Gotik

SANATINI TANIYALIM

Yazan Dr. Maria Chrfstina Gozzoli

Fikir ve gerekletiren Harry C. Lindinger
Grafik plan Gerry Valsecchi
Sanat Fulvio Cocchi
eviren (ngilizceden) Solmaz Turun

iindekiler
Giri
M im ari
Heykel
Uygulamal Sanatlar
Resim
Kk Szlk
Bibliyografya
Resim Kaynaklar
Dizin
Foto Kaynaklan

Rizzoli Editre - Milano -1978.

Trkiyede yaym hakk

nklp ve Aka Kitabevleri
Ankara Caddesi No. 95 - stanbul
Bask Anka Ofset Basmevi - stanbul, 1982

3
6
38
42
54
62
63
63
63
64

Balang

Giri

A vrupada on ikinci yzyldan on beinci yzyla kadar

uzanan Ortaa, ok nem li ekonom ik ve sosya bir de
iim devri olmutur. Gl krallarn idaresindeki istik
rarl lkeler, byyen ve varlkl ehirlerde oturan zana
at, tccar ve bankerlerin oluturduu yeni bir sosyal
dzenin gelim esine tank oldu. R ahipler snf ise hatr
saylr ldeki etki alanlarn daha da genilettiler. Bu
devrin sanatta zellikle beliren uslbu ise G otikti.
G o tik sfatnn nereden geldiini anlamak olduka
gtr, nk skandinavyadan gelen barbar bir kavim
olan G o tlar; geb e olduklarndan belirli bir mimari
ekli gelitirm em iler, putperest olduklar iin de kilise
yapmamlardr. A yrca, Ortaa sonlarndaki herhangi
bir sanat eklinde belirli bir etki braktklar da grlme
mitir. G o tlar, I.S. birinci yzyl boyunca Vistl nehri
nin azndan gneye doru inmi ve Tunann sol kyla
rnda yerlem ilerdi. Bu blge sonradan Gotik sanatn
m erkezi olarak dikkati ekm ediine gre kelim e, bu s
lbun gelitii blgeden alnm olam az. A kla yakn bir
aklam a, R nesans devri Italyan hmanistlerinin Gotik
kelim esini, kendi dncelerine gre, Alplerin kuzeyin
den gelen herey anlamndaki barbar kelimesi ile ean
lam da kabul etm i olmalardr.
M im aride ilk G otik rnekler Parisin kuzeyinde ile de
France diye bilinen dayankl ve almas kolay bir eit
kiretanm da bulunduu verimli ve zengin bir blgede
ortaya kt. 1140 ile 1144 yllan arasnda, Paris yaknla
rndaki St. D en i m anastn kilisesinin koro ksm, G otik
uslbun yaratcs olarak kabul edebileceim iz ad bilin
m eyen bir mimar tarafndan yeniden yapld. Bu tarih
ten sonra Fransz ehirleri, byk katedrallerini bu s
lpta yapm ak veya deitirmek iin birbirleri ile kyasya
bir yarmaya giritiler.
ile de F rancedan sonra G otik slp btn Avrupada
3

^
Chartres'daki benim sendi. Fransz m im an Sensli W illiam 1174 ylnda
Ntre Dame ka Canterbury katedrali zerinde almaya balad; 1192tedrali. 1230'da ta d e Lincoln katedralinin yapmna, 1184de W ellsdeki
mamlanmtr. Bir
katedrale, 1245 ylnda da W estminster A bbeyye ba
tepeye kurulmu
land. A lm anya ile A lm anca konuan teki baz lkeler,
olan kilisenin ktskandinavya ve D o u Avrupada ise bu uslbun bir
ievi yaps ehrin
eski
blmn uyarlamas gelitirildi. G otik uslbu spanya ve Italy ameydana getiren da da kullanlm akla birlikte buralarda, belirli zellikleri
yanndaki binala ni kaybederek yerel mimari geleneklerle kaynamtr.
rn stne ykse
lip onlar glgede
Bir blgeden dierine olduu kadar nesiller arasnda
brakmaktadr. Go da deiim sz konusuydu. M esel ngilterede kilise mi
tik katedraller e m arisi, Erken ve Orta ngiliz tipinden sonra Dekoratif
hir hayatnn b
ve D ey slba gemitir. H eykel, resim, renkli can
lnmez bir para
yapm , kuyum culuk, duvar halcl ve resimli el yaz
s kabul edilip
her zaman iin malarnn gelim elerinde de farkllklar grlr. Bunun
evlere yakn ola la birlikte, btn bu sanat dallarnda, G otik uslbun be
rak ina edilmi lirgin ve birbiriyle yakndan ilikili ekilleri tam anlamy
la uluslararas kalmtr.
lerdir.
4

Uluslararas slp
^ 1086-1097 yl
lar arasnda yap
lan Londra kulesi
nin bir blm.
Resimde grlen
ksm da iinde
olmak zere kule
nin baz blmle
ri sonradan birka
kez bytlm
tr. Tipik bir ato-kale rneidir.
Merkezi yap on
kuleli bir du
varla korunur. Bu
nu sekiz kuleli
ikinci bir duvar
ve bir hendek
evreler.

Yap

Mimari
D erebeyliin kat sosyal snflandrmasn destekleyenin
aksine G otik gelenein iinde gelitii toplum daha ha
reketliydi. Tccarlarn ve zanaatlarn oluturduu ka
saba halk snf bir derebeyine baml olmakszn e
hirlerde serbeste oturuyorlard. ngiltere ve Fransa gibi
lkelerde kuvvetin gl krallarn idaresi altnda merke
zilem esi ile ticar hayatn, savaan baronlar yznden
engellen m esi tehlikesi de ortadan kalkyordu. Ticaretin
gelim esi sonucu byyen ehirler de artk etkilerini kul
lanabileceklerinin farkna varmaya baladlar. te yan-

Gotik mimari
nin dini rnekle
rinden
ounda
bat cephesindeki
takap iki yann
dakilerden d a h a
yksek olur ve
kilisenin st ks
mna yakn bir
yerde byk bir
glpencere bulu
nurdu. nce yk
sek kuleler ve
ortada alan ara
sndaki iliki, ok
dikkat ve incelik
isteyen hayli kar
mak bir orant
anlay ile dzen
lenirdi.

Yap

dan, din adamlarnn gleri de dikkati ekecek ekilde

artmaya balamt. nk; piskopos, barahip, rahip ve
keiler cem aatleri zerindeki etkilerini, zamann soylu
lar ile sk sk ekim ek bahasna da olsa, dnyevi konu
lar da kapsamna alacak ekilde geniletm ek istiyorlar
d. Piskoposlar Kilisenin mi yoksa Kraln m belirliyeeei konusundaki R esm i atamalarla ilgili anlamazlk bu
devrin en nem li tartma kaynayd.
Byk G otik katedrallerin ve kiliselerin yapld or
tam n yaratlm asnda ana etken yardmc olmutur.
Bunlardan ilki A llah yceltm ek ve hristiyan inancn
yaym ak iin duyulan samimi arzuydu. kinci olarak,
kuvvetli ehirlerdeki piskoposlarn ve zengin tccarla-

Chartres
ka
tedrali bat cep
hesi. Bir yksek
lik duygusu uyan
dran iki yandaki
kuleler ekil ve
boyut bakmndan
birbirinden farkl
dr. Soldaki kuzey
kulesinin yapm
na 1134de ba
lanm ve on al
tnc yzyl ban
da eklenen oyma
l ve ok ssl k
smla ykseklii
115 metreyi bul
mutur. Yapmna
1145de balanan
gneydeki k u l e
ise
106 metre
ykseklikte olup
klh 45 metre
dir.

 Paris N t r e
Dame katedralinin
apsis ksm. 1163
ylnda yapmna
balanp on n
c yzyl iinde
t a m a m l a n
m t r . Tonoz
larn yan basnc
n iten da do
ru tayan narin
destek kemerleri
hava bir ykseli
iindedir.

Byk G o t i k
katedrallerin des
tek kemerleri ha
fif grnlerine
ramen h a s s a s
bir dengeleme g
revi yklenmiler
dir. Bunlar, ap
raz tonozlarn yan
basncn n c e ,
kendilerini
des
tekleyen payanda
lara geirip son
ra da zemine ve
rirler.
K

rn, btn teki yaplarn stnde ykselen ve uzak bir

m esafeden kolaylkla grlebilen byk katedralleri ile
dnyay bylem ek ve hayrete drmekten duyduk
lar hakl gururu gsterebiliriz. Bu dnyev kayglardan
ayr olarak, ortaa felsefesi Allaha yalnz inan aracl
ile deil ayn zam anda mantk aracl ile ulalabilece
ini belirtiyordu. B una gre A llaha kark ama temiz,
kat bir ekilde biim sel fakat ince bir dnce abasyla
varlabilirdi.
D ik ey hatlar ile, A llaha ykselm enin yeryznde cis
m an bir ekil almas olarak kabul edebileceim iz Gotik
katedrallerin mimari ekli en ok bu son kavramlardan

Yap
Chartres
ka
tedralinin payan
dalar. Destek ke
merleri, bolukta
ki kprler gibi,
yapnn ana gv
desini aadaki
dikey payandala
rn d ayana
balar. Birbiri s
tndeki birka s
ra destek kemeri
ise tonozlarn yan
basncn, en st
teki destek keme
ri ile, ksmen ba
l olduu dikey
payandaya k s m e n de aada
ki destek kemeri
ne datmaya ya
rar.

esinlenm itir. ekil olarak bu yaplar hem karmak hem

saf, usulen sert ama ayrntlar bakmndan ok zengin bir
grnm dedirler. H epsinde ortak olarak grlen yukar
doru ykselm e etkisi bir takm teknik yeniliklerle,salanyordu ki bunlar; sivri apraz tonoz, yuvarlak kemer
yerine sivri kem er ve destek kemerlerinin kullamlmasyd.
apraz tonozu u ekilde tanmlayabiliriz. G zn
zn nne ortadan uzunlamasna blnm iki silindir
getirin. Bunlar bir masann stnde yanyana dururlarsa
birer beik tonozu andrrlar, birbirlerini keserek ha
eklini alrlarsa apraz tonoz olurlar. B u tip bir yapda
drt tonozun ara kesit hatlar birbirlerine gre belirgin
bir knt grnmndedir. B u ara kesit hatlarna tonoz
kaburgas denir ve tonozun tepesinde kaburgalarn bir
letii nokta ise kilit tadr. Kaburgalar arasnda kalan
tonoz birim lerine ise hcre ya da tonoz takkesi denir.
D aha byk pencerelerle aydnlatlan daha yksek
m eknlar eld e etm enin yollarn aratran Gotik mimar
lar apraz tonozun kstlamalar ile tatmin olmuyorlard.

^ A l n l k tab
lasnn ortasnda,
Meryem ile Aziz
loannes ve Pasyon
sembollerini ta
yan melekler ara
snda K y a m e t
Gn Hakimi ola
rak Isa grlmek
tedir. Mevcut ala
nn hemen hepsi
doldurulmu olup
ortadaki
stn a -ya da arala
ma aya- bile bir
heykel
oyulmutur.

1 ' V i

"*

Paris N t r e
D a m-e katedrali
bat cephesi ta
kaps. B u r a s ,
1220 yllarnda ya
plan alnlk tab
lasndaki figrler
dolaysyla Kya
met Gn Kaps
olarak bilinir. Ke
mer kovan, gotik
mimari ile heyke
lin b i r b i r i y I e
uyumlu bir kaynam
saladn
gsteren g z e l
bir rnektir. Du
var kalnl kade
meli olarak kesi
lip bir sra sil
meyle blnm
olup
tamamen
heykellerle
kap
lanmtr. Silmeli
kemer melek ve
azizlerle, alt k
smlar ise insan
Cennete gtren
yilik ve Cehenne
me yollayan K
tlk figrleriyle
sslenmitir.

Glpencere
Chartres ka
tedrali bat cep
hesindeki glpencerenin dtan g
rn. Pencere
i ie daireden
meydana gelmi
olup en ortadaklnden zarif bir
ta
oymacl,
drtaklnde ise bir
dizi daha kk
daire grlmekte
dir.
Glpencerenin tm ok dik
katle
uygulanan
geometrik kural
lara gre yapl
mtr.

B u tip tonoz iki beik tonozun birbiriyle dik ada kesi

tii kare bir blm zerine yaplabiliyordu. En byk
stnl ise kaburgalarn arln tonozun drt ke
sindeki stunlara aktararak duvar yzeylerini baskdan
kurtarmasyd. Bu sralarda mimarlara o gnlerde verilen
adla, bir yap ustas tonozlara apraz kaburga yaparsa
aralarndaki hcrelere hemen hem en istedii her ekli
verebileceini anlad. Ayn usta, kemerleri sivri yap
m akla hem tonozlarn hem de kemerlerin kilit talarnn
ayn ykseklikte olacan ve bylece de ok daha yumu
ak bir grnm salanacan grd. Kaburgalar, to
nozlarn btn gcne sahip olup tonozun drt kesinin
arln da tayordu. apraz tonoz, aaya doru ver
dii ve stunlar tarafndan karlanan basntan baka
yanlara doru da kuvvetli bir basn yapar. Duvar yzey
lerinde byk pencereler bulunduu iin bu yan basn
dta, tonoz kaidesinden balayp bir kem er eklinde yan
neflerin duvar payandalarna uzanan destek kemerleri
ile karlanr. B u yap ekli ile, mimari btn elerin
arl orta n ef tonozunun kilit tandan balayarak bi
nann dna ve tem ellerine kadar tanyordu.
12

Glpencere
Chartres
ka
tedrali bat cep
hesindeki glpencerenin iten g
rn. I n
renkli camdan s
zlerek gelii ok
ihtiaml bir g
rnm yaratr. Bu
pencere katedra
lin 1194 yangnn
dan sonra yeni
lendii 1210-1220
yllar a r a s n
da yaplmtr.

K em erlerin, stunlarn ve kaburgalarn yukar doru

olan ykselii, incelikleri ile de birleince, yerekimine
adeta m eydan okur gibi grnr ki aslnda bu duygu ka
tedralin iinde bulunanlarn binada uygulanan mimari
kurallar grm elerini, hatt farketmelerini bile engelle
yerek doruuna ular. T onozu tayan destek kem erle
rinin ve tek i payandalarn olaanst yerletirilii an
cak binann dnda dolalnca grlr.
R heim s, Chartres, Paris, A m iens ve Beauvais yann
da A vru p ann teki ehirlerindeki halkn, Allaha
adanan bu m uhteem katedrallerin yapmnda karla
tklar glkler ve yaptklar fedakrlklar dikkate al
nacak olursa bu yaplarn m ucizevi grnleri daha b
yk bir anlam kazanr. Adlarn belirtmek istem eyen
binlerce kii paraca yardmlarda bulunmu pek ou da
gnll olarak yapm ilerinde almtr. Hatt Chartresde halk, zam an zaman yorulan atlarn yerini alarak
ehrin dar sokaklarndan katedralin yapld alana ara
balarla yap m alzem esi tamtr. Katedrallerin yapm
na kendisini adam daha bir ok blge halk buna ben
13_

talyada Gotik

zer rnekler vermi ve gerekten artc denebilecek

sonulara ulamlardr.
K atedrallerin i meknnda genellikle, sunak masas
dou uta -K udse doru- yerletirilmi olarak doubat ekseninde bir Ltin ha pln uygulanmtr. m e
kn, Orta ve yan nefler olm ak zere blm e ayrlr.
O rta n ef yandakilerde daha geni ve yksektir. Yan neflerin says da bazen drde kadar ykselir. Orta nef yan
neflerden, bir sra ince stun ve yarm stunlarn stn
de ykselen sivri kem er dizileriyle ayrlr. Bir G otik ka
tedralin orta nefine yukardan baklnca nefes kesici bir
ykseklik duygusu uyanr. B u izlenim ksmen orta nefin

Cad'Oro sara
ynn birbirine sa
rl kemerleri ile
bu kemerlerin ge
rilmi y a y ek
linin Dou kay
nakl olduu sy
lenir. Fakat Gotik
s l p talya'da,
baka yerlerdeki
kadar saf bir e
kilde uygulanma
d halde kemer
lerde grlen za
rif hafiflik tart
masz Gotik tipli
dir.

14

talyada Gotik

gerek yksekliine (Paris N tre D am e 35 m ., Rheim s

38 m ., A m ien s 42 m .) ksmen de ykseklik ile genilik
arasndaki orantya balyd; nk, orta nefin yksekli
e gre genilii deim ez bir ek'ilde kstl olurdu. Bu
orant Chartresda 1:2.6, Paris N tre D am eda 1:2.75,
K ln katedralinde ise 1:3.8 dir. Etkileyici bir ykseklik
duygusu uyandrma arzusu Beauvais St. Peter katedra
linde son haddine ulam ve mimarn mahvna sebep ol
mutu. 1272 ylnda 47.5 metre gibi rekor bir ykseklikte
yaplan tonozlar 1284de kmt.
Transept denilen han ksa kolu orta nefi koro ve en
byk olan yksek sunak blm nden ayrr. Genellikle

V e n e d i k Ca'
d'Oro saray st
galerisinden
bir
detay, Venedikte
1421 - 1436 yllar
arasnda yaplan
Gotik uslplu bu
rnekte, Venedik
Cumhuriyeti i I e
Dou arasndaki
yakn ticaret ili
kilerinin bir sonu
cu olarak, slam
sanat
etkisinin
baarl bir uygu
lamas grlmek
tedir.

15

Tonozlar
^ Gotik iskelet
on nc yzy
ln bu sslemesi?
tonozunda rahat
lkla grlr. Du
vara yapk s
tunlardan ykse
len birer apraz
kemer, tonozu ve
onun arln ta
yp gen b
lmlere ayran ka
burgalar belirler.

n efe ayrlan transept katedralin uzunlamasna olan

ksm nn her iki yanndan biraz dar taard.
G otik katedrallerin tipik bir zellii de iki yannda ku
lelerin bulunduu ssl byk kaplan ile ktlevi cephe
leri olm asyd. Bunlar takap, bat kaps ya da n kap
olabilirdi. Chartres katedralinin bat cephesinde, ve
er tanesi de, ok gzel heykelli kemerlerle yar'gizlenm i bir ekilde, transeptin kuzey ve gney cephelerinde
olm ak zere tam dokuz kaps vard.
' G otik katedrallerin koro ksmnn gelim esi yeniliki
bir yol izledi. Y an nefler transeptin ilerisine uzatlarak
ana altar yksek sunak ksmnn arkasndan dolap am
in

[> 1270 dolayla

rnda yaplan Prag
Sinagogunun to
noz detay. ek
len sade ve sssz olmas ile g
nmz
manastr
ve manastr kili
selerini akla geti
rir.

bulatory denilen geni bir dehliz meydana getiriyordu.

B u dehlizin evresindeki bir dizi apel koro ksmnn ih
tiam n daha da arttryordu.
K ilisenin arln stunlar ve payandalarla dardan
zem ine veren ve bylelikle duvarlarn destek grevini
ortadan kaldran G otik yap ekli, bu yzeylerin rahat
lkla byk pencereler ve kem erlerle doldurulmasna
imkn veriyordu. Pencereler, tam amen Gotik bir bulu
olan renkli camlara yer hazrlamak iin delikli hafif bir
ereve eklinde yaplyordu. G otik bir yapnn duvarla
r olduu gibi karlsa bile esas elem anlar olan stunlar,
ton oz kaburgalar ve payandalar olduklar yerde durabi
lirler. B etonarm e paralarla yaplan bugnk yaplar
17

4 Gotik kilisele
rin iindeki ola
anst ykseli
etkisi ar dar
oranlar yznden
daha da belirgin
leir. Sol tarafta
ki' izimde sivri
apraz tonozlarn
en tepesinde bir
leen kaburga iz
gileri gsterilmi
tir.

Kln katedrali
nin iten grn
.
Orta nefin
yksekliine oran
la kstl olan ge
nilii. ki btn
katedraller iinde
1:3.8 ile err dar
olandr, insanda
uhrevi bir duygu
uyandrr.
Stun
bal ya da d
a takn korni
gibi yatay eler
bile dikey stun
gvdelerinin vur
gulad y u k a r
doru
ykselme
grnmn
engelliyemez.

Orta nef duvarlar

Gotik katedral
lerin duvarlarna
destek olarak faz
la grev dme
dii iin, yapsal
olarak ta kullan
mnda gerekli ola
nn en azyla yetinilmiti. O r t a
nefin alt ksmla
r yukar doru
ykselen bir dizi
sivri kemerle, st
kat ise kk in
ce stunlara bi
nen ve r e n k l i
caml byk pen
cerelerin
bulun
duu kemerli bir
galeri ya da triforyum ile evrelenlrdi.

iinse ayn ey sz konusu olamaz. G erekten de kilise

nin iinde duvarlarn varl farkedilm eyecek kadar az
dr. Tipik bir G otik katedralde orta nefin her iki yannda
sivri kem erli zarif stunlar bulunur. st kattan orta nefe
ise gene kk stunlarn destekledii genellikle gz
l sivri kem erleri olan bir triforyum ya da kk bir gale
ri alrd. ou kez de, Kln katedralinde olduu gibi,
triforyum yan neflerin ats zerinde uzanr ve d duva
rnda ieriye daha fazla k girmesini salamak iin ak
lklar olurdu.
K ilisenin yukar ksmlarnda ve koro blm evresin
de k, renkli camdan eitli figrlerin resmedildii b
yk pencerelerden girerdi. Bu pencereler genellikle trizli yani, kk zarif stunlarn stnde iki ya da gzl
kem erlere blnm olurdu. H er pencerenin st ksmn
da yuvarlak dilimli sslem esi olan delikli bir daire bulu
nurdu. G otik kiliselerin pencerelerinde gze arpan par
lak renkli camlar kullanlrd ki bunlarn arasnda mavi,
yakut krmzs, mor ve zmrt yeili ba keyi tutard.
In bu pencerelerden geerek esrarl ve huu telkin
20

Orta nef duvarlar

Kln katedrali
orta nef duvar.
Bu blm on do
kuzuncu yzylda
yeniden yaplm
olmasna ramen
Gotik uslbun b
tn elerine sa
dk k a l n m 1 1 r. Kmelenmi
stun
gvdeleri
birer sayvan gl
gelik altna yer
letirilmi o l a n
Havari heykelleri
ni tar. Burada
tek duvar deste
inin payeler ol
duu aka g
rlmektedir.
Ke
merler, trlforyum
ve renkli caml
pencereler aa
da yalnzca orta
nef i yan netler
den, yukarda da
i mekn dtan
ayrmaya yarar.

eder bir ekilde kilisenin iine yaylarak dalmasnn b

rakt etki, yapnn nefes kesici dzeni ile birlikte, iba
d ete gelenlerde uhrev bir duygu uyanmasn amal
yordu. P encerelerde renkli cam kullanlmas A llahn
evine yakr bir sslem e ve onun ihtiamn tam olarak
belirtecek bir vasta olarak kabul ediliyordu.
Bununla birlikte, ncirdeki hikyeleri anlatan figr
lerle sslenen yksek pencerelerdeki bu renkli camlar
ayn zam anda eitici bir ama da tayorlard. Bir Orta
a keiinin syledii gibi bunlar inanmalar gereken
kutsal kitaplardan habersiz basit halk tabakasna Incili
retm i, okum a-yazm as olmayan byk bir kitleye de
izgi roman ya da izgi film gibi bir hikyeyi resimlerle
anlatm oluyordu. Camn saydam bir madde oluu anla
tlmak istenen hikyelerin gcn daha da arttryordu.
B ylelik le, doann btn balar gibi n da doru
dan doruya A llah tan geldiine inanan Hristiyan d
ncesi de sim gelenm i oluyordu.
Tipik bir G otik katedralin dnda da ayn iinde oldu
u gibi ge doru ykselen bir hafiflik ve dikeylik duy

gusu aka grlr. Bu etkileri iyice belirtmek iin ya

tay btn izgiler ve ekiller dikey olanlarla dengelen
mitir. D duvarlarn younluu; takap, pencere, ke
m er ve heykel sralaryla, bo alanlarn stnlk kazana
ca ekilde paralanarak, ge ykseliyormuasna bir
hafiflik duygusu elde edilirdi. Bat cephesinin her iki ya
nnda bulunan kuleler bu yukar ykselme izlenimini da
ha da arttrrd. Bu zellik Fransadaki btn katedral
lerde rahatlkla grlr. lerinde anlarn da bulundu
u bu kuleler, genellikle, yapnn btnndeki dikey g
rn zarif izgilerle noktalayan piramit ya da koni ek
lindeki klhlarla son bulurdu.
Parjs N tre D am e katedralinin n cephesinde btn
bu esaslar kusursuz olarak kullanlmtr. Yatay korni
ler b cepheyi blm e ayrr ve zemin katndaki ieri
girintili takap, zengin friz ve heykel sslemeli kemer
kovanlar ile duvarlarn sertliini yumuatr. Orta b
lm de byk pencere ve bunlarn stndeki alanda
da bycek bir glpencere yer alr. Ortadaki kap ve
pencere yanlardakinden daha uzun olup bunlardan
kabartmal stunlarla ayrlrlar. Bunlar bir yandan yatay
kornileri karlarken bir yandan da i mekndaki orta
n ef ve yan n ef dzenini kusursuz bir denge salayacak
ekilde da yanstrlar.
G otik mimarinin tipik zelliklerinden birisi de hi
kukusuz glpenceredir. Bir tekerlek parma gibi zarif
ta kaburgalarla blm lere ayrlm olan yuvarlak ekli
ile glpencere, hem sann simgesi olan gnei hem de
M eryem i sim geleyen gl ima ederdi. Gne bu
pencerelerden geince ierde zellikle yksek (ana) su
nak blm nde ok arpc ve etkileyici renk oyunlar
yapar yapnn dnda ise zarif ta oymalar ortasnda bu
lunduu evreyi aydnlatrd.
G otik katedralin bat cephesinde, yandaki kuleleri
balayan, ince stunlarla desteklenm i sivri kemerli bir
galeri yer alrd. B ylelikle hem ta duvarn grn
hafifletilm i hem de heykeller iin bir sra ni elde edil
m i olurdu. Orta nefin stndeki at ise, yapnn dn
da, doruuna ok kuvvetli bir eimle ulard. atnn en
yksek ksm destek kemerleri ile teki payandalara ve
yan neflerin stndeki atya balanrd. D estek kemer
lerinin as, yapnn her iki kenarndaki yan neflerin
birbirine ilikin durumlarna gre eimli ya da dik olabi
lir; dzenlendikleri sra says da farkllk gsterebilirdi.
B u destek kem erleri ou kez kk kuleler ya da yap

Orta nef ve transept

M A Kln kated
ralinde orta nef
ile transeptin ke
sitii yerden a
tnn
grn . Gotik uslbun
zellii olan geo
metrik d z e n i n
burada ok sk
bir ekilde uygu

lanm olmas dik

kati ekmektedir.
Bu dzen, her ya
rm stun kme
sinin tonozun ya
ps iine iledii
hareketli ve kar
mak bir mimari
uygulamay gerek
tirmektedir.

23

Kilise pencereleri

rak, iek, tomurcuk ve baka bitki motifleriyle oyula

rak sslenm i at kuleleriyle gizlenirdi. Bu minik kule
lerin grnteki amac, yapnn yukar doru ykselii
ni belirtm ek, bir hafiflik ve zarafet duygusu uyandr
m akt. G erek ilevler ise, destek kemerinin dikey pa
yanda ile birletii noktada basncn yana doru itilmesi
ni nleyip aaya aktarlmasn salamakt. Orta nef a
tsnn yanndaki en st destek kemerlerinin ii ise, kanal
eklinde oyulmu olup buradan gelen yamur suyunu
irkin insan yz ya da hayvan surat ekillerinin oyulduu hayli figrlerle ssl oluk azlarndan aktrd.
^Ge devir Go
tik sanatn rnei
olan bu katedral
penceresi di
limli
kemerlerle
son bulan keskin
snrl drt bl
me a y r l m 1 1r. st ksm ise
ok dilimli
ve
baklava ekillerin
den oluan zenli
bir geometrik ka
festir.

G otik kiliselerde, dini olmayan imgelere sk rastlanm akla birlikte; mimari yapnn ve destek kemeri, stun,
kk kule sslem eleri ile alak kabartma ve btn hey
kellerin arkasndaki gerek esin kayna her zaman iin
dine bal kalmtr. Bu heykeller tatan resimli byk
bir ansiklopedi etkisi uyandrmtr. Tevrat ve ncilden
alnan dini konularda aziz peygamber ve teki kiiler
kendilerini belirleyen simgeleri ile gsterilirlerdi. rne
in, A ziz Petrus anahtarlar, A zize Barbara kulesi, A zi
ze Margaret ejderhas ve Yunus Peygamber de balina ile
tasvir edilirdi. Ayrca baz konular da hikye eklinde
anlatlrd ki bunlardan sa ile ilgili olanlar genellikle bat
cephesindeki takapnn stnde yer alrd.
D in i olm ayan konular arasnda en ok sevilen yedi bi
lim daln anlatanyd. Bunlardan dil bilgisi kk bir
anahtar; gzel konuma sanat bir tatahta; mantk ak
rep, ylan ya da (halkalar iinde bir sa teli); matematik
hesap tahtas; geom etri pusula ya da sarka; astronomi
kre ya da sekstant; mzik ise lavta ile temsil edilirdi.
Y ln aylar ise aalarn budanmas, hasat ve domuzla
rn kesilm esi gibi m evsim lere gre yaplan ilerle gsteri
lirdi. H atta bazen on iki bur ve tarih olaylar da anlat
lrd. Baz Fransz katedrallerinde ise arlmandan o g
ne kadar gelen Fransz krallarnn yer ald Krallar Ga
lerisi bulunurdu.
G otik bir katedralin dn ssleyen heykeller de mi
m aride grlen dikeylik ve yukar doru ykselme esas
larna aynen uyard. Chartres katedralinin bat cephe
lin d e k i Krallara ayrlan takapdaki figrlerin; gvdeye
yapk kollar, dik bacaklar ve canlln kaybetmi
sarkk ayaklar ile ok sert ve kat bir durular vardr.
B u figrlerin elbiseleri, bir stunun yivleri gibi, birbirine
paralel sert izgilerle yere inerken om uz ve kalalarn
eksikliini ve figrlerin uzunluunu nem le belirtirler.

24

Kilise pencereleri
Chartres
ka
tedralinin
176
penceresinden bi
ri. Ge gotik dev
ri rnei olan bu
pencere on bein
ci yzyl iinde
on nc yzyl
dan kalma bir du
vara
yerletiril
mitir. Resmedil
len sahnelerin di
key olarak dzen
lenmesi tm kom
pozisyonun yuka
r doru ykseli
ini daha da be
lirginletirir. Re
simler,
cemaati
eitmek a m a c
ile dini konular
dan
seilmitir.
Parlak renkli bu
camlardan geen
gne i mekn,
adeta ekilleri de
itiren bir aydn
la boar.

V r

.fcj*

1 *

. ti i l

mta

I
1

KS&S&ii
i m

I w . t I

i m asm
m ^5

i
*

i j\

:% ' i
. *

* J s
I! '"*S 'V to.

i % %

3tJSf?2r
/.* ' m j#

w m

*U

" fi

:.
i

m m m

Kilise pencereleri

Gotik katedral
lerin tipik b i r
zellii de tran
sept geliimidir.
ou kez neflera
blnm o l a n
transeptlerin, de
imez k u r a l a
uyarak kuzey ve
gneye b a k a n ,
antsal cepheleri
byk takaplar,
keme 1er, heykel
1er ve bir, ya da
daha fazla, gipencere ile ssle
nirdi.

Balarn gvdeye gre genellikle daha ufak olduu gr

lr. U zun gzler ve zarife glmseyen azlar yzlere
m anevi ve uhrevi mutluluk anlam verir. Oymal bir kai
de zerinde ykselen her figrn ba stnde de bir gl
gelik bulunur ve bylelikle oluan ni heykel ile yapnn
tm arasnda daha sk bir balant kurard.
G otik mimarinin baka bir dekoratif zellii de takaplarn sslem esiydi. eri girik olan bu takaplar taa
eim li olarak derinlem esine kesilmi bir ok kemer ko
vanyla kaplanmt. H er kem er kovannn alt ksm bir
heykel, silm eli kem erlerin yerini tutan st ksm ise bir
dizi alak kabartma ya da kk heykelciklerle sslenir
di. Girii ayran orta stun -ya da aralama aya- bile bir
heykelle sslenmiti. Ortaan sonlarna doru takaplarn evresindeki blm ler daha ok tabiattan alnan
m otiflerle sslenm eye baland. Gl aac, ilek, erelti
otu, asma dal, m ee ve nar yapra gibi ekiller byk
bir incelikle ilenirdi.
B u byk katedraller G otik mimarlarn belki de en
gzel baarlaryd. Fakat o zamanki yap ustalarnn,
A llah yceltm ek iin yeni kiliseler yaplmasn amala
yan piskoposlar ve zengin ehir halkndan baka hamile-

26

Kilise pencereleri

Paris N t r e
Dame
katedrali
nin gneyden g
rn.
1258de
Jean de Chellesin yapmaya ba
lad ve 1270ler
de
tamamlanan
transept,
kilise
nin uzunlamasna
yapsnn a y r l
m a z bir paras
n oluturur. Cep
heler, ar ekil
de oymal olup
by 13 metre
apl ki karlkl
glpencere
iIe
sslenmitir.

ri de vard. B u ustalar, deiik m ezheplere bal manas

trlardan, ki bunlarn arasnda zellikle nfuzu byk
olan B enediktin ve Cistercium tarikatlar ba ekiyor
du, i alrlar, soylular ve krallar iin kaleler ve saraylar
yaparlard.
G otik devrin manastr kiliselerinde, katedrallerde uy
gulanan mimari kavramlarn ayns kullanlyordu. Z e
m in pln gene Latin ha eklinde olup, mimari elerin
orants ve birbirine olan ilikisinde gene dikeylik esas
gzetilir, yap srasnda da sivri kemer ve apraz tonoz
larla destek kem erleri ve payandalardan yararlanlrd.
Y alnz C istercium manastrlar genellike ehir ve kasa
balardan uzak yerlerde yaplrd. Bu nedenle ve bu m ez
hebin ar sadelik kuralna uygun olarak kiliselerinde
sslem e gerekli olann en azna indirilmiti. ou kez,
kare eklindeki manastr ve manastrla ilgili teki yapla
ra bal olan kilise, hem en tamamen sssz olup hi bir
heykel de bulunmazd.
Buraya kadar ele aldmz ortaa mimarisinin zel
likleri, bu uslbun Avrupada uluslararas doruuna
ulat yzyllar boyunca, hem G otik slp iinde s
rekli deiim ler hem de yerel farklara bal olarak baz
27

Kilise heykelleri
Stunlu ve siv
ri kemerli bir ga
leriye yerletiril
mi bu kral hey
kelleri ta kap
nn evresindeki
daha byk bir
kompozisyonun ti
pik bir parasn
oluturmak
t a d r . Figrler
kusursuz
bir
uyum iinde ve
drt taraftan g
rlecek
ekilde
yaplmtr.
Du
rular
birbirine
benzer gibi gr
nyorsa da Jestle
ri ve ereveleri
le olan likileri
dikkate
alnnca
ufak baz farklar
dikkati eker.

noktalarda yerine gre uyarlanm ya da arttrlmtr.

G otik slp, bir lkeden tekine gre deim ekle kal
m ayp blgeler arasnda da farkllklar gsterirdi. Bu de
vir yap ustalar ile zanaatlarnn ou da kendi lkeleri
dnda alrlard. rnein, Canterbury katedralini
Fransz mimar Sensli W illiam, Gloucestershirpdaki
Fairford dini blge kilisesinin grkemli renkli cam ssle
m elerini de H ollandal Barnard Flower stlenmiti. Y
resel deiikliklere ngiltereden bir rnek verecek olur
sak: Leicestershire ve Northamptonshire blgeleri kili
selerinin kuleleri yksek ince klahlarla son bulur; buna
karlk, Som erset kiliselerinin ounda klh olmayp
dar dikdrtgen yzl kulelerle yetinilmitir. Yaplarn
eklinde o blgede bulunan m alzem e de byk rol oynu
yordu. ngilterenin dou blgelerinde, kolaylkla elde
edilebilen tek yap m alzem esi akmakta olduundan
kiliselerin d yzeyleri flushwork denilen esiz bir
sslem eye uyacak ekilde dzenlenmiti. Suffolkdaki
W oodbridge kilisesinde koyu renk parlak akmakta,
yontulm u beyaz ta daha iyi gsterecek ekillerde ustaa ilenmitir.

Kilise heykelleri
Chartres
ka
tedrali gney ta
rafndaki bu kral
heykelleri, dar ve
uzun ekilleri ile,
o zamann zelli
ini belirterek Go
tik slpta mima
ri ve heykel ara
sndaki yakn ili
kiye bir rnek
olutururlar.

Btn A vrupada G otik uslbun tarih srasna gre

gelim esi, bu kk kitabn kapsam iine smayacak
kadar, ok ve eitli olmutur. G otik mimariyi ayrdetm enin bir gl de yaplarn ounda slplarn adeta
stste ylm olmasdr. Esas sorun Gotik bir kiliseyi
tm yle tanyabilm ekte deil fakat bir katedralde dei
ik tarihlerde yaplan G otik eleri bulup karmakta
dr. G eri bu kiliseler arasnda Salisbury katedrali gibi
slp birlii gsterenlere rastlanr fakat erken tarihli bir
duvara daha sonralar yeni bir pencere yerletirilmesi gi
bi (s.25) deiiklikler de sk sk grlr. Bu tip slp ka
rmlarna birka rnek daha verebiliriz: G loucesterda
erken devir katedrali ile ge G otik devirde yaplan ma
nastr yanyanadr; E ly katedraline de G otik devrin orta
larnda ssl bir M eryem apeli eklenmitir. Ely kated
ralinde, kilisenin ana yaps yzyllar nce Roman slp
ta yaplm aya balanmt.
Son z a m a n la rd a , zellikle o n dokuzuncu yzyln o r
talarnd a ve sonlarnda, G otik slp A v r u p a nn birok
yerind e geni lde taklit edilmi ya da bir esin kayna
o la ra k kullanlmtr. N eogotik uslbun daha ok rne-

i ' -

X . * 'f\

it .

. *

t*

29

Kilise heykelleri
Byk bir takapya ait stuna
benzer heykeller
grubundan bir de
tay. Yksek ka
bartma ile yapl
m olan heykel
ler, her figr te
peden evreleyen
ok dilimli glge-lik sayvanlar- ve
insan ekilli s
tun
kaidelerinin
aracl ile mima

Chartres
ka
tedrali gney cep
hesi orta takapsndaki heykeller.
1210-1220 yllar
arasnda yaplan
bu heykeller, za
rif ve ustaca e
itlilik
verilmi
durular ile dik
kati ekerler.
on

ri yapnn tmne
yakndan balan
mtr. Figrlerin
grnteki yek
nesaklna
ra
men yz hatlar
ve j e s t l e r i n d e ufak farklar
vardr.
Ortadaki
figr, takapnn
ieri doru olan
hareketini,
kap
ya doru dnerek
devam ettirir.

inin bulunduu kiliselerde bu tip bir yapy kolaylkla

tanm ann birka yolu vardr. Para para deiiklie u
ram m evcut ortaa yaplarnn aksine, bir yapy t
m yle ele alacak olursak, gze arpan slp birlii o kili
senin neogotik olduunu belirtir. Bu durum zellikle,
ortaada kurulmu bir kasaba ya da ehir merkezinden
uzakta yaplm kiliseler iin sz konusudur. Bir kilise
nin aslnda Gotik uslbun on dokuzuncu yzyl uyarla
mas olduunun baka bir belirtisi de ou kez yerel s
lplardan uzaklaarak yaplmasyla anlalr. Buckingham shireda Marlow dini blgesinde 1852de yaplan
kilise tam bir ortaa Gotik yaps grnmndedir. Ea-

Ortaa kasabalar

kat orta Tham es vadisinin zellii olan ve ou kez tu

ladan yaplan kaln ve ksa ge Gotik devri kulesi yerine
ngilterenin orta blgelerinin dousunda grlen tipte
bir kuleye sahiptir. Bu gibi taklitler kukusuz kendi l
leri iinde etkileyicidirler ama Gotik uslbun en baarl
rnekleri gene de nan a dediimiz ortaada yap
lan katedrallerdir.
D ini mimaride uygulanan teknikler ayn devrin baka
yap tiplerinde de uyarc bir nitelik gsterip rnek oldu.
K ale, ev, kpr, ehir ve belediye meclisi binalaryla ha
yr kurumlarnn yaptrd hastanelerde gze arpan ilk

Ta ve tula,
ortaa boyunca
yap
malzemesi
olarak yava ya
va tahtann yeri
ne
kullanlmaya
baland ve'on be
inci yzyla ge
lince de tamamen
tahtann yerini al
d. Dar ve yksek
cepheleri sokaa
bakan e v l e r i n
damlar, zellikle
sert ve frtnal
iklimi olan kuzey
blgelerde dik ve
eimli atyla r
tlrd.

32

Ortaa kasabalar

zellik yksek bir kulenin bulunmasyd. Bu yaplar ge

nellikle salam ehir surlar iine yaplyordu. Bu sur ii
kasabalarn dar ve kvrml sokaklar da yerin ini kla
rn izlediinden ok eitli ve kark bir ekil gsteri
yordu. Ev yapmnda ve daha ok soylular iin yaplan
larda m alzem e olarak tahtann yerini ta almaya bala
mt. O gnlerin gereine uyarak ou kez bu evler tah
kim edilm i oluyordu. Evin dar yz, baz rneklerde ol
duu gibi, ssl bir kapyla sokaa alrd. Zemin katta,
dkkanlar ve depolar iin st kapal kemerli bir blm,
bunun stnde ise hali vakti yerinde olanlarn oturduk
lar ksmlar bulunurdu.

Normandiya k
ylar
andaki
Mont St. Michel
adasndan bir so
kak
grnm.
Dzensiz plnlar
olan ortaa ka
sabalar genellik
le yksek duvar
larla e v r i l i r d i. Sokaklar, ye
rin doal ekline
uygun olarak dar,
kavisli ve dik olur
ve teki sokaklar
arasnda kestirme
yol olarak da. kul
lanlrd. Evler de
daha ok savun
ma amacyla yk
sek yerlere yap
lrd.

33

Sivil Gotik mimari

A v i g n o ndaki Papalar Saray.

Resmin
solunda
grlen Eski Sa
ray, sadaki ise
Yeni Saraydr.

tfmuir

A vignon'daki Papalar Saray sivil G otik mimarinin

nem li bir rneidir. Papalar saray; 12. Benedikt iin
Pierre P oissonun yapt sade ve sert grnl Eski Sa
ray ile, 6. Klem ens iin Jean de Loubierenin yapt da
ha zarif grnl Y eni Saray ierir. Bu sarayn, bir ka
tedrale yakndan benzeyecek ekilde hafif ve zarif yapl
mas kararlatrlm fakat. Papalar ou kez kendilerini
silahl kuvvetle savunmak zorunda olduklarndan mi
marlar, iinde rahatlkla oturulacak bir saraydan ok bir
kale grnm veren plan uygulamlard. Mazgal de
likli siperler ve kemer kovanm andran kk pencere
ler, salam ta duvarlarn kurduu savunma hattn daha
da glendirirdi. Bununla birlikte, gene de, byk sivri
kem erli niler ve drt kenin her birinde yer alan kule
lerle yukar doru ykselme duygusu salanm olurdu.
Bunlarn en nem lisi olan M elek Kulesi, Papalarn otur
duklar blm korurdu. Ayrca, ok grkemli bir ma
nastrn evresinde de kmelenmi olarak papalk ileri
gelenlerinin ve halknn oturduu odalar ve bir apel yer
alrd. R enkli duvar resimleri ve oymalarla ssl olan bu
odalarn zarif ve zengin grnmleri, yapnn askeri g-

Siyil Gotik mimari

4 Papalar Saray
iindeki, 12. Be
nedikt iin yap
lan Eski Saray,
yksek duvarlar
ve
kelerdeki
kare
kulelepy'e
kesinlikle bir kale
grnmn
d e d i r . En sol
daki Melek Kulesi
papalarn oturd-

u blm olup
sarayn en gr
kemli ve zengin
ksmyd.
13421352 yllar ara
snda 6. Klemens
in yaplan Yeni
Saray ise daha
zarif bir ekilde
tahkim edilmiti.
Yapnn iki ucun
daki pencerelerde

grlen tezat bu
iki ana blmn
yapl amalarn
daki ayrl da
ortaya k o y m u
oluyor. Dar, ince
yarklar
halinde
Eski Saray pence
releri ok iyi ko
runmu olup yk
seke br yere
almtr.
Daha

byk ve aydnlk
olan Yeni Sarayn
pencereleri
ise
hemen hemen bi
rer katedral g
rnmnde olup
stlerinde mazgal-,
l siper bulunma
y da dikkati e
ker.

Sivil Gotik mimari

C a s t e l del
Monte'nln i ie
i k I sekizgenden
oluan plan. Or
tadaki avlu sa
lam bir duvarla
evrilmi olup d
sekizgenin
her
kesinde sekiz
gen birer kule ile
daha da kuvvet
lendirilmitir.

Askeri G o t i k
mimaride, kulele
rin hem evreyi
rahata
gzetle
yebilecek hem de
aadan saldran
lar ikili ate al
tnda tutacak e
kilde
yerletiril
mesine d i k k a t
edilirdi.

36

rn ile tam bir tezat halindeydi. Bu blm iten gr

kem li bir saray dtan ise bir kale gibiydi.
O devrin mimarisi, askeri bakmdan, gzellikten ok
savunm a gereksinm elerini karlayacak ekilde uygula
nyordu. Savalar yzyze deil yksek kulelerden olu
an savunm a hatlar gerisinden yaplrd. Kale duvarla
rndaki m azgall siperler, askerlerin gem esi iin ortala
rnda geitler bulunan kaln duvarlar, okular ve aadakilern stne kzgn ya ve zift dkenleri korumak
iin yaplan dar ve ince yarkl pencereler bu savunmann
deim ez birer parasydlar. imparator 2. Frederik iin

 Apul l a' dakl

Castel del Monte, 1240 yllarnda mparator 2.
Frederik i^btr

A p u liada tahkim edilm i bir av kk olarak yaplan

Castel del M onte, G otik devir askeri mimarisinin gzel
p jr rnei olarak dikkati eker. Sekizgen plnl yap bir
av| u evresinde kurulmutur. Kelerdeki sekizgen kuj e j g r sai rganarl pjp a t e altmda brakacak ekilde d-

vaDiIrnst Ktlevi
ve gl yaps
1le evreye hakim
bir grn var
dr.

zen len m itir. Sekiz duvarn herb irinin cephesinde ise'

evreye b a k m a k iin ik i a k lk l b ire r pencere yerletirilm iti.

37

Gotik heykel kurallar

Heykel
G otik sanatta heykel, o devrin kiliselerini sslemek ya
da kullanlm ak zere yaplrd. En ok da stun balkla
r, korkuluk levhalar, vaftiz kurnalar, takapllar ze
rinde detay olarak grlr ve hepsinden nem lisi antsal
figrler olarak katedralleri sslerlerdi.
Rheims ka
tedrali bat cep
hesinin ortasnda-ki Meryem Takapsndan Simon
ve bir hizmetk
rn h e y k e l l e r i.
Hizmetkrn
arl tek ayak
zerine
toplan
m olup teki
hafife yanda ka
lr, bylelikle el
bise de kvrml
izgilerle yere d
klr.

38

G otik devrin antsal heykellerine katedrallerin iin

den ok dnda rastlanrd. G otik heykeller; uzatlm fi
grlerin uyandrd durgun ve dikey izlenim bunlarn
sert ve kat durular ve elbiselerinin stilizasyonu ile ko
laylkla tannrlard. H eykelin bann saa ya da sola d
nk olm as, ne ya da arkaya eik olmas ile de harekbt
salanrd. Yz hatlar ise bakanda kimin heykelinin ya
plm olduu konusunda kuku uyandracak kadar biim ci olurdu. A m ien sde A ziz Firmin heybetli ve gste
rili bir piskopos, R heim sde A zize Elizabeth uysal yal
bir kadn buna karlk Meryem genlik ve gzellik saan
birer kii olarak gsterilmilerdir. Kadn heykellerinin
ou ve zellikle M eryem dikkati ekecek kadar uzun
yaplmlardr. ou kez de elbise kvrmlarnn dzen-

Gotik heykel kurallar

Chartres
ka
tedrali K r a l l a r
Takapsnd a n, sann ha
bercisi olan bir
tevrat kahraman.
Eri erken devir
Gotik heykeli r
neklerinden biri
sidir. Bir kaide
zerinde d u r a n
uzatlm heyke
lin bann stn
de de bir sayvan
glgelik grlr.
K o l l a r gvdeye
bitiik 'tutulmu
olup
elbisenin
kvrmlar f a z l a
derin kesilmeden,
bir stunun yivle
rini andrrcasna
dik paralel izgi
ler halinde yere
kadar uzanr. Ba
k s m , zamann
gzellik kurallar
na uygun olara*
gvde
uzunluu
nun altda birini
kapsar.
Yzdeki
huzurlu
ifade,
heykelin
tmn
den yaylan kut
sall daha da
arttrr.

39

Gotik heykel kurallar

Mimari bir d
zende yer alma
yan Gotik heykel
lerin tipik zejlii olan krk iz
giler
arasndaki
gerilim, resimde
ki
Meyem ve
ocuk sa tablo
sunda
kuvvetle
kendini gsterir.
Ayn
zamanda,
kompozisyon
da
kuma kvrmlar
nn ince ve zarif
dzenlemesi iin
de adeta zlp
erir.

lenm esi ile heykelin gvdesi S eklinde uyumlu, kv

rml bir izgi olutururdu.

Bohemya nn bu gzel Krumau M e r y e m i

1390 ylnda ya
plm olup yk
seklii ancak 112
cm olan kk
bir heykeldir. B
tn Gotik heykel
lerde olduu gibi
bu da vaktiyle bo
yal olup orijinal
renklerinin izleri
bugn de grle
bilir.
40

Kasaba kiliseleri, soylular ve zengin tccarlar iin sa

natkrlar tarafndan yaplan kk heykellerde Meryem
konulular ok sevilirdi. M eryem ve ocuk sadan baka
ibadetle ilgili olarak A ziz Ioannesin Kurtarc sa'nn
gsnde uyumas sann ldkten sonra annesinin kol
lar arasnda yat ve sann armha G erilii gibi sah
neler de byk ilgi grrd.
B ohem yal ve A lm an sanatlarn yapt Meryem ve
ocuk say gsteren bir dizi heykel, incelii, m odelin
zarafeti ve renklerin gzellii ile gze arpar. Bu schoen en M adonnen arasnda belki de en gzeli K rum au
M eryem V dir.
G otik heykelin st her zaman renkli olarak boyanr
d. Y z ve eller iin doal rengi, sa iinse altn sars kul
lanlrd. Elbiseler parlak renklere boyanr, toka ve m
cevherlerle sslenirdi. E n ste alnan kolsuz giysilerin
bordrleri ise kym etli ta ya da renkli cam ile evrilirdi.
H eykelin amac, gerekten semavi ve etkileyici bir gr
n yaratmakt.

Renkli cam

Uygulamal Sanatlar
(K k E l Sanatlar)
^ Chartres
ka
tedralinin pence;
relerinde sa'nn
hayatndan sahne
ler. ekiller, bir
kareden tekine
g e i l e r e k ba
klmak zere sra
lanmlardr.

Ayrntla
r a nem verilme
si, keskin ve ak
seik
konturlar,
aadaki
ema
larda olduu gibi,
kiiyi belirten el
k o I hareketleri,
Gotik renkli cam
iiliinin zelliklerindendir. Bu pa
nolarda arka plan
kemerli bir mima
ri ya da doal bir
fon nnde anla
tlr.

42

U ygulam al sanatlar deyim i, tarihiler ve sanat eletir

m enleri tarafndan; dokumaclk, renkli cam yapm,
m cevher ve minyatrl el yazmalarn, mimari, heykel
ve resim gibi byk sanatlardan ayrdetmek iin kulla
nlmaktadr. Bu kk el sanatlarnn bir ksmnda, ki
renkli cam iilii bunlardan biridir, G otik devirde yap
lanlarn stnlne hi bir devirde eriilememitir. Bu
sanatlarn gelim esi hem toplumsal hem de ekonom ik
nedenlere dayanr. Ortaan sonlarna doru zengin
tccarlar, hayat tarz bakmndan soylularla yar eder
duruma geldiler. Bu kiilerin sanat ve sanatlar hima
yeleri altna almalar sonucu da mcevher, hal, kk
resim ler ve minyatrl el yazmalar gibi dallarda uzman
lar tarafndan pek ok stn eserler yaratld. Yaplan
sanat eserlerinin ou evlere konulduu iin sanat, ko
nu seiminde, ve o konuyu ileyiinde, din adamlar ve
soylularn isteklerini karlarken uygulayamad bir ra
hatlk ve serbestlikle alyordu.
R enkli cam sanatnn olaanst denilecek kadar geli
ip ilerlem esinin balca nedeni byk G otik katedral
lerdeki pencerelerde bu tip camlarn geni lde kullanlm asyd. Kilise duvarlarn, kavramas g bir hayal
alem i iinde zp adeta eriten bir duygu yaratan bu
renkli camlar kk panolar halinde ve her figrn evre
izgisini oluturan kurun eritlerle birbirine balanrd.
Y z hatlar siyah m ine ile byk bir dikkat ve titizlikle

Mcevhercilik

Kemer, eke
nar gen, dik
drtgen ve ok
gen gibi geomet
rik ekiller Gotik
sanatlar adeta
bylerdi.
Gotik
bir
bazilikann
kopyas olan bu
rlik muhafazasn
da, daha ok
genlerin yer ald
bir dizi geo
metrik eklin kul
lanld grlr.
44

izilir bu yntem ler figrn, elbise gibi, baka ayrntla

rnda da uygulanrd. Byk bir pencereyi meydana geti
ren ayr ayr sahneler, ou kez deniz kabuu eklinde
olan bir ereve iinde yer alrlard. B u blmlerin her
birine, imanl hristiyanlar eitm ek iin ncil ya da T ev
rattan alnm hikyeler renkli camla resmedilirdi. Fi
grlerde gerekli olann en az kullanlarak aklk sala
nrd. B u figrler derinlik gsterilm eden iki boyutlu ve
uzunluunu belirtecek ekilde ilenirdi. Figrlerin ifade
leri ise yzlerinden ok, her sahneyi olduka berrak bir
ekilde anlatmak iin, ok cretli el kol hareketleri ile
belirtilirdi.
A rka plnlar da ayn ekilde hem en hem en hi bir de-

Mcevhercilik

Verdn'l Nic
holas adndaki ku
yumcunun 1230 ta
rihli Krallar
rlik muhafazas.
Altta
Krallarn
Secdesi ve Vaftiz,
stte Kurtarc sa
tahtta iki yannda
meleklerle.

rinlik izlenim i verm eden iki boyutlu olarak izilirdi. G o

tik devrin bu zellii yalnz renkli cam iiliinde deil
btn resim dallarnda grlrd. Mimari zellikler k
k'stunlarn stndeki sivri kemerler, peyzaj stilize
kayalar ve aalar, deniz ise ok stilize olarak dalgal iz
gilerle tasvir edilirdi. A n derecede karmak ve ince bir
iilikle en ufak ayrnt bile byk bir dorulukla uygula
nrd. B u bayaptlar, genellikle uzaktan seyredilmek
zere yaplm olmalarna ram en, zarafet ve gzellik
bakm ndan zamann minyatrl el yazmalan ile rahat
lkla yarabilirlerdi. Krmz, m avi, yeil, san gibi gzalc ve parlak renkler yanyana, adeta deerli talar gibi
renkli parltlar saan bir renk uyumu gzetilerek yer:
letirilmitir.
45

Minyatrl el yazmalar

Bu minyatrl
el yazmann kompozisyonu
gele
neksel Gotik s
lbuna uygun ola
rak iki boyutludur
ve stilize stun
larn ereveledi
i alanlarda, ku
malarda olduu
gibi soyut motif
ler grlr. Kom
pozisyonun
en
nemli kiisi or
taya a l n m tf. Resimde pers
pektif kullanlma
d o derece be
lirgindir
ki
bu
yzden baz figr
lerin ayaklar st
ste binmi gibi
gzkr. Bununla
birlikte minyatr
ustas, yz ifade
lerine ve el hare
ketlerine
arlk
vererek anlatmak
istediini baarl
bir ekilde resmetmitir.
46

Z am ann kuyum culan tarafndan yaplan mcevher

ler de, hem desen anlay hem de kullanlan malzeme
bakm ndan renkli cam iiliinden aa kalmaz. B u sa
nat kolunun gelim esini yalnzca krallarn, soylularn,
kasaballarn ve din adamlarnn lkse dknl ile
aklam ak pek doru olmaz. nk ortaa insan iin
kullanlan m alzem enin deerli olmas o eyann manevi
deerini de arttryordu ve bu devrin mcevherlerinin
ou da dini alanlarda kullanlyordu. Bunlar, kadeh ve
kutsal ekm ei saklamaya mahsus kutu gibi ayinler sra
snda kullanlan dini eya, azizlerin kemiklerini sakla
m ak iin rlik muhafazalar ve monstrance (kutsanm
ekm ein tand) kaplar oluyordu. A ltn ve gmten
yaplm bu tr eyalar birok katedral ve manastrn sa
hip olm akla gurur duyduu eyler arasndayd. Asrlar
boyu, byle deerli eyalar elde etm ek isteyen gl ki
iler yznden bu koleksiyonlarn ou bugn dalm
durumdadr. B u eserlerin ou; inci, necefta ve baka
deerli talar, telkri ve m ine ii ile sslenmi olurdu,
G otik mimaride dikeylii belirtmek iin klh ve destek

Minyatrl el yazmalar

payandas gibi eler, ayn devrin kuyumculann da b

yk lde etkilem i ve rlik muhafazalar ile kutsanm
ekm ein halka gsterildii kaplar ou kez minyatr ki
liseler eklinde yaplmtr. G otik devrin en iyi bilinen
eserlerinden birisi de V erdnl N icholas adnda bir ku
yum cunun Krallar rlik muhafazasdr. Muhafaza,
m ee aacndan yaplm olup yksek bir orta nef ile iki
yan neften oluan bir bazilika eklindedir. D kaplama
gm kakma ile sslenmitir ve bir katedralin d gr
nmn olduu gibi yanstr. Bazilikann uzun kenarlan,
tpk orta nefin kemerleri gibi bir dizi ksa stun zerinde
ykselen kem erlerle sslenmi olup her kemerin iinde
d e bir havari, peygam ber ya da kral figr yerletirilmi
tir.
G otik devir minyatr ustalarnn eserleri, ayn renkli
cam ustalarnnki gibi, yaratclk ve stnlk bakmn
dan her zam an iin esiz kalmtr. Baskclk henz bu
lunm am olduu, ya da in dndaki lkelerde bilinm e
dii iin minyatrler parmen el yazmalar zerine resmedilirdi. On nc yzyln ortalarnda minyatrl el

St. Denis Ta
rihi adl el yaz
mada arlmann
hayatndan
aln
m efsanevi bir
hikayede kendisi
ni Saragossa Kra
liesine eli gn
derirken gsteren
bir minyatr. Di
ni konulu olma
yan-bu tip el yaz
malarnn da, sslemeli grnle
rine ramen, be
lirli bir anlatclk
ilevleri vardr.

47

Minyatrlel yazmalar

yazm alar sanatnn en nem li merkezi Paristi. Ortaa

n sonlarna doru ise bu kentin en nem li ustalar Flam anlard. Minyatrl el yazmalar gnden gne artan
bir hzla yaylmas bu sanatn gelim esini de tevik etmi
tir. Bir zamanlar bunlar yalnzca manastrlarn zel ml
kiyeti altnda bulunurken, G otik sanatn teki dallarn
da da olduu gibi, giderek artan zenginlik ve kltr ala
nndaki deiikliklerle sanatlar soylu ve kentli patron
larn him ayeleri altna girince minyatrl el yazmalar da
ok tutulup aranmaya balad. Minyatr ustalar da, ge
ne byk olm akla beraber, Incil ve Kitab- M ukaddese
gre daha kk ve kullanlmasfdaha kolay olan, bir ba
kma o devrin cep basks diyebileceim iz, kitaplar re
sim lem ek zere aranmaya balad. Bunlarn balcalan
iinde lhilerin topland mezmurlar kitab, gnn ve
gecenin belirli saatlerinde yaplacak ibadetleri gsteren
zel dua kitaplarnn topland saatler kitab ve ayrca
iinde kahramanlk iirleri, masallar, tarih ve arklar
bulunan kitaplard.
B u kitaplardaki minyatrlerin hem ssleyici hem de
anlatc bir ilevi vard. Kitaplarn ve blmlerin bala-

4 Haziran ay:
Paris'te
hasat
mevsimi,
arka
planda Palais de
la Cit ve Sainte
Chapelle. Bu re
sim 1416 yllarn
da Limburglu Pol,
Hanequin ve Herman
kardelerin
Berry Dk iin
yaptklar
Trs
Riches H e u r e s
dua
kitabndan
alnmtr. Bu re
simde, perspektif
48

konusunda ok ti
tiz
davranld gzden ka
maz ve arka plan
da artk dmdz
bir motif olmak
tan kmtr. Ha
sat kaldran figr
lerin arkasndaki
Paris kenti en az
n
plan kadar
nemlidir ve ken
di bana bir re
sim olacak kadar
aslna sadk kal
narak yaplmtr.

Minyatr el yazmalar

.Tnmn.

Halclk

rndaki byk harflerin sslem esi tamamen dekoratt

olup ou kez tm sayfay kaplayan izgici bir arabesk
eklini alrd. M otifler ise genellikle bitki ve hayvanlar
alem inden alnr ve iek, ku ve bcekleri stilize olarak
tem sil ederdi. Baz minyatrler ise btn sayfay kaplar
ve kitaptan alman bir hikyeyi anlatrd. Bu tek bir resim
Azize Katheri- olabilecei gibi tm sayfay birbiri ardnca dolduran bir
nann esrarl ev sahneler dizisi de olurdu. Tek sahneler daha ok drt di
liliini
gsteren limli ereveler iine yerletirilir ve parlak renklerin de
Altn Post Tari- kullanm ile adeta renkli camla ssl bir pencere gr
kat'nn bir sunak nm n verirdi. G ene renkli cam iinde olduu gibi,
masas h a l s
minyatrlerin uslbu da iki boyutlu olup zengin elbisele
M e r y e m en
re brnm zarif figrler byk bir incelikle ilenip o
nemli figr ola
u kez altn zm in stne resmedilirdi. Mcevherlere
rak resmin orta
gelince, minyatrlerin zenginlii, eitlilii, renklerin
snda oturur ve
grup stilize ke gzellii ve bol miktarda altn kullanlm olmas, orta
merlerden oluan a zihniyetine gre, kitabn iindekilerin dini ve ruhi
g e o m e t r i k bir deerlerine verilen nem i yanstyordu. Bununla birlik
ereve i i n d e te minyatrlerin konusu her zaman dini olmayabilirdi.
yer alr.
Berry Dk iin yaplan Trs R iches H eures Saatler Ki-

Meryem'in el
bisesinin bklm
leri, dengeli ve
uyumlu kvrmlar
eklinde orta k
smdan ne do
ru kademeli ola
rak yaylr.
50

Halclk

Unlkorn'lu Ka
dn tablosundaki
zarif ve ince fi
grn uzunlama
sna giden boyu.
Gotik s a n a t n
esaslarna bal
l bir kez daha
tekrarlar. Bu di
key izlenim, Unikorn'un boynuzu
ve sancan dire
i gibi baz e
lerle salanrken
Kadnn dik du
ruu da hayvann
kvrml izgileri
ne
karlk bir
denge oluturur.
Hem sancak, hem
de kalkanda hal
sipariini
veren
La Vista ailesinin
armas grlmek
tedir.

ta b , tarmla ilgili iler, baz el sanatlar ve gnlk ya

am dan alnan teki sahnelerin ok ince ve zorlayc de
nebilecek kadar ayrntlarna inilerek yaplm bir dizi
resim lerini kapsar.
Bu devirde hal da yaygn bir ekilde, kullanlmtr.
B yk resimlerin kaplad bu dokumalar evlerini kibar
bir ekilde ssleyerek soylularn zevkini okuyordu. o
unlukla da byk odalarn plak duvarlarn sslemek
ya da odalar, daha samimi bir hava yaratmak iin bl
m elere ayrmada kullanlyordu. En ok sevilen ve kulla
nlan konular ise; valyelik hikyeleri, ak maceralar,
av sahneleri ile allegorik masallar ve efsanelerdi.
52

 Creuse'de,
Chteau de Boussacda bir oday
sslemek
iin
1500 dolaylarnda
tamamlanan a l t
dizilik
Unikorn'lu Kadn hallarn
dan birisi. zel
likle renklerin kul
lanl dikkat e
kicidir. K r m z
fon zerinde ar
pc bir kontrast
meydana getiren
koyu
mavi
n
plnda stnde fi
grn d u r d u u
kk b i r a d a
oluturur.

O rtaada hal yapmclnn en nem li merkezi ba

langta Paristi. Fakat on beinci yzylda, balcalan
A rras, Bruges, Tournai ve Brksel olmak zere Flaman
blgesinin nde gelen ehirleri bu sanat dalnda Parisi
geride braktlar. B u ge devir hallarnn gze en ho ge
lenlerinde koyu bir zem in zerine m enues verdunes
kk im enlik ya da mille Fleures bin iek denilen
kk m otifli renkli iekli bitkilerin serpitirildii kom
pozisyonlar yer alrd. Bunun yannda, o devrin yksek
m oda anlay hakknda ayrntl bir fikir veren muhte
em elbiselerinin bol kvrmlar zarif bir ekilde yerlere
dklen figrler de bu tip hallarda sk sk grlrd.
53

Geleneksel kullanmlar

Resim
G otik alarda resim, genellikle, sanat tarihinin teki
devirlerindeki kadar nem li bir rol oynamamtr. G o
tik katedrallerin duvarlarna kesintisiz ve btn bir alana
p ek ender rastland iin resimli sslem e yapmaya elve
rili yer yoktu. B u konuda bir istisnaya, G otik mimari
nin hibir zaman Fransa, ngiltere ve A lm anyadaki ka
tedrallerde olduu kadar ince uzun izgilere ulamad
ve dini konularda byk boy freskolan yapma zevkini
yaatan talyada rastlanr. Avrupann geri kalan teki
blgelerindeki kiliselerde ise hikyelerin fresko aracl
ile anlatlm as tam am en ortadan kalkmt.
Buna karlk dini olm ayan konularda resimden geni
lde yararlanlm ve bu tip ssleme atolarn odala
rnda, orta snfn evlerinde ve resmi yaplarda kullanl
mtr. Bunun da ekonom ik bir nedeni vard; nk,
odalarn duvarlarn fresko ile kaplamak hal ile rtmek
ten ok daha ucuza geliyordu. Bu duvar resimlerinde en
Stephan Lochok ilenen konular ise ak hikyeleri, saray yaantsn
ner'ln saya Tapnma's. T a h t a dan sahneler, dini olm ayan efsaneler ve valyeler ara
stne
tempera sndaki silahl arpmalard.
ile yaplan 36x23
cm. boyutlu bu
kk resim on
beinci
yzyln
ilk yars iinde
t a m a m l a n
m t r . Evde
yaplacak ibadet
lerde kullanlmak
z e r e dnl
mtr. E s e r i n
sadelii; t a h t a
stne
yaplm
olmas; obanla
rn, srnn ve
nce
ayrntsna
kadar verilmi ol
mas; ve Mer
yem n mantosu
nun dkm ile
belirginleen zarif
duruu tamamen
Gotik
zellikleri
yanstp
resmin
ekiciliini artt
rr.
54

Geleneksel kullanmlar
T e b i r sah
nesinin kemerleri
bir triptik meyda
na getirir. Zam
baklar masumluu
simgeler. Meryem
figr zt erile
rin kar bir nok
tasna ustaca yer
letirilmitir.

badet iin yaplan resimlerin uslbu baz bakmlar

dan hallarnkini andrrd. Bunlar, konuyla uzak yakn
bir ilikisi bulunmayan, talarn ilenii, ieklerin ve o
u kez resimlerin n plnnda yer alan ot kmelerinin
byk bir zenle ve en ince ayrntsna varncaya kadar
verilm i olmasyd. G otik resmin teki baz tipik zellik
leri de geri plnda, tamamen geree uygun gibi gelen

Geleneksel kullanmlar
Simone Martini'nin Tebir sah
nesi. 1333 ylnda
Siena katedralin
deki St. Ansano
apeli iin tahta
stne
tempera
ile yaplan bu re
sim 265x305 cm.
lik lleri ile ol
duka byk .bir
panodur.

bir manzarann yer almasyd. Burda kyller gndelik

almalarn yaparlar, yeillikler iindeki bir ortaa
peyzaj iinden bir Flaman ya da talyan kasabas ykse
lirdi.
G otik resmin teki ekilleri ise genellikle tahta zeri
ne yaplrd. Soylular ve zengin kiiler kendi ibadetleri
iin ufak resim ler ve tanabilen aharlar yaptrrlar; din
adamlar ise kiliseleri iin daha byk boy resim siparii
verirlerdi. Bunlar sunak masasnn stnde ya tek bir pa
no olarak ya da poliptikon denilen birbirine m enteeli
birka pano eklinde sergilenirdi. Poliptikon eklindeki
resim ler daha ok tutulur ve bunlarn iki panolu olanla
rna diptikon llerine ise triptikon denilirdi. H er pa
n o, stunlar zerinde ykselen ve genellikle G otik bir

Giotto

pencereyi andran, ou kez dilimli sivri kemerlerle

erevelenirdi. at kuleleri, kuleler ve iek motifleri
ile sslenen bu ereveler, ayn zamanda, o devrin mi
marisini de yanstmaktayd.
G otik resim sanat, ayn minyatr sanatnda olduu
gibi, perspektife pek az ilgi gstererek ayrntya byk
n em vermitir. ou kez ndeki figrleri saran altn bir
fon tek i renklerin'etkisini arttrrken resime de bu dn
yaya ait deilm i gibi bir hava verirdi. G otik ressamlar
dini konular zerinde alrken derinlikle ilgili gerek
lere eilm ekten ok olayn mistik ve lhi ynlerini dik
kate alrlard. zellikle kadnlarn yzlerinde, yumuak,
sakin ve sanki belli bir m odeli rnek almasna hafif sti
lize bir ifade olurdu. B u figrler, gnlk yaamn gnah,
ac ve kabalklarndan uzak bir zarafet, gzellik, denge
ve skunet iinde yaarlard. Meryem figrleri, Gotik
ressam n geometri, sevgisini yanstan kvrmlarla dzen
lenm i zarif ve bol bklml yere kadar uzanan elbiseler
giyerlerdi. B u resim lerde, parlak zrhlar iinde yiit ve
nam uslu valyeler ile m uhteem elbiseleri iinde yere
diz kp evkle dua eden din adamlar da yer alrd. G e
n el kurala uyarak, figrler ou kez stilize bir mimari fon
nnde resm edilm ekle birlikte arasra, kaya, aa ve i
ek gibi doadan alnm elerin kullanld da gr
lrd.

Giotto di Bondone'nin armh

ta sa adndaki bu
eseri on nc
yzyl sonlarnda
tahta zerine tempera ile yaplm
olup 578x406 cm.
boyutlarn
d a d r. sann
gvdesi, ne eik
ba da iine alan
bir yay izgisi
iindedir, k o l l a r
ise buna zt bir
eri oluturur. Ye
niliki Giotto, iz
gisel uyum ve
srf gzellik de58

erleri ile ilgili

Gotik kurallarn
hi nemsemiyor
du. nsan gvde
sini derinlii ve
buutu olan bir
ekil olarak d
np sann st
rabn,
anatomik
ayrntlarn
dik
kate
alarak ve
glge k kulla
narak
vermitir.
Giottonun renkle
ri de Gotik sanat
larn a l t k
l a r n d a n daha
ak tondadr.

Trebon l Usta
Ufak a a l
kayalk bir yama
cn
oluturduu
stilize fon nn
deki mezarndan
kan sa'nn nce
uzun figr elin
de tuttuu ha ile
daha da belirgin
leerek o zamann
u s I b u n a ta
mamen uymakta
dr. Ayn ekilde,
tipik olarak, isann dik figr res
min ortasnda s
tnln korur
ken, kt gleri
simgeleyen d
manlar t u v a l i n
evresinde yerler
de srnr ekil
de gsterilmiler
dir. Buradaki ger
ekten uzak ve
biraz da hayal
hava Gotik res
min en nde ge
len z e l l i k l e
r i n d e n birisini
yanstr.

G otik resim sanatnda, yukarda da deindiimiz gibi,

baz nem li istisnalar grlyordu. Bunlardan birisi de
G iottodur. Floransada Santa Maria Novella kilisesindeki
arm hta Isa almas, bu yeniliki sanatnn insan v
cuduna duyduu derin ilgiyi ortaya koyar. R esm ettii ki
iler ok kibar ya da durgun olmayp gerek yaamn se
vinlerini ve aclarn yanstrlar. G iotto iin anlatmclk
(expressiveness) en nem li sray alyordu. Bu konuda,
zellik le getirdii sonular bakmndan, bir baka istisna
da 1420 yllarnda balayarak ve byk lde, Jan ve
H ubert V an Eyck kardelerin ustaca almalar sonucu
yalboya tekniini kusursuz olarak gelitiren Flaman
okuludur. B ylelikle, ressamlar minyatr, mimari yap
60

Trebonlu Usta
Isam Yeniden
Dirilii. 1390' da
y a p l a n 132x92
cm. lik bu kanat,
kimlii
bilin
meyen ressamn
adn ald VVittingau sunak masasndadr. Altn
yaldzl k r m z
gkyz,
krmz
ve yeillerin ce
saretli bir uyum
la k u l l a n l d kompozisyonun
seyircide brakt
etkiyi daha da
arttrr.

ve heykelin gelenek ve etkisinden kurtarp zgr klmak

iin ilk adm da atlm oluyordu.
R esim yaparken renk seim inde de tamamen kiisel
baz eitliliklere rastlanmaktayd. A d bilinmedii iin
T reb onlu ya da W ittingaul U sta olarak anlan ressa
mn eserlerinde, G otik uslbun saf ve ince parlakl ye
rini krmz ve yeillerin gzalc ve yaratc uyumuna b
rakrd. B u resim , zamann modasndan uzaklamakla
birlikte, gen e de, G otik sanatn yzyllar boyu tm A v
rupada birbirini izlem i olan slplar iinde, u ya da
bu ek ild e, birbirine stn saylacak ressamlarnda ortak
olarak grlen hlyal ve gerek d havasn korumak
tadr.
61

Kk Szlk

lulara diptikon, llere ise triptikon

denilirdi.
Stun: Silindir eklinde mimari bir
destek esi. (Duvara bitiik kare ya
da dikdrtgen olanlara PILASTER- pa
ye denilir).

Aribulatory: Kilisede, koro blm

ile apsis arasndaki koridor ya da
geit.
Apsis: Kilisenin dou ucundaki kn
tl ksm. Baz blgelerde ender ola
rak batda da olabilir. Yarmdaire ya
da okgen kenarldr.
Aralama aya: Bir kap ya da girii
blen stun.
Bazilika: Yksek bir orta nef ve on
dan alak iki ya da daha ok yan
neflerden oluan kilise tipi.
Destek kemeri (payandas): Tonozun
arln duvarn st ksmndan dik
bir payandaya ve oradan da yere ve
ren ve yapnn dnda olan bir kemer
ya da yarm kemer.
Kemer kovan: Takap kemerinin ie
doru derinlii, ounlukla ssl olur.

Stun bal: Stun ya da payenin

st ksm. Kemere kuvvetli bir zemin
hazrlamak iin geniler.
Taban: Stun ya da payenin kaidesi,
alt ksm.
Takap: Bir kilise ya da byk ya
pnn ssl antsal girii.
Tempera: Bir resim teknii. Ya, re
ine, yumurta ak gibi yaptrc mad
delerin boyalarla kartrlmas.
Timpanum: Alnlk tablas. Bir kap
nn kemeri iinde ve kap svesinln
stndeki ksm.
Tonoz: Bir kemer gznn kesiksiz
olarak derinliine devam etmesiyle
oluan boyluun stn kapatan ka
visli rt. Ortaada en ok yarm
silindir biimindeki beik tonoz ile
hacvari olarak birlemi kemerlerden
oluan apraz tonoz kullanlrd.

Kilit ta: Bir kemer ya da tonozun

orta ta, ssl olurdu.

Tonoz takkesi (Veya hcre takkesi):

Gotik mimaride apraz tonozun bir
blm.

Orta nef: Bir kilisenin iki yan net

lerle evrili ana blm.

Transept: Orta nefi dikine kesip La

tin ha eklini veren ksm. Bazen
netlere de blnm olur.

Rlik muhafazas: Bir azizin kutsal

kemiklerinin bulunduu muhafaza.
Sunak resmi: Sunak masasnn arka
sndaki ya da stndeki resim ve
seyrek olarak ta, heykel. Birka pa
nodan oluanlara poliptikon, iki pano62

Triforyum: Kilisenin yan netleri ze

rindeki galeri. Gotik kiliselerde orta
nefe blml kemerlerle ald
iin bu ad verilmitir.
Trlz: Bir pencereyi iki ya da daha
fazla paraya blen dikey para.

Bibliyografya

Dizin

Branner, R., Gothic architecture, Prentice-Hall, 1964.

talik saylar resimleri gsterir.

Brieger, P., English Art, 1216-1307,

Oxford University Press, 1957.

Altn Post Tarikat sunak hals, 50,

51
ambulatoy, 16-7, 62

Amiens katedrali, 13, 14, 38

apsis, 8, 62

Dupont, J., and Gnudi, C., Gothic

Painting. Zwemmer, 1954.
Evans, J., English Art, 1307-1461, Ox
ford University Press, 1949.
Evans, J., Life in mediaeval France,
Phaidon, third edition 1969.
Frankl, P., Gothic Architecture, Pen
guin Books, 1963.
Huizinga, J., The Waning of the Mid
dle Ages, E . Arnold, 1955.
Kidson, P., The Mediaeval World,
Hamlyn, 1967.
Martindale, A., Gothic Art, Thames
and Hudson, 1967.
Swaan, W.,
Elek, 1969.

The Gothic Cathedral,

Swaan, W., The Late Middle Ages,

Elek, 1977.

Resim Kaynaklar
Alte Pinakothek, Mlinih: 54; Cluny
Museum, Paris: 53; Kln Katedral
hzinesi: 45; Cond6 Museum, Chan
tilly: 48; Kunsthistorisches Museum,
Viyana: 41, 50; National Gallery,
Prag: 61; Santa Maria Novella, Flo
ransa:-58; Uffizi Gallery, Floransa: 57

Bakire Meryem, Rheims, 38

Barnard Flower, 28
bazilika, 47, 62
Beauvais katedrali, 13, 15
Benediktin, 27
Benedikt 12., Papa, 34, 35
Berry Dk, 48, 50
beik tonoz, 9, 62
CadOro saray, 14, 15
Canterbury katedrali, 4
Castel del Monte, Apuliada, 37, 36-7
Chartres katedrali, 7, 9, 12, 13, 13,
15-6, 24-6, 25, 29, 30, 39, 43
Chateau de Boussac, 53
Cistercium, 27
apraz tonoz, 8, 9, 12, 16, 18, 27, 62
armhta sa, 53, 59, 60
ocuk saya Tapnma, 54, 55
Dekoratif slp, 4
destek kemeri (payandas), 8, 9, 12,
13, 17, 22, 24, 27, 46-7, 62
diptikon, 57
dokuma (duvar hals), 42, 50, 52, 53
54
Dey slp, 4
Ely katedrali, 29
Erken ve Orta ngiliz tipi, 4
Fairford, Gloucestershire, 28
Flaman okulu, 60
Frederik 2., mparator, 37
fresko, 54, 55
Giotto di Bondone, 58, 60
63

Gloucester katedrali, 29
glpencere, 6, 12, 12, 13, 22, 26, 27
ile de France, 3
sann dirilii, 60, 61
Jena de Chelles, 27
Kemer kovan, 10, 62
Kyamet gn kaps, Ntre Dame,

10, 11
kilitta, 9, 12, 62
Klemens 6., Papa, 34, 35
korni, 22
koro, 16, 20
Kln katedrali, 15, 19, 20, 21, 23
Krallar Galerisi, 24, 28, 29
Krallar Takaps, CHartres katedra
li, 39
Krumau Meryemi, 40, 41
kuleler, ,24, 34, 34-5
Limburgiu Pol, Hanequin ve Herman, 48
Lincoln katedrali, 4
Lochner, Stephan, 54
Londra kulesi, 5
Loubiere, Jean de, 34
Meryem Takaps, Rheims, 38
minyatrl el yazmalar, 42, 45, 46,
47, 47-8, 49, 50-2
moustrance, 46
Mont St. Michel, 33
mcevhercilik, 42, 46-7, 50

Santa Maria Novella kilisesi, 6(

Sensli William, 4, 28
Siena katedrali, 57
silmeli kemer, 10, 26
Simon Martini, 57
Simon heykeli, Rheims, 38
St. Denis manastr, 3
St. Denis Tarihi, 46, 47
St. Elizabeth heykeli, Rheims, 31
St. Firmin heykeli, Amiens, 38
sunak resmi, 57, 62
stun bal, 16, 19, 62
takaplar, 6, 10, 22, 26, 28, 30,
62
Tebir, 56, 57
tempera, 57, 58, 59, 62
timpanum (alnlk tablas) 10, 62
tonoz takkesi, 9, 12, 62
tonoz (lar), 8, 9, 12, 13, 15, 16,
62
transept, 15, 16, 26, 27, 62
Trebonlu ya da Wittingaulu Usta
Trs Riches Heures, 48-9, 50-52
triforyum, 20, 21, 62
tfiptikon, 56, 57
triz, 20, 62
Unikornlu kadn hals, 52, 53
Krallar muhafazas, 45, 47
Van Eyck, Jan ve Hubert, 60
Verdnl Nicholas, 45, 47
Wells katedrali, 4
Westminster Abbey, 4

nef, 14, 20, 21, 22, 24, 62

Ntre Dame katedrali, Paris, 4, 8, 10,
11, 13, 15, 22, 27
Papalar saray, Avignon, 34, 34-5
Prag sinagogu, 17
Poisson, Pierre, 34
poliptikon, 57
renkli pencereler, 17, 20-21, 25, 42,
43, 44-6
Rheims katedrali, 13, 15, 38, 38
rlik muhafazas, 44, 45, 46, 47, 62
Salisbury katedrali, 29
64

Foto Kaynaklar
Almasy: 33; Cauchetier: 4, 5, 8,
11, 25, 27, 29, 31, 39; Giraudon:
Hassmann: 19, 21, 23, 45; Kunst
torisches Museum, Viyana: 41; Na
nal Gallery, Prag; 61; Photo V
burg: 53; Pubbliaerfoto: 37; Radnic
17; Rizzoli: 34/35, 38, 49, 51,
57; Scala: 15, 59; Sheridan: 7,
13. 43

SANATI TANIYALIM
D Z S
SLAM SANATI

RNESANS SANATI

BAROK SANATI

ROMA

GOTK SANATI

ESK YUNAN SANATI

SANATI

* Bu dizi; tecrbeli, uzman sanatlarca hazrlanarak

dilimize evrilmitir.
* Gzel sanatlarn temelini ve inceliklerini her ynyle
tantan bir dizidir bu.
* Her konu 64 sayfalk cilde sdrlmaya allm, ge
ni bilgiler, salkl aklamalarla konunun tm kap
saml grnmlerini iermektedir.
* Konular ilenirken zevkle okuma alkanl verilme
ye allm, drt renkli reprodksiyonlarla sslen
mitir.
* En tipik yaptlar iki renkli grafiklerle gsterilerek, ta
d sanat slbunun belirli karakteri aklanmtr.
* Her kitapta teknik terimleri gsteren bir de szlk bu
lunmaktadr.
* Resimlerle fotoraflarn kaynaklar verilmi, ayrca
bibliyografya eklenmitir.
* Her kitaba o konuyla ilgili zengin bir dizin dzenlen
mitir.

nklp ve Aka Kitabevleri