi transmeton ne Musnedin e tij se Bishr bin Xhahshah ka thene, "Nje
dite i Derguari i Allahut peshtyu ne doren e tij dhe vuri gishtin ne te, pastaj i Derguari i
Allahut tha:
(Allahu, i Madheruar qofte, ka thene: "Bir i Ademit, si mund te ma kalosh kur Une te
krijova nga dika si kjo, dhe kur te zbukurova dhe te dhashe forme, ti ece ne mbulesat e
tua ne toke dhe ajo renkon nga ecja yte. Ti mbledh dhe nuk shpenzon derisa rrapellima e
vdekjes e vdekjes arrin ne fytin tend, e pastaj thua, 'Dua te jap sadaka (bamiresi),' por
eshte shume vone per te dhene per bamiresi.") Gjithashtu eshte transmetuar nga Ibn
Mexhah. Allahu ka thene:
(Ai na solli Neve shembull (paralelizem), e harroi krijimin e vet e tha: "Kush i ngjall
eshtrat duke qene ata te kalbur?) qe do te thote, ai e mendon te pamundur se Allahu i
Madheruar, i Cili ka krijuar qiejt dhe token, mund te rikrijoje keto trupa dhe kockat e
thata. Njeriu harron (per) prejardhjen e tij, qe Allahu e krijoi ate nga asgjeja dhe e solli ne
ekzistence, dhe ai e di duke e pare veten se ka dika me te madhe se ajo qe mohon ai dhe
mendon se eshte e pamundur. Allahu thote:
(Thuaj: "I ngjall Ai qe i krijoi per here te pare, e Ai eshte shume i dijshem per do
krijim.'') qe do te thote, Ai di per gjithe kockat ne te gjitha siperfaqet dhe zonat e tokes,
ku kane vajtur edhe kur jane shkermoqur dhe shperndare. Imam Ahmedi transmeton se
Rib'i ka thene: "Ukbeh bin 'Amr i tha Hudhejfes, Allahu qofte i kenaqur me te, 'A nuk do
na tregosh se ka ke degjuar nga i Derguari i Allahut?' Ai tha, 'E degjova ate duke thene:
(Vdekja iu afrua nje nejriu dhe kur s'kishte me shprese per te, ai i tha familjes, "Kur te
vdes une, mblidhni shume dru dhe ndizni nje zjarr qe te me digjni derisa mishi im te
konsumohet dhe te vije afer kockave te mia dhe ato te behen te brishta. Pastaj merrni
dhe bluani ato, dhe shperndajini ne det." Keshtu vepruan ata, por Allahu e mblodhi ate
prape dhe i tha atij: "Perse e bere kete gje" Ai u pergjigj: "Sepse ta kisha friken Ty."
Keshtu Allahu e fali ate.) 'Ukbeh bin 'Amr ka thene, "Degjova ate se tha, dhe njeriu ishte
nje hapes varri (punonte per te hapur varre ne varreza)." Shume versione te ketij hadithi
jane transmetuar ne Dy Sahite. Njeri nga versionet permend se ai i urdheroi bijte e tij ta
djegin dhe te bluajne ate ka mbetet ne copera te vogla, dhe t'i shperndajne gjysmen e
tyre ne toke edhe gjysmen ne tyre ne det ne nje dite qe fryn ere. Keshtu bene ata, dhe me
vone Allahu urdheroi detin te mblidhte ka kishte ne to, dhe urdheroi token te beje
njesoj, dhe me vone i tha, "Behu!", dhe ai ishte nje njeri, duke qendruar ne kembe. Allahu
MBUROJA.net
i tha Atij: "a te beri qe te beje ate qe bere" Ai i tha, "Frika nga Ty, dhe Ti e di me mire."
Menjehere pas kesaj Allahu e fali ate:
(Ai qe prej drurit te gjelber ju beri zjarrin, e ju prej tij ndezni.) do te thote, Ai i Cili
filloi krijimin e kesaj peme nga uji, kur behet jeshile dhe e bukur, duke bere fruta, pastaj
Ai e ndryshon ate derisa te behet dru i thate me te cilin ndizen zjarret. Sepse Ai ben si te
doje dhe Ai eshte i afte te beje si te deshiroje, dhe asnje nuk mund ta ndaloje Ate.
Katadeh tha ne lidhje me Ajetin:
(Ai qe prej drurit te gjelber ju beri zjarrin, e ju prej tij ndezni.) kjo do te thote, Ai i Cili
solli zjarrin nga kjo peme eshte i mundur ta ringjalle ate. Eshte thene se ky ajet i
referohet pemes Markh dhe pemes 'Afar, te cilat rriten ne Hixhaz. Nese nje person do qe
te ndeze nje zjarr por s'ka me ka ta ndeze, atehere ai merr dy dege nga keto peme dhe
ferkon njeren me tjetren, dhe zjarri ndizet prej tyre. Keshtu ata jane si ndezes. Kjo eshte
transmetuar nga Ibn 'Abbas, Allahu qofte i kenaqur me te.
A nuk eshte i fuqishem Ai qe krijoi qiejt e token, te krijoje njerez sikunder qe i krijoi ata?
Po Ai eshte krijuesi, i dijshmi. Kur Ai deshiron ndonje send, urdheri i Tij eshte vetem t'i
thote: "Behu!" Ai menjehere behet. I larte eshte Ai qe ne doren e Tij eshte pushteti mbi
do send dhe vetem te Ai ktheheni.
MBUROJA.net
Nje perkujtim i ngjarjes se popullit Ad dhe Themud

Imam ibn Kethir
Sa i perket Adit, ata pa pasur kurrfare te drejte u treguan mendjemedhenj dhe thane:
"Kush ka fuqi me te forte se ne?" A nuk e dinin ata se All-llahu, i cili i krijoi, eshte me i
fuqishem se ata?! Dhe ata i mohonin argumentat tone.
Andaj, Ne kunder tyre leshuam eren Sarsar gjate diteve fatzeza, qe t'i bejme te perjetojne
denimin nenmues ne jeten e kesaj bote. Por me siguri denimi ne boten tjeter do te jete
edhe me i shemtuar dhe ata nuk do te ndihmohen.
Sa i perket Themudit, Ne atyre u patem treguar rrugen e drejte, por ata megjithate me
shume e deshen verberine, andaj ata i kapi tmerri i denimit te turpshem per shkak te asaj
qe vepronin.
"Nderkaq, Ne i shpetuam ata qe kishin besuar dhe qe ishin te ruajtur.'' (Fussilet: 1518)
Shpjegim: ''Sa i perket Adit, ata pa pasur kurrfare te drejte u treguan mendjemedhenj...''
d.m.th. se ata u treguan shume arrogante, kokeforte dhe shume te padegjueshem.
''...dhe thane:''Kush ka fuqi me te forte se ne?'' Ata mburreshin me fuqine e tyre fizike,
dhe mendonin se kjo do t'i shpetoje nga denimi i Allahut subhanehu ue te'ala.
''A nuk e diten ata se Allahu, i cili i krijoi, eshte me i fuqishem se ata?!...'' d.m.th. a
nuk e kuptojne ata, kur tregojne armiqesi, se i Gjithefuqishmi eshte Ai, i cili te gjitha
sendet i krijoi dhe atyre fuqine ua dhuroi, dhe se sulmi i Tij do te jete shume me i madh?
Kjo eshte sikur ajeti:
''Ne me Duar e formuam qiellin, dhe vertet Ne jemi te afte ta zgjerojme ate.'' (Dhariat:
47) Ata haptas e mohuan Allahun subhanehu ue te'ala dhe shenjat e Tij, dhe nuk iu
binden te derguarit te tij (salallahu alejhi ue selem).
Thote Allahu subhanehu ue te'ala:''...Per kete shkak (qe ata kundershtuan) Ne derguam
kunder tyre eren Sarsar (shume te ftohte).''
Disa nga dijetaret e Islamit thane se ajo ka qene nje stuhi e fuqishme; disa te tjere thane
se ajo ka qene nje ere shume e ftohte. Po ashtu eshte thene se ajo ka qene nje ere shume e
zhurmshme. E verteta eshte se te trijat keto kane qene prezente, sepse ajo ka qene nje ere
e fuqishme, e cila ka qene denim i merituar, qe ta dine se ata nuk jane me te fuqishmit
(por dikush tjeter eshte). Por, ka qene edhe shume e ftohte, si thote Allahu i
madherishem ne Kur'an:
MBUROJA.net
''...me nje ere Sarsar'' (el-Hakka: 6), te ashper, shume te ftohte, dhe ajo po ashtu leshonte
nje ze te eger. Perve kesaj, ne lindje gjindet nje lume qe quhet Sarsar per shkak te
zhurmes qe e leshon gjate rrjedhes se tij.
''diteve fatzeza...'' d.m.th. pa pushim, diteve me radhe.
''...shtate nete e tete dite rresht...'' (el-Hakka: 7)
''...Ne nje dite fatkeqe, te vazhdueshme'' (el-Kamer: 19) d.m.th fatkeqesia filloi ne nje
dite, e cila ishte ogur i keq per ta, dhe ky ogur vazhdoi me tej,
''...shtate nete dhe tete dite rresht...'' (Surah el-Hakka: 7) d.m.th. ata u denuan
panderprere deri ne vdekje, secili nga ata, dhe nenmimi i tyre ne kete bote qe bashkuar
me denimin e tyre ne boten tjeter.
Thote Allahu subhanehu ue te'ala:
''...qe t'i bejme te perjetojne denimin nenmues ne jeten e kesaj bote, ndersa denimi
ne boten tjeter do te jete edhe me i shemtuar...'' D.m.th. do te kete poshterim dhe nje
denim edhe me te madh per ta!
''...dhe ata nuk do te ndihmohen...'' d.m.th. ata nuk do te ndihmohen ne kete bote dhe
ne boten tjeter. Por me siguri denimi ne boten tjeter do te jete edhe me i shemtuar."
Dmth me nenmues per ta. "Dhe ata nuk do te ndihmohen," dmth ne boten tjeter, mu
ashtu si nuk u ndihmuan ne kete bote, dhe ata s'paten asnjeri per t'i mbrojtur nga
Allahu.
''...dhe sa i perket Themudit, Ne atyre u patem treguar rrugen e drejte." Ibn Abas
(radiallahu anhu), Ebu el-Alije, Se'id bin Xhubejr, Katadeh, es-Suddi dhe ibn Zejd kane
thene (se kjo do te thote):''Ne u shpjeguam atyre'' (et-Taberi 21:448, Hud: 94). eth-Theuri
ka thene: (se kjo do te thote) ''Ne i ftuam ata.''
Allahu subhanehu ue te'ala thote: "...por ata me shume e deshen verberine'' Kjo do te
thote:''Ne (Allahu) ua treguam atyre te verteten dhe ua beme te qarte ate nepermjet
fjaleve te Profetit Salih (Profetit te tyre, sal-Allahu alejhi ue selem), por ata e
pergenjeshtruan ate dhe e mbyten deven, te cilen Allahu e beri shenje per ta, qe ta
kuptojne se Profeti i tyre (alejhi selam) ishte i vertete.''
''per kete shkak, ata i kaploi denimi Sa'ikah...'' Kjo do te thote qe Allahu dergoi mbi
ta Sa'ikah (Shiko vellimin 5, tefsirin e Sures Hud, ajeti 94) termet, poshterim, denim
dhe dhimbje.
''...per shkak te asaj qe vepruan.'' d.m.th. per shkak te mosbesimit dhe refuzimit te tyre
(veprave te prishura).
MBUROJA.net
''dhe Ne i shpetuam ata qe besuan...'' d.m.th. 'Ne (Allahu) i ruajtem ata nga mesi i
tyre dhe ata nuk pesuan kurrfare demi';Allahu i shpetoi ata se bashku me Profetin Salih
(alejhi selam), per shkak se kishin frike nga Allahu.
MBUROJA.net
Prkrahja q vjen me durim dhe namaz

nga Tefsir Ibn Kethir t el-Hafidh Ibn Kethir, rahimehullah
"Dhe krkoni ndihm me durim dhe me namaz. Vrtet, kjo sht skajshmrisht e
rnd dhe e vshtir, prve pr el-Khashiun. [Kta jan] ata q jan t bindur q do
ta takojn Zotin e tyre dhe q do t kthehen tek Ai." [el-Bekare, 45-46]
Allahu i urdhron robrit e Tij q t prdorin durimin dhe namazin pr t prfituar
mirsin e ksaj bote dhe t jets s prtejme. Mukatil bin Hejen ka thn q ky ajet
domethn:"Ushtroni durim dhe namaz t detyrueshm n krkimin e jets s prtejme.
Pr sa i prket durimit, ata thon q kjo do t thot agjrim." Ka tekste t ngjashme t
transmetuara nga Muxhahidi. El-Kurtubi dhe dijetart tjer kan komentuar:"Pr kt
shkak, Ramazani quhet muaji i durimit," si prmendet n literaturn e hadithit. Po
ashtu sht thn q 'durimi' n ajetin do t thot: prmbajtje nga e keqja, dhe pr kt
shkak 'durimi' prmendet s bashku me praktikimin e akteve t adhurimit, veanrisht
dhe m s shumti namazin. Po ashtu, Ibn Ebi Hatim transmetoi q Umer bin el-Hatab ka
thn:"Jan dy lloje durimi: durimi i mir kur ndodh fatkeqsia, dhe durimi m i mir
ndrsa u shmangemi ndalimeve t Allahut." Ibn Ebi Hatim ka thn q sht
transmetuar nga el-Hasan el-Basri t ket folur ngjashm.
Allahu m pas thot:"Dhe namaz"
Namazi sht nj nga mnyrat m t mira pr t'iu prmbajtur urdhrave t Allahut, mu
si ka thn Allahu:
"Recito [O Muhamed] at far t sht shpallur nga Libri [Kur'ani] dhe fale namazin,
se vrtet namazi parandalon nga el-fashiha [dmth mkatet e mdha t do lloji] dhe
nga el-munker [gjrat e urryera], dhe prkujtimi [madhrimi] i Allahut sht me t
vrtet m e madhja." [Ankebut, 45]
Premri personal n ajetin, "dhe vrtet kjo sht skajshmrisht e rnd dhe e
vshtir" i referohet namazit, si sht transmetuar nga Muxhahid t ket thn, dhe
kjo po ashtu ishte zgjedhja e Ibn Xheririt. sht e mundshme q premri t'i jet referuar
kshills pr t ushtruar durim dhe namaz t prmendur n ajetin e njjt. Ngjashm,
Allahu ka thn lidhur me Karunin:
"Por ata, t cilve u ishte dhn dituri, than:Mjer ti! Shprblimi i Allahut [n jetn e
prtejme] sht m i mir pr ata q besojn dhe bjn vepra t mira, dhe kt s'do ta
arrij askush prve es-sabirun [t duruarit]." [el-Enbija, 80]
Po ashtu, Allahu ka thn:
MBUROJA.net
"Vepra e mir dhe vepra e keqe s'mund t jen t barabarta. Zmbrapse [t keqen] me
at q sht m e mir, se vrtet ather ai, mes t cilit dhe teje ka pasur armiqsi, do
t bhet sikur t ishte shok i afrt. Por askujt s'i sht dhn kjo [cilsia e
lartprmendur] prve atyre q jan t duruar; dhe askujt s'i jepet kjo, prve pronarit
t hises s madhe [t lumturis n jetn e prtejme] dhe n kt bot." [Fussilet, 34-35]
Domethn, kjo kshill zbatohet vetm nga ata q jan t duruar dhe fatlum. N do
rast, thnia e Allahut ktu do t thot:namazi sht 'i rnd dhe i vshtir.'
"prve pr el-khashi'in."
Ibn Ebi Talha transmetoi se Ibn Abas e komentoi kt ajet:"Ata [el-khashi'in] jan ata q
besojn n at far ka shpallur Allahu."
Thnia e Allahut:
"ata q jan t bindur q do ta takojn Zotin e tyre dhe q do t kthehen tek Ai."
vazhdon temn q sht nisur n ajetin prpara. Ndaj, namazi apo kshilla pr ta
kryer at sht i rnd, "prve pr el-khashi'in. [Kta jan] ata q jan t bindur q do
ta takojn Zotin e tyre, dhe q do t kthehen tek Ai," do t thot, shtjet e tyre i jan
nshtruar vullnetit t Tij dhe Ai me drejtsi vendos far t doj. Meq ata jan t bindur
se do t kthehen tek Allahu dhe t merren n llogari, sht leht pr ta q t kryejn akte
bindjeje dhe t prmbahen nga ndalimet. Ibn Xherir e komentoi thnien e Allahut:
"Jedhunnuna se ata do ta takojn Zotin e tyre"
Ibn Xherir ka thn:"Sigurin [bindjen] dhe po ashtu dyshimin, Arabt e quajn dhann.
Ka raste t ngjashme n gjuhn Arabe, ku subjekti e po ashtu edhe e kundrta ndajn
emrin e njjt. Pr shembull, Allahu ka thn:"Dhe muxhrimun [kriminelt, idhujtart,
mkatart] do ta shohin Zjarrin dhe dhannu [do t kuptojn] q do t bien patjetr n
t." [el-Kehf, 53] sht regjistruar n Sahi q n Ditn e Ringjalljes, Allahu do t'i thot nj
robit:"A nuk ta kam lejuar martesn, t kam nderuar, t'i kam nnshtruar kuajt dhe
devet dhe t kam lejuar t bhesh prijs e pronar." Ai do t thot:"Po." Allahu do t
thot:"A ke menduar [dhann] se do t'm takosh." Ai do t thot:"Jo." Allahu do t
thot:"Kt dit do t harroj ty, mu ashtu si ti m harrove.""
MBUROJA.net
Prshkrimi i xhenetit dhe i lumenjve t tij n suren

Muhamed
Tefsir Ibn Kethir
Allahu i lartsuar ka thn:

Prshkrimi i xhenetit, i cili u sht premtuar t devotshmve...
Ikrimeh ka thn:"'Prshkrimi i xhenetit' nnkupton t prshkruarit e tij".
N t ka lumenj uji, q nuk asin
Ibn Abas ka thn se el-Hasen dhe Katadeh kan thn [se asin do t thot]:"Q nuk
ndryshojn".
Katade, ed-Dahak dhe Ata' el-Khurasani, t gjith kan thn:"Nuk ka er t keqe".
Arabt thon asin, nse era e ujit ndryshon.
Lumenj qumshti, shija e t cilve kurr nuk ndryshon , domethn, qumshti sht
skajshmrisht i bardh, i mbl dhe i ushqyeshm. N nj hadith q i sht atribuuar
pejgamberit, thuhet:"Qumshti i tyre nuk del nga sist e lops".
Lumenj vere, e lezetshme pr ata q e pin , domethn, vera s'ka er t keqe sikurse
ajo e ksaj bote, por ka dukje t mir, shije, er dhe ndikim t mir, si ka thn Allahu:
Ajo [vera] s'ka ndikim t keq e as q deh [37:47] dhe,
Nga e cila [ver] nuk dhemb koka dhe nuk dehen [56:19]
E bardh, e kndshme pr ata q e pin [37:46]
sht prmendur n nj hadith t atribuuar pejgamberit:"Vera e tyre [lumenjve] nuk
sht shtrydhur nga kmbt e njerzve".
Dhe lumenj t mjaltit t kulluar , q domethn se mjalti sht skajshmrisht i
pastr, me er dhe me shije t kndshme. N nj hadith thuhet:"Mjalti i tyre nuk del nga
barku i bletve".
Imam Hamd ka shnuar nga Hakim bin Mu'awije, i cili ka transmetuar nga babai i tij se i
drguari i Allahut [salallahu alejhi ue selam] ka thn:
MBUROJA.net
"Vrtet, n xhenet ka nj liqen qumshti, nj liqen uji, nj liqen mjalti dhe nj liqen vere.
Prej tyre burojn lumenjt".
Et-Tirmidhi e ka shnuar kt transmetim n pjesn ku e prshkruan xhenetin dhe ka
thn:"Hasen Sahi".
N Sahi, sht shnuar se pejgamberi ka thn:
"Kur ta lutni Allahun, luteni pr el-Firdeus, sepse kjo sht pjesa e mesme dhe m e larta
e xhenetit. Prej tij burojn lumenjt e xhenetit dhe mbi t sht Froni [Arshi] i m t
mshirshmit".
Allahu ka thn:
... aty, pr ta ka t gjitha llojet e frutave...
Aty, do t krkojn do lloj frutash, n paqe e rehati [44:55]
N to, do t ket fruta t do lloji, n ifte [55:52]
... dhe falje nga Zoti i tyre , domethn, prve tr ksaj q u prmend.
Allahu i madhruar ka thn:
A mund t krahasohet kjo me ata q do t banojn prgjithmon n Zjarr ,
domethn, a munden ata, pozitn n xhenet e t cilve e prshkruam, t krahasohen me
ata q do t banojn n Zjarr prgjithmon. Ata s'jan t barabart. Nuk jan t barabart
as ata q do t jen n shkallt m t larta [n xhenet], as ata q do t jen n thellsit
m t ulta t Zjarrit.
... dhe u jepet uj t val pr t pir , domethn, tepr i nxeht, i padurueshm.
... q ua copton zorrt , domethn, ua ndan t brendshmet, zorrt dhe organet
tjera. Krkojm shptim te Allahu nga kjo.
MBUROJA.net
Rndsia dhe tefsiri i dy ajeteve t fundit t sures elBekare

Tefsir Ibn Kethir
I drguari [Muhamedi] beson n at q i sht zbritur nga Zoti i tij dhe [po ashtu
besojn] besimtart. Secili beson n Allahun, n Engjjt e Tij, n Librat e Tij dhe n t
drguarit e Tij. Ata thon:Nuk bjm dallim mes t drguarve t Tij. Dhe
thon:Dgjojm dhe bindemi. [Krkojm] Faljen tnde, o Zoti yn, dhe tek Ti sht
kthimi [i t gjithve] [El-Bekare, 285]
Allahu nuk e ngarkon njeriun me m shum se sa mund t mbart ai. Ai
shprblehet si e meriton dhe dnohet si e meriton. Zoti yn, mos na dno, nse
gabojm ose harrojm! Zoti yn, mos na ngarko me aso barre q i ke ngarkuar ata q
kan qen para nesh [ifutt dhe t krishtert]! Zoti yn, mos na ngarko me m shum
se sa mundemi t mbartim! Na fal! Na i shlyej gjynahet! Na mshiro! Ti je Meula yn
[Mbrojtsi, Mbshtetsi, etj]! Dhe na jep fitore ndaj mosbesimtarve! [el-Bekare,
286]
Nga Ibn Abas [radijallahu anhu]:Ndrsa Xhibrili [alejhi selam] po rrinte ulur me
pejgamberin, ai dgjoi eljen e nj porte mbi t. Ai oi kokn dhe tha:Kjo sht nj port
qiellore, e cila asnjher para ksaj dite ssht elur. Nj engjll zbriti nga ajo [port].
Xhibrili tha:Ky sht nj engjll q zbriti n tok, i cili kurr ska zbritur para ksaj dite.
Ai dha selam dhe tha:Prano prgzimet [O Muhamed] pr dy dritat q tu dhan, t
cilat nuk i jan dhn ndonj pejgamberi prpara teje: elja e Librit [el-Fatiha] dhe fundi
i sures el-Bekare. Asnjher nuk lexon ndonj shkronj nga kto dyja [sure] vese t jepet
[dmth t jepet shprblimi pr t]. [Muslim]
Allahu i lartsuar ka thn:
Secili beson n Allahun, n Engjjt e Tij, n Librat e Tij dhe n t drguarit e Tij.
Ata thon:Nuk bjm dallim mes t drguarve t Tij
Pra, secili besimtar beson se Allahu sht nj dhe i vetm, sht Furnizuesi dhe ska t
denj pr adhurim ve Tij. Ata, po ashtu, besojn n t gjith pejgambert dhe t
drguarit e Allahut, n Librat e Tij q iu shpalln nga qielli pejgamberve dhe t
drguarve, t cilt jan robr t Allahut. Pr m shum, besimtart nuk bjn dallim
ndrmjet pejgamberve, si, pr shembull, t besojn n disa prej tyre dhe ti mohojn t
tjert. Por, pr besimtart t gjith pejgambert dhe t drguarit e Allahut jan t
sinqert, t drejt, dhe secili prej tyre qe udhzuar n shtegun e drejtsis, edhe ather
kur disa prej tyre sillnin dika q shfuqizonte Ligjin e disa t tjerve me lejen e Allahut.
M von, Ligji i Muhamedit, pejgamberit dhe t drguarit t fundit t Allahut, i
shfuqizoi t gjitha ligjet e pejgamberve prpara tij. Kshtu, asti i Fundit do t nis
MBUROJA.net
ndrsa Ligji i Muhamedit do t jet Ligji i vetm, dhe gjithmon ndrsa nj grup nga
umeti i tij do t jen n shtegun e s vrtets, t dukshm dhe dominues.
Dhe thon:'Dgjojm dhe bindemi' , domethn, dgjojm thnien Tnde, o Zoti
yn, e kuptuam at dhe punojm sipas saj.
[Krkojm] Faljen tnde, o Zoti yn prmban nj shfajsim dhe lutje pr faljen, pr
mshirn dhe pr butsin e Allahut.
Allahu nuk e ngarkon njeriun me m shum se sa mund t mbart ai do t thot se
Allahu nuk krkon nga nj shpirt at pr ka ai ssht i aft. Kjo vetm demonstron
butsin, dhembshurin dhe bujarin e Allahut ndaj krijesave t Tij. Ky ajet sht ajeti q
shfuqizoi ajetin i cili i shqetsoi sahabt:
E shfaqt ju at q keni brenda vets suaj apo e fsheht, Allahu do tju marr n
prgjegjsi pr t
Kjo tregon se, ndonse Allahu do t ti marr n pyetje robrit e Tij dhe do ti gjykoj ata,
Ai do t dnoj vetm pr at nga e cila njeriu ka mundsi t ruhet. Sa i prket rastit kur
ai smund t ruhet, si jan rastet kur ai i flet vetvetes apo i lindin mendime t
ndryshme, pr to nuk do t dnohet. Ktu, duhet t prmendim se t mos i plqesh
mendimet e kqija q i shkojn njeriut ndr mend sht pjes e besimit.
Ai shprblehet si e meriton , pr t mirn.
... dhe dnohet si e meriton , pr t keqen, domethn, lidhur me punt pr t cilat
sht prgjegjs.
M pas, [duke prmendur far kan thn besimtart] ndrsa e drejton robin e Tij pr
tiu lutur Atij dhe gjithmon ndrsa u premton atyre se do tu prgjigjet n lutje, Allahu
thot:
Zoti yn, mos na dno, nse gabojm ose harrojm! , domethn, Nse e harrojm
nj obligim apo biem n ndonj ndalim, apo bjm ndonj gabim ndrsa nuk e dim
vendimin pr t. Kemi prmendur hadithin e Ebu Hurejres, t cilin e ka shnuar
Muslim, ku Allahu ka thn:Do ta pranoj [lutjen tuaj]. Po ashtu, sht hadithi i Ibn
Abas, ku Allahu ka thn:E kam pranuar [lutjen tuaj].
Zoti yn, mos na ngarko me aso barre q i ke ngarkuar ata q kan qen para nesh
[ifutt dhe t krishtert]! , domethn, Edhe nse jemi n gjendje ti kryejm ato, mos
krko prej nesh t bjm detyra t vshtira, ashtu si krkove nga popujt e mhershm
prpara nesh. Ti drgove pejgamberin tnd Muhamed, pejgamberin e mshirs, pr t
shfuqizuar kto barra, nprmjet Ligjit q ia shpalle atij, njsin islamike [teuhidin], fen
e leht. Muslimi ka shnuar se Ebu HUrejre ka transmetuar nga i drguari i Allahut t
MBUROJA.net
ket thn se Allahu ka thn:E kam pranuar [lutjen tuaj]. Ka edhe nj hadith q sht
shnuar nprmjet zinxhirve t ndryshm t transmetimit, ku i drguari i Allahut ka
thn:
Jam drguar s bashku me nj mnyr t leht.
Zoti yn, mos na ngarko me m shum se sa mundemi t mbartim nga obligimet,
vshtirsit dhe vuajtjet. Mos na bj t mbartim at q smundemi t durojm.
Prmendm se Allahu ka thn:Do ta pranoj [lutjen tuaj] n nj transmetim, dhe E
kam pranuar [lutjen tuaj] n nj transmetim tjetr.
Na fal! , domethn, na e fal at q sht mes nesh dhe Teje, lidhur me at far Ti di
rreth t metave dhe gabimeve tona.
Na i shlyej gjynahet! nga ajo q sht mes nesh dhe robrve Tu. Pra, mos ua v n
dukje atyre gabime tona dhe punt tona t kqija.
Na mshiro! n at q do t vij pas ksaj. Pra, mos na l t biem n gabim tjetr.
Thon q ata t cilt bjn gabime, kan nevoj pr tri gjra: faljen e Allahut pr at q
sht mes Atij dhe atyre, q Ai ti fsheh kto gabime nga robrit e tjer t Tij dhe t mos
i v n dukje ato prpara robrve, dhe q Ai ti mbroj ata nga gabimet e mtejshme.
Prmendm m hert se Allahu iu prgjigj ktyre lutjeve:Do ta pranoj, n nj
transmetim, dhe E kam pranuar n nj transmetim tjetr.
Ti je Meula yn! , domethn, Ti je mbrojtsi dhe ndihmsi yn. Ty t zm bes. Ty
t krkohen t gjitha ndihmat dhe te Ti mbshtetemi plotsisht. Ska forc a mundsi,
prve nprmjet Teje.
Dhe na jep fitore ndaj mosbesimtarve! , domethn, ndaj atyre q kan mohuar
fen Tnde, q mohuan njsin Tnde, q mohuan porosin e pejgamberit Tnd dhe
adhuruan t tjer krahas Teje. Na jep fitore dhe na bj mbizotrues mbi ta n kt bot
dhe n botn tjetr. Allahu ka thn:Do ta pranoj n nj transmetim, dhe E kam
pranuar n hadithin q Muslim e ka shnuar nga Ibn Abas.
Ve ksaj, Ibn Xherir ka shnuar se Ebu Ishak ka thn se, kurdo q Muadh mbaronte
me leximin e kuaj sureje [ Na jep fitore ndaj mosbesimtarve! ], thoshte Amin.
MBUROJA.net
Shpjegim i ajetit ku Iblisi i thot Allahut:"Ngaq m

humbe, do t'u dal n prit atyre!"
el-Hafidh Isma'il bin Kethir
Imam Abdur-Rahman es-Sa'di
salafipublications.com
"Ngaq m humbe, do t'u dal n prit n rrugn Tnde t drejt. Pastaj do t'u vij nga
prpara, nga prapa, nga ana e djatht dhe e majt, dhe shumicn prej tyre s'do t'i gjesh
mirnjohs". [el-Araf, 16-17]
N lidhje me kto ajete, el-Hafidh Ibn Kethir ka thn n Tefsirin e tij:
"Ai, m i larti, na informon q, kur Iblisi u zotua me fjalt '... deri n ditn kur ata do t
tubohen', dhe atij iu dha kjo mundsi, ai u tregua kryene dhe i pabindur, kshtu q
tha:'Ngaq m humbe, do t'u dal n prit n rrugn Tnde t drejt', domethn, Ti m
humbe.
Ibn Abas ka thn q kjo ka kuptimin: meq Ti shkaktove humbjen time. Kurse t tjer
ve tij kan thn se kjo ka kuptimin: meq m shkatrrove, do t'u dal n prit
adhuruesve Tu, t cilt i ke krijuar nga pasardhsit e ktij, pr shkak t cilit Ti m
largove nga '... rruga jote e drejt...' Domethnia: [do t'i largoj] nga e vrteta dhe nga
shtegu i suksesit, dhe do t'i drejtoj gabimisht, me qllim q t mos adhurojn Ty e as mos
t njsojn [t t njohin si Nj, t vetm]. Gjith kt ngaq m humbe.
Ali bin Ebi Talha ka treguar nga Ibn Abas:
'Pr sa i prket thnies s tij 'Pastaj do t'u vij nga prpara...', kjo do t thot: do t'u
ofroj dyshime lidhur me jetn e prtejme;
'... nga prapa...', domethn, do t'i bj ta duan kt bot;
'... nga ana e djatht...', domethn, do t bj shtje/gjra q ngjasojn me fen e tyre;
'... dhe e majt...', domethn, do t'i bj mkatet t dshirueshme pr ta.
Ali bin Ebi Talha prmend nga el-Aufi [t dyja kto nga Ibn Abas] t ket thn:'Pr sa i
prket ardhjes s tij 'nga prpara', kjo sht nga shtjet e tyre t ksaj bote, ndrsa 'nga
prapa' ka t bj me shtjet e tyre t jets s prtejme. Kurse, nga ana e djatht e tyre
ardhja/afrimi bhet nprmjet veprave t mira t tyre, ndrsa nga ana e majt kjo bhet
nprmjet mkateve t tyre'.
Se'id bin Ebi Erubeh ka treguar nga Katade:'Ai u vjen atyre nga prpara dhe u
pshprit se s'ka ringjallje e as xhenet e xhehenem. Dhe u vjen atyre nga prapa
nprmjet shtjeve t ksaj bote, kshtu q ua bn at joshse dhe i thrret pr tek ajo.
Njlloj u vjen nga ana e djatht, nprmjet veprave t mira t tyre ai i bn t ngadalt
dhe t amullt n brjen e veprave t mira. Po ashtu, atyre u vjen nga ana e majt, duke e
MBUROJA.net
br t keqen dhe mkatet e tyre t dshirueshme pr ta, dhe do t'i thrras dhe do t'i
urdhroj pr kt. Ai t ka ardhur, o bir i Ademit, nga do an, prve nga lart, sepse ai
s'mund t hyj mes teje dhe mshirs s Allahut'.
Gjithashtu, sht transmetuar nga Ibrahim en-Nekhi, nga el-Hakim bin Ujeineh, nga esSudij, dhe nga Ibn Xhurejxh, prve se ai prmend q ardhja e tij nga prpara do t thot
nga dunjaja, kurse nga prapa do t thot nga shtjet e jets s prtejme.
Muxhahid ka thn:'Nga prpara dhe nga e djathta e tyre do t thot aty ku shohin ata,
kurse nga prapa dhe nga e majta do t thot aty ku ata nuk shohin'.
Ibn Xherir [et-Taberi] ka zgjedhur thnien: se me gjith kto an [qasje] mendohet n
mnyrat e mira dhe t kqija. Pr sa i prket t mirs, ai i pengon nga brja e saj; pr sa i
prket t keqes, ai e zbukuron at pr ta.
El-Hakem bin Eban ka treguar nga Ikrimeh, i cili ka treguar nga Ibn Abas lidhur me
thnien e tij 'Pastaj do t'u vij nga prpara, nga prapa, nga ana e djatht dhe e majt...', se
ai [Iblisi] nuk ka thn 'nga lart', sepse mshira zbret nga sipr tyre.
Ali bin Ebi Talha ka treguar nga Ibn Abas: '... dhe shumicn prej tyre s'do t'i gjesh
mirnjohs', domethn, s'do t'i gjesh muwehiduun [njerz t Teuhidit; ata q e njsojn
Allahun]'".
Shejh Abdur-Rahman bin Nasir es-Sa'di ka prmendur n Tefsirin e tij lidhur me kto
ajete:
"Ngaq m humbe, do t'u dal n prit n rrugn Tnde t drejt. Pastaj do t'u vij nga
prpara, nga prapa, nga ana e djatht dhe e majt, dhe shumicn prej tyre s'do t'i gjesh
mirnjohs".
Kjo do t thot: Iblisi ka thn, kur u dshprua dhe humbi shpresat pr mshirn e
Allahut:'Ngaq m humbe, do t'u dal n prit...', domethn, krijimit.
'... n rrugn Tnde t drejt', domethn, do t fiksohem n kt shteg dhe do t
mundohem me t gjitha mjetet t'ua kthej mendjen nga ajo dhe t'i pengoj nga prshkimi
n t'.
'Pastaj do t'u vij nga prpara, nga prapa, nga ana e djatht dhe e majt...' domethn,
nga do rrug dhe nga do an, dhe nga do shteg q i bhet e mundshme t arrij at
far synon lidhur me ta.
Kshtu, ndrsa ky i ndyr sht i vetdijshm q ata [bijt e Ademit] jan t dobt, dhe
se shumica e tyre mund t kaplohen nga shkujdesja. Ai synon t'i udhheq pr n
humbje me t gjitha mjetet e tij. Pra, ai supozoi, dhe supozimi i tij doli t jet i vrtet,
MBUROJA.net
kur tha:'... dhe shumicn prej tyre s'do t'i gjesh mirnjohs'. Prej ktu, t falnderosh
sht nga mnyrat e t qenit n rrugn e sakt, kurse ai do q t'ua kthej mendjen nga
kjo dhe t'i pengoj n zbatimin e saj.
Ai, m i larti, ka thn:
"Vrtet, ai thrret t tijt vetm q ata t bhen banor t zjarrit".
Allahu na e ka br m dije at far ka thn Iblisi dhe seriozitetin e tij n at far bn,
n mnyr q t ruhemi dhe t prgatitemi pr armikun ton, t jemi syel ndaj tij me
dijen ton nga shtigjet q ai prdor pr t prmbushur synimet e tij, si edhe t arat q ia
prdor pr t deprtuar. Pr shkak t ksaj, ne kemi bekimet m t plota nga Ai, m i
larti.
Referim:
Tefsir el-Kur'an el-Adhijm i el-Hafish Isma'il bin Kethir [Mektebe Dar el-Fejha], vll.2, f.273-274.
Tejsir el-Kerim el-Rrahman e AbduRrhaman es-Sa'di [Mektebe er-Rushd], faqe 284-285.
MBUROJA.net
Tregime t Kur'anit
Ibn Kethir
Tregimi i Lukmanit
Allahu i plotfuqishm ka thn:
"Vrtet q Ne i dham urtsi Lukmanit, duke thn: Falndero Allahun. Kushdo q
falnderon, ai falnderon pr t mirn e vet; kushdo q nuk falnderon, ather,
vrtet, Allahu sht i pasur [s'ka nevoj pr ndonj gj], i denj pr lavdrim.
[Kujto] Kur Lukmani i tha t birit t tij, ndrsa po e kshillonte:'O biri im, mos i
shoqro ndonj gj Allahut n adhurim tnd. Vrtet, t'i shoqrosh Allahut dika n
adhurim sht padrejtsi e madhe. Dhe Ne e kemi urdhruar njeriun pr prindrit e
tij [t'i dgjoj ata]. Nna e tij e mbarti me vshtirsi, kurse prerja e gjirit pr t sht
pas dy vjetsh. M falndero Mua dhe prindrit tu. Tek Un do t ktheheni
prfundimisht. Por, nse ata prpiqen q t m shoqrosh ndonj gj n adhurimin
tnd, pr ka ti nuk ke argument, ather mos iu bind atyre, por n shtjet e ksaj
bote sillu but me ta, dhe ndiq rrugn e atij q m kthehet me pendim dhe me bindje.
Pastaj tek Un do t ktheheni dhe Un do t'ju tregoj pr at far bnit.
'O biri im, nse ka dika q peshon sa fara e mustards, qoft kjo nn gur, n qiej
apo n tok, Allahu do ta parashtroj at. Vrtet, Allahu sht i mpreht [n sjelljen e
ksaj voglsire], i mirinformuar'.
'O biri im, fal namazin, urdhro njerzit pr t mir dhe ndaloji nga e keqja, dhe ji i
duruar ndaj do gjje q t godet. Vrtet, kto jan disa nga urdhrat e rndsishm.
Mos u sill me mendjemadhsi ndaj njerzve e as mos ec paturpsisht npr tok.
Vrtet, Allahu nuk e do at q sht arrogant e mburravec. Dhe ji i matur n ecjen
tnde dhe ule zrin, se vrtet zri m i vrazhd sht pllitja e gomarit'". [Lukman, 1219]
Ai sht Lukman bin Anga bin Sadun. Apo, si ka thn es-Suheili nga Ibn Xherir dhe
nga el-Kuteibi, ai sht Lukman bin Tharan, i cili ishte prej njerzve t Ejles
[Jerusalemit].
Ai qe nj njeri i devotshm, i cili prpiqej n adhurim dhe kishte urtsi. Po ashtu, sht
thn q se ai ka qen nj gjykats gjat jets s pejgamberit Daud [alejhi selam]. Allahu
e di m s miri.
Ka transmetuar Sufjan eth-Theuri nga el-Esh'eth, nga Ikrime, nga Ibn Abas:"Ai ka qen
nj rob etiopas, q punonte si marangoz".
MBUROJA.net
Katade ka transmetuar nga Abdullah bin Zubejr:"E pyeta Xhabir bin Abdullahun rreth
Lukmanit dhe ai m tha:'Ai ka qen i shkurt, me hund t rrafsht. Ai ka qen nga
Nubia'".
Ka transmetuar Jahja ibn Se'id el-Ensari, nga Se'id ibn el-Musejib:"Lukmani u prkiste
zezakve t Egjiptit. Ai kishte buz t trasha, dhe Allahu i plotfuqishm i ka dhn atij
urtsi, por jo edhe pejgamberllk".
El-Auzai ka thn:"M ka thn AbduRrahman bin Hermeleh se nj zezak erdhi tek
Se'id bin Musejib pr lmosh. Se'id i tha:'Mos u shqetso, ngaq je i zi, sepse ndr
njerzit m t mir kan qen tre zezak: Bilal ibn Rebah, Mahja [robi i liruar i Umer bin
el-Hatab] dhe Lukmani, zezaku i urt nga Nubia, me buz t trasha'".
Ka transmetuar el-A'mesh nga Muxhahid:"Lukmani ka qen nj rob i zi, i madh, me
buz t trasha dhe me kmb t plasaritura. N nj rast, ndrsa po ligjronte, erdhi nj
njeri dhe i tha:
'A nuk je ti ai q ruante delet s bashku me mua n kt e kt vend?'
Lukmani u prgjigj:'Po, un jam!'
Njeriu ia ktheu:'Ather, far t bri t ktill?'
Lukmani tha:'T folurit e vrtet dhe heshtja pr gjrat q nuk m interesojn'". [Kjo
sht transmetuar nga Ibn Xherir, nga Ibn Hamid, nga el-Hekem]
Ibn Ebu Hatim ka thn:"M ka thn Ebu Zer'e se atij i kishte treguar Sefuan nga elUelid, nga AbduRrahman bin Ebu Jezid ibn Xhabir, i cili kishte thn:'Allahu i
plotfuqishm e ka ngritur pozitn e Lukmanit me urtsin e tij. Nj njeri q e njihte e pa
at dhe tha:'A nuk je ti robi i filanit, q prkujdesej pr delet e mia jo shum moti?'
Lukmani u prgjigj:'Po!' Njeriu i tha:'far t ngriti n kt pozit t lart?' Lukmani
tha:'Kaderi [paracaktimi hyjnor], kthimi i asaj q m lihej n dorzim, t folurit e vrtet
dhe injorimi i asaj q nuk m intereson'".
Ka transmetuar Ibn Uehb:"M ka thn Abdullah ibn Ajash el-Fitjeni nga Umer, robi i
liruar i Afras, i cili tha:'Nj njeri erdhi tek Lukmani, i urti, dhe pyeti:'A je ti Lukmani? A
je ti robi i filanit?'
Ai u prgjigj:'Po!'
Njeriu tha:'Ti je obani i zi!'
Lukmani ia ktheu:'Pr sa i prket ngjyrs sime t zez, kjo sht m se e qart. Pra, far
po t udit aq shum?'
MBUROJA.net
Njeriu u prgjigj:'Ti po vizitohesh shpesh nga njerz q me qejf e pranojn gjykimin
tnd!'
Lukmani tha:'O kushri! Nse bn far t them, do t bhesh i ktill'.
Njeriu i tha:'far sht ajo?'
Lukmani tha:'Ulja e shikimit, kujdesi ndaj gjuhs, ngrnia e ushqimit hallall, ruajtja e
ndershmris, prmbushja e premtimeve dhe e detyrimeve, mikpritja ndaj mysafirve,
respektimi i fqinjve dhe injorimi i asaj q nuk m intereson. T gjitha kto m bn
ashtu si po m sheh".
Nj dit prej ditsh, Ebu Derda prmendi Lukmanin e urt dhe tha:"Atij nuk i qe dhn
urtsia pr shkak t pasuris, fmijve, prejardhjes, apo si shprehi e dhn, por ai qe i
prmbajtur, fjalpak, q mendohej thell, dhe ai kurr nuk flinte gjat dits. Ve ksaj,
askush asnjher nuk e ka par t pshtynte, ta pastronte fytin [me kollitje], ta shtrydhte
limonin, t kryente nevojn, t lahej, t merrej me pun t parndsishme apo t qeshej si
budalla. Ai ka qen mjaft elokuent dhe i dijshm. Ai nuk qau, kur t gjith fmijt e tij i
vdiqn. Dhe, n fund, ai i vizitonte princrit dhe pushtetart, pr t ndrmjetsuar dhe
pr kshillim. Kshtu, pr shkak t gjitha ktyre, atij i qe dhn ajo urtsi e madhe".
Disa njerz kan pohuar q atij i qe ofruar pejgamberllku, dhe se ai pati frik se mos
nuk po i prmbushte krkesat e ksaj detyre. Kshtu, ai zgjodhi urtsin, sepse kjo sht
m e leht [Kjo s'mund t jet krejtsisht e vrtet]. Dhe Allahu e di m s miri.
Po ashtu, Ikrimeh ka transmetuar se Lukmani ka qen pejgamber.1
1. Ky transmetim sht tepr i dobt, sepse transmetuesi i dyt, el-Xha'fi, prmendet midis transmetuesve t
dobt nga Imamt el-Buhari dhe en-Nesa'i.
Mirpo, shumica e dijetarve jan t mendimit se ai ka qen nj njeri i urt e jo

pejgamber. Pr m shum, ai u prmend n Kur'an dhe u lavdrua nga Allahu i
plotfuqishm, i Cili tregon pr kshilln q ai i jep t birit t vet, ku thot:
"O biri im, mos i shoqro ndonj gj Allahut n adhurimin tnd. Vrtet, t'i shoqrosh
Allahu dika n adhurim sht padrejtsi e madhe".
Kshtu, ai e ndaloi t birin e tij dhe e paralajmroi kundra shoqrimit t ndonj gjje n
adhurimin ndaj Tij.
MBUROJA.net
Imam el-Buhari ka thn:"M ka thn Kuteibe, nga Xheir, nga el-A'mesh, nga Ibrahim,
nga Alkameh, nga Abdullah t ket thn:'Kur qe shpallur ajeti 'Jan ata q nuk e
prziejn besimin e tyre me padrejtsi' [el-En'am, 82], ne tham:'O i drguar i Allahut,
cili prej nesh nuk i ka br padrejtsi vetes!?' Ai [salallahu alejhi ue selam] tha:'Nuk
sht ashtu si po mendoni, sepse padrejtsia n ajetin 'q nuk e prziejn besimin e
tyre me padrejtsi' do t thot shirk [dmth t shoqrosh t tjer n adhurim ndaj
Allahut]. A nuk e keni dgjuar thnien e Lukmanit ndaj birit t tij:'O biri im, mos i
shoqro ndonj gj Allahut n adhurimin tnd. Vrtet, t'i shoqrosh Allahu dika n
adhurim sht padrejtsi e madhe'. [Lukman, 13]
Pastaj Allahu vazhdon m kshilln e tij ndaj birit t tij:
"O biri im, nse ka dika q peshon sa fara e mustards, qoft kjo nn gur, n qiej
apo n tok, Allahu do ta parashtroj at. Vrtet, Allahu sht i mpreht [n sjelljen e
ksaj voglsire], i mirinformuar",
domethn, ai e ndalon at t'u bj padrejtsi njerzve, qoft edhe n mnyrn m t
pakt, sepse Allahu do ta parashtroj at dhe do ta marr n prgjegjsi n Ditn e
Gjykimit. Allahu i plotfuqishm ka thn:
"Vrtet, Allahu nuk bn padrejtsi as sa grimca [apo sa pesha e nj buburreci t
vogl]" [en-Nisa, 40];
"Dhe Ne do t vendosim peshoret e drejtsis n Ditn e Ringjalljes, dhe askujt s'do
t'i bhet padrejtsi n ndonj gj. Dhe, nse do t ket ndonj gj me pesh sa kokrra
e mustards, Ne do ta parashtrojm at. Mjaftojm Ne si gjykats". [el-Enbija, 47]
Ai [Lukmani] i tha atij q, sikur nj vepr e keqe t jet m pesh t nj kokrre t
mustards, apo sikur t jet n nj gur t fort, n qiej apo n tok, Allahu do ta
parashtroj at, sepse Ai e di vendin e sakt t saj:"Vrtet, Allahu sht i mpreht [n
sjelljen e ksaj voglsire], i mirinformuar".
Allahu, po ashtu, ka thn:
"Tek Ai jan elsat e Gajbit [e gjith asajj far sht e fsheht]. Askush s'i di ato,
prve Tij. Ai e di far ka n tok e far ka n det. Nuk bie asnj gjeth vese Ai e di
kt. S'ka kokrr n errsir t toks apo dika e njom a e that vese sht e shnuar
n Regjistrin e Qart" [el-En'am, 59];
"S'ka gj t fsheht n qiej dhe n tok vese gjendet n Librin e Qart [el-Leuh elMehfudh]" [en-Neml, 75];
MBUROJA.net
"... i Gjithdijshmi rreth t padukshmes, ajo do t'ju vij. S'ka dika as sa pesha e
atomit [apo e nj buburreci t vogl], apo m pak a ma shum se kjo, n qiej a n tok,
vese ajo gjendet n Librin e Qart [el-Leuh el-Mahfudh]". [Sebe, 3]
Es-Sedij ka pohuar se guri i prmendur n ajet sht ai q gjendet nn tokn e shtat. Por
ky pohim nuk sht i pranueshm, sepse fjala "gur" sht e paprcaktuar dhe, po t ishte
ky pohimi vrtet, do t ishte "guri" [n trajtn e shquar]. Pra, me gur ktu mendohet n
cilindo gur, jo n ndonj gur t veant.
Ka transmetuar Ebu Se'id el-Khudri nga pejgamberi [salallahu alejhi ue selam] t ket
thn:"Nse ndonj prej jush bn vepra n nj gur t fort, q s'ka der apo vrim, veprat
e tij, fardo qofshin ato, do t publikohen".
Pastaj Lukmani tha:
"O biri im, fal namazin...", domethn, fale at si duhet, n kohn e vet.
Pastaj tha:"... urdhro njerzit pr t mir dhe ndaloji nga e keqja...", domethn, me
forcn tnde, me dorn tnde, me gjuh, dhe, nse nuk ke mundsi, me zemrn tnde
[dmth refuzoje dhe prbuze].
Pastaj, ai e udhzoi pr t pasur durim, duke thn:
"... dhe ji i duruar ndaj do gjje q t godet...", se, nse personi urdhron pr t mir
dhe ndalon nga e keqja, ai, mbas gjase, do t konsiderohet armik nga disa njerz. Pr
shkak t ksaj, ai e udhzoi pr t pasur durim.
"... Vrtet, kto jan disa nga urdhrat e rndsishm...", q jan t pashmangshme dhe
s'mund t lihen pas dore.
"Dhe mos u sill me mendjemadhsi ndaj njerzve..."
Ka transmetuar Ibn Abas, Muxhahid, Ikrimeh, Se'id ibn Xhubeir, ed-Dahak, Jezid ibn elAsam, Ebu el-Xheuze dhe t tjert se kjo do t thot q njeriu s'bn t bjer n sy apo t
jet arrogant.
"... e as mos ec paturpsisht npr tok. Vrtet, Allahu nuk e do at q sht arrogant e
mburravec".
Ktu, Lukmani e ndalon t birin e tij t krekoset n t ecur.
MBUROJA.net
Allahu ka thn:
"Mos ec npr tok me mendjemadhsi dhe me arrogance. Vrtet, ti s'mund as ta
coptosh tokn, as t deprtosh n t e as ta mbrrish lartsin e kodrave" [el-Isra, 37],
domethn, ti s'do t jesh i aft ta shkelsh tr tokn, t deprtosh n t me t ecurn
tnde t shpejt apo me hapat e fuqishm, e as q do t bhesh i lart sa malet me
arrogancn tnde. Pra, njihe vetn tnde, se ti nuk je vese nj qenie njerzore [e krijuar
vetm pr ta adhuruar Allahun].
N nj hadith, thuhet:"Ndrsa nj njeri po ecte duke e trhequr teshn e vet me krenari, e
prpiu toka. Dhe do t vazhdoj t zhytet n t, deri n Ditn e Ringjalljes". [el-Buhari]
N nj tjetr hadith, thuhet:"Ki kujdes t mos e trheqsh teshn tnde me
mendjemadhsi, ngaq kjo sht mburrje e cila nuk plqehet nga Allahu".
"Allahu nuk e do asnj arrogant e mburravec".
Pasi Lukmani e ndalon t birin e tij t ec me mburrje, ai e urdhron at pr maturi n
ecje, duke thn:
"... Dhe ji i matur n ecjen tnde...", domethn, mos ec as shpejt, as tepr ngadal, por
ji mesatar n ecje.
"Robrit [besimtar] e m t Mshirshmit jan ata, q ecin npr tok me prulsi dhe
t qet. Kur t marrt u drejtohen [m fjal t kqija], ata ua kthejn me fjal t buta".
[el-Furkan, 63]
Pastaj Lukmani thot:
"... dhe ule zrin", domethn, mos e ngrit zrin tepr, sepse pllitja e nj gomari sht
zri m i vrazhdt.
Ka transmetuar Ebu Hurejra nga pejgamberi [salallahu alejhi ue selam]:"Kur t dgjoni
zrin e kndesit, lutuni pr bekimet e Allahut, sepse ai ka par nj engjll. Dhe, kur t
dgjoni pllitjen e gomarit, krkoni shptim tek Allahu nga shejtani, sepse ai ka par nj
shejtan". [el-Buhari].
Pr kt shkak, sht e ndaluar t ngrihet zri pa nevoj. Mirpo, ngritja e zrit gjat
ezanit dhe n fushbetej sht e lejueshme.
MBUROJA.net
Kto jan disa kshilla t cilat Lukmani ia dha t birit t tij, t cilat prmenden n Kur'an.
Shum kshilla t tjera jan prmendur n librin e titulluar "Urtsia e Lukmanit". Nga ky
libr i vlefshm citojm kt n vijim:
Ka transmetuar Imam Ahmed se Ibn Umer ka thn:"Na ka thn i drguari i Allahut
[salallahu alejhi ue selam] se Lukmani thoshte:'Nse dika i lihet n dorzim Allahut, Ai
e ruan at'.2
2. Ky transmetim ka nj transmetues t dobt n zinxhir, Kaz'eh ibn Suwejd ibn Huxheir el-Behili [si
prmendet n "Transmetuesit e dobt" t en-Nesa'it].
Ka transmetuar Ibn Hatim se el-Kasim ibn Mukheimireh ka transmetuar se i drguari i

Allahut [salallahu alejhi ue selam] ka thn:"Lukmani, kur po e kshillonte t birin e tij,
tha:'O biri im, ki kujdes nga maskimi, sepse kjo sht tradhti natn dhe sharje ditn'".
Ka transmetuar Demureh nga es-Sarij ibn Jahja t ket thn:"Lukmani i tha t birit t
vet:'O biri im, vrtet urtsia e ka sjell t varfrin n oborret e mbretrve'".
Babai im ma ka prcjell nga Abdeh ibn Sulejman, nga Ibn el-Mubarek, nga
AbduRrahman el-Mes'udi, nga Aun ibn Abdullah t ket thn:"Lukmani i tha t birit t
tij:'O biri im, nse u shkon njerzve n nj tubim, prshndeti me selam, pastaj zr nj
vend dhe mos fol, derisa t flasin ata. Nse i gjen duke e kujtuar Allahun, bashkohu me
ta. Por, nse bjn pun tjera, largohu prej tyre dhe krko t tjer [q e kujtojn
Allahun]'".
Ma ka prcjell babai im nga Amr ibn Uthman, nga Demureh ibn Hafs t ket
thn:"Lukmani e vendosi nj ant me mustarde pran vetes dhe nisi ta kshillonte t
birin e tij, duke i dhn nga nj mustard pr do kshill q i jepte, derisa u harxhuan.
Ai tha:'O biri im, t kam kshilluar n at mnyr, saq, po t'i jepej kjo kshill nj kodre,
do t ahej'. Ai vazhdoi:'Pastaj, i biri i tij u b si i goditur'".
Ibn Abas ka transmetuar:"Ki kujdes ndaj zezakve, sepse tre prej tyre jan banor t
xhenetit:'Lukmani i urt, Nexhashiu dhe Bilalli". [Ky hadith sht i uditshm dhe i
refuzuar].
N librin e tij ez-Zuhd, Imam Ahmed prmend biografin e Lukmanit dhe shum gjra
t tjera t vlefshme. Ai ka thn:"Ma ka prcjell Weki nga nj i panjohur, nga Muxhahid
t ket thn:'Thnia e Allahut:'Vrtet q Ne i dhuruam urtsi Lukmanit', do t thot
urtsi dhe kuptim t fes. Dhe shtoi:'Ai s'ka qen pejgamber'". E njjta gj sht
transmetuar nga Uehb ibn Munebih.
MBUROJA.net
Ueki na e ka prcjell nga Sufjan, nga Esh'eth, nga Ikrimeh, nga Ibn Abas t ket
thn:"Lukmani ka qen nj rob etiopas".
Esued na e ka prcjell nga Hamad, nga Ali ibn Jezid, nga Se'id ibn el-Musejib t ket
thn:"Lukmani ka qen rrobaqeps".
Seijer na e ka prcjell nga Xhafer, nga Malik ibn Dinar t ket thn:"Lukmani i tha t
birit t tij:'O biri im, merre bindjen ndaj Allahu pr tregti dhe do t fitosh pa pasur
ndonj mall me vete'".
Jezid na e ka prcjell nga Ebul As'hab, nga Muhamed ibn Uesi t ket thn:"Lukmani i
tha t birit t tij:'Ki frik Allahun, por mos l q njerzit ta vrejn kt e t fitosh nder,
kurse zemra jote sht mkatare".
Jezid ibn Hamn dhe Ueki na e kan prcjell nga Ebul As'hab, nga Khalid er-Rebia t ket
thn:"Lukmani ka qen nj rob etiopas, i cili punonte si marangoz. Nj dit prej ditsh,
padroni i tij e urdhroi ta therte nj dhi dhe t'ia sillte pjest m t kndshme dhe m t
shijshme. Lukmani e kreu punn dhe solli zemrn dhe gjuhn. Padroni pyeti:
'Nuk gjete gj tjetr ve ktyre?'
Lukmani u prgjigj:'Jo'.
Pas nj koh, padroni e urdhroi at t therte nj dhi dhe t'i hidhte pjest m t liga.
Lukmani e theri dhin dhe e hodhi zemrn dhe gjuhn.
Padroni brtiti:'T urdhrova t m'i sillje pjest m t kndshme dhe m'i solle gjuhn dhe
zemrn, dhe t urdhrova t'i hedhsh pjest m t liga dhe ti hodhe gjuhn dhe zemrn!
ka sht kjo!?'
Lukmani ia ktheu:'Asgj s'mund t jet m e mir se kto, nse jan t mira, dhe asgj
s'mund t jet m e lig sesa kto, nse jan t liga".
Daud ibn Rashid na e ka prcjell nga Ibn el-Mubarek, nga Mu'emir, nga Ebu Uthman,
nj njeri nga Basra, t ket thn:"Lukmani i tha t birit t tij:'O biri im, mos e dshiro
shoqrimin me nj t marr, q ai t mos mendoj se ti po e miraton marrzin e tij. Dhe
mos e merr lehtsisht hidhrimin e njeriut t menur, q ai t mos heq dor prej teje'".
Daud ibn Useid na e ka prcjell nga Ismail ibn Ajjesh, nga Demdem ibn Zer'eh, nga
Shureih ibn Ubeid el-Hadremi, nga Abdullah ibn Zeid t ket thn:"Lukmani ka
thn:'Vrtet, Dora e Allahut sht n gojn e njerzve t urt. Asnj prej tyre nuk flet,
prve me at far Allahu ka caktuar pr t".
MBUROJA.net
AbduRrezak na e ka prcjell se kishte dgjuar Ibn Xhureixhin t thot:"Un e maskoja
kokn natn dhe Umeri m tha:'A nuk ke dgjuar far ka thn Lukmani:'Maskimi gjat
dits sht poshtrim, gjat nats sht sharje'. Pra, prse maskohesh natn?' Ai
tha:'Lukmani nuk ka qen n borxh'".
M qe thn nga Hasan, nga el-Xhuneid, nga Sufjan t ket thn:"Lukmani i tha t birit
t tij:'O biri im, kurr nuk jam penduar kur kam heshtur. Nse fjalt jan argjend, heshtja
sht ar'".
M qe thn nga AbdulSamed dhe Ueki nga Ebul As'hab, nga Katade t ket
thn:"Lukmani i tha t birit t tij:'O biri im, mnjano t keqen dhe ajo do t mnjanoj
ty, se e keqja nuk sjell vese t keqen'".
Ka transmetuar Imam Ahmed:"M qe thn nga AbduRrahman Mehdi, nga Nafi ibn
Umer, nga Ibn ebu Malika, nga Ubeid ibn Umeir t ket thn:'Lukmani i tha t birit t
tij, kur po e kshillonte:'O biri im, zgjidh tubimet me kujdes. Nse gjen nj tubim ku
prmendet Allahu, ulu me ta. Kshtu, nse je i dijshm, dija jote do t t bj dobi; nse
je i paditur, ata do t t msojn. Dhe, nse Allahu do t'u bj mir atyre, do t prfitosh
edhe ti. O biri im, mos u ul n nj tubim ku nuk prmendet Allahu, sepse, nse je i
dijshm, dija jote s'do t t bj dobi, nse je i paditur, ata do t'i shtojn padijes tnde.
Dhe, nse Allahu do t'i dmtoj ata, do t dmtohesh me ta. O biri im, mos u gzo kur
sheh t fortin t derdh gjakun e besimtarit, se Allahu e cakton pr t nj vrass q kurr
nuk vdes'".
Ebu Muauije na e ka prcjell nga Hisham ibn Urweh, nga babai i tij t ket thn:"Urtsia
urdhron: O biri im, le t jet e mir t folurit tnd dhe fytyra jote e qeshur, do t jesh m
i dashur tek njerzit sesa ata q i furnizojn'".
Dhe ka thn:"sht thn n urtsin [apo n Teurat]:'Butsia sht koka e urtsis".
Dhe ka thn:"sht thn n Teurat:'Ashtu si i mshiron ti t tjert, ashtu do t
mshirohesh".
Dhe ka thn:"sht thn n urtsin:'Do t fitosh at q jep'".
Dhe ka thn:"sht thn n urtsin:'Duaje shokun tnd dhe shokun e babait tnd'".
AbduRrezak na e ka prcjell nga Mu'emir, nga Ejjub, nga Ebu Kulabeh t ket thn:'Nj
her e nj koh, Lukmani u pyet:'Kush sht durimtari m i mir?'
Ai tha:'Ai q nuk bn dm pasi t bj durim'.
Ata q e pyetn, than:'Kush sht dijetari m i mir?'
10
MBUROJA.net
Ai tha:'Ai q e shton dijen e vet nprmjet dijes s t tjerve'.
Ata pyetn:'Kush sht njeriu m i mir?'
Ai tha:'Pasaniku'.
Ata pyetn:'Ai q ka pron dhe pasuri?'
Ai tha:'Jo! sht ai q, nse i krkohet ndonj e mir, nuk e ndalon at, dhe sht ai q
s'ka nevoj pr t tjert'".
Ka transmetuar Sufjan ibn Ujejneh:"Lukmani u pyet:'Kush sht njeriu m i keq?' Ai u
prgjigj:'sht ai q nuk turprohet, nse zihet duke br mkat'".
Ebu es-Semed na ka treguar nga Malik ibn Dinar t ket thn:"Kam gjetur disa urtsi:
'Allahu i plotfuqishm shprndan dhe humb eshtrat e atyre q japin vendime fetare n
prputhje me epshet dhe tekat e njerzve';
'S'ka gj t mir q t msosh dika t re ndrsa nuk e zbaton at q ke msuar m hert.
Kjo sht sikur nj njeri q mbledh nj turr drursh t that e pastaj prpiqet t'i oj ato,
por nuk mundet. Pas ksaj, mbledh turrn tjetr'".
Abdullah ibn Ahmed ka thn:"M qe thn nga el-Hakem ibn Ebu Zuheir ibn Musa,
nga el-Ferexh ibn Fudeleh, nga Ebu Se'id t ket thn:"Lukmani i tha t birit t tij:'I biri
im, le ta han ushqimin tnd vetm t devotshmit, dhe kshillohu me dijetart n punt
tua'".
Kto ishin far ka cituar Imam Ahmed nga urtsia e Lukmanit. Un kam shtuar disa t
miat, q ai nuk i ka transmetuar dhe, vrtet, Imam Ahmed ka cituar gjra q un nuk i
kam transmetuar. Allahu e di m s miri.
Ibn ebu Hatim ka thn:"M qe thn nga babai im, nga el-Abas ibn el-Uelid, nga Zeid
ibn Jahja ibn Ubeid el-Khuzei, nga Se'id el-Abas ibn Beshir, nga Katadeh t ket
thn:'Allahu i plotfuqishm i mundsoi Lukmanit t zgjidhte mes pejgamberllkut dhe
urtsis, dhe Lukmani paraplqeu urtsin. Pastaj erdhi Xhibrili, ndrsa ai po flinte, dhe
derdhi urtsin mbi t. Ai nisi ta shprehte at mngjesin tjetr'.
Se'id ka thn:"Kam dgjuar Kataden t thot:'U pyet Lukmani:'Si paraplqeve urtsin
para pejgamberllkut, kur pate mundsi t zgjidhje?' Ai tha:'Sikur Allahu t ma caktonte
pejgamberllkun, do ta pranoja at dhe do t prpiqesha fort ta fitoja knaqsin e Tij,
por ai m mundsoi t zgjidhja. Pata frik se mos jam tepr i dobt pr pejgamberllk,
kshtu q zgjodha urtsin'".
11
MBUROJA.net
Ky transmetim nuk sht pa t meta, sepse nn-transmetuesi Se'id ibn Beshir nuk sht i
besueshm. Mirpo, shum nga dijetart tan t hershm, si: Muxhahid, Se'id ibn elMusejib dhe Ibn Abas qen t mendimit se thnia e Allahut:"Vrtet q Ne i dhuruam
Lukmanit urtsin", do t thot menuri dhe kuptim t fes. Pr kt arsye, ai nuk ka
qen pejgamber dhe asgj nuk i sht shpallur nga el-Wahi [Frymzimi hyjnor].
MBUROJA.net
T qart pr murgun e Krishter

nga imam Ibn Kethir
Allahu thot:
"Dhe ata thon:'M i mshirshmi ka bir'. Keni br nj gj t ndyr. Prej ksaj gati u
kputn qiejt dhe toka u a dhe malet u shembn n shkatrrim. Q ata t'i
prshkruajn bir m t Mshirshmit. Nuk i ka hije m t Mshirshmit t marr pr
vete bir. S'ka gj n qiej e tok vese i vjen m t Mshirshmit si nj rob". [Merjem,
88-93]
Veprat e tyre jan t kota ndrsa po mendonin ndryshe:
"Thuaj:'A mos t'ju informojm n lidhje me humbsit m t mdhenj pr sa u prket
veprave personale? Ata, prpjekjet e t cilve jan humbur n jetn e dunjas ndrsa
mendonin se po bnin veprat m t mira". [el-Kehf, 103-4]
"Ata q mohuan veprat e tyre jan sikur nj vegim n nj fush, n t ciln i eturi
mendon se ka uj; kur ai i afrohet nuk gjen vese Allahun prpara vetes dhe Ai e
shprblen pr veprat e tija plotsisht, meq Allahu sht i shpejt n llogaritje". [enNur, 39]
Pavlefshmria e prpjekjeve t mdha t tyre po ashtu shpjegohet nga kaptina elGhashije.
"Disa fytyra at Dit do t jen khashije", q do t thot t turpruara. Kjo qe thn nga
Katade.
Ibn Abas ka thn:"Ata do t jen t prulur, por kjo s'do t'u bj pun". M pas Allahu
thot:
"Duke punuar, t lodhur", do t thot q ata kan br shum pun dhe jan kputur
nga lodhja n kt, megjithat ata do t hidhen n Zjarrin q flakron n Ditn e
Gjykimit. el-Hafidh Ebu Bekr el-Burkani rrfeu nga Ebu Imran el-Jeuni t ket
thn:"Umer Ibn el-Hatab kaloi pran manastirit t nj murgu dhe thirri:'O murg!' Pas
ka murgu doli dhe Umeri shikoi n t dhe nisi t qante. Pastaj i qe thn atij:'O
udhheqs i besimtarve! Prse po qan?'. Ai u prgjigj:'Mu kujtua thnia e Allahut, t
lartit e t madhrishmit, n Librin e Tij:"Duke punuar [shum n dunja, duke adhuruar
t tjer ve Allahut], t lodhur. Ata do t hyjn n Zjarr, Hamije" [el-Ghashije, 3]. Pra
kjo m bri t qaj'".
MBUROJA.net
el-Buhari ka shnuar q Ibn Abas ka thn se:"Duke punuar, t lodhur", ka t bj me t
Krishtert. sht transmetuar q Ikrime dhe es-Sudi, t dy kan thn:"Duke punuar n
jetn e dunjas, t dgjueshm, dhe lodhja n Zjarr nga tortura dhe mallkimi". Ibn Abas,
el-Hasan, dhe Katade, t gjith kan thn:
"Ata do t hyjn n Zjarr, Hamije", q do t thot i nxeht me nxehtsi t madhe.
MBUROJA.net
Virtytet e Umetit te Muhamedit (salallahu alejhi ue selam)

- Populli me i mire
Tefsir Ibn Kethir
Allahu thote se Umeti i Muhamedit eshte populli me i mire,

Ju jeni populli me i dobishem, i ardhur per te miren e njerezve [Kuran 3:110]
el-Bukhari transmeton se Ebu Hurejrah komentoi ne kete ajet, (Ju Muslimanet jeni)
populli me i mire nga njerezit per njerezimin. Ju i sillni ata te lidhur me zinxhire ne qafe
(te zene rober ne lufte) dhe me vone ata perqafojne Islamin. Thenie te ngjashme jane
transmetuar nga Ibn Abbas, Muxhahid, Atijah el-Awfi, Ikrimeh, Ata' dhe er-Rebi`bin
Enes se,
Je jeni populli me i dobishem, i ardhur per te miren e njerezve, do te thote, me te
miret e njerezve per njerezit.
Kuptimi i ketij ajeti eshte se Umeti i Muhamedit eshte populli me i drejte dhe me i mire
per njerezimin. Keshtu Allahu i pershkruan ata,
Ju urdheroni per el-Maruf (mire), ndaloni nga el-Munker (veprat e keqia) dhe
besoni ne All-llahun [Kuran 3:110]
Ahmedi, et-Tirmidhi, Ibn Maxheh, dhe el-Hakimi regjistruan se Hakim bin Muauijah
bin Hexhdah transmeton se babai i tij ka thene se i Derguari i Allahut tha,
Ju jeni te fundit te shtatedhjete popujve; ju jeni me te miret dhe me te nderuarit nga ata
te Allahu.
Ky eshte nje hadith i mirenjohur per te cilin et-Tirmidhi ka thene se eshte Hasan, dhe i
cili eshte transmetuar nga Muadh bin Xhebel dhe Ebu Seid. Umeti i Muhamedit e ka
arritur kete virtyt per shkak te Profetit te tij, Muhamedit, paqja qofte mbi te, si njeriut me
te vyer, krijeses dhe te Derguarit me te nderuar nga Allahu. Allahu e dergoi Muhamedin
me Ligj te persosur dhe te plote, i cili nuk i eshte dhene kurre ndonje Profeti ose te
Derguari para tij. Ne Ligjin e Muhamedit, veprat e pakta marrin vendin e veprave te
medha qe popujt e tjere bene. Per shembull, Imam Ahmedi transmeton se Ali bin Ebi
Talib tha, I Derguari i Allahut tha,
Mua me eshte dhene fare asnje Profeti perpara meje nuk i eshte dhene.
Ne i thame, O i Derguari i Allahut! fare eshte ajo? Ai tha,
MBUROJA.net
Mua me eshte dhene fitore nga frika, me jane dhene elsat e tokes, jam quajtur Ahmed,
toka eshte bere nje vend i paster per mua (te falem dhe te beje Tejemum me te) dhe
Umeti im eshte bere Umeti me i mire.
Zinxhiri i transmetimit te ketij hadithi eshte Hasan. Ka hadithe te tjera qe duhet ti
permendim ketu.
Dy Sahite kane regjistruar se ez-Zuhri ka thene se, Seid bin el-Musaxhib ka thene se Ebu
Hurejrah i ka transmetuar atij, Degjova te Derguarin e Allahut duke thene,
Nje grup prej shtatedhjete mije nga Umeti im do hyje ne Parajse me faqet e tyre te
ndritshme sikur hena kur eshte e plote. Ukashah bin Mihsan el-Asadi u ngrit ne kembe
duke thene, O i Derguari i Allahut! Lutju Allahut qe une te jem njeri prej tyre. I
Derguari i Allahut tha,
O Allah! Beje ate njerin prej tyre.
Nje burre nga Ensaret gjithashtu u grit ne kembe dhe tha, O i Derguari i Allahut! Lutju
Allahut qe une te jem njeri pre tyre. I Derguari i Allahu tha,
Ukashah ta ka kaluar ty ne ate".
Imam Ahmedi ka regjistruar se Xhabir ka thene, Degjova te Derguarin e Allahut duke
thene,
Shpresoj se ata qe me ndjekin mua do jene nje-e-katerta e banoreve te Parajses ne Diten
e Gjykimit.
Ne thame, Allahu Ekber. Ai pastaj tha,
Shpresoj se ata do jene nje-e-treta e njerezve
Ne thame, Allahu Ekber.
Ai pastaj tha,
Shpresoj se ju do jeni gjysma.
Imam Ahmedi ka regjistruar te njejtin hadith me nje tjeter zinxhir transmetimi, dhe ky
hadith e permbush kriterin e Muslimit ne Sahihun e tij. Ne Dy Sahite, eshte regjistruar se
Abdullah bin Mesud tha, I Derguari i Allahut na tha neve,
A jeni te kenaqur se ju do jeni nje-e-katerta e njerezve te Parajses?
MBUROJA.net
Ne thame, Allahu Ekber! Ai shtoi,
A jeni te kenaqur se ju do jeni nje-e-treta e njerezve te Parajses?
Ne thame, Allahu Ekber! Ai tha,
Shpresoj se ju do jeni gjysma e njerezve te Parajses.
Ne nje hadith tjeter Imam Ahmedi ka regjistruar se Burejdah ka thene se Profeti tha,
Njerezit e Parajses jane njeqind e njezet rreshta. Ky Umet ze tetedhjete prej tyre.
Imam Ahmedi gjithashtu e ka gjetur kete hadith nepermjet nje tjeter zinxhiri
transmetimesh. et-Tirmidhi dhe Ibn Maxheh gjithashtu e kane regjistruar kete Hadith,
dhe et-Tirmidhi ka thene, Ky hadith eshte Hasan. Abdur-Razak regjistroi se Ebu
Hurejrah ka thene se Profeti tha,
Ne (Muslimanet) jemi te fundit qe do te vijme, por me te shumtit ne Diten e Gjykimit,
dhe (jemi) njerezit e pare qe do te hyjne ne Parajse edhe pse popujve te meparshem u
jane dhene Librat perpara nesh dhe neve pas atyre. Allahu na dha udhezimin e vertete
per te cilin ata kane qene duke u zene (me fjale). Sot (e Premte) eshte dita qe ata jane
zene (me llafe), dhe te gjithe njerezit e tjere jane prapa nesh ne lidhje me kete eshtje.
(Dita e mbledhjes) E ifuteve eshte neser (te Shtunen) dhe e Krishtereve eshte te
pasnesermen (te Dielen)).
el-Bukhari dhe Muslim e kane perfshire kete Hadith. Muslim regjistroi se Ebu Hurejrah
ka thene se i Derguari i Allahut ka thene,
Ne (Muslimanet) jemi te fundit (qe do te vijme), por (do jemi) me te shumtit ne Diten e
Gjykimit, dhe te paret qe do te hyjme ne Parajse... deri ne fund te ketij Hadithi.
Keto dhe hadithe te tjera konfirmojne kuptimin e Ajetit,
Ju jeni populli me i dobishem, i ardhur per te miren e njerezve. Ju urdheroni per elMaruf (mire), ndaloni nga el-Munker (veprat e keqia) dhe besoni ne All-llahun.
Atehere, cilido nga ky Umet qe perveteson keto cilesi, do te kete nje pjese ne kete
lavderim. Katadah tha, Na kane thene se Umer Bin el-Khatab recitoi kete ajet [3:110]
gjate nje Haxhi qe po bente, kur ai pa se njerezit ishin duke u nxituar. Ai pastaj tha,
Cilido qe kerkon te jete midis ketij Umeti [te lavderuar], le ti mbushe kushtet qe Allahu
ka caktuar ne kete ajet. Ibn Xherir e regjistroi kete. Ata nga ky Umet qe nuk i mbushin
keto cilesi, do te jene tamam si Njerezit e Librit te cilet Allahu i kritikoi, kur Ai tha,
MBUROJA.net
Ata nuk e ndaluan njeri-tjetrin nga Munker (veprat e keqija) qe ata benin... [Kuran
5:79]
Kjo eshte arsyeja pse, pasi Allahu e lavderoi Umetin Musliman me keto cilesi qe Ai
permendi, Ai kritikoi ithtaret e Librit dhe ua terhoqi vemendjen, duke thene,
Dhe po te kishin besuar Ithtaret e Librit (ifutet dhe te Krishteret)) [Kuran 3:110], ne
ate qe iu zbrit Muhamedit,
"do ishte me mire per ta; midis tyre ka disa qe besojne, por shumica e tyre jane
Fasikun (rrebela, qe kalojne kufijte)".
Prandaj, pak prej tyre besojne te Allahu dhe ne fare te eshte zbritur ty dhe atyre.
Shumica e tyre ndjekin devijime, mosbesim, mekate dhe rrebelime (i kalojne kufijte).

Permbledhje Nga Tefsiri I Ibn Kethirit PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Permbledhje Nga Tefsiri I Ibn Kethirit PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

Kuptimi i El-Fatihas dhe emrat e saj

Numri i shkronjave dhe fjalve n El-Fatiha

Arsyeja pse quhet Nna e Librit

Udhzona n rrugn e drejt, n rrugn e atyre q u ke dhuruar bekimin Tnd, jo n

Shpjegimi i ktij hadithi

Leximi i El-Fatihas sht i detyrueshm n do rekat t namazit

Krkimi i strehimit tek Allahu para leximit t Kuranit

Krkimi i strehimit tek Allahu, kur personi sht i zemruar

A sht Istiadhja e detyrueshme?

Prandaj, krkoni mbrojtje

Me tej Allahu thot:

Pse djalli quhet shejtan?

Kuptimi i fjals Rraxhim

Bismilahi sht ajeti i pare i El-Fatihas

Bismilahi me z t lart n namaz

Bismilahi rekomandohet para kryerjes s do vepre

Kuptimi i fjals Allah

Kuptimi i Err-Rrahman dhe Err-Rrahim

Tefsiri i sures Fatiha

Dallimi n mes t lavdrimit dhe falnderimit

Thniet e Selefit pr El-Hamdin

El para Hamd prfshin t gjitha llojet e falnderimit dhe mirnjohjes

Kuptimi i Rabb, Zotit

Pse krijimi quhet Alem?

Dshmimi i Pavarsis n Ditn e Gjykimit

Allahu sht El-Malik (Mbreti, Pronari)

Kuptimi gjuhsor dhe fetar i fjals Ibadet

El-Fatiha tregon domosdoshmrin e falnderimit ndaj Allahut; ajo

Udhzona n rrugn e drejt, n rrugn e atyre ndaj t cilve u ke dhuruar bekimin

Allahu e quajti rob Profetin salallahu alejhi ue selam

Nxitja e kryerjes s veprave t adhurimit gjat kohs s fatkeqsive

Kuptimi i Siratal-Mustekim/Rruga e drejt

Besimtart krkojn dhe pajtohen me udhzimin

Tefsiri i sures Adijat

Me emrin e All-llahut, Mshiruesit, Mshirbrsit

Betimi n kuajt e lufts, mosfisnikria e njeriut dhe prkushtimi i tij

Krcnimi pr jetn e ardhshme

Tefsiri i sures el Kariah

Me emrin e All-llahut, Mshiruesit, Mshirbrsit

Krisma e Kijametit (Kariah). ka sht krisma? Dhe t msoi ty se sht

Dhe t msoi ty se sht krisma?

Ajo sht nj dit kur njerzit bhen si insekte t shprndara, do t thot n

Dalin prej varreve, si karkaleca t shprndar. (54:7)

Porsi leshi (Ihn) i shprishur.

E sa i prket atij q i rndohet peshoja e veprave t tij, do t thot veprat e tij

Ai do t jetoj nj jet t kndshme, q ka kuptimin se ai do t jet n

Nn e tij do t jet Hawije.

Vendbanimi i tyre do t jet xhehennemi (3:151)

Dhe t msoi ty se sht ajo?

Nj zjarr Hamije, q do t thot nj zjarr i ndezur n nxehtsin ekstreme.

sht m i madh se ky pr gjashtdhjetennt her. Ky hadith transmetohet

sht m i madh se ky pr gjashtdhjetennt her dhe secili prej tyre sht

M t vrtet, personi i cili do t marr dnimin m t leht nga njerzit e Xhehenemit,

Prktheu: Avni Xhemajli

Tefsiri i sures Tekethur

Me emrin e All-llahut, Mshiruesit, Mshirbrsit!

Juve u preokupoi prpjekja pr shumimin (e pasuris, t fmijve, t

Pasojat e dashuris ndaj ksaj bote dhe shkujdesja ndaj bots s

Juve u preokupoi prpjekja pr shumimin (e pasuris, t fmijve, t

Po t kishte biri i Ademit nj lugin me ar (florinj), ai do t donte edhe nj t

Juve u preokupoi prpjekja pr shumimin (e pasuris, t fmijve, t

Kur t vdes njeriu, at e prcjellin tri gjra. Dy kthehen ndrsa nj mbetet me