AB, Eitim Fakltesi Dergisi, Cilt 7, Say 2 (2007),165-175

Z-GVEN LENN GELTRLMES VE PSKOMETRK

ZELLKLER
Ar. Gr. Ahmet AKIN
ZET
Bu almann amac z-gven leini gelitirmek ve lein geerlik ve gvenirliini incelemektir. Aratrma
stanbul, Kocaeli ve Sakaryann eitli liselerinde renim gren 796 lise rencisi zerinde yrtlmtr.
Aratrmada geerlik almalar olarak yap ve uyum geerlikleri, gvenirlik almalar olarak ise i tutarllk ve
test-tekrar test gvenirlikleri ve madde analizi yaplmtr. Yaplan faktr analizi sonucunda toplam varyansn %
43.6sn aklayan ve i z-gven ile d z-gven eklinde iki faktr altnda toplanan 33 madde elde edilmitir.
lein faktr ykleri .31 ile .75 arasnda sralanmaktadr. lein iki faktrl yapsnn dorulanmas amacyla
yaplan dorulayc faktr analizinde Ki-kare deerinin (x2=700.41, sd=488, p=0.00) anlaml olduu grlmtr.
Uyum indeksi deerleri ise RMSEA=.044, NFI=.90, CFI=.96, IFI=.96, RFI=.89, GFI=.94, AGFI=.91 ve
SRMR=.058 olarak bulunmutur. Uyum geerlii almasnda Coopersmith Benlik Saygs Envanteri ile
gelitirilen lek arasndaki korelasyonun .87 olduu belirlenmitir. z-gven leinin i tutarllk katsaylar
lein btn iin .83, i z-gven ve d z-gven alt lekleri iin srasyla, .83 ve .85 olarak bulunmutur.
lein test-tekrar test gvenirlik katsaylar ise lein btn iin .94, i z-gven alt lei iin .97 ve d zgven iin .87 olarak bulunmutur. lein madde-toplam korelasyonlarnn .30 ile .72 arasnda deitii
grlmtr. Bu bulgulara dayanarak z-gven leinin eitim ve psikoloji alannda kullanlabilecek, geerli ve
gvenilir bir lme arac olduu sylenebilir.
Anahtar Kelimeler: z-gven, Geerlik, Gvenirlik, Dorulayc Faktr Analizi.
ABSTRACT
The aim of this study was to investigate the validity and reliability of the Self-confidence Scale. The sample of the
study consists of 796 high school students. In this research construct and concurrent validities, internal consistency
and test-retest reliabilities, and item-total correlations were examined. As a result of factor analysis for construct
validity, two factors have emerged which named inner self confidence and external self confidence, consist of 33
items, and account for the 43.6% of the total variance. Confirmatory factor analysis showed that the two-factor
model fitted the data (x2=700.41, df=488, p=0.00, RMSEA=.044, NFI=.90, CFI=.96, IFI=.96, RFI=.89, GFI=.94,
AGFI=.91, and SRMR=.058). The correlation between Coopersmith Self Esteem Inventory and Self-confidence
Scale which was developed in this study was found .87. The internal consistencies were .83 for entire scale, .83 for
inner self confidence, and .85 for external self confidence. Test-retest reliability coefficients were .94 for entire
scale, .97 for inner self confidence, and .87 for external self confidence. Findings also demonstrated that item-total
correlations ranged from .30 to .72. According to these findings the Self-confidence Scale can be named as a valid
and reliable instrument that could be used in the field of education and psychology.
Key Words: Self-confidence, Validity, Reliability, Confirmatory Factor analysis.

Sakarya niversitesi Eitim Fakltesi Eitimde Psikolojik Hizmetler ABD

aakin@sakarya.edu.tr

166

AB, Eitim Fakltesi Dergisi, Cilt 7, Say 2 (2007),165-175

GR
z-gven rencilerin akademik performansn etkileyen ve son yllarda olduka fazla aratrmaya konu

olan nemli psikolojik yaplardan birisidir. z-gven kavram, z-yeterlik (Bandura, 1977; 1997) ve alglanan
yeterlik (Harter, 1982; Nicholls, 1984) olarak da kavramsallatrlmtr. Feltz (1988) z-gveni genel bir zellik
olmaktan daha ok bireyin belli bir aktiviteyi baarl biimde yerine getireceine ynelik inanc ve bireyin kendi
yarg, yetenek, g ve kararlarna gvenmesi eklinde tanmlamtr (s. 423). z-gven ve z-yeterliin literatrde
birbirinin yerine kullanld grlmektedir. Baz aratrmaclar (Bandura, 1997; Grundy, 1993; Shrauger & Schohn,
1995) z-gven ve z-yeterliin farkl, ancak kavramsal anlamda birbirine yakn olduunu, z-gvenin alana zel
veya genel olabileceini z-yeterliin ise alana zel olduunu ileri srmtr. z-gven kiisel yeterliin dier bir
yn olabilir ve z-yeterlie benzemez biimde ktlarn bir sonucu olarak ortaya kar. Aslnda Feltz (1988) zgveni, Bandura (1977) tarafndan ne srlen z-yeterlik kavramna benzer biimde tanmlamtr. Sosyal-bilisel
erevede gelitirilen z-yeterlik teorisi, eitli alanlarda yrtlen z-gven aratrmalarnda genellikle teorik temel
olarak kullanlmtr.
z-yeterlik bireyin becerileriyle deil, yetenekleri kapsamnda neler yapabildiini deerlendirmesiyle
ilikilidir (Feltz, 1992). Daha basit bir ifadeyle z-yeterlik, z-gvenin duruma zel formunu temsil eder (Vealey,
1986). rnein birey akademik anlamda yeteneklerine gven duyabilir ancak ayn birey sosyal ortamlarda kendini
ifade etme asndan yksek dzeyde kayg yaayabilir. Bireyin kiisel yapabilirliklerine ynelik yarglar;
aktivitelerinin seimini, bu aktiviteleri yerine getirmek iin ne kadar aba harcayacan, zorluklarla ne dzeyde
mcadele edeceini, dnme kalplarn ve duygusal tepkilerini belirlemede nemlidir (Bandura, 1997). Dk zyeterlie sahip bireyler, yaptklar almay kolaylkla terk etme ve yksek dzeyde depresyon ve anksiyete yaama
eilimi gsterir (Bandura, 1982).
Bandurann (1982) sosyal-bilisel teorisine gre, bireylerin z-yeterlik dzeyleri duygu ve bili araclyla
performanslarn hem direkt, hem de dolayl olarak etkiler. Baarl performans, alglanan z-yeterlik dzeyini
artrrken, tekrarlanan baarszlklar z-yeterlik algsnn dmesine neden olur (Bandura, 1997). Bireyin eylemleri
ne kadar sklkla baarl olursa z-gven dzeyi o kadar ykselir ve buna paralel olarak zorluklarla mcadele etme
gc artar. Aksine z-gven yoksunluunda birey, duygusal olarak dierlerine daha fazla baml olur, bamsz
davranmaktan kanr ve bireysel olarak karar vermeye diren gsterir. Arkes ve Garske (1982) rencilerin dk
veya yksek akademik motivasyona sahip olmalarn etkileyen belirleyici unsurun z-gven olduunu belirtmitir.
Baarl renciler z-gveni yksek olan ve akademik adan baarl ktlar elde edeceini bekleyen rencilerdir
(Arkes & Garske, 1982).
Bandura (1986) bireyin z-yeterlik beklentilerinin veya bir ktya ulaabilmek iin davranlar organize
etme ve yerine getirme yeteneine ilikin inancnn, o kty elde etme ve yeterli biimde ilev gstermede temel
mekanizma olduunu ileri srmtr. Bireyin verimli performans sergileyebilmesi iin gerekli beceriye ve bu
beceriyi salkl biimde kullanmak iin yeterli olduuna ynelik inanca sahip olmas gerekir (Bandura, 1997). Eer
birey gerekli bilgi, beceri ve pozitif kt beklentilerine sahipse ve kiisel olarak kty nemsiyorsa, bu durumda
z-yeterlik beklentileri bireyin davranla ilgili kararn, aktivitelerinin seimini ve harcayaca abann nicelik ve
niteliini belirler. z-yeterlik ayn zamanda bireyin engellerle karlatnda mcadele etme ve elverisiz

AB, Eitim Fakltesi Dergisi, Cilt 7, Say 2 (2007),165-175

167

durumlarla yzleebilmek iin gerekli olan dirence sahip olma gibi zelliklerde de belirleyici rol oynar (Bandura,
1997). Yksek dzeyde z-yeterlie sahip olan bireyler, dk dzeyde z-yeterlie sahip olanlara gre daha fazla
aba harcar ve problemlerle yzletiklerinde daha uzun sre mcadele eder (Schunk, 1991).
z-gven yapsn lmeye ynelik lek gelitirme abalar, genellikle spor, hemirelik ve tp gibi
alanlarda grlmektedir. Bu lekler sklkla zel bir amala veya belli bir poplasyon zerinde yaplan almalarla
gelitirilmitir. Aratrmalar z-gvenin llmesinin salkl davran deiimi, akademik baar ve z-dzenleme
gibi eitimle ilikili birok deiken zerinde pozitif etkiye sahip olduunu kantlamtr (Andrew, 1998; Hayes,
1998; Lenney, 1977, 1981; Lent, Brown, & Larkin, 1986; Multon, Brown, & Lent, 1991; Pajares, 1996; Popovich &
Rogers, 1987; Schunk, 1984, 1985; Stankov & Crawford, 1997; Zimmerman, 2000). Ayn zamanda bu
aratrmalarn ou, z-gvenin renme ve baarnn nemli bir yordaycs olduunu ileri srmektedir. rnein,
Ranelli ve Nelson (1998) eczaclk fakltesi rencilerinin z-gven dzeyleri ile yazma baarlar arasndaki
ilikiyi aratrm ve sonular her iki deiken arasnda yksek dzeyde ve anlaml pozitif ilikiler olduunu
kantlamtr.
z-gvenin llmesine ynelik yaplan aratrmalarn bazlarnda (Grundy, 1993) z-gven dzeyi bir ka
soruyla belirlenirken, baz aratrmalarda ise (Shrauger & Schohn, 1995) z-gven dzeyinin belirlenmesinde tek ya
da ok faktrl leklerin kullanld grlmektedir. Shrauger ve Schohn (1995) niversite rencilerinin z-gven
dzeylerini lmek amacyla Kiisel Deerlendirme Envanterini gelitirmitir. Bu envanter; Kendini fade
Edebilme, Romantik likiler, Atletizm, Fiziksel Grn, Sosyal Etkileimler ve Akademik Performans eklinde
alt boyuttan olumaktadr. Grundy (1993) hemirelik blmnde renim gren renciler iin be maddeden
oluan 5li likert tipi bir z-gven lei gelitirmitir. Harvey ve McMurray (1994) akademik ve klinik z-gveni
len iki boyutlu bir z-gven lei gelitirmitir. Ortiz ve Hunter (1993) ise Bilgisayar Eitiminde z-gven
lei isimli 28 maddelik bir lme arac gelitirmitir. lek Temel Beceriler, Ara Beceriler ve GELM
Beceriler olarak alt boyuttan olumaktadr.
rencilerin z-gven dzeylerini belirlemeye ynelik yurtdnda lek gelitirme almalar yaplmasna
ramen, yaplan inceleme sonucunda lkemizde bugne kadar rencilerin genel z-gven dzeylerini lmeye
ynelik geerlii ve gvenirlii kantlanm herhangi bir lme aracnn bulunmad grlmtr. Bundan dolay
bu almann amac rencilerin z-gven dzeylerini geerli ve gvenli biimde deerlendirebilecek bir lme
arac gelitirmektir.
YNTEM
alma Grubu
Bu aratrmann rneklemini stanbul, Sakarya ve Kocaeli illerinde renim gren 796 lise rencisi
oluturmaktadr. Aratrmaya katlan rencilerin 135i stanbul, 213 Kocaeli ve 448i Sakaryadaki ilindeki
liselerde renim grmektedir. 386s (%48) kz ve 410u (%52) erkek renciden oluan alma grubunun 285i
birinci snf (%35,8), 243 ikinci snf (%30,6) ve 268i (%33,6) nc snf rencisidir. alma grubunu
oluturan saynn belirlenmesinde Tabachnick ve Fidellin (1996) faktr analizi iin verdii kriterler dikkate
alnmtr. Bu kriterlere gre faktr analizi iin 300 kii iyi, 500 kii ok iyi ve 1000 kii mkemmel olarak

168

AB, Eitim Fakltesi Dergisi, Cilt 7, Say 2 (2007),165-175

deerlendirilmektedir. Hep ayn yant iaretledii veya seeneklerden herhangi birini iaretlemedii tespit edilen 27
rencinin verileri aratrma srecine dahil edilmemitir.
Veri Toplama Arac
Aratrmada veri toplama arac olarak Coopersmith (1967) tarafndan gelitirilen ve Pikin (1997)
tarafndan Trkeye uyarlanan Coopersmith Benlik Saygs Envanteri ksa formu kullanlmtr. Coopersmith
Benlik Saygs Envanteri, zsayg ile ilgili kendini kmseme, liderlik-poplerlik, anne-baba-aile, atlganlk ve
kayg gibi faktrleri kapsayan 25 maddeden oluan ve Evet-Hayr eklinde ikili derecelendirmeye sahip bir lme
aracdr. lein i tutarllk gvenirlik katsays .86, benzer lekler geerlii katsays ise .60 olarak bulunmutur
(Coopersmith 1967; Pikin, 1997). Pikin (1997) lein ksa formunun KR-20 gvenirlik katsaysn .76 olarak
bulmutur.
lem
z-gven leinin maddelerini hazrlamadan nce kapsaml bir literatr incelemesi yaplarak, z-gven
kavramyla ilgili bilgiler analiz edilmi ve lein kuramsal temeli oluturulmaya allmtr. Bu balamda
aratrmada kuramsal ereve olarak Bandurann z-yeterlik teorisi temel alnmtr. Literatr taramasnn yan sra
benzer leklerdeki maddeler de incelenerek, z-gven yapsn lecei dnlen bilgiler lek maddesi
olabilecek ekilde dzenlenmitir. Bu aamada z-gvenin geni biimde llebilmesini salamak amacyla
deneme maddelerinin mmkn olduunca fazla sayda olmasna zen gsterilmi ve sonuta 56 maddelik bir madde
havuzu oluturulmutur.
Bu 56 madde biim, anlalabilirlik ve z-gven gstergesi olup olmad asndan 3 rehberlik ve
psikolojik danma, 1i lme ve deerlendirme alannda uzman olan drt retim yesine inceletilmitir. Ayrca
deneme formu iin Sakarya niversitesi Eitim Fakltesinde renim gren 87 niversite rencisine pilot bir
uygulama yaplarak rencilerden ak ve anlalr olmayan maddeleri semeleri istenmitir. Bu uygulama sonucunda
rencilerin %25 ve daha fazlasnn iaretledii 8 madde ile uzmanlarn z-gveni yeterince lemeyeceini
dnd 4 madde lekten karlmtr. Kalan 44 madde be basamakl Likert (1 Hi bir zaman, 2 Ara sra,
3 Sk sk, 4 Genellikle, 5 Her zaman) bir dereceleme lei eklinde yazlm ve bu maddeler zerinde
geerlik ve gvenirlik analizleri yaplmtr.
z-gven leinin geerlik almalar olarak yap ve uyum geerlii incelenmitir. Yap geerlii iin
lein faktr yapsn ve alt leklerini belirlemek amacyla amlayc ve dorulayc faktr analizleri yaplmtr.
Amlayc faktr analizi (AFA) bir lekteki maddelerin birbirini dta tutan, daha az sayda faktre ayrlp
ayrlmadn ortaya karmak iin yaplmaktadr. Ayn faktr grubunda toplanan maddelere, maddelerin ieriine
gre bir isim verilmeye allr. Faktr analizi bir aracn tek boyutlu olup olmadn test etmek amacyla da
kullanlmaktadr (Balc, 2000). Faktr yklerinin yksek olmas, deikenin sz konusu faktr altnda yer
alabileceinin bir gstergesi olarak grlr. Aklanan varyans orannn %30un zerinde olmas, davran
bilimlerinde yaplan test gelitirme almalarnda yeterli grlmektedir (Bykztrk, 2004). Dorulayc faktr
analizi (DFA) ise kuramsal bir temele dayanarak eitli deikenlerden oluturulan faktrlerin gerek verilerle ne
derece uyum gsterdiini deerlendirmeye ynelik bir analizdir. DFAda snanan modelin yeterliinin belirlenmesi
iin ok sayda uyum indeksi kullanlmaktadr (Bykztrk ve dierleri, 2004). Bu almada yaplan DFA iin

AB, Eitim Fakltesi Dergisi, Cilt 7, Say 2 (2007),165-175

169

oklu uyum indeksleri kullanlm ve Ki-kare uyum testi (Chi-Square Goodness), yilik Uyum ndeksi (Goodness of
Fit Index, GFI), Karlatrmal Uyum ndeksi (Comparative Fit Index, CFI), Normlatrlm Uyum Indeksi
(Normed Fit Index, NFI), Greli Uyum ndeksi (Relative Fit Index, RFI), Fazlalk Uyum ndeksi (Incremental Fit
Index, IFI), Ortalama Hatalarn Karekk (Root Mean Square Residuals, RMR) ve Yaklak Hatalarn Ortalama
Karekk (Root Mean Square Error of Approximation, RMSEA) uyum indeksleri incelenmitir. Bu uyum
indekslerinde genelde olduu gibi GFI, CFI, NFI, RFI ve IFI >.90, RMSEA ve RMR < .05 lt olarak alnmtr
(Hu & Bentler, 1999).
lein uyum geerlik incelemek amacyla Coopersmith tarafndan gelitirilen ve Pikin (1997) tarafndan
Trkeye uyarlanan Coopersmith Benlik Saygs Envanteri ksa formu ile bu aratrmada gelitirilen lek
katlmclara e zamanl olarak uygulanmtr. ki uygulamadan elde edilen veriler arasndaki korelasyon lein
uyum geerlii puan olarak belirlenmitir.
Gvenirlik almalar olarak i tutarllk ve test-tekrar test gvenirlik katsaylar, madde analizi iin ise
dzeltilmi madde-toplam korelasyonlar incelenmitir. Test-tekrar test gvenirlik almas, Hendek Kz Meslek
Lisesinin 1., 2. ve 3. snflarnda renim gren 186 renci zerinde yrtlmtr. lein geerlik ve gvenirlik
analizleri iin SPSS 11.5 ve LISREL 8.54 programlar kullanlmtr.
BULGULAR
Yap Geerlii
ncelikle 44 madde iin dngsz (unrotated) metod kullanlarak maksimum faktr says incelenmi ve
maddelerin 11 faktrde topland belirlenmitir. Ancak lek gelitirme srecinde iki faktrl bir yap elde etmek
amaland iin, temel bileenler teknii ile oblik dndrme faktr zmlemesi sonular iki faktrllkle
snrlandrlmtr. Bu dndrmenin kullanlmasnn nedeni lein iki faktr arasnda iliki olmasdr (Tabachnick
& Fidell, 1996). Bu ilem sonucunda faktr ykleri .30un altnda olan 11 madde lekten karlm ve toplam
varyansn % 43.6sn aklayan 2 faktrl bir yap ortaya kmtr. Yaplan analizler sonucunda elde edilen 33
maddenin faktr ykleri Tablo 1de verilmitir.

170

AB, Eitim Fakltesi Dergisi, Cilt 7, Say 2 (2007),165-175

Tablo 1
z-gven lei Faktr Ykleri
Madde No
4
25
32
17
10
30
12
3
19
5
21
27
9
23
1
7
15
6
31
20
29
16
14
22
11
18
33
2
28
26
13
8
24

z-gven
.74
.63
.62
.57
.55
.54
.51
.49
.45
.45
.44
.41
.41
.40
.37
.34
.31

D z-gven

.75
.73
.72
.71
.69
.63
.61
.58
.57
.56
.50
.44
.41
.36
.34
.32

Elde edilen iki faktr altnda toplanan maddeler incelendiinde, birinci faktrde bulunan maddelerin daha
ok bireylerin kendilerine ynelik z-gvenleriyle ilikili olduu belirlenmi ve bu faktr i z-gven ad altnda ele
alnmtr. Bu faktr altnda toplanan maddeler, bireyin kendini sevmesi, tanmas, ak hedefler belirlemesi, pozitif
dnme becerisine sahip olmas, gl ve zayf ynlerini bilmesi gibi zelliklerini deerlendirmektedir. zgven faktr altnda toplanan 17 maddenin faktr ykleri .31 ile .74 arasnda deimekte ve toplam varyansn
%26.4n aklamaktadr. Bu maddelere rnek olarak problemlerimin stesinden gelebileceime inanrm
gsterilebilir.
kinci faktre yklenen maddeler daha ok bireylerin d evre ve sosyal yaamlarna ynelik zgvenleriyle ilikili olduu iin bu faktr d z-gven olarak adlandrlmtr. D z-gven boyutundaki maddeler,
bireylerin kolay iletiim kurabilmesi, kendini salkl biimde ifade edebilmesi, duygularn kontrol edebilmesi ve
risk alabilmesi gibi zellikleri iermektedir. 16 maddeden oluan bu faktre ait maddelerin faktr ykleri .32 ile .75

171

AB, Eitim Fakltesi Dergisi, Cilt 7, Say 2 (2007),165-175

arasnda deimekte ve toplam varyansn %17.2sini aklamaktadr. Bu maddelere rnek olarak dier insanlarn
eletirilerini anlayla karlayabilirim gsterilebilir. Yap geerlii almasnda faktr yapsnn yannda i zgven ile d z-gven arasndaki iliki de incelenmi ve iki faktr arasndaki korelasyon katsaysnn .81 olduu
belirlenmitir. ki faktr arasndaki korelasyonun nemli oranda yksek olmas dikkate alndnda, lein tek
boyutlu olarak da kullanlabilecei dnlmektedir.
z-gven leinin yap geerlii iin yaplan DFAdan elde modelin uyum indeksleri incelenmi ve Kikare deerinin (x2=700.41, sd=488, p=0.00) anlaml olduu grlmtr. Uyum indeksi deerleri ise
RMSEA=.044, NFI=.90, CFI=.96, IFI=.96, RFI=.89, GFI=.94, AGFI=.91 ve SRMR=.058 olarak bulunmutur. Bu
uyum indeksi deerleri modelin yeterli uyum verdiini gstermektedir. Modele ilikin faktr ykleri ekil 1de
gsterilmitir.
M4

M 25
M 32
M 17
M 10
M 30
M 12
M3
M 19
M5
M 21
M 27
M9
M 23
M1
M7

.70
.61
.60
.55
.54
.53
.50
.49
.45
.44
.43
.40
.40
.40
.37
.33
.30

Z-GVEN

.82

M 15
M6
M 31
M 20
M 29
M 16
M 14

.74
.72
.70
.70
.68

M 13

.62
.60
.57
.55
.55
.52
.42
.39
.35
.33

M8

.30

M 22
M 11
M 18
M 33
M2
M 28
M 26

DI
Z-GVEN

M 24

ekil 1
z-gven leine likin Path Diagram ve Faktr Ykleri

172

AB, Eitim Fakltesi Dergisi, Cilt 7, Say 2 (2007),165-175

Uyum Geerlii
z-gven leinin gelitirilmesi srecinde yaplan dier bir geerlik almas uyum geerliidir. Bu

almada gelitirilen z-gven lei ile Coopersmith Benlik Saygs Envanteri (Pikin, 1997) katlmclara e
zamanl olarak uygulanm ve iki lek arasndaki korelasyon hesaplanmtr. Yaplan analiz sonucunda iki lek
arasndaki korelasyonun .87 olduu belirlenmitir.
Gvenirlik ve Madde Analizi
z-gven leinin i tutarllk katsaylar lein btn iin .83, i z-gven faktr iin .83 ve d zgven faktr iin .85 olarak bulunmutur. Test-tekrar test gvenirlik puann belirlemek iin lek 3 hafta arayla
ayn rencilere iki kez uygulanm ve bu iki uygulamadan elde edilen sonular arasndaki korelasyon
katsayslarnn lein btn iin .94, i z-gven iin .97, d z-gven iin .87 olduu grlmtr. z-gven
lei iin yaplan madde analizi sonucunda madde-toplam test korelasyonlarnn .30 ile .72 arasnda deitii
grlmtr. Her bir madde ve elde edilen istatistiksel sonular tablo 2de verilmitir.

Tablo 2
z-gven lei Dzeltilmi Madde Test Korelasyonlar
Mad. No
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11

r
.35
.47
.48
.69
.43
.72
.33
.33
.49
.53
.56

Mad. No
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22

r
.51
.34
.62
.30
.67
.55
.55
.44
.70
.44
.60

Mad. No
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33

r
.38
.31
.62
.40
.40
.42
.69
.52
.72
.60
.55

lek Puanlarnn Deerlendirilmesi

z-gven leindeki toplam madde says 33dr. Bu nedenle 5 dereceli Likert tipi hazrlanan bu
lekten alnabilecek en yksek puan 165, en dk puan ise 33dr. Olumsuz madde bulunmayan lekten alnan
yksek puan, yksek dzeyde z-gveni gstermektedir. lekten alnan toplam puan madde saysna (33)
blnerek, bireyin z-gven dzeyi hakknda bir sonuca varlabilir. z-gven leinden 2.5 puann alt dk, 2.5
ile 3.5 aras orta, 3.5 ve zeri ise yksek dzeyde z-gveni gstermektedir.. lein uygulama sresi yaklak 7-10
dakikadr.
SONU VE NERLER
Bu aratrmann amac z-gven leini gelitirmek ve lein geerlik ve gvenirliini incelemektir.
Aratrmann rneklemini stanbul, Kocaeli ve Sakaryann eitli liselerinde renim gren 796 lise rencisi
oluturmaktadr. Aratrmaya katlan rneklem, say bakmndan istatistiksel analizlerin gerektirdii yeterliliktedir.
lein gelitirilme srecinde ncelikle geni bir literatr taramas yaplm ve z-gven kavramyla ilgili olduu

AB, Eitim Fakltesi Dergisi, Cilt 7, Say 2 (2007),165-175

173

dnlen benzer lekler incelenmitir. Bu incelemeden sonra elde edilen bilgiler lek maddesi olabilecek ekilde
yazlm ve 56 maddelik bir madde havuzu oluturulmutur. Uzman grleri ve 87 niversite rencisi zerinde
yaplan pilot almadan elde edilen sonular dorultusunda 8 madde lekten karlm ve geerlik ve gvenirlik
analizleri kalan 44 madde zerinde yaplmtr.
Yap geerlii iin yaplan faktr analizi sonucunda faktr yk .30dan dk olduu belirlenen 9 madde
lekten karlm ve sonuta toplam varyansn % 43.6sn aklayan ve 33 maddeden oluan iki faktrl bir lme
arac elde edilmitir. Bu iki faktr ierdikleri maddelerin zelliklerine uygun olarak i z-gven ve d z-gven
eklinde adlandrlmtr. lein faktr ykleri .31den .75e doru sralanmaktadr. ki faktrl yapnn
dorulanmas amacyla yaplan dorulayc faktr analizinde elde edilen uyum indeksleri modelin yeterli uyum
verdiini kantlamtr. Uyum geerlii iin Coopersmith Benlik Saygs Envanteri ile bu aratrmada gelitirilen zgven lei arasndaki korelasyon hesaplanm ve iki lek arasndaki korelasyon katsaysnn .87 olduu
grlmtr. z-gven ve z-sayg kavramlarnn ounlukla benzer davranlar rnekledii dikakte alndnda iki
lme arac arasndaki korelasyonun yksek bulunmas lein uyum geerliinin salandna ynelik nemli bir
kanttr. Geerlik almalarndan elde edilen bulgular gz nne alndnda lein geerliinin saland
sylenebilir.
Gvenirlik almasnda i tutarllk katsaylarnn lein btn iin .91, i z-gven iin .83 ve d zgven iin .85 olduu grlmtr. tutarllk katsaysnn .91 bulunmas lekte yer alan maddelerin birbirleri ile
tutarl, dolaysyla i tutarlk anlamndaki gvenirliin yksek olduunu gstermektedir. Test-tekrar test
gvenirliinden elde edilen katsaylarn .94, .97 ve.87 olarak bulunmas lein kararlln gstermesi asndan
nemlidir. Bu iki yntemle elde edilen gvenirlik katsaylar lein gvenilirliinin salandn gstermektedir.
Madde analizi sonucunda lein dzeltilmi madde-toplam puan korelasyonlarnn .30 ile .72 arasnda
sraland grlmtr. Madde-toplam test korelasyonu test maddelerinden alnan puanlar ile testin toplam puan
arasndaki ilikiyi aklar (Bykztrk, 2004). Dier bir ifadeyle, bir lme aracndaki her bir maddenin benzer
davranlar rneklediini gsterir. Bu nedenle madde-toplam test korelasyonunun pozitif ve yksek olmas beklenir.
Madde-toplam puan korelasyonunun yorumlanmasnda .30 ve daha yksek olan maddelerin bireyleri llen zellik
bakmndan iyi derecede ayrt ettii dikkate alndnda (Bykztrk, 2004), bu katsaylarn yeterli olduu ifade
edilebilir.
Aratrmann bulgular dorultusunda, z-gven leinin rencilerin z-gven dzeylerinin
deerlendirilmesinde eitimciler ve psikolojik danmanlar tarafndan geerli ve gvenilir biimde kullanlabilecek
bir lme arac olduu sylenebilir. Bu deerlendirmelerin sonularna gre z-gveni dk olduu belirlenen
renciler iin iyiletirici metot ve stratejiler gelitirilerek, z-gven dzeylerini artrmaya ynelik almalar
yaplabilir. lein bu haliyle eitim ve psikoloji alannda nemli bir boluu dolduracana inanlmaktadr. Ancak
aratrma grubu lise rencilerinden olutuu iin, lein geerlik ve gvenirlik almalarnn dier renci
gruplar zerinde de yaplmas ihtiyacn dikkate almak gerekmektedir. Ayrca bu lein kullanlaca
aratrmalarn yaplmas, lme gcne nemli katklar salayacaktr.

174

AB, Eitim Fakltesi Dergisi, Cilt 7, Say 2 (2007),165-175

KAYNAKLAR
Andrew, S. (1998). Self-efficacy as a predictor of academic performance in science. Journal of Advanced Nursing,
27, 596-603.
Arkes, H. R., & Garske, J. P. (1982). Psychological theories of motivation. Monterey, CA: Brooks/Cole.
Balc, A. (1995). Sosyal bilimlerde aratrma: Yntem, teknik ve ilkeler. Ankara: 72 TDFO Bilgisayar Yaynclk.
Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward an unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84, 191215.
Bandura, A. (1982). Self-efficacy in human agency. American Psychologist, 37, 122-147.
Bandura, A. (1986). The explanatory and predictive scope of self-efficacy theory. Journal of Social and Clinical
Psychology, 4, 359-373.
Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. New York: Freeman.
Bykztrk, . (2004). Veri analizi el kitab. Ankara: Pegem A Yaynclk.
Bykztrk, ., Akgn, ., Kahveci, ., & Demirel, F. (2004). Gdlenme ve renme Stratejileri leinin
Trke formunun geerlik ve gvenirlik almas. Kuram ve Uygulamada Eitim Bilimleri, 4(2), 207-239.
Coopersmith, S. (1967). The antecedents of self-esteem. Palo Alto CA: Consulting Psychologists Press.
Feltz, D. L. (1988). Self-confidence and sports performance. Exercise and Sports Science Reviews, 16, 423-458.
Feltz, D. L. (1992). Understanding motivation in sport: A self-efficacy perspective. In G. Roberts (Ed.), Motivation
in sport and exercise (s. 93-105). Champaign, IL: Human Kinetics.
Grundy, S. E. (1993). The confidence scale and psychometric characteristics. Nurse Educator, 18(1), 6-9.
Harter, S. (1982). The perceived competence scale for children. Child Development, 53, 87-97.
Harvey, V., & McMurray, N. (1994). Self-efficacy: A means of identifying problems in nursing education and
career progress. International Journal of Nursing Studies, 31, 471-485.
Hayes, E. F. (1998). Mentoring and nurse practitioner student self-efficacy. Western Journal of Nursing Research,
20, 521-535.
Hu, L. T., & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structural analysis: Conventional
criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling, 6, 1-55.
Lenney, E. (1977). Womens self-confidence in achievement settings. Psychological Bulletin, 84, 1-13.
Lenney, E. (1981). Whats fine for the gander isnt always good for the goose: Sex differences in self-confidence as
a function of ability area and comparison with others. Sex Roles, 7, 905-924.
Lent, R. W., Brown, S. D., & Larkin, K. C. (1986). Self-efficacy in the prediction of academic performance and
perceived career options. Journal of Counseling Psychology, 33, 265-269.
Multon, K. D., Brown, S. D., & Lent, R. W. (1991). Relation of self-efficacy beliefs to academic outcomes: A metaanalytic investigation. Journal of Counseling Psychology, 38, 30-38.
Nicholls, J. G. (1984). Achievement motivation: Conceptions of ability, subjective experience, task choice and
experience. Psychological Review, 91, 328-346.
Ortiz, M. S., & Hunter, T. S. (1993). Development of a scale to measure pharmacy student confidence using
personal computer. American Journal of Pharmaceutical Education, 57, 130-134.

AB, Eitim Fakltesi Dergisi, Cilt 7, Say 2 (2007),165-175

175

Pajares, F. (1996). Self-efficacy beliefs in academic settings. Review of Educational Research, 66, 543-578.
Pikin, M. (1997, Nisan). Trk ve ngiliz lise rencilerinin benlik saygs ynnden karlatrlmas. III. Ulusal
Psikolojik Danma ve Rehberlik Kongresi, Adana, Trkiye.
Popovich, N. G., & Rogers, W. J. (1987). An assessment of pharmacy student confidence in learning. American
Journal of Pharmaceutical Education, 51, 17-23.
Ranelli, P. L., & Nelson, J. V. (1998). Assessing writing perceptions and practice of pharmacy students. American
Journal of Pharmaceutical Education, 62, 426-432.
Schunk, D. H. (1984). Sequential attributional feedback and childrens achievement behaviors. Journal of
Educational Psychology, 76, 1159-1169.
Schunk, D. H. (1985). Self-efficacy and classroom learning. Psychology in the Schools, 22, 208-223.
Schunk, D. H. (1991). Self-efficacy and academic motivation. Educational Psychologist, 26, 207-231.
Shrauger, J. S., & Schohn, M. (1995). Self-confidence in college students: Conceptualization, measurement, and
behavioral implications. Assessment, 2, 255-278.
Stankov, L. & Crawford, J. D. (1997). Self-confidence and performance on tests of cognitive abilities. Intelligence,
25(2), 93-109.
Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (1996). Using multivariate statistics. New York: HarperCollins College
Publishers.
Vealey, R. (1986). Conceptualization of sport confidence and competitive orientation: Preliminary investigation and
instrument development. Journal of Sport Psychology, 8, 221-246.
Zimmerman, B. J. (2000). Self-efficacy: An essential motive to learn. Contemporary Educational Psychology, 25,
82-91.