PNEUMATSKI TRANSPORTERI

1/23

PNEUMATSKI TRANSPORTERI
Pneumatski sistemi rukovanja materijalom predstavljaju bezbedan, pouzdan, ekonomian i ekoloki
prihvatljiv nain transporta materijala.
Osnovna funkcija ovih sistema je transport materijala, ali pored toga, ovim sistemima moe se
obezbediti meanje, razmena toplote, suenje, hemijske reakcije.
Sama ideja korienja pneumatskih transportera veoma je stara, ali se prvi pneumatski transporter
pojavljuje tek krajem 19. veka, pri emu se interes za ove transportere znaajnije iskazuje tek posle
II Svetskog rata. Medijum moe biti neki odredjen gas (u zavisnosti od robe koja se transportuje), ali
se najee koristi vazduh

KLASIFIKACIJA PNEUMATSKIH TRANSPORTERA

PNEUMATSKI
TRANSPORTERI
PNEUMATSKI
TRANSPORTERI ZA
KAPSULE (PATRONE)

PNEUMATSKI
TRANSPORTERI ZA
RASUTE ROBE

VAZDUNI
LIFTOVI

PNEUMATSKE
GRAVITACIONE
KLIZNICE (koriste silu
zermljine tee)

PNEUMATSKI
TRANSPORTERI

USISNI (VAKUUM)
Sa podpritiskom

POTISNI (SA
NADPRITISKOM)

KOMBINOVANI

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI

2/23

Primena
Pneumatska postrojenja primenjuju se u razliitim oblastima: transportnim i uopte logistikim
procesima, industriji, rudarstvu, gradjevinarstvu,...
Pneumatski transporteri pogodni su za utovar i istovar rasute robe u/iz brodova, vagona, a esto se
koriste za dopremu i otpremu robe u/iz silosa
Pneumatski transport pogodan je za suve, lako pokretljive, sitno komadaste, zrnaste i prainaste
materijale (itarice, cement, ugljena praina, sitan ugalj, drvena piljevina, pepeo,...)
Transportni kapaciteti ovih postrojenja su cca 300 t/h, duine transporta do oko 2000 m, a visinske
razlike koje se mogu savladati su do 100 m.
Dobre osobine
Potpuno hermetiki zatvoren sistem koji okolinu titi od materijala koji se transportuje, a nema ni
gubitaka robe pri transportu
Mali prostor za ugradnju
Mogua je potpuna automatizacija procesa
Radna snaga koja opsluuje transporter praktino nije potrebna
Usisni uredjaj moe dohvatiti svaki ugao pa nije potrebno dodatno zgrtanje pri istovaru
Ovi transporteri pogodni su pre svega za sluaj da je zahvatanje materijala potrebno vriti na vie
mesta jednovremeno, a odlaganje na jednom mestu.
Takoe, ovi sistemi izuzetno su pogodni za manipulaciju opasnih, posebno toksinih materijala jer je
veoma mala verovatnoa prosipanja materijala u okolinu, s obzirom da je re o podpritisku na
mestu zahvatanja.
Ukoliko se eli jo vei stepen zatite od izlaska materijala u atmosferu izvode se sistemi u
zatvorenoj petlji
Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI

3/23

Loe osobine
Visoka potronja energije (1 - 4 kWh/t), to je vie nego kod veine transportera (i do 10 puta),
posebno za one vrste transporta koje koriste velike brzine radnog fluida
Pri transportu abrazivnih materijala dolazi do brzog troenja delova
Vazduh se na izlasku iz postrojenja mora preiavati da bi se spreilo zagaenje okoline.
PRINCIP RADA: USISNI VAKUUM TRANSPORTER

Sl. 1 - Usisni pneumatski ureaj

Princip rada: Vakuum pumpa (1) pogonjena motorom (2) isisava vazduh i stvara razliku pritiska izmedju sisaljke (3) i izlazne cevi (4).
Usled potpritiska u cevima (5), vazduh krene u sisaljku povlaei za sobom materijal uvodei ga u sistem cevi (5). Kada smea vazduha i
materijala doe do risivera (istovarivaa) (6), struja vazduha se naglo usporava usled poveanja preseka. Tu vazduh menja pravac i
odlazi kroz cev (7), a materijal kao tei pada na dno risivera i kroz ventil (8) upada u bunker (9). Sitne estice i praina koje su zajedno sa
vazduhom ule u cev (7) ponovo se usporavaju u preistau (10) odakle kroz ventil (11) ulaze u bunker. ist vazduh, proavi kroz cev
(12) ulazi u vakuum pumpu (1) i izlazi kroz cev (4)
Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI

4/23

PRINCIP RADA: POTISKUJUI TRANSPORTERI SA NADPRITISKOM

Vea proizvodnost i vea relacija transporta u odnosu na prethodne

Sl. 2 - Potiskujui pneumatski ureaj

Princip rada: Kompresor (1) sabija vazduh koji se skuplja u rezervoaru (2) koji slui i kao amortizer za izravnanje pritiska. Iz
rezervoara, usled razlike u pritiscima vazduh ulazi u cevovod (3). Na mestu gde vazduh ima dovoljnu brzinu da moe povui i materijal,
postavlja se sistem za ubacivanje materijala - utiskiva (4) koji u vazdunu struju ubacuje materijal koji se transportuje. Materijal proavi
kroz cevovode (5) ulazi u jedan ili vie istovarivaa - risivera (6) gde usled smanjenja brzine materijal pada na dno i preko ventila (7)
izlazi Vazduh pomean sa prainom i sitnim esticama odlazi dalje u cevovod (8) gde se u preistau (9) izdvaja praina i preostali delii,
a preien vazduh izlazi u atmosferu kroz cev (10)
Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI

5/23

PRINCIP RADA: KOMBINOVANI PNEUMATSKI UREAJ

Ovaj sistem primenjuje se u situacijama kada je potrebno premetati robu sa vie mesta
istovremeno i na vee relacije bilo po duini ili po visini.
Ureaj ima dva dela : usisni ureaj (1)-(2) (3) (4) i potiskujui ureaj (5)-(6)-(7).

Sl. 3 - Kombinovani pneumatski ureaj

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI

6/23

Pneumatski transporteri za rasute terete

Imajui u vidu da je re o smei materijala i fluida (pri emu je kod pneumatskih postrojenja fluid
najee vazduh), transportni kapacitet moe se izraziti kao:

Q m = 3.6 F v v V [ t ]
h
Odnosno, analogno, prema (Suvajdi 1973):

Q m = 3.6 V VV [ t ]
h
gde su:
Vv[m3/sec]
protok vazduha
3
v [kg/m ] specifina masa vazduha

[-]
koeficijent smee (maseni odnos materijala i vazduha)
vv [m/sec] brzina vazduha u cevovodu
unutranja povrina cevi
F
[m2]
Uobiajena vrednost koeficijenta smee pri lebdeem kretanju estica materijala kree se u
granicama = 10 30, a u pojedinim sluajevima i do 50. Brzina vazdune struje u ovom sluaju je
u opsegu od 15 [m/s] do 30 [m/s], i mora biti vea od brzine materijala za najmanje cca 50%.
Ukoliko se pak radi o viim koncentracijama, gde je koeficijent smee > 100, kada materijal "tee"
noen fluidom, a ne lebdi, brzina vazdune struje je mnogo manja tako da gotovo odgovara brzini
materijala, i kree se u opsegu od 0.5 [m/s] do 5 [m/s] (Pfeifer i dr. 1998).

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI

7/23

U sutini, minimalna brzina vazduha mora biti dovoljna da sila pritiska koju vazduna struja stvara
odri esticu nekog materijala u lebdeem poloaju, odnosno da je pokrene u smeru kretanja struje.
Odnosno, uslov lebdenja estice mase m, ija je napadna povrina F ( .. 1989):

m g = C a v F v 2v
gde se koeficijentom Ca opisuje oblik i veliina estice.
U literaturi se mogu nai razliiti pristupi utvrivanju veliina koje su od znaaja za proraun
transportnog kapaciteta ovih sistema i sa time povezanih veliina, a ovde prezentirani koncepti
bazirani su na pristupima koje navode (Suvajdi 1973), odnosno (Pfeifer i dr. 1998).
Ono to je karakteristika gotovo svih pristupa jeste da se kao ulazne veliine deklariu transportni
kapacitet, konfiguracija trase i vrsta materijala, a cilj prorauna je utvrivanje potrebnog pritiska u
sistemu, prenik cevovoda i nominalne snage.
1.Pristup proraunu prema (Suvajdi 1973)
REDUKOVANA DUINA TRANSPORTA

L red = l H + l v + l kr + l s [m]

lH
lv
lkr
ls

[m]
[m]
[m]
[m]

duina horizontalnog dela cevovoda,

duna vertikalnog dela cevovoda
ekvivalentna duina krivina,
ekvivalentna duina skretanja ravanja (za prainaste materijale ls=8[m])

U tabeli u nastavku date su ekvivalentne duine krivina

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI

8/23

Tab. Ekvivalentne duine krivina (za uglove od =90o)

VRSTA
MATERIJALA

Prainasti
Zrnasti
jednolian
Sitan
nejednolian
Krupan
nejednolian

EKVIVALENTNE DUINE KRIVINA (lkr [m])

ZA ODGOVARAJUE ODNOSE r/d
(PRENIK KRIVINE / UNUTRANJI PRENIK
CEVI)
4
6
10
20
48 510
610
810
810
1216
1620
2835

3845

60 80

7090

BRZINA STRUJANJA VAZDUHA

Kod racionalne potronje energije ova brzina treba da je neto iznad kritine brzine (potrebne za
lebdenje), odnosno:

v v > v k = Ca
a' [m]

m '
a
v

[ m / s]

dimenzija komada materijala

Ca
koeficijent karakteristian za materijal (oblik, veliina, povrina), proporcionalan
preniku komada materijala koji se za veliine prenika 0.000010.07 [m], kree u opsegu
Ca 10170, a za materijal iji su komadii u obliku kugle prenika a'=0.0050.07 [m], Ca 170
Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI

9/23

Vrednosti znaajnijih parametara relevantnih za proraun, za karakteristine materijale, date su u

tabeli.
Tab Vrednosti parametara za karakteristine materijale
VRSTA MATERIJALA

KRAKTERISTIKA ZAPREMINSKA BRZINA

3
MATERIJALA
MASA [kg/m ] LEBDENJA U
STRUJI
VAZDUHA [m/s]

Penica
Jeam
Kukuruz
Seme pamuka
Laneno seme
Komadasti ugalj
Komadasti ugalj
Bukova pilotina

ista
oieno
srednji
sitan
vlana

800
650
730
600
660
620
750
750

9.8
8.7
8.99.5
9.5
5.2
10.611
8.7
6.8

Za specifinu masu vazduha pri pritisku od 1(bar) moe se uzeti da je v=1.2 kg/m3. Takoe, pri
grubom proraunu, moe se uzeti da specifina masa vazduha u vertikalnom delu transportera, za
postrojenja sa nadpritiskom, ima vrednost od v =1.62 (kg/m3), a kod usisnog ureaja v =0.80.95
(kg/m3)
Za cevovod u kome je pritisak blizak vrednosti 1(bar), a gde je v=1 (kg/m3) konstantno, brzina
vazduha se moe izraziti na sledei nain:

v v = C a1 m + C a 2 L red [ m / s]

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI

10/23

gde su:
Ca1, Ca2 koeficijenti koji u obzir uzimaju dimenzije materijala - vrednosti za Ca1 navedene su u
tabeli, a Ca2 =(25)10-5 (pri emu za suve i prainaste materijale vae manje vrednosti)
Tab. Vrednosti koeficijenta Ca1
VRSTA MATERIJALA

MAKSIMALNA

Ca1

DIMENZIJA

Prainasti
Zrnasti ujednaen
Sitnokomadasti ujednaen
Srednjekomadasti ujednaen

11000 m
110 mm
1020 mm
4080 mm

1016
1720
1722
2225

Kod usisnih ureaja u izrazu v v = C a1 m + C a 2 L red [ m / s] prvi sabirak se izostavlja pa izraz ima
oblik

v v = C a 2 L red [ m / s]
ODREIVANJE SMEE VAZDUHA I MATERIJALA

Kod veih postrojenja koeficijent smee materijala i vazduha zavisi od prenika cevi d, pritiska p i
redukovane duine Lred.
Pritisak p zavisi od vrste postrojenja:
Kod postrojenja sa visokim nadpritiskom p = 2.5 5 [bar]
Kod postrojenja sa srednjim nadpritiskom p = 1.3 2.2 [bar]
Kod postrojenja sa usisnim dejstvom p = 0.2 0.45 [bar]

Za odreivanje koeficijenta smee materijala i vazduha () mogu se koristiti dijagrami na slikama,

kao i podaci u tabeli.
Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI

11/23

Dijagrami na slici (odnose se na postrojenja sa nadpritiskom, pri emu se kriva a) odnosi na suve i
lako pokretljive materijale, a kriva b) na vlane i jako habajue materijale.

60
50
40
30
a)
20
b)
10
Lred
0

200

600

1000

1400

1800

Koeficijent smee () za postrojenja sa nadpritiskom

Dijagram na slici odnosi se na postrojenja sa podpritiskom usisna, za sluaj transporta itarica.

40

30

20

10
Lred
0

25

50

75

100

125

150

175

Koeficijent smee () za postrojenja sa podpritiskom pri transportu itarica

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI

12/23

Podaci u tabeli odnose se na materijale koji se najee manipuliu pneumatskim sistemima

transporta i tu u sluaju prosenih visina dizanja i prosene duine transportera (visine dizanja cca
20-30 m, i duine transporta cca 300-500 m).
Tab. Koeficijent smee za tipine materijale pri prosenim uslovima
VRSTA MATERIJALA
Zrnasti materijal
Cement
Ugljena praina
Pesak

KONCENTRACIJA RADNA BRZINA

VAZDUHA
SMEE ()
VV[m/sec]
525
2226
20100
925
20100
620
320
3070

UTVRIVANJE PROTOKA (KOLIINE) VAZDUHA I UNUTRANJEG PRENIKA CEVI

Saglasno izrazu kojim se definie transportni kapacitet sistema, protok vazduha VV mogue je
utvrditi kao:

Qm
VV =
[ m 3 / s]
3.6 V
Isto tako, protok vazduha mogue je izraziti na bazi relacije:

d 2
VV =
v V [ m 3 / s]
4
Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI

13/23

Otuda je potrebni unutranji prenik cevi, imajui u vidu prethodne izraze, mogue utvrditi kao:

d=

4VV
v V

4Q m
d=
[ m]
,odnosno
3.6 V v V

Pri tome treba imati u vidu da unutranji prenik cevi dobijen na bazi izraza predstavlja teorijsku
vrednost, a stvarni potrebni unutranji prenik cevi usvaja se na bazi standardnih vrednosti.
UTVRIVANJE POTREBNOG PRITISKA VAZDUHA U CEVOVODU

Na osnovu rezultata teorijskih i eksperimentalnih istraivanja formulisani su sledei izrazi za

utvrivanje poetnog pritiska pneumatskih transportera.
Za postrojenja sa nadpritiskom:

pp = pk

L red v 2V
1+
d

p 'p = p 'k

L red v 2V
1
d

Za usisna postrojenja:

gde su, pored ve prethodno korienih oznaka:

pp, pk (pp, p'k)

apsolutni pritisak vazduha na poetku odnosno na kraju potiskujueg (usisnog)
pneumatskog cevovoda,
Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI

d [m]

14/23

prenik cevi,

koeficijent otpora vazduha u cevima =

Pri tome, koeficijent u prethodnom izrazu, kod potiskujuih pneumatskih transportera, funkcija je
koeficijenta , kako je to prikazano dijagramom na slici. Vrednost koeficijenta utvrdjuje se
korienjem izraza.

L red v 2V
=
d

16

12

20

40

60

80

100

Zavisnost od koeficijenta kod potiskujucih transportera

Kod usisnih postrojenja vrednost koeficijenta je konstantna i iznosi =1.5.10-7. Ukoliko se materijal
transportuje na visinu H, otporima trenja koji se savlauju pritiskom (podpritiskom) vazduha treba
dodati i teinu stuba smee materijala i vazduha po jedinici povrine preseka vertikalnog dela cevi,
odnosno:

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI

15/23

H 'V
pH =
[bar ]
4
10
gde je:

V
- srednja specifina masa vazduha [kg/m3], na vertikalnom potezu
Saglasno tome, navedeni izrazi za utvrivanje poetnog pritiska pneumatskih transportera prelaze u
sledei oblik:
Za postrojenja sa nadpritiskom:
'

pp = pk

L red v 2V
1+
p H > 1 [bar ]
d

p 'p = p 'k

L red v 2V
1
p H < 1 [bar]
d

Za usisna postrojenja:

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI

16/23

UTVRIVANJE SNAGE KOMPRESORA PUMPE

Pod pretpostavkom izotermikih procesa potrebna snaga kompresora pumpe rauna se korienjem
izraza (Suvajdi 1973):

Ais Vo
N=
6120

[KW]

U gornjem izrazu, Ais predstavlja specifian rad za izotermiku kompresiju jednog kubnog metra
vazduha,

p1
A is = 2303 p o log [kgm m 3 ]
po
Ostale veliine imaju sledee znaenje:
p1[bar]
pritisak pumpe (za potisne sisteme p1>1, za usisne sisteme p1<1). Ovaj pritisak
utvruje se na bazi

p 1 = p p + p v

( bar )

pri emu je:

pp [bar]

pogonski pritisak kod potiskujueg sistema (prethodni izraz), pri emu je kod usisnog

sistema p p = p o p p , to predstavlja pritisak na kraju cevovoda (utvrivanje pritiska p p realizuje se

primenom prethodno datog izraza
'

'

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI

17/23

[]
koeficijent gubitaka usled ubacivanja materijala, koji kod potiskujueg sistema iznosi
=1.151.25, a kod usisnog ureaja =1.05 1.10
pv [bar]
pad pritiska u cevovodu potiskujueg ureaja izmeu pumpe i utiskivaa materijala je
pv=0.3 bar, a kod usisnog ureaja gubitak pritiska izmeu pumpe i filtera je pv=0.02 bar
Vo [m3/min] potrebna koliina usisanog vazduha koja se sraunava preko V1

Vo = Vl c 60 ( m 3 / min)
c []

koeficijent gubitaka vazduha u cevnoj mrei c =1.1

po [bar]
atmosferski pritisak (1 bar)
Kod usisnog ureaja proraun potrebne snage moe se raunati prema jednakosti za N, pri emu
se Ais, u zavisnosti od pritiska p1, datog prethodnim izrazom, uzima prema tabeli.
Tab. Specifini rad za izotermiku kompresiju i pritisak pumpe
p1 [bar]
Ais [kgm/m3]

0.6
0.7
0.8
0.9
4700 4100 3500 2700

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI

18/23

2.Pristup proraunu prema (Pfeifer i dr. 1998)

Predloeni pristup ima za cilj utvrivanje potrebnog pritiska u sistemu, prenika cevovoda, kao i
nominalne snage postrojenja.
Utvrivanje navedenih veliina bazirano je na definisanim zahtevima koji podrazumevaju sledee
ulazne podatke: zahtevani kapacitet, vrstu robe i konfiguraciju trase.
Kao i u prethodnom pristupu, i ovaj proraun je u velikoj meri baziran na iskustvenim podacima.
POTREBAN PRITISAK VAZDUHA U CEVOVODU

Potreban pritisak u sistemu posledica je potrebe savlaivanja pet vrsta otpora:

otpora vazduha,
otpora materijala,
savlaivanja visinske razlike,
otpora ubrzanja i
otpora u krivinama

Od sutinskog znaaja za proraun su otpor materijala, savlaivanje visinske razlike i otpor u

krivinama, a preostali se u obzir uzimaju preko odgovarajuih koeficijenata i uveanja ovih
osnovnih otpora.
Potreban nadpritisak (podpritisak) u sistemu utvruje se na bazi izraza:

V 2
p = K
vV
2
gde pored ve korienih, uvedene oznake imaju sledee znaenje:
p [bar] - potreban pritisak vazduha ( p 0.5 [ bar ] )

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI

19/23

& [kg/s]) i masenog protoka

- koeficijent meavine, kao odnos masenog protoka materijala ( m

& V [kg/s]), odnosno ( = m

& m
& V , =10 - 30)
vazduha ( m

vV [m/s] - brzina vazduha, vV=15 30 m/s

K [-]
- koeficijent ukupnih otpora
Koeficijent ukupnih otpora K utvruje se primenom sledeeg izraza:

vG
l1 l
2hg
K = G +
+2
d l1 v G
vV
2
vV
vV

1 +

Prvi sabirak u izrazu obuhvata otpore materijala, drugi lan otpore podizanja materijala na visinu h,
a trei ukljuuje otpore u krivinama.
Oznake uvedene u prethodnom izrazu imaju sledee znaenje:

l1

G
d [-]

- specifini gubici za cev duine 1m i prenika d (iznose 0.05 0.15, pri emu se manje

vrednosti odnose na materijale manje specifine mase)

l [m]

- duina cevi

- brzina materijala, odnosno vazduha, pri emu odnos (vG/vV iznosi 0.7-0.8 m/s, a
vG,vV[m/s]
manje vrednosti se odnose na prainaste materijale
i [-]

- broj krivina
Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI

20/23

Takoe, brzina vazduha vV mora biti vea od brzine lebdenja estica vS, tj. v V 1.5v S . Brzina
lebdenja estice oblika kugle data je izrazom:

4 gd k m
vS =

3 cW V
gde su:
dK [mm]

- veliina estice

cW [-]

- koeficijent otpora vazduha cW0.6

POTREBAN PRENIK CEVOVODA

Prenik cevovoda (d [m]) mogue je utvrditi na bazi izraza

& Kv V
2m
d=
p
Prethodni izrazi pruaju mogunost i za izvoenje sledee relacije

V 2
vV
p = K
2

&
m
i =
=
&V
m

&
m
d 2
vV
V
4

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI

21/23

Metod prorauna snage prema (Pfeifer i dr. 1998)

Nakon utvrivanja potrebnog nadpritiska (podpritiska) u sistemu p i nakon odreivanja potrebnog
prenika cevovoda d, potrebnu snagu sistema mogue je odrediti korienjem izraza:

&
p V
V
N=
[kW]
1000
& [m 3 ] oznaava zapreminski protok vazduha koji se utvruje primenom relacije:
gde V
V
2
3
d
m

& =
V
vV [ ]
V
4
s

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

HIDRAULIKI TRANSPORTERI

22/23

Hidrauliki transporteri za rasute terete

Koncept prorauna hidraulikih transportera bazira se na slinim metodolokim postavkama kao i
proraun pneumatskih transportera, a razlike su posledica injenice da je pri transportu vrstih
materija medijum prenosa tenost najee voda.
Ovaj transportni sistem primenjuje se za masovne terete kakvi su pre svega: pesak, ljunak, ugalj i
odreene rude. Naravno, hidraulini sistem transporta je tipian i za prevoz masovnih tenih tereta
voda, nafta, derivati nafte,...
Proraun hidraulikih transportera podrazumeva odreivanje brzine smee, koncentraciju smee i
potronju vode, prenik cevovoda i pritisak u cevovodu. Kao i u prethodnom sluaju osnovne ulazne
veliine su zahtevani transportni kapacitet, karakteristike materijala i oblik trase.
ZAPREMINSKI PROTOK

Zapreminski protok smee vode i materijala VS moe se izraziti kao (Suvajdi 1973):

1 + V
VS = Vm
[m 3 / h ]
Z
gde su:
Vm[m3/h]

- zapreminski protok materijala pre meanja sa vodom

- koeficijent specifine potronje vode (V = VV/Vm' = 2-5), pri emu Vm' oznaava
V [-]
koliinu materijala koji se transportuje, a VV potronju vode (m3/h)
Z [-]

- stepen zapreminske rastreenosti materijala koji predstavlja odnos Z= Vm/Vm'

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

HIDRAULIKI TRANSPORTERI

23/23

PRENIK CEVOVODA

Zapreminski protok smee mogue je izraunati kao:

D2
VS = 3600
v S [m 3 / h ]
4

D [m]
- prenik cevovoda
vS [m/s]
- brzina kretanja smee u cevi, koja mora biti vea od kritine brzine lebdenja materijala
u fluidu vK, odnosno vS= (3 4 )vK
Kritina brzina lebdenja materijala u fluidu odreuje se saglasno narednom izrazu:

v K = 0.55 d K ( m 1) [m / s]
gde dK predstavlja veliinu estice.
Oigledno, korienjem izraza za VS i za vK, mogue je utvrditi potreban prenik cevovoda.
PRITISAK U CEVOVODU

Pritisak u horizontalnoj cevi sa slobodnim izlazom funkcija je otpora u cevi (), brzine strujanja
smee (vS), duine (L) i prenika cevi (D).
Za prosene uslove eksploatacije otpori u cevi kreu se u granicama = 0.04 0.045
2
v
S
p = L + 1
(bar)
D 200

Prethodni izrazi odnose se na horizontalne transportere, a moe se usvojiti da svakom savlaivanju

visinske razlike od 1 m, odgovara horizontalna duina transporta od 25 do 35 m.
Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I