CD Sedmi Razred 17 11 2011

MATEMATISKOP
OSNOVNA [KOLA

( )
,
,
, 6,
. (011)3087-958, (011)2413-403 / (011)380-70-90
www.matematiskop.co.rs

,

zeljko.hrcek@gmail.com
-
,
371.3::51(035)
, , 1940 : :
/ . - : ,
2009 ( : ). - 177 . : . ; 26 cm
500
ISBN 978-86-7076-043-1
) - - -
COBISS.SR-ID 170428684
.
650-02-00222/2008-06, 20.06.2008.
,
V , ,

2008/2009. .
T 3.000
: "",
SADRAJ
UPUTSTVO
za korixee Priruqnika
GLOBALNI (GODIXI) PLAN RADA

(i pismenih zadataka)
OPERATIVNI (ORIJENTACIONI) PLAN RADA

PO MESECIMA
DETAAN PLAN IZVOEA NASTAVE

PO QASOVIMA
19
UPUTSTVO
za korixee Priruqnika
Pre nego xto poqne sa realizacijom nastave, nastavnik treba
da prouqi predloeni plan. Ukoliko ima vixegodixe iskustvo,
moe smatrati da pojedine nastavne teme treba drugaqije planirati. I autor ovog PRIRUQNIKA bi neke teme planirao na drugi
naqin. Qak bi i raspored nastavnih tema izmenio. Meutim, veina nastavnika, a zaqudo i nadzornika, smatra da je redosled
gradiva u zvaniqnom programu obavezujui. Zbog toga je redosled
obrade tema isti kao u zvaniqnom programu.
Osim toga, da li e se raditi frontalno, odnosno u maim
ili veim, homogenim ili nehomogenim grupama, moe odluqiti
trenutna situacija.
Na kraju, jedno je sigurno ovaj Priruqnik e svakako vixestruko olakxati nastavniku pripremu i realizaciju nastave, a
samim tim doprinee i kvalitetu nastave. Predlozi kontrolnih
vebi i pismenih zadataka dati su u pet varijanti, a radi lakxeg korixea ovih zadataka data su ihova rexea na posebnom
CD-u.
Veliku pomo nastavnicima i uqenicima predstava RADNA
SVESKA kontrolni i pismeni zadaci (izdae Matematiskopa).
Sigurni smo i garantujemo da ete sa lakoom i sa odliqnim
rezultatima realizovati nastavu ako Vi i Vaxi uqenici, uz ovaj
Priruqnik koristite nax ubenik MATEMATIKA 7, ZBIRKU
ZADATAKA i RADNU SVESKU.
Preporuqujemo Vam i zbirku PLUS VII za dodatnu nastavu.
GLOBALNI (GODIXI) PLAN RADA

(i pismenih zadataka)
Red.
br.
0
1
2
3
3
4
5
5
6
7
7
Nastavna tema
Broj qas.
po temama
1
16
16
Uvodni qas
Realni brojevi
Pitagorina teorema
Celi i racionalni alge4
barski izrazi
Prvi pismeni zadatak
3
barski izrazi
Drugi pismeni zadatak
3
barski izrazi
Drugo polugodixte
barski izrazi
Mnogougao
13
Zavisne veliqine
7
Trei pismeni zadatak
3
Zavisne veliqine
10
Krug
15
Sliqnost
2
Qetvrti pismeni zadatak
3
Sliqnost
8
Ukupno
139
Qasova
Obrade Ostalo
1
7
9
7
9
2
2
3
13
3
6
3
7
4
3
7
9
1
3
6
90
3
6
1
2
49
Napomena. Za pismeni su predviena 3 qasa (po jedan za prijemni, izradu i ispravku). Predvieno je 9 kontrolnih vebi. U drugom plugodixtu
5-6 qasova ostaje kao rezerva za kraj nastavne godine.
OPERATIVNI (ORIJENTACIONI) PLAN

RADA PO MESECIMA
Napomena. Zbog raznih mogunosti uklapaa liqnog nedenog
rasporeda u kalendar, granicu izmeu dva uzastopna meseca treba
uzeti fleksibilno.
Nastavna sredstva definixe nastavnik prema raspoloivim
mogunostima.
Operativni (orijentacioni) plan rada po mesecima
10
11
12
13
14
15
16
17
18
DETAAN PLAN IZVOEA NASTAVE

PO QASOVIMA
Nastavne teme za svaki qas OBRADE novog gradiva, pod istim naslovom obraene su u UBENIKU u izdau IP MATEMATISKOP. U uvodnom tekstu pripreme svakog qasa uz boks
Osnovni tekst navodi se koja kiga se koristi (Ubenik ili Zbirka) sa navedenim brojevima strana.
Na neispisanim delovima strana detanog plana nastavnik
upisuje liqna zapaaa o nivou ostvarea i eventualne primedbe
o kojima e voditi raquna pri planirau nastave sledee xkolske
godine.
Ako pri OBRADI novog gradiva neki planirani deo ne bude
realizovan, on se prenosi na poqetak prvog sledeeg qasa, predvienog za uvebavae.
Ako se neki zadaci iz ubenika, predvieni za rad na qasu
OBRADE novog gradiva, ne urade na tom qasu, oni se pridodaju
Domaem zadatku . Isto treba uqiniti i sa eventualnim vixkom
zadataka planiranim za rad na qasovima UVE BAVAA.
Preporuqivo je da nastavnik na qasu rexava i druge zadatke, iz sopstvene prakese. Predloeni plan rada moe i treba da
se mestimiqno mea i obogauje idejama nastavnika, realizatora
nastave.
Neke napomene, koje su detano navedene u prvom delu Priruqnika, a kasnije bi trebalo da se ponavaju, ovde nisu ponavane.
Poxto se radi o Planu rada, dovono ih je napisati prvi put. (To
su najqexe napomene o naqinu rada u parovima i u grupama, zatim
izvoea qasova sa temom: Ispravka pismenog zadatka i sliqno.)
Priruqnik u formi CD-a omoguava nastavniku da odxtampa
po potrebi bilo koju stranicu. To e bitno olakxati pripremu
listia za Kontrolne vebe i Pismene zadatke.
20
1. QAS
Uvodni qas
Realni brojevi
Prvo polugodixte
Razgovor
Ci Upoznavae sa uqenicima i upoznavae uqenika sa temama

koje su na programu u VII razredu.
Tok qasa
Zavisno od toga da li prvi put predaje u odeeu, ili im
je ve predavao, nastavnik se predstavi uqenicima. Zatim prozove sve uqenike i sa svakim malo popriqa. Posle toga, nastavnik
predoqi uqenicima xta e se uqiti ove godine. Sve teme imaju
fundamentalni znaqaj. Teme iz geometrije predstavaju nastavak
proxlogodixe geometrije. U algebarskom delu prvi put emo se
sresti sa vanim pojmovima: iracionalni brojevi i polinomi. Potrebno ih je dobro savladati da bi se bez texkoa uqila matematika tokom daeg xkolovaa.
Zatim, nastavnik izloi svoj naqin rada i nivo zahteva, kakvu
saradu oqekuje na qasu i u domaem radu, na koji naqin e biti
vrednovan rad uqenika.
Nastavnik uqenicima predoqava razne mogunosti uqestvovaa na takmiqeima (Druxtva matematiqara, Arhimedesa, Mislixe, Kengura) i preporuqi im odgovarajuu literaturu (na primer:
STAZAMA XAMPIONA, INOSTRANA JUNIORSKA TAKMIQEA u izdau IP MATEMATISKOP).
Svim uqenicima ponudi se uqestvovae na dodatnoj nastavi.
Radi vee samostalnosti uqenika i boe organizacije dodatne nastave, nastavnik im ponudi da se kolektivno snabdeju odgovarajuom kigom PLUS VII, koji sa Ubenikom i Zbirkom zadataka
predstava ubeniqki komplet, odobren od Ministarstva prosvete Republike Srbije.
21
Realni brojevi
2. QAS
Kvadrat racionalnog broja
Obrada
Frontalni rad
Dijalog
Ci
Podseae na bitne osobine kvadrata broja, pre svega da
a2
0. Uoqiti zatim zaxto nije uvek a2 > a. Nauqiti pravila

je
za kvadrirae proizvoda i koliqnika.
Tok qasa
Osnovni tekst
Ubenik, od 7. do 11. strane.
Podsetimo se na pojam kvadata broja preko izraqunavaa povrxine kvadrata. Kvadrat broja definixemo kao proizvod broja sa
samim sobom, kao na 8. strani ubenika. Rexavamo redom primere
1, 2, 3. Iz rezultata Primera 3 zakuqujemo zbog qega je a2 0.
Rexavaem Primera 4 proverimo kako su uqenici prihvatili
opisane osobine.
Dae, prouqimo odnos izmeu |a| i |a|2 , kao na 9. strani ubenika.
Prouqimo pravila za kvadrirae proizvoda i koliqnika. Posebno insistiramo na isticau (i razumevau) uslova b = 0, pri
primeni pravila za kvadrirae koliqnika.
Obratimo pau na primer 5.
Raspoloivo vreme do kraja qasa iskoristimo da ponovimo
nauqe pojmove i pravila. Sve to ilustrujemo rexavaem odabranih
zadataka za Vebe sa 11. strane ubenika.
Domai zadatak Zadaci od 1. do 6. sa 11. strane Ubenika (oni
koje nismo rexavali na qasu).
22
Realni brojevi
3. QAS
Kvadrat racionalnog broja
Frontalni rad
Uvebavae
Dijalog
Ci Utvrditi osobine kvadrata racionalnog broja i pravila

obraena prethodnog qasa.
Tok qasa
Osnovni tekst
Zbirka, od 7. do 12. strane.
Ponovimo pojmove i osobine nauqene prethodnog qasa. Uputimo uqenike da kao podsetnik koriste i obojeni tekst Ukratko sa 7.
strane Zbirke.
Rexavamo zadatke: 1. a) i b), 2. g), ) i ), 4. b), g), d), 5,
7. a), 8, 16. b) i ).
Ako ima vremena, rexiemo i zadatke 20 a) i 32 b)
Domai zadatak 3 e), ) i ), 5, 6, 7 g), 9, 13, 16, 30, 35.
Ukoliko su uqenici odliqno shvatili pojmove i ponuene zadatke rexavaju brzo i lako, treba im zadati jox: 10, 18, 22.
23
Realni brojevi
4. QAS
Rexavae jednaqine x2 = a, a 0.
Kvadratni koren
Frontalni rad
Obrada
Heuristiqka metoda
Ci Pravilno definisati kvadratni koren kao nenegativan broj.
Razlikovati rexee jednaqine x2 = a (dva rexea) od broja a.

Tok qasa
Osnovni tekst
Kao xto je opisano na 12. strani ubenika, uoqimo da zavisno

od veliqine koju odreujemo, jednaqina x2 = 16 moe imati samo
jedno rexee (x = 4, ako je x stranica kvadrata, koja mora biti
pozitivna ) ili dva rexea (x = 4 ili x = 4, ako se trai broj,
jer je 42 = 16 i (4)2 = 16).
Zatim, rexavamo jednaqinu x2 = a2 (12. i 13. strana), pa jednaqinu x2 = a, a 0, u sluqajevima kad je a = k2 . Usput rexavamo
redom primere 2 i 3 (strane 13. i 14.).
Uvodimo pojam kvadratnog korena,
kao na strani 14. ubenika
i utvrdimo osobinu: za a 0 je ( a)2 = a. Zatim, reximo primere

4 i 5.
Uz ponavae nauqenih pojmova, reximo odabrane zadatke iz
date vebe.
Domai zadatak Rexiti zadatke 1, 2, 3, 4, Vebe sa 15. i 16.
strane (one koje nismo rexavali na qasu). Zatim, proqitati tekst
nije - nego sa 16. strane. Rexiti iz Zbirke zadatke 51 i 52.
24
Realni brojevi
5. QAS
Jednaqina x2 = a. Kvadratni koren
Uvebavae
Frontalni rad
Ci
Dijalog
Pravilno tumaqee pojma korena (za a 0 je
a = k, gde
k2
= a). Posebno obratiti pau na sluqaj kada koren

je k 0 i
nije definisan,
tj. kad je potkorena veliqina negativna. Rexavamo
i jednaqinu x = a.
Tok qasa
Osnovni tekst
Ponovimo rexavae jednaqine x2 = a2 , (reximo zadatak 36 a),

b), d), i)).
Ponovimo rexavae jednaqine x2 = a, a 0 (reximo zadatak
37 d), ), )).
Ponovimo pojam kvadratnog korena (reximo zadatke: 45 a), b),
v), e) i 46 v), ), e)).
Istaknemo da a nije definisana za a < 0 i to potvrdimo pozivajui se na definiciju kvadratnog korena. Reximo zadatak 52.
i zadatak 54 v), g).
Koristei se rastavaem brojeva na proste qinioce, rexavamo zadatak 54 v), g).
Istiqemo: iz definicije korena, za a 0 i k 0, iz a = k,

sledi da je a = k2 . Zatim, rexavamo zadatak 43 a), v), g), ), z).
Domai zadatak
e), 49 a), d), ).
37 g), z), i), j), 39 a), ), e), 41 a), 50, 53 a), ),
25
Realni brojevi
6. QAS
Kvadratni koren. Jednakost
a2 = |a|.
Frontalni rad
Heuristiqko-dijaloxka metoda
Obrada
Koristei se definicijom kvadratnog korena i definici

jom apsolutne vrednosti, utvrditi da je a2 = |a|.
Ci
Tok qasa
Osnovni tekst
2
Kao xto
je opisano u ubeniku, utvrdimo da je a = a, ako je
a 0, i a2 = a, ako je a < 0. Ovo treba ilustrovati konkretnim primerima, kao xto je uqieno na 16. i 17. strani ubenika,
ali traiti da i uqenici sami navode sliqne primere. Pitaemo
uqenike, da li ih dobijeni rezultati asociraju na neki odranije
poznati pojam. Ako sami ne uoqe analogiju sa apsolutnom vrednoxu, treba
ih navesti na to zahtevima da odrede, npr. | 5| i da
| 5|2 i sl. Navesti uqenike da samostalno zakuqe
uporede
sa
2
da je a = |a|.
Zatim, rexavamo primere 1 i 2 sa 18. strane.
Ponovimo nauqeni zakuqak i rexavamo Vebe sa 18. strane.
Preostale vebe (koje nismo stigli da reximo na qasu) dati za
domai zadatak.
Domai zadatak
(Jox i) Zbirka: 56, 58, 61, 62, 66, 68.
26
Realni brojevi
7. QAS
Iracionalni brojevi
Obrada
Frontalni rad
Dijalog
Ci Izraqunavaem decimalnog zapisa brojeva 2 i 3, ali i

jox nekih, navesti uqenike na zakuqak da ovi i jox mnogi kvadratni koreni nisu racionalni brojevi. Uoqiti razliku u decimalnim
zapisima racionalnih i iracionalnih brojeva.
Tok qasa
Osnovni tekst
Kao xto je opisano na 19. i 20. strani ubenika,
pokuxavamo
da odredimo racionalni (decimalni)zapis brojeva 2 i 3. Prikaemo kako je Aristotel dokazao da 2 nije racionalan broj. (Ne
insistiramo da uqenici
takve dokaze). Bitno je da uqenici
izvode
uoqe i zapamte da 2, 3, 5, 6, . . . nisu racionalni brojevi. To
su iracionalni brojevi.
Zatim, navodimo uqenike da sami zakuqe da je decimalni zapis iracionalnog broja sa beskonaqno mnogo neperiodiqnih decimala. Zatim, rexavamo primer 1 sa 21. i 22. strane.
Ponovimo kako smo doxli do pojma iracionalnog broja. Zatim,
rexavamo Vebe sa 22. strane.
Domai zadatak
Zbirka: 73, 74, 77.
27
Realni brojevi
8. QAS
Iracionalni brojevi
Uvebavae
Frontalni rad
Dijalog
Ci Utvrditi pojam iracionalnog broja. Uoqiti da postoje iracionalni brojevi koji nisu kvadratni koreni, kao 2,0200200020 . . .
Tok qasa
Osnovni tekst
Zbirka, 19. i 20. strana.
Ponovimo pojmove nauqene prethodnog qasa, kao xto je navedeno u tekstu Ukratko, na 19. strani zbirke. Zatim, rexavamo zadatak 71 a) i b).
Ponovimo zakuqak: ako racionalni
broj k nije kvadrat ne
kog racionalnog broja, onda je k iracionalan broj, pa rexavamo
zadatak 74.
Ponovimo zakuqak o decimalnom zapisu iracionalnog broja,
pa reximo zadatak 72.
Dae rexavamo zadatke 79 a) i 80 a) i g).
Domai zadatak
78, 79, 80 i neobavezno (dobrovono) 75 i 76.
28
Realni brojevi
9. QAS
Realni brojevi i brojevna prava.
Obrada
Frontalni rad
Dijalog
Ci Uoqiti da unija disjunktnih skupova racionalnih i iracionalnih brojeva odreuje skup svih tzv. realnih brojeva. Pokazati
da taqkama brojevne prave odgovaraju svi racionalni i svi iracionalni brojevi.
Tok qasa
Osnovni tekst
Najpre uoqimo kako se kombinovaem poznatih iracionalnih

brojeva sa racionalnim dobijaju novi iracionalni brojevi. Dakle,
rexavamo primere 1 i 2 sa 23. strane.
Definixemo skup iracionalnih brojeva. Zatim, definixemo
skup realnih brojeva.
Ponovimo ukratko kako se odreuju taqke brojevne prave sa
racionalnim koordinatama. Onda, kao xto je opisano u ubeniku,
prikaemo kako se
pravoj priblino odreuju taqke
na brojevnoj
sa koordinatama 2 i 3. Treba obavezno naglasiti da emo kasnije videti kako se ove taqke
odreuju sasvim taqno, pa navesti
3). Uradimo primer 3, a
kao to moemo uqiniti za 2 (primer
eventualno i konstrukciju dui duine 5, opisanu na strani 27.
Rexavamo Vebe date na kraju odeka.
Domai zadatak
87.
Zbirka: 81 a), b), v), 82 a), b), v), 83, 84, 85, 86,
29
Realni brojevi
10. QAS
Decimalni zapis realnog broja.
Priblina vrednost realnog broja.
Obrada
Frontalni rad
Dijalog
Ci Podsetiemo se na pojam pribline vrednosti (zaokrugivae decimalnih brojeva) i utvrditi kako se odreuju pribline
(decimalne) vrednosti iracionalnih brojeva.
Osnovni tekst
Ubenik, od 28. do 30. strane i Zbirke, 6, 32. i 33. strana.
Tok qasa
U V razredu nauqili smo kako se odreuje priblina decimalna vrednost racionalnog broja, zaokrugivaem na odreen broj
decimala. Sliqno postupamo i sa decimalnim
zapisima iracional
nih brojeva. Navodimo sluqaj broja 2, kao xto je opisano na 28.
i 29. strani Ubenika, uz odreivae grexke zaokrugivaa. Zatim, navodimo kako se postupa kad je prva izostavena decimala
iracionalnog broja cifara 5. Onda, reximo primer 1.
Zatim, upoznajemo uqenike sa tablicama kvadratnih korena,
koje su date u zbirci, na stranama 6, 32 i 33. Objasnimo kako se
koriste ove tablice i to potvrdimo rexavajui primer 2.
Na kraju, rexavamo redom Vebe date na kraju odeka. Preostale zadatke iz Vebi dajemo za domai zadatak.
Domai zadatak
(Jox i) Zbirka: 91, 97.
30
Realni brojevi
11. QAS
Decimalni zapis, priblina vrednost
Frontalni rad
Uvebavae
Dijalog
Ci Uvebati odreivae priblinih decimalnih zapisa iracionalnih brojeva i korixee tablica kvadratnih korena, koje
su date u Zbirci na 6, 32 i 33 strani.
Tok qasa
Osnovni tekst
Uz podseae na pravila o zaokrugivau decimalnih zapisa

brojeva, rexavamo zadatke 91 v), g), d), ).
Onda, prikaemo uputstvo za upotrebu tablica kvadratnih
korena. (Vidi tekst Ukratko na strani 23.). Onda, rexavamo zadatak 91 e) i ).
Zatim, rexavamo zadatke: 93 g), ), z), k), 94 a), d), ), 96 i
100.
Ukoliko raspolaemo sa dovono vremena, rexiemo zadatke
95 b) i 98 b).
Domai zadatak
92, 93, 94, 95 i neobavezno (dobrovono) 99.
31
Realni brojevi
12. QAS
Raqunske operacije sa
iracionalnim brojevima
Obrada
Frontalni rad
Dijalog
Ci Nauqiemo kako se kvadratni koreni mnoe i dele. Na osnovu toga vrxiemo delimiqno korenovae (izvlaqee qinioca ispred korena), pa emo sabirati i oduzimati sliqne korene.
Tok qasa
Osnovni tekst
Rexavaem primera 1, strana 31, dolazimo do pravila za korene proizvoda i koliqnika:

Za a 0, b 0 je a b = a b i
a
a
= .
Za a 0, b > 0 je
b
b
Ova pravila se mogu primeniti
iu
obrnutom smislu. (Na pri
mer, vai: za a 0 i b 0 je a b = a b). To ponekad moemo
iskoristiti da uprostimo raqun sa korenima. Navodimo primer
2, strana 32, a onda uoqavamo kako se koren moe uprostiti delimiqnim izvlaqeem ispred korena (tekst iza rexea primera 2).
Zatim, reximo primer 3.
Na kraju, rexavamo zadatke 1, 2, 3 Vebi sa 34. strane.
Napomena. Tekst sa strane 33, o uporeivau korena ostavamo za 14 qas.
Domai zadatak
Zbirka: 101, 102, 106 a), b), v), g), 108, 109.
32
Realni brojevi
13. QAS
iracionalnim brojevima.
Frontalni rad
Uvebavae
Dijalog
Ci Uvebati operacije mnoea, delea, sabiraa i oduzimaa korena.

Tok qasa
Osnovni tekst
Ponovimo pojmove i operacije, navedene u tekstu Ukratko, na

25. strani Zbirke, osim dva posleda reda ovog teksta. Pritom,
rexavamo redom odgovarajue zadatke: 101 ), e) i ), 102 v), g) i
e). Zatim, rexavamo zadatke: 103. a), d), ), 104 a), b), e), 105 a),
b), 107. a), b), v), 110. a), b), 111 v), ) i 114.
Domai zadatak 103 b), v), g), ), 104 g), d), ), 106 d), ), z),
i), 111 a), b), g), d), 112.
33
Realni brojevi
14. QAS
iracionalnim brojevima
Rad u parovima
Uvebavae
Dijalog
Ci Nauqiemo uporeivae korena. Za one koji ele da nauqe

vixe, prikazaemo postupak racionalisaa iracionalnih imenilaca.
Osnovni tekst
Ubenik, 33. i 34 i Zbirka 28. strana
Tok qasa
Sada i ubudue, parove qine uqenici koji sede u istoj klupi.
Najpre ponovimo nauqeno, rexavajui zadatke iz zbirke, redom: 104 z), 106 e), ), 107 g), d), 110 e), 112 g), 113, 116.
Zatim, pokaemo kako se porede koreni (tekst na 33. strani
ubenika, ispred primera 4 i rexavae primera 4).
Onda rexavamo zadatke 117 a) i 118 b) iz zbirke.
Za one koji ele da nauqe vixe, pokaemo postupak racionalisaa imenioca (zeleno osenqen tekst ispred Vebe).
Reximo i zadatak 1. Dodatka (na dnu 28. strane) iz Zbirke.
Domai zadatak 4. Zadatak iz Vebi sa 34. strane zatim, iz
Zbirke zadaci: 117. 118 a), g), 119, 120. a neobavezno 2. i 3. iz
Zbirke (dodatak, strana 29).
34
Realni brojevi
15. QAS
Osnovna svojstva operacija
s realnim brojevima.
Frontalni rad
Sistematizovae
Dijalog
Ci Uoqiti kako se zakoni raqunskih operacija, do sada primeivanih u skupu racionalnih brojeva, primeuju na skupu realnih
brojeva
Osnovni tekst
Ubenik, 35. i Zbirka od 29. do 31. strane.
Tok qasa
Osnovna svojstva (zakone) navodimo iz ubenika (36. strana)
ili iz Zbirke (tekst Ukratko na 29. strani). Obe osobine ilustrujemo rexavajui iz zbirke zadatke redom: 121, 122.
Dae, rexavamo primer 1 sa 35. strane Ubenika, pa zatim iz
Zbirke: 123 i 124.
Domai zadatak
Zbirka: 126, 127, 128 i neobavezno 129.
35
Realni brojevi
16. QAS
Realni brojevi
Obnavae
Rad u nehomogenim grupama
Dijalog
Ci Ukratko ponoviti osnovne osobine i pravila, radi pripreme za kontrolnu vebu.

Tok qasa
Osnovni tekst
Ubenik i Zbirka, prva glava.
Nehomogene grupe qine po qetiri uqenika iz dve susedne klupe.

Sve grupe rexavaju iste zadatke. Grupa koja rexi zadatak prijavuje se nastavniku. Kad svi (ili skoro svi) dou do rexea, nastavnik izvodi na tablu jednog predstavnika jedne od grupa koji su
najbre rexili zadatak. Po pravilu, na tablu ne izlazi najboi
iz grupe. Nagrada za uspexno rexee pixe se celoj grupi. Time
se stimulixe timski rad.
Nastavnik zadaje jedan, po jedan zadatak. Sledei zadaje, kad
je prethodni rexen.
Izbor zadataka zavisi od proceenog opxteg nivoa znaa uqenika u odeeu.
Za osredi nivo znaa, izbor zadataka mogao bi biti iz Zbirke, redom: 27 v), 31, 49 ), 50 z), 66 b), 67, 98 a), 102 ), 111 g),
112 v), 117 v).
Domai zadatak Zadaci iz RADNE SVESKE kontrolni i pismeni zadaci, prva kontrolna veba.
36
Realni brojevi
17. QAS
Prva kontrolna veba.
(Realni brojevi)
Kontrola znaa
Svaki uqenik dobija list sa odxtampanim zadacima. Na listu

pixe ime uqenika, a ne grupa A, grupa B itd. To e onemoguiti dogovaraa uqenika koji rexavaju iste zadatke.
Grupa A)
1. Koristei se rastavaem na proste qinioce dokai da je
7056 kvadrat nekog prirodnog broja
n. Odredi n.
2
b) 2x = 6.
2. Rexi jednaqine: a) x = 0, 04;

3. Izraqunaj ( 3 2)2 2.
4. Izraqunaj (uprosti izraz): (7 6 27 + 3 3 2 96) 3.
5. Bez korixea
tablica korena utvrdi da li je vei broj 3 5
ili broj 4 3.
Grupa B)
1. Rastavaem na proste qinioce pokai da je 11025 kvadrat
nekog prirodnog broja. Odredi taj prirodni broj.
1
2. Rexi jednaqinu: a) x2 = 6 ; b) 0, 1x = 3.
4

3. Izraqunaj 5 ( 5 5)2 .
4. Izraqunaj (uprosti izraz): ( 8 150 + 3 54 2 2) : 3.
5. Bez korixea
tablica korena utvrdi koji je broj vei, 2 5
ili 3 2.
Grupa V)
1. Rastavi na proste qinioce broj 5184 i utvrdi da on predstava kvadrat prirodnog broja. Kog
broja?
b) 3x = 0, 6.
2. Rexi jednaqine: a) x2 = 1, 69;
3. Izraqunaj (1 3)2 + 1.
4. Izraqunaj (uprosti izraz): 15 6 : ( 20 2 12 + 3 27 2 5).

5. Bez korixea
korena utvrdi da li je
tablica kvadratnih
vei broj 4 3 ili broj 5 2.
Realni brojevi
37
Grupa G)
1. Rastavaem na proste qinioce utvrdi da li je 15876 kvadrat
prirodnog broja. Ako jeste, odredi tajprirodni broj.
2. Rexi jednaqinu: a) (x + 5)2 = 49; b) 10x = 16.

2
3. Izraqunaj (2) ( 2 2)2 .
4. Izraqunaj (uprosti izraz): ( 28 + 3 6 216 2 7) : 2.

5. Bez korixea
tablica kvadratnih korena utvrdi xta je ve
e, 9 ili 4 5.
Grupa D)
1. Rastavi na proste qinioce broj 28224 i utvrdi da on predstava kvadrat prirodnog broja. Kog broja?
2
2. Rexi jednaqinu: a) 8 2x2 = 0; b) 4x = .
3
2
3. Izraqunaj 1 + (1 2) .
4. Izraqunaj (uprosti izraz): 2 (2 48 3 24 4 12 + 54).

5. Bez korixea tablica kvadratnih korena utvrdi koji je broj
5
63 ili 4, 5 20.
vei,
2
38
Pitagorina teorema
18. QAS
Pitagorina teorema dokaz
Obrada
Frontalni rad
Dijalog
Ci Upoznavae sa Pitagorinom teoremom. Izraqunavae duina kateta i hipotenuze korixeem Pitagorine teoreme.
Tok qasa
Osnovni tekst
O navodnom otkriu ove popularne teoreme postoji legenda

o kupatilu i podnim ploqicama, koje su pomogle Pitagori da otkrije ovu osobinu. Ovu anegdotu svakako treba ispriqati na qasu
(36. i 37. strana u ubeniku). Zatim, formulixemo teoremu (na 37.
strani su dati i obrazloene dve formule).
Dokaz teoreme (strana 37 i 38 u ubeniku) daje se u jednoj
od najjednostavnijih varijanti. Ne treba insistirati da uqenici
znaju dokaz. Moe se navesti interesantan podatak, da je poznato
oko 400 dokaza ove teoreme. Interesantni su dokazi Euklida i Da
Vinqija, navedeni u zelenom boksu na 40. i 41. strani. (Uqenicima
treba preporuqiti da proqitaju ova dva dokaza).
Uoqavamo da je jednakost c2 = a2 + b2 veza izmeu tri stranice pravouglog trougla, koja omoguava izraqunavae duine jedne stranice, ako su ostale dve poznate. To potvrdimo rexavaem
Primera 1 sa 39. strane.
Zatim, radimo zadatke date za Vebe na 39. i 40. strani Ubenika.
Domai zadatak
Zbirka, 131, 132, 133.
39
Pitagorina teorema
19. QAS
Pitagorina teorema
Uvebavae
Frontalni rad
Dijalog
Ci Uoqiti razne mogunosti primene Pitagorine teoreme radi

izraqunavaa duina kateta ili hipotenuze uoqenih pravouglih
trouglova.
Tok qasa
Osnovni tekst
Ponovimo osnovno tvree Pitagorine teoreme, koje vai za

svaki pravougli trougao. Formulaciju teoreme iskazuju uqenici,
a nastavnik intervenixe u sluqaju pogrexke ili nepotpune formulacije. (Ako treba, nastavnik podsea uqenika i na stihove iz
Nuxieve Autobiografije). Nastavnik insistira na isticau
tri praktiqne veze izmeu kateta i hipotenuze:
c2 = a2 + b2
a2 = c2 b2
b2 = c2 a2
Zatim, rexavamo zadatke iz Zbirke: 131 b) i v), 132 a) i g),

133 a), 134, 139, 141 i eventualno 138.
Domai zadatak
135, 135, 137, 142, 144, 148, 151.
40
Pitagorina teorema
20. QAS
Obrnuta Pitagorina teorema
Frontalni rad
Obrada
Dijaloxko-demonstrativna metoda
Ci Uoqiti praktiqno znaqee i vanost obrnute Pitagorine

teoreme. Insistirati na uoqavau razlike u tvreu Pitagorine
i obrnute Pitagorine teoreme.
Tok qasa
Osnovni tekst
Ponovimo Pitagorinu teoremu. Insistiramo na isticau uslova i posledica: ako je trougao pravougli (ima prav ugao), onda je
a2 + b2 = c2 .
Nastavnik istiqe da su Egipani, Vavilonci, Kinezi, mnogo
pre Pitagorinog doba znali da su, na primer, trouglovi sa stranicama duina 3, 4 i 5 (egipatski trougao) ili 5, 12 i 13, pravougli
i uoqili su da je 32 + 42 = 52 , odnosno da je 52 + 122 = 132 (tekst dat
na 41. strani ubenika).
Uvodimo pojam Pitagorinog trougla. Zatim, radimo 1. zadatak
iz Vebe sa 43. strane.
Pitamo uqenike da li oni znaju neki sliqan primer. Onda postavimo pitae: Da li je pravougli svaki trougao u kojem vai
jednakost a2 + b2 = c2 , gde su a, b, c duine stranica?
Nastavnik nacrta trougao ABC u kome je a2 + b2 = c2 i odredi taqku C1 kao na slici sa 42. strane. Istiqe da je, koristei
se ovom slikom, Euklid dokazao navedeno tvree. Uz eventualnu
pomo nastavnika, uqenici dokau ovu tvrdu, pa urade primer 1
i 2 sa 42. strane.
Zatim, nastavnik objasni xta se dogaa ako je a2 + b2 > c2 ili
2
a + b2 < c2 , gde je c najdua stranica. (tekst pri dnu 42. strane).
Onda rexavamo zadatke 2 i 3 iz Vebe.
Domai zadatak
Zbirka, 156, 157, 158.
41
Pitagorina teorema
21. QAS
Obrnuta Pitagorina teorema
Rad u parovima
Ci
Uvebavae
Dijalog
Uoqiti praktiqne primene obrnute Pitagorine teoreme.
Tok qasa
Osnovni tekst
Parovi se formiraju od uqenika koji sede u istoj klupi.

Ponovimo tvrea Pitagorine i obrnute Pitagorine teoreme.
Uoqavamo bitnu razliku.
Pitagorina teorema: ako trougao ima prav ugao naspram stranice c, onda je a2 + b2 = c2 .
Obrnuta Pitagorina teorema: ako je a2 + b2 = c2 , onda je naspram stranice c ugao prav.
Ponovimo uslove za oxtrougli i pravougli trougao.
Zatim, rexavamo zadatke iz Zbirke: 157 b), g) i d), 159, 161,
162, 164, 166.
Domai zadatak
160, 163, 165, 169.
42
Pitagorina teorema
22. QAS
Primena Pitagorine teoreme na
kvadrat i pravougaonik.
Rad u parovima
Obrada
Heuristiqka metoda
Ci Uoqiti da dijagonala deli kvadrat (pravougaonik) na dva

pravougla trougla i uspostaviti vezu izmeu duina stranica i
dijagonala.
Tok qasa
Osnovni tekst
Parovi su uqenici koji sede u jednoj klupi.

Uoqimo da dijagonala deli kvadrat na dva pravougla trougla.
(Nastavnik nacrta na tabli sliku kvadrata datu na 43. strani
Ubenika). Onda uqenici primene Pitagorinu teoremu i
odrede
d 2
.
vezu d = a 2 i, uz eventualnu pomo nastavnika, vezu a =
2
Zatim, rexavamo primere 1 i 2.
Onda, nastavnik postava pitae: Moemo li duinu dijagonale pravougaonika izraziti preko duina egovih stranica?
Uqenici prvo rexavaju na mestu, a onda jedan od ih demonstrira na tabli dobijemo rexee.
Potom rexavamo primere 3 i 4.
Pri kraju qasa ponovimo dobijene zakuqke i eventualno reximo neki od zadataka datih za Vebu.
Domai zadatak
Vebe 1, 2, 3, 4, 5 iz Ubenika.
43
Pitagorina teorema
23. QAS
Kvadrat i pravougaonik
Rad u parovima
Uvebavae
Heuristiqka metoda
Ci Utemeiti primenu Pitagorine teoreme na kvadrat i pravougaonik.

Tok qasa
Osnovni tekst
Ponovimo vezu izmeu duine dijagonale i stranica pravougaonika. Zatim, rexavamo zadatke: 171 (po izboru nastavnika), 176,
177, 178.
Zatim, ponovimo vezu izmeu duine stranice i dijagonale
kvadrata, pa rexavamo zadatke: 172 a), 173 b) i v), 174 a) 184.
Domai zadatak
171, 172 b), g), 173 a), 175, 181, 182, 188.
44
Pitagorina teorema
24. QAS
Primena Pitagorine teoreme na trougao.
Obrada
Frontalni rad
Dijalog
Ci Uoqiti vezu izmeu stranica jednakokrakog (jednakostraniqnog) trougla i odgovarajue visine. Posebno uoqiti veze izmeu stranica jednakokrakog pravouglog trougla i trougla koji
predstava polovinu jednakostraniqnog trougla.
Tok qasa
Osnovni tekst
Ponovimo osnovnu i obrnutu Pitagorinu teoremu. Rexavaem

zadatka 148 iz Zbirke ukaemo na uobiqajenu primenu teoreme.
Nacrtajmo na tabli jednakostraniqni trougao, kao na 46. strani ubenika i odredimo vezu izmeu a, h i P (46. i 47. strana u
ubeniku). Reximo primer 1, pa preemo na odreivae polupreqnika upisane i opisane krunice (strana 48).
Zatim, reximo primere 2 i 3.
Potom odredimo vezu izmeu duina osnovice, kraka i visine
na osnovici u proizvonom jednakokrakom trouglu (49. strana u
ubeniku), pa reximo primer 4.
Onda, prouqimo pravougli jednakokraki trougao, kao xto je
izloeno na 49. i 50. strani u ubeniku, pa reximo primer 5.
Domai zadatak
Vebe 1, 2, 3, 4, 5 sa 50. strane Ubenika.
45
Pitagorina teorema
25. QAS
Jednakostraniqni i jednakokraki trougao
Rad u parovima
Uvebavae
Dijalog
Ci Posebno insistiramo na prepoznavau jednakokrakog pravouglog trougla (polovina kvadrata) i pravouglog trougla sa
oxtrim uglovima od 30 i 60 (polovina jednakostraniqnog trougla).
Tok qasa
Osnovni tekst
Ponovimo veze uoqene u jednakostraniqnom trouglu (h, P , r i

R izraeno preko duine stranice), kao u tekstu Ukratko na 42.
strani Zbirke.
Zatim, rexavamo zadatke 191
a) i g), 193 g).
2h 3
u jednakostraniqnom trouglu,
Podsetimo se na vezu a =
3
pa reximo zadatke 192 a) i d) i 194.
Onda rexavamo zadatke o proizvonom jednakokrakom troglu,
198 a) i 204 b).
Ponovimo veze iz pravouglog jednakokrakog trougla i reximo
zadatke 195 b) i 196 a)
Na kraju reximo zadatak 210.
Domai zadatak
Radna sveska, Druga kontrolna veba.
46
Pitagorina teorema
26. QAS
Druga kontrolna veba
(Pitagorina teorema)
Kontrola znaa
Grupa A)
1. Pravougli trougao ima dve krae stranice duina 2,4 cm i
4,5 cm. Koliki je obim ovog trougla?
2. Prema podacima sa slike odredi duinu dui AD = x.
3. Obim pravougaonika je 34 cm. Odredi duinu dijagonale, ako

je jedna stranica pravougaonika za 7 cm vea od druge.
4. Izraqunaj obim jednakokrakog trougla, ako mu je povrxina
420 cm2 i osnovica 40 cm.
Grupa B)
1. Poznate su duine najkrae i najdue stranice pravouglog
trougla. Izraqunaj povrxinu ovog trougla, ako su duine
datih stranica 0,25 metara i 7 cm.
2. Prema podacima sa slike odredi duinu dui x = BD.
3. Izraqunaj obim i povrxinu pravougaonika kome je dijagonala

58 cm i jedna stranica 4 dm.
4. Izraqunaj obim
i visinu jednakostraniqnog trougla, ako mu
je povrxina 16 3 cm2 .
Pitagorina teorema
47
Grupa V)
1. Stranice pravouglog trougla, koje zahvataju oxtar ugao, imaju
duine 29 cm i 2 dm. Kolika je povrxina ovog trougla?
2. Prema podacima sa slike, odredi duinu dui BC = x.
3. Izraqunaj obim kvadrata koji ima istu povrxinu kao pravougaonik sa stranicom duine 15 cm i dijagonalom duine
25 cm. Raqunaj na dve decimale.
4. Izraqunaj obim pravouglogjednakokrakog trougla, kome je
povrxina 18 cm2 . (Raqunaj: 2 = 1, 41.)
Grupa G)
1. Stranice trougla, duina 3 5 i 6 5, zahvataju prav ugao.

Izraqunaj obim ovog trougla ( 5 = 2, 2).
2. Duina stranice AB trougla ABC na slici je 25. Prema podacima sa slike odredi duinu dui x = AC.
3. Na stranici BC kvadrata ABCD data je taqka P , takva da je

AP = 1 dm i BAP = 30 . Kolika je povrxina kvadrata?
4. U krugu preqnika 74 cm konstruisana je tetiva, koja je od
centra kruga udaena 12 cm. Kolika je duina ove tetive?
48
Pitagorina teorema
Grupa D)
1. Poznata je najdua stranica pravouglog trougla i jox jedna
stranica. Izraqunaj povrxinu ovog trougla, ako su duine
datih stranica 16 cm i 6,5 dm.
2. Prema podacima sa slike, odredi duinu dui BC.
3. Obim i povrxina kvadrata, izraeni su istim brojem decimetara, odnosno, kvadratnih decimetara. Odredi
u centime
trima duinu dijagonale kvadrata. (Raqunaj 2 = 1, 41.)
4. Izraqunaj obim jednakokrakog trougla kome je krak duine 41
cm, a visina koja odgovara osnovici je 9 cm.
49
Pitagorina teorema
27. QAS
Primena Pitagorine teoreme na
paralelogram i deltoid.
Obrada
Frontalni rad
Dijalog
Ci Izraqunavae duina dijagonala i visina paralalograma

i dijagonala deltoida.
Tok qasa
Osnovni tekst
Ponovimo osobine paralelograma.

Kao xto je izloeno na strani 51, pokaemo kako visine paralelograma sa stranicama i dijagonalama odreuju pravougle trouglove. Rexavaem primera 1 pokaemo kako se tu koristi Pitagorina teorema.
Zatim se podsetimo na osobine romba i izvedemo vezu izmeu
duina dijagonala i stranice (strana 53. u Ubeniku).
Reximo primer 2.
Nacrtamo deltoid, ukaemo na osobine egovih dijagonala i
pravougle trouglove koje one odreuju.
Rexavamo zadatke 1, 2, 3 iz Vebe na kraju ovog odeka.
Domai zadatak
Zbirka: 216 a) i g), 219, 221 a), 227 a).
50
Pitagorina teorema
28. QAS
Paralelogram i deltoid
Rad u parovima
Uvebavae
Dijalog
Ci Utvrditi primenu Pitagorine teoreme kod paralelograma

i deltoida, a posebno kod romba.
Tok qasa
Osnovni tekst

2
d1 2
d2
=
+
, koja karakterixe romb, pa
Ponovimo vezu
2
2
rexavamo zadatke: 216 b) i v), 217 a) i b), 218.
Zatim, rexavamo zadatke 222 i 223, koji se odnose na proizvoni paralelogram.
Ponovimo osobine deltoida i rexavamo zadatke 228 i 227 b).

a2
Domai zadatak
217 v) i g), 221 b) i v), 220, 224, 227 v).
51
Pitagorina teorema
29. QAS
Pitagorina teorema i trapez
Frontalni rad
Obrada
Dijaloxko-heuristiqka metoda
Ci Na osnovu poznavaa primene kod trougla i paralelograma,

primeniti Pitagorinu teoremu na trapez.
Tok qasa
Osnovni tekst
Ubenik, od 55. do 57. srtane.
Podsetimo se kako se trapez razlae na paralelogram i trougao. Uoqimo da se razlagaem jednakokrakog trapeza dobija i jednakokraki (mogue jednakostraniqni) trougao, a kod pravouglog
trapeza imamo pravougli trougao. Na slikama kao xto su na 54. i
55. strani ubenika, uoqavamo jox i pravougle trouglove kojima je
visina trapeza jedna kateta, a hipotenuza je krak ili dijagonala.
Rexavaem najpre primera 1 i 2, a zatim Vebi 1, 2, 3, 4 sa 56.
strane, uqenici samostalno otkrivaju kako se Pitagorina teorema
koristi kod trapeza.
Domai zadatak
Zbirka: 231 a), 232 b), 237 a) 240, 242.
52
Pitagorina teorema
30. QAS
Pitagorina teorema i trapez
Uvebavae
Rad u parovima
Dijalog
Ci Utemeiti primenu Pitagorine teoreme kod trapeza, a posebno kod jednakokrakog trapeza.
Tok qasa
Osnovni tekst
Parove qine uqenici koji sede u istoj klupi.

Ponovimo osobine trapeza. Podsetimo se da je sreda linija trapeza paralelna osnovicama i jednaka poluzbiru osnovica.
Ponovimo i formulu za povrxinu trapeza (tekst Ukratko na 48.
strani).
Rexavamo zadatke iz Zbirke: 231 b), 233 b) i v), 234, 236, 239,
243.
Domai zadatak
232 a), 233 g), 235, 244.
53
Pitagorina teorema
31. QAS
Pitagorina teorema
Sistematizovae
Dijalog
Ci Povezati znae o primeni Pitagorine teoreme na trouglove

i qetvorouglove.
Osnovni tekst
Ubenik, od 36. do 56. i Zbirka od 34. do 50. strane.
Tok qasa
Nehomogene grupe qine uqenici iz dve susedne klupe.
Izabrati karakteristiqne zadatke iz primene Pitagorine teoreme, sa teixtem na one delove za koje nastavnik misli da su
mae uspexno savladane od strane uqenika.
Radi se na naqin uobiqajen za nehomogene grupe. (Videti tekst
pripreme za 16. qas.)
Predlog izbora zadataka za ovaj qas: 135, 136, 140, 152, 169,
175, 183, 211, 207, 229, 241, 246.
Domai zadatak
Zbirka: 164, 167, 185, 186, 201, 225, 226, 245.
54
Pitagorina teorema
32. QAS
Konstrukcije primenom
Pitagorine teoreme
Rad u parovima
Obrada
Heuristiqka metoda
Koristei se Pitagorinom teoremom konstruisaemo dui

qije se duine izraavaju iracionalnim brojevima oblika 3, 5,
6 i sl.
Ci
Tok qasa
Osnovni tekst
Najpre se podsetimo
kako smo u odeku 1.5 konstruisali dui
qije su duine 2 i 5. Zatim, navodimo uqenike da uoqe da ove

dui predstavaju hipotenuze trouglova sa celobrojnim duinama
kateta, kao xto je opisano na 57. strani ubenika. Onda konstruixemo na tabli trougao kome je jedna kateta duine 1 i hipotenuza
duine 2. Uqenici izraqunavaju duinu druge katete (trea slika
na strani 57).
Zatim, rexavamo primere 1, 2, 3, 4, 5, 6, iz Ubenika. Svako
rexee objaxavaju uqenici, uz eventualnu malu pomo nastavnika.
Domai zadatak
Vebe 1, 2, 3, 4, 5 sa 61. strane Ubenika.
55
Pitagorina teorema
33. QAS
Konstrukcije (Pitagorina teorema)
Rad u parovima
Uvebavae
Dijalog
Ci Utvrditi primenu Pitagorine teoreme pri konstruisau

korena i kvadrata datih dui.
Tok qasa
Osnovni tekst
Podsetimo se na konstrukcije koje smo rexavali prethodnog

qasa i rexavamo zadatke iz Zbirke : 251 (deo), 252 (deo), 254, 256,
258 a) i b).
Domai zadatak
253, 257, 259.
Preostali zadaci iz 251. i 252, zatim, zadaci
56
Pismeni zadatak
34. QAS
Pripreme za prvi pismeni zadatak
Frontalni rad
Obnavae
Dijalog
Ci Uputiti uqenike na obnavae onog gradiva koje e biti

obuhvaeno prvim pismenim zadatkom.
Osnovni tekst
Ubenik i Zbirka, prva i druga glava.
Tok qasa
Posle zavrxene obrade teme REALNI BROJEVI, nastavnik
analizira efekate nastave i nivo znaa uqenika, posebno za svako odeee. To isto qini i kada zavrxi sa obradom teme PITAGORINA TEOREMA. Posebno analizira rezultate prve i druge
kontrolne vebe. Na osnovu donetih zakuqaka planira sadraj
ovog qasa. Teixte rada bie one teme i tehnike u kojim su uqenici mae postigli u dosadaxem radu.
Pri izboru zadataka za ovaj qas nastavnik vodi raquna da se
ne udaava od sadraja zadataka koje je pripremio za prvi pismeni zadatak. Izbor zadataka je takav da uqenike usmeri ka pravim
pripremema za pismeni zadatak.
Veliku pomo predstava RADNA SVESKA, kontrolni i pismeni zadaci, pa uqenike treba uputiti da (za domai rad) vebaju odgovarajue zadatke iz ove kige.
Domai zadatak Zadaci iz RADNE SVESKE, kontrolni i pismeni zadaci, prvi pismeni zadatak.
Pismeni zadatak
57
35. QAS
Kontrola znaa
Svaki uqenik dobija list sa odxtampanim zadacima. Od pet

zadataka, po jedan je raen u xkoli, dat za domai zadatak, uzet
iz Zbirke i iz Radne sveske.
Napomena. Nastavnik dozvoli uqenicima da koriste tablice
kvadratnih korena iz Zbirke zadataka, najvixe 5 minuta, dovono
da nau korene za ona tri broja koja imaju u 1. zadatku.
Grupa A)
1. Koristeise tablicama
kvadratnih
korena, izraqunaj na dve
decimale 107 2 8, 57 + 15 0, 0924.

2
2. Izraqunaj vrednost izraza (1 + 2) (1 2)2 .
3. Koristei se Pitagorinom teoremom konstruixi kvadrat povrxine 10 cm2 .
4. Romb ima jedan unutraxi ugao od 30 . Ako mu je obim 88 cm,
kolika mu je povrxina?
5. Odredi obim pravouglog trapeza, kome su kraci 28 cm i 53 cm
i vea dijagonala 10 dm.
Grupa B)
1. Koristei
se tablicama
kvadratnih
decimale 6 0, 73 25 0, 0743 + 792.

2. Izraqunaj vrednost izraza 3 + (1 3)2 (3 2 3)2 .

3. Nacrtaj kvadrat stranice 3 cm. Zatim, koristei se dobijenom slikom i Pitagorinom teoremom konstruixi kvadrat
povrxine 18 cm2 .
4. Taqka M je sredixte stranice AB kvadrata ABCD. Na stranici AD data je taqka N , takva da je AN = 2DN . Ako je M N =
1 dm, koliki je obim kvadrata ABCD?
5. Pravougli trapez ima dijagonale duina 13 cm i 2 dm. Ako
mu je jedna osnovica duine 16 cm, kolika je povrxina?
58
Pismeni zadatak
Grupa V)
1. Koristei se tablicama kvadratnih korena, izraqunaj na dve
decimale
0, 0083 2 475 + 7 8, 58.

2. Izraqunaj vrednost izraza
1
32 + 2 9.
2 12 8 48 +
2
3. Koristei se Pitagorinom teoremom konstruixi kvadrat povrxine 15 cm2 .
4. Na osnovu podataka sa slike
izraqunaj povrxinu paralelograma ABCD.

5. Izraqunaj obim pravouglog trapeza, kome je vea osnovica
9 cm, vea dijagonala 15 cm i vei krak 13 cm.
Grupa G)
1. Koristeise tablicama
kvadratnih
decimale 208 + 3 0, 0795 9 5, 04.

2. Izraqunaj vredost izraza

2
(2 3 3 2)2 + (4 3)2 +
3 22 3 .
3. Nacrtaj kvadrat stranice 2 cm i kvadrat stranice 3 cm. Zatim, koristei se ovim kvadratima i Pitagorinom teoremom,
nacrtaj kvadrat povrxine 13 cm2 .
4. Normala iz temena B pravougaonika ABCD na dijagonalu AC
deli ovu dijagonalu na odseqke duine 32 cm i 18 cm. Izraqunaj obim pravougaonika.
5. Uglovi na
maoj osnovici trapeza su po 135 . Jedan krak ima
duinu 10 2 cm, a maa osnovica je 10 cm. Kolika je povrxina trapeza?
Pismeni zadatak
59
Grupa D)
1. Koristei se
kvadratnih
tablicama
decimale 20 0, 0814 6 0, 07 + 3 230.
2. Izraqunaj vrednost izraza 3 8 2 27 + 3 12 5 18.

3. Koristei se Pitagorinom teoremom, konstruixi kvadrat povrxine 7 cm2 .
4. Na osnovu podataka sa slike, izraqunaj povrxinu datog pravougaonika.

5. Najvei ugao pravouglog trapeza je 120 . Ako je dui krak
8 cm i kraa
dijagonala 13 cm, izraqunaj povrxinu trapeza.
Raqunaj 3 = 1, 73.
60
Pismeni zadatak
36. QAS
Ispravka prvog pismenog zadatka
Frontalni rad
Sistematizovae
Dijalog
Ci Ukazivae na sistemske i pojedinaqne karakteristiqne grexke, uz pouku.

Tok qasa
Nastavnik javno analizira postignute rezultate. Ukoliko je
bilo masovnih grexaka, ukazuje na ih i na potrebu i naqin ispravaa grexaka. Zatim, istiqe i druge karakteristiqne pojedinaqne grexke, ne imenujui ko ih je naqinio.
Pohvala daje pozitivne i blagotvorne efekte, pa treba iskoristiti svaku priliku da se neke pozitivne qienice istaknu i
uqenici pohvale.
Onda se komentari ilustruju rexavaem zadataka na xkolskoj
tabli. Treba rexiti svih pet zadataka, koje biramo iz raznih grupa.
61
Celi i racionalni algebarski izrazi
37. QAS
Stepen sa prirodnim izloiocem
Frontalni rad
Obrada
Ci Prouqavae osobina stepena racionalnih brojeva. Posebno obratiti pau na stepene brojeva 0, 1, 1, 2 i 10. Objasniti
ulogu stepena osnove 2 i osnove 10 u savremenom ivotu.
Tok qasa
Osnovni tekst
Stepen se definixe kao proizvod jednakih qinilaca. Oznaka an

je skraeni zapis entog stepena broja a, i to
n
a
a
a = a
n qinilaca
Broj a je osnova, a n je izloilac. Usvajamo jox da je a1 = a.

Na poqetku qasa uqenici izraqunavaju razne date stepene. (Rexavamo primere 1 i 2.
Zatim, uoqavamo stepene nule i brojeva 1 i 1, strana 64. ubenika. Na istoj strani je primer 3, u kome se uoqava kako vrednost
stepena an zavisi od uslova |a| < 1 ili |a| > 1.
Posle toga razmatramo stepene broja 10 i specifiqno odreivae reda veliqine broja, kao i poseban naqin zapisivaa
velikih brojeva (sa mnogo cifara). Sve to je opisano na 65. i 66.
strani ubenika.
Na kraju (strana 66.) objaxavamo (uz maksimalnu interakciju uqenika) ulogu stepena broja 2 u registrovau kapaciteta
memorije raqunara. Onda rexavamo primer 5.
Domai zadatak Vebe sa 67. strane. Treba proqitati tekst pod
naslovom Zapamti!
62
38. QAS
Stepen sa prirodnim izloiocem
Uvebavae
Rad u parovima
Ci
Dijalog
Uqvrstiti znae o stepenima.
Tok qasa
Osnovni tekst
Ponovimo nauqene osobine stepena (tekst Ukratko na 52. strani).

Zatim, rexavamo zadatke iz Zbirke: 261, 262, 263, 264 a), v),
d), e) i z), 265 a), 273, 275 a) i v).
Domai zadatak
264 b), g), ), i), 265, 266, 268, 270, 272.
63
39. QAS
Operacije sa stepenovima
Frontalni rad
Ci
nova.
Obrada
Heuristiqka metoda
Nauqiti kako se mnoe, dele i sabiraju stepeni istih os-
Tok qasa
Osnovni tekst
Ponovimo definiciju stepena. Onda nastavnik zadaje proizvod dva stepena iste osnove, kao na 67. strani Ubenika. Na kraju
uqenici samostalno izvode zakuqak da je am an = am+n . Onda
rexavamo primere 1 i 2.
Zatim, sliqno prethodnom, uz voee od strane nastavnika,
uqenici otkrivaju pravilo: za a = 0 i m > n je am : an = amn i
am : am = 1. (Vidi 68. stranu Ubenika). Onda, reximo primer 3.
Sabirae i oduzimae stepene zahteva posebnu pau, jer se
ne mogu sabrati bilo koja dva stepena. (Pratimo tekst na 69. i 70.
strani Ubenika.)
Reximo primere 4 i 5.
Domai zadatak
Vebe 1, 2 i 3 sa 70. i 71. strane.
64
40. QAS
Operacije sa stepenovima
Rad u parovima
Uvebavae
Dijalog
Ci Tehniku mnoea, deee i sabiraa stepena dovesti na

zadovoavajui nivo.
Tok qasa
Osnovni tekst
Ponovimo tekst Ukratko sa 55. strane. Zatim, rexavamo zadatke iz Zbirke: 276, 277, 278 a), b), 279 v) i g).
Zatim, rexavamo zadatak 284 a). Pritom koristimo i definiciju kvadrata broja. Raqunamo:

2

3
3
1
1
1
1
1 3
0, 52
: =
0, 52
0, 52 :
2
4
2
2
4
itd.
Podsetimo se kakvi stepeni mogu da se saberu, pa reximo zadatke 287 i 288 a) i b).
Domai zadatak
289.
278 v) i g), 279 a) i b), 280, 281, 283, 284 b),
65
41. QAS
Stepen proizvoda, koliqnika i stepena
Frontalni rad
Obrada
Ci Koristei se definicijom stepena izvesti pravila za stepenovae proizvoda, koliqnika i stepena.

Tok qasa
Osnovni tekst
Na poqetku qasa ponovimo: definiciju stepena, mnoee i deee stepena istih osnova.
Koristei se dosadaxim saznaima uqenika, nastavnik navodi uqenike da sami izvedu pravilo za stepen proizvoda: (a b)n =
an bn . (Videti tekst na 71. strani Ubenika.)
Zatim, izvodimo zakuqak da vai i obrnuta jednakost, tj. da
je an bn = (a b)n . Kao xto je opisano na 71. strani Ubenika, pokaemo kako se primenom obrnutog pravila pojednostavi proizvod
0, 46 2, 56 .
Zadravajui inicijativu, nastavnik navodi uqenike da izvo a n an
= n , odnosno (a : b)n = an : bn , ali i
de i pravilo: za b = 0 je
b
b
an : bn = (a : b)n .
Usput rexavamo primere 1, 2 i 3.
Zatim, izvodimo pravilo za stepenovae stepena, (am )n = amn
i obrnuto pravilo: amn = (am )n = (an )m . Onda, rexavamo primere
4 i 5.
Ukoliko je preostalo vremena do kraja qasa, nastavnik demonstrira nejednakosti iz boksa pod naslovom xta je vee, s kraja
odeka. U protivnom, preporuqi uqenicima da to sami proqitaju.
Domai zadatak
daci 296 i 303.
Vebe, 1, 2, 3, 4 sa 74. strane i iz Zbirke za-
66
42. QAS
Stepen proizvoda, koliqnika i stepena
Rad u parovima
Ci
Uvebavae
Dijalog
Utemeiti nauqene operacije sa stepenima.
Tok qasa
Osnovni tekst
Ponovimo pravila za stepenovae proizvoda, koliqnika i stepena, kao i obrnuta pravila.

Onda rexavamo zadatke iz Zbirke: 291, 292, 293,294. Ukoliko
je zadovoan kvalitetom znaa koje pokazuju uqenici, nije neophodno da se na tabli rexavaju sve varijante ovih zadataka (od a)
do )).
Zatim, rexavamo zadatke 297 i 299.
Onda, rexavamo usmeno zadatak 309.
Domai zadatak
295, 296, 298, 300, 308, 310.
67
43. QAS
Algebarski izrazi
Obrada
Frontalni rad
Ci
Dijalog
Upoznati vrste i naqin formiraa algebarskih izraza.
Tok qasa
Osnovni tekst
Kao xto je opisano na 75. i 76. strani, definixemo kako se

formira algebarski izraz. U formirau algebarskih racionalnih
izraza uqestvuju iskuqivo racionalni brojevi, a od raqunskih
operacija samo sabirae, oduzimae, mnoee i deee. Sve to
ilustrujemo u primeru 1.
Izrazi s promenivim veliqinama dobijaju razne vrednosti,
za razne vrednosti promenivih. Prilikom izraqunavaa vrednosti izraza, poxtujemo redosled izlagaa.
Reximo na tabli primere 2 i 3.
Onda, uqenici sastave nekoliko racionalnih algebarskih izraza i raqunaju ihove vrednosti.
Domai zadatak
Vebe 1, 2, 3 sa 78. strane.
68
44. QAS
Algebarski izrazi
Rad u parovima
Ci
Uvebavae
Dijalog
Izraqunavae vrednosti racionalnih algebarskih izraza.
Tok qasa
Osnovni tekst
Ponovimo: pojam i formirae racionalnih algebarskih izra2

za. Nastavnik na tabli napixe, na primer, a, x, 3, , b, 0, 2 i
5
trai od uqenika da svaki sastavi po jedan racionalni izraz, kombinovaem najmae tri od napisanih brojeva.
Zatim, rexavamo iz zbirke zadatke: 316, 317, 318.
Ponovimo kako se odreuju brojevne vrednosti racionalnih izraza sa promenivim veliqinama, pa rexavamo zadatke: 319, 320,
321.
Uqenike podsetiti da ponove nastavnu temu Konstrukcije primenom Pitagorine teoreme (Ubenik, od 57. do 61. strane).
Domai zadatak
Radna sveska, Trea kontrolna veba.
69
45. QAS
Trea kontrolna veba (Pitagorina
teorema, stepeni, algebarski izrazi)
Kontrola znaa
Grupa A)
1. Koristei
se Pitagorinom teoremom konstruixi du qija je
duina 7 cm.
2. Izraz
(214 64) : (16 28 )

napixi kao stepen sa osnovom 2.
(128 24 ) : 25
3. Ako je n prirodni broj, izraqunaj

4. Odredi vrednost izraza A =
125n+2
.
5n 25n+1
x 2x2 + 5
, za x = 3 i za x = 2.
x2 4
Grupa B)
1. Koristei
duina 10 cm.
2. Izraz
(38 27) : 81
napixi u obliku stepena sa osnovom 3.
(36 : 9) (310 : 39 )
3. Ako je n prirodni broj, izraqunaj 4

4. Izraqunaj vrednost izraza B =
0, 5n5
8n
1
12
.
2
x2 + 2
, za x = 1 i za x = 3.
3x
Grupa V)
1. Koristei
duina 8 cm.
2. Izraz (322 25 )8 : (512 24 )9 napixi u vidu stepena sa osnovom 2.
(2n+2 )3
3. Ako je n prirodni broj izraqunaj n+1 2 n .
(2
) 2
3x
za x = 2 i za x = 1.
4. Izraqunaj vrednost izraza B = 2
x 1
70
Grupa G)
1. Koristei
duina 18 cm.
(272 3)5 93
2. Izraz
(813 32 )2
8n+2 (4n+1 )2
.
3. Ako je n prirodni broj, izraqunaj n1
16
(2n+2 )3
x+7
za x = 2 i x = 3.
4. Izraqunaj vrednost izraza G =
4 x2
Grupa D)
1. Koristei
duina 15 cm.
(26 32)4 43
2. Izraz 5 6 2
(4 2 ) 64
9n+1 27n (3n+2 )3
.
3. Ako je n prirodni broj izraqunaj
(81n+1 )2
1 + x2
, za x = 0 i za x = 3.
4. Odredi vrednost izraza D = 2
x + 2x
71
46. QAS
Celi algebarski izrazi - polinomi
Obrada
Frontalni rad
Dijalog
Ci Upoznavae sa pojmom polinoma i naqinom formiraa polinoma. Posebnu pau posveujemo monomima, jer se operacije sa
polinomima svode na operacije sa monomima.
Tok qasa
Osnovni tekst
Polinom se definixe kao racionalni izraz bez deea promenivom veliqinom, kao xto je opisano na 78. strani Ubenika.
Rexavamo primer 1.
Onda, definixemo monom i opixemo naqin na koji se formira monom. Zatim, koristei se pojmom monoma definixemo binom,
trinom itd.
Rexavamo primer 2 i 3.
Dae. Pau fokusiramo na monome. Definixemo pojmove: koeficijent, promenivi(glavni) deo monoma, stepen monoma i sliqni monomi. Tom prilikom reximo primer 4.
Sliqni monomi se sabiraju. Zbir dva sliqna monoma je ima
sliqan monom ili broj nula. Navodimo primere, kao na 81. strani
Ubenika.
Jasno definixemo zbir sliqnih monoma (sabiraju se samo koeficijenti). Nesliqni monomi se ne sabiraju.
Oqigledno je da zbir dva monoma ne mora biti binom, pa se
binom definixe kao zbir dva nesliqna monoma.
Rexavamo usput primer 5.
Domai zadatak
327, 328, 329.
Vebe sa 82. strane i zadaci iz Zbirke: 326,
72
47. QAS
Polinom
Uvebavae
Rad u parovima
Dijalog
Ci Blie upoznavae sa monomima. Pojam kanoniqnog oblika

monoma.
Tok qasa
Osnovni tekst
Ponovimo pojam polinoma, posebno pojam monoma. Zatim, ponovimo pojam koeficijenta i primenivog dela monoma, kao i sliqne
monome.
Rexavamo zadatke 327 i 329.
Onda, ponovimo pojam stepena monoma i rexavamo zadatke 331,
332, 340.
Ponovimo sabirae monoma, pa reximo zadatak 330.
Po definiciji, proizvod dva monoma je monom. Kad se izvrxi
mnoee svih odgovarajuih promenivih (po pravilu za mnoee
stepena istih osnova) dobija se tzv. kanoniqni oblik monoma.
Rexavamo zadatak 333.
Domai zadatak
334, 335, 336, 337, 338.
73
48. QAS
Polinomi sreeni oblik
Obrada
Frontalni rad
Dijalog
Ci Sticae navike da se polinomi zapisuju po opadajuim ili

po rastuim stepenima promenivih, poxto se prethodno saberu
sliqni monomi.
Osnovni tekst
Ubenik, 83. i 84. strana, Zbirka, 66. i 67. strana.
Tok qasa
Ponovimo pojmove: sliqni monomi, zbir sliqnih monoma i stepen monoma. Monom bez promenive nazivamo slobodnim qlanom
polinoma.
Monom sa najvixim stepenom u datom polinomu odreuje stepen
tog polinoma.
Kao xto je navedeno na 83. strani ubenika, polinom je sreen
ako nema sliqnih monoma, a qlanovi su sloeni redom po opadajuim ili po rastuim stepenima.
Zatim, reximo primer 1, pa zadatke 1 i 2. iz Vebe na 84.
strani.
Na kraju rexavamo zadatak 343 iz Zbirke.
Domai zadatak
341, 342, 344, 345.
74
49. QAS
Sabirae i oduzimae polinoma
Frontalni rad
Obrada
Heuristiqka metoda
Ci Budui da je, po definiciji, zbir dva polinoma opet polinom, bavimo se sreivaem zbira polinoma.
Tok qasa
Osnovni tekst
Ponovimo, po definiciji polinoma, ako su P i Q polinomi

onda su P + Q, P Q, P + Q i P Q takoe polinomi. Prema tome, sabirae polinoma P i Q izvodimo tako xto sredimo polinom
P + Q. Nastavnik navodi uqenike da sve zakuqke o sabirau polinoma samostalno uoqe i definixu. Navodimo i pojam suprotnih
polinoma. Razliku polinoma P i Q definixemo kao zbir polinoma
P sa polinomom Q, koji je suprotan polinomu Q. (Sve ovo izloeno je u Ubeniku na 84. i 85. strani).
Rexavamo primere 1 i 2.
Budui da su qlanovi polinoma racionalni brojevi, to za sabirae polinoma vai zakoni komutativnosti, asocijativnosti i
P + (P ) = 0.
(Videti 86. stranu u Ubeniku.)
Rexavamo primer 3 sa 86. strane.
Domai zadatak
Vebe 1, 2, 3, 4, strana 86.
75
50. QAS
Sabirae i oduzimae polinoma
Uvebavae
Rad u parovima
Ci
Dijalog
Uvebavae tehnike sreivaa zbira i razlike polinoma.
Tok qasa
Osnovni tekst
Ponovimo stav koji sledi iz definicije da je zbir dva polinoma polinom (a takoe i razlika dva polinoma). Insistiramo da
se dobijeni zbir ili razlika doveve na sreeni oblik.
Rexavamo iz Zbirke zadatke: 346, 347, 348.
Zatim, rexavamo zadatak: 349, pa 352.
Domai zadatak
350, 353, 555 a) i b).
76
51. QAS
Stepeni i polinomi
Sistematizovae

Ci
Dijalog
Produbiti steqeno znae o stepenima i polinomima.
Osnovni tekst
Ubenik, od 62 do 86. i Zbirka od 52. do 69. strane.
Tok qasa
Radi se na naqin uobiqajen za rad u nehomogenim grupama.
Izbor zadataka se mea od odeea do odeea. Nastavnik bira
karakteristiqne zadatke, najmae po dva za svaki odeak. Zadaci
se obavezno rexavaju na mestu (kolektivno - po grupama) i rexea
demonstriraju na tabli pojedinci koje odabere nastavnik.
Domai zadatak
322, 323, 324, 339, 343, 351, 354.
77
52. QAS
Obrada
Mnoee polinoma
Frontalni rad
Ci Mnoee polinoma svesti na mnoee i sabirae monoma.

Pravilo svaki qlan sa svakim dokazati geometrijski.
Tok qasa
Osnovni tekst
Ubenik od 87. do 90. strane.
Podsetimo se na mnoee monoma, pa reximo Primer 1. Zatim

se podsetimo na distributivnost mnoea u odnosu na sabirae i
oduzimae. Uqenici samostalno zakuquju kako se polinomi mnoe monomima. Reximo primer 2. i definixemo pravilo mnoea
polinoma monomom. (Vidi tekst na 87. i 88. strani Ubenika.)
Nastavnik nacrta na xkolskoj tabli sliku sa 88. strane, koja
prikazuje pravougaonik dimenzija (a + b) i (c + d). Koristei se
jednakoxu povrxina, uqenici (ili nastavnik) dokazuju teoremu o
mnoeu dva binoma:
(a + b)(c + d) = a c + a d + b c + b d.
Iz toga se formulixe pravilo svaki sa svakim za mnoee
dva polinoma.
Reximo primer 3.
Budui da su vrednosti polinoma racionalni brojevi, za mnoee polinoma vai zakon komutativnosti, asocijativnosti i distributivnosti u odnosu na sabirae i oduzimae (strana 89.
Ubenika)
Domai zadatak
Vebe 1, 2, i 3, sa 89. i 90. strane.
78
53. QAS
Mnoee polinoma
Uvebavae
Frontalni rad
Ci
Dijalog
Utvrditi operaciju mnoea polinoma.
Tok qasa
Osnovni tekst
Ponovimo pravilo o mnoeu monoma, polinoma monomom i dva

polinoma.
Rexavamo zadatke 356 a), b), v) i g), 357 a), 358 b) v) i d), 360
a) i g), 364.
Domai zadatak 356 d), ), e) i ), 357 b) i v), 360 b) i v),
361 ), 363 a), 365 a), 367 a).
79
54. QAS
Operacije s polinomima
Frontalni rad
Obrada
Heuristiqka metoda
Ci Po definiciji, zbir, razlika ili proizvod dva polinoma

je novi polinom. Na kombinovanim primerima proveravamo ovaj
princip.
Tok qasa
Osnovni tekst
Sabiraem, oduzimaem ili mnoeem dva polinoma dobijamo

novi polinom, koji treba srediti.
Uz maksimalno uqexe uqenika u rexavau zadataka na xkolskoj tabli, ostvarujemo postaveni zadatak. U skladu sa tekstom
u Ubeniku, nastavnik prati ili vodi uqenike.
Rexavamo na xkolskoj tabli redom primere 1, 2, i 3.
Shvatajui polinom kao racionalan algebarski izraz, odreujemo vrednosti polinoma za razne vrednosti promenivih. Rexavajui primer 4, uoqavamo i posebnu vrednost promenive, kojoj
odgovara vrednost polinoma nula. Ako je, na primer P (x1 ) = 0,
onda je x1 (odnosno x = x1 ) tzv. nula polinoma.
Rexavaem primera 4 uoqavamo princip: Ako je polinom P (x)
jednak M (x) N (x) i ako je M (x1 ) = m i N (x1 ) = n, onda je
P (x1 ) = m n.
Domai zadatak
Vebe 1, 2, 3, i 4, 93. strana.
80
55. QAS
Operacije s polinomima
Uvebavae
Frontalni rad
Ci
Dijalog
Usavrxavae ideje sreivaa polinoma.
Tok qasa
Osnovni tekst
Podsetimo se na naqine sabiraa, oduzimaa i mnoea polinoma, i na zakone koji vae u primeni ovih pravila. (Tekst
Ukratko na 72. strani.)
Zatim, rexavamo na xkolskoj tabli zadatke: 371 a) i b), 372
a) i b), 373 a), 374 a), 375 a) i b).
Domai zadatak
Radna sveska, Qetvrta kontrolna veba.
81
56. QAS
Qetvrta kontrolna veba (polinomi)
Kontrola znaa
Grupa A)
1. Izraqunaj: 3xy 2 (5x3 ) + 2x2 y 4x2 y.
2. Sredi polinom: (2y 6) (8 + y 2 + 3y) + 53.
3. Ako je A = 5a4 8a3 b + 2a2 b2 4ab3 b4 , B = a4 + 3a3 b 5a2 b2
2ab3 2b4 i C = 4a4 5a3 b 7a2 b2 10ab3 5b4 , odredi polinom
A + B C.
4. Ako je M = 3 x, N = 2x + 1 i P = 2 + 5x 2x2 , odredi polinom
A = P M N.
Grupa B)
1. U praznu zagradu upixi odgovarajui monom.
(7a2 b) (
) = 10a2 b.
2. Sredi polinom: 16 + (a3 + 2a2 + 4a + 8) (2 a).
3. Ako je A = 5x3 4x2 7x + 10, B = 3x3 + 3x2 13x + 2 i
C = x3 x2 12x + 12, odredi polinom C A B.
4. Ako je M = x + 2, N = x2 2x + 6 i P = 3 2x, odredi polinom
B = N M P.
Grupa V)

5 2
2 3
2
4
Izraqunaj: x 2x x x .
3
2
15
a
Sredi polinom: (a + 3)(6 2a) 10a.
2
Ako je A = 5a4 8a3 b + 2a2 b2 4ab3 b4 , B = a4 3a3 b 5a2 b2
6ab3 2b4 i C = 4a4 + 5a3 b 7a2 b2 + 10ab3 5b4 , odredi polinom
A B + C.
Ako je M = 2x y, N = x + 2y i P = x + y, odredi polinom
V = 4y P M N xy.

1.
2.
3.
4.
Grupa G)
1. U praznu zagradu upixi odgovarajui monom.
) = 8a3 x3 .
12a3 x3 + (
2. Sredi polinom: (2x + 5)(25 10x + 4x2 ) (x + 125).
3. Ako je A = 7a3 + 10a2 9a 13, B = 5a3 2a2 + 6a + 8 i C =
5a2 4a3 3a 4, odredi polinom A + B C.
4. Ako je M = 2x 3, N = 2 x i P = 2x2 2x + 5, odredi polinom
G = P M (N ).
82
Grupa D)
1. Izraqunaj 4x 2y 2 z + 3y (2xyz) yz (xy).
2. Proveri da li je taqna jednakost:
(2x 1)(8x + 5) (4x 3)(4x + 3) = 2(x + 2).
3. Ako je A = 5a4 8a3 b + 2a2 b2 4ab3 b4 , B = a4 + 3a3 b 5a2 b2
6ab3 2b4 i C = 4a4 + 5a3 b + 7a2 b2 + 10ab3 5b4 , odredi polinom
B + C A.
4. Ako je M = x y, N = 2x + y, P = 2y x, odredi polinom
D = 3x M + N P .
83
57. QAS
Kvadrat binoma
Obrada
Frontalni rad
Ci
Heuristiqka metoda
Usvajae formule za kvadrirae binoma.
Tok qasa
Osnovni tekst
Ponovimo pojam kvadrata broja. Primenimo to na kvadrat binoma (a + b), uz primenu dokazane teoreme o proizvodu dva binoma.
Uqenici samostalno, na mestu i na xkolskoj tabli, raqunaju kvadrat zbira, (a + b)2 i kvadrat razlike (a b)2 . Nastavnik istiqe
xta treba zapamtiti kao formulu (strana 93. Ubenika).
Zatim, dolazimo do opxteg pravila kvadriraa zbira dva nesliqna monoma
(I + II)2 = I 2 + 2 I II + II 2 .
Primenimo nauqena pravila pri rexavau primera 1.
Zatim, navodimo primenu kvadrata binoma u geometriji i rexavamo primer 2.
Primenimo
pravilo i na sluqaj iracionalnih brojeva, npr.
izraqunamo ( 3 2)2 .
Dobro je iskoristiti nekoliko minuta od zavrxnice qasa (ako
je toliko na raspolagau), pa pokazati kako se na lagan naqin izraqunavaju kvadrati brojeva oblika 25, 35 itd.Uqenike uputiti da
proqitaju o kvadratu trinoma (strana 95).
Domai zadatak
Vebe 1, 2, 3 i 4 na 95. i 96. strani
84
58. QAS
Kvadrat binoma
Uvebavae
Frontalni rad
Ci
Dijalog
Uvebavae tehnike kvadriraa binoma.
Tok qasa
Osnovni tekst
Ponovimo formule za kvadrat zbira i kvadrat razlike, kao i

opxtu formulu za (I + II)2 .
Rexavamo zadatak 376, onako kako je opisano u postavci. Dakle, raqunamo na dva naqina, na primer, zadatak d): (3x 2)2 =
(3x 2) (3x 2) i mnoimo po pravilu svako sa svakim; drugo
rexee je po formuli: (3x 2)2 = (3x)2 + 2 3x (2) + (2)2 itd.
Reximo jox i zadatak 377 l) i ).
Onda rexavamo zadatak 378.
Domai zadatak
377 od a) do k), 379, 382 a), b), v).
85
59. QAS
Kvadrat binoma
Uvebavae
Dijalog
Ci Utvrditi tehniku kvadriraa binoma i uoqiti primene

ovih formula.
Tok qasa
Osnovni tekst
Grupe qine uqenici iz dve susedne klupe.

Radimo na naqin uobiqajen za rad u nehomogenim grupama (kao
na 16. qasu).
Ponovimo pravilo (I + II)2 = I 2 + 2 I II + II 2 .
Rexavamo zadatke: 382 d) i z), 383 a) i b).
Zatim, rexavamo zadatke: 379 a), g) i d), pa zadatak 380.
Onda reximo zadatak 387 a) i b).
Na kraju uradimo i dva zadatka iz geometrije, 389 i 390.
Domai zadatak
388 b).
378 v) i g), 381, 384 a) i b), 385 a), 387 v) i d),
86
60. QAS
Polinomi
Sistematizovae

Ci
Dijalog
Obnoviti i povezati nauqeno o polinomima.
Osnovni tekst
Ubenik od 83. do 95. i Zbirka, od 63. do 75. strane.
Tok qasa
Izbor grupa i rad sa ima sprovodimo na uobiqajeni naqin.
Izbor zadataka moe se meati od odeea do odeea, zavisni od dostignutog nivoa znaa uqenika..
Primer izbora zadataka (iz Zbirke) 337 a) i v), 345 g), 351
g) i d), 355 b), v) i g), 362 g), 366 d), 368 a) i v), 375 v), 380 d),
386 a).
Domai zadatak
v), g).
359, 362, 366, 368, 369, 384, v), g), 386, 388 a),
87
61. QAS
Razlika kvadrata
Obrada
Frontalni rad
Heuristiqka metoda
Ci Uvoee formule za razliku kvadrata dva monoma, uz geometrijski dokaz formule.

Tok qasa
Osnovni tekst
Nastavnik postava (na xkolskoj tabli) zadatak da se pomnoe

dva polinoma
(a + b)(a b)
Jedan uqenik izae i izraquna proizvod (a2 b2 ).
Sledei zadatak (postavi nastavnik):
Uoqimo monome 2a i 3x. Naqinite dva binoma, razliku i zbir
ovih monoma. Zatim, pomnoite dva dobijena binoma.
Svi rade na mestu, a jedan uqenik demonstrira rexee na tabli. Uz eventualnu pomo nastavnika, izvlaqimo zakuqak (tekst
na 96. strani ubenika).
Zatim, nastavnik, uz asistenciju uqenika, izvodi geometrijski
dokaz (vidi u Ubeniku).
Onda reximo primere 1 i 2.
Zatim, navodimo kako se razlika kvadrata dva broja (u Ubeniku navedeno 7652 2352 ) moe jednostavno izraqunati primenom
izvedene formule.
Rexavamo primer 3.
Domai zadatak
Vebe 1 i 2 sa 98. strane.
88
62. QAS
Razlika kvadrata
Uvebavae
Rad u parovima
Ci
mene.
Dijalog
Uvebati formulu za razliku kvadrata i uoqiti ene pri-
Tok qasa
Osnovni tekst
Zbirka, 76. strana.
Parove qine uqenici koji sede u istoj klupi. Radimo na naqin

koji je uobiqajen za parove.
Podsetimo se na formulu za razliku kvadrata, zatim rexavamo zadatke iz Zbirke: 391 b), ), e), ), 393 v), g), 394 a), b), 395
a), b), ).
Domai zadatak
391 v), d), z), 392, 394 v), 395 g), d).
89
Pismeni zadatak
63. QAS
Priprema za drugi pismeni zadatak
Ci
tak.
Obnavae
Dijalog
Uputiti uqenike da se xto boe pripreme za pismeni zada-
Tok qasa
Osnovni tekst
Ubenik i Zbirka, druga glava.
U zavisnosti od dostignutog nivoa znaa o stepenima i polinomima, nastavnik pripremi za svako odeee odgovarajue zadatke, radi obnavaa znaa. Zadaci se rade na naqin uobiqajen za
rad u nehomogenim grupama, uz obavezno ponavae znaqea pojmova, definicija i formula. Grupe qine uqenici koji sede u dve
susedne klupe.
Domai zadatak Iz RADNE SVESKE kontrolni i pismeni
zadaci, drugi pismeni zadatak
90
Pismeni zadatak
64. QAS
Kontrola znaa
Grupa A)
1. Izraqunaj (2x3 y 2 z)3 9(xy 3 z 3 )4 : (6x5 y 9 z 6 )2 , x = 0, y = 0, z = 0.
2. Sredi polinom (x + 2)2 + 2(2 x)(x + 2) + (2 x)2 + 3(x 2).
3. Koristei se formulom za razliku kvadrata, izraqunaj na
jednostavan naqin 450, 52 350, 52 .
4. Sliqno prethodnom zadatku izraqunaj na jednostavan naqin
2997 3003.
5. Izraqunaj povrxinu pravouglog trougla kome je jedna kateta
21 cm, a druga kateta je za 9 cm kraa od hipotenuze.
1.
2.
3.
4.
5.
Grupa B)
2
4 3 3 5
x y
x y
:
, gde je x = 0 i y = 0.
Izraqunaj
(x3 y 3 )2
(x3 y 2 )3
Sredi polinom 4(x6)x2 (2+3x)x(5x4)+3x2 (x1)+4(x1)2 .
Koristei se formulom za razliku kvadrata, izraqunaj na
2 2
3
5
1
.
jednostavan naqin 6
8
8
1892 1682
.
Sliqno prethodnom zadatku, skrati razlomak
862 1032
Izraqunaj obim pravouglog trougla kome je jedna kataeta 8 cm,
a hipotenuza je za 2 cm dua od druge katete.
Grupa V)
(2a2 bc4 )4 (3a2 b4 c3 )3 : (4a3 b4 c7 )2
, a = 0, b = 0, c = 0.
(3a2 b2 c3 )3
Sredi polinom (x 7)2 2(5 x)(7 x) + (x 5)2 (10 x).
jednostavan naqin 63, 252 36, 752 .
Sliqno prethodnom zadatku, izraqunaj na jednostavan naqin
5013 4987.
Izraqunaj povrxinu pravouglog trougla kome je jedna kateta
11 cm, a hipotenuza je za 1 cm dua od druge katete.
1. Izraqunaj
2.
3.
4.
5.
Pismeni zadatak
91
Grupa G)
(x2 y 4 )3 : (xy 6 )2
, ako je x = 2y = 0.
(x3 y 2 )4 : (x6 y 2 )2
Sredi polinom (x + 2)(x2 2x + 4) (x 2)(x2 + 2x + 4) (x 4)2 .

2

1
3 2
7
.
jednostavan naqin 42
4
4
1252 1902
Sliqno prethodnom zadatku skrati razlomak
.
1152 802
Izraqunaj obim pravouglog trougla kome je jedna kateta 7 cm,
a hipotenuza i druga kateta razlikuju se za 1 cm.
1. Izraqunaj vrednost izraza

2.
3.
4.
5.
Grupa D)
1. Uprosti izraz
(8a2 b3 )2 (4a3 b2 )3 128a2 b (4ab2 )2

:
, gde je a = 0,
(22 a2 b)4
(8ab)3
b = 0.
2. Sredi polinom 4(a + 1)2 (a + 2)2 + 3(a + 1)(3 a).
3. Koristei se formulom za razliku kvadrata izraqunaj na jednostavan naqin 773, 752 226, 252 .
4. Sliqno prethodnom zadatku, izraqunaj na jednostavan naqin
3991 4009.
5. Izraqunaj povrxinu pravougaonika, kome je jedna stranica
13 cm, a druga stranica je za 1 cm kraa od dijagonale.
92
Pismeni zadatak
65. QAS
Ispravka pismenog zadatka
Frontalni rad
Sistematizovae
Dijalog
Ci Ukazivae na sistemetske i pojedinaqne grexke, uz pouku o

naqinu otklaaa tih grexaka.
Tok qasa
Uobiqajeno za ispravku pismenog zadatka (vidi 40. qas).
93
66. QAS
Obrada
Rastavae monoma i binoma na qinioce

Frontalni rad
Heuristiqka metoda
Ci Nauqiti kako da se dati polinom, ako je mogue, predstavi

u obliku proizvoda nekih polinoma.
Tok qasa
Osnovni tekst
Ponovimo rastavae sloenog broja na proste qinioce (98.

strana). Zatim, uqenici, uz eventualnu pomo nastavnika, zakuqe
da je promenivi deo monoma ve napisan u obliku proizvoda, pa,
ako rastavimo na qinioce koeficijent, rastavili smo i monom na
qinioce. Zatim, reximo primer 1.
Nastavnik na xkolskoj tabli napixe binome a b + a c i a2 b2
i postavi zahtev da uqenici ova dva binoma napixu u vidu proizvoda. Kad dobije pozitivne odgovore, nastavnik podvuqe zakuqke,
kao xto je opisano na 99. strani. Onda, rexavamo primer 2.
Svaki od rexenih sluqajeva prokomentarixe se i obavezno
se mnoeem proveri rezultat. Nastavnik se posebno zadri na
sluqaju ), kad u zagradi ostaje broj 1.
Dae, rexavamo primere 3 i 4.
Zatim, reximo primer 5 i istaknemo da se zbir kvadrata,
a2 + b2 , ne moe rastaviti na qinioce.
Zainteresovane uqenike uputimo da proqitaju tekst pod naslovom Zbir i razlika kubova na 102. strani.
Domai zadatak
Vebe 1, 2, 3, 4 sa 102. strane.
94
67. QAS
Binomi i monomi. Rastavae na qinioce
Frontalni rad
Uvebavae
Dijalog
Ci Postii zadovoavajuu tehniku i brzinu u rastavau

monoma i binoma na qinioce.
Tok qasa
Osnovni tekst
Zbirka od 77. do 79. strane.
Ponovimo xta se podrazumeva pod rastavaem monoma na qinioce, pa reximo zadatak 396.
Ponovimo xta znaqi rastaviti binom na qinioce i koje metode smo upoznali (tekst Ukratko 77. strana). Zatim, rexavamo
zadatke 397 od a) do ), 398 a), b), v), g).
Onda, rastavimo na qinioce razlike kvadrata, zadaci: 399 od
a) do ) i 400 a), b), v), g).
Podsetimo se da zbir kvadrata ne moemo rastaviti na qinioce.
Onda, reximo sloenije sluqajeve, zadatke 401 a), b), v), 403
a), b) i 404 b).
Na kraju, reximo i zadatak 407 v).
Domai zadatak 397 e), ), z), i), 398, 399 e), ), z), i), j), k),
400 d), 402, 404 v), 406.
95
68. QAS
Polinomi
Frontalni rad
Sistematizovae
Dijalog
Ci Uputiti uqenike na bitne teme koje bi trebalo uvebati

tokom zimskog raspusta.
Tok qasa
Zavisno od kvaliteta znaa po pojedinim odeeima, nastavnik napravi izbor zadataka u vezi sa svakim obraenim nastavnim
jedinicama iz polinoma. Posebno upuuje uqenike da za sledee
polugodixte dobro prouqe operacije s polinomima, kvadrat binoma i razliku kvadrata.
zadaci proraditi prve qetiri kontrolne vebe i prva dva pismena zadatka.
96
69. QAS
Drugo polugodixte
Polinomi
Obnavae
Frontalni rad
Dijalog
Ci Povezivae sa temama obraenim krajem prvog polugodixta.

Osnovni tekst
Kontrolni i pismeni zadaci.
Tok qasa
Ponavamo nauqena pravila o polinomima (kvadrat binoma,
razlika kvadrata). Rexavamo zadatke o polinomima zadate u treoj i qetvrtoj kontrolnoj vebi i u prvom pismenom zadatku (kontrolni i pismeni zadaci).
97
70. QAS
Rastavae trinoma na qinioce
Frontalni rad
Ci
Obrada
Heuristiqka metoda
Primena formula za kvadrat binoma.
Tok qasa
Osnovni tekst
Podsetimo se na pravilo o izvlaqeu zajedniqkog qinioca pred

zagradu i reximo primer 1.
Zatim se podsetimo na kvadrirae binoma (na primer, izraqunamo (x2 3a)2 ), pa se posebno zadrimo na znaqeu pravila u
obliku (I + II)2 = I 2 + 2 I II + II 2 .
Uqenici se upuuju da otkriju da li je neki dati trinom kvadrat binoma (kao xto je opisano na 104. strani Ubenika). Posebno
se insistira na proveru qlana 2 I II.
Onda, rexavamo primer 2.
Zatim, kombinujemo izvlaqee pred zagradu sa kvadratom binoma i reximo primer 3.
Zainteresovanim uqenicima se preporuqi da iz ubenika proqitaju tekst iz zelenog boksa, pod naslovom kvadratni trinom.
Domai zadatak
98
71. QAS
Rastavae trinoma na qinioce
Rad u parovima
Ci
Uvebavae
Dijalog
Sticae rutine u prepoznavau kvadrata binoma.
Tok qasa
Osnovni tekst
Ponovimo izvlaqee pred zagradu i formulu za kvadrat binoma. Zatim, rexavamo zadatke iz zbirke. Posebnu pau svaki
put obraamo na onaj qlan trinoma, koji u kvadratu binoma qini
2 I II. Prva vana opaska: Znak ovog qlana odreuje da li je u
pitau kvadrat zbira ili kvadrat razlike. Druga opaska: da li je
to zaista qlan 2 I II ili samo liqi na ega?
Rexavamo zadatke redom: 411 a), b), 412 v), g), 413 a), b), 414,
416 a), b), v).
Zatim, rexavamo kombinovane sluqajeve, zadaci 418 a), b), 419
a) i 420 a).
Domai zadatak
g), 419 b).
411 v), g), 412 a), d), 415 a), b), 416 g), 418 v),
99
72. QAS
Razlika kvadrata i kvadrat binoma
Frontalni rad
Ci
Obnavae
Dijalog
Priprema za rastavae na qinioce raznih polinoma.
Tok qasa
Osnovni tekst
Uz pravila o razlici kvadrata i kvadratu binoma, ponovimo

izvlaqee pred zagradu.
Rexavamo zadatke redom: 391 a), b), v), g), 392 v), d), ), 394
g), 395 d), 378 a), b), d), ), 380 a), b), d), 382 ), 388 g).
Domai zadatak
d), ), z).
401 g), d), ), e), ), 403 v), g), d), 405, 415 g),
100
73. QAS
Obrada
Rastavae polinoma na qinioce

Frontalni rad
Heuristiqka metoda
Ci Prepoznati kojoj vrsti pripada dati polinom, radi odreivaa metode koju emo primeniti pri rastavau na qinioce.
Tok qasa
Osnovni tekst
Ubenik 107. strana.
Ponovimo metode koje smo do sada koristili za rastavae

polinoma na qinioce (izvlaqee pred zagradu, razlika kvadrata,
kvadrat binoma). To je do sada bilo jednostavno, jer smo u startu
znali kojoj vrsti pripada dati polinom.
Da bismo rastavili bilo koji polinom, ako ne moemo odmah
da otkrijemo kojoj poznatoj vrsti pripada, moramo smisliti odgovarajuu strategiju (tekst na 107. strani Ubenika).
Izloenu strategiju uvebavamo rexavajui primere 1 i 2.
Kad se na polinom primeni odreeni postupak i on se rastavi na qinioce, onda treba utvrditi da li se i neki od dobijenih
qinilaca moe jox rastaviti (vidi primer 2a)).
Domai zadatak
Vebe na strani 109, zadatak 1.
101
74. QAS
Rastavae polinoma na qinioce
Uvebavae
Frontalni rad
Dijalog
Ci Prepoznati kojoj vrsti pripada polinom koji treba rastaviti na qinioce.

Tok qasa
Osnovni tekst
Zbirka od 77. do 81. strane
Podsetimo se na definisanu strategiju koju primeujemo kad

ne znamo kojoj vrsti pripada zadati polinom. Onda rexavamo zadatke: 421 i 422 a), b), v), g), d), ), e).
Obratimo pau na trinome koji liqe na kvadrat binoma, a
nisu kvadrati binoma, kao x3 6x2 y + 36xy 2 . Prvo izvuqemo pred
zagradu zajedniqki qinilac: x(x2 6xy + 36y 2 ). Trinom u zagradi
liqi na (x 6y)2 , ali nije to. Naime, (x 6y)2 = x2 12xy + 36y 2 , a
u datom primeru na mestu monoma 12xy, stoji 6xy.
Sliqno uoqavamo, na primer, kod polinoma 2a2 + 4a + 8.
Uqenicima treba preporuqiti da sami prorade metodu grupisaa qlanova, kao xto je opisano u zelenom boksu na 109. strani
Ubenika i da rastave neke od polinoma iz zadatka 423.
Domai zadatak
422 ), z), i), j), 419 v) g), d).
102
75. QAS
Rastavae polinoma (jednaqine)
Frontalni rad
Uvebavae
Ci Koristei se poznatom osobinom da je, npr. A B = 0 ako je

A = 0 ili B = 0 i rastavaem polinoma na qinioce, rexavaemo
jednaqine koje do sada nismo upoznali.
Osnovni tekst
Ubenik, 107. i 108. i Zbirka, 81. strana.
Tok qasa
Rastavimo na qinioce nekoliko polinoma, na primer: 398 v),
), i) i 399 e), j), 401 v). Time pripremimo teren za planirano
rexavae jednaqina.
Traimo odgovor na pitae: Kada je proizvod jednak nuli?
Uz oqekivani odgovor: Kada je bar jedan od qinilaca nula. Onda,
dolazimo do zakuqka
A B = 0, ako je A = 0, ili B = 0;
A B C = 0, ako je A = 0, ili B = 0, ili C = 0 itd.
Rexavamo jednaqinu 2x2 10x = 0, datu na 107. strani Ubenika i rexavamo kao xto je u Ubeniku opisano. (Treba kod uqenika
negovati naviku da se rexee uvek proveri.)
Onda, rexavamo primer 3. Zatim, rexavamo zadatak 2. iz vebe sa 109. strane (onoliko koliko nam raspoloivo vreme do kraja qasa dozvoli).
Domai zadatak
Zbirka: 424 a), v), g), 425 g), d), ), e).
103
76. QAS
Primene polinoma
Frontalni rad
Uvebavae
Dijalog
Ci Ukazati na razne primene polinoma, pre svega za uqenike

koji ele da znaju vixe.
Tok qasa
Neke od primena polinoma sreli smo na prethodnim qasovima.
Podsetimo se kroz zadatke.
Reximo zadatke: 395 g), 407 a); b), 379 ), 380 ).
Rexili smo jednaqine, npr.: 424 ) 425 b), z).
Moemo rexavati i ovakve jednaqine:
1. Izraqunaj ( 3 2)2 , pa rexi jednaqinu: x 3 = 7 4 3.
2. Izraqunaj (2 5)2 , pa rexi jednaqinu: x + 5 = 9 4 5.

Polinomi imaju veliku primenu kod deivosti brojeva. Na
primer, reximo zadatke 336. i 337.
Zatim, rexavamo zadatak:
3. Ako je n prirodni broj, dokai da je vrednost polinoma
P (n) = n3 + 5n deiva sa 6, za svako n.
Rexee: P (n) = n3 n+6n = n(n2 1)+6n = (n1)n(n+1)+6n.
Prvi sabirak je proizvod tri uzastopna prirodna broja, pa je jedan
od ih deiv sa 3 i bar jedan je paran broj. Zbog toga je prvi
sabirak deiv sa 2 3 = 6, a 6n je takoe deivo sa 6.
Reximo jox jedan zadatak.
n2 + 1
, gde
4. Odredi sve celobrojne vrednosti razlomka R =
n1
je n prirodan broj.
n2 1 + 2
n2 1
2
(n 1)(n + 1)
n2 + 1
=
=
+
=
+
Rexee. R =
n1
n1
n1 n1
n1
2
2
odnosno R = (n+1)+
, a ovo je ceo broj za n {1, 0, 2, 3}.
n1
n1
Celobrojne vrednosti razlomka su redom: 1, 1, 5, 5. Dakle, imamo
dve traene vrednosti, R = 1 ili R = 5.
Domai zadatak
a), b).
413 v), g), 417, 419 v), 420 b), v), 421, 422, 425
104
77. QAS
Polinomi
Rad u homogenim grupama
Ci
Sistematizovae
Dijalog
Proveriti razne nivoe znaa uqenika.
Tok qasa
Nastavnik saopxtava da je pripremio zadatke za pripremu pismene vebe, i to u tri nivoa. Uqenicima predlae da se sami
odluqe za nivoe: A (elementarni), B (vixi), V (najvixi). U protivnom sam ih rasporedi, ako izostane inicijativa uqenika. Uqenici se podele u homogene grupe, po 5 do 6 uqenika. Svakoj grupi
nastavnik daje pripremen listi sa zadacima odgovarajuih nivoa.
Grupe rade zadatke na mestu i prijavuju nastavniku kada ih
rexe. Posle otprilike 15 minuta samostalnog rada, nastavnik poziva predstavnike grupa da rexea demonstriraju na xkolskoj tabli. Izlaze redom predstavnici grupa: A, B, V, A, B, V, A, . . . i
demonstriraju rexea zadataka koje zahteva nastavnik.
Predlog sadraja listia (zadaci su iz Zbirke)
A) 348 g), 355 b), 368 v), 380 ), 395 b), 417 v).
B) 355 v), 373 g), 384 v), 394 v), 419 d), 410 a).
V) 355 g), 375 v), 405 g), 419 v), 420 ), 410 b).
Domai zadatak RADNA SVESKA kontrolni i pismeni zadaci peta kontrolna veba.
105
78. QAS
Peta kontrolna veba
(Rastavae polinoma)
Kontrola znaa
Grupa A)
1. Rastavi na qinioce
a) 84xy 3 ; b) 3xy 2 + 6xy 3 15x2 y 2 .
2. Koristei se polinomima, izraqunaj na jednosatavan naqin
4 1
7 8 .
5 5
3. Rastavi na qinioce 5m5 n2 80mn2 .
4. Rexi jednaqinu 4x3 + 14x2 = 0.
Grupa B)
a) 60ab2 x3 ; b) 24a2 b3 x2 + 8ab3 12a2 b3 x.
2. Koristei se polinomima, izraqunaj na jednostavan naqin
4000, 7 3999, 3.
3. Rastavi na qinioce 2x4 32.
4. Rexi jednaqinu: 9x2 4 = 0.
Grupa V)
a) 168m3 x2 ; b) 20a2 b3 15a3 b2 + 10a2 b2 .
2. Koristei se polinomima, izraqunaj na jednostavan naqin
4
3
11 10 .
7
7
3. Rastavi na qinioce x5 x.
4. Rexi jednaqinu 16x2 = 8x 1.
Grupa G)
1. Rastavi na qinioce:
a) 150ab3 c; b) 12xy 3 + 4xy 2 8xy 4 .
2. Koristei se polinomima izraqunaj na jednostavan naqin
5
3
99 100 .
8
8
3. Rastavi na qinioce 162 2y 4 .
4. Rexi jednaqinu 2x3 18x = 0.
106
Grupa D)
a) 180ab5 ; b) 9ax3 3ax2 12a2 x2 .
2. Koristei se polinomima izraqunaj na jednostavan naqin
300, 8 299, 2.
3. Rastavi na qinioce a5 b ab5 .
4. Rexi jednaqinu 2x3 12x2 + 18x = 0.
107
Mnogougao
79. QAS
Vrste mnogouglova
Obrada
Frontalni rad
Dijalog
Ci
Podseae na pojam mnogougla i vrste mnogouglova.
Tok qasa
Osnovni tekst
Pojam mnogougla sretali smo tokom prethodnih godina uqea,

a pojedine vrste smo izuqavali sa dosta detaa.
Obnovimo pojmove: izlomena linija, zatvorena izlomena linija, mnogougaona linija i mnogougao (u Ubeniku na 110. i 111.
strani).
Zatim, definixemo unutraxost mnogougla, pa konvensne i nekonveksne mnogouglove.
Vrste mnogouglova prema broju stranica i oznaqavae elemenata (temena, uglovi, stranice, dijagonale) izloimo kao na 112.
strani Ubenika.
Za svaki pojam o kojem se govori, uqenik ili nastavnik nacrta
na xkolskoj tabli odgovarajuu sliku.
Reximo primer 1 i Vebe 1, 2, 3, 4, sa 112. strane.
Domai zadatak
Zbirka: 426, 427, 428, 429, 430.
108
Mnogougao
80. QAS
Uglovi mnogougla
Obrada
Frontalni rad
Heuristiqka metoda
Ci Odrediti zbir unutraxih i zbir spoaxih uglova proizvonog mnogougla.

Tok qasa
Osnovni tekst
Podsetimo se na pojmove unutraxih i spoaxih uglova trougla i qetvorougla (uopxte, mnogougla) i veza: + 1 = 180 =
+ 1 = . . .
Obnovimo zbir unutraxih uglova u trouglu i u qetvorouglu,
kao i zbir spoaxih uglova trougla i qetvorougla.
Postavimo pitae: Koliki je zbir unutraxih uglova u mnogouglu koji ima n uglova?
Nastavnik nacrta sliku kao na 113. strani Ubenika i navodi
uqenike da dou do formule
Sn = (n2)180 . (U ubeniku objaxeno na 113. i 114. strani.)
Koristei se formulom za zbir unutraxih uglova, izvodimo
zakuqak da u svakom mnogouglu zbir spoaxih uglova iznosi
360 . (Videti obrazloee na 115. strani.)
Onda, ponovimo xta smo nauqili, pa rexavamo Vebe sa 115.
strane. Ako neki zadatak ne doe na red, ostavimo ga za domai
zadatak.
Domai zadatak
Zbirka, 431, 434, 436.
109
Mnogougao
81. QAS
Uglovi mnogougla
Uvebavae
Rad u parovima
Ci
Dijalog
Primene osobina uglova mnogougla.
Tok qasa
Osnovni tekst
Zbirka, od 84. do 85. strana.
Obnovimo osobine uglova koje smo nauqili prethodnog qasa

(tekst Ukratko na 84. strani).
Rexavamo zadatke redom: 432, 433, 435, 438, 439.
Zatim, rexavamo zadatke: 445, 446, 447.
Domai zadatak
437, 440, 441, 442, 449.
110
Mnogougao
82. QAS
Dijagonale mnogougla
Obrada
Frontalni rad
Dijalog
Ci Odreivae veze izmeu broja temena i broja dijagonala

mnogouglova.
Tok qasa
Osnovni tekst
Na osnovu definicije dijagonale (du qiji su krajevi dva nesusedna temena) izvodimo zakuqak da se iz jednog temena n-tougla
moe povui (n3) dijagonale. (Ne brojimo teme iz kojeg konstruixemo dijagonale i dva susedna temena.) Odgovarajui tekst i slike
su na 116. strani Ubenika.
Onda, reximo primere 1 i 2.
Koristei prethodni zakuqak, prebrojimo sve dijagonale mnogougla (sa n stranica), kao xto je opisano na 117. strani Ubenika.
Na kraju, obnovimo xta smo nauqili, pa rexavamo Vebe sa
118. strane. Ono xto preostane, ostaje za domai zadatak.
Domai zadatak
Jox i Zbirka: 451, 453, 458, 459 a), 460 a).
111
Mnogougao
83. QAS
Dijagonale mnogougla
Uvebavae
Rad u parovima
Ci
Dijalog
Povezati osobine uglova i dijagonala mnogougla.
Tok qasa
Osnovni tekst
n(n 3)
, (tekst Ukrat2
ko na 86. strani), pa rexavamo zadatke iz Zbirke: 452, 454, 456,
457.
Zatim, rexavamo zadatke, koji se povezuju sa ranije nauqenim
vezama o uglovima mnogougla: 459 b) i v), 460 b) i v), 461.
Rexavamo i zadatke 462, 463 i 469.
Ponovimo formule, D1 = (n 3) i Dn =
Domai zadatak
455, 464, 465, 467.
112
Mnogougao
84. QAS
Pravilni mnogouglovi
Obrada
Frontalni rad
Dijalog
Ci
Upoznavae sa osobinama pravilnih mnogouglova.
Tok qasa
Osnovni tekst
Pravilni mnogougao je onaj kome su jednake sve stranice i jednaki svi unutraxi uglovi. Odranije znamo dva takva mnogougla
(jednakostraniqni trougao i kvadrat).
Dokazujemo da se oko pravilnog mnogougla moe opisati krunica, a odatle zakuqujemo da su centralni uglovi ove krunice nad stranicama mnogougla jednaki meusobno. Dakle, centralni
ugao pravilnog xestougla je 60 , odakle izvlaqimo posebne osobine
ovog mnogougla. (Videti tekst na 119. strani.)
Koristei se slikom sa 119. strane uoqiti da je velika dijagonala pravilnog xestougla, na primer AD, jednaka preqniku
opisanog kruga AD = 2r = 2a.
Zatim, izvodimo formule za spoaxi i unutraxi ugao pravilnog mnogougla i rexavamo primere 1, 2 i 3 (strana 120).
Onda, zakuqujemo da je centralni ugao jednak spoaxem
(n = n ), pa definixemo karakteristiqni trougao pravilnog mnogougla i upisanu krunicu pravilnog mnogougla (strana 121).
Koristei se slikom xestougla sa 119. strane, konstatujemo da
je polupreqnik upisanog kruga pravilnog
xestougla jednak visini
a 3
.
jednakostraniqnog trougla =
2
Reximo primer 4.
Na kraju, uoqimo i opixemo simetrije pravilnih mnogouglova.
Mnogouglovi sa neparnim brojem temena imaju samo osne simetrije,
a mnogouglovi sa parnim brojem temena su i centralni simetriqni
(122. i 123. strana).
Domai zadatak
Vebe 1, 2, 3, 4 sa 123. strane.
113
Mnogougao
85. QAS
Pravilni mnogouglovi
Uvebavae
Rad u parovima
Ci
Dijalog
Utvrditi osobine pravilnih mnogouglova
Tok qasa
Osnovni tekst
Ponovimo o uglovima pravilnih mnogouglova, pa rexavamo zadatke: 471, 472 a), b), v), 475 a), 476 b).
Ponovimo o karakteristiqnom trouglu, pa reximo zadatak 472.
Ponovimo o simetrijama pravilnih mnogouglova, pa reximo
zadatke 487 i 488.
Rexavamo i zadatke: 428, 425, 491, i 494.
Domai zadatak
490.
473 g) i d), 475 b) i v), 477, 480 v), 483, 484,
114
Mnogougao
86. QAS
Mnogouglovi
Sistematizovae
Dijalog
Ci Sistematizovae i diferencirae ukupnog znaa uqenika

o mnogouglovima.
Tok qasa
Izbor homogenih grupa i naqin rada opisan je u toku qasa 77.
Konaqan izbor zadataka za ovaj qas, na pripremenim listiima,
vrxi nastavnik na osnovu proceenog znaa uqenika.
Dajemo jedan predlog izbora zadataka u tri nivoa.
A) 435, 446, 454, 462, 478, 490.
B) 435, 452, 458, 465, 488, 492.
V) 449, 450, 466, 470, 482, 493.
Domai zadatak RADNA SVESKA kontrolni i pismeni zadaci, xesta kontrolna veba.
115
Mnogougao
87. QAS
Xesta kontrolna veba (mnogougao)
Kontrola znaa
Grupa A)
1. Mere unutraxih uglova mnogougla odreuju produenu razmeru 19 : 18 : 36 : 29 : 33. Odredi ove uglove.
2. Koji pravilni mnogougao ima spoaxi ugao od 18 ?
3. Zbir unutraxih uglova mnogougla je 1260 . Koliko ovaj mnogougao ima dijagonala?
4. U pravilnom petouglu ABCDE izraqunaj ABD.
Grupa B)
1. Mere spoaxih uglova mnogougla odreuju produenu razmeru 7 : 5 : 10 : 6 : 9 : 8. Odredi ove uglove.
2. Koliko dijagonala ima pravilni mnogougao koji ima unutraxi ugao od 150 ?
3. Iz jednog temena mnogougla mnoe se povui najvixe 11 dijagonala. Koliki je zbir unutraxih uglova ovog mnogougla?
4. Dokai da su sve dijagonale pravilnog petougla jednake meu
sobom.
Grupa V)
1. Mere unutraxih uglova mnogougla odreuju produenu razmeru 15 : 13 : 16 : 9 : 11 : 17 : 19. Odredi ove uglove.
2. Odredi unutraxi i spoaxi ugao pravilnog mnogougla,
ako mu je centralni ugao = 22 30 .
3. Mnogougao ima 6 puta vixe dijagonala nego stranica. Koliki
je zbir unutraxih uglova tog mnogougla?
4. Simetrale dveju susednih stranica pravilnog mnogougla seku
se pod uglom od 15 . Koji je to mnogougao?
Grupa G)
1. Mere spoaxih uglova mnogougla obrazuju produenu razmeru 10 : 12 : 16 : 19 : 15. Odredi unutraxe uglove ovog mnogougla.
2. Koji pravilni mnogougao ima unutraxi ugao sedam puta vei od spoaxeg? Koliki je unutraxi ugao?
3. Svi spoaxi uglovi mnogougla iznose po 15 . Koliko dijagonala ima ovaj mnogougao?
4. U pravilnom xestouglu ABCDEF izraqunaj CAD.
116
Mnogougao
Grupa D)
1. Mere unutraxih uglova mnogougla obrazuju produenu razmeru 13 : 5 : 12 : 9 : 7 : 14. Odredi te uglove.
2. Koliko dijagonala ima mnogougao kome zbir svih spoaxih
i svih unutraxih uglova iznose 1980 ?
3. Ukupan broj dijagonala pravilnog mnogougla 5 puta je vea od
broja dijagonala koje se mogu povui iz jednog temena. Koliki
je centralni ugao tog mnogougla?
4. U pravilnom petouglu ABCDE dijagonale AC i BE seku se u
taqki M . Dokai da je CM = EM = AB.
Mnogougao
117
88. QAS
Konstrukcije pravilnih mnogouglova
Frontalni rad
Obrada
Ci Konstruisae pravilnih mnogouglova za n {3, 4, 6, 8, 12}

i priblino crtae, uz korixee uglomera, za ostale pravilne
mnogouglove.
Tok qasa
Osnovni tekst
Odavno znamo konstrukcije pravilnih mnogouglova za n = 3,

n = 4 i n = 6. Za konstrukciju pravilnih mnogouglova (xestarom
i leirom), uz datu odgovarajuu du (stranica ili polupreqnik upisane ili opisane krunice) navodimo primere 1, 2, 3 i 4
(strana 124. 125. i 126.). Ove primere rexavamo na xkolskoj tabli.
Za priblino crtae koristimo uglomer. (Primeri 5 i 6,
prikazuju crtae pravilnog petougla i pravilnog sedmougla).
Tekst o pravilnom sedamnaestouglu treba proqitati uqenicima, kao neobavezno xtivo.
Domai zadatak
Vebe 1, 2, 3, sa 127. strane.
118
Mnogougao
89. QAS
Konstrukcije pravilnih mnogouglova
Rad u parovima
Uvebavae
Dijalog
Ci Jasno razlikujemo taqne konstrukcije leirom i xestarom,

od priblinog crtaa uz pomo uglomera.
Tok qasa
Osnovni tekst
Vebamo najpre konstrukcije za n = 3, n = 4, n = 6 i n = 8.

Rexavamo zadatke: 496 a), 497 b), 498, 500 i 501.
Zatim, priblino crtamo petougao, desetougao i devetougao,
rexavajui zadatke: 503 a), 506 a) i 507.
Domai zadatak
499, 402, 505, 509.
119
Mnogougao
90. QAS
Obim i povrxina mnogougla
Frontalni rad
Ci
va.
Obrada
Heuristiqka metoda
Odreivae povrxine i obima nekih pravilnih mnogouglo-
Tok qasa
Osnovni tekst
Podsetimo se najpre na poznate formule za jednakostraniqni

trougao i kvadrat. Obim mnogougla se definixe kao zbir duine svih stranica. U vezi s tim rexavamo primere 1 i 2 na 128.
strani.
Zatim, koristei se formulom za povrxinu jednakostraniqnog
3a2 3
.
trougla, odredimo povrxinu pravilnog xestougla: P =
2
Povrxinu bilo kog pravilnog mnogougla izraavamo kao zbir
povrxina svih egovih karakteristiqnih trouglova. (Videti tekst
na 129. strani.)
Na kraju, navodimo kako se moe izraqunati (priblino) povrxina bilo kog zadatog mnogougla, primer 5.
Treba preporuqiti uqenicima da proqitaju tekst o pravilnom
dvanaestouglu i osmouglu na 132. strani.
Domai zadatak
Vebe 1, 2, 3 na 131. strani.
120
Mnogougao
91. QAS
Obim i povrxina mnogougla
Rad u parovima
Uvebavae
Dijalog
Ci Izraqunavae povrxina i obima pravilnih i nepravilnih

mnogouglova.
Tok qasa
Osnovni tekst
Ponovimo nauqene formule (tekst Ukratko na 92. strani).

Zatim, rexavamo redom zadatke: 511, 512 e), 513, 514, 515, 519,
521, 522, 527.
Pri rexavau zadataka 512 i 527 koristimo slike i objaxea iz boksa sa 132. strane Ubenika.
Domai zadatak
512 g), d), ) 516, 517, 518, 520, 524, 526.
Zavisne veliqine
121
92. QAS
Pravougli koordinatni sistem u ravni
Frontalni rad
Obrada
Dijalog
Ci Uvoee pojma pravouglog koordinatnog sistema u ravni i

odreivae poloaja taqke u koordinatnoj ravni.
Tok qasa
Osnovni tekst
Podsetimo se na preslikavae brojeva na taqke brojevne prave

(strana 133.).
Uvodimo pravougli Dekartov koordinatni sistem. Na primeru
taqke P na slici (134. strana), opisujemo kako se odreuje poloaj
taqke u koordinatnoj ravni.
Uvodimo pojmove uzajamno normalnih koordinatnih osa (apscisa i ordinata). Zajedniqka taqka osa je koordiatni poqetak, taqka
O(0, 0). Na 133, 134. i 135. strani, delom kroz primere 1 i 2, objaxavamo kako se u koordinatnom sistemu odreuje taqka datih
koordinata (primer 1) i kako se odreuju koordinate taqke koja
je oznaqena u koordinatnoj ravni (primer 2).
Zatim, kao xto je opisano na 137. strani, uvodimo pojam kvadranata. Takoe, razmatramo kako se meaju koordinate ako taqku
preslikamo simetrijom u odnosu na neku koordinatnu osu ili simetriqno u odnosu na koordinatni poqetak.
Domai zadatak
Vebe 1, 2, 3, sa 138. strane.
122
Zavisne veliqine
93. QAS
Koordinatni sistem
Uvebavae
Frontalni rad
Dijalog
Ci Usvajae pojma koordinatnog sistema, koordinatnih osa i

koordinata taqke u pravouglom koordinatnom sistemu.
Tok qasa
Osnovni tekst
Obnavamo pojmove uvedene prethodnog qasa, a utvrujemo ih

rexavaem zadataka redom: 536, 537, 538, 539, 540, 541.
Domai zadatak
542, 543, 544, 545.
Zavisne veliqine
123
94. QAS
Du i mnogougao u koordinatnom sistemu
Frontalni rad
Obrada
Dijalog
Ci Meree duine dui u koordinatnom sistemu i povrxina

trouglova i qetvorouglova.
Tok qasa
Osnovni tekst
Najpre razmatramo odreivae duina dui koje su paralelne koordinatnim osama i povrxine trougla kojima su stranica i
odgovarajua visina paralelne koordinatnim osama (primeri 1 i
2, strana 138. i 139. u Ubeniku).
Zatim, odreujemo duinu kosih dui, koristei se Pitagorinom teoremom (primer 3).
Reximo i primer 4.
Na kraju, uqenike uputimo na opxti sluqaj odreivaa duine dui, prikazan u
zelenom boksu. Preporuqujemo uqenicima da
nauqe formulu: d = (x2 x1 )2 + (y2 y1 )2 , gde je d duina dui
odreene taqkama A(x1 , y1 ) i B(x2 , y2 ).
Zatim, rexavamo zadatak 1 iz Vebe.
Domai zadatak
124
Zavisne veliqine
95. QAS
Du i mnogougao u koordinatnom sistemu
Rad u parovima
Uvebavae
Dijalog
Ci Meree duine i povrxine kad su dui i ravne figure

zadate koordinatama.
Tok qasa
Osnovni tekst
Podsetimo se na formule za odreivae duine dui M N , ako

je M (x1 , y1 ) i N (x2 , y2 ):

M N = (x2 x1 )2 + (y2 y1 )2
(tekst Ukratko na 98. strani).
Zatim, prema datom uputstvu, rexavamo zadatak 546.
Onda rexavamo zadatke sa oznakom 2, to je 547 a), b)) i zadatke
oznaqene sa (to je 548 a) i b)).
Zatim, primenimo Pitagorinu teoremu pri rexavau zadatka
549.
Na kraju, rexavamo zadatak 551 a), b) i v).
Domai zadatak
547 v), g), 548 v), g), 550, 551 g), d), ), 554 a).
Pismeni zadatak
125
96. QAS
Priprema za trei pismeni zadatak
Obnave
Dijalog
Ci Diferencirae znaa uqenika u vezi gradiva nauqenog u

drugom polugodixtu.
Tok qasa
Osnovni tekst
Ubenik i Zbirka.
Rasporeivae uqenika u homogene grupe na tri nivoa znaa

vrxi se na uobiqajeni naqin. Prema sopstvenoj proceni o uspexnosti uqenika u savlaivau gradiva, nastavnik priprema tri
vrste listia sa zadacima nivoa A (elementarni), B (vixi) i V
(najvixi), sliqno izboru predloenom za 77 qas.
zadaci, predvieni za trei pismeni zadatak.
126
Pismeni zadatak
97. QAS
Kontrola znaa
Grupa A)
1. Rastavi na qinioce polinom 3a4 b3 12a2 b3 .
2. Izraqunaj ( 3 2)2 , pa rexi jednaqinu x 3 = 7 4 3.

3. Ako je zbir unutraxih uglova mnogougla 2880 , koliko dijagonala ima taj mnogougao?
4. Konstruixi pravilan xestougao upisan u krunicu preqnika
5 cm. Izraqunaj obim tog xestougla.
5. U pravouglom koordinatnom sistemu dat je trougao sa temenima A(6, 1), B(0, 7) i C(15, 1). Izraqunaj povrxinu i
obim trougla ABC.
Grupa B)
1. Rastavi na qinioce polinom 16 8x2 + x4 .
2. Izraqunaj (2 5)2 , pa rexi jednaqinu x 5 2 = 9 4 5.

3. Ukupan broj dijagonala pravilnog mnogougla 8 puta je vei
od broja dijagonala koje se mogu povui iz jednog temena. Odredi unutraxi ugao tog mnogougla.
4. Konstruixi pravilni xestougao obima 27 cm. Kolika je egova povrxina? Raqunaj na dve decimale.
5. Trougao je dat u pravouglom koordinatnom sistemu temenima M (2, 1), N (2, 2), P (6, 2). Izraqunaj obim i povrxinu
trougla M N P .
Grupa V)
1. Rastavi na qinioce polinom 5xy 7 45x3 y 5 .
2. Izraqunaj (1 2)2 , pa rexi jednaqinu 2x + 2 = 3 2 2.

3. Spoaxi ugao kod temena A pravilnog mnogougla je 15 . Koliko dijagonala ima ovaj mnogougao?
4. Konstruixi pravilan xestougao opisan oko kruga polupreqnika 3 cm. Izraqunaj obim tog xestougla.
5. Trougao ABC dat je u pravouglom koordinatnom sistemu temenima A(4, 7), B(4, 5), C(1, 7). Izraqunaj povrxinu i
obim ovog trougla.
Pismeni zadatak
127
Grupa G)
1. Rastavi na qinioce polinom 1 18y 2 + 81y 4 .
2. Izraqunaj (2 7)2 , pa rexi jednaqinu x 2 = 11 4 7.

3. Jedan mnogougao ima ukupno 119 dijagonala. Koliki je zbir
unutraxih uglova tog mnogougla?
4. Konstruixi pravilan xestougao kome je vea dijagonala 7 cm.
Izraqunaj obim tog xestougla.
5. U pravouglom koordinatnom sistemu dat je trougao temenima M (1, 2), N (3, 1), P (3, 5). Izraqunaj obim i povrxinu
trougla M N P .
Grupa D)
1. Rastavi na qinioce polinom 2m3 n2 18m3 n4 .
2. Izraqunaj ( 2 3)2 , pa rexi jednaqinu x + 3 = 5 2 6.

3. Koliko dijagonala ima pravilni mnogougao qiji unutraxi
ugao je 165 ?
4. Konstruixi pravilni xestougao kome je maa dijagonala duine 4 cm. Izraqunaj povrxinu tog xestougla. Raqunaj na dve
decimale.
5. Trougao KLM dat je u pravouglom koordinatnom sistemu temenima K(6, 6), L(6, 2), M (9, 2). Izraqunaj povrxinu i
obim trougla KLM .
128
Pismeni zadatak
98. QAS
Frontalni rad
Sistematizovae
Dijalog
Ci Ukazivae na sistematske i pojedinaqne grexke, uz pouku o

naqinu otklaaa tih grexeka.
Tok qasa
Uobiqajeno za qas ispravke pismenog zadatka. (Vidi 40. qas.)
Praksa je pokazala da veliki broj uqenika ne
usvoji pravilno
pojam apsolutne vrednosti, a posebno jednakost a2 = |a|. Zbog toga bi trebalo posebno obratiti pau na drugi zadatak i rexiti
bar dva sluqaja. Na primer:
Grupa B)
(
5)
=
4
4
5
+
5
=
9
4
5.
2. (2 5)2 = 22 + 2 2 ( 5) +
2
=
9
4
5.
Prema
prethodnom
reRexee jednaqine:
x
zultatu je x 5 2 = (2 5)2 . Prema jednakosti a2 = |a| imamo:
2 = |2 5|. Dae,
kako je 2 < 5, to je 2 5 < 0, pa je
x 5
|2 5| = (2 5) = 2 + 5.
2
=
2
+
5, a odatle je
Data
jednaqina
dobija
oblik:
x
x 5 = 5, pa je konaqno x = 1.
129
Zavisne veliqine
99. QAS
Grafiqko predstavae podataka
Obrada
Frontalni rad
Dijalog
Ci
Uvoee dijagrama (grafikona) u koordinatni sistem.
Tok qasa
Osnovni tekst
Razmatraemo promene para uzajamno zavisnih veliqina. Ako

par ihovih odgovarajuih vrednosti predstavaju brojevi x i y,
onda taqka A(x, y) moe da se postavi u koordinatni sistem. Ako na
taj naqin unesemo u koordinatni sistem vixe parova odgovarajuih vrednosti, onda spajaem odgovarajuih taqaka, po redosledu
izvrxenih promena, dobijamo slikovit prikaz ove zavisnosti dveju
promenivih. Dobijena slika je grafikon (ili dijagram).
Na primeru 1 (strana 141 i 142) pokazujemo kako se crta grafikon, ali i kako se sa grafikona odreuju novi parovi (x, y)
zavisnih veliqina.
Dae, kroz rexavae primera 3, produbujemo steqena saznaa.
Domai zadatak
Vebe 1, 2, 3 i 4 sa 144. i 145. strane.
130
Zavisne veliqine
100. QAS
Rad u parovima
Ci
Uvebavae
Heuristiqka metoda
Shvatae pojma grafikona i uvoee pojma histograma.
Tok qasa
Osnovni tekst
Razmotrimo kako se pravi grafikon. Uzmemo primer iz teksta Ukratko, na 99. i 100. strani.
Zatim, nastavnik postavi zadatak 566 i rexavae prepusti
uqenicima, uz eventualne mae intervencije, preteno postavaem izabranih pitaa.
Na isti naqin uqenici rexevaju zadatak 557, a onda i 558.
Odgovore na svako od pitaa a), b), v), g) prokomentarixe i nastavnik.
Zatim, rexavamo zadatak 559, analizirajui paivo svako
od pitaa a), b), v), g).
Onda, nastavnik objasni grafiqki prikaz u obliku histograma
i rexavamo zadatak 563.
Domai zadatak Svaki uqenik treba da u svom okrueu nae
primer nekog procesa ili istraivaa koji je pogodan za grafiqko predstavae. Te primere demonstriramo sledeeg qasa. Svaki
primer e pripremiti par uqenika. Parove izaberu sami uqenici
izmeu sebe.
Zavisne veliqine
131
101. QAS
Rad u parovima
Uvebavae
Dijalog
Ci Razviti kod uqenika sposobnost da odreene procese predstave grafiqki, ali i da umeju sa grafika proqitati podatke.
Tok qasa
Uqenici demonstriraju zadatke i rexea zadataka koje su sami uoqili i formulisali za domai zadatak. Za svaki nacrtan
grafikon (ili histogram) nastavnik insistira na qitau podataka sa grafikona. Qitae sa grafikona obavaju uqenici koji nisu
uqestvovali u definisau problema.
Pred kraj qasa nastavnik preuzima inicijativu i rexava sledee zadatke sa histogramima: Veba 4 sa 145. strane Ubenika,
zatim zadaci 564 i 565 iz Zbirke.
Domai zadatak
560, 561, 562.
132
Zavisne veliqine
102. QAS
Direktna proporcionalnost
Obrada
Frontalni rad
Dijalog
Ci Grafiqki prikazati zavisnost dve promenive veliqine,

vezane jednakoxu y = kx, gde je k pozitivna konstanta.
Tok qasa
Osnovni tekst
Razmatraemo parove veliqina, qije su promene uzajamne zavisne (prouzrokovane). Navedemo neke primere.
Put koji pree automobil, pri brzini od 50 km na qas, zavisi
od trajaa (vremena) putovaa
Visina raquna pri kupovini lubenice po ceni od 20 dinara za
kilogram, zavisi od mase lubenice.
Nastavnik trai od uqenika da i sami opixu neke sliqne parove promenivih veliqina.
Dae, kroz rexavae primera 1, 2, 3 i 4 i i analizirae meusobnih odnosa parova promenivih veliqina, nastavnik uvodi
y
= k, gde je
pojam direktne proporcionalnosti, y = kx, odnosno
x
pozitivna konstanta k tzv. koeficijent proporcionalnosti.
Kao xto smo nauqili u prethodnom odeku (96. i 97. qas),
grafikone koristimo za qitae potrebnih podataka (kao xto smo
uqinili u primeru 1).
Domai zadatak
Vebe 1, 2, 3, 4, sa 149. strane.
Zavisne veliqine
133
103. QAS
Direktna proporcionalnost
Rad u parovima
Uvebavae
Heuristiqka metoda
Ci Grafiqko prikazivae promena raznih vrsta zavisnih, direktno proporcionalnih veliqina.

Tok qasa
Osnovni tekst

Ponovimo pojam direktno proporcionalnih veliqina (tekst
Ukratko na 103. i 104. strani).
Rexavamo niz karakteristiqnih zadataka. Rexea na xkolskoj
tabli i neophodne komentare i zakuqke izvode uqenici, uz eventualnu minimalnu pomo nastavnika.
Rexavamo zadatke redom: 566, 567, 568, 569.
Zatim, rexavamo zadatke 1. i 4. iz Vebe sa 149. strane Ubenika.
Na kraju, reximo zadatke 573 i 575.
Domai zadatak
570, 571, 572.
134
Zavisne veliqine
104. QAS
Obrnuta proporcionalnost
Frontalni rad
Obrada
Ci Grafiqki prikazati promene parova obrnuto proporcionalnih veliqina.

Tok qasa
Osnovni tekst
Kao xto je opisano na poqetku 150. strane, navedemo praktiqan

primer (odnos broja radnika i vremena rada) para zavisnih veliqina, kod kojih poveavae jedne uslovava smaee druge veliqine. Nastavnik trai da i uqenici navedu neke sliqne primere
zavisnih veliqina.
Onda, rexavamo primere 1 i 2. Sa grafikona iz primera 1
qitamo traene podatke, kao xto je opisano na 150. strani Ubenika.
Zatim, analiziramo zavisne promenive iz ovih primera i zakuqujemo da se one opisuju jednakoxu xy = k, gde je k pozitivna
konstanta, koeficijent proporcionalnosti.
Onda dokaemo osobinu obrnuto proporcionalnih veliqina:
za odgovarajue parove vrednosti (x1 , y1 ) i (x2 , y2 ) vai x1 : x2 =
x1
y2
=
(strana 152).
y2 : y1 , odnosno
x2
y1
Zatim, rexavamo i preostale dva primera navedena u Ubeniku. Zakuqak iz primera 4 treba zapamtiti.
Domai zadatak
Veba 1, 2, 3, 4, 5 sa 154. strane.
Zavisne veliqine
135
105. QAS
Obrnuta proporcionalnost
Rad u parovima
Uvebavae
Heuristiqka metoda
Ci Meu praktiqnim primerima zavisnih promenivih uoqiti

obrnuto proporcionalne.
Tok qasa
Osnovni tekst

Ponovimo pojam obrnute proporcionalnosti (tekst Ukratko na
105. strani).
Zatim, nastavnik prepuxta uqenicima inicijativu u rexavau zadataka 576, 577, 578.
Onda, rexavaju zadatke, koje su prethodnog qasa dobili za domai zadatak. To su zadaci 1, 2 i 4 iz Vebi sa 154. strane Ubenika.
Domai zadatak
579 i 580.
136
Zavisne veliqine
106. QAS
Primene proporcionalnosti
Frontalni rad
Uvebavae
Ci Osobine direktno i obrnuto proporcionalnih veliqina primeniti na praktiqne situacije.

Tok qasa
Osnovni tekst
Iz definicija i nauqenih osobina direktno i obrnuto proporcionalnih veliqina izvodimo vane zakuqke:
a) Ako su (x1 , y1 ) i (x2 , y2 ) parovi odgovarajuih vrednosti
direktno proporcionalnih veliqina, onda je
x1 : x2 = y1 : y2 .
b) Ako je req o parovima obrnuto proporcionalnih veliqina,
onda je
1
1
: .
x1 : x2 = y2 : y1 i y1 : y2 =
x1 x2
(Videti 155. i 156. stranu Ubenika.)
Zatim, rexavamo primer 1, koji nastavnik iskoristi da objasni kako se postavaju strelice koje definixu razmere. Takoe je
bitno kako na osnovu odgovora vixe ili mae odreujemo direktno i obrnuto proporcionalne veliqine.
Uqenici dae, uz diskretno praee nastavnika, rexavaju primere 2, 3 i 4, sa 157. i 158. strane.
Domai zadatak
Vebe 1, 2, 3, 4, 5 sa 158. strane.
Zavisne veliqine
137
107. QAS
Primene proporcionalnosti
Uvebavae
Rad u parovima
Heuristiqka metoda
Ci Rexavae praktiqnih problema korixeem proporcionalnosti zavisnih veliqina.

Tok qasa
Osnovni tekst
Ponovimo praktiqne osobine proporcionalnih veliqina (tekst

Ukratko sa 106. strane).
Uqenici na tabli rexavaju zadatke redom: 584, 582, 585, 586,
588, 589, 592, 593.
Domai zadatak
581, 583, 587, 590, 591.
138
Zavisne veliqine
108. QAS
Svojstva proporcija
Obrada
Frontalni rad
Dijalog
Ci
Istai i koristiti praktiqne osobine proporcija.
Tok qasa
Osnovni tekst
Ponovimo definiciju proporcije. Zatim, istaknemo vane praktiqne osobine:

Iz a : b = c : d, sledi a d = b c i a = ck, b = dk, gde je k
pozitivna konstanta (strana 159. u Ubeniku).
Rexavamo primere 1, 2, i 3.
Zatim, izvedemo (dokaemo) osobinu.
Iz a : b = c : d sledi (a + b) : (c + d) = a : c = b : d i
(a b) : (c d) = a : c = b : d, (c > d).
Zatim, reximo i primer 4 (strana 161).
Ukoliko je do kraja qasa ostalo dovono vremena, rexavamo i
Vebe 2 i 3.
Domai zadatak
Vebe sa 161. strane.
139
Zavisne veliqine
109. QAS
Svojstva proporcija
Uvebavae
Rad u parovima
Ci
Heuristiqka metoda
Primena praktiqnih osobina proporcija.
Tok qasa
Osnovni tekst

Ponovimo osobine koje smo istakli prethodnog qasa (tekst
Ukratko sa 108. strane).
Onda, na naqin uobiqajen za rad u parovima, uqenici, uz diskretno uqexe nastavnika, rexavaju zadatke: 601, 602, 603, 604,
605.
Zatim, rexavaju zadatke: 608, 610, 612.
Domai zadatak
606, 607, 611, 614.
140
Zavisne veliqine
110. QAS
Zavisne veliqine
Sistematizovae
Dijalog
Ci Sistematizovae i diferencirae ukupnog znaa uqenika

u vezi sa zavisnim veliqinama.
Tok qasa
Izbor homogenih grupa i naqin rada opisan je u toku qasa 77.
Izbor zadataka za ovaj qas, po nivoima zahteva, na pripremenim
listiima, vrxi nastavnik na osnovu proceenog znaa uqenika.
Ugledni predlog izbora zadataka u tri nivoa zahteva.
A) 549, 562, 571, 579, 596, 613
B) 552, 559, 573, 579, 597, 609
V) 555, 560, 575, 579, 600, 615
Domai zadatak RADNA SVESKA kontrolni i pismeni zadaci, zadaci za sedmu kontrolnu vebu.
141
Zavisne veliqine
111. QAS
Sedma kontrolna veba
(zavisne veliqine)
Kontrola znaa
Grupa A)
1. Odredi duinu dui AB, ako je A(7, 3) i B(5, 2).
2. Ako slavinu odvrnemo do kraja u kadu se nalije 15 litara
vode u minutu. Naqini tabelu i grafikon za prvih 8 minuta
toqea.
a) U kadu na 1 cm dubine staje 6 litara vode. Sa grafikona proqitaj posle koliko vremena dubina vode u kadi iznosi
12 cm.
b) Kolika e dubina vode biti u kadi posle 7 minuta?
3. Beraqi jabuka obrali su voak povrxine 2 hektara za 15
dana, radei dnevno po 8 sati. Beraqi se dogovore da drugi,
isti toliki voak (2 hektara), oberu za 10 dana. Za koliko
sati moraju produiti radno vreme, da bi izvrxili plan?
1
5
4. Odredi x i y ako je x : y = 5 : 13 i 3x y = 39.
9
3
Grupa B)
1. Odredi duinu dui M N , ako je M (0, 4) i N (5, 8).
2. Ako za qeliqnu oprugu zakaqimo teg od 1 kg, opruga se izdui za 3 cm. Za svaki novi teg od 1 kg izdui se jox za 3 cm.
Nacrtaj grafikon, tako da je na osi x oznaqena masa tega.
a) Sa grafikona proqitaj koliko se izdui opruga ako se okaqi masa od 3,5 kg.
b) Urox je okaqio svoju torbu s kigama i opruga se izduila
za 7,5 cm. Kolika je masa Uroxeve torbe s kigama?
3. U radionici za izradu onova za 6 radnih dana napravili
su 714 pari onova. Koliko e pari onova proizvesti ista
grupa radnika za 17 radnih dana?
4. Komad legure od 312 kg dobijen je mexaem gvoa i cinka u
razmeri 7 : 5. Ako se za istu koliqinu legure upotrebi 20 %
cinka vixe, za koliko treba smaiti koliqinu gvoa?
142
Zavisne veliqine
Grupa V)
1. Odredi duinu dui AB, ako je A(5, 9) i B(3, 3).
2. Loptica za tenis pada sa krova solitera, sa visine od 105 metara. U prvoj sekundi padne taqno 5 metara, a onda, u svakoj
sledeoj sekundi pada za 10 metara vixe nego u prethodnoj.
Naqini tabelu i odgovarajui grafikon. Vreme padaa oznaqi na x osi, a sa y obelei visinu u metrima, tj. udaenost
od tla. Sa grafikona proqitaj:
a) Na kojoj je visini loptica posle 2,5 sekunde?
b) Za koje vreme loptica padne do polovine visine?
3. Znamo da 6 radnika zavrxi odreeni posao za 25 radnih dana.
Koliko jox radnika treba zaposliti da bi posao bio zavrxen
za 15 radnih dana?
4. Imamo 16 litara razblaenog soka, koji smo dobili sipaem
koncentrovanog vonog sirupa u qistu vodu. Koliqine vode i
sirupa su u razmeri 5 : 3. Ako dolijemo jox 2 litara qiste
vode, u kojoj e razmeri biti koliqine vode i koncentrovanog
sirupa?
Grupa G)
1. Odredi duinu dui M N , ako je M (6, 8) i N (9, 0).
2. Oa priprema kigu za xtampu radei 6 dana po tri sata
dnevno. Nacrtaj grafikon koji pokazuje zavisnost broja sati
dnevnog rada (y sati) od broja radnih dana (x dana). Sa grafikona proqitaj koliko sati dnevno treba da radi Oa, ako
eli da posao uradi za 4,5 dana.
3. U voaku su xive i jabuke. Xiva ima 35 %, a jabuka ima
vixe za 24 stabala. Koliko je xiva u voaku?
4. Koliko litara 40-procentnog rastvora sireta treba pomexati sa 45 litara 75-procentnog rastvora sireta, ako se
mexae vrxi u razmeri 8 : 15?
Zavisne veliqine
143
Grupa D)
1. Odredi duinu dui P Q, ako je P (13, 4) i Q(7, 11).
2. Tokom jednog dana merena je temperatura vazduha, na svaka
dva sata. Rezultati su uneti u tabelu.
x sati 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24
u C
8 3 2 5 9 14 16 15 11 9 7 6
Nacrtaj odgovarajui grafikom. Sa grafikona proqitaj temperaturu u 17 qasova. U koliko je sati temperatura vazduha
bila 10 C?
3. Xest traktora uzore ivu za 12 radnih dana. Za koliko bi
dana pre roka istu ivu uzoralo 8 traktora?
4. U leguri bronze, bakar i kalaj su pomexani u razmeri 11 : 7.
Kolika je masa bronze, ako je pomexano 22,4 kg kalaja?
144
Krug
112. QAS
O krugu ukratko
Obnavae
Frontalni rad
Dijalog
Ci Obnoviti poznate osobine kruga, radi pripreme iz izuqavaa novih pojmova.

Tok qasa
Osnovni tekst
Krug je jedna od najznaqajnijih ravnih figura. O krugu znaju

i udi koji nisu uqili xkolu, a tokom istorije ime su se bavili
najvei umovi.
Ponovimo o krugu sve xto smo ranije nauqili, poqev od definicije. Posebno emo istai pojmove: centar, polupreqnik, preqnik, tetiva, luk, centralni ugao, tangenta, seqica. Istiqemo qienice da je krug centralno i osno simetriqan, sa beskonaqno mnogo
osa simetrije. Zatim, da svaki trougao i svaki pravilni mnogougao
imaju opisanu i upisanu krunicu. Sve to je navedeno u ubeniku
(od 162. do 165. strane), i to prirodnim redosledom. Najvanije
qienice su posebno istaknute. To su qienice koje uqenici treba
da znaju, a ako su zaboravili, neka ih ponovo nauqe.
Posebno istiqemo sluqaj kad se dva kruga dodiruju, spoa
(O1 O2 = r1 + r2 ) i iznutra (O1 O2 = |r1 r2 |). Ako je A dodirna
taqka dva kruga, onda su taqke O1 , O2 i A kolinearne.
Tokom izlagaa, nastavnik crta odgovarajue slike na xkolskoj tabli, a uqenici u svojim sveskama.
Domai zadatak
Vebe 1, 2, 3, 4 sa 165. strane.
145
Krug
113. QAS
Centralni i periferijski ugao
Obrada
Frontalni rad
Dijalog
Ci Uoqiti vezu izmeu centralnog i periferijskog ugla nad

istom tetivom, pa utvrditi da je periferijski ugao nad preqnikom
prav.
Tok qasa
Osnovni tekst
Koristei se podudarnoxu trouglova, najpre dokaemo da u

krugu (i u podudarnim krugovima) jednakim tetivama odgovaraju
jednaki centralni uglovi, a vai i obrnuto (primer 1).
Zatim, definixemo periferijski ugao nad datim lukom (tetivom) i pojam periferijskog i emu odgovarajueg centralnog ugla.
Onda, dokaemo teoremu o periferijskom i centralnom uglu
(strana 167.), pa reximo primere 2 i 3 (strana 168).
Zatim, istaknemo bitnu posledicu dokazane teoreme: ugao nad
preqnikom je prav. U vezi sa tim proqitamo (ispriqamo) priqu o
Adamu Riseu (zeleni boks na 171. strani).
Onda, reximo primer 4 (strana 169), pa navedemo kako je
te qienice iskoristio arapski matemetiqar Abu Hasan (zeleni
boks).
Domai zadatak
Vebe 1, 2, 3, 4 i 6 sa 172. strane.
146
Krug
114. QAS
Centralni i periferijski ugao
Frontalni rad
Ci
Uvebavae
Primene osobina centralnih i periferijskih uglova.
Osnovni tekst
Ubenik, 170. strana i Zbirka, od 111. do 116. strane.
Tok qasa
Ponovimo o centralnom i periferijskom uglu (definiciju i
odnose sa odgovarajuim tetivama i lukovima), posebno teoremu o
tetivnom i centralnom uglu i uglu nad preqnikom.
Rexavamo zadatke iz zbirke: 616, 617, 619, 624, 627.
Sa posebnom paom rexavamo primere 5 i 6 (strana 170.
u Ubeniku), uz nastojae da uqenici sami (ili uz malu pomo
nastavnika) dou do rexea.
Uvodimo pojam tangentnih dui iz date taqke na dati krug.
Onda, rexavamo zadatke iz Zbirke: 626, 630, 632, 634, 640.
Domai zadatak
618, 620, 622, 625, 629, 638, 649.
147
Krug
115. QAS
Uglovi u krugu
Uvebavae
Rad u parovima
Heuristiqka metoda
Ci Proxiriti znaa o krugu (tetivni qetvorougao, tangentni

ugao), radi veeg angaovaa radoznalih uqenika.
Osnovni tekst
Ubenik, boksovi na 171. i 172. strani.
Tok qasa
Obnovimo odnos izmeu centralnog i odgovarajueg periferijskog ugla, ugao nad preqnikom i o tangentnim duima. Onda,
reximo zadatke: 623, 633, 643, 650.
Definixemo tetivni qetvorougao i postavimo zadatak: Ako
je ABCD tetivni qetvorougao, izraqunaj + . (Videti zeleni
boks na 171. strani.)
Uqenici samostalno dolaze do rexea.
Istiqemo da dobijeni zakuqak vai za svaki tetivni qetvorougao, ali da vai i obrnuto. (Ako je zbir naspramnih uglova
qetvorougla jednak 180 , oko qetvorougla se moe opisati krug.)
Reximo zadatak 5. iz Vebe sa 172. strane.
Definixemo (i nacrtamo) tangentni ugao (slika na 172. strani) i formulixemo zahtev:
Dokai da je tangentni ugao koji odgovara tetivi AB jednak
periferijskom uglu koji odgovara toj tetivi.
Uqenici samostalno dokazuju tvree.
Reximo zadatak iz zelenog boksa na 172. strani.
Domai zadatak
645, 652, 654.
148
Krug
116. QAS
Obim kruga
Obrada
Frontalni rad
Ci Pokazati da se obim kruga ne moe taqno odrediti i ukazati da koliqnik O : 2r ima konstantnu, ali iracionalnu vrednost.
Tok qasa
Osnovni tekst
Nastavnik pripremi krojaqki metar (traku od platna) i par

okruglih predmeta, radi izvoea ogleda o obimu kruga.
Uqenike treba upoznati sa problemom merea duine krive
linije i klasiqno nerexivim problemom merea kruga. Zatim, kao
xto je opisano na 173. i 174. strani, koristei se Arhimedovom
idejom upisivaa i opisivaa pravilnih mnogouglova, utvrdimo
O
O
< 3, 146. Zatim, definixemo broj =
i istaknemo
da je 3 <
2r
2r
egovu iracionalnost. Navedemo da se najqexe koriste pribli22
i reximo primer 1.
ne vrednosti: 3,14 i
7
Onda, navedemo primere eksperimenata opisanih na 175. strani Ubenika, pa na qasu izvedemo jox neki sliqan eksperiment,
koristei se donetim krojaqkim metrom.
Pokaemo kako se pamti 3, 14159 . . . . (obojeni tekst pri dnu
175. strane).
Rexavamo Vebe 1, 2, 3 sa strane 176.
Domai zadatak
Zbirka: 656 a), b), 657 a), b), 659.
Krug
149
117. QAS
Obim kruga
Uvebavae
Rad u parovima
Dijalog
Ci Koristiti razliqite pribline vrednosti broja . Primena na opisane i upisane krunice mnogouglova.
Tok qasa
Osnovni tekst
Ponovimo ukratko priqu o mereu kruga i formulu za obim.

Uqenici navedu nekoliko priblinih vrednosti broja . (Videti
tekst Ukratko na 116. strani.)
Rexavamo zadatke 656 v), d), ), 657 v), 660.
Zatim, upoznajemo obim polukruga (pola krunice plus preqnik) i rexavamo zadatke: 658 a) i 659 b).
Onda merimo opisane i upisane krunice poznatih mnogouglova. Rexavamo zadatke: 666 a) i 667 b), 670.
Domai zadatak
656 g), 658 b), v), 661, 663, 666 v), 667 a), 669.
150
Krug
118. QAS
Broj
Obrada
Frontalni rad
Ci
Monoloxka metoda
Istai znaqaj broja u praksi i u razvoju nauke.
Tok qasa
Osnovni tekst
Obnoviti o mereu obima kruga, o definiciji broja i egovim priblinim vrednostima. Treba prepriqati ili proqitati
tekst iz Ubenika, jer, jedan xkolski qas je najmae xto moemo
uqiniti da istaknemo veliku ulogu broja u prirodi i nauci.
Pored navedenih primera, mogu se istai jox neka pojavivaabroja . Na primer, g = 9, 81 . . . je iz fizike poznata gravitacija,
a g = 3, 13 . . . .
Moemo ispriqati i neku anegdotu.
Na primer: Na Aasci je vrlo hladno, a na hladnoi se sve
skupa, pa je tamo = 3. (To je tzv. eskimsko .)
Zanimivo je da je 1897. godine skupxtina ameriqke drave
Indijane (radi jednostavnijih izraqunavaa) donela zakon po kome broj iznosi taqno 4.
151
Krug
119. QAS
Duina krunog luka
Frontalni rad
Obrada
Ci Izraqunavae duine i obima figura koje su delom ograniqene krunim lukovima.

Tok qasa
Osnovni tekst
Ponovimo osobinu da jedanakim centralnim uglovima odgovaraju jednaki kruni lukovi, i obrnuto.
Zatim, podsetimo se koje mere imaju uglovi kojima odgovara:
polukrunica, cela krunica i qetvrtina krunice. Kao xto je
opisano na 179. strani Ubenika, izvedemo zakuqak da su duina
krunog luka i veliqina odgovarajueg centralnog ugla direktno
proporcionalne.
Kao xto smo uqili u odeku 5. 6, uqenici izvedu formulu za
duinu krunog luka (strana 179. u Ubeniku).
Rexavamo redom primere od 1. do 5.
Domai zadatak
Vebe 1, 2, 3, 4 na 181. i 182. strani.
152
Krug
120. QAS
Duina krunog luka
Uvebavae
Rad u parovima
Ci
Dijalog
Primene formule za duinu krunog luka.
Tok qasa
Osnovni tekst
Ponovimo odnose izmeu duine krunog luka i duine odgovarajueg centralnog ugla i formulu za duinu luka. Obnovimo i
vezu izmeu centralnog i periferijskog ugla.
Rexavamo zadatke iz zbirke: 676 a), b), v), 677 b), v), 678 g),
682, 685.
Domai zadatak
Radna sveska, Osma kontrolna veba.
153
Krug
121. QAS
Osma kontrolna veba (krug)
Kontrola znaa
Grupa A)
1. Obim kruga je 78,5 cm. Odredi polupreqnik ovog kruga.
( = 3, 14)
2. Prema podacima sa slike dole levo odredi nepoznate uglove
x i y. Obrazloi!
3. Tetiva AB duine 12 cm deli krunu liniju na dva nejednaka dela. Kolika je duina veeg od dva luka, ako je ABC
jednakostraniqni trougao upisan u datu krunicu ( = 3, 14).
4. Na krugu polupreqnika 6 cm dat je luk duine 7,536 cm. Odredi periferijski ugao , koji odgovara ovom luku ( = 3, 14).
Grupa B)
1. U kvadrat stranice 6 cm upisan je krug k1 i oko ega je opisan
koliko je krunica k2 dua od krunice k1 ?
krug k2 . Za
( = 3, 14 i 2 = 1, 41.)
2. Prema podacima sa slike gore desno odredi nepoznate uglove
x i y. Obrazloi!
3. Oko trougla ABC opisana je krunica. Nad stranicama AB,
BC, CA duine lukova su redom 41,88 cm, 83,76 cm i 62,82 cm.
Odredi unutraxe uglove trougla ABC.
4. Koliki je preqnik kruga u kome luku duine 78,5 cm odgovara
periferijski ugao 22 30 ? ( = 3, 14).
154
Krug
Grupa V)
1. Krug k ima obim 47,1 cm. Koliki je obim egovog polukruga?
( = 3, 14).
2. Prema podacima sa slike dole levo odredi nepoznate uglove
x i y. Obrazloi!
3. Oko kvadrata KLM N opisana je krunica. Stranica KL, duine 10 cm, deli krunicu
na dva luka. Kolika je duina
maeg luka? ( = 3, 14 i 2 = 1, 41.)

4. Obim kruga je 43,96 cm. Koliki luk odgovara centralnom uglu
od 43 12 ?
Grupa G)
1
1. Izraqunaj obim kruga, kome je polupreqnik duine 5 cm.
4
22
(Raqunaj .)
7
2. Trougao ABC na slici gore desno je jednakostraniqni. Odredi nepoznate uglove x i y. Obrazloi!
3. Oko trougla M N P opisan je krug. Kruni luk nad stranicom
M N predstava dve petine obima kruga, a luk nad stranicom
M P je tri osmine obima. Odredi unutraxi ugao trougla
M N P kod temena M .
4. Na krugu preqnika 9 cm dat je luk duine 11,304 cm. Koliki
centralni ugao odgovara ovom luku? ( = 3, 14).
Krug
155
Grupa D)
1. Obim polukruga je 43,69 dm. Koliki je obim kruga?
2. Xestougao ABCDEF na slici dole je pravilan. Odredi nepoznate uglove x i y. Obrazloi!
3. Oko pravilnog xestougla stranice 15 cm opisana je krunica. Stranica AB deli krunicu na dva luka. Odredi duinu
maeg luka. ( = 3, 14).
4. U krugu polupreqnika 12 cm dat je periferijski ugao 37 30 .
Odredi duinu luka koji odgovara datom uglu. ( = 3, 14).
156
Krug
122. QAS
Povrxina kruga
Obrada
Frontalni rad
Dijalog
Ci
Priblino izraqunavae povrxine kruga.
Tok qasa
Osnovni tekst
Obnovimo o izraqunavau obima kruga, o problemima koje stvara kriva kruna linija i pojam broja . Podsetimo se na pribline vrednosti broja .
Zatim, nastavnik definixe problem poznat kao problem kvadrature kruga i naglasi da je dokazano da je ovo nerexiv problem,
pa povrxinu kruga, kao i obim, raqunamo priblino.
Koristei se idejom indijskog matematiqara Bhaskare iz XII
veka, nastavnik prikae kako se dolazi do formule P = r 2 . (Videti 183, stranu u Ubeniku).
Zatim, rexavamo primere 1, 2, 3, 4, 5.
Domai zadatak
Vebe 1, 2, 3, 4, 5 sa 186. strane.
157
Krug
123. QAS
Povrxina kruga
Uvebavae
Rad u parovima
Ci
Dijalog
Primene formule za povrxinu kruga.
Tok qasa
Osnovni tekst
Ponovimo formulu P = r 2 , pa rexavamo zadatke iz Zbirke:

691 a), v), d), 692 v), 693 a), ), 694 a), 695 b).
Rexavamo primer 6 sa 184. strane Ubenika i uvodimo pojam
krunog prstena. Onda, reximo zadatak 703 a) i b).
Zatim, reximo zadatke: 696 a), g), 697 b), 700 a).
Domai zadatak
696 d), 697 g), 698, 699 a), 704, 708.
158
Krug
124. QAS
Krug
Sistematizovae
Dijalog
Ci Sistematizovae i diferencirae znaa uqenika u vezi sa

krugom.
Tok qasa
Uobiqajen naqin rada sa homogenim grupama, detano opisan
u pripremi 77. qasa.
Predlog izbora zadataka u tri nivoa, sa pripremenim listiima.
A: 621, 639, 662, 681, 699 b).
B: 642, 652, 671, 683, 701.
V: 654, 645, 674, 687, 709.
Domai zadatak
694 b), 695 v), 696 b), 697 a), 702, 703, 706, 707.
159
Krug
125. QAS
Povrxina krunog iseqka
Obrada
Frontalni rad
Ci
Izraqunavae povrxina delova krune povrxi.
Tok qasa
Osnovni tekst
Tok qasa
Kruni iseqak je deo krune povrxi zahvaen sa dva polupreqnika. Sliqno krunom luku, zakuqujemo da su povrxina iseqka i
ogovarajui centralni ugao direktno proporcionalne veliqine.
Koristei se ovim zapaaem, uqenici samostalno izvode formulu za povrxinu iseqka:
r 2
. (Videti 186. stranu Ubenika.)
360
Nastavnik postavi zadatak: Odredi vezu izmeu duine luka
i povrxine iseqka.
Kao xto je opisano na 187. strani, dobijamo
Pi =
Pi =
rl
.
2
Onda, reximo primer 3.

Zatim, reximo primer 4. Tamno plavo obojenu figuru na slici
nazivamo kruni odseqak. egova povrxina, kao xto je objaxeno
na 188. strani je
P0 = Pi P
Reximo i primer 5.
Domai zadatak
Vebe 1, 2, 3, 4, 5, 6 na strani 189.
160
Krug
126. QAS
Povrxina krunog iseqka
Uvebavae
Rad u parovima
Ci
Dijalog
Kombinovae raznih formula vezanih za merea u krugu.
Tok qasa
Osnovni tekst
Ponovimo definicije krunog iseqka i krunog odseqka i formule za ihove povrxine (tekst Ukratko 124. strana).
Rexavamo zadatke iz Zbirke 711 a), g), 712, 713, 715, 717, 720.
Domai zadatak
714, 716, 718, 723.
161
Sliqnost
127. QAS
Proporcionalne veliqine
Obrada
Frontalni rad
Dijalog
Ci
Prouqavae produenih proporcija.
Osnovni tekst
Tok qasa
Ponovimo definiciju proporcije i ene osobine. Posebno naglasimo osobinu:
y2
y1
=
= k, sledi y1 = kx1 i y2 = kx2 .
Iz
x1
x2
Dakle, proporcija predstava jednakost dve jednake razmere.
Uvodimo pojam produene proporcije, koja predstava jednakost vixe od dve jednake razmere:
y2
y3
y4
y1
=
=
=
= k,
x1
x2
x3
x4
odakle je: y1 = kx1 , y2 = kx2 , y3 = kx3 , y4 = kx4 .
Dogovoreno je da se produena proporcija zapisuje i kao
y1 : y2 : y3 : y4 = x1 : x2 : x3 : x4 (vidi 191. stranu u Ubeniku).
Rexavamo primere 1 i 2.
Zatim, rexavamo problem kako se iz obiqnih proporcija dobija produena proporcija. U tom ciu reximo primer 3.
Zatim, reximo i primer 4, pa definixemo razmeru dui, kao
xto je opisano na 193. strani.
Domai zadatak
162
Sliqnost
128. QAS
Proporcionalne veliqine
Uvebavae
Rad u parovima
Ci
Dijalog
Primene produenih proporcija
Tok qasa
Osnovni tekst
Zbirka, od 127. i 128. strana.
Parove qine uqenici koji sede u istoj klupi. Radimo na naqin

uobiqajen za rad u parovima.
Ponovimo definicije i osobine proporcija i produenih proporcija. (Tekst Ukratko, strana 127.) Sliqno obiqnoj proporciji,
za produene proporcije vai osobina:
Iz a : b : c = m : n : p, sledi
(a + b + c) : (m + n + p) = a : m = b : n = c : p.
Ponovimo definiciju razmere dve dui.
Rexavamo zadatke iz Zbirke: 726, 727, 729, 731, 733, 735.
Domai zadatak
728, 730, 732, 734.
Pismeni zadatak
163
129. QAS
Priprema za qetvrti pismeni zadatak
Frontalni rad
Obnavae
Dijalog
Ci Sistematizovae znaa iz druge polovine drugog polugodixta.

Tok qasa
Na uobiqajan naqin, opisan u pripremi za 38. qas, nastavnik
odabira teme i zadatke, sa ciem da uqenike usmeri da se dobro
pripreme za qetvrti pismeni zadatak. Ovaj qas se moe bitno razliqito organizovati i u dva paralelna odeka sedmog razreda,
shodno sastavu odeea i kvalitetu znaa uqenika.
Domai zadatak RADNA SVESKA kontrolni i pismeni zadaci, qetvrti pismeni zadatak.
164
Pismeni zadatak
130. QAS
Kontrola znaa
Grupa A)
1. Sa jednim akom cementa izmexa se 0,45 m3 betona. Koliko kilograma cementa treba za betonirae ploqe zapremine
2,34 m3 ? U jednom aku ima 50 kg cementa.
2. Spoaxi uglovi trougla ABC zadovoavaju uslove
1 : 1 = 2 : 3
1 : 1 = 3 : 5.
Odredi spoaxe uglove trougla ABC.

3. U krunicu je upisan trapez sa osnovicama AB i CD. Ako je
BC = 15 cm, koliko je AD?
1
5
4. Krunom iseqku povrxine 12 cm2 odgovara luk duine 7 cm.
6
3
22
odredi centralni ugao iseqka i polupreqnik kruga. =
7
5. Taqka O je centar kruga i kvadrata, a S je centar polukruga
na slici. Izraqunaj povrxinu i obim osenqenog polumeseca.
( = 3, 14)
Pismeni zadatak
165
Grupa B)
1. Jasmina je proxlog meseca dobro radila i zaradila 15 % vixe od redovne plate, pa je primila 55200 dinara. Ovog meseca
je podbacila normu i primila 6000 dinara mae od redovne
plate. Da li je Jasmina za posleda dva meseca zaradila vixe ili mae od redovne plate?
2. Aca, Branka i Vera uplatili su redom 6, 10 i 9 kombinacija
igre LOTO. Dogovorili su se da ukupan iznos nagrade podele
direktno srazmerna broju uplaenih kombinacija. Dobili su
nagradu u iznosu od 30750 dinara. Kako su podelili novac?
3. Na datu krunicu iz taqke A povuqene su tangente AB i AC,
koje se seku pod uglom od 45 . Koliki je ABC?
4. Centralnom uglu od 67 30 odgovara luk duine 14,13 dm. Kolika je povrxina odgovarajueg iseqaka? ( = 3, 14).
5. Izraqunaj povrxinu i obim osenqene figure na slici levo.
( = 3, 1)
Grupa V)
1. Aca je meao evre za dolare. Za 155 evra dobio je 217 dolara. Mixa je meao 350 dolara za evre. Koliko je evra dobio
Mixa?
2. Napravena je legura od bakra, gvoa i kalaja, koji su pomexani u produenoj razmeri 6 : 11 : 9. Gvoa je upotrebeno
za 5 kg vixe nego kalaja. Koliko je legure pripremeno?
3. U oxtrouglom trouglu ABC dui AM i BN su visine. Dokai da se oko qetvorougla ABM N moe opisati krunica.
4. U jednom krugu luku duine 18,84 cm odgovara iseqak povrxine 56,52 cm2 . Koliki je periferijski ugao nad ovim lukom?
( = 3, 14).
5. Trougao na slici gore desno je jednakostraniqan.
Izraqunaj
povrxinu i obim osenqene figure. ( 3 = 1, 7 i = 3, 1.)
166
Pismeni zadatak
Grupa G)
1. Osam radnika je istovarilo uga iz vagona za 9 sati. Sledee
nedee ista koliqina uga mora biti istovarena za 6 sati.
Koliko novih radnika treba angaovati sledee nedee?
a
b a
c
2. Odredi a, b i c iz uslova: = ,
= i a + b c = 38.
8
5 6
5
3. Iz taqke P konstruisane su tangente P M i P N na krunicu
sa centrom C. Dokai da je M N normalno na CP .
4. Krunom iseqku povrxine 45,216 cm2 odgovara periferijski
ugao od 40 30 . Kolika je duina odgovarajueg luka? ( =
3, 14).
5. Xestougao na slici dole
levo je pravilan. Izraqunaj povrxinu osenqene figure. ( 3 = 1, 732 i = 3, 141.)
Grupa D)
1. Jedna brigada planirala je da ugovoreni posao zavrxi za 25
dana. Meutim, posle 5 dana rada, uvideli su da e kasniti celih 10 dana, ako do kraja budu radili 6 sati dnevno,
kao xto su qinili do sada. Za koliko sati moraju produiti
radno vreme, da bi posao zavrxili u ugovorenom roku?
2. Odredi x, y i z iz uslova: x + y + z = 205, x : z = 4 : 9 i
y : z = 5 : 6.
3. Du AB je preqnik date krunice. Ako je C taqka u krugu,
van dui AB, dokai da je ugao ACB tup.
4. U jednakostraniqniqni trougao upisana je krunica obima
18,84 cm. Kolika je povrxina opisanog kruga? ( = 3, 14).
5. Polupreqnici krugova na slici gore desno su duina 4 cm i
9 cm. Izraqunaj obim osenqenog dela. ( = 3, 14)
Pismeni zadatak
167
131. QAS
Frontalni rad
Sistematizovae
Dijalog
Ci Ukazivae na sistemske i pojedinaqne karakteristiqne grexke, uz pouku.

Tok qasa
Nastavnik javno analizira postignute rezultate. Ukoliko je
bilo masovnih grexaka, ukazuje na ih i na potrebu i naqin ispravaa grexaka. Zatim, istiqe i druge karakteristiqne pojedinaqne grexke, ne imenujui ko ih je naqinio.
Pohvala daje pozitivne i blagotvorne efekte, pa treba iskoristiti svaku priliku da se neke pozitivne qienice istaknu i
uqenici pohvale.
Onda se komentari ilustruju rexavaem zadataka na xkolskoj
tabli. Treba rexiti svih pet zadataka, koje biramo iz raznih grupa.
168
Sliqnost
132. QAS
Sliqni trouglovi
Obrada
Frontalni rad
Dijalog
Ci Definisaemo sliqne trouglove, kao trouglove sa jednakim

parovima odgovarajuih unutraxih uglova.
Tok qasa
Osnovni tekst
Posmatramo figure kao na slici u Ubeniku (194. strani).

(Dobro je da sliqne slike nastavnik pripremi ili ima sliqne
figure u svom kabinetu). Uoqavamo koje figure upadive liqe.
Kao xto je opisano u Ubeniku na 194. i 195. strani, zakuqimo
da o sliqnosti figure (trouglova) odluquju unutraxi uglovi.
Na osnovu ovih zapaaa definixemo sliqne trouglove, kao
xto je opisano i naglaxeno na 195. strani.
Rexavajui redom primere 1 i 2 zakuqimo da su odgovarajue stranice sliqnih trouglova proporcionalne (196. strana).
Zatim, rexavamo primer 3.
Na osnovu osobina jednakosti utvrdimo da iz
A1 B1 C1 A2 B2 C2
A2 B2 C2 A3 B3 C3 ,
sledi da je i
A1 B1 C1 A3 B3 C3 .
Zatim, na osnovu zbira unutraxih uglova u trouglu, utvrdimo da su dva trougla sliqna ako imaju jedaka dva para odgovarajuih
unutraxih uglova, na primer, ako je = 1 i = 1 .
Dae, rexavamo primer 4, 5 i 6.
Domai zadatak
Veba 1, 2, 3 sa strana 198. i 199.
169
Sliqnost
133. QAS
Sliqni trouglovi
Uvebavae
Frontalni rad
Ci
Dijalog
Dae prouqavae osobina sliqnih trouglova.
Tok qasa
Osnovni tekst
Ponovimo definiciju sliqnih trouglova i teoremu o sliqnim

trouglovima (prvi stav sliqnosti). Zatim, ponovimo osobine da
su odgovarajue stranice sliqnih trouglova proporcionalne.
(Vidi tekst Ukratko sa 128. i 129. strane.)
Onda, rexavamo zadatke iz Zbirke: 736, 737, 738, 739, 740,
741.
Domai zadatak
742, 745, 746, 747.
170
Sliqnost
134. QAS
Sliqni trouglovi
Uvebavae
Rad u parovima
Ci
Heuristiqka metoda
Prepoznavae sliqnih trouglova.
Tok qasa
Osnovni tekst
Parove qine uqenici koji sede u istim klupama. Radimo na

naqin uobiqajen za rad u parovima.
Ponovimo definiciju sliqnih trouglova i ihove osobine.
Zatim, rexavamo zadatke iz Zbirke: 742, 743, 744, 747, 748,
749, 752, 753.
Domai zadatak
750, 751, 754, 755.
171
Sliqnost
135. QAS
Primene sliqnosti
Frontalni rad
Ci
Obrada
Povezati paralelnost i sliqnost.
Tok qasa
Osnovni tekst
Podsetimo se da su dva ugla sa paralelnim kracima jednaki,

ako su oba oxtra, oba tupa ili oba prava. To nam ukazuje da paralelnost stranica i sliqnost trougla mogu da se ukrste.
Nacrtamo ugao pOq i preseqemo egove krake sa dve paralelne
prave a i b, kao xto je prikazano u Ubeniku na 199. strani. Uqenici lako uoqe sliqne trouglove OAA1 i OBB1 , pa izvuku zakuqak o
proporcionalnosti odgovarajuih odseqaka (poznata Talesova teorema, koju treba neobavezno pomenuti na qasu.)
Nastavnik ispriqa legendu o Talesu i quvenom mereu visine
Keopsove piramide uz pomo senke.
(Videte tekst na 199. strani.)
Onda, rexavamo primer 1 sa 200. strane, koristei se sliqnom idejom.
Rexavaem primera 2 pokazaemo kako se uz pomo sliqnih
trouglova mogu izmeriti duine mnogih nedostupnih dui (objekata).
Zatim, reximo klasiqne geometrijske zadatke, istaknute u primerima 3, 4 i 5 (strana 201. i 202.)
Domai zadatak
Vebe 1, 2, 3, 4 na 202. strani.
172
Sliqnost
136. QAS
Primena sliqnosti
Uvebavae
Rad u parovima
Heuristiqka metoda
Ci Uoqimo sliqne figure u okrueu i iskoristiti osobine

koje su posledice sliqnosti.
Tok qasa
Osnovni tekst
Ponovimo zakuqak o proporcionalnim odseqcima izmeu paralelnih pravih Talesovu teoremu. (Tekst Ukratko na 131. strani.)
Reximo, zatim, nekoliko zadataka sa uglovima, duima i trouglovima, u kojim primenimo ovu teoremu. To su zadaci: 756, 758,
759, 761, 762.
Zatim, reximo zadatke u kojima dolazi do primene sliqnosti
u naxem prirodnom okrueu. Rexavamo zadatke 765, 768 i 769.
Domai zadatak
757, 760, 763, 764, 770.
Sliqnost
173
137. QAS
Sliqnost
Sistematizovae
Dijalog
Ci Obnoviti karakteristiqne probleme iz sliqnosti i primene sliqnosti.

Tok qasa
Nehomogene grupe formiraju se na uobiqajeni naqin, od uqenika iz dve susedne klupe.
Odabrane zadatke rexavamo na mestu i na xkolskoj tabli, kao
xto inaqe qinimo u radu sa nehomogenim grupama. Izbor zadataka,
koji najvixe zavisi od koliqine usvojenih znaa uqenika (razliqito od odeea, do odeea), ovog puta treba da bude izvrxen
paivije nego inaqe. Trebalo bi ponuditi zanimivije zadatke, imajui na umu qienicu da se xkolska godina zavrxava, pa
interesovae uqenika opada.
Domai zadatak RADNA SVESKA kontrolni i pismeni zadaci, deveta kontrolna veba.
174
Sliqnost
138. QAS
Deveta kontrolna veba
(krug, sliqnost)
Kontrola znaa
Grupa A)
1. Oko pravouglog trougla ABC, sa katetom AC = 1 dm i hipotenuzom BC = 20 cm, opisana je krunica. Izraqunaj povrxinu
krunog odseqka
odreenog katetom BC.
( = 3, 141 i 3 = 1, 73)
5
1
1
2. Ako je a : b : c = 2 : 5 : 3 i 3c b = 18, odredi a, b i c.
3
6
2
3. Pravougli trouglovi ABC i A1 B1 C1 su sliqni. Pravi uglovi su C = C1 = 90 . Preqnik opisanog kruga trougla ABC
je duine 6 dm. Ako je B1 C1 = 3 dm i polupreqnik opisanog
kruga trougla A1 B1 C1 je 25 cm, odredi stranice trougla ABC.
4. Nacrtaj du M N = 7 cm, pa na oj odredi taqke P i Q, tako
da je M P : P Q : QN = 2 : 5 : 4.
Grupa B)
1. U krug preqnika 4 cm upisan je pravougaonik KLM N , tako da
u razmeri 2 : 1. Izraqunaj povrxinu
taqka L deli luk KLM
odseqka kojegna krugu odreuje maa stranica pravougaonika
( = 3, 141 i 3 = 1, 73).
2. Odredi x, y i z, ako je x : y : z = 0, 75 : 1, 25 : 1, 5 i x + y + z = 42.
3. Stranice trougla ABC su a = 21 cm, b = 35 cm i c = 28 cm, a
obim sliqnog trougla A1 B1 C1 je 48 cm. Odredi duine stranica trougla A1 B1 C1 .
4. Jedno drvo na ravnom terenu ima senku duine 21 metar. Istovremeno, vertikalno postaven xtap duine metar i po, baca
senku duine 140 cm. Koliko je visoko drvo?
Sliqnost
175
Grupa V)
1. U krugu preqnika 1 dm upisan je jednakokraki trougao sa
uglom kod vrha BAC = 45 . Kolika je povrxina odseqka kojeg
na krugu odreuje osnovica sa maim odgovarajuim lukom?
( = 3, 14).
1
2. Ako je a : b : c = 3, 5 : 2 : 4 i a + b + c = 30, odredi a, b i c.
2
3. Trouglovi ABC i A1 B1 C1 sliqni su i C = C1 = 90 . Trougao ABC, kome je kateta AC = 14 cm, upisan je u krug preqnika
5 dm. Polupreqnik opisanog kruga trougla A1 B1 C1 je duine
40 cm. Odredi duine stranica trougla A1 B1 C1 .
4. Du AB na slici je duine 9 cm. Odredi duine dui x = P D
i y = CP . Dui AB i CD seku se u P .
Grupa G)
1. Oko xestougla ABCDEF povrxine 24 3 cm2 opisana je krunica. Izraqunaj povrxinu maeg
od dva odseqka, kojeg odreuje dijagonala AC. ( = 3, 141 i 3 = 1, 73)
2. Odredi x, y i z, ako je 2x : 4y : 5z = 9 : 14 : 25 i x + y + z = 39.
3. Trougao A1 B1 C1 ima stranice: a1 = 18 cm, b1 = 3 dm i c1 =
16 cm. Najdua stranica emu sliqnog trougla
ABC je 12 cm.
Odredi stranice trougla ABC. ( = 3, 141 i 3 = 1, 73)
4. Dokai da su sliqni trouglovi KLM i RST na slici.
176
Sliqnost
Grupa D)
1. Izraqunaj povrxinu krunog iseqka odreenog lukom duine
10,99 cm, kome odgovara periferijski ugao 52 30 . ( = 3, 14).
m n p
: : = 7 : 6 : 5 i m + n + p = 39.
2. Odredi m, n i p ako je
2 3 4
3. Trouglovi ABC i A1 B1 C1 su sliqni. Stranice trougla ABC
su a = 12 cm, b = 6 cm i c = 10 cm. Odredi duine stranica
trougla A1 B1 C1 ako je B1 C1 A1 C1 = 15 cm.
4. Odredi duinu dui x = RS na slici.
177
Sliqnost
139. QAS
Sliqnost
Obnavae
Rad u parovima
Dijalog
Ci
Od 139. do (eventualno) 146. qasa plan rada emo praviti u
hodu, zavisno od kalendara, uklapaa ovolikog broja qasova, kao
i od nivoa znaa svakog odeea posebno.
Na konaqan plan rada moe bitno uticati i potreba da se izvrxi poneka naknadna (usmena) kontrola znaa.
Ukoliko bude mogue obnavae gradiva, kao xto je ovde predloeno (od 139. do 142 qasa), onda to treba uqiniti u ciu upuivaa uqenika na pojmove bitne za nastavak izuqavaa matematike.
Do kraja planiramo obnavae gradiva.
140. qas
O krugu
Rad u parovima
141. qas
Polinomi
Rad u parovima
142. qas
Realni brojevi
Rad u parovima
143. qas
Rezervni qas
144. qas
Rezervni qas
A
VII
:
-, ,
, ,
, ,
:
:
1.
x
x2
2
3
0,1
2. x 36 = 0 :
2
) 6
) 6
) 6 6
)
3. :

4.
66 63
620
(64)5
69
69 : 6
68
2
5. :
) 5 7 =
) 3x2 2x + 2x2 + x =
6. :
)
50 $ 2 =
50 + 2 =
50
7.
,
() 12 cm.

8. = 4a 3b B = 3a 4b. :
) + B =

) A B =
v) A B =
9. , x =- 43 .

(x + 2)2 (2 x)(2 + x) =
10.
12 cm
60 .

1. 1 + 1 + 1 + 1 = 4 .
2. 6 .
3. 5 + 5 = 10 .
4. 2 + 2 + 2 = 6 .
5. 3 + 5 = 8 .
6. 4 + 8 + 4 = 16 .
7. 4 + 6 = 10 .
8. 3 + 4 + 5 = 12 .
9. 4 + 8 = 12 .
10. 7 + 4 + 5 = 16 .

1. x2 : 1, 1, ,
4
, 0,01..
9
2. ).
3. x2 = 82 + 152 x = 17; x2 = 202 122 x = 16.
4. 66 63 = 69; (64)5 = 620; 69 : 6 = 68.
5. 2 5x2 x.
6. a) 10; ) 6 2 ; ) 5.
7. h = 12 cm; a =
2 3 $ 12
a2 3
= 8 3 ; O = 3a = 24 3 ; P =
= 48 3 .
3
4
8. A + B = 7a 7b: A B = a + b; A B = 12a2 25ab + 12b2.

9. 2x2 + 4x. x =-
3
9
3
15
7
2 $
+ 4 $ c- m ==- 1 .
4
16
4
4
8
10. .
48 cm, 72 3 cm2
:
:
1. :
1. .
2. .
3. .
4. .
5. 180 360.
2. (0; 0) N 0, 2; 104
c
m -
y = 0,2x? ( .)

3.
15 cm 9 cm.
? . ( .)
1. 6
2. 12

3. 144
4. 3
4. .

5. : xy = 0,2
x
0,01
0,4
6.
(2 + x)2 =
(2a 3)2 =
7.

:
) h =
) P =
8.
2 2
144 - (- 3) 3 + c m $ (- 3) 2 =
3

9. (x + 1) x (x 3) = 0.
2
10.
160 . 35%
, 25%
. ,
?

11.
32 cm. ,
4 cm .

12.
AD BC .
AB. ( AB CD .)

13.
K(O, r) AB, .
, ( B)?
14.
6 cm.
.

15. , AB = 6.

, )
1. 2 +2 = 4 .
2. 2 + 2 = 4 .
3. 3 +3 = 6 . ( 3 3 .)
4. 5 .
5. 1 + 1+ 1+ 1+ 1 = 5 .
6. 3 + 3 = 6 .
7. 2 + 2 = 4 .
8. 6 .
9. 7 .
10. 8 .
11. 3 + 3 + 2 = 8 .
12. 4 OB + 3 AB = 7 .
13. 3 + 3 + 4 ( ) = 10 . ( , .)
14. P 3 + r 3 + P 2 + 2 = 10 .
15. 5 + 5 = 10 .
:
:
1. , , , .
1. 82 = 8 + 8
2. 272 = 27 27
3. 196 = 14 $ 14
4.
0, 81 = 0,09
2.
) x2 6x + 9=
) a2 16 =
3. b
ABC, a = 6 cm
= 8 cm.

4. x
ABC,
= 25 cm, = 15 cm.

5.
, r = 5 cm

.

10
6. 10-
)
)
) .
7.

A(2, 3); B(2, 3); C(4, 5); D(5, 4); F(1, 1), G(0, 5).
8.

2000. 2010.
.
) _________ .
) _________ .
) ________ _________

) ?
11
9.
20% 7500 .
.

10.
80 km/h 4 h. 20 km/h?

11.
5 10 .
3 . ?

12.
(0, 0) B(4, 0) .
?
12
13.
ABCD .
?
14.
2,7 m, ,
180 cm, 0,9 m.

15. = 2 cm.

13
, )
1. 2 .
2. 3 + 4 = 6 .
3. 4 .
4. 4 .
5. 1 + 1+ 2+ 2 = 6 . ( 2 .)
6. 2 + 2 + 2 = 6 .
7. 0,5 = 3 .
8. 1 + 1 + 2 + 2 = 6 .
9. 7 .
10. 3 + 3 = 6 .
11. 10 .
12. C D 2 + 4 = 8 .
13. 12 .
14. 10 .
15. 10 .
, )
1. 2. 3.
2. , N .
3. 2.
4. 43.
5. y : 20; 0,1; 0,2; 0,1; 0,5.
6. 4 + 4 + 2 42 12 + 9.
7. a) h =
a 3
a2 3
; ) P =
.
2
4
1
8. 40 .
3
9. = 0,2.
10. 14.
11. 32 2 .
32
12.
.
5
13. : 60, 30 150.
14. 4 : 3.
15. = 6, P = 3 (O = 6 3,14 = 18,84 cm, P = 3 3,14 = 9,42 cm2).
14
, )
1. 2).
2. ) (x 3)2 = (x 3)(x 3); ) ( 4)( + 4).
3. c2 = a2 + b2 = 36 + 64 = 100; = 10 cm.
4. b2 = c2 a2 = 625 225 = 400; b = 20 cm.
5. = 10 = 10 3,14 = 31,4 cm, P = 25 = 25 3,14 = 78,5 cm2,
Pi = 78,5 : 6 = 13,08 cm2, l = 31,4 : 6 = 5,23 cm.
10 $ 7
6. ) Sn = 8 180 = 1440; ) Dn =
= 35; ) dn = 7.
2
7.
8. ) 2008. ) 2006. ) 2006. 2008. .
) 2007. 2008.
9. 6250 .
10. 80 4 = 320 km. 3,2 ,
3 12 .
11. 3 , 5 .
2 + 5 = 7 .
12. C(4, 4) D(0, 4). d = 4 2 .
13. 8 .
1
1
AOB. P2 = a2 r - a2 . P8
2
4
1
1
P8 = 4 c a2 r - a2 m = a2 r - a2 . 2
4
d = a 2 P8.
2
a 2
a2
a2
r
P=e
o r - ^a2 r - a2h = r - a2 r + a2 = a2 - r = a2 c1 - m .
2
2
2
2
14. 1,35 .
15. : ,
.
15

201_ / 201_..
( VII)
1. A
e :
- .
;
- . ;
-
:
-
-
a , ( Q , a 0)

( )
,

(
)

,

,

( 6, 8 12 )

( )
2. , , ( , )
: , , ,
: ( ), ( ), (),
( ), ( ), ()
: ( 6.), ( - )
3. ( ,
)
,
.
, .
4.
TEMA
(1.2.2, MA.2.2.2, MA.3.2.2)
16
16
- ;
- ;
-
( )
-
,

- (

)
-
15
26
45
- ,

( 6, 8 12
)
-

13
15
-
.
- a , ( Q , a 0)
-
I
-

-
(.1.3.2, MA.2.3.2, MA.3.3.2)

- ,
;
-

- ,
,

.
(.1.2.2, MA.2.2.2, MA.3.2.2)
(.1.3.3, MA.2.3.3, MA.3.3.3)

-
-
-

(.1.5.4, MA.2.5.4, MA.3.5.4)

-
-
,

-
,

-

11
20
10
49
72
23
144
(. 3.3.6)
-
.
- ()

5.

18
18
: .
: .
6. :
, 7. , ,
, 6. , ,
:
[1] ,
7.
, ( ),
,
8.
- ,
, .
, ,
.
______________
144
36
:
_______________________________
: 180
7
( ): .1.1.2 ( ), .2.2.2)
), .3.2.2 ( ), .1.3.2. ( ...
)
.
. .
. .
1.
1.
2.
2.
x = a ,(a > 0).
4.
4.
5.
5.
6.
6.
7.
7.
8.
8.
9.
9.
10.
10.
11.
11.
12.
12.
a =a
2
a =a
.

.

13.
13.
14.
14.
15.
15.
16.
16.
2. (5+11)
1.
2.
17.
18.
,
,
,
- :
1.
2. (, ).
x = a , ( a > 0 ) .
- :
1. ,
2.
, ,
,
3.
:
,
,
:
, , , .
3.
( , , ,
, .)
1. (7+9)
7
( ): .1.3.2. ( ...
), .2.3.2. ( ), .3.3.2 (
)
.
. .
. .
4.
20.
5.
21.
6.
22.
7.
23.
8.
24.

2 , 3, 5.....
9.
25.

2 , 3, 5.....
10.
26.
11.
27.
12.
28.
13.
29.
14.
30.
15.
31.
16.
32.
33.
34.
3. (9+9)
1.
35.
- :
1.
2. (, ).

, ,
,
19.

(
, , ,
,
.)
3.
:
,
,
:
, , , .
- :
1. ,
2.
2. (5+11)
7
( ): .1.2.2. ( , ), .2.2.2. (
), .3.2.2. ( ), .1.2.3. (, ), .2.2.3. ( )
3.
37.
4.
38.
5.
39
6.
40.
3.
(9+9)
7.
41.
8.
42.
9.
43.
10.
44.
. .
11.
45.
( ).
12.
46.
13.
47.
14.
48.
15.
49.
16.
50.
17.
51.
18.
52.
,
,
,
- :
1.
2. (, ).
36.
- :
1. ,
2.
2.
, ,
,
.
.
( ,
, , ,
.)
.
.
.
:
,
,
:
, , , .
7
( ): ,
.1.3.2. .2.3.2., .3.3.2..
53.
. .
2.
54.
3.
55.
4.
56.
5.
57.
6.
58.
7.
59.
8.
60.
9.
61.
62.
63.
10.
64.
11.
65.
12.
66.
13.
67.
- :
1.
2. ( , , ).
1.
- :
1. ,
2.
4. (5+8)
,
,
,
,
,
,
.
.

( ,
, ,
,
.)
.
.
.
:
,
,
:
, , , .
7
( ): .1.2.3. (, ), .2.2.3.( ,
), .3.2.3. ( ,
), .1.2.4. ( ), .2.2.4. ( ,
), .3.2.4. ( )
.
.
( , , , ,
.)
.
.
.
:
, ,

:
, , , .
1.
68.
, ,
2.
69.
3.
70.
4.
71.
5.
72.
6.
73.
7.
74.
8.
75.
9.
76.
10.
77.
5.
(7+13)
1.
78.
2.
79.
3.
80.
4.
81.
5.
82.
6.
83.
7.
84.
8.
85.
9.
86.
10.
87.
11.
88.
12.
89.
- :
1.
2. (, ).
- :
1. ,
2.
, ,
,
(4+6)
7
( ): .1.2.4. ( ), .2.2.4. (
, ), .3.2.4. (
), .1.3.3. ( : , , ,
, , ), .2.3.3. (
.), .3.3.3. ( , ,
)
15.
92.
16.
93.
17.
94.
18.
95.
19.
96.
20.
97.
6. (6+9)
1.
98.
2.
99.
3.
100.
5.
102.
6.
103.
7.
104.
8.
105.
9.
108.
10.
109.
11.
110.
- :
1.
2. (, ).
91.
- :
1. ,
2.
14.
,
,
,
90.
, ,
,
13.
.
.
.
.
.
:
,
,
:
, , , .
7
( ): .1.2.3. (, ), .2.2.3. ( ,
), .3.2.3. ( ,
)
111.
13.
112.
114.
115.
7. (6+10)
1.
116.
2.
117.
3.
118.
4.
119.
5.
120.
121.
6.
7.
122.
8.
123.
124.
9.
- :
1. ,
2.

- :
1.
2. (, ).
12.
, ,
,
.
.
( ,
, , , .)
.
.
.
:
,
,

:
, , ,
.
7
( ): .1.2.3. (, ), .2.2.3. ( ,
), .3.2.3.( ,
)
10.
125.
11.
126.
12.
127.
13.
128.
14.
129.
ax 2 + bx = 0
x a =0
.
a = bq + r
15.
130.
. ,
16.
131.
1.
132.
133.
3.
134.
4.
135.
8. (4+6)
2.
5.
136.
6.
137.
(
)
(
)
- :
1. ,
2.
- :
1.
2. (, ).
, ,
,
.
.
( , ,
, , .)
.
.
.
:
,
,

:
, , ,
.
.
.
.
.
.
7.
138.

8.
139.

9.
140.
-
10.
141.
142.

143.

144.

- :
1.
2. (,
).
- :
1. ,
2.

, ,
,

(
, , ,
,
.)
:

,

,

:
, ,
,
( ): .3.3.6. ( , )
.
, ,
.
( ) .

.
18
99
116
122
PRIRUQNIK ZA VII RAZRED

Rexea kontrolnih i pismenih zadataka
Prva kontrolna veba
Grupa A)
1. Rastavimo na proste qinioce: 7056 = 2 2 2 2 3 3 7 7 =
(2 2 3 7) (2 2 3 7) = 84 84 = 842 . Traeni broj je n = 84.
2. a) Kako je 0, 04 = 0, 22 , rexea su x1 = 0, 2 i x2 = 0, 2.
b) Po definiciji korena
pa je x = 18.
je 2x = 36,
3. Po definiciji je ( 3 2)2 = | 32| = 2 3, jer je 2 > 3.

Dae imamo: 2 3 2 = 3. Dakle: ( 3 2)2 2 = 3.

4. Koristimo zakon distributivnosti mnoea u odnosu na
sabirae
o oslobaau

odzagrade).
Dobijamo:
(pravilo
3
=
7
18 81+3
76 3 27 3+3 3 32 96

92
288 =
2 9 + 3
3 2 144
2 9 + 9 2 144 2 =
7 9
2 =7 9
2 = 21 224 2 = 3
73 2212
2. (Imali smo 9+9 = 0.)
2 = 9 5 = 45 i (4 3)2 = 16 3 = 48. Vidimo da
5)
5.
Raqunamo
(3
je (3 5)2 < (4 3)2 , pa je 3 5 < 4 3.

Grupa B)
1. Imamo: 11025 = 335577 = (357)(357) = 105105 = 1052 .
Traeni broj je 105.
2
2
25
5
5
1
2
=
, dobijamo jednaqinu x =
,
2. a) Kako je 6 =
4
4
2
2
5
5
koja daje rexea: x1 = i x2 = .
2
2
b) Po definiciji je 0, 1x = 32 = 9, pa je x = 9 : 0, 1, odnosno
x = 90.
3. Po definiciji imamo: ( 5 5)2 = | 5 5| = 5 5, jer je
5 > 5. Onda je dati izraz: 5 (5 5) = 5 5 + 5 = 5. Dakle:
5 ( 5 5)2 = 5.
4. Nisu sve potkorene veliqine deive sa 3, pa emo prvo srediti

izrazkoji je
u zagradi:
150
+
3
54 2 2 = 4 2 25 6 + 3 9 6 2 2 =

4
2 25 6 + 3 9 6 2 2= 2 2 5 6 + 3 3 6 2 2 =
2 2 = 0.)
5 6 + 9 6 = 4 6. (Imalismo2 2
6 : 3 = 4 2.
Sada dati izraz postaje:
2 4 6: 3=4
5.
Uoqimo
da
je
(2
5)
=
4
5
=
20
i
(3
2)2 = 9 2 = 18. Dakle
2
2
(2 5) > (3 2) , pa je takoe 2 5 > 3 2.
Grupa V)
1. Rastavimo na proste qinioce: 5184 = 2 2 2 2 2 2 3 3 3 3 =
(2 2 2 3 3) (2 2 2 3 3) = 72 72 = 722 .
2. a) Budui da je 1, 69 = 1, 32 , imamo jednaqinu x2 = 1, 32 . ena
rexea su x1 = 1, 3 i x2 = 1, 3.
b) Po definicijije 3x = 0, 62 , odnosno 3x = 0, 36 pa je x = 0, 12.
3. Po defniciji (1 3)2 = |1 3| = 3 1, jer je 3 > 1.

Onda je (1 3)2 + 1 = 3 1 + 1 = 3.
20
izraz
sredimo
u zagradi:

2 12 +3 27
2 5 =
4. Prvo
3+3 9
3 2 5 = 4 5
2 4 3 + 3
9
32 5 =
4 5 2 4
2 3 + 3 3 3 2 5 = 2 5
4 3 +
9 32
5 = 5 3, jer je
25 2
je15 6 : 5 3 = 3 6 : 3= 3 2.
2 5 2 5 = 0. Dati izraz
3
i
5 2. Uoqimo
je (4 3)2 = 16
3 = 48 i
5.
Uporediemo
4
da
2
2
2
(5 2) = 25 2= 50. Dakle, (4 3) < (5 2) , pa je 4 3 < 5 2. Onda
je 4 3 > 5 2.
Grupa G)
1. Rastavimo na proste qinioce 15876 = 2 2 3 3 3 3 7 7 =
(2 3 3 7) (2 3 3 7) = 126 126 = 1262 . Dati broj predstava 1262 .
2. a) Kako je 49 = 72 , imamo jednaqinu (x + 5)2 = 72 , iz koje
dobijamo x + 5 = 7 i x + 5 = 7. Iz x + 5 = 7 dobijamo x = 7 5,
odnosno x1 = 2. Iz x + 5 = 7 sledi x = 7 5, pa je x2 = 12.
b) Po definiciji je 10x = 162 , odnosno 10x = 256. Odavde je
x = 256 : 10, odnosno x = 25, 6.

2
3. Po definiciji je (2) ( 2 2)2 = | 2| | 2 2| =
2 (2 2)
= 2 2 + 2 = 2. (Raqunali smo | 2 2| = 2 2 itd,
jer je 2 > 2.)
+3
6 216
izraz
uzagradi:
sredimo
28
2 7 =
4. Prvo
4 7 + 3 6 36 6 2 7 = 4 7 + 3 6 36 6 2 7 = 2 7 +
3
6 66 2 7= 3 6 (jer
je 2 7 2 7 = 0). Prema tome, imamo:
3 6 : 2 = 3 6 : 2 = 3 3.
5)2 = 16 5 = 80, zakuqujemo da je
5. Kako je 92 = 81 i (4
2
2
9 > (4 5) , pa je takoe 9 > 4 5.
Grupa D)
1. Rastavimo na proste qinioce: 28224 = 2 2 2 2 2 2 3 3 7 7 =
(2 2 2 3 7) (2 2 2 3 7) = 168 168 = 1682 .
2. a) Iz date jednaqine dobijamo: 2x2 = 8, odnosno x2 = 4, pa
su rexea x1 = 2 i x2 = 2.
2
4
4
2
, odnosno 4x = , pa je x = : 4.
b) Po definiciji je 4x =
3
9
9
1
Rexee je x = .
9
3. Po definiciji dobijamo (1 2)2 = |1 2| = 2 1, jer

je 2 > 1. Onda je 1 + (1 2)2 = 1 + 2 1 = 2.

4.Prvo
uprostimo
izraz
u zagradi:
4
12 +
54 =2 16 3 3 4 6 4 4 3 + 9 6 =
248 3 24
9 6=
2 16
3 3 4 6 4 4 3 +
2 6 4 2 3 + 3 6 = 8 3 6 6 8 3 + 3 6 = 3 6
2 4 3 3
vrednostdatog izraza:
(jer
je 8 3
8 3 = 0).
Onda je

2 (3
6)
=
3
2
6
=
3
12 = 3 4 3 = 3 4 3 =
3 2 3 = 6 3.
9
5
63 i 4, 5 20 =
20. Imamo:
5. Uporedimo prvo brojeve
2
2 2
2

1575
9
1620)
25
81
5
63 =
i
20 =
. Dakle,
63
=
20
=
2
4
4
2
4
4
2

2
9
5
9
5
63
<
20 , pa je takoe
3 <
20 = 4, 5 20. Otuda
2
2
2
2
5
63 > 4, 5 20.
zakuqujemo da je
2

1. Date su katete, a = 2, 4 cm i b = 4, 5 cm. Koristei se
Pitagorinom teoremom, odrediemo nepoznatu hipotenuzu: c2 = a2 +
b2 = 2, 42 + 4, 52 = 5, 76 + 20, 25 = 26, 01 = 5, 12 . Dakle, hipotenuza je
c = 5, 1 cm. Traeni obim je O = a + b + c = 2, 4 + 4, 5 + 5, 1 = 12 cm.
2. Prvo primenimo Pitagorinu teoremu na pravougli trougao

BCD. Odredimo katetu CD iz CD2 = BC 2 BD2 = 172 152 =
289 225 = 64 = 82 . Dobijemo CD = 8 cm. Traena du x = AD je
kateta pravouglog trougla ACD, pa je: x2 = AD2 = AC 2 CD2 =
102 82 = 100 64 = 36 = 62 . Dakle, traena du je x = 6 cm.
3. Neka je b kraa stranica pravougaonika. Onda je dua stranica b + 7. Dat je obim, pa iz 2(b + 7 + b) = 34, dobijamo 2(2b + 7) = 34,
odnosno: 4b + 14 = 34. Reximo jednaqinu: 4b = 34 14 = 20, pa je
b = 20 : 4 = 5 cm. Dua stranica je a = b + 7 = 5 + 7 = 12 cm.
Traenu dijagonalu dobijemo na osnovu poznate veze: d2 = a2 + b2 =
52 + 122 = 25 + 144 = 169 = 132 . Dakle, dijagonala je d = 13 cm.
4. Dato je: a = 40 cm i P = 420 cm2 .
1
1
Onda, iz P = a ha , tj. iz 420 = 40 ha ,
2
2
dobijemo: 420 = 20ha , pa je ha = 420 :
20 = 21 cm. Uoqimo na slici pravougli
trougao ACD. Primenimo Pitagorinu
teoremu: AC 2 = AD2 + CD2 , odnosno: b2 =
a 2
= 212 + 202 = 441 + 400 = 841 =
h2a +
2
292 . Krak trougla ABC je b = 29 cm, pa
je traeni obim: O = a + 2b = 40 + 2 29 = 98 cm.
Grupa B)
1. Data je kateta, recimo a = 7 cm, i hipotenuza c = 0, 25 m= 25 cm
1
(7 cm< 0, 25 m= 25 cm). Povrxina pravouglog trougla je P = a b,
2
pa nam treba i druga kateta. Iz Pitagorine teoreme raqunamo:
b2 = c2 a2 = 252 72 = 625 49 = 576 = 242 . Dakle, druga kateta je
1
1
b = 24 cm. Traena povrxina: P = a b = 7 24 = 84 cm2 .
2
2
2. Iz pravouglog trougla ABC nalazimo: AC 2 = AB 2 BC 2 =
2
29 202 = 841 400 = 421 = 212 . Dakle AC = 21 cm, pa je CD = AC
AD = 21 6 = 15 cm. Sada, iz pravouglog trougla BCD odreujemo
traenu du: BD2 = BC 2 + CD2 = 202 + 152 = 400 + 225 = 625 = 252 .
Traena du je BD = 25 cm.
3. Dato je d = 58 cm i a = 4 dm= 40 cm. Onda, na osnovu poznate
veze, bie b2 = d2 a2 = 582 402 = 3364 1600 = 1764 = 422 . Dakle,
b = 24 cm, pa je povrxina pravougaonika P = a b = 40 42 = 1680
cm2 i obim O = 2(a + b)= 2 (42 + 40) = 2 82 =
164 cm.
a2 3
a2 3
, onda je 16 3 =
. Odavde je a2 3 =
4. Kako je P =
4
4
4 16 3 = 64 3. Sledi da je a2 = 64, pa jea = 8

cm. Obim trougla
8 3
a 3
=
= 4 3 cm.
je O = 3a = 3 8 = 24 cm, a visina je h =
2
2
Grupa V)
1. Oxtar ugao zahvataju hipotenuza i jedna kateta, pa je data
kateta a = 2 dm= 20 cm i hipoenuza c = 29 cm. Za povrxinu
1
P = a b, treba nam i druga kateta, koju izraqunavamo koristei
2
Pitagorinu teoremu: b2 = c2 a2 = 292 202 = 841 400 = 441 = 212 .
1
1
Dakle, b = 21 cm, pa je P = a b = 20 21 = 210 cm2 .
2
2
2. Iz pravouglog trougla ACD odredimo nepoznatu katetu:
CD2 = AC 2 AD2 = 172 82 = 28964 = 225 = 152 . Dakle, CD = 15 cm.
Sad iz pravouglog trougla BCD odreujemo traenu du x = BC,
nepoznatu hipotenuzu: BC 2 = BD2 + CD2 = 202 + 152 = 400 + 225 =
625 = 252 . Prema tome, x = 25 cm.
3. Prema poznatoj vezi, za pravougaonik vai: a2 = d2 b2 , gde
je d = 25 cm data dijagonala i b = 15 cm. Dakle, a2 = 252 152 =
625 225 = 400 = 202 . Stranica je a = 20 cm. Onda je povrxina
pravougaonika (i kvadrata) P = a b = 20 15 = 300 cm2 . Ako je
2
x duina stranice
kvadrata,
onda je x = 300, pa je x = 300 =
100 3 = 100 3 = 10 3 = 10 1, 73 = 17, 3 cm. Traeni obim

kvadrata je O = 4x = 4 17, 3 69, 2 cm.
4. Iz formule za povrxinu pravouglog jednakokrakog trougla,
a2
a2
(pola kvadrata), gde je a kateta, dobijamo
= 18. Odavde
P =
2
2
je a2 = 36, pa je a = 6 cm. Onda je hipotenuza

c = a 2 = 6 2 cm.
Traeni obim trougla je O = 2a + c = (12 + 6 2) cm.
Grupa G)
1. Date su katete, a = 3 5 i b = 6 5. Treba nam hipotenuza,

koju
koristei Pitagorinu teoremu: c2 = a2 + b2 =
2
izraqunavamo
2
Dakle, hipotenuza
(3 5) + (6 5) = 9 5 + 36 5 = 45 + 180 = 225 =152 .
je c = 15, pa je traeni obim: O = a+b+c = 3 5+6 5+15 = 9 5+15 =

9 2, 2 + 15 = 19, 8 + 15 = 34, 8 priblino, za 5 = 2, 2.
2. Iz pravouglog trougla BCD raqunamo nepoznatu katetu:
BD2 = BC 2 CD2 = 152 122 = 225 144 = 81 = 92 . Dakle, BD = 9,
pa kako je AB = 25, bie AD = AB BD = 25 9 = 16. Onda, iz
pravouglog trougla ACD odreujemo traenu du x = AC, nepoznatu hipotenuzu: AC 2 = AD2 +CD2 = 162 +122 = 256+144 = 400 = 202 .
Traena du je x = 20.
3. Trougao ABP (vidi sliku) poznat nam je kao polovina jednakostraniqnog trougla (unutraxi uglovi su 30 , 60 i 90 ). Onda
je AP = 2BP , pa je BP = 5 cm, a AB = a (stranica kvadrata) je
visina tog jednakostraniqnog trougla: AB = a =5 3 cm. Prema
tome, traena povrxina kvadrata je P = a2 = (5 3)2 cm2 = 25 3
cm2 = 75 cm2 .
4. Znamo da podnoje normale ON , iz centra O kruga na tetivu,

predstava sredixte tetive. Na slici uoqavamo pravougli trougao
OAN , osenqen, kome je hipotenuza polupreqnik kruga r = 37 cm.
Centralno rastojae tetive je dato, ON = 12 cm, i to je kateta
trougla AON . Odrediemo drugu katetu AN , pomou Pitagorine
teoreme: AN 2 = OA2 ON 2 = 372 122 = 1369 144 = 1225 = 352 .
Dakle, polovina tetive, du AN , je AN = 35 cm, pa je cela tetiva
AB = 2 AN = 2 35 cm= 70 cm.
Grupa D)
1. Data je hipotenuza c = 6, 5 dm= 65 cm i jedna kateta a =
1
16 cm. Za povrxinu P = a b, treba nam i druga kateta, koju
2
izraqunavamo pomou Pitagorine teoreme: b2 = c2 a2 = 652 162 =
4225 256 = 3969 = 632 . Dakle, b = 63 cm, pa je traena povrxina
1
1
P = a b = 16 63 cm2 = 8 63 cm2 = 504 cm2 .
2
2
2. Traena du je x = BC = BD CD = 18 CD. Treba nam
du CD, a ona je kateta pravouglog trougla ACD, kome je data
hipotenuza AC = 26. Moemo odrediti drugu katetu AD, tako xto
primenimo Pitagorinu teoremu na trougao ABD (znamo hipotenuzu
AB = 30). Dakle: AD2 = AB 2 BD2 = 302 182 = 900324 = 576 = 242 ,
xto znaqi da je AD = 24. Sada iz trougla ACD dobijamo: CD 2 =
AC 2 AD2 = 262 242 = 676 576 = 100 = 102 . Sledi da je CD = 10,
pa je traena du x = BC = 18 10 = 8.
3. Ako je a stranica kvadrata, onda

je P = a2 i O = 4a. Po uslovu P = O,
odnosno a2 = 4a, odakle je a = 4 dm. (Iz
a2 = 4a je a2 : a = 4, odnosno a = 4.)
Dakle, a =
40 cm, pa je traena dijagonala: d = a 2 = 40 1, 41 = 56, 4 cm.
4. U pravouglom trouglu ACD na
slici, data je hipotenuza b = AC = 41 cm i kateta AD = ha = 9
cm. Koristei Pitagorinu teoremu izraqunaemo drugu katetu,
a 2
= CD2 = AC 2 AD2 = 412 92 = 1681 81 =
polovinu osnovice:
2
a
1600 = 402 . Dakle, = 40 cm, pa je a = 80 cm. Onda je traeni obim:
2
O = a + 2b = 80 + 2 41 = 80 + 82 = 162 cm.

Grupa A)
1. Na 32.i 33. strani
Zbirke
nalazimo korene koje treba da

izraqunamo: 107 2 8,
57 + 15 0, 0924 =
16, 03
30, 40
857
9244
+ 15
= 10, 34 2
+ 15
. (Vidi
10, 34 2
100
10000
10
100
uputstvo za upotrebu tablica na 23. strani Zbirke. Posebno, obrati pau na odreivae korena brojeva maih od 1.) Dae imamo:
10, 34 2 1, 603 + 15 0, 304 = 10, 34 3, 206 + 4, 56 = 11, 69. (Izostavili
smo treu decimalu, cifru 4.)

2
2
2. Po definiciji a = |a|, pa imamo: (1 + 2) (1 2)2 =
+ 2 ( 2 1)= 1 + 2 2 + 1 = 2. (Raqunali
|1 + 2| |1 2| = 1
smo da je |1 2| = 2 1, jer je 2 > 1).
3. Treba nam du x, takva da je
x2 = 10. U tom ciu konstruixemo
pravougli trougao sa katetama 3 cm
i 1 cm, kao na slici. Tada je, na
osnovu Pitagorine teoreme, duina
hipotenuze x, takva da je x2 = 32 + 12 =
9 + 1 = 10. Traeni kvadrat stranice
x, osenqen je na slici.
4. Iz obima odredimo duinu
stranice: 4a = 88 cm, pa je a = 22 cm.
Tako je na slici dole stranica KN = 22 cm, kod romba KLM N
sa unutraxim uglom: K = 30 . Visina N P odreuje pravougli

trougao, osenqen na slici, koji predstava polovinu jednakos1
traniqnog trougla. Onda je h = N P = KN = 11 cm, pa je traena
2
povrxina romba P = a h = 22 11 = 242 cm2 .
5. Trebaju nam osnovice, koje emo izraqunati koristei se

Pitagorinom teoremom. Najpre iz trougla ABD (slika desno) raqunamo a2 = AB 2 = BD2 AD2 = 1002 282 = 10000 784 = 9126 = 962 .
Dakle, a = 96 cm. Sad iz trougla BCN raqunamo: BN 2 = BC 2
CN 2 = 532 282 = 2809 784 = 2025 = 452 . Sledi da je BN = 45. Sa
slike vidimo da je b = AN = AB BN = a BN = 96 45 = 51 cm.
Obim trapeza je: O = a + b + c + h = 96 + 51 + 53 + 28 = 228 cm.
Grupa B)
1. Vidi detano rexee zadatka
1iz grupe A). Raqunamo:

8, 54
73
743
25
+ 792 = 6
6 0, 73 25 0, 0743 + 792 = 6
100
10000
10
27, 26
27, 26
+28, 14 = 60, 854
+28, 14 = 5, 1246, 815+28, 14 = 26, 45.
25
100
4
(Rezultat 26,449 zaokruenje na dve decimale.)
je
3 +

2. Po definiciji
(1 3)2 (3 2 3)2 = 3 +
|1 3| |3 2 3|. Kako
je 3 > 1
3+ 31
i
2 3 > 3, imaemo:
(2 3 3) = 2 3 1 2 3 + 3 = 2.
3. Traimo kvadrat povrxine 18 cm2 , pa ako je x stranica tog kvadrata, onda
je x2 =
18,
x = 18 = 9 2 =
odnosno
9 2 = 3 2, a to je duina
dijagonale nacrtanog kvadrata
stranice 3 cm. Onda je traeni
kvadrat ABCD, kome su stranice paralelne dijagonalama maeg kvadrata.
4. Treba nam stranica, a izraqunaemo je pomou Pitagorine

teoreme i pravouglog trougla AM N na slici dole levo. Po uslovu
2
2
je AN = 2DN , pa je AN = AD = a. Taqka M je sredixte stran3
3
a
ice AB, pa je AM = . Onda, iz jednakosti AM 2 + AN 2 = M N 2 ,
2
2
a 2
4a2
2a
a2
+
= 1.
+
= 12 , odnosno
dobiemo a. Dakle:
2
3
4
9
25a2
9a2 + 16a2
= 1, tj.
= 1. Odavde je
Saberemo levu stranu:
36
36
36
36
6 2
60
25
6
= 1
=
=
dm =
. Sledi da je a =
a2 = 1 :
36
25
25
5
5
5
cm= 12 cm. Obim kvadrata je O = 4 12 cm= 48 cm.
5. Prema slici desno vidimo da je data vea osnovica KL = 16

cm (U osenqenom pravouglom trouglu LM N hipotenuza je LN = 13
cm, pa je M N < LN < 13 cm. Treba nam visina i druga osnovica.
Viinu h = LM izraqunamo iz pravouglog trougla KLM . Imamo
h2 = LM 2 = KM 2 KL2 = 202 162 = 400 256 = 144 = 122 , pa
je h = KL = 12 cm. Sada iz trougla LM N dobijamo: b2 = M N 2 =
LN 2 LM 2 = 132 122 = 169 144 = 25 52 . Dakle, b = 5 cm i dato je
16 + 5
a+b
h =
12 = 21 6 =
a = 16 cm. Traena povrxina je: P =
2
2
126 cm2 .
Grupa V)
1. Vidi detano
rexee zadatka
1 iz grupe A). 0, 0083

9, 11
29, 29
83
858
2 475+7
=
221, 79+7
=
2 475+7 8, 58 =
10000
100
100
10
0, 0911 43.58 + 7 2, 929 = 43, 4889 + 20, 503 = 22, 99. (Rezultat je
zaokruen na dve decimale.)
10
1
2. 2 12 8 48 +
32 + 2 9 = 2 4 3 4 2 16 3 +
2

1
1
16 2 + 2 3 = 2 4 3 4 2 16 3 + 16 2 + 6 =
2
2
1
2 2 3 2 2 4 3 + 4 2 + 6 = 4 3 2 2 4 3 + 2 2 + 6 = 6 (jer
2
je 4 3 4 3 = 0 = 2 2 + 2 2).
3. Ako je x stranica
kvadrata, onda
je x2 = 15, pa je x =
15. Konstrukcijom pravouglog trougla katete 1 cm i
hipotenuze 4 cm (osenqen na slici) dobijamo drugu katetu duine 15. To je stranica traenog kvadrata (x2 = 42 12 ).
4. Pravougli trougao ACN na slici
je polovina jednakostraniqnog trougla, jer
mu je maa kateta CN jednaka polovini
hipotenuze AC. Dakle, CAN = 30 . Kako
je A = 180 D = 180 120 = 60 ,
sledi da je dijagonala AC simetrala unutraxeg ugla. Znaqi da je
BCN
ABCD romb. Kako je CBN = 60 , to je i pravougli trougao
3,
odnosno
polovina
jednakostraniqnog
trougla.
Tada
je
CN
=
BN
4 3 = BN 3, pa je BN = 4. Kako je BC = 2BN , sledi da
je stranica
romba BC = 8. Traena povrxina je P = AB h = 8 4 3 = 32 3.
5. Najpre iz pravouglog trougla
ABD izraqunamo visinu trapeza: h2 =
AD 2 = BD2 AB 2 = 152 92 = 225
81 = 144 = 122 . Dakle, visina je h = 12
cm. Sada, iz pravouglog trougla BCN
izraqunamo du BN . Imamo: BN 2 =
BC 2 CN 2 = BC 2 h2 = 132 122 =
169 144 = 25 = 52 Sledi da je BN = 5
cm. Onda je maa osnovica b = CD = AN = AB BN = 9 5 = 4 cm.
Traeni obim trapeza je O = a + b + c + h = 9 + 4 + 13 + 12 = 38 cm.
Grupa G)
1. Vidi detano
1 iz grupe A). 208+3 0, 0795

rexee zadatka
28, 20
22, 45
795
504
9
= 14, 42 + 3
9
=
9 5, 04 = 208 + 3
10000
100
100
10
14, 42+30, 28292, 245 = 14, 42+0, 84620, 205 = 4, 94. (Zaokruili
smo na dve decimale.)
2. Po definiciji je a2 = |a|, pa imamo:
11

2
(2 3 3 2)2 + (4 3)2 +
3 2 2 3 = |2 3 3 2| + |
43|+
2
2 3. Uporedimo 2 3 i 3 2. Uoqimo
da je (2
3) = 4 3 = 12,
3 2
2
2
2
a (3 2) =9 2 =18. Kako
je (2 3) < (3 2) , to je 2 3 < 3 2. Zbog
3
3
2|
=
3
2 2 3.
toga
je
|2
Onda je vrednost
datog izraza:
0).
3 2 2 3 + 4 3 + 3 2 2 3 = 6 2 (jer je 2 3 + 4 3 2 3 =
2
3. Stranica x traenog kvadrata, zbog x = 13, je x = 13.
Kako je 22 + 32 = 4 + 9 = 13, kvadrate stranica 2 cm i 3 cm nacrtamo
kao na slici dole levo. Hipotenuza osenqenog trougla predstava
stranicu traenog kvadrata.
4. Dijagonale pravougaonika jednake su meusobno: AC = 32 +

18 = 50 cm= BD. Dijagonale se polove, pa je AO = 25 = OC = OB.
Onda je ON = OC CN = 2518 = 7, pa iz pravouglog trougla OBN
(vidi sliku) raqunamo: BN 2 = OB 2 ON 2 = 252 72 = 625 49 =
576 = 242 , Dakle, BN = 24 cm. Onda, iz pravouglog trougla BCN
raqunamo: BC 2 = BN 2 + CN 2 = 242 + 182 = 576 + 324 = 900 = 302 .
Znaqi, stranica BC = 30 cm. Na kraju, iz pravouglog trougla ABC
dobijamo: AB 2 = AC 2 BC 2 = 502 302 = 2500 900 = 1600 = 402 , pa
je druga stranica AB = 40 cm. Obim pravougaonika je O = 2(AB +
BC) = 2(40 + 30) = 2 70 = 140 cm.
5. Radi se o jednakokrakom trapezu. Uglovi na
veoj osnovici su po 45 , pa
je pravougli trougao BCN
jednakokraki.
Zbog toga je
BC
2, odnosno
= CN
10 2 = CN 2. Sledi da je
12
CN = 10 cm i BN = CN =
10 cm= AP . Dobili smo visinu trapeza, h = CN = 10 cm. Vea
osnovica je AB = AP + P N + BN = 10 + 10 + 10 = 30 cm (jer
je P N = CD = 10 cm). Na kraju, traena povrxina trapeza je:
30 + 10
a+b
h=
10 = 40 5 = 200 cm2 .
P =
2
2
Grupa D)
1. Vidi detano
1 iz grupe A). 20 0, 0814

rexee zadatka
28, 53
2, 65
814
7
6
+ 3 15, 17 = 20
6
+
6 0, 07 + 3 230 = 20
10000
100
100
10
45, 51 = 20 0, 2853 6 0, 265 + 45, 51 = 5, 706 1, 59 + 45, 51 = 49, 63.
(Zaokruili
smo nadve decimale.)
= 3 4 22
9
3+3 4 35 9
2=
3 82
27+3 1225
18
2.
4 35 9 2 = 32 223 3+32 353 2 =
34 22
9 3+3
6 2 6 3 + 6 3 15 2 = 9 2. (Imali smo 6 3 + 6 3 = 0.)
3. Ako
traenog kvadrata, onda iz x2 = 7, dobi je x stranica
2
jamo x = 7. Kako je 4 32 = 16 9 = 7, konstruixemo pravougli
trougao hipotenuze 4 cm i jedne katete duine 3 cm. (Na slici
ovaj trougao je osenqen.) Konstrukciju traenog kvadrata vidimo
na slici levo.
4. Maa stranica b pravougaonika je kateta u trouglu kome je

data hipotenuza 10 a druga kateta 6. Raqunamo: b2 = 102 62 = 100
36 = 64 = 82 , pa je b = 8. Budui da je dijagonala pravougaonika
data, d = 17, pomou Pitagorine teoreme odrediemo drugu stranicu a pravougaonika: a2 = d2 b2 = 172 82 = 289 64 = 225 = 152 .
Dakle, a = 15, pa je traena povrxina P = a b = 15 8 = 120.
5. Pravougli trougao BCN , osenqen na slici desno, ima ugao
od 60 , pa predstava polovinu jednakostraniqnog trougla stranice BC = 8 cm. Onda znamo da je BN = 4 cm i visina trapeza
h = CN = 4 3 cm. Dae, iz pravouglog trougla ACD odredimo
mau osnovicu
trapeza: b2 = CD2 = AC 2 AD2 = AC 2 h2 =
2
2
13 (4 3) = 169163 = 16948 = 121 = 112 . Dakle, b = 11 cm. Kako
Trea kontrolna veba
13
je CD = AN bie druga osnovica a = AB = AN + N B = 11 + 4 = 15

15 + 11
a+b
h =
4 3 =
cm. Traena povrxina trapeza je P =
2
2
26 2 3 = 52 1, 73 = 89, 96.
Trea kontrolna veba

Grupa A)
Primetimo da je 42 32 = 16 9 = 7 =
1.
2
( 7) . Dakle, traena du je kateta pravouglog trougla, kome je jedna kateta 3 cm i
hipotenuza 4cm. Konstrukciju vidimo na
slici: BC = 7 cm.
(214 26 ) : (24 28 )
(214 64) : (16 28 )
=
=
2.
(128 24 ) : 25
(27 24 ) : 25
220 : 212
22012
28
214+6 : 24+8
=
=
=
= 286 = 22 .
27+4 : 25
211 : 25
2115
26
(53 )n+2
53(n+2)
53n+6
53n+6
125n+2
=
=
=
=
=
3. n
5 25n+1
5n (52 )n+1
5n 52n+2
5n+2n+2
5n 52(n+1)
53n+6
= 53n+6(3n+2) = 53n+63n2 = 54 = 5 5 5 5 = 625.
53n+2
3 2 32 + 5
329+5
x 2x2 + 5
=
=
=
4. Za x = 3 imamo: A =
2
2
x 4
3 4
94
10
8 18
=
= 2. Za x = 2 dati izraz nije definisan, jer mu je ime5
5
nilac: 22 4 = 4 4 = 0.
Grupa B)
1. Kako je 32 + 12 = 9 + 1 = 10, traena
du bie hipotenuza trougla qije su katete
3 cm i 1 cm. Konstrukciju vidimo na slici.
2. Uoqimo da je 9 = 3 3 = 32 , zatim
27 = 3 3 3 = 33 i 81 = 3 3 3 3 = 34 . Onda je
38+3 : 34
3114
311 : 34
(38 33 ) : 34
=
=
=
(36 : 32 ) (310 : 39 )
362 3109
34 3
34+1
1
3. Znamo da je 0, 5 = , pa imamo:
2
(38 27) : 81
=
(36 : 9) (310 : 39 )
37
= 5 = 375 = 32 .
3
14
8n
n5
81
1
1
1
2
2
12
=2
2 3
. (Brojeve 4 i
2
2
2
12 rastavili smo na proste qinioce.) Dae raqunamo:
n5+8n
3
1
1
13
24
2
2
4
=2 3
= 24 3 3 = 3 3 1 =
2 2 3
2
2
2
2
243 3 = 2 3 = 6.
1+2
(1)2 + 2
=
. Za x = 3 izraz nije
4. Za x = 1 imamo: B=
3 (1)
3+1
definisan, jer imenilac postaje 3 x = 3 3 = 0, a sa nulom ne moe
da se deli.
4 0, 5n5
Grupa V)
1. Uoqimo
da je 22 +22 = 4+4 = 8. Traena
du x = 8 cm predstava hipotenuzu pravouglog trougla kome su katete 2 cm i 2 cm.

Konstrukciju vidimo na slici.
(Budui da je
2
2
3 1 = 9 1 = 8, du x = 8 cm moemo konstruisati i kao katetu trougla kome je jedna
kateta duine 1 cm i hipotenuza 3 cm.
2. Uoqimo da je 32 = 22222 = 25 i 512 = 222222222 = 29 .
Onda je: (322 25 )8 : (512 24 )9 = ((25 )2 25 )8 : (29 24 )9 = (210 25 )8 :
(29+4 )9 = (210+5 )8 : (213 )9 = (215 )8 : 2139 = 2158 : 2117 = 2120 : 2117 =
2120117 = 23 .
23(n+3)
23n+3
23n+3
23n+3
(2n+3 )3
=
=
=
=
=
3.
(2n+1 )2 2n
22n+1 2n
22n+1+n
23n+1
22(n+1) 2n
23n+3(3n+1) = 23n+33n1 = 22 = 4.
3 (2)
6
6
3x
=
=
=
= 2.
4. Za x = 2 imamo: B = 2
2
x 1
(2) 1
41
3
Za x = 1 izraz nije definisan, jer mu je imenilac 12 1 = 1 1 = 0,
a sa nulom ne moe da se deli.
Grupa G)
1. Uoqimo da je 32 + 32 = 9 + 9 = 18.
Traena du je hipotenuza jednakokrakog
pravouglog trougla kome su katete 3 cm.
Konstrukciju vidimo na slici desno.
2. Budui da je 27 = 3 3 3 = 33 ,
9 = 3 3 = 32 i 81 = 3 3 3 3 =
(272 3)5 93
((33 )2 3)5 (32 )3
=
=
34 , bie
(813 32 )2
((34 )2 32 )2
Trea kontrolna veba
15
(36+1 )5 36
(37 )5 36
(36 3)5 36
=
=
=
(312 32 )2
(312+2 )2
(314 )2
335+6
335 36
=
= 34128 = 313 .
328
328
3. Koristimo qienice da je 8 = 2 2 2 = 83 , 4 = 2 2 = 22 i
16 = 2 2 2 2 = 24 .
(23 )n+2 ((22 )n+1 )2
23(n+2) (22(n+1) )2
8n+2 (4n+1 )2
=
=
=
16n1 (2n+2 )3
(24 )n1 23(n+2)
24(n1) 23n+6
23n+6 24(n+1)
23n+6 24n+4
23n+6+4n+4
=
=
=
24n4 23n+6
24n4+3n+6
27n+2
27n+10
= 7n+2 = 27n+10(7n+2) = 27n+107n2 = 28 = 256.
2
4. Za x = 2 izraz nije definisan, jer imenilac ima vrednost
4 (2)2 = 4 4 = 0, a sa nulom ne moe da se deli. Za x = 3 imamo
10
10
3+7
=
= 2.
=
G=
2
43
49
5
=
Grupa D)
1. Kako je 42 12 = 16 1 =
15, zakuqujemo da je traena du
kateta trougla kome je hipotenuza 4
cm i druga kateta 1 cm. Konstrukciju
vidimo na slici.
2. Prvo emo izraz napisati u
obliku 2n , koristei se qienicama
da je 4 = 2 2 = 22 , 32 = 2 2 2 2 2 = 25 i 64 = 2 2 2 2 2 2 = 26 . Bie:
(26 25 )4 (22 )3
(26+5 )4 26
(211 )4
(26 32)4 43
=
=
=
. (Skratili
(45 26 )2 64
((22 )5 26 )2 26
(210 26 )2 26
(210+6 )2
2114
244
244
smo razlomak sa 26 .) Dae je: 16 2 = 162 = 32 = 24432 = 28 =
(2 )
2
2
24
2
4
4
2 = (2 ) = 4 .
3. Koristiemo poznate stepene: 9 = 3 3 = 33 , 27 = 3 3 3 = 33
i 81 = 3 3 3 3 = 34 . Onda raqunamo vrednost izraza:
(32 )n+1 (33 )n 33(n+2)
32(n+1) 33n 33n+6
9n+1 27n (3n+2 )3
=
=
=
(81n+1 )2
812(n+1)
(34 )2(n+1)
32n+2+3n+3n+6
38n+8
32n+2 33n 33n+6
=
=
= 1. (Skratili smo.)
38n+8
38n+8
38(n+1)
4. Za x = 0 izraz nije definisan, jer mu je imenilac x2 + 2x =
2
0 + 2 0 = 0 + 0 = 0, a sa nulom ne moe da se deli. Za x = 3 imamo:
1 + 32
1+9
10
2
1 + x2
= 2
=
=
= .
D= 2
x + 2x
3 +23
9+6
15
3
16
Qetvrta kontrolna veba

Grupa A)
1. 3xy 2 (5x3 ) + 2x2 y 4x2 y = 15x4 y 2 + 8x4 y 2 = 7x4 y 2 .
2. (2y6)(9+y 2 +3y)+53 = 18y+2y 3 +6y 2 546y 2 18y+53 = 2y 3 1
(Imali smo: 18y 18y = 0 i 6y 2 6y 2 = 0.)
3. A + B C = 5a4 8a3 b + 2a2 b2 4ab3 b4 + a4 = 3a3 b 5a2 b2
3
2ab 2b4 (4a4 5a3 b 7a2 b2 10ab3 5b4 ) = 6a4 5a3 b 3a2 b2
6ab3 3b4 + 4a4 + 5a3 b + 7a2 b2 + 10ab3 + 5b4 = 10a4 + 4a2 b2 + 4ab3 + 2b4 .
4. A = P M N = 2 + 5x 2x2 (3 x)(2x + 1) = 2 + 5x 2x2
(6x + 3 2x2 x) = 2 + 5x 2x2 6x 3 + 2x2 + x = 1.
Grupa B)
1. Kako je 7 (17) = 7 + 17 = 10, zakuqujemo da u zagradu
treba upisati monom 17a2 b. Zaista: (7a2 b) (17a2 b) = 7a2 b +
17a2 b = 10a2 b.
2. 16 + (a3 + 2a2 + 4a + 8)(2 a) = 16 + 2a3 a4 + 4a2 2a3 +
8a 4a2 + 16 8a = a4 . (Raqunali smo: 2a3 2a3 = 0, 4a2 4a2 = 0,
8a 8a = 0 i 16 + 16 = 0.)
3. C AB = x3 x2 12x+12(5x3 4x2 7x+10)(3x3 +3x2
13x + 2) = x3 x2 12x + 12 5x3 + 4x2 + 7x 10 + 3x3 3x2 + 13x 2 =
x3 + 8x. (Raqunali smo: x3 5x3 + 3x3 = x3 , x2 + 4x2 3x2 = 0,
12x + 7x + 13x = 8x, 12 10 2 = 0.)
4. B = N M P = x2 2x + 6 (x + 2)(3 2x) = x2 2x + 6 (3x
2
2x + 6 4x) = x2 2x + 6 3x + 2x2 6 + 4x = 3x2 x. (Raqunali smo:
x2 + 2x2 = 3x2 , 2x 3x + 4x = x, 6 6 = 0.)
Grupa V)

5 2
1
3
2 3
4
2
4
1. x2x x x = x5 x5 = x5 = x5 . (Raqunali
3
2
15
3
3
3
1
4 1
3
5 2
= i = .)
smo:
2 15
3
3 3
3
a
a
a
2. (a + 3)(6 2a) 10a = (6a 2a2 + 18 6a) 10a = (2a2 +
2
2
2
18) 10a = a3 + 9a 10a = a3 a. (Raqunali smo: 6a 6a = 0, zatim
2a3
a
a
(2a2 ) =
= a3 , 18 = 9a i 10a + 9a = a.)
2
2
2
3. AB +C = 5a4 8a3 b+2a2 b2 4ab3 b4 (a4 3a3 b5a2 b2 6ab3
2b4 ) + (4a4 + 5a3 b 7a2 b2 + 10ab3 5b4 ) = 5a4 8a3 b + 2a2 b2 4ab3 b4
a4 + 3a3 b+ 5a2 b2 + 6ab3 + 2b4 4a4 + 5a3 b 7a2 b2 + 10ab3 5b4 = 12ab3 4b4 .
Qetvrta kontrolna veba
17
(Raqunali smo: 5a4 a4 4a4 = 0, 8a3 b+3a3 b+5a3 b = 0, 2a2 b2 +5a2 b2

7a2 b2 = 0, 4ab3 + 6ab3 + 10ab3 = 12ab3 i b4 + 2b4 5b4 = 4b4 .)
4. V = 4y P M N xy = 4y(x + y) (2x y)(x + 2y) xy =
4xy + 4y 2 (2x2 + 4xy xy 2y 2 ) xy = 3xy + 4y 2 2x2 4xy + xy + 2y 2 =
2x2 + 6y 2 = 6y 2 2x2 . (Raqunali smo redom: 4xy xy = 3xy, zatim
3xy 4xy + xy = 0 i 4y 2 + 2y 2 = 6y 2 .)
Grupa G)
1. Sliqno zadatku 1 iz grupe B). Budui da je 12+ (20) = 8,
upisaemo 20a3 x3 . Zaista: 12a3 x3 + (20a3 x3 ) = 12a3 x3 20a3 x3 =
8a3 x3 .
2. (2x + 5)(25 10x + 4x2 ) (x + 125) = 50x 20x2 + 8x3 + 125 50x +
2
20x x125 = 8x3 x. (Raqunali smo: 50x50x = 0, 20x2 +20x2 = 0
i 125 125 = 0.)
3. A + B + C = 7a3 + 10a2 9a 13 + 5a3 2a2 + 6a + 8 (5a2
3
4a 3a 4) = 12a3 + 8a2 3a 5 5a2 + 4a3 + 3a + 4 = 16a3 + 3a2 1.
(Raqunali smo: 7a3 + 5a3 = 12a3 , 10a2 2a2 = 8a2 , 9a + 6a = 3a,
13 + 8 = 5, pa 12a3 + 4a3 = 16a3 , 8a2 5a2 = 3a2 , 3a + 3a = 0 i
5 + 4 = 1.)
4. G = P M (N ) = P + M N = 2x2 2x + 5 + (2x 3)(2 x) =
2
2x 2x + 5 + 4x 2x2 6 + 3x = 5x 1. (Raqunali smo: 2x2 2x2 = 0,
2x + 4x + 3x = 5x i 5 6 = 1.)
Grupa D)
1. 4x 2y 2 z + 3y (2xyz) yz (xy) = 8xy 2 z 6xy 2 z + xy 2 z = 3xy 2 z.
2. Srediemo polinom sa leve strane jednakosti:
(2x 1)(8x + 5) (4x 3)(4x + 3) = 16x2 + 10x 8x 5 (16x2 +
12x 12x 9) = 16x2 + 2x 5 16x2 + 9 = 2x + 4. (Raqunali smo:
10x 8x = 2x, 12x 12x = 0, 16x2 16x2 = 0 i 5 + 9 4.) Kako je na
desnoj strani jednakosti 2(x + 2) = 2x + 4, zakuqujemo da je data
jednakost taqna.
3. B + C A = a4 + 3a3 b 5a2 b2 6ab3 2b4 + 4a4 + 5a3 b + 7a2 b2 +
3
10ab 5b4 (5a4 + 8a3 b + 2a2 b2 4ab3 b4 ) = 5a4 + 8a3 b + 2a2 b2 + 4ab3
7b4 5a4 8a3 b 2a2 b2 + 4ab3 + b4 = 8ab3 6b4 . (Raqunali smo:a4 + 4a4 =
5a4 , 3a3 b + 5a3 b = 8a3 b, 5a2 b2 + 7a2 b2 = 2a2 b2 , 6ab3 + 10ab3 = 4ab3 ,
2b4 5b4 = 7b4 , zatim: 5a4 5a4 = 0, 8a3 b8a3 b = 0, 2a2 b2 2a2 b2 = 0,
4ab3 + 4ab3 = 8ab3 i 7b4 + b4 = 6b4 .)
4. D = 3x M + N P = 3x(x y) + (2x + y)(2y x) = 3x2 3xy +
4xy 2x2 + 2y 2 xy = x2 + 2y 2 . (Raqunali smo: 3x2 2x2 = x2 i
3xy + 4xy xy = 0.)
18

Grupa A)
1. (2x3 y 2 z)3 9(xy 3 z 3 )4 : (6x5 y 9 z 6 )2 = 8x9 y 6 z 3 9x4 y 12 z 12 : 36x10 y 18 z 12 =
9+4
72x y 6+12 z 3+12 : 36x10 y 18 z 12 = 72x13 y 18 z 15 : 36x10 y 18 z 12 =
2x1310 z 1512 = 2x3 y 3 . (Pritom smo raqunali y 18 : y 18 = 1.)
2. (x + 2)2 + 2(2 x)(x + 2) + (2 x)2 + 3(x 2) = x2 + 4x + 4 + 2(2x +
4 x2 2x) + 4 4x + x2 + 3x 6 = 2x2 + 3x + 2 + 8 4x2 = 2x2 + 3x + 10.
(Prvo smo u zagradi raqunali 2x 2x = 0, pa onda mnoili sa 2.)
3. Koristimo pravilo za razliku kvadrata: 450, 52 350, 52 =
(450, 5 350, 5) (450, 5 + 350, 5) = 100 801 = 80100.
4. 2997 3003 = (3000 3) (3000 + 3) = 30002 32 = 9000000 9 =
8999991.
1
5. Povrxina pravouglog trougla je P = ab, gde su a i b katete.
2
Znamo da je a = 21 cm i c = b + 9, gde je c hipotenuza. Primenimo
Pitagorinu teoremu: c2 b2 = a2 , odnosno (b + 9)2 b2 = 212 . Dae
je b2 + 18b + 81 b2 = 441. Odavde je 18b = 441 81 = 360, pa je
1
b = 360 : 18 = 20 cm. Povrxina trougla je: P = 21 20 = 210 cm2 .
2
x2 y.
Grupa B)
2 4 3 3 5 2
4 3 3 5
x y
x y
x y
x y
:
=
:
=
1.
(x3 y 3 )2
(x3 y 2 )3
x6 y 6
x9 y 6
x12 y 9 x18 y 12
x12 y 9 x10 y 2
: 18 12 = 18 18 10 2 . Skratimo sa x18 i ostaje
18
18
x y
x y
x y
x y
x12 y 9+12
x12 y 21
x12 y 9 y 12
= 10 18+2 = 10 20 = x12 y 21 : x10 y 20 = x1210 y 2120 =
y 18 x10 y 2
x y
x y
2. 4(x6)x2 (2+3x)x(5x4)+3x2 (x1)+4(x1)2 = 4x242x2

3
3x 5x2 + 4x+ 3x3 3x2 + 4(x2 2x+ 1) = 10x2 + 8x 24+ 4x2 8x+ 4 =
6x2 20. (Raqunali smo: 3x3 + 3x3 = 0, 2x2 5x2 3x2 = 10x2 ,
4x + 4x = 8x, zatim 10x2 + 4x2 = 6x2 , 8x 8x = 0 i 24 + 4 = 20.
3.
5
6
8
2
3
1
8
2
53
8
2
11
8
2
53 11
8
8

53 11
+
=
8
8
42 64
= 42. (Primenili smo pravilo za razliku kvadrata i skratili

8 8
64 sa 8 8.)
21 357
21
7
(189 168)(189 + 168)
1892 1682
=
= = =
=
4.
2
2
86 103
(86 103)(86 + 103)
17 189
9
3
1
2 . (Skratili smo 21 i 189 sa 21, a onda 357 i 17 sa 17.)
3
19
5. Sliqno zadatku 5 iz grupe A), primenimo Pitagorinu teoremu. Znamo da je a = 8 cm i c = b + 2, pa iz c2 b2 = a2 , dobijamo:

(b + 2)2 b2 = 82 . Odavde je b2 + 4b + 4 b2 = 64, pa je 4b + 4 = 64.
Dobijamo 4b = 60, pa je b = 60 : 4 = 15 cm. Sledi da je c = b + 2 = 17
cm, pa je obim trougla: a + b + c = 8 + 15 + 17 = 40 cm.
Grupa V)
(2a2 bc4 )4 (3a2 b4 c3 )3 : (4a3 b4 c7 )2
=
(3a2 b2 c3 )3
16a8+6 b4+12 c16+9 : 16a6 b8 c14
16a8 b4 c16 27a6 b12 c9 : 16a6 b8 c14
=
.
27a6 b6 c9
a6 b6 c9
16a14 b16 c25 : 16a6 b8 c14
=
(Skratili smo sa 27.) Dae je
a6 b6 c9
146
168
2514
b
c
a
= a8 b8 c11 : a6 b6 c9 = a86 b86 c119 = a2 b2 c2 . (Kod
6
6
9
a b c
prvog deea raqunali smo da je 16 : 16 = 1.)
2. (x7)2 2(5x)(7x)+(x5)2 (10x) = x2 14x+492(355x
7x+x2 )+x2 10x+2510+x = 2x2 23x+6470+10x+14x2x2 = x6.
(Raqunali smo: x2 + x2 = 2x2 , 14x 10x + x = 23x, 49 + 25 10 = 64,
zatim: 2x2 2x2 = 0 23x + 10x + 14x = x i 64 70 = 6.)
3. 63, 252 36, 752 = (63, 2536, 75)(63, 25+36, 75) = 26, 5100 = 2650.
4. 50134987 = (5000+13)(500013) = 50002 132 = 25000000169 =
24999831.
5. Dato je a = 11 cm i c = b + 1, gde su a i b katete, c je
1
hipotenuza, a trai se povrxina, P = a b. Na osnovu Pitagorine
2
teoreme dobijamo: c2 b2 = a2 , pa je (b + 1)2 b2 = 112 , odnosno
b2 + 2b + 1 b2 = 121. Odavde je 2b = 120, pa je b = 120 : 2 = 60 cm.
1
1
Povrxina trougla je P = a b = 11 60 = 330 cm2 .
2
2
1.
Grupa G)
x6 y 12 : x2 y 12
x62
x4
(x2 y 4 )3 : (xy 6 )2
=
=
=
. (Ovde smo raqu(x3 y 2 )4 : (x6 y 2 )2
x12 y 8 : x12 y 4
y 84
y4
nali u brojiocu: y 12 : y 12 = 1, a u imeniocu: x12 : x12 = 1.) Dae, za
4 4
x
2y
x4
=
= 24 = 16.
x = 2y, dobijamo: 4 =
y
y
y
2. (x + 2)(x2 2x + 4) (x 2)(x2 + 2x + 4) (x 4)2 = x3 2x2 +
4x + 2x2 4x + 8 (x3 + 2x2 + 4x 2x2 4x 8) (x2 8x + 16) =
x3 + 8 x3 + 8 x2 + 8x 16 = x2 + 8x = 8x x2 . (Raqunali smo pred
prvom zagradom i u prvoj zagradi: 2x2 2x2 = 0 i 4x 4x = 0. Zatim
smo raqunali: x3 x3 = 0 i 8 + 8 16 = 0.)
1.
20

1
3
1
1
1 2
3
42 + 7
= 35 50. (Raqu3.
7
= 42 7
4
4
4
4
4
2
1
2
1
3
1
4
3
nali smo: 42 7 = 35 = 35 i 42 + 7 = 49 = 50.) Sada
4
2
4
2
4
4
4
dobijamo: 35, 5 50 = 1775.
65 315
9
(125 190) (125 + 190)
1252 1902
=
= = 3.
=
4.
1152 802
(115 80) (115 + 80)
35 195
3
(Prvo smo skratili 65 i 195 sa 65, a onda 315 i 35 sa 35.)
5. Data je kateta, a = 7 cm, a hipotenuza c je za 1 cm vea od
katete b. Dakle, c = b + 1. Primenimo Pitagorinu teoremu, pa iz
c2 b2 = a2 , dobijemo (b + 1)2 b2 = 72 . Dae je b2 + 2b + 1 b2 = 49,
odakle je 2b = 48, pa je b = 24 cm. Onda je hipotenuza c = b + 1 = 25
cm. Obim trougla je a + b + c = 7 + 24 + 25 = 56 cm.
3
42
4
2
Grupa D)
64a4 b6 64a9 b6 128a2 b 16a2 b4
(8a2 b3 )2 (4a3 b2 )3 128a2 b (4ab2 )2
:
=
:
=
(22 a2 b)4
(8ab)3
28 a8 b4
512a3 b3
64a13 b12 4a4 b5
64 64a4+9 b6+6 16a2+2 b1+4
:
=
: 3 3 . (Ovde smo prvo 128 i
256a8 b4
4a3 b3
4a8 b4
a b
512 skratili sa 128, onda 64 i 256 sa 64, pa 16 i 4 sa 4.) Dae,
16a13+3 b12+3
16a13 b12 a3 b3
=
=
skratimo 64 i 4 sa 4, pa ostaje:
a8 b4
4a4 b5
4a8+4 b4+5
16
15
4a b
= 4a16 b15 : (a12 b9 ) = 4a1612 b159 = 4a2 b6 .
a12 b9
2. 4(a + 1)2 (a + 2)2 + 3(a + 1)(3 a) = 4(a2 + 2a + 1) (a2 + 4a + 4) +
3(3a a2 + 3 a) = 4a2 + 8a + 4 a2 4a 4 + 9a 3a2 + 9 3a = 10a + 9.
(Raqunali smo: 4a2 a2 3a2 = 0, 8a4a+9a3a = 10a i 44+9 = 9.)
3. 773, 752 226, 252 = (773, 75 226, 25) (773, 75 + 226, 25) =
547, 5 1000 = 547000.
4. 3991 4009 = (4000 9) (4000 + 9) = 40002 92 = 16000000 81 =
15999919.
5. Data je stranica a = 13 cm i znamo da je dijagonala d = b+ 1,
gde je b druga stranica. Primenimo Pitagorinu teoremu: d2 b2 =
a2 , odnosno (b + 1)2 b2 = 132 . Odavde je b2 + 2b + 1 b2 = 169, odnosno
2b = 168, pa je b = 168 : 2 = 84 cm. Traena povrxina pravougaonika
je P = a b = 13 84 = 1092 cm2 .
1.
Peta kontrolna veba

Grupa A)
1. a) 84xy 3 = 23 3 7xy 3 . b) 3xy 2 + 6xy 3 15x2 y 2 = 3xy 2 (1 + 2y 5x).
Peta kontrolna veba
21

2
1
1
24
4 1
1
1
2
8+
=8
= 63 .
2. 7 8 = 8
= 64
5 5
5
5
5
25
25
3. 5m5 n2 80mn2 = 5mn2 (m4 16) = 5mn2 (m2 4)(m2 + 4) =
5mn2 (m 2)(m + 2)(m2 + 4).
4. Izvuqemo 2x2 pred zagradu: 2x2 (x + 7) = 0. Odavde je 2x2 = 0
ili x + 7 = 0. Rexea jednaqine su x1 = 0 i x2 = 7.
Grupa B)
1. a) 60ab2 x3 = 22 3 5ab2 x3 . b) 24a2 b3 x2 + 8ab3 12a2 b3 x =
+ 2 3ax).
2. 4000, 7 3999, 3 = (4000 + 0, 7)(4000 0, 7) = 40002 0, 72 =
16000000 0, 49 = 15999999, 51.
3. 2x4 32 = 2(x4 16) = 2(x2 4)(x2 + 4) = 2(x 2)(x + 2)(x2 + 4).
4. Rastavimo na qinioce: (3x 2)(3x + 2) = 0. Ovo vai ako je
3x 2 = 0 ili 3x + 2 = 0. Iz prve jednakosti dobijamo: 3x = 2, pa je
2
2
x1 = . Sliqno, iz druge jednakosti sledi: x2 = .
3
3
4ab3 (6ax2
Grupa V)
1. a)168m3 x2 = 23 3 7m3 x2 . b) 20a2 b3 15a3 b2 + 10a2 b2 =
3a + 2).

2
4
3
3
40
3
9
3
2
11
= 11
= 120 .
= 121
2. 11 10 = 11 +
7
7
7
7
7
49
49
3. x5 x = x(x4 1) = x(x2 1)(x2 + 1) = x(x 1)(x + 1)(x2 + 1).
4. Jednaqinu napixemo u obliku:16x2 8x + 1 = 0, a to daje
(4x 1)2 = 0. Iz ove jednakosti sledi da je 4x 1 = 0. Odavde
1
4x = 1, pa je rexee x = .
4
5a2 b2 (4b
Grupa G)
1. a)
150ab3 c
2352 ab3 c.
b) 12xy 3 +4xy 2 8xy 4 = 4xy 2 (3y+12y 2 ).

2
5
5
5
25
2
100
100 +
= 100
=
= 10000
8
8
8
64
5
3
2. 99 100 =
8
8
39
9999 .
64
3. 162 2y 4 = 2(81 y 4 ) = 2(9 y 2 )(9 + y 2 ) = 2(3 y)(3 + y)(9 + y 2 ).
4. Rastavimo na qinioce, pa iz 2x3 18x = 0 dobijamo uslov:
2
2x(x 9) = 0, odnosno 2x(x 3)(x + 3) = 0. Ovo je ispueno ako je
2x = 0, ili x 3 = 0, ili x+ 3 = 0. Ova tri uslova daju tri rexea:
x1 = 0, x2 = 3, x3 = 3.
22
Grupa D)
1. a) 180ab5 = 22 32 5ab5 .
b) 9ax3 3ax2 12a2 x2 = 3ax2 (3x 1 4a).
2. 300, 8299, 2 = (300+0, 8)(3000, 8) = 3002 0, 82 = 900000, 64 =
89999, 36.
3. a5 bab5 = ab(a4 b4 ) = ab(a2 b2 )(a2 +b2 ) = ab(ab)(a+b)(a2 +b2 ).
4. Rastavimo na qinioce: 2x(x2 6x+9) = 0, odnosno 2x(x3)2 =
0. Ovo vai ako je 2x = 0 ili x3 = 0. Odavde dobijemo dva rexea:
x1 = 0, x2 = 3.
Xesta kontrolna veba

1. Dat je uslov : : : : = 19 : 18 : 36 : 29 : 33, a odavde
zakuqujemo da je: = 19, = 18, = 36, = 29 i = 33, gde
odredimo iz zbira unutraxih uglova. Ovde se radi o petouglu,
pa ovaj zbir iznosi S5 = (5 2) 180 = 3 180 = 540 . Dakle:
+ + + + = 540 , pa je 19 + 18 + 36 + 29 + 33 = 540 ,
odnosno 135 = 540 . Odavde dobijemo: = 540 : 135 = 4 ,pa su
traeni uglovi: = 19 = 19 4 = 76 , = 18 = 18 4 = 72 ,
= 36 = 364 = 144 , = 29 = 294 = 116 i = 33 = 334 = 132 .
360
. Kako je n = 18 , bie
2. Spoaxi ugao n-tougla je n =
n
360
, pa je n = 360 : 18 = 20. Radi se o pravilnom dvadesetouglu.
18 =
n
3. Prvo odredimo n (broj temena). Znamo da je Sn = (n2)180 ,
pa je 1260 = (n2)180 . Odavde je n2 = 1260 : 180, odnosno n2 = 7.
96
9 (9 3)
=
= 9 3 = 27
Dakle, n 9, a devetougao ima D9 =
2
2
dijagonala.
4. Jednakokraki trouglovi ABC
i AED podudarni su po stavu SUS
(vidi sliku), pa je BAC = DAE.
Unutraxi ugao pravilnog petougla
(5 2) 180 540
=
= 108 .
je n =
5
5
U jednakokrakom trouglu ABC
ugao kod vrha B je 108 , pa je BAC =
36 = ACB. Sliqno, u trouglu
ADE odredimo ugao DAE = 36 .
Sa slike vidimo da je traeni ugao
= BAE BAC DAE = 108
36 36 = 36 . Dakle, = 36 .
23
Grupa B)
1. Traimo spoaxe uglove xestougla, koji zadovoavaju
uslov 1 : 1 : 1 : 1 : 1 : 1 = 7 : 5 : 10 : 6 : 9 : 8. Odavde zakuqimo da je 1 = 7k, 1 = 5k, 1 = 10k, 1 = 6k, 1 = 9k, 1 = 8k.
Zbir svih spoaxih uglova je 1 + 1 + 1 + 1 + 1 + 1 = 360 ,
pa je 7k + 5k + 10k + 6k + 9k + 8k = 360 . Dobijamo uslov 45k = 360 ,
odakle je k = 360 : 45 = 8 . Onda su spoaxi uglovi redom:
1 = 7k = 7 8 = 56 , 1 = 5k = 5 8 = 40 . 1 = 10k = 10 8 = 80 ,
1 = 6k = 6 8 = 48 , 1 = 9k = 9 8 = 72 i 1 = 8k = 8 8 = 64 .
2. Spoaxi ugao ovog pravilnog mnogougla je n = 180 n =
360
360
, odnosno 30 =
, dobijamo:
180 150 = 30 . Iz formule 1 =
n
n
n = 360 : 30 = 12. Radi se o pravilnom dvanaestouglu.
3. Znamo da se iz jednog temena n-tougla moe povui (n 3)
dijagonale, pa je n 3 = 11. Dakle, n = 14, a zbir unutraxih
uglova ovog mnogougla je Sx = (n 2)180 = (14 2)180 = 12180 =
2160 .
4. Koristimo sliku i tekst iz rexea zadatka 4 iz grupe A).
Neka su AC i AD dve proizvone dijagonale pravilnog petougla
ABCDE. Svaka od dijagonala je osnovica jednakokrakog trougla,
kome su kraci dve susedne stranice petougla, koje su sve jednake
meu sobom. Svaki put, ugao izmeu krakova je 108 (unutraxi
ugao pravilnog petougla), pa su svi ovakvi jednakokraki trouglovi
podudarni po stavu SUS. Onda su im svima jednake osnovice, a to
su dijagonale petougla. Sledi zakuqak: sve dijagonale pravilnog
petougla jednake su meusobno.
Grupa V)
1. Dat je ulov : : : : : : = 15 : 13 : 16 : 9 : 11 :
17 : 19. (Uzeli smo grqka slova: (epsilon), (fi) i (teta).)
Iz ovog uslova sledi: = 15k, = 13k, = 16k, = 9k, = 11k,
= 17k, = 19k. Zbir unutraxih uglova ovog sedmougla iznosi:
Sn = (n 2) 180 = (7 2) 180 = 5 180 = 900 . Otuda dobijamo
uslov: 15k +13k +16k +9k +11k +17k +19k = 900 , odnosno 100k = 900 ,
pa je k = 9 . Sada odredimo traene uglove: = 15k = 15 9 = 135 ,
= 13k = 13 9 = 117 , = 16k = 16 9 = 144 , = 9k = 9 9 = 81 ,
= 11 9 = 99 , = 17k = 17 9 = 153 i = 19k = 19 9 = 171 .
2. Spoaxi ugao jednak je centralnom: = = 22 30 . Unutraxi ugao je suplementan spoaxem: = 180 = 180
22 30 = 157 30
n(n 3)
dijagonala. Po
3. Mnogougao sa n stranica ima Dn =
2
24
n(n 3)
= 6n, pa je n(n 3) = 12n. Odavde je n 3 = 12,
uslovu je
2
pa je n = 15. Zbir unutraxih uglova ovog mnogougla je
Sn = (n 2) 180 = (15 2) 180 = 13 180 = 2340 .
4. Simetrale s1 i s2 susednih
stranica seku se u centru O pravilnog
mnogougla. One odreuju qetvorougao
BN OM , kao na slici. Uglovi kod M
i N su pravi, pa kako zbir unutraxih uglova qetvorougla iznosi 360 ,
prema slici imamo jednakost: + 90 +
15 +90 = 360 , odnosno +195 = 360 .
Traeni ugao je = 360 195 = 165 .
Grupa G)
1. Dat je uslov 1 : 1 : 1 : 1 : 1 = 10 : 12 : 16 : 19 : 15,
odakle sledi 1 = 10k, 1 = 12k, 1 = 16k, 1 = 19k i 1 = 15k. Zbir
spoaxih uglova svakog mnogougla je 360 , pa imamo jednakost
10k + 12k + 16k + 19k + 15k = 360 , odnosno 72k = 360 . Odavde je k =
360 : 72 = 5 . Onda je 1 = 10k = 10 5 = 50 , 1 = 12k = 12 5 = 60 ,
1 = 16k = 165 = 80 , 1 = 19k = 195 = 95 i 1 = 15k = 155 = 75 .
Unutraxi uglovi suplementni su odgovarajuim spoaxim,
pa je = 180 1 = 180 50 = 130 . Sliqno odredimo ostale
unutraxe uglove: = 120 , = 100 , = 85 i = 105 .
2. Dat je uslov = 7. Kako je + = 180 , dobijamo jednaqinu
7 + = 180 , odnosno 8 = 180 . Rexee jednaqine daje = 180 : 8
180
180
, a ovde imamo 22, 5 =
, pa je n =
= 22, 5 . Meutim, =
n
n
180 : 22, 5 = 1800 : 225 = 8. Radi se o pravilnom osmouglu.
3. Ako mnogougao ima n uglova,
onda je n 15 = 360 , jer je zbir svih
spoaxih uglova bilo kog mnogougla
jednak 360 . Odavde je n = 360 : 15 = 24.
n(n 3)
=
Broj dijagonala je: Dn =
2
24 21
24 (24 3)
=
= 12 21 = 252.
2
2
4. Osenqeni trougao ABC na
slici je jednakokraki, sa uglom kod
vrha B = 120 (unutraxi ugao
pravilnog xestougla). Uglovi BAC
i BCA jednaki su meusobno, pa za trougao ABC vai jednakost:
2BAC + B = 180 , odnosno 2BAC + 120 = 180 . Odavde izraqunamo da je BAC = 30 . Dijagonala AD polovi xestougao ABCD, pa
25
1
polovi i ugao BAF = 120 . Onda je BAD = BAF = 60 . Sada
2
lako izraqunamo traeni ugao: = BAD BAC = 60 30 = 30 .
Grupa D)
1. Imamo xestougao, kome je zbir unutraxih uglova: Sn =
(n 2) 180 = (6 2) 180 = 4 180 = 720 . Dat je uslov za unutrxe
uglove: : : : : : = 13 : 5 : 12 : 9 : 7 : 14. Odavde sledi da je:
= 13k, = 5k, = 12k, = 9k, = 7k i = 14k. Iz zbira uglova
dobijemo: 13k + 5k + 12k + 9k + 7k + 14k = 720 , odnosno 60k = 720 .
Dakle, k = 720 : 60 = 12 , pa je: = 13k = 13 12 = 156 . Sliqno
odredimo i ostale traene uglove: = 60 , = 144 , = 108 ,
= 84 i = 168 .
2. Zbir svih spoaxih uglova je 360 , pa je dati uslov Sn +
360 = 1980 . Odavde je Sn = 1980 360 = 1620 , pa je (n 2) 180 =

1620 . Sledi da je n 2 = 1620 : 180 = 9. Znaqi, n = 11, pa je traeni
11 (11 3)
11 8
n(n 3)
=
=
= 11 4 = 44.
broj dijagonala: Dn =
2
2
2
3. Ako mnogougao ima n temena, onda se iz jednog temena moe
povui ukupno (n 3) dijagonala. Kako je ukupan broj dijagonala
n(n 3)
n (n 3)
, onda se dati uslov zapisuje kao:
= 5(n3).
Dn =
2
2
n
= 5, pa je n = 10. Traeni centralni ugao
Odavde je oqigledno
2
360
360
=
= 36 .
jednak je spoaxem uglu: = =
n
10
4. Kao u zadatku 4 grupe A),
lako utvrdimo da su uglovi na osnovicama jednakokrakih trouglova ABC i
ABE, svi po 36 , kao xto je oznaqeno
na slici. Vidimo da je 1 = 108
36 = 72 . Takoe je 2 = 36 + 36 =
72 (spoaxi ugao trougla ABM ).
Dakle, trougao BCM je jednakokraki,
pa je CM = BC = a = AB. Istim postupkom dokaemo da je i trougao AEM
jednakokraki i EM = EA = a = AB.
Tako smo utvrdili da je CM = AB =
EM , xto je i trebalo dokazati.
26
Grupa A)
4 3
2 b3 = 3a2 b3 (a2 4) = 3a2 b3 (a 2)(a + 2).
1. 3a
b 12a
2
2. ( 3 2) = 3 4 3 + 4 = 7 4 3. Koristei
ovaj rezultat,
datu jednaqinu moemo napisati kao x 3 = ( 3 2)2 . Meutim,

( 3 2)2 = | 32| = 2 3, jer je 2 > 3. Onda jednaqina postaje:
x 3 = 2 3, pa je rexee x = 2.
3. Imamo uslov: Sn = 2880 , odnosno (n 2) 180 = 2880 . Onda
je n 2 = 2880 : 180 = 16, pa iz n 2 = 16, dobijamo n = 18. Ovaj
18(18 3)
n(n 3)
=
= 9 15 = 135.
mnogougao ima dijagonala: Dn =
2
2
4. Poznatu konstrukciju vidimo na slici. Polupreqnik krunice k je OA = 5 cm. Znamo da je stranica xestougla jednaka
polupreqniku, a = r = 5 cm, pa je obim xestougla O = 6a = 6 5
cm= 30 cm.
1
5. Povrxinu raqunamo po formuli: P = AC hb . Sa sledee
2
slike vidimo da je AC = 16 + 5 = 21, visina je hb = BN = 8.
1
21 8 = 21 4 = 84. Za obim trebaju nam duine
Dakle P =
2
stranica AB i BC. Iz pravouglog trougla ABN raqunamo: AB 2 =
AN 2 + BN 2 = 62 + 82 = 36 + 64 = 100 = 102 . Dakle, AB = 10. Sliqno,
iz pravouglog trugla BCN odredimo BC = 17. Obim trougla je
27
O = AB + BC + AC = 10 + 17 + 21 = 48.
Grupa B)
x2 )2 = ((2
x)(2 + x))2 = (2 x)2 (2 + x)2 .
1. 16
8x2 + x4 = (4
rezul2. (2 5)2 = 4 4 5 + 5 = 9 4 5. Na osnovu

dobijenog
tata, moemo jednaqinu napisati kao x 5 2 = (2 5)2 . Budui

da je (2 5)2 = |2 5| = 5 2 (jer je 5 > 2), dobijamo jed
naqinu x 5 2 = 5 2. Odavde je x 5 = 5, pa je rexee x = 1.

3. Iz jednog temena n-tougla moe se povui ukupno (n 3) din(n 3)
, pa imamo uslov
jagonale. Ukupan broj dijagonala je Dn =
2
n
n(n 3)
= 8(n 3). Odavde zakuqujemo da je
= 8, pa je n = 16.
2
2
Unutraxi ugao ovog pravilnog mnogougla je
(16 2) 180
14 180
(n 2) 180
=
=
= 157 30 . To je
n =
n
16
16
traeni ugao.
4. Iz obima odreujemo duinu stranice, iz 6a = 27 cm, dobijamo a = 27 : 6 = 4, 5 cm. Polupreqnik opisanog kruga je r = a =
4, 5 cm. Konstrukcija je ista, kao u zadatku 4 grupe A), samo je
polupreqnik mai,
r = 4, 5 cm. Povrxina xestougla je, kao xto
3 4, 52 1, 73
3a2 3
=
= 1, 5 20, 25 1, 73 = 52, 55 cm2 .
znamo: P =
2
2
(Rezultat mnoea 52,54875 zaokruili smo na dve decimale.)
28
5. Visina iz temena M je
hM = M Q = 3. Kako je N P =
6 + 2 = 8, povrxina trougla je
1
1
P = N P hM = 8 3 = 12. Na
2
2
slici vidimo da je M N hipotenuza trougla M N Q, pa koristei Pitagorinu teoremu dobijamo
M N 2 = M Q2 + N Q2 = 32 + 42 =
9 + 16 = 25 = 52 . Dakle, M N =
5. Sliqno, iz pravouglog trougla
M P Q izraqunamo duinu hipotenuze M P = 5. Traeni obim trougla M N P je O = M N + N P + M P = 5 + 8 + 5 = 18.
Grupa V)
45x3 y 5 ==5xy 5 (y 2 9x2 )= 5xy 5 (y 3x)(y + 3x).
1. 5xy 7
= 12 2+2 = 32
2. Onda, data jednaqina ima
2. (1 2)2
oblik: 2x+ 2 = (1 2)2 . Meutim, (1 2)2 = |1 2| = 21,
jer je 2 > 1. Prema tome: 2x + 2 = 2 1, pa dobijamo 2x = 1.

1
rexee je x = .
2
360
, a
3. Kako je spoaxi ugao pravilnog mnogougla n =
n
360
. Odavde je n = 360 : 15 = 24.
n = 15 , dobijamo jednaqinu: 15 =
n
Ovaj mnogougao ima ukupno dijagonala:
24(24 3)
24 21
n(n 3)
=
=
= 12 21 = 252.
Dn =
2
2
2
4. Koristiemo qienicu
da dodirne taqke stranica sa
upisanim krugom predstavaju
podnoja normala iz centra na
stranice.
Redosled konstrukcije: 1) Nacrtamo krug polupreqnika 3 cm
i odredimo temena xestougla
upisanog u krug, od kojih jedno
je taqka P na slici. 2) Kroz
xest dobijenih taqaka konstruixemo tangente (normale na
preqnike, qiji su krajevi ovih
xest taqaka). Ove tangente seku
se u temenima traenog xestougla.
29
Za obim treba nam stranica xestougla. Uoqimo trougao

ABO na slici. To je jednakostraniqni trougao odreen stranicom a opisanog xestougla. egova visina je OP = r = 3 cm,
polupreqnik upisanog kruga. Ranije smo nauqili veze izmeu visine i stranice jednakostraniqnog trougla (46.
i 47. strana
2h 3
a 3
i a=
.
Ubenika): h =
2
3
Znamo da je
h = 3 cm, pa
je stran
23 3
2h 3
=
= 2 3.
ica a =
3
3
Obim
je O = 6a =
xestougla
6 2 3 = 12 3 = 12 1, 73 = 20, 76
cm priblino.
5. Na slici desno jasno
se vidi da je dati trougao
pravougli. Katete su mu AB = 12 (to je 7 + 5) i AC = 4 + 1 = 5.
1
1
Povrxina trougla je P = AB AC = 12 5 = 6 5 = 30.
2
2
Za obim treba da odredimo i duinu hipotenuze BC. Primeniemo Pitagorinu teoremu: BC 2 = AB 2 + AC 2 = 122 + 52 =
144 + 25 = 169 = 132 . Dakle, BC = 13, pa je traeni obim trougla:
O = AB + AC + BC = 12 + 5 + 13 = 30.
Grupa G)
2
4 = (19y 2 )2 = ((13y)(1+3y))2 = (13y)2 (1+3y)2 .
1. 118y
+81y
2
7. Na osnovu toga zakuqimo
da
2. (2 7) = 44 7+7

= 114
je data jednaqina x2 = (2 7)2 . Po definiciji je (2 7)2 =
7|
=
7
2,
jer
je
|2
7 > 2. Onda smo dobili jednaqinu: x 2 =
7 2, a odavde je x = 7.
n(n 3)
dijagonala.
3. Ako mnogougao ima n stranica, onda ima
2
n(n 3)
= 119, pa je n(n 3) = 2 119 = 238.
U naxem sluqaju je
2
Rastavimo broj 238 na proste qinioce: 238 = 2 7 17. Ovaj proizvod
treba napisati u obliku n(n 3), a to je: 2 7 17 = 17 14 = 17(17 3).
Dakle, n(n 3) = 17 (17 3), pa je n = 17. Zbir unutraxih uglova
ovog mnogougla je Sn = (n 2) 180 = (17 2) 180 = 15 180 = 2700 .
30
4. Znamo da je vea dijagonala pravilnog xestougla preqnik

opisanog kruga. Onda, u krug polupreqnika 3,5 cm upixemo pravilni
xestougao, kao u zadatku 4 grupe A). Stranica ovog xestougla je
a = r = 3, 5 cm, pa je obim: O = 6a = 6 4, 5 cm= 27 cm.
5. Sa slike vidimo da je N P =
1 + 5 = 6. Odgovarajua visina
trougla je du M Q = 4, pa je povrxina trougla
1
1
P = N P M Q = 6 4 = 3 4 = 12.
2
2
Za obim trougla treba izraqunati duine stranica M N i M P .
Iz pravouglog trougla M N Q, koristei se Pitagorinom teoremom,
raqunamo: M N 2 = M Q2 + N Q2 =
42 + 32 = 16 + 9 = 25 = 52 . Dakle,
M N = 5. Sliqno, iz pravouglog
trougla M P Q odredimo M P = 5. Obim trougla M N P je O =
M N + N P + M P = 5 + 6 + 5 = 16.
Grupa D)
3 2
3 n4 = 2m3 n2 (1 n2 ) = 2m3 n2 (1 n)(1 + n).
1. 2m
18m

n
2
Na osnovu ovog
2. ( 2 3) = 2 2 2 3 + 3 = 5 2 6.
rezultata, datu jednaqinu zapixemo kao x + 3 = ( 2 3)2 . Po

( 2 3)2 = | 2 3| = 3 2, jer je 3 >

definiciji je
2. Onda,
jednaqina postaje: x + 3 = 3 2, pa je eno rexee
x = 2.
3. Odrediemo koliko temena ima ovaj mnogougao, tj. odrediemo
n. Dat je unutraxi ugao n = 165 , a odgovarajui spoaxi
360
, to je
ugao je n = 180 n = 180 165 = 15 . Kako je n =
n
360
, pa je n = 360 : 15 = 24. Dakle, mnogougao ima dijagonala
15 =
n
24 (24 3)
n(n 3)
=
= 12 21 = 252.
Dn =
2
2
4. Prema slici desno vidimo da je maa
dijagonala jednaka preqniku upisanog kruga.
Dakle, treba konstruisati krug polupreqnika
2 cm i oko ega opisati pravilni xestougao,
kao u zadatku 4 grupe B). Na isti naqin, kao
31
u tom zadatku, odredimo

stranicu xestougla
4 3
2h 3
=
cm). Povrxina xestougla je
(h = 2 cm i a =
3
3
3 16 3
3 4 3
3a2 3
3=
=
3 = 8 3 cm2 .
P =
2
2
3
2
9
5. Vidimo na slici da je trougao KLM pravougli sa katetama:
KL = 6 + 2 = 8 i LM = 6 + 9 = 15. Onda je povrxina trougla
1
1
P = KL LM = 8 15 = 60.
2
2
Za obim treba nam hipotenuza KM , koju odredimo koristei

Pitagorinu teoremu: KM 2 = KL2 + LM 2 = 82 + 152 = 64+ 225 = 289 =
172 . Dakle, KM = 17, pa je obim trougla: O = KL + LM + KM =
8 + 15 + 17 = 40.

Grupa A)
1. U koordinatnom sistemu, slika dole levo, uoqavamo pravougli trougao ABC, kome je traena du AB hipotenuza. Lako odredimo duine kateta: AC = 7+5 = 12 i BC = 2+3 = 5. Primenimo Pitagorinu teoremu: AB 2 = AC 2 + BC 2 = 122 + 52 = 144+ 25 = 169 = 132 ,
32
Traena duina dui je 13.
2. Naqinimo tabelu:
x minuta 1 2 3 4 5 6
7
8
y litara 1, 5 3 4, 5 6 7, 5 9 10, 5 12
Odgovarajui parovi (x, y) odreuju taqke u koordinatnom sistemu, slika desno. Taqke su oznaqene praznim kruiima. Spajanjem taqaka dobili smo polupravu Op, traeni grafik.
a) Dubini vode od 12 cm odgovara 612 = 72 litra. Za y = 72 na
4
grafiku dobijamo taqku A, kojoj odgovara apscisa x = 4 minuta
5
= 4 minuta 48 sekundi.
b) Za x = 7 minuta, dobijamo taqku B na grafiku,kojoj odgovara
koliqina y = 105 litara (slika gore desno).
3. Sliqno primeru 2 sa 157 strane Ubenika. Naqinimo xemu!

15 dana po 8 sati dnevno
10 dana po x sati dnevno

Strelice odgovaraju obrnuto proporcionalnim veliqinama.
(Ako se radi vixe sati dnevno, treba mae dana.)
Postavimo proporciju: x : 8 = 15 : 10. Odavde je 10x = 8 15, pa
je x = 120 : 10 = 12 sati dnevno. Radno vreme moraju produiti za
4 sata.
33
1
50 40
50 3
5
5
:
=
=
= 5 : 12.
4. Uprostimo razmeru 5 : 13 =
9
3
9
3
9 40
12
Dakle, iz x : y = 5 : 12 sledi x = 5k i y = 12k. Onda iz 3x y = 39,
odnosno 3 5k 12k = 39, dobijamo 3k = 39, pa je k = 13. Na kraju,
x = 5k = 5 13 = 65 i y = 12k = 12 13 = 156.
Grupa B)
1. Sliqno zadatku 1 iz grupe A). Iz pravouglog trougla M N P
raqunamo M N 2 = M P 2 + N P 2 = 122 + 52 = 144 + 25 = 169 = 132 . Dakle
M N = 13 (slika dole levo).
2. Naqinimo tabelu:
x kg 1 2 3 4 5
y cm 3 6 9 12 15
Parove odgovarajuih vrednosti (x, y) unesemo u koordinatni sistem i dobijemo polupravu Op, traeni grafik.
a) Za x = 3, 5 dobijamo na grafiku taqku A, kojoj odgovara
y = 105 cm. Toliko se izdui opruga. (Slika gore desno.)
b) Za y = 7, 5 cm, na grafiku dobijamo taqku B, kojoj odgovara
x = 2, 5 kg. Masa Uroxeve torbe je 2,5 kg.
34
3. Naqinimo xemu!

za 6 dana uradimo
za 17 dana uradimo

714 pari onova
x pari onova
Strelice odgovaraju upravno srazmernim veliqinama (Vixe

pari onova uradi se za vixe dana.) Dobijemo proporciju x : 714 =
17 : 6, odakle je 6x = 714 17 = 12138. Odavde je x = 12138 : 6 = 2023
pari onova. Za 17 dana bie proizvedeno 2023 pari onova.
4. Oznaqimo sa g kg i c kg pomexane koliqine gvoa i cinka.
Tada je g : c = 7 : 5, pa je g = 7k i c = 5k. Kako je g + c = 312 kg, bie
7k + 5k = 312 kg, odnosno 12k = 312 kg. Odavde je k = 312 : 12 = 26 kg.
Pomexano je g = 7k = 7 26 kg= 182 kg gvoa i c = 5k = 5 26 = 130
kg cinka. Dvadeset procenata od koliqine cinka je 0, 20 130 = 26
kg. Za toliko smo poveali koliqinu cinka i smaili koliqinu
gvoa.
Grupa V)
1. Sliqno zadacima 1 iz grupa A) i B). Dobijamo: AB 2 =
AC 2 + BC 2 = 62 + 82 = 36 + 64 = 100 = 102 . Dakle, AB = 10 (Raqunali
smo AC = 9 3 = 6 i BC = 3 + 5 = 8).
2. Naqinimo tabelu!
x sec 0
1
2 3 4 5
y m 105 100 90 70 40 0
Odgovarajui parovi vrednosti (x, y) odreuju taqke u koordinatnom sistemu, qijim spajaem dobijemo grafik (vidi sledeu
sliku).
a) Apscisi x = 2, 5 sec odgovara taqka A na grafiku. Taqki A
odgovara y = 80 m. Posle 2,5 sekunde loptica je na oko 80 metara
visine.
b) Polovina visine je 52,5 metara. Ordinati y = 52, 5 m odgovara (priblino) apscisa x = 3, 7 sekundi. Posle priblino 3,7
sekundi, loptica e biti na polovini visine.
3. Naqinimo xemu!

6 radnika 25 radnih dana
x radnika 15 radnih dana

Strelice odgovaraju obrnuto proporcionalnim veliqinama.
(Vixe radnika radie mae radnih dana na odreenom poslu.)
Odavde sastavimo proporciju x : 6 = 25 : 15, pa je 15x = 6 25 = 150.
Iz 15x = 150, dobijamo x = 10 radnika. Treba zaposliti jox 4
35
radnika (ve imamo 6 radnika).
4. Ako sa x i y oznaqimo redom pomexane koliqine vode i

sirupa, onda je x : y = 5 : 3 i x + y = 16. Iz proporcije dobijamo x = 5k i y = 3k, pri qemu je 5k + 3k = 16. Onda je 8k = 16
litara, pa je k = 2 litra. Znaqi, pomexano je x = 5k = 5 2 = 10
litara vode i y = 3k = 3 2 = 6 litara sirupa. Ako dolijemo jox
dva litra vode, razmera vode prema sirupu bie 12 : 6 = 2 : 1. Nova
razmera je 2 : 1.
Grupa G)
1. Sliqno zadatku 1 iz grupe B). Iz pravouglog trougla M N P
odredimo duinu hipotenuze: M N 2 = M P 2 + N P 2 = 82 + 152 = 64 +
225 = 289 = 172 . Traena du je M N = 17. (Raqunali smo: M P = 8
i N P = 9 + 6 = 15.)
36
2. Napravimo tabelu:
x dana 6 1 2 3 9 18
y sati 3 18 9 6 2 1
Parovi odgovarajuih vrednosti (x, y) odreuju u koordinatnom sistemu taqke, qijim spajaem dobijemo grafik, koji vidimo
na slici.
Apscisi x = 4, 5 dana na grafiku odgovara taqka A, a ovoj taqki

odgovara ordinata y = 4 sata. Oa treba da radi 4 sata dnevno.
3. Xiva je 35%, a jabuka isto toliko, 35%, i jox 24 stabla.
Dakle, xiva i jabuka je 70% i jox 24 stabla. Zakuqujemo da 24
stabla qine 30% od ukupnog broja stabala. Sad moemo sastaviti
xemu iz koje sastavimo proporciju.

24 stabla jabuke 30 %
x stabala xive 35 %
Imamo direktno proporcionalne veliqine. Iz proporcije x : 24 =
35 : 30 sledi, 30x = 24 35, pa je x = 840 : 30. Xiva ima 28 stabala.
37
4. Oznaqimo sa x i y, y = 45 litara, koliqine pomexanog

sireta od 40% i od 75%. Tada je, po uslovu x : y = 8 : 15, odnosno
x : 45 = 8 : 15. Odavde je 15x = 45 8 = 360, pa je x = 360 : 15 = 24
litra. Treba uzeti 24 litra 40-procentnog rastvora sireta.
Grupa D)
1. Sliqno zadatku 1 iz grupe B), raqunamo: P Q2 = P R2 +QR2 =
+ 152 = 400 + 225 = 625 = 252 . Dakle, P Q = 25.
2. Na osnovu podataka iz tabele nacrtamo grafikon, slika
dole.
202
Apscisi x = 17 sati odgovara taqka A na grafiku, a taqki A

odgovara ordinata y = 13 C.
Ordinati y = 10 C odgovaraju taqke B i C na grafiku, a ovim
1
taqkama odgovaraju ordinate x1 = 10 i x2 = 19. Dakle, temper2
atura je bila 10 C ujutru, u 10 sati i 30 minuta i predveqe u 19
sati.
3. Naqinimo xemu!

6 traktora ore 12 dana
8 traktora ore x dana
38
Strelice pokazuju da imamo obrnuto proporcionalne veliqine.

(Vixe dana oremo, ako radi mae traktora.)
Onda, iz proporcije x : 12 = 6 : 8, imamo 8x = 12 6, pa je
x = 72 : 8 = 9 sati. Sa 8 traktora iva e biti uzorana 3 dana pre
roka.
4. Koliqine bakra i kalaja oznaqimo sa b i c. Onda, iz razmere
b : c = 11 : 7, imamo b = 11k i c = 7k. Kako je c = 22, 4 kg upotrebena koliqina kalaja, iz 7k = 22, 4 dobijamo k = 22, 4 : 7 = 3, 2 kg.
Koliqina pomexane bronze je b = 11k = 11 3, 2 kg= 35, 2 kg.
Osma kontrolna veba
Grupa A)
1. U formuli O = 2r zamenimo O = 78, 5 i = 3, 14, pa dobijemo: 78, 5 = 2r 3, 14 = 6, 28r. Odavde je r = 78, 5 : 6, 28 = 7850 : 628 =
12, 5. Traeni polupreqnik je r = 12, 5 cm.
2. Dati ugao od 25 je periferijski nad polovinom ugla x.
Onda je centralni ugao koji odgovara uglu od 25 dva puta vei i
iznosi 50 . Kako je to polovina od x, onda je x = 100 . Traeni
1
ugao y je periferijski koji odgovara uglu x, pa je y = x = 50 .
2
2
duine krunice, slika
3. Traeni vei luk predstava
3
dole levo. Data je stranica AB = 12 cm jednakostraniqnog trougla,
2
a treba nam polupreqnik R opisane krunice. Znamo da je R = h =
3
12 3
a 3
. (Vidi na 48. strani Ubenika.) Dakle, R =
= 4 3 cm.
3
3
2
16
2
1, 73 3, 14 = 29 cm
Traeni luk je l = 2R = 2 4 3 =
3
3
3
priblizno. (Zaokruili smo 28,953 . . . )
r
, odredimo centralni ugao .
180
6 3, 14
=
Zamenimo l = 7, 536, r = 6 i = 3, 14. Bie 7, 536 =
180
4. Iz formule za luk l =
Osma kontrolna veba
39
3, 14
30
3, 14
. Odavde je = 7, 536 :
= 7, 536
= 226, 08 : 3, 14 =
30
30
3, 14
22608 : 314 = 72 . Odgovarajui periferijski ugao je = = 36 .

2
Grupa B)
6
a
1. Znamo da je polupreqnik upisanog kruga r1 = = = 3 cm.
2
2
a 2
6 2
d
=
=
= 3 2 cm.
Polupreqnik opisanog kruga je R =
2
2
2
Obimi
krugova su: O1 = 2r1 = 2 3 3, 14 = 18, 84 cm i O2 = 2R =
2 3 2 = 6 1, 41 3, 14 = 8, 46 3, 14 = 26, 56 cm (zaokrueno na dve
decimale). Obim opisanog kruga vei je za O2 O1 = 26, 56 18, 84 =
7, 72 cm.
2. Dati ugao od 42 i y su periferijski uglovi nad istim
lukom, pa su jednaki: y = 42 . Ugao x je centralni nad istim
lukom, pa je dva puta vei: x = 2 42 = 84 .
3. Prema slici vidimo da je zbir datih
lukova jednak obimu kruga: 2r = 41, 88 +
83, 76 + 62, 82 = 188, 46. Onda r = 188, 46 : 2 =
94, 23 cm. Luk l1 = 41, 88 odgovara centralnom
r 2
,
uglu BOC = 2. Iz formule l1 =
180
zamenom datih vrednosti za l1 i r, dobi94, 23
94, 23 2
=
. Odavde je
jamo: 41, 88 =
180
90
90
94, 23
= 41, 88
= 3769, 2 : 94, 23 = 376920 : 9423 = 40 .
= 41, 88 :
90
94, 23
Dakle, = 40 . Postupajui sliqno, dobijemo = 80 i = 60 .
r
, l = 78, 5 cm i je centralni ugao
4. U formuli za luk, l =
180
koji je dva puta vei od datog periferijskog ugla: = 2 22 30 =
r 3, 14
r 3, 14 45
=
. Odavde je
45 . Onda imamo jednakost: 78, 5 =
180
4
4
3, 14
= 78, 5
= 314 : 3, 14 = 31400 : 314 = 100 cm.
r = 78, 5 :
4
3, 14
Traeni preqnik kruga je 2r = 200 cm= 2 metra.
Grupa V)
1. Iz obima O = 2r, odnosno iz 47, 1 = 2 r 3, 14, dobijamo:
47, 1 = r 6, 28. Odavde dobijamo r = 47, 1 : 6, 28 = 4710 : 628 = 7, 5
cm. Obim polukruga qine polovina obima kruga i preqnik: O1 =
1
O + 2r = 47, 1 : 2 + 2 7, 5 = 23, 55 + 15 = 38, 55 cm.
2
40
2. Dati ugao od 22 je periferijski i odgovara centralnom

uglu ACD. Onda je ACD = 2 22 = 44 , pa je ACB = 2ACD =
2 44 = 88 . Traeni ugao y je periferijski i odgovara cen1
1
tralnom uglu ACB, pa je y = ACB == 88 = 44 . Dakle,
2
2
y = 44 . Posmatrajmo jednakokraki trougao ABC. egov ugao kod
vrha je ACB = 88 , a traeni x je ugao na osnovici ovog trougla.
Onda je 2 x = 180 ACB = 180 88 = 92 , pa je traeni ugao
x = 46 .
3. Mai luk nad stranicom kvadrata predstava qetvrtinu
krunice.
Polupreqnik
opisane
krunice je polovina dijagonale:
a 2
KL 2
10 2
1
=
=
= 5 2 cm. Traeni luk je l = O =
R= =
2
2
2
2
4
1
1
2r = r = 0, 5 5 2 = 2, 5 1, 41 3, 14 = 11.07. (Zaokruili smo
4
2
11,0685 na dve decimale.)
4. Dato je O = 2r = 43, 96 cm. Onda je r = 43, 96 : 2 = 21, 98
1
r
, gde je r = 21, 98 i = 43 12 = 43 = 43, 2 ,
cm. Dae, iz l =
180
5
izraqunaemo luk l. (Raqunali smo: 12 = 12 : 60 stepeni, a 12 : 60 =
21, 98 43, 2
= 5, 28 cm, zaokrueno na dve decimale.
0, 2.) Dakle, l =
180
Grupa G)
21 22
1 22
= 2
= 3 11 = 33 cm. (Skratili
1. O = 2r = 2 5
4 7
4
7
smo 21 i 7 sa 7, 22 i 4 sa 2.)
2. U jednakostraniqnom trouglu je ACB = 60 . Onda je i
traeni ugao x = 60 , jer su x i ACB periferijski nad istim
lukom. Tada je odgovarajui centralni ugao ASB = 2x = 260 =
ACB = 360 120 = 240 .
120 , a nekonveksni centralni ugao
Traeni y je periferijski ugao nad ovim nekonveksnim uglom, pa
1
je y = 240 = 120 .
2
3. Unutraxe uglove trougla oznaqimo temenima: P naspram
stranice M N , kome odgovara luk jednak sa dve petine obima kruga,
N naspram stranice M P i M naspram stranice N P . Uglovi su
2 3 9
.
proporcionalni odgovarajuim lukovima: P : N : M = : :
5 8 40
(Luk koji je nad stranicom N P , a odgovara uglu M , odredili smo
9
2 3
kao deo obima kruga: 1 = .) Uprostimo produenu razmeru
5 8
40
(proxirimo sa 40): P : N : M = 16 : 15 : 9. Odavde je P = 16k,
N = 15k i M = 9k. Kako je P + N + M = 180 , odnosno
41
16k + 15k + 9k = 180 tj. 40k = 180 , bie k = 180 : 40 = 4, 5 = 4 30 .

Traeni ugao je M = 9k = 9 4 30 = 40 30 .
4. Polupreqnik kruga je r = 9 : 2 = 4, 5 cm, pa iz formule
4, 5 3, 14
14, 13
r
, dobijamo 11, 304 =
=
. Odavde je =
l =
180
180
180
180
14, 13
= 11, 304
= 2034, 72 14, 13 = 203472 : 1413 = 144 .
11, 304 :
180
14, 13
Traeni centralni ugao je 144 .
Grupa D)
1
2r+2r = r+2r = r(+2) = r(3, 14+
2
2) = r 5, 14. Onda, iz 43, 69 = 4 5, 14 dobijamo: r = 43, 69 : 5, 14 = 8, 5
cm. Prema tome, obim kruga je O = 2r = 2 8, 5 3, 14 = 53, 38 cm.
2. Znamo da se pravilan xestougao polupreqnicima SA, SB,
SC, SD, SE, SF deli na xest jednakostraniqnih trouglova. Onda je
centralni ugao BSC = 60 , pa je egov odgovarajui periferijski
1
1
ugao: x = BSC = 60 = 30 . Drugi traeni ugao, y, pred2
2
stava periferijski koji odgovara centralnom uglu ASC = 120 .
1
1
Dakle, y = ASC = 120 = 60 .
2
2
3. Moemo koristiti sliku datu uz prethodni zadatak. Polupreqnik opisane krunice jednak je stranici xestougla, r = 15 cm.
1
1
Traeni luk je xestina obima krunice. l = 2r = r =
6
3
1
15 = 5 = 5 3, 14 = 15, 7 cm.
3
4. Odgovarajui centralni ugao je = 2 37 30 = 75 . Traeni
12 3, 14 75
3, 14 75
3, 14 5
r
=
=
=
=
luk je l =
180
360
30
2
1, 57 5 cm = 7, 85 cm.
1. Obim polukruga je O1 =

Grupa A)
1. Naqinimo xemu!

50 kg cementa za 0,45 m3 betona
x kg cementa za 2,34 m3 betona

Imamo direktno proporcionalne veliqine, strelice su okrenute
na istu stranu. Dibijamo proporciju x : 50 = 2, 34 : 0, 45, a odavde
42
je 0, 45 x = 50 2, 34 = 117, pa je x = 117 : 0, 45 = 11700 : 45 = 260 kg.

Za 2,34 m3 betona treba 260 kg cementa.
2. Prvu proporciju proxirimo za 3, a drugu sa 2, da bismo u
obe dobili jednake brojeve koji odgovaraju uglu 1 . Dakle, imamo
1 : 1 = 6 : 9 i 1 : 1 = 6 : 10. Odavde sledi: 1 : 1 : 1 = 6 : 9 : 10,
pa je 1 = 6k, 1 = 9k i 1 = 10k. Znamo da je 1 + 1 + 1 = 360 , pa
dobijemo: 6k + 9k + 10k = 360 , odnosno 25k = 360 . Sledi da je k =
360 : 25 = 14, 4 = 14 24 . Traeni uglovi su: 1 = 6k = 6 14 24 =
86 24 , 1 = 9k = 9 14 24 = 129 36 , 1 = 10k = 10 14 24 = 144 .
3. Videti primer 3 na 168. strani Ubenika. Tamo smo dokazali:
ako je trapez upisan u krug, onda je on jednakokraki. U naxem zadatku su BC i AD kraci takvog trapeza, pa je AD = BC = 15 cm.
rl
, jer je dato
4. Prvo odredimo polupreqnik iz veze: Pi =
2
1
22
r7
r
1
5
77
5
3 , odnosno
3 . Odavde
=
Pi = 12 i l = 7 . Dakle: 12 =
6
3
6
2
6
2
22
77 22
77 6
7
77
= r , pa je r =
:
=
= . (Skratili smo sa 11
je
6
6
6
6
6 22
2
7
i sa 6.) Konaqno, r = . Centralni ugao izraqunamo iz formule:
2
7 22
1
11
r
. Zamenimo date veliqine: 7 = 2 7
=
. Odavde je
l=
180
3
180
180
22 180
1 11
=
= 120 .
=7 :
3 180
3 11
5. Povrxina P osenqenog polumeseca je razlika povrxine P1
polukruga i povrxine Po odseqka veeg kruga, odreenog stranicom kvadrata. Kad se iz veeg kruga izvadi kvadrat, ostaju qetiri
jednaka odseqka. Dakle, 4Po = r 2 a2 . Dato je a = 2 cm, a polupreqnik opisanog kruga kvadrata je polovina dijagonale kvadrata: r =
1
1
1
d = a 2 = 2 2 = 2 cm. Onda je 4Po = ( 2)2 22 = 2 4,
2
2
2

1
1 cm2 . Stranica kvadrata, CD = 2
pa je Po = (2 4) =
4
2
cm, je preqnik polukruga, pa je egov polupreqnik duine 1 cm i
1
cm2 . Dakle, povrxina polumeseca je P = P1 Po =

P1 = 12 =
2
2

1 = + 1 = 1 cm2 .
2
2
2
2
43
Grupa B)
1. Proxlog meseca Jasmina je zaradila 115% plate. Odredimo
koliko iznosi vixak od 15%. Naqinimo xemu!

115 % iznosi 55 200 dinara
15 % iznosi x dinara
Imamo direktno proporcionalne veliqine, pa dobijamo proporciju
x : 55200 = 15 : 115. Odavde je 115x = 55200 15 = 828000, pa je vixak
zarade x = 828000 : 115 = 7200 dinara. Ovog meseca Jasmina je
zaradila 6000 dinara mae od plate, pa je za dva meseca zaradila
1200 dinara vixe od predviene plate.
2. Oznaqimo sa A, B i V delove nagrade, koje su dobili Aca,
Branka i Vera. Tada je A : B : V = 6 : 10 : 9, pa je A = 6k, B = 10k
i V = 9k. Ukupna nagrada je A + B + V = 30750, odakle sledi da je
6k + 10k + 9k = 30750, odnosno 25k = 30750 dinara. Odavde nalazimo
da je k = 30750 : 25 = 1230 dinara. Dakle, Ana je dobila A = 6k =
6 1230 = 7380 dinara, Branka je dobila B = 10k = 12300 dinara, a
Vera V = 9k = 9 1230 = 11070 dinara.
3. Dui AB i AC jednake su,
jer su to tangente dui iz taqke A.
(Vidi zakuqak formulisan na 170.
strani Ubenika.) Onda je trougao
ABC jednakokraki pa je traeni
ugao jednak uglu ACB. Sledi
da je 2 + 45 = 180 (zbir uglova
u trouglu ABC), a odavde je 2 =
180 45 = 135 . Traeni ugao je
= 135 : 2 = 67 30 .
4. Iz datih podataka odredimo polupreqnik kruga. Iz formule
r 3, 14 67, 5
r
, dobijamo 14, 13 =
. (Raqunali smo 30 = 0, 5 pa
l=
180
180
211, 95
r 211, 95
je r = 14, 13 :
=
je 67 30 = 67, 5 .) Onda, iz 14, 13 =
180
180
180
= 2543, 4 : 211, 95 = 12 cm. Traena povrxina iseqka je
14, 13
211, 95
12 14, 13
rl
=
= 6 14, 13 = 84, 78 cm2 .
Pi =
2
2
5. Traenu povrxinu
raqunamo tako xto od qetvrtine povrxine kruga polupreqnika 6 2 cm (r je dijagonala kvadrata) oduzmemo
povrxinu kvadrata. Prema tome:
1
1 2
6 2 62 = 36 2 3, 1 36 = 55, 8 36 = 19, 8 cm2 .
P =
4
4
44
Grupa V)
1. Naqinimo xemu!

za 155 evra dobijamo
za x evra dobijamo

217 dolara
350 dolara
Strelice pokazuju da imamo direktno proporcionalne veliqine,

pa je x : 155 = 350 : 217. Odavde je 217x = 155 350 = 54250, pa je
x = 54250 : 217 = 250 evra. Za 350 dolara Mixa je dobio 250 evra.
2. Ako sa x, y i z oznaqimo redom pomexane koliqine bakra,
gvoa i kalaja, onda je x : y : z = 6 : 11 : 9. Odavde je x = 6k, y = 11k
i z = 9k, pri qemu je po uslovu: y = z + 5, odnosno 11k = 9k + 5.
Dakle, 2k = 5 kg, pa je k = 5 : 2 = 2, 5 kg. Traena koliqina legure
je x + y + z = 6k + 11k + 9k = 26k = 26 2, 5 = 65 kg.
3. Pravougli trouglovi ABM
i ABN imaju zajedniqku hipotenuzu
AB. Znamo da je hipotenuza preqnik
opisanog kruga pravouglog trougla.
Dakle, trouglovi ABM i ABN imaju
zajedniqki opisani krug, pa je to krug
opisan oko qetvorougla ABM N .
4. Na osnovu datih podataka
rl
,
odrediemo polupreqnik. Iz Pi =
2
r 18, 84
= r 9, 42
odnosno, iz 56, 52 =
2
dobijamo r = 56, 52 : 9, 42 = 6 cm. Dae,
iz formule za luk odrediemo odgovarajui centralni ugao . Iz l =
6 3, 14
18, 84
r
, odnosno iz 18, 84 =
, dobijamo: 18, 84 =
.
180
180
180
180
18, 84
= 18, 84
= 180 . Traeni perOdavde je = 18, 84 :
180
18, 84
180
= 90 .
iferijski ugao je = =
2
2
5. Kad se iz trougla iseqe krug, ostaju tri
povrxi jednake
4, 52 3
r 2 . Znamo da
osenqenoj. Zakuqujemo da je 3P = P Po =
4
a 3
4, 5 3
1
=
= 0, 75 3 cm. (Vidi na 48. strani Ubenije r = h =
3
6
6
34, 425
20, 25 1, 7
0, 752 3, 1 =
0, 5625 3, 1 =
ka.) Prema tome: 3P =
4
4
8, 60625 1, 74375 = 6, 8625. Dakle, P = 6, 8625 : 3 = 2, 2875 cm2 , xto
iznosi priblino 2,3 cm2 .
45
Grupa G)
1. Postavimo xemu!

8 radnika radi 9 sati
x radnika radi 6 sati

(Vixe radnika istovari uga za mae sati.) Sastavimo proporciju x : 8 = 9 : 6. Odavde je 6x = 89 = 72, a je x = 72 : 6 = 12 radnika.
Idue nedee treba angaovati 4 nova radnika, uz postojeih 8.
a
a
i
na NZS, broj 24. Zbog
2. Dovedemo imenioce razlomaka
8
6
1
a
1
=
toga prvu jednakost pomnoimo sa , a drugu sa . Dobijemo
3
4
24
a
c
a
b
c
b
i
= . Odavde je
=
= , ili a : b : c = 24 : 15 : 20. Onda
15 24
20
24
15
20
je a = 24k, b = 14k i c = 20k. Kako je a + b c = 38, imaemo jednakost
24k + 15k 20k = 38 ili 19k = 38, pa je k = 38 : 19 = 2. Konaqno je
a = 24k = 24 2 = 48, b = 15k = 15 2 = 30 i c = 20k = 20 2 = 40.
3. Znamo da su tangentne dui iz
taqke P jednake: P M = P N . (Vidi
na 170. strani Ubenika.) Osim toga,
polupreqnici kruga su jednaki: CM =
CN . Dakle, taqke P i C jednako su udaene od taqaka M i N , pa je prava P C
simetrala dui M N . Znamo da je simetrala normalna na du, da je M N P C,
xto se i tvrdi.
4. Datom iseqku odgovara centralni ugao = 2 40 30 = 81 , pa
r 2 3, 14 81
r 2 254, 34
r 2
, dobijamo: 45, 216 =
=
. Odavde
iz Pi =
360
360
360
360
254, 34
= 45, 216
= 16277, 76 : 254, 34 = 64 = 82 .
je r 2 = 45, 216 :
360
254, 34
8l
rl
, odnosno iz 45, 216 =
= 4l,
Dakle, r = 8 cm. Sada iz Pi =
2
2
dobijamo l = 45, 216 : 4 = 11, 304 cm.
5. Traena povrxina je razlika treine povrxine kruga (centralni ugao iseqka na slici je 120 ) i povrxine xestougla. Polupreqnik kruga je
velika dijagonala xestougla: r = 2a = 4 cm. Dak1
1
3a2 3
3 22 1, 73
1 2
= 42 3, 141
= 163, 14161, 732 =
le: P = r
3
2
3
2
3
16, 752 10, 392 = 6, 36 cm2 .
46
Grupa D)
1. Posle 5 dana rada trebalo je da se posao zavrxi za 20 dana,
ali ako se radi 6 sati dnevno, zavrxie se za 30 dana (10 dana
kaxea). Onda imamo sledeu xemu!

30 dana rade po 6 sati dnevno
20 dana rade po x sati dnevno

(Ako se radi vixe sati dnevno, radie se mae dana.) Imamo proporciju x : 6 = 30 : 20, odakle je 20x = 630 = 180, pa je x = 180 : 20 = 9
sati. Radno vreme e se produiti za 3 sata.
2. Desnu stranu proporcije x : z = 4 : 9 proxirimo za 2, a kod
proporcije y : z = 5 : 6 sa 3, da bi u obe broju z odgovarao isti broj
18. Dobijemo x : z = 8 : 18 i y : z = 15 : 18. Onda je x : y : z = 8 : 15 : 18,
pa je x = 8k, y = 15k i z = 18k. Dae, iz x + y + z = 205 dobijamo
8k + 15k + 18k = 205, odnosno 41k = 205. Sledi da je k = 205 : 41 = 5,
pa je x = 8k = 8 5 = 40, y = 15k = 15 5 = 75 i z = 18k = 18 5 = 90.
3. Neka je = ACB i neka je
D preseqna taqka prave AC i kruga,
kao na slici. Tada je ADB = 90 ,
jer je to periferijski ugao nad preqnikom AB. U trouglu BCD spoaxi ugao kod temena C je ugao , pa
je = CBD + BDC = CBD + 90 .
(Osobina spoaxeg ugla u trouglu.)
Otuda sledi da je = ACB > 90 ,
xto znaqi da je ugao tup, xto se i
tvrdi.
4. Znamo da je kod jednakostraniqnog trougla polupreqnik opisanog kruga dva puta vei od polupreqnika upisanog kruga (Vidi
na 48. strani Ubenika.) Ako je r polupreqnik upisanog kruga, onda
je dato: 2r = 18, 84, odnosno 2r 3, 14 = 18, 84 ili r 6, 28 = 18, 84.
Onda je r = 18, 84 : 6, 28 = 3 cm. Polupreqnik opisanog kruga je
R = 2r = 2 3 cm= 6 cm, pa je traena povrxina P = R2 = 62 3, 14 =
36 3, 14 = 113, 04 cm2 .
5. Obim odreuju dve dui duine po (9 4) cm= 5 cm i dva
4 3, 14 108
3, 14 108
r1
=
=
=
luka. Mai luk je l1 =
180
180
45
9 3, 14 108
r2
=
=
339, 12 : 45 = 7, 536 cm. Vei luk je l2 =
180
360
3, 14 108
= 339, 12 : 40 = 8, 478 cm. Traeni obim je
40
O = 2 5 + 7, 536 + 8, 478 = 26, 014 cm ili priblino 26 cm.
47

Grupa A)
1. Ugao BAC = 90 , kao periferijski nad preqnikom, a preqnik je hipotenuza. Kako je BC = 2AC, zakuqujemo da je ABC
polovina jednakostraniqnog trougla. Dakle, ACB = 60 , pa je
odgovarajui centralni ugao AOB = 120 , leva slika. Traena
povrxina Po je razlika povrxine iseqka, koji predstava xestinu
kruga i povrxine trougla ABO, koji je polovina
povrxine tro
1
1
1
1
BC h = PABC .). Poluprequgla ABC. (PABO = BO h =
2
2
2
2
1
nik kruga je polovina hipotenuze: r = AB = 10 cm. Prema tome,
2
1 2
Po = r PABO . Povrxina trougla ABC (pola jednakostraniqnog
6
1 202 1, 73
1 400 1, 73
1 BC 2 3
=
=
=
trougla stranice BC) je
2
4
2
4
2
4
1
50 1, 73 = 86, 5 cm2 . Onda je PABO = 86, 5 cm2 = 43, 25 cm2 . Dakle,
2
1
1
2
Po = 10 3, 141 43, 25 = 314, 1 43, 25 = 52, 35 43, 25 = 9, 1 cm2 .
6
6
2. Najpre uprostimo produenu razmeru:

5
1
7 35 7
14 35 21
1
: =
:
:
= 14 : 35 : 21 = 2 : 5 : 3.
2 :5 :3 = :
3
6
2
3 6 2
6
6
6
(Na kraju smo skratili sa 7.) Dakle: a : b : c = 2 : 5 : 3, pa je
a = 2k, b = 5k i c = 3k. Onda je 3c b = 9k 5k = 4k pa je 4k = 18.
Sledi da je k = 18 : 4 = 4, 5. Traeni brojevi su: a = 2k = 2 4, 5 = 9,
b = 5k = 5 4, 5 = 22, 5 i c = 3k = 3 4, 5 = 13, 5.
3. Znamo da je hipotenuza preqnik opisanog kruga. Onda je
hipotenuza trougla ABC du AB = 6 dm, a hipotenuza sliqnog
trougla je A1 B1 = 2R1 = 2 2, 5 dm= 5 dm. Druga kateta trougla
A1 B1 C1 je A1 C1 , pa kako je B1 C1 = 3 dm, bie A1 C12 = A1 B12 B1 C12 =
52 32 = 25 9 = 16 = 42 . Dakle, A1 C1 = 4 dm. Sada odreujemo
48
katete trougla ABC. Najpre, iz AB : A1 B1 = AC : A1 C1 , odnosno,

iz 6 : 5 = AC : 4, dobijamo 5AC = 6 4, pa je AC = 24 : 5 = 4, 8 dm= 48
cm. Sliqno, iz 6 : 5 = BC : 3 dobijamo BC = 3, 6 dm= 36 cm.
4. Konstruixemo polupravu M m, kao na slici gore desno i na
oj, poqevxi od M , oznaqimo redom 11 jednakih odseqaka. Onda,
odredimo taqke, P1 , Q1 , N1 , tako da je M P1 odreeno sa dva odseqka,
P1 Q1 sa 5 i Q1 N1 sa 4 odseqka. Ovde je M P1 : P1 Q1 : Q1 N1 = 2 : 5 : 4.
Onda, konstruixemo pravu N N1 i kroz P1 i Q1 prave paralelne sa
N N1 . Ove paralele seku M N u traenim taqkama P i Q.
Grupa B)
1. Polupreqnik kruga je 2 cm. Kako je
luk KL dva puta vei od luka LM , sledi
1
da je LOM = 180 = 60 . Onda je povr3
1
xina odseqka Po = Pk PLM O , gde je LM O
6
jednakostraniqni trougao
stranice 2
cm.
1 2
1 2
22 3
4 3
= 2 3, 14
=
Dakle, Po = r
6
4
6
4
1
1
4 3, 141 3 = 12, 564 1, 73 = 2, 094 1, 73 = 0, 364 cm2 .
6
6
2. Proxirimo desnu razmeru sa 4, pa dobijemo: x : y : z =
3 : 5 : 6. Odavde je x = 3k, y = 5k i z = 6k, pa iz x + y + z = 42
dobijamo: 3k + 5k + 6k = 42, odnosno 14k = 42. Dakle, k = 42 : 14 = 3,
pa su traeni brojevi: x = 3k = 3 3 = 9, y = 5k = 5 3 = 15 i
z = 6k = 6 3 = 18.
3. Obim datog trougla je O = a + b + c = 21 + 35 + 28 = 84 cm.
Kako je O1 = 48 cm, bie O : O1 = a : a1 , odnosno 84 : 48 = 21 : a1 .
Odavde je 84a1 = 48 21, odnosno 84a1 = 1008, pa je a1 = 1008 : 84 = 12
cm. Sliqno, iz O : O1 = b : b1 i O : O1 = c : c1 , dobijemo b1 = 20 cm i
c1 = 16 cm.
4. Pravougli trouglovi N V S i
ABC, odreeni drvetom i egovom
senkom, kao i xtapom i senkom, sliqni
su. Onda, visinu h = N V drveta
odredimo iz proporcije h : 21 = 1, 5 :
1, 4. Odavde je 1, 4h = 21 1, 5, odnosno
1, 4h = 31, 5, pa je
h = 31, 5 : 1, 4 = 315 : 14 = 22, 5 metara.
49
Grupa V)
1. Traena povrxina je razlika povrxine odgovarajueg iseqka, koji odgovara
pravom centralnom uglu (BOC = 2BAC =
2 45 = 90 .) i povrxine pravouglog trougla
BCO. Iseqak predstava qetvrtinu kruga:
1
1
1
502 3, 14 =
2500 3, 14 =
Pi = r 2 =
4
4
5
2
625 3, 14 = 1962, 5 cm . Povrxina trougla
1
1
1
BCO je P = CO2 = 502 = 2500 = 1250 cm2 . Traena povrxina
2
2
2
je Po = Pi P = 1962, 5 1250 = 712, 5 cm2 .
2. Proporciju uprostimo tako xto desnu stranu proxirimo sa
2. Dobijemo: a : b : c = 7 : 5 : 8, odakle je a = 7k, b = 5k i c = 8k. Iz
uslova a + b + c = 30, dobijamo 7k + 5k + 8k = 30, odnosno 20k = 30.
Odavde je k = 30 : 20 = 1, 5. Traeni brojevi su: a = 7k = 7 1, 5 =
10, 5, b = 5k = 5 1, 5 = 7, 5 i c = 8k = 8 1, 5 = 12.
3. Sliqno zadatku 1 iz grupe A). Preqnik opisanog kruga je
hipotenuza, pa u trouglu ABC imamo hipotenuzu c = 5 dm = 50 cm i
katetu AC = 14 cm. Drugu katetu dobijemo pomou Pitagorine teoreme: BC 2 = AB 2 AC 2 = 502 142 = 2500 196 = 2304 = 482 . Dakle,
BC = 48 cm. Preqnik opisanog kruga sliqnog trougla A1 B1 C1 je
hipotenuza c1 = 2 40 cm = 80 cm. Sada raqunamo egove katete. Iz
c : c1 = a : a1 , odnosno 50 : 80 = 48 : a1 , dobijamo 50a1 = 80 48 = 3840,
pa je a1 = B1 C1 = 3840 : 50 = 76, 8 cm. Sliqno, iz 50 : 80 = b : b1 ,
dobijamo b1 = 22, 4 cm.
4. Najpre odredimo katetu AP trougla ACP . Imamo: AP =
AB BP = 9054 = 36 mm. Onda je y 2 = AC 2 +AP 2 = 152 +362 = 225+
1296 = 1521 = 392 , pa je y = 39 mm. Zatim, iz sliqnosti trouglova
ACP i BDP imamo CP : DP = AP : BP , odnosno 39 : x = 36 : 54.
Odavde je 36x = 39 54 = 2106, pa je x = 2106 : 36 = 58, 5 mm.
Grupa G)
1. Iz povrxine odredimo
stranicu
3a2 3
, odnosno iz
xestougla: iz P =
2
3a2 3
, dobijamo a2 = 24 3 :
24 3 =
2
2
3 3
= 24 3 = 16 = 42 . Dakle,
2
3 3
a = 4 cm = r, jer je polupreqnik opisanog
50
1
kruga jednak stranici xestougla. Raqunamo Po = r 2 PACO , jer
3
1
360 . Trougao OCN podudaran je trouglu

je AOC = 120 =
3
ABN , pa je
povrxina trougla ACO jednaka
ABO,
povrxini trougla2
1 2
1 2
a2 3
4 3
a2 3
. Dakle, Po = r
= 4 3, 141
=
a to je
4
3
4
3
4
16 1, 73
1
16 3, 141
= 50, 256 : 3 4 1, 73 = 16, 752 6, 92 = 9, 832
3
4
2
cm .
2. Iz 2x : 4y : 5z = 9 : 14 : 25 sledi: 2x = 9k, 4y = 14k i 5z = 25k,
7
9
pa iz x + y + y = 39, sledi k + k + 5k = 39. (Raqunali smo: iz
2
2
14
7
9
k = k i iz 5y = 25k je
2x = 9k je x = k, iz 4y = 14k je y =
2
4
2
y = 5k.) Posleda jednakost daje: 13k = 39, pa je k = 39 : 13 = 3.
9
27
7
7
21
9
, y = k = 3 =
i
Onda su traeni brojevi x = k = 3 =
2
2
2
2
2
2
y = 5k = 5 3 = 15.
3. Stranice trougla A1 B1 C1 su a1 = 18 cm, b1 = 30 cm i c1 = 16
cm. Onda je najdua stranica trougla ABC du b = 12 cm. Tada
iz proporcije a : a1 = b : b1 , odnosno iz a : 18 = 12 : 30, dobijamo
30a = 18 12 = 216. Sledi da je a = 216 : 30 = 7, 2 cm. Sliqno, iz
c : c1 = b : b1 , dobijamo c = 6, 4 cm.
4. Kod trougkla KLM je KM 2 + LM 2 = 82 + 62 = 64 + 36 = 100 =
2
10 = KL2 , pa na osnovu obrnute Pitagorine teoreme zakuqujemo
da je M = 90 . Tada je L = 90 K = 90 37 = 53 . Znaqi,
trouglovi KLM i RST imaju dva para jednakih uglova (M = 90 =
T i L = 53 = S), pa su sliqni. (Vidi prvi stav sliqnosti
na 197. strani Ubenika.)
Grupa D)
r
, zamenom datih vrednosti dobi1. Iz formule za luk l =
180
r 3, 14 525
r 3, 14 52, 5
=
. (Raqunali smo: 30 = 0, 5 ,
jamo: 10, 99 =
180
1800
pa je 52 30 = 52, 5 .) Skratimo 525 i 18000 sa 25, pa sa 3 i dor 21, 8
21, 98
r 3, 14 7
=
. Odavde je r = 10, 99 :
=
bijamo: 10, 99 =
24
24
24
263, 76
24
=
= 26376 : 2198 = 12 cm. Traena povrxina
10, 99
21, 98
21, 98
12 10, 99
rl
=
= 6 10, 99 = 65, 94 cm2 .
iseqka je Pi =
2
2
n
p
m
= 7k,
= 6k i
= 5k, pa
2. Iz date proporcije dobijamo:
2
3
4
51
je m = 14k, n = 18k i p = 20k. Onda, iz m + n + p = 39, dobijamo

14k + 18k + 20k = 39, odnosno 52k = 39. Odavde je k = 39 : 52 = 0, 75.
Sada raqunamo: m = 14k = 14 0, 75 = 10, 5. Dae je n = 18k =
18 0, 75 = 13, 5 i p = 20k = 20 0, 75 = 15.
3. Stranice sliqnih trouglova proporcionalne su, pa za stranice sliqnog trougla A1 B1 C1 vai: a1 : b1 : c1 = 2 : 6 : 10. Odavde je
a1 = 12k, b1 = 6k i c1 = 10k. Iz uslova B1 C1 A1 C1 = 15 cm, odnosno
a1 b1 = 15 cm, dobijamo 12k 10k = 15 cm ili 2k = 15 cm. Sledi
da je k = 15 : 2 + 7, 5 cm. Stranice trougla A1 B1 C1 su a1 = 12k =
12 7, 5 = 90 cm, b1 = 6k = 6 7, 5 = 45 cm I c1 = 10k 10 7, 5 = 75 cm.
4. U pravouglom trouglu OP Q odredimo nepoznatu katetu OQ,
koristei se Pitagorinom teoremom: OQ2 = P Q2 OP 2 = 252 152 =
625 225 = 400 = 202 . Dakle, OQ = 20 cm, pa je OS = OQ + QS =
20 + 16 = 36 cm. U trouglu OP Q nepoznati oxtar ugao je P =
90 Q = 90 35 55 = R. Iz jednakosti P = R zakuqujemo
da su sliqni trouglovi OP Q i ORS. Iz ihove sliqnosti sledi
proporcionalnost odgovarajuih stranica: P Q : RS = OQ : OS,
odnosno 25 : x = 20 : 36. Odavde je 25 26 = 20 x, tj. 900 = 20x, pa je
x = 900 : 20 = 45 cm. Traena du je RS = x = 45 cm.

CD Sedmi Razred 17 11 2011

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

CD Sedmi Razred 17 11 2011

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

CD Sedmi Razred 17 11 2011

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MATEMATISKOP

GLOBALNI (GODIXI) PLAN RADA

OPERATIVNI (ORIJENTACIONI) PLAN RADA

DETAAN PLAN IZVOEA NASTAVE

GLOBALNI (GODIXI) PLAN RADA

OPERATIVNI (ORIJENTACIONI) PLAN

Operativni (orijentacioni) plan rada po mesecima

Operativni (orijentacioni) plan rada po mesecima

Operativni (orijentacioni) plan rada po mesecima

Operativni (orijentacioni) plan rada po mesecima

Operativni (orijentacioni) plan rada po mesecima

Operativni (orijentacioni) plan rada po mesecima

Operativni (orijentacioni) plan rada po mesecima

Operativni (orijentacioni) plan rada po mesecima

Operativni (orijentacioni) plan rada po mesecima

Operativni (orijentacioni) plan rada po mesecima

Operativni (orijentacioni) plan rada po mesecima

DETAAN PLAN IZVOEA NASTAVE

Ci Upoznavae sa uqenicima i upoznavae uqenika sa temama

Podseae na bitne osobine kvadrata broja, pre svega da

0. Uoqiti zatim zaxto nije uvek a2 > a. Nauqiti pravila

Ubenik, od 7. do 11. strane.

Ci Utvrditi osobine kvadrata racionalnog broja i pravila

Zbirka, od 7. do 12. strane.

Ci Pravilno definisati kvadratni koren kao nenegativan broj.

Razlikovati rexee jednaqine x2 = a (dva rexea) od broja a.

Ubenik, od 12. do 16. strane.

Kao xto je opisano na 12. strani ubenika, uoqimo da zavisno

i utvrdimo osobinu: za a 0 je ( a)2 = a. Zatim, reximo primere

Pravilno tumaqee pojma korena (za a 0 je

= a). Posebno obratiti pau na sluqaj kada koren

Zbirka, od 12. do 16. strane.

Ponovimo rexavae jednaqine x2 = a2 , (reximo zadatak 36 a),

Istiqemo: iz definicije korena, za a 0 i k 0, iz a = k,

Kvadratni koren. Jednakost

Koristei se definicijom kvadratnog korena i definici

Ubenik, od 16. do 18. strane.

(Jox i) Zbirka: 56, 58, 61, 62, 66, 68.

Ci Izraqunavaem decimalnog zapisa brojeva 2 i 3, ali i

Ubenik, od 19. do 22. strane.

Kao xto je opisano na 19. i 20. strani ubenika,

Zbirka: 73, 74, 77.

Zbirka, 19. i 20. strana.

78, 79, 80 i neobavezno (dobrovono) 75 i 76.

Ubenik, od 22. do 27. strane.

Najpre uoqimo kako se kombinovaem poznatih iracionalnih

(Jox i) Zbirka: 91, 97.

Zbirka, od 22. do 25. strane.

Uz podseae na pravila o zaokrugivau decimalnih zapisa

92, 93, 94, 95 i neobavezno (dobrovono) 99.

Ubenik, od 31. do 34. strane.

Rexavaem primera 1, strana 31, dolazimo do pravila za korene proizvoda i koliqnika:

Ci Uvebati operacije mnoea, delea, sabiraa i oduzimaa korena.

Zbirka, od 25. do 28. strane.

Ponovimo pojmove i operacije, navedene u tekstu Ukratko, na

Ci Nauqiemo uporeivae korena. Za one koji ele da nauqe

Ubenik, 33. i 34 i Zbirka 28. strana

Ubenik, 35. i Zbirka od 29. do 31. strane.

DETAAN PLAN IZVOEA NASTAVE

DETAAN PLAN IZVOEA NASTAVE

Kao xto je opisano na 12. strani ubenika, uoqimo da zavisno

= a). Posebno obratiti pau na sluqaj kada koren

Kao xto je opisano na 19. i 20. strani ubenika,

Ci Uvebati operacije mnoea, delea, sabiraa i oduzimaa korena.

Ci Nauqiemo uporeivae korena. Za one koji ele da nauqe

Ci Ukratko ponoviti osnovne osobine i pravila, radi pripreme za kontrolnu vebu.

Ponovimo osnovno tvree Pitagorine teoreme, koje vai za

Ci Uoqiti praktiqno znaqee i vanost obrnute Pitagorine

Vebe 1, 2, 3, 4, 5 sa 50. strane Ubenika.

3. Obim pravougaonika je 34 cm. Odredi duinu dijagonale, ako

1. Stranice trougla, duina 3 5 i 6 5, zahvataju prav ugao.

Ci Izraqunavae duina dijagonala i visina paralalograma

Koristei se Pitagorinom teoremom konstruisaemo dui

qije su duine 2 i 5. Zatim, navodimo uqenike da uoqe da ove

Vebe 1, 2, 3, 4, 5 sa 61. strane Ubenika.