SUELJNI SISTEM SILA

Ako se napadne linije svih

sila koje sainjavaju sistem
seku u jednoj taki onda se
takav sistem sila naziva
sueljnim
r
r
r sistemom.
r
Fi = X i i + Yi j + Z i k
r
r
r
r
FR = X R i + YR j + Z R k
r
r
FR = Fi

X R = X i , YR = Yi , Z R = Z i
Primer 4.1
r
r
r
r
F1 = 2 i 4 j + 3 k

FR = X R2 + YR2 + Z R2

r
r
r r
F3 = 1i + 1 j + 2 k

r
r
r
r
F2 = 6 i 2 j 1 k

X R = X i =X 1 + X 2 + X 3 = 2 6 + 1 = 3
YR = Yi =Y1 + Y2 + Y3 = 4 2 + 1 = 5
Z R = Z i =Z1 + Z 2 + Z 3 = 3 1 + 2 = 4

r
r
r
r
FR = 3 i 5 j + 4 k

FR =

( 3)2 + ( 5)2 + 4 2

=5 2

Primer 4.2

X 1 = F1 sin 600 =

3 3
3
, Y1 = F1 cos 600 =
2
2

X 2 = F2 sin 300 = 1, Y2 = F2 cos 30 0 = 3

X 3 = Y3 = F3 cos 450 =

X 4 = 0, Y4 = F4 = 1

XR = Xi =

2
2

3 3
2
1
0.89
2
2

3
2
YR = Yi = + 3
1 1.525
2
2

r
3 3 2 2 r 1+ 2 3 2 r
FR =
i+
j
2
2
2

3 3 2 2 1+ 2 3 2
+

FR =

2
2

RAVNOTEA SUELJNOG SISTEMA SILA

r r
FR = 0

r r
Fi = 0

Ravanski sistem
X i = 0, Yi = 0

Prostorni sistem
( X i = 0, Yi = 0, Z i = 0)

Primer 4.3
Poznate veliine: , , G
r r
Odrediti: S1 , S 2
Prvi nain: uslovi ravnotee, Sl.2)
X i = 0 S1 sin + S 2 sin = 0

Y = 0 S
i

cos + S 2 cos G = 0

Mnoenjem prve od ovih jednaina sa cos , druge sa sin , pa sabiranjem

S 2 (sin cos + cos sin ) G sin = 0
G sin
G sin
S2 =
,
S1 =
Drugi nain: poligon sila, Sl.3)
sin ( + )
sin ( + )
G
S1
S2
=
=

0
0
sin 180 ( + ) = sin ( + )
sin 180 ( + ) sin sin

Primer 4.4
Poznate veliine: , G
r r
Odrediti: S , FB
Prvi nain: poligon sila, Sl.3)
F
tan = B FB = G tan
G
G
G
S=
cos =
S
cos
Drugi nain: uslovi ravnotee

Yi = 0 S cos G = 0

S=

G
cos

= S sin FB = 0 FB = G tan

Primer 4.5
Poznate veliine: , , Q
r r
Odrediti: FA , FB
Prvi nain: poligon sila, Sl.3)
Primena sinusne teoreme na trougao sila
Q
FA
FB
Q sin
Q sin
=
=
,

F
=
F
=
A
B
sin 180 0 ( + ) sin sin
sin ( + )
sin ( + )

Drugi nain: uslovi ravnotee

X i = 0 FA sin FB sin = 0

cos Nakon naznaenog mnoenja

ovih jednaina pa sabiranja i
Yi = 0 FA cos + FB cos Q = 0 sin korienja identiteta
sin cos + cos sin = sin ( + )
Q sin
(
)
F
sin

cos

+
cos

sin

Q
sin

=
0

F
=
dobija se
A
A
sin ( + )
zatim se na osnovu prve jednaine dobija FB = FA sin = Q sin
sin
sin ( + )

Primer 4.6
Poznata veliina: P
Odrediti: S1 , S 2
Uslovi ravnotee, Sl. 2)

X = S + P cos 30 +P cos 60 = 0
Y = S + P cos 30 +P cos 60 = 0
0

3 +1
3 +1
S1 = +
P, S 2 = +
P
i
2
2
2
Za reakcije lakih tapova usvojeni su smerovi koji su u skladu sa
pretpostavkom da su oba laka tapa pritisnuta.
Predznaci + u dobijenim reenjima ukazuju na to da su laki tapovi
optereeni ba kao to je i pretpostavljeno, to znai da su oba pritisnuta.
Intenzitet sile u lakom tapu uvek je jednak vrednosti koja stoji iza predznaka.
Da su drugaije usvojeni smerovi za sile u lakim tapovima (to bi odgovaralo
pretpostavci da su laki tapovi zategnuti) rezultati bi se u odnosu na dobijene
razlikovali samo u predznacima, ali bi zakljuci, u vezi intenziteta sila i
karaktera optereenja, ostali isti.
0

Primer 4.7
Poznata veliina: P
Odrediti: S1 , S2 , S3 , S 4

Uslovi ravnotee take A, Sl. 2)

Y = S sin 45 + P = 0 S = 2 P
X = S cos 45 + S = 0 S = P
0

Uslovi ravnotee take B, Sl. 3)

0
0
Y
=
S
sin
30

S
sin
45
= 0 S 4 = 2 P
i 4
2
0
0
X
=
S
cos
45
+
S
+
S
cos
30
=0
i 2
3
4

S 3 = 1+ 3 P

Primer 4.8
Poznata veliina: P
Poznato je da se taka M,
ije su koordinate (3, 4,
5) u tom nagnutom
koordinatnom sistemu,
nalazi na vertikali koja
prolazi kroz taku
koordinatnog poetka O
Odrediti: FA , FB , FC
r
Q
Q=
MO
MO
r
r
r
r
r
r
r
Q = X Q i + YQ j + Z Q k , MO = 3i 4 j 5k
r
r
r
r
Q
Q=
3i 4 j 5k
2
2
2
( 3) + ( 4) + ( 5)

XQ =

3
5 2

Q, YQ =

4
5 2

Q, Z Q =

Q
2

Uslovi ravnotee, Sl. 2)

3
X
=
F

i C 5 2Q=0
4
Y
=
F

i B 5 2Q=0
Q
Z
=
F

i A 2 = 0 ...

Primer 4.9

X 2 = 0, Y2 = S 2 sin 60 0 , Z 2 = S 2 cos 600

X 3 = S 3 cos 450 , Y3 = 0, Z 3 = S 3 sin 450

r
r
r
r
S i = X i i + Yi j + Z i k
S1z = S1 sin 300 , S1xy = S1 cos 300
S1x = S1xy cos 30 0 = S1 cos 30 0 cos 30 0
S1 y = S1xy sin 30 0 = S1 cos 30 0 sin 30 0

r
Razlaganje sile S1 na komponente
3
2
X i = 4 S1 2 S 3 = 0
3
3
Yi = 4 S 1 + 2 S 2 = 0

S3 =

1
1
2
Z i = 2 S1 2 S 2 2 S 3 + Q = 0

3
2 2

S1 , S 2 =

1
S1
2

2
1
2
S 1 = Q, S 2 = Q, S 3 =
Q
3
3
2

Primer 4.10

r
Odreivanje projekcija sile S 5
X 5 = S5 sin 450 cos 30 0
Y5 = S5 sin 450 cos 600
Z 5 = S5 cos 450

Uslovi ravnotee take C

2 3
S5 = 0
4
2
Yi =S 2 4 S5 = 0
2
Z i = 2 S5 + Q = 0

X i =S1

3
1
S 5 = 2Q, S 1 = Q, S 2 = Q
2
2

Uslovi ravnotee take H

X i =S 3 +

3
3
S6
Q=0
4
2

2
1
S5 = Q
4
2
2
Z 5 = Z 5 =
S5 = Q
2

Y5 = Y5 =

3
1
Yi =S4 + 4 S6 2 Q = 0
1
Z
=
i 2 S6 + Q = 0

S6 = 2Q, S3 =

r
r
zbog S5 = S5
2 3
3
X 5 = X 5 =
S5 =
Q
4
2

Q
Q
3 + 3 , S4 = 1 + 3
2
2

Predznaci u dobijenim reenjima

ukazuju na to da su tapovi 1, 2, 5 i 6
pritisnuti, a tapovi 3 i 4 zategnuti.

TEOREMA O TRI NEPARALELNE SILE Da bi telo na koje dejstvuju tri

neparalelne ravanske sile bilo
u ravnotei moraju sile biti
sueljne i moraju biti
zadovoljeni uslovi ravnotee
koji vae za ravanski sueljni
sistem sila. Prvi deo teoreme,
prema kojem te sile moraju
biti sueljne, znai da napadne
linije svih triju sila moraju da
se seku u jednoj taki.

Primer 4.11

Redosled geometrijske analize:

-uoi se trougao BKC kome su svi
unutranji uglovi jednaki (po 600),
zbog ega je taj trougao
jednakostranian, pa je KC = CB = l
-uoi se trougao AKC kome je
KC = CA = l

Trougao sila, Sl. 2, daje

3
1
0
FA = G cos 30 =
G, S = G cos 60 = G
2
2
r
Komponenata reakcije FA
0

3
X A = FA cos 60 =
G
4
0

-unutranji ugao kod temena C,

trougla AKC, je 1200, zbog
ega su unutranji uglovi kod
temena A i K, istog trougla, po
300.

3
YA = FA cos 300 = G
4

Primer 4.12
Poznat veliin: G, , u
drediti reakcije veza kao i mesto
reakcije strme ravni (rastojanje v)?
Iz trougla TKH dobija se v:
v
tan =
v = u tan
u
Uslovi ravnotee:

X = S G sin = 0
Y = N G cos = 0
i

S = G sin

N = G cos

Primer 4.13
Poznate veliine: G, R
Odrediti ugao i reakcije veza?

-uoi se trougao BOA kome je

AO = OB = R
-uoi se pravougli trougao ABK
-uoi se trougao OKB
-zbog jednakih uglova kod
temena K i B trougla OKB

OK = OB = R
Prvi deo teoreme o tri sile (da su take C i K na istoj vertikali) bie ispunjen ako
su jednake projekcije na horizontalu dui AK i AC to, s obzirom da je AK = 2 R
a AC = l = 2 3R / 3 , daje sledeu jednainu po nepoznatom uglu :

2 3
R cos
3
3
3

+8
3 5 3
3
9

cos

=
=
3
1, 2
cos 2 sin 2
cos = 0
4
12
3
G
3
3
3
cos 1 = 0
=
G
2 cos 2
= arccos
= 300 FA = FB =
0
3
2
2 cos 30
3

2 R cos 2 =

Primer 4.14
Lakoj ploi DCE oblika jednakostraninog trougla vezano je u temenu C
ue koje nosi teret teine G. Glatke stranice ploe DC i CE, naslanjaju se
na ivice A i B, gde pravac AB gradi sa horizontalom ugao . Trea stranica
ploe DE, u prikazanom ravnotenom poloaju, gradi sa horizontalom
ugao . Korienjem teoreme o tri neparalelne sile, u zavisnosti od
poznatih veliina G i , odrediti ugao i reakcije veza.
Taka K se odruje presekom
r
r
napadnih linija reakcija FA i FB
r
r
FA CD, FB CE
napadna
r linija tree (vertikalne)
sile G , mora takoe da proe
kroz taku K.
Poeljno je da se skica veoma paljivo
crta (pa makar bilo vie pokuaja) kako
bi taka C bila na istoj vertikali sa
takom K

Sinusna teorema za
trougao ABK
AK
AB
=
sin sin 1200

sin 120 0 = sin 60 0

Sinusna teorema za
trougao ABC
AC
AB
=
0
sin 90 sin 600

sin 900 = cos

Za pravougli trougao AKC
AK
tan 300 =

AC

tan (30 ) = tan (30 + ) 30 = 30 + =

2
0

U cilju odreivanja reakcija veza, a znajui

ugao , napiimo sinusnu teoremu za
nejednakostranian trougao sila (Sl.4.22), na
osnovu koje se dobijaju traene reakcije:

G
=
0
sin 60

FA =

FA

sin 60 0
2

2 3

G sin 60 0
3
2

2 3
0
FB =
G sin 60 +
3
2

FB

sin 60 0 +
2