VADEL LEM

SZLEMELER

Giri

Borsa stanbul, yerli ve yabanc yatrmclarn lkemizde

trev rnlere yatrm yapabilmesi, Trk finans piyasalarnn
gelimi finansal piyasalar ile btnlemesi ve Borsann
geni yelpazede rnlere yatrm yaplabilecek bir finansal
spermarkete dnmesi amac dorultusunda vadeli
ilem ve opsiyon szlemelerini ileme aarak yatrmclarn
kullanmna sunmaktadr. Bu dokmanda, vadeli ilem
szlemeleri ile ilgili temel bilgilerin yan sra,
Borsa stanbulda ilem gren szlemelere ve bu
szlemelerin ilem grd Vadeli lem ve Opsiyon
Piyasasna (VOP) ilikin bilgiler verilmektedir.
bu yayndaki bilgi ve veriler, genel bilgi edinilmesi amacyla hazrlanmtr. Bu yaynda yer alan bilgilerin doruluu konusunda
gerekli zen gsterilmi olmasna ramen, bilgiler ve verilerdeki hatalardan veya alnacak yatrm kararlar ile bunlarn
sonularndan Borsa stanbul sorumlu deildir. Zira buradaki bilgiler yatrm amal bir teklif veya tavsiye amacn tamamaktadr.
1

2.3 Vadeli lem Szlemelerinde Kr/Zarar

Vadeli lem

Vadeli lem Szlemesi Ksa Pozisyonu Kr/Zarar

Spot piyasa fiyat 50 TL olan bir dayanak varla ilikin 3 ay

vadeli 55 TL fiyatl vadeli ilem szlemesinde uzun pozisyon
sahibi bir yatrmcnn kr/zarar durumu aada gsterilmitir.

Szlemeleri

60

K/Z

50
40
30
20

Vadeli lem Szlemesi Uzun Pozisyonu Kr/Zarar

10
0

K/Z
50

-10

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

110

-20

K/Z

40

-30

30

-40

20

-50

10
0
-10

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

110

-20
-30
-40
-50
-60

2.1 Vadeli lem Szlemesinin Tanm

Vadeli ilem szlemesi (futures), szlemenin taraflarna,
standartlatrlm miktar ve kalitedeki bir mal, kymeti veya
finansal gstergeyi, belirlenen ileri bir tarihte, bugnden
zerinde anlalan fiyattan alma veya satma ykmll
getirmektedir.
Vadeli ilem szlemelerinin drt asgari unsuru vardr: Nitelik,
fiyat, miktar ve vade. Bu asgari unsurlar borsalarda ilem
gren vadeli ilem szlemelerinde standardize edilmitir.
Borsalarda vadeli ilem szlemelerinde ilem yapabilmek iin
belirlenen balang teminat (initial margin) Takas Kurumuna
yatrlmaldr. Oluan zararlar ya da nakit-d teminatlarn
deerlerinin dmesi sonucunda teminat seviyesinin srdrme
teminatnn (maintenance margin) altna dmesi durumunda
ilgili yatrmclara teminat tamamlama ars yaplr.
Vadeli ilem szlemesinin vade tarihinde uzlamas fiziki
teslimat veya nakdi uzla eklinde gerekletirilir.
2

Fiziki teslimatta zerinde anlalan dayanak varlk kaydi

olarak el deitirir. Nakdi uzlada ise szleme fiyat ile
vade tarihindeki cari fiyat arasndaki fark kadar tutar taraflar
arasnda el deitirir.
2.2 Vadeli lem Szlemelerinin Teorik Fiyatnn
Hesaplanmas
Vadeli ilem szlemesinin fiyatn belirleyen faktrler;
Dayanak varlk spot piyasa fiyat
Faiz oran
Temett getirisi
Vadeye kalan gn saysdr.
Teorik Fiyat = DF x 1+(Faiz Oran-Temett Getirisi) X VKG
365

Spot fiyat
Yatrmc 3 aylk sre sonunda dayanak varln fiyatnn
ykselecei beklentisi ierisindedir. Bu nedenle dayanak
varl 55 TLden, 3 ay sonra teslimat veya nakit uzlas
gerekleecek ekilde bugnden satn almtr. Grafikte
grld gibi, 55 TL baa ba noktasdr. Dayanak varln
spot fiyat 55 TLnin zerinde herhangi bir seviyede iken
yatrmc kr elde edecektir. Ayn ekilde spot fiyat 55 TLnin
altnda iken ise zarar sz konusudur.
Ayn vadeli ilem szlemesinde ksa pozisyon sahibi iin ise
tam tersi bir durum sz konusudur. Vadeli ilem szlemesini
satan taraf dayanak varln spot fiyat 55 TLnin altnda iken
kr, stnde iken ise zarar eder.

DF: Dayanak varlk spot fiyat

VKG: Vadeye kalan gn says
3

2.4.5 Gnlk ve Vade Sonu Uzlama Fiyatlar

2.4 Pay Vadeli lem Szlemelerinin zellikleri

2.4.1 Vadeli lem Szleme Kodu

2.4.5.1 Gnlk Uzlama Fiyat

Pay vadeli ilem szlemelerinde szleme kodu; szleme tr, dayanak varlk kodu, vade tarihi ve szleme byklnn
standart olup olmad bilgisini ierecek ekilde oluturulmutur.

Seans sonunda hesaplarn gncellenmesinde kullanlan gnlk

uzlama fiyat aadaki ekilde hesaplanr ve en yakn fiyat
admna yuvarlanr:

F ABCDE 1212 S0
Dayanak
varlk kodu

Vade tarihi
(AAYY-Aralk 2012)

S: Standart
N: Standart olmayan (zsermaye hali
sonucu oluan)

2.4.2 Dayanak Varlklar

2.4.3 Szleme Bykl

Borsa stanbul Pay Piyasasnda ilem gren ve Borsa

tarafndan belirlenen kriterlere gre dayanak varlk olarak
seilen pay senetleri aadaki tabloda yer almaktadr.

Bir adet standart szleme, dayanak varla ait 100 adet pay
temsil eder. Dayanak varln fiyat ve miktarn etkileyecek
bedelli/bedelsiz sermaye artrm, temett demesi
(temett verimi >%10 ise), birleme ve benzeri durumlarda
(zsermaye halleri), Borsa tarafndan szlemelerde fiyat
ve/veya arpan deiiklii yaplmas halinde, szleme
bykl standart szleme byklnden farkl
belirlenebilir. Bu gibi durumlarda ayn dayanak varlk zerine,
szleme bykl standart ve szleme bykl
standart olmayan olmak zere farkl szlemeler ilem
grebilir.

T. Garanti Bankas A.
T. Bankas A..

GARAN
ISCTR

Akbank T.A..

AKBNK

Trkiye Vakflar Bankas T.A.O.

VAKBN

Yap ve Kredi Bankas A..

YKBNK

Trk Hava Yollar A.O.

THYAO

Ereli Demir ve elik Fabrikalar T.A..

EREGL

H.. Sabanc Holding A..

SAHOL

Turkcell letiim Hizmetleri A..

TCELL

Tpra Trkiye Petrol Rafinerileri A..

TUPRS

Takas, vade sonunda fiziki teslimat iin T+3, dier ilemlerde

ise T+1 olarak uygulanr. Dier ilemler iin zararlar hesaplardan
T gn sonunda tahsil edilirken, krlar ise hesaplara T+1 gn
aktarlr.
2.4.8 Szlemenin Vadesi ve Son lem Gn

rnek: F_ABCDE1212S0
Vadeli (Futures)

2.4.7 Takas Sresi

2.4.4 Uzlama ekli

Pay vadeli ilem szlemelerinin uzlama yntemi olarak
fiziki teslimat uygulanr. Pay vadeli ilem szlemelerinde
fiziki teslimat, pay senetlerinin szleme fiyat zerinden
kaydi olarak el deitirmesi eklinde gerekleir.

a) Seans sona ermeden nceki son 10 dakika ierisinde

gerekletirilen tm ilemlerin miktar arlkl ortalama fiyat
gnlk uzlama fiyat olarak belirlenir.
b) Eer son 10 dakika ierisinde 10dan az ilem yapldysa,
seans ierisinde geriye dnk olarak bulunan son 10 ilemin
miktar arlkl ortalama fiyat alnr.
c) Seans ierisinde 10dan az ilem yapldysa, seans ierisinde
gerekletirilen tm ilemlerin miktar arlkl ortalama fiyat
d) Seans ierisinde hi ilem yaplmamsa, bir nceki gnn
uzlama fiyat
gnlk uzlama fiyat olarak belirlenir.

Pay vadeli ilem szlemelerinde vade ve son ilem gn her

vade aynn son i gn olur.
2.4.9 Fiyat Kotasyonu ve Minimum Fiyat Adm
Emir defterinde fiyat teklifleri 1 adet dayanak varlk baznda
gsterilir.
Szlemenin fiyat, virglden sonra iki basamak olacak ekilde
ilem sistemine girilir. Miktar teklifleri bir adet szleme ve
katlar eklinde girilir.

2.4.5.2 Vade Sonu Uzlama Fiyat

2.4.10 Baz Fiyat ve Gnlk Fiyat Deiim Limiti
Dayanak varlk olarak kabul edilen her payn son ilem
gnnde spot piyasada ikinci seans sonundaki kapan
seansnda oluan kapan fiyat, vade sonu uzlama fiyat
olarak kabul edilir.
2.4.6 Vade Aylar
ubat, Nisan, Haziran, Austos, Ekim ve Aralk. Piyasada
ayn anda, iinde bulunulan aya en yakn iki vade ayna ait
szlemeler ilem grr. Bu iki vade ayndan biri Aralk deilse,
Aralk vade ay ayrca ileme alr (rnein; Aralk, ubat,
Nisan veya ubat, Nisan, Haziran, Aralk).

Baz fiyat, gnlk fiyat deiim limitlerinin hesaplanmasnda

kullanlan fiyattr. Baz fiyat, vadeli ilem szlemenin ileme
ald gn Uzlama Fiyat Komitesi tarafndan belirlenir, dier
ilem gnleri iin ise bir nceki gnn uzlama fiyatdr.
Gnlk fiyat deiim limiti, her bir szleme iin belirlenen baz
fiyatn %20sidir.
2.4.11 lem Saatleri
lemler 09:10 - 17:40 saatleri arasnda tek bir seansta
gerekletirilir. 12:30 - 13:55 aras ilem yaplmayan blmdr.

2.5 BIST 30 Endeks Vadeli lem Szlemelerinin zellikleri

2.5.5 Gnlk ve Vade Sonu Uzlama Fiyatlar

Nisan veya ubat, Nisan, Haziran, Aralk).

2.5.1 Vadeli lem Szleme Kodu

2.5.5.1 Gnlk Uzlama Fiyat

2.5.7 Takas Sresi

BIST 30 Endeks vadeli ilem szlemelerinde szleme kodu; szleme tr, dayanak varlk kodu, vade tarihi ve szleme
byklnn standart olup olmad bilgisini ierecek ekilde oluturulmutur.

Seans sonunda hesaplarn gncellenmesinde kullanlan gnlk

uzlama fiyat aadaki ekilde hesaplanr ve en yakn fiyat
admna yuvarlanr:

Takas sresi T+1 olarak uygulanr. Zararlar hesaplardan T gn

sonunda tahsil edilirken, krlar hesaplara T+1 gn aktarlr.
2.5.8 Szlemenin Vadesi ve Son lem Gn

rnek: F_XU0301212S0
F XU030 1212 S0
Vadeli (Futures)

Dayanak
varlk kodu

Vade tarihi
(AAYY-Aralk 2012)

S: Standart
N: Standart Olmayan (zsermaye hali
sonucu oluan)

2.5.2 Dayanak Varlk

BIST 30 Fiyat Endeksi
2.5.3 Szleme Bykl
Dayanak varlk, endeks deerinin 1.000e blnm halidir. Her bir endeks vadeli ilem szlemesi bu ekilde hesaplanan 100
adet dayanak varl temsil eder (rnek: (BIST 30 Endeksi/1.000)*100 TL=(78.000/1.000)*100=7.800,00 TL).
2.5.4 Uzlama ekli
Endeks vadeli ilem szlemelerinin uzlama yntemi olarak nakdi uzla uygulanr.

a) Seans sona ermeden nceki son 10 dakika ierisinde

gerekletirilen tm ilemlerin miktar arlkl ortalama fiyat
gnlk uzlama fiyat olarak belirlenir.
b) Eer son 10 dakika ierisinde 10dan az ilem yapldysa,
seans ierisinde geriye dnk olarak bulunan son 10 ilemin
miktar arlkl ortalama fiyat alnr.
c) Seans ierisinde 10dan az ilem yapldysa, seans ierisinde
gerekletirilen tm ilemlerin miktar arlkl ortalama fiyat
d) Seans ierisinde hi ilem yaplmamsa, bir nceki gnn
uzlama fiyat
gnlk uzlama fiyat olarak belirlenir.
2.5.5.2 Vade Sonu Uzlama Fiyat
Vade sonu uzlama fiyat, dayanak varlk olarak kabul edilen
BIST 30 Endeksinin son ilem gnnde spot piyasada ikinci
seans srekli mzayedenin son 30 dakikas sresince ilan
edilen endeks deerlerinin zaman arlkl ortalamas ile
BIST 30 Endeks kapan deerinin srasyla %80 ve %20
oranlaryla arlklandrlmas ile hesaplanan deerin 1000e
blnmesi suretiyle hesaplanr. Vade sonu uzlama fiyat,
bulunan deerin en yakn fiyat admna yuvarlanmas ile elde
edilen deerdir.
2.5.6 Vade Aylar
ubat, Nisan, Haziran, Austos, Ekim ve Aralk. Piyasada
ayn anda, iinde bulunulan aya en yakn vade ayna ait
szlemeler ilem grr. Bu vade ayndan biri Aralk deilse,
Aralk vade ay ayrca ileme alr (rnein; Aralk, ubat,

Pay endeksi vadeli ilem szlemelerinde vade ve son ilem

gn her vade aynn son i gn olur. Yurt ii piyasalarn resmi
tatil nedeniyle yarm gn olmas durumunda szlemenin
vadesi ve son ilem gn bir nceki i gndr.
2.5.9 Fiyat Kotasyonu ve Minimum Fiyat Adm
Emir defterinde fiyat teklifleri 1 adet dayanak varlk baznda
gsterilir. Dier bir ifadeyle, ilem sisteminde bir adet dayanak
varlk iin verilen fiyat zerinden girilir.
Szleme fiyat, endeks deerinin 1.000e blnmesiyle
oluan deerin virglden sonra basamak olacak ekilde
ilem sistemine girilir (rnek: 102,325) ve bir defada
gerekleebilecek en kk fiyat adm 0,025tir (25 BIST 30
endeks puan) (rnek: 102,325; 102,350 vb.). Miktar teklifleri
bir adet szleme ve katlar eklinde girilir.
2.5.10 Baz Fiyat ve Gnlk Fiyat Deiim Limiti
Baz fiyat, gnlk fiyat deiim limitlerinin hesaplanmasnda
kullanlan ve szlemenin ileme ald gn Uzlama Fiyat
Komitesi tarafndan belirlenen fiyat, dier ilem gnleri iin ise
bir nceki gnn uzlama fiyatdr.
Gnlk fiyat deiim limiti, her bir szleme iin belirlenen baz
fiyatn %15idir.
2.5.11 lem Saatleri
lemler 09:10 - 17:45 saatleri arasnda tek bir seansta
gerekletirilir. 12:30 - 13:55 aras ilem yaplmayan blmdr.
7

2.6.2 Dayanak Varlk

2.6 DolarTL Vadeli lem Szlemelerinin zellikleri

Trk Liras/ABD Dolar kuru

2.6.1 Vadeli lem Szleme Kodu

DolarTL vadeli ilem szlemelerinde szleme kodu; szleme tr, dayanak varlk kodu, vade tarihi ve szleme
byklnn standart olup olmad bilgisini ierecek ekilde oluturulmutur.

F TRYUSD 1212 S0
Dayanak
varlk kodu

1.000 ABD Dolar

2.6.4 Uzlama ekli

rnek: F_TRYUSD1212S0
Vadeli (Futures)

2.6.3 Szleme Bykl

Vade tarihi
(AAYY-Aralk 2012)

S: Standart
N: Standart olmayan (zsermaye hali
sonucu oluan)

DolarTL vadeli ilem szlemelerinin uzlama yntemi olarak

nakdi uzla uygulanr.
2.6.5 Gnlk ve Vade Sonu Uzlama Fiyatlar
2.6.5.1 Gnlk Uzlama Fiyat
Seans sonunda hesaplarn gncellenmesinde kullanlan gnlk
uzlama fiyat aadaki ekilde hesaplanr ve en yakn fiyat
admna yuvarlanr:
a) Seans sona ermeden nceki son 10 dakika ierisinde
gerekletirilen tm ilemlerin miktar arlkl ortalama fiyat
gnlk uzlama fiyat olarak belirlenir.
b) Eer son 10 dakika ierisinde 10dan az ilem yapldysa,
seans ierisinde geriye dnk olarak bulunan son 10 ilemin
miktar arlkl ortalama fiyat alnr.
c) Seans ierisinde 10dan az ilem yapldysa, seans ierisinde
gerekletirilen tm ilemlerin miktar arlkl ortalama fiyat
d) Seans ierisinde hi ilem yaplmamsa, bir nceki gnn
uzlama fiyat
gnlk uzlama fiyat olarak belirlenir.

2.6.6 Vade Aylar

Vade dng aylar ubat, Nisan, Haziran, Austos, Ekim ve
Aralktr. Piyasada ayn anda, iinde bulunulan aya en yakn
dng ay ilem grr. Bu vade ayndan biri Aralk deilse,
Aralk vade ay ayrca alr (rnein; Aralk, ubat, Nisan
veya ubat, Nisan, Haziran, Aralk).
2.6.7 Takas Sresi
Takas sresi T+1 olarak uygulanr. Zararlar hesaplardan T gn
sonunda tahsil edilirken, krlar hesaplara T+1 gn aktarlr.
2.6.8 Szlemenin Vadesi ve Son lem Gn
DolarTL vadeli ilem szlemelerinde vade ve son ilem gn
her vade aynn son i gn olur. Yurt ii piyasalarn resmi tatil
nedeniyle yarm gn olmas durumunda szlemenin vadesi
ve son ilem gn bir nceki i gndr.
2.6.9 Fiyat Kotasyonu ve Minimum Fiyat
1 ABD Dolarnn Trk Liras cinsinden deeri virglden sonra
drt basamak halinde kote edilir. Minimum fiyat adm 0,0001
TLdir. Minimum fiyat admnn deeri bir szleme iin 0,1
TLye (0,0001*1000) karlk gelir.
2.6.10 Baz Fiyat ve Gnlk Fiyat Deiim Limiti
Baz fiyat, gnlk fiyat deiim limitlerinin hesaplanmasnda
kullanlan ve szlemenin ileme ald gn Uzlama Fiyat
Komitesi tarafndan belirlenen fiyat, dier ilem gnleri iin ise
bir nceki gnn uzlama fiyatdr.
Gnlk fiyat deiim limiti, her bir szleme iin belirlenen baz
fiyatn %10udur.

2.6.5.2 Vade Sonu Uzlama Fiyat

Son ilem gn saat 15:30da TCMB tarafndan aklanan
gsterge niteliindeki ABD Dolar sat kuru.

2.6.11 Baz lem Saatleri

lemler 09:10 - 17:45 saatleri arasnda kesintisiz tek bir
seansta gerekletirilir.

2.7.5.2 Vade Sonu Uzlama Fiyat

2.7 EuroTL Vadeli lem Szlemelerinin zellikleri Adm Fiyatlar

Son ilem gn saat 15:30da TCMB tarafndan aklanan gsterge niteliindeki Euro sat kuru.

2.7.1 Vadeli lem Szleme Kodu

EuroTL vadeli ilem szlemelerinde szleme kodu; szleme tr, dayanak varlk kodu, vade tarihi ve szleme
byklnn standart olup olmad bilgisini ierecek ekilde oluturulmutur.

rnek: F_TRYEUR1212S0
F TRYEUR 1212 S0
Vadeli (Futures)

Dayanak
varlk kodu

Vade tarihi
(AAYY-Aralk 2012)

S: Standart
N: Standart olmayan (zsermaye hali
sonucu oluan)

2.7.2 Dayanak Varlk

Trk Liras/Euro kuru
2.7.3 Szleme Bykl

2.7.6 Vade Aylar

Vade dng aylar ubat, Nisan, Haziran, Austos, Ekim ve Aralktr. Piyasada ayn anda, iinde bulunulan aya en yakn dng
ay ilem grr. Bu vade ayndan biri Aralk deilse, Aralk vade ay ayrca alr (rnein; Aralk, ubat, Nisan veya ubat,
Nisan, Haziran, Aralk).
2.7.7 Takas Sresi
Takas sresi T+1 olarak uygulanr. Zararlar hesaplardan T gn sonunda tahsil edilirken, krlar hesaplara T+1 gn aktarlr.
2.7.8 Szlemenin Vadesi ve Son lem Gn
EuroTL vadeli ilem szlemelerinde vade ve son ilem gn her vade aynn son i gn olur. Yurt ii piyasalarn resmi tatil
nedeniyle yarm gn olmas durumunda szlemenin vadesi ve son ilem gn bir nceki i gndr.
2.7.9 Fiyat Kotasyonu ve Minimum Fiyat Adm
1 Euronun Trk Liras cinsinden deeri virglden sonra drt basamak halinde kote edilir. Minimum fiyat adm 0,0001dir.
Minimum fiyat admnn deeri bir szleme iin 0,1 TLye (0,0001*1.000) karlk gelir.

1.000 Euro
2.7.4 Uzlama ekli
EuroTL vadeli ilem szlemelerinin uzlama yntemi olarak nakdi uzla uygulanr.
2.7.5 Gnlk ve Vade Sonu Uzlama Fiyatlar
2.7.5.1 Gnlk Uzlama Fiyat
Seans sonunda hesaplarn gncellenmesinde kullanlan gnlk uzlama fiyat aadaki ekilde hesaplanr ve en yakn fiyat
admna yuvarlanr:
a) Seans sona ermeden nceki son 10 dakika ierisinde gerekletirilen tm ilemlerin miktar arlkl ortalama fiyat gnlk
uzlama fiyat olarak belirlenir.
b) Eer son 10 dakika ierisinde 10dan az ilem yapldysa, seans ierisinde geriye dnk olarak bulunan son 10 ilemin miktar
arlkl ortalama fiyat alnr.
c) Seans ierisinde 10dan az ilem yapldysa, seans ierisinde gerekletirilen tm ilemlerin miktar arlkl ortalama fiyat
d) Seans ierisinde hi ilem yaplmamsa, bir nceki gnn uzlama fiyat, gnlk uzlama fiyat olarak belirlenir.

10

11

2.7.10 Baz Fiyat ve Gnlk Fiyat Deiim Limiti

Baz fiyat, gnlk fiyat deiim limitlerinin hesaplanmasnda kullanlan ve szlemenin ileme ald gn Uzlama Fiyat
Komitesi tarafndan belirlenen fiyat, dier ilem gnleri iin ise bir nceki gnn uzlama fiyatdr.
Gnlk fiyat deiim limiti, her bir szleme iin belirlenen baz fiyatn %10udur.
2.7.11 lem Saatleri
lemler 09:10 - 17:45 saatleri arasnda kesintisiz tek bir seansta gerekletirilir.

2.8 EUR/USD apraz Kuru Vadeli lem Szlemelerinin zellikleri

2.8.1 Vadeli lem Szleme Kodu
EUR/USD apraz kuru vadeli ilem szlemelerinde szleme kodu; szleme tr, dayanak varlk kodu, vade tarihi ve szleme
byklnn standart olup olmad bilgisini ierecek ekilde oluturulmutur.

rnek: F_EURUSD1212S0
F EURUSD 1212 S0
Vadeli (Futures)

Dayanak
varlk kodu

Vade tarihi
(AAYY-Aralk 2012)

S: Standart
N: Standart olmayan (zsermaye hali
sonucu oluan)

2.8.2 Dayanak Varlk

Euro/Amerikan (ABD) Dolar (EUR/USD) apraz kurudur.
2.8.3 Szleme Bykl
1.000 Euro
2.8.4 Uzlama ekli
EUR/USD apraz kuru vadeli ilem szlemelerinin uzlama yntemi olarak nakdi uzla uygulanr.

12

13

2.8.5 Gnlk ve Vade Sonu Uzlama Fiyatlar

2.8.5.1 Gnlk Uzlama Fiyat
Seans sonunda hesaplarn gncellenmesinde kullanlan gnlk uzlama fiyat aadaki ekilde hesaplanr ve en yakn fiyat
admna yuvarlanr:
a) Seans sona ermeden nceki son 10 dakika ierisinde gerekletirilen tm ilemlerin miktar arlkl ortalama fiyat gnlk
uzlama fiyat olarak belirlenir.
b) Eer son 10 dakika ierisinde 10dan az ilem yapldysa, seans ierisinde geriye dnk olarak bulunan son 10 ilemin miktar
arlkl ortalama fiyat alnr.
c) Seans ierisinde 10dan az ilem yapldysa, seans ierisinde gerekletirilen tm ilemlerin miktar arlkl ortalama fiyat
d) Seans ierisinde hi ilem yaplmamsa, bir nceki gnn uzlama fiyat
gnlk uzlama fiyat olarak belirlenir.

2.8.10 Baz Fiyat ve Gnlk Fiyat Deiim Limiti

Baz fiyat, gnlk fiyat deiim limitlerinin hesaplanmasnda kullanlan ve szlemenin ileme ald gn Uzlama Fiyat
Komitesi tarafndan belirlenen fiyat, dier ilem gnleri iin ise bir nceki gnn uzlama fiyatdr.
Gnlk fiyat deiim limiti, her bir szleme iin belirlenen baz fiyatn %10udur.
2.8.11 lem Saatleri
lemler 09:10 - 17:45 saatleri arasnda kesintisiz tek bir seansta gerekletirilir.
2.8.12 Dolar Kuru
Bu szlemeye ilikin ilemlerde ABD Dolar deerlerinin TLye evrilmesinde TCMB tarafndan saat 15:30 itibaryla aklanan
gsterge niteliindeki ABD Dolar Al Kuru esas alnr.

2.8.5.2 Vade Sonu Uzlama Fiyat

TCMBnin son ilem gnnde aklad gsterge niteliindeki Euro/Amerikan Dolar apraz kurudur.
Belirlenen vade sonu uzlama fiyat en yakn fiyat admna yuvarlanr.
2.8.6 Vade Aylar
Vade dng aylar Mart, Haziran, Eyll ve Aralktr. Ayn anda iinde bulunulan aya en yakn iki vade ayna ait szlemeler ilem
grr. Bu iki vade ayndan biri Aralk ay deilse, Aralk vade ay ayrca ileme alr.
2.8.7 Takas Sresi
Takas sresi T+1 olarak uygulanr. Zararlar hesaplardan T gn sonunda tahsil edilirken, krlar hesaplara T+1 gn aktarlr.
2.8.8 Szlemenin Vadesi ve Son lem Gn
EUR/USD apraz kuru vadeli ilem szlemelerinde vade ve son ilem gn her vade aynn son i gn olur. Yurt ii piyasalarn
resmi tatil nedeniyle yarm gn olmas durumunda szlemenin vadesi ve son ilem gn bir nceki i gndr.
2.8.9 Fiyat Kotasyonu ve Minimum Fiyat Adm
1 Euronun ABD Dolar cinsinden deeri virglden sonra drt basamak halinde kote edilir (rnek: 1,3050; 1,3051 gibi).
Minimum fiyat adm 0,0001dir. Minimum fiyat admnn deeri 0,1 ABD Dolarna karlk gelmektedir.
14

15

2.9 Altn Vadeli lem Szlemelerinin zellikleri

2.9.5 Gnlk ve Vade Sonu Uzlama Fiyatlar

2.9.1 Vadeli lem Szleme Kodu

2.9.5.1 Gnlk Uzlama Fiyat

Altn vadeli ilem szlemelerinde szleme kodu; szleme tr, dayanak varlk kodu, mini szleme bilgisi kodu, vade tarihi,
szleme byklnn standart olup olmad ve sra no bilgisini ierir.

Seans sonunda hesaplarn gncellenmesinde kullanlan gnlk uzlama fiyat aadaki ekilde hesaplanr ve en yakn fiyat
admna yuvarlanr:

rnek: F_XAUTRYM1212S0
F

XAUTRY

1212

S0

Vadeli (Futures)

Dayanak
varlk kodu

Mini szleme
bilgisi kodu

Vade tarihi
(AAYY-Aralk 2012)

S: Standart
N: Standart olmayan
(zsermaye hali sonucu oluan)

a) Seans sona ermeden nceki son 10 dakika ierisinde gerekletirilen tm ilemlerin miktar arlkl ortalama fiyat gnlk
uzlama fiyat olarak belirlenir.
b) Eer son 10 dakika ierisinde 10dan az ilem yapldysa, seans ierisinde geriye dnk olarak bulunan son 10 ilemin miktar
arlkl ortalama fiyat alnr.
c) Seans ierisinde 10dan az ilem yapldysa, seans ierisinde gerekletirilen tm ilemlerin miktar arlkl ortalama fiyat
d) Seans ierisinde hi ilem yaplmamsa, bir nceki gnn uzlama fiyat
gnlk uzlama fiyat olarak belirlenir.

2.9.2 Dayanak Varlk

Saf altn
2.9.3 Szleme Bykl
1 gram
2.9.4 Uzlama ekli
Altn vadeli ilem szlemelerinin uzlama yntemi olarak nakdi uzla uygulanr.

2.9.5.2 Vade Sonu Uzlama Fiyat

Vade sonu uzlama fiyat, son ilem gnndeki Londrada leden sonra yaplan altn fiyat sabitleme seansnda (The London
Gold Market Fixing Ltd. tarafndan aklanan The London Gold Fixing P.M.) oluan altn Dolar/ons fiyatnn Merkez Bankasnn
saat 15:30da aklayaca gsterge niteliindeki ABD Dolar sat kuru kullanlarak TL/grama evrilmesi ile bulunan deer vade
sonu uzlama fiyat olarak kullanlr. Londrada leden sonra altn fiyat sabitleme seans yaplmazsa, sabah seansnda oluan
altn Dolar/ons fiyat vade sonu uzlama fiyat olarak kullanlr. Son ilem gnnde resmi tatil veya baka bir nedenle fiyat
aklanmamas halinde, uluslararas spot piyasalarda Trkiye saati ile saat 17:00de oluan Dolar/ons altn al ve sat fiyatnn
ortalamas baz alnr. Ons arlk birimi 31,1035e blnerek grama evrilir.
Yukardaki yntemlerle belirlenen vade sonu uzlama fiyat en yakn fiyat admna yuvarlanr.
2.9.6 Vade Aylar
ubat, Nisan, Haziran, Austos, Ekim ve Aralk. Ayn anda iinde bulunulan aya en yakn vade ayna ait szlemeler ilem
grr.
2.9.7 Takas Sresi
Takas sresi T+1 olarak uygulanr. Zararlar hesaplardan T gn sonunda tahsil edilirken, krlar hesaplara T+1 gn aktarlr.
2.9.8 Szlemenin Vadesi ve Son lem Gn

16

Altn vadeli ilem szlemelerinde vade ve son ilem gn her vade aynn son i gn olur. Yurt ii piyasalarn resmi tatil
nedeniyle yarm gn olmas durumunda szlemenin vadesi ve son ilem gn bir nceki i gndr.

17

2.9.9 Fiyat Kotasyonu ve Minimum Fiyat Adm

1 gram altnn Trk Liras cinsinden deeri virglden sonra iki basamak olacak ekilde sisteme girilir. Minimum fiyat adm
0,01 TLdir.
2.9.10 Baz Fiyat ve Gnlk Fiyat Deiim Limiti
Baz fiyat, gnlk fiyat deiim limitlerinin hesaplanmasnda kullanlan ve szlemenin ileme ald gn Uzlama Fiyat
Komitesi tarafndan belirlenen fiyat, dier ilem gnleri iin ise bir nceki gnn uzlama fiyatdr.
Gnlk fiyat deiim limiti, her bir szleme iin belirlenen baz fiyatn %10udur.
2.9.11 lem Saatleri
lemler 09:10 - 17:45 saatleri arasnda kesintisiz tek bir seansta gerekletirilir.
2.10 Dolar/Ons Altn Vadeli lem Szlemelerinin zellikleri
2.10.1 Vadeli lem Szleme Kodu
Dolar/ons altn vadeli ilem szlemelerinde szleme kodu; szleme tr, dayanak varlk kodu, vade tarihi ve szleme
byklnn standart olup olmad bilgisini ierecek ekilde oluturulmutur.

rnek: F_XAUUSD1212S0
F XAUUSD 1212 S0
Vadeli (Futures)

18

Dayanak
varlk kodu

Vade tarihi
(AAYY-Aralk 2012)

S: Standart
N: Standart olmayan (zsermaye hali
sonucu oluan)

19

2.10.2 Dayanak Varlk

Saf altn
2.10.3 Szleme Bykl
1 ons altn
2.10.4 Uzlama ekli
Dolar/Ons altn vadeli ilem szlemelerinin uzlama
yntemi olarak nakdi uzla uygulanr.
2.10.5 Gnlk ve Vade Sonu Uzlama Fiyatlar
2.10.5.1 Gnlk Uzlama Fiyat
Seans sonunda hesaplarn gncellenmesinde kullanlan
gnlk uzlama fiyat aadaki ekilde hesaplanr ve en
yakn fiyat admna yuvarlanr:
a) Seans sona ermeden nceki son 10 dakika ierisinde
gerekletirilen tm ilemlerin miktar arlkl ortalama fiyat
gnlk uzlama fiyat olarak belirlenir.
b) Eer son 10 dakika ierisinde 10dan az ilem yapldysa,
seans ierisinde geriye dnk olarak bulunan son 10 ilemin
miktar arlkl ortalama fiyat alnr.
c) Seans ierisinde 10dan az ilem yapldysa, seans ierisinde
gerekletirilen tm ilemlerin miktar arlkl ortalama fiyat
d) Seans ierisinde hi ilem yaplmamsa, bir nceki gnn
uzlama fiyat
gnlk uzlama fiyat olarak belirlenir.

20

2.10.5.2 Vade Sonu Uzlama Fiyat

2.10.9 Fiyat Kotasyonu ve Minimum Fiyat Adm

Vade sonu uzlama fiyat, son ilem gnnde Londrada

leden sonra yaplan altn fiyat sabitleme seansnda (The
London Gold Market Fixing Ltd. tarafndan aklanan The
London Gold Fixing P.M.) oluan altn Dolar/Ons fiyatdr.
Son ilem gnnde Londrada leden sonra altn fiyat
sabitleme seans yaplmazsa, sabah seansnda oluan altn
Dolar/Ons fiyat vade sonu uzlama fiyat olarak kullanlr.
Son ilem gnnde resmi tatil veya baka bir nedenle fiyat
aklanmamas halinde, uluslararas spot piyasalarda Trkiye
saati ile saat 17:00de oluan Dolar/Ons altn al ve sat
fiyatnn ortalamas vade sonu uzlama fiyat olarak kullanlr.
Yukardaki yntemlerle belirlenen vade sonu uzlama fiyat
en yakn fiyat admna yuvarlanr.

1 ons altnn ABD Dolar cinsinden deeri virglden sonra

iki basamak olacak ekilde ilem sistemine girilir (rnek:
1.450,05; 1.450,10 gibi).
Minimum fiyat adm 0,05tir. Minimum fiyat admnn deeri
0,05 ABD Dolarna karlk gelmektedir.

Bu yntemle hesaplanan alt veya st limitin fiyat admna

tekabl etmemesi halinde st limit bir st fiyat admna, alt
limit ise bir alt fiyat admna yuvarlanr.
2.10.11 lem Saatleri
lemler 09:10 - 17:45 saatleri arasnda kesintisiz tek bir
seansta gerekletirilir.

2.10.10 Baz Fiyat ve Gnlk Fiyat Deiim Limiti

2.10.12 Dolar Kuru
Baz fiyat, gnlk fiyat deiim limitlerinin hesaplanmasnda
kullanlan ve szlemenin ileme ald gn Uzlama Fiyat
Komitesi tarafndan belirlenen fiyat, dier ilem gnleri iin
ise bir nceki gnn uzlama fiyatdr. Gnlk fiyat deiim
limiti, her bir szleme iin belirlenen baz fiyatn %10udur.

Bu szlemeye ilikin ilemlerde ABD Dolar deerlerinin

TLye evrilmesinde TCMB tarafndan saat 15:30 itibaryla
aklanan gsterge niteliindeki ABD Dolar Al Kuru esas
alnr.

2.10.6 Vade Aylar

Vade dng aylar ubat, Nisan, Haziran, Austos, Ekim ve
Aralktr. Piyasada ayn anda, iinde bulunulan aya en yakn
vade ayna ait szlemeler ilem grr.
2.10.7 Takas Sresi
Takas sresi T+1 olarak uygulanr. Zararlar hesaplardan T
gn sonunda tahsil edilirken, krlar hesaplara T+1 gn
aktarlr.
2.10.8 Szlemenin Vadesi ve Son lem Gn
Dolar/Ons altn vadeli ilem szlemelerinde vade ve
son ilem gn her vade aynn son i gn olur. Yurt
ii piyasalarn resmi tatil nedeniyle yarm gn olmas
durumunda szlemenin vadesi ve son ilem gn bir nceki
i gndr.

21

2.11 Ege Pamuk Vadeli lem Szlemelerinin zellikleri

2.11.1 Vadeli lem Szleme Kodu
Ege pamuk vadeli ilem szlemelerinde szleme kodu; szleme tr, dayanak varlk kodu, vade tarihi ve szleme
byklnn standart olup olmad bilgisini ierecek ekilde oluturulmutur.

rnek: F_COTEGE1212S0
F COTEGE 1212 S0
Vadeli (Futures)

Dayanak
varlk kodu

Vade tarihi
(AAYY-Aralk 2012)

2.11.2 Dayanak Varlk

Ege Standart 1 baz kalite pamuk
2.11.3 Szleme Bykl
1.000 kg (1 ton)

S: Standart
N: Standart olmayan (zsermaye hali
sonucu oluan)

gnlk uzlama fiyat olarak belirlenir.

b) Eer son 10 dakika ierisinde 10dan az ilem yapldysa,
seans ierisinde geriye dnk olarak bulunan son 10 ilemin
miktar arlkl ortalama fiyat alnr.
c) Seans ierisinde 10dan az ilem yapldysa, seans ierisinde
gerekletirilen tm ilemlerin miktar arlkl ortalama fiyat
d) Seans ierisinde hi ilem yaplmamsa, bir nceki gnn
uzlama fiyat

2.11.4 Uzlama ekli

gnlk uzlama fiyat olarak belirlenir.
Ege Pamuk vadeli ilem szlemelerinin uzlama yntemi
olarak nakdi uzla uygulanr.
2.11.5 Gnlk ve Vade Sonu Uzlama Fiyatlar
2.11.5.1 Gnlk Uzlama Fiyat
Seans sonunda hesaplarn gncellenmesinde kullanlan gnlk
uzlama fiyat aadaki ekilde hesaplanr ve en yakn fiyat
admna yuvarlanr:
a) Seans sona ermeden nceki son 10 dakika ierisinde
gerekletirilen tm ilemlerin miktar arlkl ortalama fiyat
22

2.11.5.2 Vade Sonu Uzlama Fiyat

Vade Sonu Uzlama Fiyat dayanak varln vade ay son
ilem gn ve ncesindeki asgari iki i gnne ait zmir Ticaret
Borsasnda oluan Ege Standart 1 baz kalite pamuk fiyatlarnn
miktar arlkl ortalamas Vade Sonu Uzlama Fiyat olarak
alnr.
Vade sonu uzlama fiyatnn belirlenme yntemi ile ilgili
ayrntl bilgiye 433 Nolu VOP leyi Esaslar Genelgesinden
ulaabilirsiniz.
23

2.11.6 Vade Aylar

Vade dng aylar Mart, Mays, Temmuz, Ekim ve Aralktr. Ayn anda iinde bulunulan aya en yakn iki vade ayna ait szlemeler
ilem grr.
2.11.7 Takas Sresi
Takas sresi T+1 olarak uygulanr. Zararlar hesaplardan T gn sonunda tahsil edilirken, krlar hesaplara T+1 gn aktarlr.
2.11.8 Szlemenin Vadesi ve Son lem Gn
Ege Pamuk vadeli ilem szlemelerinde vade ve son ilem gn her vade aynn son i gn olur. Yurt ii piyasalarn resmi tatil
nedeniyle yarm gn olmas durumunda szlemenin vadesi ve son ilem gn bir nceki i gndr.
2.11.9 Fiyat Kotasyonu ve Minimum Fiyat Adm
1 kg Ege Standart 1 baz kalite pamuun Trk Liras cinsinden deeri virglden sonra basamak halinde kote edilir. Minimum
fiyat adm 0,005tir. Minimum fiyat admnn deeri 5 TLye karlk gelmektedir. Bu ekilde girilecek fiyat kotasyonlarnn
virglden sonraki son rakam 0 (sfr) ya da 5 (be) olur (2,125 veya 2,410 TL/kg gibi).
2.11.10 Baz Fiyat ve Gnlk Fiyat Deiim Limiti
Baz fiyat, gnlk fiyat deiim limitlerinin hesaplanmasnda kullanlan ve szlemenin ileme ald gn Uzlama Fiyat
Komitesi tarafndan belirlenen fiyat, dier ilem gnleri iin ise bir nceki gnn uzlama fiyatdr.
Gnlk fiyat deiim limiti, her bir szleme iin belirlenen baz fiyatn %10udur. Bu yntemle hesaplanan alt veya st limitin
fiyat admna tekabl etmemesi halinde st limit bir st fiyat admna, alt limit ise bir alt fiyat admna yuvarlanr.
2.11.11 lem Saatleri
lemler 09:10-17:45 saatleri arasnda kesintisiz tek bir seansta gerekletirilir.

2.12 Anadolu Krmz Buday Vadeli lem Szlemelerinin zellikleri

2.12.1 Vadeli lem Szleme Kodu
Anadolu krmz buday vadeli ilem szlemelerinde szleme kodu; szleme tr, dayanak varlk kodu, vade tarihi ve
szleme byklnn standart olup olmad bilgisini ierecek ekilde oluturulmutur.

rnek: F_WHTANR1212S0
F WHTANR 1212 S0
Vadeli (Futures)

24

Dayanak
varlk kodu

Vade tarihi
(AAYY-Aralk 2012)

S: Standart
N: Standart olmayan (zsermaye hali
sonucu oluan)
25

2.12.2 Dayanak Varlk

Anadolu krmz sert baz kalite buday (Bezostaja-1, Dou- 88, Gn- 91, Haymana- 79, kizce- 96, Karasu- 90, Lancer, Odeskaya51, ahin) Anadolu krmz sert kalitede buday oluturduu belirtilen bu buday cinsleri, TMOnun snflandrmas esas alnarak
belirlenmitir.
2.12.3 Szleme Bykl
5.000 kg (5 ton)
2.12.4 Uzlama ekli
Anadolu Krmz Buday vadeli ilem szlemelerinin uzlama yntemi olarak nakdi uzla uygulanr.
2.12.5 Gnlk ve Vade Sonu Uzlama Fiyatlar
2.12.5.1 Gnlk Uzlama Fiyat
Seans sonunda hesaplarn gncellenmesinde kullanlan gnlk uzlama fiyat aadaki ekilde hesaplanr ve en yakn fiyat
admna yuvarlanr:
a) Seans sona ermeden nceki son 10 dakika ierisinde gerekletirilen tm ilemlerin miktar arlkl ortalama fiyat gnlk
uzlama fiyat olarak belirlenir.
b) Eer son 10 dakika ierisinde 10dan az ilem yapldysa, seans ierisinde geriye dnk olarak bulunan son 10 ilemin miktar
arlkl ortalama fiyat alnr.
c) Seans ierisinde 10dan az ilem yapldysa, seans ierisinde gerekletirilen tm ilemlerin miktar arlkl ortalama fiyat
d) Seans ierisinde hi ilem yaplmamsa, bir nceki gnn uzlama fiyat
gnlk uzlama fiyat olarak belirlenir.
2.12.5.2 Vade Sonu Uzlama Fiyat
Vade sonu uzlama fiyat son ilem gn ve ncesindeki bir i gnnde Konya, Polatl, Edirne, Eskiehir, Gaziantep, Karaman,
orum, Uzunkpr ve Yozgat Ticaret Borsalarnda Anadolu krmz sert buday iin olumu fiyatlarn aritmetik ortalamas
alnarak hesaplanr.
Vade sonu uzlama fiyatnn belirlenme yntemi ile ilgili ayrntl bilgiye 433 Nolu VOP leyi Esaslar Genelgesinden
ulaabilirsiniz.

26

27

2.12.10 Baz Fiyat ve Gnlk Fiyat Deiim Limiti

Baz fiyat, gnlk fiyat deiim limitlerinin hesaplanmasnda kullanlan ve szlemenin ileme ald gn Uzlama Fiyat
Komitesi tarafndan belirlenen fiyat, dier ilem gnleri iin ise bir nceki gnn uzlama fiyatdr.
Gnlk fiyat deiim limiti, her bir szleme iin belirlenen baz fiyatn %10udur. Bu yntemle hesaplanan alt veya st limitin
fiyat admna tekabl etmemesi halinde st limit bir st fiyat admna, alt limit ise bir alt fiyat admna yuvarlanr.
2.12.11 lem Saatleri
lemler 09:10-17:45 saatleri arasnda kesintisiz tek bir seansta gerekletirilir.
2.13 Baz Yk Elektrik Vadeli lem Szlemelerinin zellikleri
2.13.1 Vadeli lem Szleme Kodu
Baz yk elektrik vadeli ilem szlemelerinde szleme kodu; szleme tr, dayanak varlk kodu, vade tarihi ve szleme
byklnn standart olup olmad bilgisini ierecek ekilde oluturulmutur.

2.12.6 Vade Aylar

Vade dng aylar Mart, Mays, Temmuz, Eyll ve Aralktr. Ayn anda iinde bulunulan aya en yakn iki vade ayna ait
szlemeler ilem grr.

rnek: F_ELCBAS1212S0
F ELCBAS 1212 S0
Vadeli (Futures)

2.12.7 Takas Sresi

Takas sresi T+1 olarak uygulanr. Zararlar hesaplardan T gn sonunda tahsil edilirken, krlar hesaplara T+1 gn aktarlr.

Dayanak
varlk kodu

Vade tarihi
(AAYY-Aralk 2012)

S: Standart
N: Standart olmayan (zsermaye hali
sonucu oluan)

2.13.2 Dayanak Varlk

2.12.8 Szlemenin Vadesi ve Son lem Gn

Anadolu Krmz Buday vadeli ilem szlemelerinde vade ve son ilem gn her vade aynn son i gn olur. Yurt ii
piyasalarn resmi tatil nedeniyle yarm gn olmas durumunda szlemenin vadesi ve son ilem gn bir nceki i gndr.

Vade aynn her bir saati iin Piyasa leticisi tarafndan aklanan Kstsz Piyasa Takas Fiyatlarndan (KPTF) hesaplanan basit
aritmetik ortalamasdr.

2.12.9 Fiyat Kotasyonu ve Minimum Fiyat Adm

1 kg Anadolu krmz sert baz kalitede budayn Trk Liras cinsinden deeri virglden sonra drt basamak halinde kote edilir. Bu
ekilde girilecek fiyat kotasyonlarnn virglden sonraki son rakam 0 (sfr) ya da 5 (be) olur (0,3865 veya 0,3870 TL/kg gibi).
Minimum fiyat adm deeri 0,0005tir. Minimum fiyat admnn deeri 2,5 TLye karlk gelmektedir.
28

29

2.13.3 Szleme Bykl

Vade ayndaki saat says x 0,1 MWh
Vade Ayndaki Saat Says: Vade ayndaki gn says x24 Szleme bykl vade ayndaki gn saysna ve yaz saati/k saati
uygulamasna gre deikenlik gsterir. K saatinden yaz saatine gei yaplan gn iin saat says 23, yaz saatinden k saatine
gei yaplan gn iin ise saat says 25 olarak uygulanacaktr.
2.13.4 Uzlama ekli
Baz Yk Elektirk vadeli ilem szlemelerinin uzlama yntemi olarak nakdi uzla uygulanr.
2.13.5 Gnlk ve Vade Sonu Uzlama Fiyatlar
2.13.5.1 Gnlk Uzlama Fiyat
Seans sonunda hesaplarn gncellenmesinde kullanlan gnlk uzlama fiyat aadaki ekilde hesaplanr ve en yakn fiyat
admna yuvarlanr:
a) Seans sona ermeden nceki son 10 dakika ierisinde gerekletirilen tm ilemlerin miktar arlkl ortalama fiyat gnlk
uzlama fiyat olarak belirlenir.
b) Eer son 10 dakika ierisinde 10dan az ilem yapldysa, seans ierisinde geriye dnk olarak bulunan son 10 ilemin
miktar arlkl ortalama fiyat alnr.
c) Seans ierisinde 10dan az ilem yapldysa, seans ierisinde gerekletirilen tm ilemlerin miktar arlkl ortalama fiyat
d) Seans ierisinde hi ilem yaplmamsa, bir nceki gnn uzlama fiyat
gnlk uzlama fiyat olarak belirlenir.
2.13.5.2 Vade Sonu Uzlama Fiyat
Vade aynn her bir saati iin Piyasa leticisi tarafndan aklanan Kstsz Piyasa Takas Fiyatlarndan (KPTF) hesaplanan basit
aritmetik ortalama son uzlama fiyat olur. Bu yntemle belirlenen vade sonu uzlama fiyat en yakn fiyat admna yuvarlanr.

30

31

2.13.6 Vade Aylar

Yln btn aylar (Ayn anda iinde bulunulan ay ve bu aya en yakn vade olmak zere toplam 4 vade ayna ait szlemeler
ilem grr.).
2.13.7 Takas Sresi
Takas sresi T+1 olarak uygulanr. Zararlar hesaplardan T gn sonunda tahsil edilirken, krlar hesaplara T+1 gn aktarlr.
2.13.8 Szlemenin Vadesi ve Son lem Gn
Baz Yk Elektrik vadeli ilem szlemelerinde vade ve son ilem gn her vade aynn son i gn olur. Yurt ii piyasalarn resmi
tatil nedeniyle yarm gn olmas durumunda szlemenin vadesi ve son ilem gn bir nceki i gndr.
2.13.9 Fiyat Kotasyonu ve Minimum Fiyat Adm
1 MWh elektrik enerjisinin TL deeri virglden sonra iki basamak olarak ifade edilir (rnek: 121,20). Minimum fiyat adm 0,10 TLdir
(rnek: Szleme bykl 72 MWh olan vade aylar iin minimum fiyat adm deeri 7,2 TL, szleme bykl 74,4 MWh
olan vade aylar iin minimum fiyat adm deeri 7,44 TL, szleme bykl 67,2 MWh olan vade aylar iin minimum fiyat adm
deeri 6,72 TL, szleme bykl 69,6 MWh olan vade aylar iin minimum fiyat adm deeri 6,96 TLdir.).
2.13.10 Baz Fiyat ve Gnlk Fiyat Deiim Limiti
Baz fiyat, gnlk fiyat deiim limitlerinin hesaplanmasnda kullanlan ve szlemenin ileme ald gn Uzlama Fiyat
Komitesi tarafndan belirlenen fiyat, dier ilem gnleri iin ise bir nceki gnn uzlama fiyatdr.
Gnlk fiyat deiim limiti, farkl vadeli her bir szleme iin belirlenen baz fiyatn %10udur. Bu yntemle hesaplanan alt veya
st limitin fiyat admna tekabl etmemesi halinde st limit bir st fiyat admna, alt limit ise bir alt fiyat admna yuvarlanr.
2.13.11 lem Saatleri
lemler 09:10 - 17:45 saatleri arasnda kesintisiz tek bir seansta gerekletirilir.

32

33

c) Seans ierisinde 10dan az ilem yapldysa, seans ierisinde

gerekletirilen tm ilemlerin miktar arlkl ortalama fiyat,
d) Seans ierisinde hi ilem yaplmamsa, bir nceki gnn
uzlama fiyat gnlk uzlama fiyat olarak belirlenir.

2.14 SASX 10 Endeksi Vadeli lem Szlemelerinin zellikleri

2.14.1 Vadeli lem Szleme Kodu
SASX 10 Endeksi vadeli ilem szlemelerinde szleme kodu; szleme tr, dayanak varlk kodu, vade tarihi ve szleme
byklnn standart olup olmad bilgisini ierecek ekilde oluturulmutur.

Szleme fiyat, endeks deerinin virglden sonraki iki

basamak olacak ekilde ilem sistemine girilir (rnek: 750,50)
ve bir defada gerekleebilecek en kk fiyat adm 0,25tir
(rnek: 750,50; 750,75 vb.). Miktar teklifleri bir adet szleme
ve katlar eklinde girilir.

2.14.6 Vade Sonu Uzlama Fiyat

2.14.11 Baz Fiyat ve Gnlk Fiyat Deiim Limiti

rnek: F_SASX101214S0
F SASX10 1214 S0
Vadeli (Futures)

Dayanak
varlk kodu

Vade tarihi
(AAYY-Aralk 2014)

S: Standart
N: Standart olmayan (zsermaye hali
sonucu oluan)

Son ilem gnnde dayanak varln ilgili piyasadaki kapan

deeridir. Belirlenen vade sonu uzlama fiyat en yakn fiyat
admna yuvarlanr. Dayanak varln ilem grd piyasann
seansn tamamen kapal olmas veya ak olup da fiyat
olumamas veya dayanak varln ilem grd piyasada
endeks deerinin hesaplanamamas durumunda vade sonu
uzlama fiyat, Uzlama Fiyat Komitesi tarafndan belirlenir.

2.14.2 Dayanak Varlk

2.14.7 Vade Aylar
Bosna Hersek Saraybosna Borsasnn The Sarajevo Stock Exchange Index 10 (SASX 10) adl Fiyat Endeksidir.
2.14.3 Szleme Bykl
Dayanak varlk olan SASX 10 endeks deerinin 1 TL ile arplm halidir.
2.14.4 Uzlama ekli
SASX 10 Endeksi vadeli ilem szlemelerinin uzlama yntemi olarak nakit uzla uygulanr.
2.14.5 Gnlk Uzlama Fiyat
Seans sonunda hesaplarn gncellenmesinde kullanlan gnlk uzlama fiyat aadaki ekilde hesaplanr ve en yakn fiyat
admna yuvarlanr:
a) Seans sona ermeden nceki son 10 dakika ierisinde gerekletirilen tm ilemlerin miktar arlkl ortalama fiyat gnlk
uzlama fiyat olarak belirlenir.
b) Eer son 10 dakika ierisinde 10dan az ilem yapldysa, seans ierisinde geriye dnk olarak bulunan son 10 ilemin miktar
arlkl ortalama fiyat alnr.

34

ubat, Nisan, Haziran, Austos, Ekim ve Aralk. Piyasada

ayn anda, iinde bulunulan aya en yakn iki vade ayna ait
szlemeler ilem grr.

Baz fiyat, gnlk fiyat deiim limitlerinin hesaplanmasnda

kullanlan ve szlemenin ileme ald gn Uzlama Fiyat
Komitesi tarafndan belirlenen fiyat, dier ilem gnleri iin ise
bir nceki gnn uzlama fiyatdr.
Gnlk fiyat deiim limiti, her bir szleme iin belirlenen baz
fiyatn %15idir. Bu yntemle hesaplanan alt veya st limitin
fiyat admna tekabl etmemesi halinde st limit bir st fiyat
admna, alt limit ise bir alt fiyat admna yuvarlanr.
2.14.12 lem Saatleri
lemler 09:10 - 17:45 saatleri arasnda kesintisiz tek bir
seansta gerekletirilir.

2.14.8 Takas Sresi

2.15 Vadeli lem Szlemelerinde Risk Ynetimi
Takas sresi T+1 olarak uygulanr. Zararlar hesaplardan T gn
sonunda tahsil edilirken, karlar hesaplara T+1 gn aktarlr.
2.14.9 Szlemenin Vadesi ve Son lem Gn
SASX 10 Endeksi vadeli ilem szlemelerinde vade ve
son ilem gn her vade aynn son i gn olur. Yurt ii
piyasalarn resmi tatil nedeniyle yarm gn olmas durumunda
szlemenin vadesi ve son ilem gn bir nceki i gndr.

Vadeli ilem szlemelerinde teminatlandrma ve risk

ynetimi VOPta Merkezi Kar Taraf olan Takasbank
tarafndan gerekletirilir. Risk ynetimi ile ilgili daha fazla bilgi
iin www.takasbank.com.tr adresini ziyaret edebilirsiniz.
Takasbank Risk ve Teminat Ynetimi Hizmeti Bror iin;
http://www.takasbank.com.tr/tr/Duyurular/Sayfalar/Risk-veTeminat-Y%C3%B6netimi.aspx

2.14.10 Fiyat Kotasyonu ve Minimum Fiyat Adm

Emir defterinde fiyat teklifleri bir adet dayanak varlk baznda
gsterilir. Dier bir ifadeyle, ilem sisteminde bir adet dayanak
varlk iin verilen fiyat zerinden girilir.
35

3.1.6 Sentetik Pozisyonlar

Vadeli Piyasalarda

Vadeli piyasalarda ilem gren rnler kullanlarak spot piyasalarda ilem gren rnlerinkine benzer getiri grafii olan sentetik
pozisyonlar oluturulabilir. Bu zellii nedeniyle vadeli piyasalar, piyasalarda etkinliin artmasna ve spot piyasadaki fiyat
dalgalanmalarnn (volatilite) azalmasna yardmc olur.

Yatrm

3.2 Kimler Vadeli Piyasalarda lem Yapar?

3.2.1 Riskten Korunmak steyen Yatrmclar
Bir sermaye piyasas arac, dviz, kymetli maden veya mal kullanan, bunlarda pozisyon tutan veya gelecekte teslimatn
bekleyen, ancak ilgili rnn fiyatnda gelecekte meydana gelebilecek beklenmedik deiimlerden korunmak isteyen
yatrmclar, vadeli piyasalarda spot piyasadaki pozisyonlarnn tersi ynnde pozisyon alrlar.
3.2.2 Speklatrler
3.1.3 Yksek Likidite

3.1 Vadeli Piyasalar Neler Salar?

3.1.1 Riskten Korunma (Hedging)
Vadeli piyasalar yatrmclara, szlemeye konu olan dayanak
varln ilem grd spot piyasalarda ortaya kabilecek
fiyat deiimlerine kar korunma olana salar.
3.1.2 Etkin Fiyat Oluumu
Finansal piyasalarda spot piyasann yannda etkin
faaliyet gsteren bir vadeli piyasann varl fiyat oluum
mekanizmasnn daha etkin almasn salar. Vadeli
piyasann olmas nedeniyle, dayanak varlk fiyatna ilikin
gelecek ngrleri de devreye girdii iin spot piyasada
oluan fiyat sadece spot piyasann olduu duruma gre ok
daha etkin olacaktr.
36

Vadeli piyasalar spot piyasalara gre daha dk tutarl

yatrmla ayn miktarda dayanak varlk zerine yatrm
yapmaya olanak verdiinden, daha geni kitlelere yatrm
yapma frsat sunarak her iki piyasann da daha likit olmasn
salar.
3.1.4 Kaldra Etkisi
Vadeli piyasalar yatrmclara kk miktarda yatrmla
byk miktarl pozisyon alma ve kaldra etkisi yardmyla
yksek kazan elde etme imkn salar. Ancak kaldra etkisi
yatrmc iin, spot piyasaya gre ok daha hzl ve byk
miktarda zarar etme riskini de iinde barndrr.

Speklatrler, korunma amacyla ilem yapanlardan farkl olarak fiyat beklentileri erevesinde kr elde etmek amacyla yatrm
yapan kiiler veya kurumlardr. Vadeli piyasalar zellikle kaldra etkisi sebebiyle speklatrlere olduka nemli frsatlar sunar.
Speklatrler ise piyasann likiditesini ve ilem hacmini arttrr. Bu yatrmc tipinin risk alma konusundaki isteklilii dier piyasa
katlmclarna tadklar riski speklatrlere devrederek riskten korunma imkn salar.
3.2.3 Arbitrajclar
Arbitrajclar, iki veya daha fazla piyasada e zamanl yaplan alm satm ilemleri ile risksiz kr elde etmeyi hedefleyen kiiler
veya kurumlardr. rnein, bir mal corafi olarak farkl yerlerde farkl iki fiyattan ilem gryorsa arbitrajc hemen ucuz olan
yerden alr, pahal olan yerde satar ve bylece risksiz kr elde eder. Benzer ekilde spot piyasalar ile vadeli piyasalar arasndaki
tama maliyeti (cost of carry) nedeniyle olumas gereken fiyattan farkl seviyelerde fiyat olumas durumunda, arbitrajclar
devreye girerek ucuz olan piyasada al, pahal olan piyasada sat yaparak piyasalar dengelerler. Arbitrajclarn varl piyasalarn
birbirleriyle uyumlu ve dengeli hareket etmesine ve doru fiyat oluumuna katk salar.

3.1.5 Portfy eitlendirmesi

Vadeli piyasalar portfy yneticilerine, portfy
eitlendirmesi ve dolaysyla da riskin yaylmas asndan
deiik seenekler sunar.
37

38

39

Brorlerimiz elinizin altnda!

Tm brorlerimizin en gncel versiyonlarna QR kodu
okutarak veya aadaki linki kullanarak ulaabilirsiniz.
www.borsaistanbul.com/yayinlar

Kasm 2014

Bu bror internet ortamnda grntlemek iin

/borsaistanbul

/borsaistanbul

/borsaistanbulEN