KIRURGIJA I

1.AEROBNE KIRURSKE INFEKCIJE

Infekcije uzrokovane gram negativnim bakterijama
Uobiajeni su stanovnici crijeva. Gram negativne bakterije dijele se na aerobe, fakultativne i
obligatne anaerobe.
Patogeni i fakultativno patogeni aerobi:
Pseudomonas aeruginosa normalni je stanovnik crijeva, a u malim ga koliinama ima i na koi.
Postaje patogen tek u povoljnim okolnostima, ali tada uzrokuje vrlo teke infekcije koje mogu
postati
smrtonosne. este su infekcije pri opeklinma, u ljudi s malignim tumoroma, pri cistinoj fibrozi,
nakon lumbalne punkcije ( meningitis ), nakon kateterizacije mokranog mjehura ( pijelonefritis ),
nakon uvoenja kava katetera ( sepsa i septikopijemija ) itd. Pseudomonas aeruginosa stvara
endotoksine i egzotoksine ( hemolizin, proteaza, enterotoksin ). Lijeenje: aminoglikozidi,
karbenicilin, piperacilin, ceftazidin i cefaperazon.
Escherichia coli je normalan stanovnik crijevne flore ovjeka. Jedan je od najeih uzronika
sekundarnog peritonitisa ( pri perforaciji, ileusu itd. ) i pijelonefritisa ( pri organskoj ili funkcijskoj
opstrukciji mokrae ). Osjetljiva je na antibakterijske lijekove: ampicilin, sulfafurazol, trimetoprim,
cefalosporine, aminoglikozide.
Salmonele su velika skupina crijevnih patogenih bakterija koje se prenose hranom i vodom te
izazivaju tri klinike slike: gastroenteritis, trbuni tifus i septikoksemiju. Lijeenje: kloramfenikol,
ampicilin ili sinersul.21
Klebsielleae su esti uzrok hospitalnih infekcija. Mogu izazvati upalu plua ( K. Pneumoniae ),
pijelonefritis, flegmonu, infekciju rane, septini tromboflebitis itd.
Enterobacter aerogenes ivi u crijevu 5% zdravih osoba, njezina je potencijalna patogenost
manja
nego u klebsiela.
Serratia marcescens je gram negativna bakterija, i apigmentni su oblici najei uzronici
hospitalnih infekcija.
Proteus i Providenta uzronici su apscesa, infekcija koje prate opekline i rane. Rezistentni su
na
velik broj antibiotika.
Acinetobacter pojavljuju se u povoljnim uvjetima kao uzronik kirurkih infekcija. Osjetljivi su na
aminoglikozide.
2. Gram negativni anaerobi
Normalna su flora koe i sluznice. Infekcija nastaje kad bakterije prodru kroz sluznicu oteenu
patolokim procesom, ozljedom ili operacijom. Bakteroides tijekom operacije, cistoskopije,
kroninih
ili malignih bolesti moe ui u krv te uzrokovati septikopijemiju s apscesima.
U intraabdominalnim kirurkim infekcijama najee se izolira Bacteroides fragilis, a u
respiracijskom su sustavu najei peptostreptokoki, Fuzobakterije i Bacteroides
melaninogenikus.
Nakon infekcija respiracijskih organa anaerobima nerijetko se razvija apsces mozga. Lijeenje

anaerobnih kirurkih infekcija sastoji se od drenae apscesa, ekscizije nekroze i antibiotika.

Profilaktina primjena antibiotika provodi se u dva osnovna sluaja:
1. Profilaksa u aseptinim operacijama.
2. Profilaksa u stanjima u kojima je ve vrlo vjerojatno da je operacijsko polje kontaminirano ili e
postati kontaminirano.
Zagaene rane naelno se nakon primarne obrade rane profilaktino ne propisuju antibiotici.
Tek
se bolesnicima s jae kontaminiranim ranama i ozljedama zglobova tj. prijeloma kostiju daje
penicilin.
Opekline nisu indikacija za parenteralnu profilaktinu primjenu antibiotika. Rana ekscizija
nekrotinih dijelova i pokrivanje transplantatima koe najbolja su i najispravnija profilaksa
infekcije.
Uzronik infekcije najee je Pseudomonas aeruginosa ili stafilokok. Tada je terapija: kloksacilin
i
gentamicin.
Anaerobni streptokoki su normalni stanovnici usne upljine, crijeva i vagine. U povoljnim
okolnostima mogu postati uzronici gangrena plua i pleure.
Krepitirajua anaerobna streptokokna flegmona je upala tijekom koje se stvara smrdljivi, gnojni
sekret i plin, a izrazit je fenomen krepitacije. Lijeenje se sastoji od multiplih incizija i primjene
penicilina G.
3.ANTISEPSA-DEZINFEKCIJA
Sepsa - Prisustvo mikroorganizama ili njihovih toksina.
Antisepsa - Skup mera koje se primenjuju u cilju msanjenja patogenih i apatogenih
mikroorganizama sa predmeta i instrumenata koji dolaze u dodir sa ranom, kao i sa koom i
sluzokoom.
Dezinfekcija - delimino unitavanje patogenih i apatogenih mikroorganizama sa predmeta i
instrumenata koji dolaze u dodir sa koom ili sluzokoom.
Ciljana redukcija - smanjenje broja naroitih neeljenih mikroorganizama hemijskim ili fizikim
postupcima tako da oni u datim okolnostima nisu u stanju da izazovu infekciju
Antiseptici mogu delovati:
1. Bakteriostatiki - spreavaju razmnoavanje mikroorganizama, i
2. Baktericidno - unitavaju mikroorganizme
Metode dezinfekcije se dele na:
1.Mehaniku 2.Fiziku i 3.Hemijsku dezinfekciju
1. Mehanika Dezinfekcija - podrazumeva uklanjanje klica mehanikim putem (ienjem,
ribanjem, kreenjem, usisavanjem, ispiranjem vodom, zatrpavanjem, premazivanjem itd.)
Mehanika dezinfekcija nije dovoljna, ali je znaajan preduslov svake dezinfekcije, jer da bi neto
bilo denzifikovano, mora prethodno biti oieno!
2. Fizika Dezinfekcija postie se:
1) Dejstvom toplote, tj, visoke temperature preko grejnog tela (peglanje), a tako se denzifikuju:
posteljine, uniforme
2) Ultralhubiastim zraenjem
koriste se vetaki UV zraci primenom kvarcne lampe koje mogu da se postave na bilo koje

mesto gde je neophodno, a slie za dezinfekciju vazduha u bolesnikim sobama, sobama za

medicinske intervencije, operacionim salama, prirunim kuhinjama itd. Jaine su od 240 do
280nm.
3) Pasterizacija, koristi se za dezinfekciju laboratorijskih podloga. Tako se anaktiviraju vegetativni
oblici bakterija i gljivica.
4) Kuvanjem (maine za pranje vea, posua). Temperatura do 180C
5) Dezinfekcija parom, koristi se za dezinfekciju koe (koe nametaja, a ne ljudske koe!) i
knjiga.
6) Dezinfekcija spaljivanjem (vri se u specijalnim peima). Koristi se za ubruse, maramice,
zavoje, gaze, kartone.
7) arenjem (za metalne instrumente)
8) Prelaenje plamenom iznad odreene povrine
3.Hemijska Dezinfekcija postie se dejstvom hemijskih dezinfekcionih sredstava koji deluju
baktericidno ili bakteriostaltiki.
osobine koje treba da ima hemijsko dezinfekciono sredstvo:
1. da je efikasno u to manjem procentu
2. da su rastvorljiva u vodi
3. da nije otrovno za ljude i ivotinje
4. da ne oteuje povrine koje denzifikujemo
5. da nemaju jak miris
6. da je ekonomino
7. da se dovoljno dugo odrava njegova efikasnost u otvorenim posudama/povrinama
Podela hemijskih dezinfekcionih sredstava:
1. Na baze (alkalije)
- soda bikarbona, kre, kreno mleko (za dezinfekciju podova, zidova)
- sapuni, deterdenti
2. Oksidaciona sredstva
troprocentni hidrogen - ima dvojako sredstvo, ispira ranu (fizika denzifikacija) i penua (stvara
aerobnu sredinu to ubija anaerobne mikroorganizme). Koristi se za ispiranje dubokih rana (npr.
rana od uboda na ekser)
3. Halogeni elementi
hlor - za dezinfekciju vode
hlorni kre - za dezinfekciju fekalija
jod -ima iroko baktericidno dejstvo, ali je njegova upotreba ograniena zbog alergijskih reakcija
koje izaziva. Najznaajniji preparati joda su:
4. Soli tekih metala
sublimat 1% - za dezinfekciju instrumenata. Retko se koristi.
5.Ostala dezinfekciona sredstva:
- alkkohol 30%, slui za profilaksu dekubitusa
- alkohol 70-76% - Spiriti vini diluti, sluu za dezinfekciju koe, ubodnog mesta, ruju, povrine,
instrumente
- alkohol 96% - Spiriti vini concentrati, u njemu se uva hirurki konac
- ribanol jednopromilni, slui za dezinfekciju trbune duplje

- asepsol 1%, za dezinfekciju ruku

- asepsol 5%, za dezinfekciju nametaja i podova
- asepsol 0,5%, za dezinfekciju rana, oka, mokrane beike
4.METODE OPE ANESTEZIJE
Opa anestezija podrazumijeva primjenu posebne skupine lijekova koji organizmu osiguravaju
potpuno odsustvo svijesti (amnezija) i bola (analgezija) uz miinu relaksaciju tijekom operacije.
Prema nainu unosa anestetika opa anestezija se dijeli na:
1.1. Inhalacijsku anesteziju: Koja se postie i odrava anesteticima u plinovitom obliku, koji u
organizam dospijevaju s udahnutim zrakom u pluima. Za ovu vrstu anestezije koristi se smjesa
plinova (kisik duikov oksid, izofluran itd.), ija se smjesa priprema u posebnim aparatima i
sustavom plastinih cijevi (endotrahealni tubus) ili putem maske za lice, u strogo kontroliranim
uvjetima unosi u disajni sustav bolesnika. Uz plinove za anesteziju dodaju se i lijekovi koji
osiguravaju relaksaciju miia i neosetljivost na bol.
Nedostatci ove vrste anestezije su;
nadraaj dinih puteva uz nagon na kaalj,
prolazna bol u grlu,
ozljede u usnoj upljini,
povraanje i udisanje eluanog sadraja uz moguu upalu plua.
1 .2. Intravensku anesteziju: Koja se se postie i odrava injektiranjem anestetika u venu.
Prednost ove anestezije jednostavan je i lak nain primjene i brzo uspavljivanje bolesnika.
Uglavnom se koristi kao uvod u inhalacijsku anesteziju kako bi se izbjegli negativni uinci
udisanje plinovitih anestetika. Kao samostalna anestezija koristi se kod kratkotrajnih operativnih
zahvata (manje operacije, invazivna dijagnostika, namjetanje kostiju i zglobova itd..)
Glavni nedostatak ove metode slaba je kontrola anestetika ija sudbina ovisi od individualne
sposobnosti organizma za njegovu razgradnju i eliminaciju iz organizma.
Mogue komplikacije: prolazno peckanje i bol du vene u koju je injektiran anestetik, alergijske
reakcije na anestetik, zbunjenost, pospanost, munina.
1.3. Rektalnu anesteziju: Koja se postie uvoenjem anestetika u debelo crijevo. Ona se najrjee
primjenjuje i to uglavnom kod male djece.
5.LOKALNA ANESTEZIJA
Lokalna je anestezija postupak koji izaziva neosetljivost na bol odreenog dijela tijela primjenom
lijekova koji prekidaju provoenje impulsa krozivce u toj regiji.
2. 1. Povrinsku:postie se primjenom anestetika u obliku kapi, spreja ili masti na povrinu tijela
(oi, sluznica usne upljine, dinih putova, mokranog mjehura u cilju dijagnostike ili manjih
operativnih zahvata. Ovu vrstu anestezije obino primjenjuju sami kirurzi ili lijenici dijagnostiari.
2. 2. Inflitracijsku: kod ove vrste anestezije, anestetik se aplicira na mjestu i oko mjesta
operacijskog polja, s ciljem da se to podruje obezboli. Anestetik se primjenjuje injektiranjem oko
operacijskog polja na potrebnu dubinu ovisno o operativnoj tehnici. Ova se vrsta anestezije
primjenjuje kod manjih operativnih zahvata (uivanje rana, odstranjivanje konih i potkonih
promjena, ingvinalnih hernija kod kojih je kontraindicirana druga vrsta anestezije i sl.) Ovu vrstu
anestezije provodi kirurg. Radi potenciranja ove anestezije, (smirivanje pa i uspavljivanje
bolesnika tijekom operativnog zahvata) u ovu vrstu anestezije moe se ukljuiti i anesteziolog koji
e primijeniti i druge medikamente pored lokalnog anestetika.
2. 3. Regionalnu: kod ove vrste anestezije anestetik se injektira u blizinu ivca ili kraljenine
modine, pri emu se postie neosetljivost na bol (blokada) jedne vee regije na tijelu. Zavisno od

lokacije primjene anestetika dijeli se na: centralnu perifernu i regionalnu anesteziju.

Regionalna intravenska anestezija: (RIVA), tehnika je koja se koristi za anesteziju ekstremiteta
(ruku ili nogu). RIVA se izvodi tako da se prvo zaustavi cirkulacija krvi u eljenom ekstremitetu,
zatim se u venu tog ekstremiteta injicira anestetik koji izlazi u tkivo i dolazi do ivaca.
6.KRVNE GRUPE ABO I RH FAKTORI
Krvna grupa je nasljedna i nepromjenljiva karakteristika ljudi. Naroito je vano poznavati krvnu
grupu pri transfuziji krvi, jer ukoliko se radi o A ili B krvnoj grupi, i ta krv koja se daje nema iste
antigene kao i crvene krvne stanice osobe koja je prima, antitijela u krvi od osobe koja prima tu
transfuziju e primljenu krv prepoznati kao stranu, te e napasti i unititi crvene krvne stanice te
primljene krvi, a ta reakcija moe imati vrlo ozbiljne zdravstvene posljedice, a moe ak i osobu
dovesti do smrti! Zbog toga je vano poznavati krvne grupe po tzv. ABO sistemu gdje postoje 4
krvne grupe:
krvna grupa A,krvna grupa B,krvna grupa AB,krvna grupa 0 (nulta)
Treba napomenuti da iako se sistem zove "ABO", u hrvatskom jeziku kao i u nekim drugim
jezicima zadnja grupa nije slovo O, nego brojka 0 (nula).
U eritrocitima krvne grupe 0 nema nikakvog faktora koji bi razarao tuu krv, pa ljudi te grupe
mogu davati krv svim ostalim grupama. Te osobe su univerzalni davaoci krvi, ali mogu primiti krv
samo od svoje krvne grupe tj. krvne grupe 0. Suprotno njima u eritricotima krvne grupe AB
postoje faktori i A i B koje razara krv drugih grupa. Takve osobe mogu dobiti krv od svakog, a
mogu dati krv samo osobi iste krvne grupe tj. krvne grupe AB i oni su univerzalni primaoci. Krvna
grupa 0 naziva se i univerzalnim davateljem zbog toga to nema ni a ni B bjelanevine na
povrinisvojih eritrocita ta krv nee izazvati krvne reakcije u krvi bilo koje krvne grupe. Za razliku
od toga krvna grupa AB naziva se univerzalnim primateljem jer ima obje vrste bjelanevina na
membrani eritrocita pa ni protiv jedne nee reagirati.
REZUS FAKTOR (Rh~faktor) Drugi je sustav krvnih grupa. To je takoer nasljedno obiljeje krvi
koje potjee od posebne bjelanevine, nazvane rezus faktorom. Osoba koja ima tu bjelanevinu
je Rh~pozitivna (+), a za onu koja nema kaemo da je rh~negativna (-)
7.KRVNI DERIVATI I ZAMJENICI KRVI
Zamene za krvnu plazmu
Najee se misli da se zamene za krvnu plazmu primenjuju kod velikih krvarenja usled trauma ili
operacija. U tim sluajevima ea je primena transfuzije jer se time bri i sigurnije postie
nadoknada cele krvi, pogotovo kada su u pitanju krvarenja opasna po ivot. Transfuzija se u
pravilu primenjuje kada je gubitak krvi vei od jedne treine ukupnog volumena krvi.
Stanje koje zahteva primenu zamena za krv moe se svesti pod jedan naziv -hipovolemija. U
pitanju je smanjenje volumena vanelijske tenosti koji se ogleda kao smanjenje ukupnog
volumena krvi. Time dolazi do pada krvnog pritiska i poremeaja u krvotoku - krvi nema dovoljno
da bi ispunila sve krvne
Zamene za krvnu plazmu delimo na homologne zamene za krvnu plazu (albumin) i koloidne
zamene za krvnu plazmu (dekstran, derivati skroba i dr), te ugljenikfluorna jedinjenja i dr.
Najee se koriste koloidne zamene za krvnu plazmu.
Albumin
Albumin je najzastupljeniji protein krvne plazme, ini oko 40-60% proteina krvne plazme. Ima
ulogu u transportu raznih materija putem krvne plazme. Nekonjugovani bilirubin, razni hormoni
kao npr. tiroksin, tironin, polni hormoni, masne kiseline, joni (npr. kalcijum) razni lekovi
(sulfonamidi, salicilati...) itd. transportuju se putem albumina. Albumin igra vanu ulogu u mnotvu

procesa: vrlo vana je njegova uloga u odravanju osmotskog pritiska krvne plazme. Zbog svoje
veliine ne prolazi kroz veinu kapilarnih pora, tako da ostaje u plazmi i dri molekule vode. Svaki
gubitak albumina odnosno njegovo smanjeno stvaranje dovodi i do gubitka vode u ekstravazalnu
sredinu, tako da se javljaju edemi (otoci). Kod opekotina dolazi do poveane propustljivosti krvnih
sudova i izlaska albumina u ekstravazalnu sredinu, takoe se i deo albumina razgrauje to je
praeno i izlaskom vode i nastankom otoka. Usled oteenja i insuficijencije jetre (npr. ciroza
jetre) kao glavnog mesta proizvodnje albumina, smanjuje se njegova koncentracija u krvi.
Albumin transportuje razne hormone. Transportuje takoe i masne kiseline putem krvi.Albumin
uestvuje i u odravanju stalne pH vrednosti krvi tj. funkcionie kao pufer krvi.
Uobiajena koncentracija albumina je 4-5 g/kg telesne teine, od ega je 40-45% intravaskularno,
a 55-60% u ekstravaskularnom prostoru.
Dekstran
Dekstran je polisaharid sastavljen iz jedinica D-glukoze. Dobija se fermentacijom rastvora
saharoze sa sojem Leuconostoc mesenteroides. Nastaje nativni dekstran koji je prevelike
molekulske mase, pa se pribegava rafinaciji dekstrana blagom hidrolizom s mineralnim
kiselinama ili enzimom dekstranazom te nastaje kliniki dekstran tano odreene molekulske
mase (100 000).
KRVNI DERIVATI
Krvni derivati kao proizvodi iz ljudske krvi/plazme bioloki su lijekovi koji imaju posebnu strateku
vanost za svaku zemlju i njen zdravstveni sustav, zbog toga to:
se proizvode preradom ljudske plazme (sastavni dio ljudske krvi),
plazme kao polaznog materijala za preradu nema dovoljno na svjetskom nivou, pa zemlje koje
nemaju vlastitu proizvodnju iskusile su ili mogu iskusiti nedostatak ovih lijekova,
mogua je pojava irenja infekcija koje se prenose plazmom/proizvedenim krvnim derivatom ako
se takvi lijekovi uvoze u zemlju u kojoj takvih infekcija inae nema.
POPIS PREPARATA IZ LJUDSKE PLAZME
Albumin (ljudski) 5%-tna otopina za i.v. primjenu
Albumin (ljudski) 20%-tna otopina za i.v. primjenu
Imunoglobulin (ljudski) 5%-tna otopina za i.v. primjenu (IVIG)
Imunoglobulin (ljudski) protiv tetanusa otopina za i.m. primjenu, 250 i.j. (TIG)
Imunoglobulin (ljudski) protiv bjesnoe otopina za i.m. primjenu, 2 i 5 mL (HRIG)
Imunoglobulin (ljudski) protiv hepatitisa B otopina za i.m. primjenu, 250 i.j. (HBIG)
8.KOMPLIKACIJE U VEZI SA TRANSFUZIJOM KRVI
Darivanje itavih jedinica krvi u suvremenom, dobro voenom centru za prikupljanje krvi sigurno
je. Najvei je rizik vjerojatno onaj od doivljavanja vazovagalne sinkope, ili obine nesvjestice.
Veliko promatranje, koje je ukljuivalo 194,000 darivatelja tijekom vremenskog perioda od jedne
godine u urbanom centru za prikupljanje krvi smjetenom u SAD-u, otkrilo je 178 sluajeva
sinkope. Od tih 178, 5 je sluajeva bilo hitno i zahtijevalo zbrinjavanje u bolnici, dok je samo jedan
sluaj imao dugotrajne komplikacije. Veina nesvjestica zbila se za nakon transfuzije, za stolom
koji je namijenjen okrepi, to je autore navelo da darivatelje potaknu da bar 10 minuta provedu za
stolom i piju tekuinu nakon darivanja krvi. Jo je jedno promatranje u kojem je 1,000 nasumino
odabranih darivatelja krvi intervjuirano 3 tjedna nakon darivanja, a zakljuci su sljedei:
KOMPLIKACIJE ZA DARIVATELJE
Modrica na mjestu uboda 23%Bol u ruci 10%,Hematom na mjestu uboda 2%
Promjene u osjetilima ruke nakon donacije (npr. gorua bol, otupljenost, marci) 1%,Umor

8%,Vazovagalni simptomi 5%,Munina i povraanje 1%

Za primatelja
Postoje rizici povezani s primanje transfuzije krvi. Najea negativna reakcija na krvnu
transfuziju ne tzv. febrilna nehemolitika transfuzijska reakcija, koja se sastoji od vruice koja se
sama povue nakon nekog vremena i ne uzrokuje nikakve dugotrajne probleme ili popratne
pojave.
Transfuzijska akutna ozljeda plua u zadnje je vrijeme prepoznatljiva tetna pojava povezana s
transfuzijom krvi. Ostali rizici kod primanja transfuzije krvi ukljuuju optereenje
kardiovaksularnog sustava, optereenje eljezom (sa mnogobrojnim transfuzijama crvenih krvnih
stanica), anafilaktike reakcije (kod osoba s manjkom IgA), i akutne hemolitike reakcije
(najee zbog davanja neodgovarajuih krvnih grupa).
9.RANE
Rana (lat. vulnus) je fizika ozljeda ivog tkiva, koja zahvaa kou ili sluznicu i moe prodrijeti u
dublje slojeve tkiva u razliitom stupnju.
Vrste rana prema mehanizmu nastanka[1][uredi VE | uredi]
Nagnjeenja - (lat. v. contusum) su rane nastale prilikom pada s visine ili udarca tupim
mehanikim predmetom ili orujem. Njih karakterizira nagnjeenje i krvlju podliveni rubovi.
Razderotine - (lat. v.lacerum) su rane nastale u kontaktu sa tupim ili otrim predmetima ili pri padu
s visine, nepravilnih su rubova i esto sa znacima neistoa i infekcije.
Nagnjenorazderna rana - (lat. v.lacerocontusum) je sa osobinama nagnjeenja i razderotine i
izazvana je tupim ili otrim predmetom ili pri padu s visine. Ovaj tip rane moe nastati i pri
otvorenim prelomima kostiju.
Prostrijelna rana - (lat. v.sclopetarium) spada u ovu grupu rana, a izazvana je vatrenim orujem.
Ove rane su razliitog oblika, od tokastog do zvijezdastog. Njihov izgled zavisi od vrste projektila
ili eksplozivnih dijelova koji dolaze iz neposredne blizine. Djelovanje projektila objanjava se na
taj nain to on velikom kinetikom energijom razara tkivo snanim pritiskom uslijed irenja zraka,
i vakuma koji slijedi nakon prodora projektila.
Posjekotina - (lat. v.incisum) je rana izazvana otrim oruem. Ona je pravilnih rubova i obino bez
primjesa neistoa i rijetko sa znacima infekcije.
Ujedina - (lat. v. morsum) je rana izazvana dubokim prodiranjem zuba ivotinje ili ovjeka i obino
je inficirana.
Ubodina - (lat. v. punctum) je rana najee tokastog oblika izazvana ubodom insekta ili
mehanikih iljatih predmeta koji prodiru duboko u tkivo.
Oguljotina - (lat. excoriatio) je rana gdje je oteen samo povrni dio koe.
Vrste rana prema stanju koe[1][uredi VE | uredi]
Nepenetrantna (zatvorena) rana - (lat. v. nonpenetrans) obiljeava je ouvanje koe, ali sa
znacima oteenja dubljih tkiva.
Otvorena rana - (lat. v.penetrans) obiljeava se prekidom cjeline koe, a rana dolazi u kontakt sa
atmosferom.
Probojna rana - (lat. v. perforans) je ozljeda koja prodire u neki organ ili tjelesnu upljinu.
Potkona rana - (lat. v.subcutaneum) je rana koja zahvaa samo kou i potkono tkivo.
10.ZARASTANJE RANA
. Proces zarastanja rane prolazi kroz etiri faze:[2]
1. Vaskularni odgovor ili hemostaza (zaustavljanje krvarenja ); Ovu fazu karakterizira;
Krvarenje rane, koje ima ulogu prirodnog ispiranje rane od manjih stranih tijela,

Vazokonstrikcija (stezanje) krvnih ila s ciljem zaustavljanja krvarenja

Povezivanje, agregacija i spajanje trombocita, ili zgruavanje krvi
Koagulacija, stvaranje fibrina iz fibrinogena i matriksa u koji migriraju stanice.
2. Upalna faza; Ova faza javlja se u dva oblika,
Rana upala rane, koje nastaje 24 - 48 sata nakon ozljede i karakterizira se formiranjem
granulocita, odstranjenjem bakterija i stranog sadraja iz rane,
Kasna upala rane, nastaje nakon 48 do 72 sata nakon ozljede, a karakterizira je dominantno
umnoavanje fagocita i limfocita (fagocitoza i limfocitoza), praena oslobaanjem tumor
nekrotikog faktora. Umnoavanje oba ova tipa stanica ima presudnu ulogu u ienju rane
digestiji bakterija i oslobaanju proteolitikih enzima koji unitavaju strana tijela i mobilne
izluevine.
3. Proliferativna faza; nastaje nakon 5.-7. dana i traje do 2-3 tjedna od nastanka ozljede. Ovu fazu
karakterizira sinteza kolagena od strane fibroblasta (tip I - XII) koji je presudan element u fazi
zarastanja rane. Kolagen daje vrstou i integritet tkiva. Na ovaj proces nadovezuje se
angiogeneza ili granulacija (stvaranje novih krvnih ila), kontrakcija (skupljanje krajeva rane) i
epitelizacija.
4. Maturacija ili faza remodelacije oteenog tkiva; Ova faza traje od 21. dan do 1 godine od
trenutka ozljede.
Ukoliko zarastanje rane zastane u nekoj od gore navedenih faza, rana prelazi u kronini oblik iji
proces zarastanja traje izuzetno dugo.
11.OPEKOTINE
Opekotina ili opeklina (lat. combustio) je vrsta hipertermike povrede koja moe nastati dejstvom
elektrine struje, hemikalija, suve toplote, vrele tenosti i gasa, zraenja ili trenja. [1], [2]
Opekotina moe biti razliite veliine, u zavisnosti od zahvaene povrine tela, razliite teine, u
zavisnosti od stepena oteenja tkiva i sa razliitim komplikacijama. Oteenja miia, kosti,
krvnih sudova i unutranjih organa, nastaju kod dubokih opekotina (u odnosu na povrinu tela) i
praena su jakim bolom zbog povreda ivaca. Zavisno o stepenu oteenja opekotine mogu biti
praene brojnim potencijalno smrtonosnim komplikacijama, ukljuujui ok, infekcije, poremeaj
metabolizma elektrolita i poremeaj disanja (kod udahnutih vrelih gasova i para). Brojna fizika
oteenja na povrini tela, kao komplikacija opekotina, mogu izazvati ozbiljne psiholoke i
emocionalne probleme kod opeene osobe zbog oiljaka i deformacija. Generalno je prihvaen
stav da opekotine koje su zahvatile vie od 1% povrine tela zahtevaju obradu i leenje od strane
lekara.
Opekotine prvog stepena
(Combustio erythematosa) - Ogledaju se u pojavi crvenila, koa je lako oteena, bolna i topla.
Postoji eritem bez plikova i drugih oteenja. Ove povrede skoro redovno iezavaju posle
nekoliko sati, a najdalje za 5 do 7 dana i ne ostavljaju nikakve tragove na koi.
Opekotine drugog stepena
(Combustio bullosa} - Imaju izgled opekotine prvog stepena, ali se na nekim mestima razvijaju
mehurovi (bule) ispunjeni bistrom i zukastom tenou.Nakon 3 do 4 dana posle povrede bule
se smanjuju, a za 10 do 12 dana obino iezavaju.
Opekotine treeg stepena[
(Combustio necrotica) - Podrazumeva nekrozu (izumiranje) pojedinih ili svih slojeva koe, a
nekada i potkonog i miinog tkiva. Nekroza moze biti suva ili vlana. Pri suvoj nekrozi, koa je
vrsta, suva, crne ili mrko-smee boje, sa jasno vidljivom granicom povrede. Kod vlane nekroze
koa je oteena, zukaste boje, vlana, nekada pokrivena mehurima. Tkivo kod ovakvih

opekotina ima izgled kuvanog ili peenog mesa i zukaste je boje.

Opekotine etvrtog stepena
(Carbonisatio) - Oznaavaju potpuno ugljenisanje tkiva. One se definiu i kao subfascijalne
opekotine praene izraenim oteenjem; miia, tetiva, krvnih sudova, ivaca, kostiju i zglobova,
bez obzira na njihovu lokalizaciju. Specifinost opekotina IV stepena, je brzi razvoj sekundarnih
promena u tkivima usled subfascijalnog edema, progresivne tromboze ali i oteenja unutranjih
organa. Ove opekotine zahtevaju hitni hirurki tretman.
12.DEFINITIVNI KIRURSKI TRETMAN OPEKOTINA
Kod veine ekstenzivnih opekotina, kad je opekotinom zahvaeno vie od 15% od ukupne telesne
povrine, preduzima se operativno leenje. Operacija podrazumeva uklanjanje izgorele, oteene
koe i presaivanje koe u cilju zatvaranja obimnih rana. U tom smislu kao privremeni pokriva za
rane moe se presaditi koa druge osobe iz banke koe, ili direktno od poznatog davaoca. To
jehomotransplantacija koe. U zavrnoj fazi leenja, na sve ranjave povrine presauje se koa
same opeene osobe kako bi rane bile trajno zatvorene. To je autotransplantacija koe. Zapravo,
presauje se samo tanki deo pokoice tako da se koa na tom mestu odakle je uzeta pokoica
vrlo brzo regenerie. Pri tome se pokoica priprema za transplantaciju tako to se provlai kroz
specijalnu mainu koja od pokoice naini mreicu.To je meiranje koe i radi se sa ciljem da i
mali uzorak pokoice moe da pokrije duplo veu povrinu.
Kad su u pitanju opekotine koje zahvataju manju povrinu tela i ako su opekotine drugog stepena,
te rane najee zarastaju redovnim previjanjem, bez operacije. Ako se radi o opekotini treeg
stepena, tada se leenje sprovodi iskljuivo operacijom. Nekada je to povrina od 1% telesne
povrine a operacija je neizbezna.
13.KRA I BLAST POVREDE
Blast povrede, (engl. Blast injury) su sloene (udruene) fizike povreda tkiva i organa koja
nastaje nakon direktnog ili indirektnog dejstva udarnog talasa eksplozije. Blast povrede nastale u
toku eksplozije, najee su iz grupe mehanikih povredai mnogo su tee ako nastanu u
zatvorenom prostoru.
Primarne blast povrede izazvane su iskljuivo direktnim dejstvom velikog inicijalnog blast
talasa koji se koncentrino iri od centra eksplozije. Vazduh se lake sabija, za razliku od vode.
Kao rezultat toga, primarna blast povreda gotovo uvek pogaa vazduhom ispunjene strukture tela
kao to su plua, unutranje uvo, paranazalne upljine i digestivni trakt.
Sekundarne blast povrede izazvane su strujanjem dislociranih vazdunih masa izazvanih
blastom i praena je pojavom leteih predmeta koji udaraju o ljude i druge prepreke na njihovom
putu.
Tercijarne blast povrede nastaju kao posledica jakog dejstva osloboene energije tokom
eksplozije. Ovaj tip povrede nastaje, akceleracijom / deceleracijom tela izloenog blast vetru u
toku koga ljudi lete kroz vazduh i udaraju o druge objekte ili zbog pomeranje velikih objekata, koji
mogu naneti povrede i zatrpavanje ruevinom.
Kvarterne blast povrede su kombinacija napred navedenih mehanizama povreivanja i
obuhvataju sve ostale povrede uzrokovane eksplozijom, kao to su opekotine, mehanike
povrede, i inhalacione povrede izazvane vrelim vazduhom i raznim isparenjima. U ovu vrstu
povreda spadaju i kontaminacija nuklearnom radijacijom ili bioloko-hemijskim agensima.[5]
KRA POVREDE: Povrede nastale prilikom zatrpavanja, najee kod zemljotresa i obruavanja
ili prilikom pada teeg predmeta na dio tijela Povrede se klasifikuju kao nagnjeenja i sa
kombinacijama zatvorenih preloma hrskavice i kostiju, u nekim sluajevima i otvorenih preloma

kostiju. Postupak zbrinjavanja je isti kao i kod preloma Paljiva imobilizacija uz strogo mirovanje
povrijeenog uda Predmet koji je pao na dio tijela i uzrokovao povredu ne smije se pomjerati
ukoliko tu stoji preko 15 minuta.
14.SMRZOTINE
Smrzotine (ozebline) su lokalna akutna oteenja koe i potkonog tkiva uzrokovane hladnoom.
Oteenja nastaju nakon dueg izlaganja ekstremnoj hladnoi. Iako lokalna oteenja tkiva mogu
nastati, pod odreenim okolnostima, pri temperaturi iznad nule, pojava smrzotina dolazi u obzir
samo u sluajevima kada je temperatura okoline ispod 0oC. Najee su zahvaeni periferni
dijelovi tijela: nos, uka, prsti, ruke, stopalo.
Poetne promjene oituju se na koi tvrdoom, bljedilom, kasnije crvenilom i plavkastom bojom.
Zahvaeno podruje obino je manje osjetljivo na dodir, iako moe biti prisutna jaka bol. Nagli
prestanak osjeaja hladnoe pouzdan je znak poetka procesa smrzavanja. U poetku
reverzibilna oteenja prelaze u ireverzibilna oteenja. Brzina razvoja i teina smrzotine ovise
prvenstveno o stupnju hladnoe i trajanju izloenosti, premda postoje i drugi inioci koji mogu
bitno utjecati na ishod: ope stanje periferne cirkulacije, stupanj vlanosti, vjetar, itd. Svi ovi
inioci utjeu na to da li e smrzotina biti povrinska ili duboka. Kod povrinskih smrzotina javljaju
se nakon vie sati, ak i nakon 2 dana, mjehuri ispunjeni bistrom tekuinom. Duboke smrzotine
zahvaaju potkono tkivo, ponekad miie, tetive, kosti. Na povrini se javljaju mjehuri ispunjeni
krvavom tekuinom. Nelijeena smrzotina uglavnom zavrava infekcijom i gangrenom.
esto je s ogranienim ozljedama hladnoom smrzotinama povezano i ope ohlaenje
organizma (hipotermijom). Zbog toga treba kod osobe sa smrzotinama provjeriti ne radi li se
istovremeno i o hipotermiji, i prvo zbrinuti znakove ope pothlaenosti.
15.POVREDE EKSTREMITETA.PRELOMI.POVREDE ZGLOBOVA
Prelomi mogu nastati kao posledica povrede ili kao posledica raznih oboljenja povezanih sa
promenama u strukturi i karakteristikama kotanog tkiva[1]. Teina preloma zavisi od obima
oteene kosti i njihovog broja. Viestruki prelomi velikih kostiju mogu dovesti do oteenja krvnih
sudova sa masovnim gubitkom krvi i traumatskim okom. Takoe, posle preloma bolesnici se
dugo oporavljaju. Oporavak moe da potraje i vie meseci, i prati ga znaajno umanjenjenje
ivotnih i radnih sposobnosti povreene osobe
Prelom kostiju nastaje usled dejstva sila na kost jae od njene vrstoe, dolazi do prekida
kontinuiteta kotanog tkiva kao i do prevazilaenja granica njegove prirodne elastinosti.
Anatomska struktura kotane komponente ima velik znaaj u pravilnom sagledavanju traumatskih
povreda sportista. Kosti imaju osnovnu potpornu ulogu u lokomociji organizma.oveiji skelet ima
206 kostiju. Kosti se sastoje od elija osteocita i meuelijske supstance (matriks) koja je
kalcificirana u matriksu. Osnovna supstanca je kolagen koja je proeta krenim solima. U svom
sastavu kosti sadre 25% vode, 35% belanevina i 45% minerala. Od hemijskih materija u
kostima se nalaze kalijum, magnezijum, jod, gvode i hlor.
Razlikujemo tri vrste kostiju: duge, kratke i plosnate. Intenzitet rasta kostiju kod mukaraca je
najizraeniji u periodu od 12. do 15. godine, a kod devojica od 11. do 14.godine.
Vrste preloma
Prelomi se dele na otvorene i zatvorene:
Otvoreni prelomi u direknom su kontaktu sa spoljanom sredinom, i u praksi su tei za leenje i
oporavak.
Zatvoreni prelomi nisu u kontaktu sa spoljanom sredinom, javljaju se na ekstremitetima, laki
za leenje.

Prelomi mogu biti: prosti i sloeni

Prosti naprsnue kostiju ( fisure) bez odvajanja prelomljenih segmenata. U ovu grupu spadaju i
prelomi kod kojih postoje odvajanje i dva fragmenta, ali u osnovi su u kontaktu sa bazom sa
mogunou manje dislokacije ili esto bez nje.
Sloeni obino prelomi na dugim kostima ekstremitetima takozvani segmentarni prelomi
karakteristini po lokalizaciji lezija na vie mesta, a sama repozicija je oteana.
Prelomi mogu biti: potpuni i nepotpuni
Potpuni prelomi su oni prelomi kod koji je kost potpuno prelomljena u celom obimu,
Nepotpuni prelomi su oni prelomi gde je kost delimino prelomljena, a tu spadaju jo i pukotine,
fisure i infrakcije.
Prema dejstvu sila, prelomi mogu da budu
Fleksorno ekstenzorni prelomi nastali usled prekomerne sile savijanja,
Torzioni (prelomi uvrtanja) nastaju usled sukobljavanja dveju sila uvrtanja koje deluju na dva
okrajka ili segmenta, a izazivaju prskanje kosti u obliku spirale,
Avulzijski prelomi najee nastaju na pripojima miia usled dejstva sile otrgnua, zbog
snane kontrakcije muskulature koja prelazi fizioloke granice najvie ga sreemo u praksi kod
sportista.
Terapija ne zahteva imobilizaciju, mirovanje treba sprovesti nekoliko dana, a zatim nastaviti sa
kretanjem do granice bola. Retke su hiruke intervencije kod avulzijskih fraktura (koleno, peta,
nadlaktna kost),
Povrede nonog dela ili tarokruralnog zgloba najee su povede (posle kolena) kod sportista.
Kompleksan graa i viestruka funkcija zgloba oteavajui su momenti pri nastanku povreda.
Spoljni noni zglob ine ligamenati: prednji tibofibularni, prednji fibulotaralni, fibulocalcanearni i
pozadi fibulotaralni. Unutranji zglob ine ligamenti: ligamentum deltoideum sa svoja etiri kraka
pars tibialis anterior, pars tibionavicularis, pars tibicalcanearis i pars tibiotalaris posterior.
Povrede ligamenta zavise od delovanja sila, pritiska, sastava vlakna i torzije. Kod stopala
prizemljenog pri hodu ili tranju, okretu ili doskoku, ligamenti su maksimalno napeti i optereeni, i
kod najmanjeg krivog pokreta ili prenaprezanja dolazi do povrede ligamenta.Povrede nonog
zgloba nastaju usled nategnutosti, usled mehanikog delovanja sila (naderanja ili razreline).
Nategnue ili distenzija ligamenta nastaju posle preoptereenja. Sile ne prelaze granicu
elastinosti ligamenta. Povrede uzrokuju samo pucanje nekoliko krvnih kapilara i prolaznu slabost
funkcije ligamenta sa poremeenom inervacijom. Kao posledica javlja se bol sa lokalnom
hiperemijom sa otokom i poremeenom funkcijom.
Laceracija nastaje kada optereenje prelazi prag elastinosti ligamenta i njegove niti poinju da
pucaju. Bol i otok su jae izraeni a stopalo pomiemo preko fizioloke granice. Ova vrsta
povrede esta je u fudbalu i pravi velike smetnje fudbalerima u trenanom procesu.
Prekid ili ruptura ligamenata nastaje kada je optereenje preko granice otpornosti ligamenta i on
puca po itavoj irini. Tada se javljaju patoloka stanja prilikom kretanja.
Uganue skonog zgloba je povreda (najea u sportu posle kolena) koja zahvata jedan ili oba
ligamenta smetena sa spoljne i unutranje strane skonog zgloba. Nastaje usled natezanja ili
kidanja ligamenata od spoljne i unutranje strane skonog zgloba.
Unutranja rotacija stopala odnosno njegovo uvrtanje dovodi do napetosti: prednjeg
tibiofibularnog ligamenta, prednjeg fibulotaralnog ligamentai fibulocalcanearnog ligamenta.
Najee pucanju ligamenti usled unutranje rotacije i to: prednji fibulotalarni ligament,
fibulokalkanearni ligament i prednji tibiofibularni ligament. Ako je ruptuiran samo prednji

tibiofibularni i fibulotaralni ligament pozitivan je znak fijoke i stopalo moemo pomeriti prema
napred. Ako je naprso i fibulokalkanearni ligament stopalo nemoemo uvrnuti preko fizioloke
granice.
Kod spoljanje rotacije kada je stopalo u neutralnom poloaju ili je dorzalnoflektirano usled
spoljne rotacije i izvrtanja stopala .
16.IMOBILIZACIJA
Imobilizacija je postupak kojim se ozlijeeni dio tijela stavlja u stanje mirovanja. U okviru prve
pomoi provodi se privremena (transportna) imobilizacija. Njena svrha je sprijeiti pogoranje
ozljede i smanjiti bol tijekom prijevoza do bolnice. Indikacije za imobilizaciju su: prijelom kosti ili
sumnja na prijelom, opsena rana ili opeklina, smrzotina, zmijski ugriz i prignjeenje uda.
SREDSTVA ZA IMOBILIZACIJU
Medicinske ekipe imaju tvorniki proizvedene udlage, okovratnike i zrane jastuke za imobilizaciju
udova i kraljenice. U nedostatku tvornikih sredstava mogu posluiti daice, trokutasta marama
i drugi predmeti koji se mogu nai na licu mjesta (priruna sredstva) ovisno o snalaljivosti osobe
koja prua prvu pomo.
PRINCIPI IMOBILIZACIJE UDOVA
U stanje mirovanja stavlja se ozlijeeni dio ruke ili noge i dva susjedna zgloba. Noga se
imobilizira u ispruenom poloaju (ozljeenik mora leati), a ruka presavijena u laktu i priljubljena
uz tijelo. Izuzetak su ozljede zglobova - iaenja i zglobni prijelomi, kada svaki pokuaj kretnje u
zglobu nailazi na otpor i jaku bol. Ud se tada imobilizira u poloaju u kojem je i zateen.
17.KRVARENJE
Krvarenje (lat. Haemorrhagia) predstavlja isticanje krvi iz povreenog krvnog suda.
Prema lokalitetu
Unutranje krvarenjeI Spoljanje krvarenje
Prema vremenu nastanka
PrimarnoISekundarno
Prema povreenom krvnom sudu
Arterijsko,Vensko,Kapilarno,Kombinovano
Ako se za normu uzme da ljudka bia u tijelu imaju od 5-6 litara krvi, gubitak jedne petine (ovisno
o pojedincu) moe biti smrtonosan. Srce tada nije u stanju dalje opskrbe mozga sakisikom i time
dolazi do opasnog ugroenja vegetativnog ivanog sistema i time i vitalnih funkcija tijela. U
nekim sluajevima je mogue nadoknaditi nedostak krvi drugim tekuinama (infuzije kod
opekotina, Ringer laktat), ali je u najveem broju sluajeva gubitka velikih koliina krvi neophodna
transfuzija.
Hemoragija oznaava izlivanje krvi iz krvnog suda.Ako je vei gubitak krvi izaziva pojavu stanja
hemoragijskog oka.U klinikom pogledu treba razlikovati dve vrste hemoragije:
-Spoljanja hemoragija i unutranja hemoragija.
Spoljanja hemoragija je izlivanje krvi van organizma, omoguuje saznanje da li je posredi;
arterijski krv-izlivanje krvi u isprekidanim mlazevima.Venski krv-krv je tamna i ravnomerno izliva.
U vezi zaustavljanja krvarenja najvaniji su sledei postupci:
Zaustaviti hemoragiju.Ako je krvarenje manje obilno dovoljno je primeniti kompresivni zavoj.U
sluaju obilne hemoragije neophodno je najhitnije izvriti privremenu hemostazu i to:primenom
poveske koja mora da se stavi izmedju srca i rane u sluaju krvarenja iz arterije.Ukoliko je
krvarenje iz vena poveska se stavlja izmedju okrajka ekstremiteta i iznad rane.esto nastaje
kombinovano krvarenje, koja zahteva stavljanje dve poveske.Nikad ne treba povesku drati,

stegnutu due od jednog sata.Povredjeni treba da bude prebaan u bolnicu to bre je mogue.U
sluaju dueg puta do bolnice povesku treba olabaviti svakog sata.Pri skidanju poveske treba biti
na oprezu zbog mogunosti oka.Direktnom kompresijom rane to je najbri i najsigurniji nain.
Unutranje krvarenje ta krvarenja nastaju u eludano-crevnom sistemu u seroznim dupljama,
upljinama organa, pod koom.Neka od ovih krvarenja izlivaju se napolje:
Povraanjem-hematemeza
Izmetom crne ili crvene krvi-melena ili rektoragija
Krvavim ispljuvkom-hemoptiza
Gubitkom krvi polnog porekla kod ene-metroragije
Kod mukog pola-Urotroragije ili hemospermije
Mokrenjem krvave mokrae-to su hematurije
Posledice hemoragije: zavisi od koliine izgubljene krvi i brzine krvarenja.Gubitak od 300 ml. ne
ostavlja nikakve posledice (davalac krvi).Obilna krvarenja je praeno arterijskom hipotenzijom
periodom vazo-motorne kompenzacije s perifernom vazo konstrikcijom i tahikardijom sa hladnim
ekstremitetima.Arterijski pritisak je "suen" mala razlika izmedju maksimalnog i minimalnog
pritiska, puls povean, spora kapilarna cirkulacija, povien venski pritisak.Postoji
posthemoragijska hiperleukocitoza.Ukoliko se hemoragija ponavlja za jedno izvesno vreme
bolesnik pada u ok sa snienim pritiskom.Iziskuje hitan postupak-transfuzije krvi.