18 PREGLED LITERATURE

REVIEW OF THE LITERATURE

KLASIFIKACIJA NAUKE
Classification of science

Damir Pelii, Darijo Bokan, Dragica Dobrovi, Dalibor Bokan

Kliniki Centar Crne Gore, Centar za nauku, Podgorica, Crna Gora
Centar za klinika istraivanja, Institut za plune bolesti Vojvodine, Sremska Kamenica, Srbija
Srednja medicinska kola 7. april, Novi Sad, Srbija
SAETAK
U konstelaciji globalnih oscilacija razvoja nauke, klasifikacije nauke i naunih istraivanja postavljen je nauni problem istraivanja:
znanja naunika, istraivaa, intelektualaca o klasifikaciji nauke kao naunoj paradigmi, o savremenoj metodologiji i tehnologiji naunog
istraivanja ispod je naunoegzistencijalnoga minimum. Iz analize definicija pojma nauka moe se zakljuiti da miljenja pojedinih
naunika o pojmu nauke nisu identina, ali da meu njima nema bitnih razlika, i da je svima njima zajedniko da ona obuhvata sistem
spoznajnih injenica, pojava, naela, podataka, informacija, teorija, zakonitosti i zakona o objektivnoj stvarnosti prirode i drutva. Nauka
ima temeljni zadatak otkrivanja istine, odnosno utvrivanje zakonitosti prirodnih i drutvenih pojava.
Kljune rijei: klasifikacija nauke, nivo istraivanja nauke, metodologija

REVIEW OF THE LITERATURE

PREGLED LITERATURE

19

Abstract:
In the constellation of global oscillations of the development of science, classification of science and research is set up scientific research
problem: knowledge of scientists, researchers, intellectuals on the classification of science as a scientific paradigms of modern methodology
and technology of scientific research under the scientific and the existential minimum. From the analysis of the definition of science can be
concluded that the views of some scientists about the concept of science are not identical, but that there are no substantial differences, and
that they all have in common is that it includes a system of cognitive facts, events, principles, data, information, theories, principles and the
laws of the objective reality of nature and society. Science has the main task of discovering the truth, or determining the legality of natural
and social phenomena.
Key words: classification of science, level of research in science, metodology

auka se ciklino razvijala u svim civilizacijama na planeti

Zemlji vie hiljada godina. Sa razvojem nauke razvijale
su se i klasifikacije nauke, metodologije i tehnologije naunog istraivanja. U konstelaciji globalnih oscilacija razvoja nauke, klasifikacije nauke i naunih istraivanja postavljen je nauni
problem istraivanja: znanja naunika, istraivaa, intelektualaca
o klasifikaciji nauke kao naunoj paradigmi, o savremenoj metodologiji i tehnologiji naunog istraivanja ispod je naunoegzistencijalnoga minimum (1).
Iz analize definicija pojma nauka moe se zakljuiti da miljenja pojedinih naunika o pojmu nauke nisu identina, ali da meu
njima nema bitnih razlika, i da je svima njima zajedniko da ona
obuhvata sistem spoznajnih injenica, pojava, naela, podataka,
informacija, teorija, zakonitosti i zakona o objektivnoj stvarnosti
prirode i drutva. Nauka ima temeljni zadatak otkrivanja istine,
odnosno utvrivanje zakonitosti prirodnih i drutvenih pojava (2).
Shodno tome moglo bi se rei da je nauka sistem sistematizovanih i argumentiranih znanja, odnosno sistem spoznajnih
injenica, pojmova, naela, podataka, informacija, teorija, zakona i zakonitosti u odreenom istorijskom razdoblju o objektivnoj stvarnosti (tj. prirodi i drutvu) do koga se dolo primjenom
objektivnih naunih metoda, a kojima je temeljna svrha i cilj spoznaja zakona i zakonitosti o prolosti, sadanjosti i budunosti prirodnih i drutvenih pojava i maksimalizacija uinkovitosti ljudske
prakse. Prema tome, bitni elementi, koji determiniu pojam nauke su: sistem znanja o objektu naunog istraivanja, istorijski
trenutak, objektivna stvarnost, svjesna primjena naunih metoda,
dijagnostifikovanje prirodnih i drutvenih pojava u prolosti i sadanjosti, projektovanje, prognoziranje i predvianje prirodnih i
drutvenih pojava u budunosti, odnosno proirivanje i produbljivanje spoznaja o prirodnim i drutvenim fenomenima iz prolosti
i sadanjosti, a za njihov razvitak u budunosti, mijenjanje uslova
rada i ivota i stvaranje temeljnih pretpostavki za drutvo blagostanja, maksimalizacija uinaka primjene nauke u praksi, itd. Nauna istraivanja i nauka ne moraju uvijek biti u direktnoj vezi sa
svakidanjim ivotnim problemima, jer ona ponekada mogu
imati i opti karakter i teorijsko znaenje (2).
U najuoj vezi s pojmom naukaje i pojam nauke o nauci. Nauka o nauci je interdisciplinarna i multidisciplinarna nauka koja
izuava iskustvo implementacije nauke, naunih metoda, naunih
zakona, naunih zakonitosti, naunih teorija u teorijskom i praktinom rjeavanju aktuelnih naunih fenomena u nauci. Temeljna
je misija nauke o nauci da usavrava, razrauje, unapreuje i razvija nauku, naune metode, naune zakone, naune zakonitosti,
naune teorije kako bi svojim uticajem poveala uspjenost i uinkovitost naunog procesa u proizvodnji etikih, moralnih i humanih naunih proizvoda. U sklopu takve misije nauka o nauci ima
temeljni cilj stvaranje nauno utemeljene paradigme organizovanja, planiranja, predvianja, upravljanja i kontrole naukom (1,2).
Nauka danas predstavlja jedan od najvanijih drutvenih
podsistema koji se iz dana u dan i sve znaajnije interakciono

povezuje s drugim podsistemima. Ona predstavlja dio drutvene

prakse koja u raznim istorijskim razdobljima ima razliit stepen
razvoja i utjecaja na evoluciju drutva. Nauka je nastala kao posljedica potreba drutvenoga razvoja, da bi, s vremenom, postala
samostalan drutveni sistem, vie ili manje interakciono povezan s
drugim podsistemima. Stepen i intenzitet te njihove interakcijske
povezanosti direktno je zavisio i zavisi od stepena razvoja proizvodnih snaga i proizvodnih odnosa drutva. Nizak stepen drutvenoekonomskog razvoja determinisao je i nizak stepen razvoja
nauke, njenu izlovanost i zatvorenost. Ubrzavanje drutvenoekonomskoga razvoja istovremeno je znailo i ubrzavanje razvoja
nauke, pri emu naunotehnoloka revolucija dovodi do eksplozivnoga razvoja Sistema nauke. Ili, konciznije reeno: veliko ubrzanje drutvenoekonomskog razvoja bilo je ne samo uzrok nego i
posljedica razvoja naunoistraivake djelatnosti (3).
Klasifikacija znai razvrstavanje, ralanjivanje, rasporeivanje, sistemsku podjelu predmeta, pojava i pojmova po klasama,
po djelima, razredima, rodovima, vrstama, tipovima s obzirom na
njihove opte karakteristike (tj. odnos prema rodu, vrsti, obliku,
dijelu itd.). Klasifikovati znai sprovesti klasifikaciju, odnosno poreati po skupinama, svrstati, grupisati, razvrstati, uvrstit itd. (4).
Klasifikacija nauke predstavlja otkrivanje interakcionih
veza izmeu njenih segmenata: podruja, polja, grana, ogranaka,..
i to na osnovu odreenih naela o njihovim uzajamnim vezama.
Klasifikacija nauke ima veliko teorijsko i praktino znaenje (4).
Razmatrajui istorijski razvoj nauke i u tom razvoju njenu klasifikaciju, karakteristine su tri glavne razvojne faze:
- Prvu fazu karakterie jedinstvenost nauke. Ta faza obuhvata
antiko doba i rani srednji vijek. U nauci nije bilo diferencijacije,
jer je filozofija bila jedina nauka. Ona je kao nauka nad naukama obuhvatala sva ljudska znanja o prirodi, drutvu i miljenju.
- U drugoj fazi zapoeo je i intenzivirao se proces diferencijacije
nauke. Ta faza obuhvata razdoblje od 15. do 18. vijeka. Od filozofije se odvajaju specijalne nauke: prvo matematika, mehanika,
astronomija, a zatim fizika, hemija, biologija, geologija, sociologija i psihologija.
- U treoj fazi, koja je poela u 19. vijeku, dolo je do jo detaljnije
diferencijacije, ali istovremeno i integracije pojedinih naunih
disciplina u nauna podruja. Takvim se procesima stvaraju
nauni sistemi. Diferencijacija nauke praena je kontinuiranim
procesom dijalektikog povezivanja (4,5).
Klasifikacija nauke, osim teorijskog, ima i veliko praktino
znaenje koje se ogleda u: 1) optimalnom organizovanju mree
naunonastavnih i naunoistraivakih ustanova i institucija; 2)
planiranju i ostvarivanju naunoistraivakih programa, projekata
i zadataka; 3) kooperaciji i koordinaciji naunika i istraivaa razliitih specijalnosti; 4) izdavanju specijalistikih edicija: enciklopedija, udbenika, monografija, zbornika radova, naunih asopisa i
slino; 5) specijalistikom obrazovanju, osposobljavanju i naunom
usavravanju, strunjaka, intelektualaca, naunika, kadrova (6).

20 PREGLED LITERATURE

REVIEW OF THE LITERATURE

Danas se smatra da postoji oko 2000 pojedinanih naunih discpilina, od ega je u medicinskim naukama oko 100. Nauke se
najee klasifikuju prema:
- oblsatima prouavanja
- metodama istraivanja
- nivoima istraivanja
- prisustva vlastitih naunih zakona(7).
Prema oblastima prouavanja nauke su klasifikovane u sedam
grupa, sa nizom podruja unutra njih:
- oblast humanitarnofilozofskih nauka
- drutvene nauke
- prirodne nauke
- medicinske nauke (medicina, stomatologija, farmacija, veterina)
- tehnike nauke
- biotehnike nauke
- informativne nauke (7).
Podruje prirodnih nauka strukturisano je u pet naunih
polja (biologija, fizika, geonauke, hemija i matematika) i trideset
i tri naune. grane.
Podruje tehnikih nauka strukturisano je u petnaest naunih polja (tj. arhitektura i urbanizam; brodogradnja; elektrotehnika; geodezija; graevinarstvo; grafika tehnologija; hemijsko
inenjerstvo; metalurgija; raunarstvo; rudarstvo, nafta i geoloko
inenjerstvo; strojarstvo; tehnologija prometa i transporta; tekstilna tehnologija; aviosaobraaj, raketna i svemirska tehnika i druge
temeljne tehnikih nauka) i ezdeset i devet grana nauke.
Podruje medicinskih nauka strukturisano je u est naunih
polja (temeljne medicinske nauke, klinike medicinske nauke,
javno zdravstvo i zatita, veterinarska medicina, stomatologija i
farmacija) i etrdeset i dvije grane nauke. Zanimljivo je da jedino
kod podruja medicine i zdravstva nisu naune grane razvrstane u
sklopu pojedinih naunih polja. Medicinari vjerojatno imaju svoje
razloge za posebno, nestandardno klasifikovanje naunih grana u
podruju biomedicine i zdravstva.
Podruje drutvenih nauka strukturirano je u deset naunih
polja (ekonomija, pravo, politologija, informacione nauke, sociologija, psihologija, pedagoke nauke, socijalna geografija, socijalna djelatnost i sigurnosne i obrambene nauke) i ezdeset naunih grana.
Podruje humanitarnofilozofskih nauka strukturirano je u
osam naunih polja (filozofija, teologija, filologija, istorija, istorija
umjetnosti, nauka o umjetnosti, arheologija i etnologija i antropologija) koja imaju etrdeset i jednu naunu granu (6).
Umjetniko podruje strukturirano je u etiri nauna polja (tj.
dramske umjetnosti, filmska i elektronske umjetnosti, muzika umjetnost, likovne umjetnosti) koja imaju petnaest naunih grana (8).
Interdisciplinarno nauno podruje uvedeno je kao nauno
podruje razliitih naunih podruja i naunih polja, ali ona, razumljivo, nisu eksplicitno navedena. Nauna polja unutar interdisciplinarnog naunog podruja utvruju se u svakom pojedinanom
predmetu, kao npr. nauka o sistemima i kibernetika, kognitivne
nauje, Life Sciences, Behavioural Sciences i sl.
Disciplinarno istraivanje je takvo istraivanje koje se odnosi
na odreenu disciplinu, u zavisnosti od toga radi li se o makronivou (npr. polju ekonomije), mezonivou (npr. grani meunarodne
ekonomije) ili mikrnivoui odreene discipline (npr. ogranku ekonomija pomorskog saobraaja).
Budui da izmeu makro, mezo i mikronivoa naunih disciplina postoji vertikalna interakciona sprega, ali isto tako i na svakom

nivou i meusobna povezanost pojava, predmeta, odnosa, gotovo

da je nemogue pretpostaviti da se takve pojave, predmeti, odnosi
mogu istraivati samo u odreenoj ,,istoj naunoj discipline (8).
Iako je disciplinarno istraivanje teorijski, a i praktino primjenjivo, vie i/il manje, direktno i/ili indirektno, u svakom naunom podruju, polju, grani i ogranku nauke, u naunom istraivanju preovladava viedisciplinarno istraivanje.
Vie naunih disciplina koje su vie ili manje, direktno ili
indirektno povezane, horizontalno i/ili vertikalno i koje su kompatibilne i/ili komplementarne, predstavljaju viedisciplinarne
nauke. A istraivanja koja se odnose na viedisciplinarne nauke
nazivaju se viedisciplinarna istraivanja.
Vanost se viedisciplinarnih istraivanja ogleda u injenici
da nema niti jednog naunog programa i projekta koji se ne utemeljuje na rezultatima takvih istraivanja (9).
Prema nomenklaturi viedisciplinarnosti, koju je donio UNESCO (tj. Organizacija UN o obrazovanju, nauci i i kulturi), viedisciplinarne nauke su:
- Interdisciplinarne nauke. Interdisciplinarnost pretpostavlja interakciono povezivanje dvije ili vie naunih disciplina (ogranaka, grana, polja) u nauni sisttem vieg ranga, pri emu se sinteza ne ini samo na nivou naela i aksioma. Tako su, na primjer,
nauke o saobraaju interdisciplinarne nauke, jer neosporno
sadre najmanje est naunih disciplina: tehniku sobraaja,
tehnologiju sobraaja, organizaciju saobraaja, ekonomiku
saobraaja, saobraajno pravo, ekologiju saobraaja...
Multidisciplinarne nauke. Multidisciplinarnost pretpostavlja sueljavanje vie razliitih naunih disciplina meu kojima ne
postoji uoljiva veza, odnosno meu kojima nema direktne povezanosti, direktne kompatibilnosti i komplementarnosti. Tako, na
primjer, takav odnos ,,postoji izmeu naunih polja: matematike (iz prirodnih nauka), tehnologije saobraaja i transporta
(iz tehnikih nauka), veterinarske medicine (iz biomedicine i
zdravstva), drvne tehnologije (iz biotehnikih nauka), ekonomije, prava, informacionih nauka (iz drutvenih nauka), istorije (iz
humanistikih nauka).
- 
Transdisciplinarne nauke. Transdisciplinarnost nauke pretpostavlja interakciono povezivanje dvije ili vie naunih disciplina (ogranaka, grana, polja nauke) u nauni sistem viega ranga
nego to je to u sistemu interdisciplinarnih nauka, pri emu se
stvara novi aksiomatski sistem koji predstavlja dragocjeno oruje
u teoriji i praksi ve afirmiranih interdisciplina. Kao primjer se
moe spomenuti Neumanova teorija rizika i njihova primjena u
ekonomiji, vojnim i organizacionim naukama.
- Pluridisciplinarne nauke. Pluridisciplinarne nauke pretpostavljaju sueljavnaje vie razliitih disciplina koje su vie i/ili manje,
direktno i/ili indirektno meusobno povezane, odnosno kompatibilne i komplementarne. Tako, na primjer, takva povezanost postoji izmeu ovih disciplina: matematike, statistike,
geometrije, ili matematike, mainstva, brodogradnje, elektronike, graevinarstva, nanotehnologije (9).
Shodno navedenim injenicama i konstatacijama moe se
potvrditi da savremena klasifikacija nauka predstavlja naunu paradigmu za mega, globalna, makro, mezo, mikro disciplinarna i
viedisciplinarna istraivanja (9).
Iako postoje brojne kritike tradicionalne podjele nauka prema metodoma istraivanja, ova podjela se jo uvijek zadrala.
Tako se govori o:
- neeksperimentalnim naukama iji je prevalirajui metod pri-

REVIEW OF THE LITERATURE

kupljanje podataka vezan za posmatranje i biljeenje opaajnih
pojava i
- eksperimentalnim naukama u kojima je planirani eksperiment
osnovni nain za provjeru postavljene hipoteze (7,10).
Slabost ove podjele je viestruka. Neke nauke mogu u jednom
dijelu svog razvoja da budu neeksperimentalne, a zatim da preu u
eksperimentalne, a zatim da preu u eksperimentalne (sociologija, psihologija, klinika medicina itd.). Zatim, razvio se niz drugih
metodolokih postupaka (kao npr. ,,kvazi eksperiment, ,,terenski
eksperiment i sl.), koji se primjenjuju u mnogim naukama, pa se
one ne mogu da svrstaju ni u prvu ni u drugu grupu (7,11).
Prema nivoima istraivanja razlikuju se:
-
fundamentalna ili bazina istraivanja koja su usmjerena ka
poveanju opteg znanja i nemaju zadatak da odgovaraju odmah
na praktina pitanja (zovu se jo fundamentalna neusmjerena),
- strateka istraivanja koja dovode znanje do one take kada se
ono moe neposredno primijeniti (zovu se jo fundamentalna
usmjerena),
- primijenjena istraivanja koja su vezana za davanje odgovora na
neko praktino pitanje i oekuje se da do primjene rezultata doe
u periodu od 12 godina i
-
razvojna istraivanja koja su usmjerena ka usavravanju ve
poznatih metoda i tehnika ili ka primjeni negdje ve generalizovanog znanja na lokalne uslove (7,10).
Podjela nauke na deduktivne i induktivne uinjena je na osnovu optih i specifinih naunih zakona:
- Deduktivne nauke su one koje osim optih zakona (saznanja i
teorija), imaju i veliki broj svojih specifinih saznanja.
- Induktivne nauke su one koje se mahom slue optim zakonima i
u teorijama. medicina je po svom karakteru preteno induktivna
nauka, to ne umanjuje njenu sloenost i razvijenost (7,11).
Vanije odrednice klasifikacije nauke u 21. vijeku
Za klasifikaciju nauka moglo bi biti karakteristino:
- Nastavak procesa istovremene diferencijacije i integracije nauke
i afirmacija viedisciplinarnih nauka.
- Ubrzani razvoj i afirmacija nauke o nauci.
-
Ubrzani razvoj svih naunih podruja, polja i grana nauke,
posebno: tehnikih, biomedicinskih i biotehnikih nauka.
- Stvaranje naunih pretpostavki za nastajanje novih ili inoviranje
poznatih polja, grana i ogranaka nauke (12).
Temeljne odrednice metodologije naunog istraivanja u 21. vijeku.
Za metodologiju naunog istraivanja moglo bi biti karakteristino:
-
Nastavak procesa globalne afirmacije metodologije naunog
istraivanja kao savremene nauke o naunim metodama.
- Ubrzani razvoj i afirmacija naunih kvantitativnih metoda i
naunih meusobno povezanih metoda.
-
Poveanje uinkovitosti implementacije naunih metoda u
rjeavanju mega, globalnih, makro i mikroaktuelnih naunih
problema istraivanja.
- Stvaranje naunih referenci za nastajanje i afirmaciju novih inteligentnih naunih metoda ili inoviranje poznatih naunih
metoda (12).
Najvanije odrednice tehnologije naunog istraivanja u 21. vijeku.
Za tehnologiju naunog istraivanja moglo bi biti karakteristino:

PREGLED LITERATURE

21

-
Nastavak procesa globalne afirmacije tehnologije naunog
istraivanja.
- Bitno skraivanje vremena izmeu ideje, odnosno osmiljavanja
odreenoga projekta i njegovoga zavretka.
- Poveavae se broj programa i projekata koji e se implementirati
u praksi.
- Pojaavae se interakciona sprega, kompatibilnost i komplementarnost izmeu temeljnih (bazinih, fundamentalnih), primijenjenih (aplikativnih) i razvojnih (strunih) istraivanja. Poveavae
se broj temeljnih, primijenjenih i razvojnih istraivanja u kojima
e primarni objekti istraivanja imati rije inteligentan, inteligentna i inteligentno.
-
Poveavae se broj temeljnih, primijenjenih i razvojnih
istraivanja u kojima e se primarni objekti istraivanja odnositi
na mega i globalne drutvene, ekonosmke, prirodne fenomene.
-
U mega, globalnim i makrotemeljnim, primarnim i razvojnim istraivanjima dominantnu ulogu igrae inteligentni
viedisciplinarni timovi naunika, istraivaa, intelektualaca.
- Poveavae se broj programa, projekata, studija, ekspertiza koji
e biti u direktnoj misiji poveanja profita i ekstra profita.
- U mega, globalnim i makrotemeljnim, primijenjenim i razvojnim istraivanjima dominirae visokosofisticirani, inteligentni
naunoistraivaki instrumentarijumi.
-
Implementacija rezultata istraivanja na globalnom nivou
poveavae i produbie jaz izmeu bogatih i siromanih ljudi (12).
Bez poznavanja temeljnih karakteristika klasifikacije nauke,
metodologije i tehnologije naunog istraivanja nije mogue kreiranje, dizajniranje, operacionalizovanje naunog istraivanja, formuliranje rezultata istraivanja i pisanja naunih, naunostrunih
i strunih djela. Klasifikacija nauke se razvijala uporedo razvojem
metodologije i tehnologije naunog istraivanja i razvojem tehnolokih revolucija. Takve razvojne tendencije dogaale su se i u intelektualnom sistemu (13).
Da bi obrazovani, osposobljeni, iskusni, inventivni i kreativni intelektualci, istraivai i naunici mogli kreirati naune
programe, projekte i druga nauna, naunostruna i struna pisana djela, oni moraju imati primjeren kvantum multidiscipliranog i viediscipliranog znanja: o naunim podrujima, poljima,
granama, ograncima, disciplinama (tj. klasifikaciji nauke), o najmanje dvadesetak naunih metoda koje se mogu u odgovarajuim
kombinacijama uspjeno primjenjivati u naunim istraivanjima
(tj. metodologiji naunog istraivanja) i znanja o metodolokim
postupcima i intelektualnim aktivnostima u proizvodnji naunih proizvoda, odnosno u transformaciji ideja u pisana djela (tj.
tehnologiji naunogistraivanja). Jer, nauna industrija ne moe
uinkovito proizvoditi kvalitetne naune proizvode bez interakcione sprege klasifikacije nauke, metodologije i tehnologije naunog
istraivanja. Takva interakciona sprega podrazumijeva postojan
meuodnos klasifikacije nauke, disciplinarnog i viedisciplinarnog naunog istraivanja (13).
Klasifikacija nauke, metodologija i tehnologija naunog
istraivanja u 21. vijeku prilagoavae se karakteristikama i fenomenima pete tehnoloke revolucije koja se dogaa u tekuem
vijeku. Za petu tehnoloku revoluciju ini se realnim anticipirati
brojne razvojne odrednice, kao to su: nastavak procesa istodobne
diferencijacije i integracije nauke, ubrzani razvoj nauke o nauci i
svih naunih podruja, polja, grana, ogranaka (u podruju klasifikacije nauke), ubrzani razvoj, inoviranje i poveanje uinkovitosti
naunih metoda kao i stvaranje pretpostavki za nastajanje novih
inteligentnih naunioh metoda (u podruju metodologije nau-

22

AKTUELNE TEME

CURRENT TOPIC

nog istraivanja), bitno skraivanje vremena izmeu ideje i zavretka pisanih djela, poveanje broja programa i projekata koji e se
implementirati u praksi, poveanje broja temeljnih, primijenjenih
i razvojnih istraivanja, programa i projekata, u kojima e primarni objekti istraivanja imati rije inteligentan, inteligentna i
inteligentno i to u globalnim razmjerima (u podruju tehnologije naunog istraivanja) (14).
Klasifikacija nauke u biti je otkrivanje uzajamnih veza na-

LITERATURA

uke na temelju odreenih naela i sudova o njihovim vezama u

obliku logikog rasporeda svrstavanja ili nizanja nauke, te kao takva ima veliko teorijsko i praktino znaenje (14).
Nijedna klasifikacija nauke ne rnoe se smatrati kao konana, nego predstavlja sarno vremenski stepen. To je prolazno stanje
spoznaje prirode, koje vodi do vie spoznaje, do nove klasifikacije
prirode i nauke kao skupa znanja o njoj (14).

1. Lasi-Lazi J. Znanje o znanju. Filozofski fakultet Zagreb, Zavod za informacijske studije Odsjek za informacijske znanosti, Zagreb,1996.
2. Lelas S. Promiljanje znanosti. Hrvatsko filozofsko drutvo, Zagreb, 1990.
3. Lelas S, Vukelja T. Filozofija znanosti. kolska knjiga, Zagreb, 1996.
4. Mikai M. Klasifikacija znanstvenih podruja : zadatak radne grupe FID / SRC. Vjesnik bibliotekara Hrvatske 1974; 20 (1/4): 22-25.
5. Mikai M. Principi redoslijeda znanosti u sistemu znanosti. Vjesnik bibliotekara Hrvatske 1969; 15 (3/4): 109-124.
6. Wynar BS. Introduction to cataloging and classification. 8th ed. / edited by Arlene G. Taylor. Englewood, Colo: Libraries Unlimited, 1992.
7. Ristanovi D, Dai M. Osnovi metodologije naunoistraivakog rad u medicini. Velarta, Beograd, 1999.
8. Langride DW. Classification: its kinds, elements, systems and applications. London [etc.]: Bowker Saur, 1992.
9. Richardson EC. Classification : theoretical and practical. 3. ed. Hamden : Conn, Shoe String Press, 1964.
10. Bazala Vladimir. Pogled na probleme suvremene znanosti. kolska knjiga, Zagreb 1986.
11. ugaj M. Jedno predavanje o klasifikaciji znanosti. Journal of Information and Organizational Sciences, 1989; 13: 257- 76.
12. Zelenika R. Klasifikacija znanosti u fokusu metodologije i tehnologije znanstvenoga istraivanja. Pomorski zbornik 2006; 1 (4): 11-39.
13. Zelenika, R. Metodologija i tehnologija izrade znanstvenog i strunog djela, etvrto izdanje, Rijeka: Ekonomski fakultet Sveuilita u Rijeci
i Ekonomski fakultet Univerze u Ljubljani, 2004.
14. Zelenika R. Znanost o znanosti, peto izmijenjeno i dopunjeno izdanje, knjiga prva, Rijeka: Ekonomski fakultet Sveuilita u Rijeci, 2004.