Przewodnik po Malcie:

Historia Malty
Malta - klimat

Kuchnia
Kultura Malty
Przygotowanie do podry
Religia
Zwiedzanie Malty. Zabytki, ktre warto zobaczy

SP Koszcin
2014/2015

Historia Malty
10 milionw lat temu, w okresie miocenu, ziemie tworzce dzi archipelag
maltaski podniosy si nad poziom morza. 1,5 miliona lat temu wyspy te
przestay by czci pomostu czcego obecn Europ z Afryk. Stay si
nim ponownie w okresie lodowcowym (23 10 tys. lat temu).
Pocztki cywilizacji na Malcie
sigaj a 5200 lat p.n.e., gdy
trafili tu z Sycylii pierwsi osadnicy.
W IV i III tysicleciu p.n.e.
powstao
ponad
pidziesit
megalitycznych
wity,
pooonych na wyspach Malta
i Gozo
w Republice
Malty.
Zaliczaj si one do najstarszych
wolno stojcych budowli na wiecie. Sze z nich, w tym liczca 5800 lat
gantija, wpisano na list wiatowego dziedzictwa UNESCO.
Pochodzenie nazwy wyspy ginie w
mrokach dziejw i do dzi istnieje
kilka teorii na ten temat. Jedna z
nich mwi, e pochodzi od
greckiego sowa meli, czyli mid w czasach staroytnych wyspa
syna z produkcji wyjtkowego
miodu, ktrego niepowtarzalny
smak jest zasug yjcego tu endemicznego gatunku pszcz zapylajcego
kwiaty pomaraczy. Inna wersja pochodzenia nazwy sugeruje, e sowo
Malta pochodzi od fenickiego terminu maleth, oznaczajcego przysta.
Pooenie Malty zawsze wpywao na jej histori, dzieli ona bowiem akwen
morski na cz wschodni i zachodni, trzymajc stra nad przesmykiem
midzy Sycyli a Tunezj.
Okoo 800 p.n.e. zaoyli tu swoje osiedla Fenicjanie, (dziki osiedlaniu si
kupcw fenickich nastpia rozbudowa portw), a 300 lat pniej wysp
podbili Kartagiczycy. W 257 p.n.e. mia miejsce pierwszy atak Rzymian
i w 218 p.n.e. Malta przesza pod wadanie Imperium Rzymskiego. Wadz na
wyspie sprawowa przez swojego namiestnika pretor Sycylii.

W roku 60 n.e. u brzegw wyspy w pobliu miasta Bugibba, rozbi si statek

przewocy do Rzymu, jako winia w. Pawa. Aposto przez trzy miesice
pozostawa w katakumbach na wyspie nauczajc jej mieszkacw. Malta
zostaa nawrcona na chrzecijastwo.
W 395 roku po podziale Imperium Rzymskiego przesza pod wadanie
Cesarstwa Wschodniego ze stolic w Konstantynopolu. Od 870 roku
znajdowaa si pod rzdami Arabw. W roku 1090 zostaa podbita przez
Normanw, za pniej przyczona do ksistwa, a nastpnie Krlestwa
Sycylii.
W 1530 roku cesarz Karol V przekaza wysp
jako lenno zakonowi Joannitw (kawalerw
maltaskich) koczc 8 letni tuaczk po wyparciu
ich z wyspy Rodos przez Turkw. 18 maja 1565 roku
rozpocz si atak liczcej okoo 40 tys. onierzy
armii Osmaskiej. Obrocom, w skad ktrych
wchodzi kilkuset rycerzy zakonnych, tysiczny
oddzia Hiszpanw i okoo 8 tys. ludnoci cywilnej, udao si ten atak
cakowicie odeprze prawie cztery miesicy pniej, 8 wrzenia. Joannici 270
lat sprawnie zarzdzali wysp. Zbudowali miasto, ktre na cze Wielkiego
Mistrza dowodzcego podczas oblenia zostao nazwane Valletta. Miasto to
stao si siedzib zakonu i jednoczenie stolic wyspy. Wznieli te na caym
wybrzeu
wyspy
szereg
wie
pozwalajcych
na
wczeniejsze
dostrzeenie nacierajcej obcej floty.
Wybudowane zostay take fortyfikacje
wok trzech miast Birgu, Bromla
(Cospicua) i Isla, oraz wiele innych
budowli
zarwno
wojskowych
jak
i cywilnych.
W roku 1798 podbia wysp 54 tys. flota francuska. Napoleon
Bonaparte nakazuje rycerzom zakonu w cigu trzech dni opuci wysp.
Dwa lata pniej Maltaczycy wspierani przez wojska angielskie wyparli
Francuzw i Malta przesza pod protekcj Wielkiej Brytanii. Zakoczony
w 1815 roku Kongres Wiedeski ustanowi Malt koloni brytyjsk.
W czasie II wojny wiatowej 194043 wyspa Malta bya wan brytyjsk
baz morsk i lotnicz w rodkowej czci Morza rdziemnego oraz celem
wielu nalotw woskich i niemieckich z baz na Sycylii (tzw. bitwa powietrzno-

morska o Malt). Po zakoczeniu oblenia jej mieszkacy zostali odznaczeni

Krzyem Jerzego, ktry widnieje na fladze pastwa.
W 1947 roku Malt uzyskaa autonomi wewntrzn, a w 1963
proklamowane zostao powstanie Pastwa Maltaskiego. Malta uzyskaa
niepodlego 21 IX 1964 i przystpia do ONZ. Wielka Brytania zachowaa
jednak prawo do zachowania baz wojskowych na wyspie (do 1967, kiedy
Malta wypowiedziaa ukad). W peni niepodleg republik zostaa 13 grudnia
1974 roku.
Republika Malty (Repubblika ta' Malta) jest demokracj parlamentarn.
Parlament (House of Representatives: 65 miejsc) jest wybierany w wyborach
powszechnych co 5 lat. Na czele rzdu stoi premier nominowany przez
prezydenta. Prezydent jest wybierany przez parlament. Scena polityczna jest
zdominowana przez dwie wiodce partie: centrowo-prawicowa - Nationlist
Party (PN) oraz parti pracy - Malta Labour Party (MLP)..
W 1983 nastpio uwaszczenie wasnoci kocielnej, 1993 wprowadzono
ponownie samorzd lokalny. 1 maja 2004 Malta przystpia do UE, a w 2008
wprowadzia do obiegu euro.

Malta - klimat
Leca pomidzy Afryk a Sycyli Malta ma wszelkie zalety, by sta si hitem
wrd bardziej wymagajcych podrnikw: poszukiwaczy odpoczynku
w komforcie i piknych okolicach, a przy tym pragncych czego wicej, ni
tylko adna plaa.
Klimat na Malcie sprzyja odwiedzaniu jej o kadej porze roku. W zimie rednia
temperatura w dzie wynosi tu ponad czternacie stopni Celsjusza,
w miesicach letnich rzadko spada poniej dwudziestu piciu stopni,
a w ostatnich latach lipiec i sierpie na Malcie byy wrcz upalne. Pada tu
rzadko i krtko, a wiatry s bardzo agodne. Wiele osb przyjeda na Malt
wierzc w dobroczynno jej klimatu, ktry pono pomaga wraca do zdrowia
po cikich chorobach.
Republika Malty skada si kilku wysp wyaniajcych si ze rodkowej czci
Morza rdziemnego, kilkadziesit kilometrw na poudnie od Sycylii i okoo
300 na pnoc od Libii. Cay archipelag obejmuje oprcz Malty takie wyspy
jak: Gozo i Comino oraz bezludne Cominotto i Fifla. Sama Malta swoimi
rozmiarem przypomina ogromne aglomeracje miejskie, mierzc blisko 30 km
dugoci i 15 km szerokoci. Typowy klimat rdziemnomorski sprawia, e
lata na wyspie s dugie, jesienie ciepe, natomiast pogoda w zimie bywa
zaskakujca, ale dla Europejczykw jest zawsze optymalna. Zadziwiajcy,
wyspiarski krajobraz wzbogaca mocno rozwinita linia brzegowa, dziki ktrej
turyci mog z powodzeniem uprawia rnorodne dyscypliny sportowe
zwizane z morzem. Najpikniejsze kpieliska rozwiny si w pnocnowschodniej czci wyspy, gdzie wybrzee jest atwo dostpne i charakteryzuje
si licznymi zatokami. W pozostaej czci kraju poszarpan lini brzegow
ozdabiaj strome klify, niemniej i tam mona znale doskonae miejsca
nadajce si do uprawiania sportw wodnych, nurkowania i wylegiwania si
na skalistym wybrzeu.
Rolinno na wyspie jest stosunkowo uboga, a rozlege skaliste tereny
porasta najczciej makia, czyli krzewiasta rolinno i zarola wystpujce
najczciej w rejonie rdziemnomorskim.
Na Malcie nie spotkamy zbyt wiele gatunkw zwierzt dua ich cz
niestety wygina. Przy odrobinie szczcia mona zobaczy jaszczurk,
Gekkoninae, krlika lub jea. Mona te spotka rne gatunki ptakw,
przede wszystkim czapl, sow, skowronka, drozda i synogarlic. Jednak ich

liczba nieustannie obnia si. Przyczyn takiego stanu jest bardzo

rozpowszechniony odstrza tych ptakw, wbrew ich ochronie i zakazowi
odowu. Zwierzta niebezpieczne nale do rzadkoci. aden z trzech
gatunkw wy, ktre tu yj, nie jest jadowity, std te w zasadzie jedynym
niebezpieczestwem grocym turystom ze strony zwierzt mog by
zabkane psy i koty.
Zasuon dum Malty jest podwodny wiat. Tutejsze wody s dosownie
rajem dla nurkw, ktrzy zarwno w cigu dnia, jak te noc (wwczas
najwspanialej prezentuj si przepikne barwne korale) mog podziwia
pikno podwodnego wiata. Nurkowie mog eksplorowa rafy, skay, jaskinie
i wraki, ktre s popularnym schronieniem dla awic rnych gatunkw
rnokolorowych ryb. Do najliczniejszych naley sardynka, makrela, tuczyk,
szprotka, wcznik, oko, paszczka i barwena. Wspaniae rafy s take
domem dla wielu bezkrgowcw i innych interesujcych zwierzt, takich jak:
omiornice, rozgwiazdy, sepie, kraby i homary. Du atrakcj turystyczn s
koniki morskie, dla ktrych czsto maltaskie wody s miejscem parzenia si.
Mona tu rwnie spotka karett, nalec do gatunkw zagroonych
i delfina z rodzaju Delphinus i delfina butlonosego, ktre wystpuj
stosunkowo licznie i s mile widzianym urozmaiceniem podczas rejsw
wycieczkowych. Na Malt czsto przybywaj w celach badawczych
obserwatorzy rekinw. Zwierzta te mona zobaczy obecnie tylko
wyjtkowo, zwaszcza na wikszych gbokociach, dlatego turyci nie musz
si ich zbytnio obawia.
Wikszo turystw dociera na Malt samolotem i jest to bez wtpienia
najwygodniejszy sposb. Osoby ktre nie lubi lata lub mog sobie pozwoli
na dug podr, mog na Malt dopyn promem z Sycylii. Planujc
wakacje na Malcie naley pamita o tym, e plae s tu najczciej skaliste,
a zejcia do morza do strome. Nie sprzyja to szczeglnie wakacjom
z dziemi - jeli wybieramy si na rodzinny wypad, szukajmy noclegu
w okolicach, gdzie na pewno znajdzie si piaszczysta plaa. Hotele
w popularnych kurortach wynagradzaj brak piaszczystej play wspaniaymi
basenami.
Najlepszym rodkiem komunikacji na Malcie jest oczywicie samochd, ale
bez problemu mona korzysta te z miejscowej, doskonale zorganizowanej
komunikacji, ktra sprytnie czy najwaniejsze punkty wyspy.
Sliema jedno z turystycznych miast Malty, ktrego atutem jest wspaniay
widok na rozleg zatok i pooon po przeciwnej stronie Vallett. Chocia

nie ma tam piknej play (jest tylko skaliste wybrzee), wypoczywa mona
na przyhotelowych basenach oraz w centrach SPA oferujcych usugi na
najwyszym poziomie. Turyci wybieraj przewanie ten nadmorski kurort
peen najlepszych hoteli na Malcie jako baz wypadow na zwiedzanie
wyspy. Nowoczesne apartamenty i kompleksy hotelowe gwarantuj
wypoczynek na najwyszym poziomie z piknym widokiem na Morze
rdziemne, natomiast sklepy, butiki, lokale nocne i puby otwieraj swoje
podwoje przed mionikami zakupw i dobrej zabawy do biaego rana.
Miejscem wieczornych spotka jest promenada czca Gzir z St. Julians
i tam pojawia si najwicej turystw.

Klimat w Sliema (przy St. Julian's Bay)

sty lut mar kwi maj cze lip sie wrz pa lis gru
Wilgotno powietrza 82 79 78 76 75 68 68 69 78 79 78 77
Godziny soneczne

Suma opadw

89 56 41 25 10 2

2 5

38 78 101 102

Dni z opadami

18 14 12 10 6

1 2

10 11 17 17

7 7

10 11 12 11 8

Kuchnia
Kuchnia
maltaska
jest
mieszank
wpyww
i rdziemnomorskich, w tym w duej mierze woskich.

brytyjskich

Gdy bdziemy na miejscu, zdziwi nas mnogo da, trunkw i wyrobw

przede wszystkim owocowych, jakie s dostpne na tej niewielkiej wyspie.
Maltaczycy dobrze wykorzystuj zasoby naturalne: z owocw produkuj
likiery i demy, popularne na Gozo pomidory susz na socu, a potem podaj
skropione oliw, marynuj kapary, a z ryb Morza rdziemnomorskiego
w zimowe wieczory robi zup.
Ze sodkoci koniecznie musimy si skusi na mqaret- dostpne
gwnie w zimie ciastka z daktylowym nadzieniem podawane na gorco.
Dostpny przez cay rok jest natomiast ghaqaq tal ghaselcharakterystyczny okrgy precel wypeniony niesamowicie sodk mas.
Najpopularniejszymi przekskami (aczkolwiek nie na sodko!) s
pastizzi. Niemal na kadym rogu znajdziemy pastizzeri, gdzie za ok. 40
eurocentw moemy kupi mae pastizzi z ciasta francuskiego z nadzieniem
z groszku lub serka riccota. Pastizzi jada si najczciej rankiem, kiedy
Maltaczycy- idc do pracy lub siadajc w jednej z kawiarni kupuj wypieki
na niadanie. Czsto w pastizzeriach sprzedawana jest take qassaatatnieco wiksza przekska z ciasta kruchego w ksztacie okrgego ciastka,
podawana najczciej na ciepo, z groszkiem, serem ricotta lub szpinakiem.
Maltaska chawa jest- jak na chaw przystao niesamowicie sodka.
Na obiad warto zje co bardziej syccego. Popularna jest timpana
rodzaj zapiekanki z makaronu z mielonym misem i sosem pomidorowym.
Natomiast najbardziej poszukiwanym przez turystw daniem s potrawy
przyrzdzone z krlika (fenek), najczciej podawane z czosnkiem w sosie
winnym. Ryby , ktre pojawiaj si na maltaskich stoach, to gwnie
mieczniki (pixxispad), lampuki i leszcze (sargu). Daniem ktre zadowoli
wegetarian, s pierki z serem ricotta (ravjul).
Maltaski chleb naley do najlepszych na wiecie. Warto do niego
doda kozi czy owczy ser gbejniet, ktry jest sprzedawany w rnych
odmianach, na przykad z pieprzem czy z suszonymi pomidorami. Moemy go
kupi gwnie na Gozo.
Saw ciesz si take maltaskie miody -ten najbardziej popularny
powstaje z dzikiego tymianku, chleba witojaskiego i kwiatw pomaraczy.

Najsynniejszym bezalkoholowym maltaskim napojem jest kinnie napj gazowany bdcy mieszank zi i soku z gorzkiej pomaraczy. Jego
gorzkawy smak moe na pocztku zniechca, ale szybko przekonamy si,
e nie ma nic lepszego na letnie upay. Z alkoholi warto wypi do obiadu jedno
z maltaskich win Delicata, Marsovin czy Meridiana. Siedzc wieczorem
w jednym z maltaskich lokali, moemy napi si miejscowego piwa Cisk lub
Blue Label. Jako pamitk z wyspy mona przywie jeden z maltaskich
likierw. Warto doda, e tym z opuncji raczyli si ju kawalerowie maltascy.
Pozostaoci po dominacji brytyjskiej jest natomiast zwyczaj picia
do niadania herbaty z mlekiem.

Kultura Malty
Malta to mae pastewko-wyspa, tysic razy mniejsza od Polski, mniejsza
nawet od Warszawy, ale za to po brzegi wypeniona zabytkowymi obiektami.
Nazywana czsto muzeum pod goym niebem. Naley do najgciej
zaludnionych pastw na wiecie, ktre stanowi mieszank wielu kultur:
angielskiej, woskiej, arabskiej i afrykaskiej.
Spoeczestwo zamieszkujce Malt wyrnia si wysok kultur, ktra
objawia si w kultywowaniu wszelkich tradycji. Nard Malty charakteryzuje
si takimi cechami, jak uprzejmo, pogoda ducha i pobaliwo. Malta to
kraj o wielkim sercu i gbokim poszanowaniu dla wartoci religii katolickiej.
Na terytorium kraju odnajdziemy ponad 360 kociow katolickich.
Malta to miejsce niemal 300-letniej obecnoci Zakonu Maltaskiego;
symbolem kraju jest czerwony omioktny krzy, bdcy spadkiem po
zakonie, a symbolizujcy osiem boskich bogosawiestw. Maltaskie suby
medyczne na swoich emblematach nosz biay krzy maltaski na czerwonej
tarczy herbowej. Tarcza oznacza, i jestemy gotowi stan do walki
w obronie wiary.
Ciekaw atrakcj turystyczn Malty stanowi Teatr Manuela, bdcy trzecim
najstarszym teatrem wiata; ponadto to raj dla petwonurkw, cho trzeba
uwaa na ostre krawdzie jeowcw i ma. Na Malcie obowizuje
lewostronny ruch koowy (pozostao po Brytyjczykach); wikszo domw
ma swego patrona; w wielu wioskach na obrzeach Valletta (stolica Malty)
nad drzwiami lub na dachach domostw umieszcza si bycze rogi, ktre maj
podobno odstrasza ze duchy; to chyba jedyny kraj, gdzie mona wysucha
mszy witej w kociele rzymsko-katolickim po arabsku.
Dziki specyficznemu urokowi wyspy i doskonale zachowanym zabytkom
architektury Malta staa si jednym z ulubionych miejsc, gdzie producenci
filmowi krc swoje filmy. Powstao tu wiele synnych produkcji m.in. Gladiator
z Russelem Crowe, U-571 z Jon Bon Jovi, Troja z Orlando Bloomem, Hrabia
Monte Christo, Agora z Rachel Weisz czy Podwjna gra z Sharon Stone
i Rupertem Everettem w rolach gwnych.
Kraj synie ze swoich szk jzykowych, do ktrych kadego roku tumnie
przybywaj studenci z Europy i z caego wiata. Muzyka ludowa przypomina
swym brzmieniem melodie sycylijskie.

Muzyka na Malcie.
Firelight maltaski folkowy zesp muzyczny, reprezentant Malty podczas
59. Konkursu Piosenki Eurowizji w 2014 roku
Beangrowers - maltaski zesp rockowy.
Charles Camilleri - maltaski dyrygent i kompozytor uznawany za
narodowego kompozytora Malty.
Reprezentanci Eurowizji (Chiara - maltaska piosenkarka, Fabrizio Faniello maltaski wokalista, Olivia Lewis - maltaska piosenkarka, Ira Losco
maltaska wokalistka, Morena- maltaska wokalistka).
Uwaga! wszelkie rury kanalizacyjne i kable umieszcza si na zewntrz
elewacji; w umywalkach s dwa krany jeden z wrzc drugi z lodowat wod;
balkony czsto s zabudowane.
Na Malcie praktycznie obowizuj dwa jzyki urzdowe, gdy oprcz
maltaskiego, powszechnie uywa si jzyka angielskiego.
Podstawowe zwroty:
Cze Hello
Dzie dobry - il-gurnata t-tajba
Do widzenia - Sahha
Prosz - Jekk joghgbok
Dzikuj - Grazzi
Tak - Iva
Nie - Le
Przepraszam - Skuzi
Ile to kosztuje? - Kemm jiswa da?
Malta synie te z duej iloci i zagszczenia megalitycznych wity,
dolmenw, menhirw, grobowcw. Posiada rozwinite zjawiska i formy
krasowe m.in. liczne jaskinie np. Calipso, ktr utosamia si z jaskini
wzmiankowan w Odysei Homera.

Przygotowanie do podry
Po pierwsze przygotuj bilet i niezbdne
aktualne
dokumenty
tosamoci
konieczne podczas odprawy na lotnisku
(dowd osobisty, paszport). Najlepiej
bilet, paszport itd. zapakuj razem,
w jednym miejscu, aby zawsze mie
wszystko pod rk.
Na lotnisku dokumenty naley okaza:
1. Podczas odprawy biletowo-bagaowej
2. Podczas kontroli bezpieczestwa
3. Podczas kontroli paszportowej (dotyczy tylko osb podrujcych do
pastw spoza strefy Schengen)
4. Przed wejciem na pokad samolotu (podczas boardingu).
Po drugie starannie i dokadnie zapakuj baga gwny (do luku bagaowego)
i baga podrczny, kabinowy (na pokad samolotu). Najcenniejsze rzeczy lub
te, ktre s podatne na uszkodzenia, moesz spakowa razem z bagaem
podrcznym.
BAGA GWNY
Baga gwny powinien zawiera tylko
niezbdne minimum i by w miar lekki
15 kilogramw to absolutne maksimum na
nasz
wyjazd, chyba e jestemy
Pudzianem (i to z czasw strongmana).
Dobrze spakowany baga jest uniwersalny
i na kad okazj. Nie powinno tam by ani
jednego przedmiotu, ktry ma choby teoretyczn szans, by przelee
wycieczk na dnie smutny i zapomniany. Szanujmy rzeczy martwe, bo
potrafi by zoliwe i si mci.
BAGA PODRCZNY
Baga podrczny (ang. Hand luggage lub cabin
baggage) to baga ktry pasaer zabiera ze sob na
pokad samolotu. Kada linia lotnicza posiada wasne
ograniczenia pod wzgldem wagi oraz wymiaru

bagau podrcznego, /My w nasz podr moemy zabra 10 kg

o wymiarach 55-40-20/. Niestety, restrykcje zwizane z bezpieczestwem,
powoduj, e nie zawsze moemy spakowa wszystko czego bdziemy
potrzebowali podczas wyjazdu. Czego nie mona zabiera na pokad
samolotu? Jakie wymiary powinien mie baga podrczny?
1. Pyny
Jedna z najbardziej restrykcyjnych zasad o jakiej musimy pamita to regua
dotyczca przewozu napojw. W bagau podrcznym znajdowa si mog
tylko i wycznie pyny w opakowaniach nie przekraczajcych 100 ml. Nie ma
tutaj znaczenia, czy mamy w bagau nie otwart wod mineraln, czy butelk
drogich perfum o pojemnoci 125 ml.
Co wicej, wszystkie pynne substancje musz znajdowa si
w przezroczystej torbie z systemem wielokrotnego zamknicia (tzw. zip).
Optymalne wymiary torby to 2020 cm. Na niektrych lotniskach zwraca si
spor uwag na to by torba nie bya za dua. Jako warto graniczn podaje
si objto 1 litra.
UWAGA: Restrykcjom dotyczcym przewozu pynw podlegaj take ele
(np. do wosw), kremy, pasty (np. do zbw), emulsje, perfumy, dezodoranty,
spraye, pianki do golenia, tusze do rzs, napoje, jogurty, wszelkie pynne
jedzenie, syropy itd.
Wyjtki: Linie lotnicze zezwalaj na przewz niezbdnych podczas podry,
z przyczyn zdrowotnych, pynw takich jak: leki na recept, syrop na katar,
pyn do soczewek.
2. Jedzenie
W bagau podrcznym mona bez obaw przewozi jedzenie, o ile nie jest ono
w formie pynnej (wwczas podlega wymienionym wyej restrykcjom).
3. Zakupy ze strefy wolnocowej
Niektre linie lotnicze wymagaj by wszystkie towary zakupione w strefie
wolnocowej zostay zapakowane do bagau podrcznego. Inne, zezwalaj na
wniesienie zakupw do samolotu w osobnej siatce. W przypadku, gdy nie
mamy miejsca na zakupy w bagau, a przewonik wymaga od nas ich
schowania warto wykorzysta kieszenie.

Restrykcje dotyczce pynw nie obowizuj ju nas podczas zakupw

w strefie wolnocowej. Jest to zatem dobry moment by zaopatrzy si
w napoje na drog.
Jeli zamierzamy odby z naszymi zakupami (np. perfumami) jeszcze jakie
loty (np. czeka nas przesiadka), naley poprosi o ich specjalne zapakowanie
(tzw. transfer bag). Ta sama zasada dotyczy produktw zakupionych na
pokadzie samolotu.
4. Urzdzenia elektryczne
Na pokad samolotu mona zabiera urzdzenia elektryczne i elektroniczne.
Zabronione jest jedynie przewoenie narzdzi (np. wiertarka). Bez obaw
spakowa moemy zatem konsol do gier, aparat fotograficzny, telefon,
tablet, elektryczn szczoteczk do zbw czy golark. Naley pamita, e
urzdze elektronicznych na pokadzie samolotu mona uywa tylko przy
wyczonej kontrolce zapnij pasy. Uywanie telefonw komrkowych
podczas caego lotu jest surowo zabronione.
5. Ostre przedmioty
Absolutnie zabronione jest zabieranie na pokad wszelkich ostrych
przedmiotw. W bagau nie maj prawa znale si noyczki, noe, pilniczki
do paznokci, sztuce, scyzoryki, korkocigi, szpilki, ledzie od namiotu, cki
do paznokci itp.
6. Dodatkowa sztuka bagau
Przedmioty takie jak: damska torebka, torba z laptopem, aparat fotograficzny
w pokrowcu, parasol, ksika; o ile nie zostan zapakowane do bagau
podrcznego, s przez linie lotnicze traktowane jako dodatkowa sztuka
bagau! Niektre linie lotnicze nie zezwalaj na zabranie na pokad takiego
dodatkowego bagau. Najbezpieczniej jest po prostu zapakowa wszystko
co ze sob zabieramy do jednej torby. (Ewentualnie zawsze mona
skorzysta z niezastpionych kieszeni). My jednak moemy zabra torebk
o wymiarach 35-20-20.

7. Wymiary bagau podrcznego

Standardowym maksymalnym wymiarem bagau podrcznego jest 55x40x20
cm. Standardowa maksymalna waga to 10 kg.

ODPRAWA BILETOWO BAGAOWA

Odprawy nie powinnimy odkada na
ostatni chwil. Jeli pasaer dokonuje
odprawy na lotnisku, po przybyciu na
miejsce powinien sprawdzi na monitorach
systemu informacyjnego znajdujcych si
we wszystkich strefach terminalu, przy
ktrym stanowisku dokonywana jest
odprawa na dany rejs. Stanowiska
odprawy
biletowo-bagaowej
(check-in)
znajduj
si
w
czci
oglnodostpnej terminalu (sprawd na planie lotniska). Tam podrny
okazuje bilet lub potwierdzenie rezerwacji i dokument tosamoci (oraz inne
dokumenty, jeeli s wymagane) i nadaje baga, ktry jest odpowiednio
oznakowany i po przejciu kontroli bezpieczestwa oraz kontroli celnej (jeeli
jest wymagana) - kierowany jest do samolotu. Nastpnie pasaer otrzymuje
kart pokadow (boarding pass) z doczonym do niej potwierdzeniem
nadania bagau (niezbdne przy ewentualnej reklamacji bagaowej). Karta
pokadowa upowania do wejcia na pokad samolotu, a take uprawnia do
robienia zakupw w strefie po kontroli bezpieczestwa.
KONTROLA BEZPIECZESTWA
Aby kady pasaer mg czu si podczas
podry
bezpiecznie
i
komfortowo,
niezbdna jest kontrola bezpieczestwa,
ktrej dokonuj funkcjonariusze Suby

Ochrony Lotniska. Przed podejciem do stanowiska kontroli bezpieczestwa

naley upewni si, e w bagau podrcznym nie ma przedmiotw
zabronionych do przewozu. Wszystkie przedmioty metalowe, z ktrymi
wchodzimy do hali odlotw (klucze, zegarki, paski, telefony komrkowe, bilon,
itp.) oraz wiksze urzdzenia elektroniczne (laptopy, dekodery, etc.) naley
umieci w specjalnych kuwetach i pooy je na tamie urzdzenia
rentgenowskiego wraz z bagaem podrcznym. Pracownicy lotniska
dokonujcy kontroli bezpieczestwa poprosz nas take o umieszczenie
w kuwetach wierzchniego okrycia: kurtki, marynarki, akiety, mog rwnie
poprosi o zdjcie obuwia i przewietli je urzdzeniem rentgenowskim.
Wszelkie pyny, ele i aerozole, ktre chcemy wnie na pokad samolotu,
powinny by umieszczone w pojemnikach o maksymalnej objtoci 100
ml/100 g i powinny zmieci si w jednej, przezroczystej, zamykanej torebce
plastikowej o objtoci nieprzekraczajcej jednego litra. Przyblione wymiary
takiej torby to 22 cm x 15 cm. Aby kontrola bezpieczestwa przebiegaa
sprawnie, do dyspozycji pasaerw s pracownicy lotniska, ktrzy
odpowiedz na Pastwa pytania i su pomoc w przygotowaniu si
do kontroli.
KONTROLA CELNA
Punkt odprawy celnej znajduje si w hali
odpraw. W tym miejscu pasaer moe
zgosi funkcjonariuszowi Suby Celnej
wywoone towary, od ktrych przysuguje
mu zwrot podatku VAT, przedmioty, ktre
podlegaj
ocleniu
lub
obowizkowi
zgoszenia subom celnym.
Podrni przybywajcy do Polski z innego pastwa nalecego do Unii
Europejskiej s zwolnieni od opat celnych za przewoone przez siebie
towary, o ile ich ilo nie ma charakteru handlowego.
Import towarw przywoonych w bagau osobistym podrnego
przebywajcego z terytorium pastwa trzeciego na terytorium kraju zwalnia
si od VAT (a co za tym idzie, od nalenoci celnych przywozowych) do
rwnowartoci 430 EURO. Do ww. rwnowartoci nie wlicza si produktw
leczniczych, niezbdnych do spenienia potrzeb podrnego, wartoci tytoniu
i wyrobw tytoniowych oraz napojw alkoholowych przywoonych wedug
niej okrelonych norm.

W HALI ODLOTW
Po kontroli bezpieczestwa, ewentualnie
dokumentw, przechodzimy na hal odlotw,
gdzie
oczekujemy
na
informacj
o boardingu, czyli wejciu na pokad
samolotu.

BOARDING
Personel
lotniska
podaje
komunikat
o przejciu na pokad, jeli samolot jest
gotowy
do przyjcia
pasaerw.
Pasaerowie przed opuszczeniem hali
odlotw
zobowizani
s do okazania
personelowi naziemnemu swojej karty
pokadowej (boarding card) oraz dokumentu
tosamoci. Na pokad samolotu pasaer przechodzi pieszo, jeli samolot stoi
odpowiednio blisko terminalu lub zostaje przewieziony autobusem
lotniskowym.

Religia
Mimo pooenia nieopodal wybrzey pnocnej Afryki i rnych wydarze
historycznych, wrd mieszkacw zdecydowanie dominuj katolicy. Wedug
statystyk 95% mieszkacw Malty i 98% Gozo deklaruje wanie to wyznanie.
Pobono Maltaczykw jest widoczna na co dzie, jednak przede
wszystkim wrd starszych mieszkacw wysp. Czsto nawet podczas
porannych mszy witych w rodku tygodnia koci jest wypeniony wiernymi,
a nazwy domw odnosz si do witych. Take na budynkach przy niemal
kadym dzwonku do drzwi znajduje si may wizerunek Matki Boskiej.
Ta cz kultury Malty ma swoje korzenie w pocztkach naszej ery, kiedy
w. Pawe przyby na teren archipelagu maltaskiego. wczesny namiestnik
wyspy, Publiusz, nawrci si wwczas na chrzecijastwo i zosta pierwszym
biskupem Malty. W caej historii wysp caa chrzecijaska wiara zostaa tylko
raz zachwiana przez najazd Arabw w 870r. Nie doszo do islamizacji kraju,
bowiem Maltaczycy mieli moliwo wybrania wyznania.
W nastpnych latach, kiedy na Malcie pojawili si Normanowie, swoje
najlepsze lata przeywaa spoeczno ydowska. Szacuje si, e w tym
czasie na Malcie mieszkao ok. 500 ydw, a na Gozo-350. Kiedy na Malcie
pojawili si joannici, kraj sta si ponownie ostoj chrzecijastwa. Rycerzezakonnicy pozostawali w cisych relacjach z papieem. Dominacja brytyjska
w XIX w. spowodowaa wzrost liczby protestantw na Malcie, z kolei napyw
ludnoci z Afryki Pnocnej pod koniec XX w. przynis powikszenie si
spoecznoci muzumanw. Obecnie ich liczb szacuje si na ok. 8 ty.
wiernych.
O gbokim przywizaniu do religii katolickiej mog wiadczy liczne
wita religijne, przede wszystkim obchodzone w kadym miasteczku
malownicze festy, w ktre chtnie angauj si mieszkacy.
Troje Maltaczykw zostao wyniesionych na otarze. Pierwszym z nich
jest Gorg Preca kanonizowany w 2007 r. pierwszy Maltaczyk, ktry zosta
witym. Innym witym Kocioa katolickiego zosta Publiusz - pierwszy
biskup Malty, nawrcony na chrzecijastwo przez w. Pawa Apostoa. Prcz
wspomnianych witych i bogosawionych Malta nieodcznie kojarzy si
z postaci w. Pawa Apostoa, a take ze w. Agat pochodzc z Sycylii,
ktra wedug legend miaa si chroni w katakumbach w Rabacie,
a powrciwszy na Sycyli, umara mierci mczesk.

Zwiedzanie Malty. Zabytki, ktre warto zobaczy.

1 Valletta.
Valletta bya kiedy twierdz. Mury miejskie Valletty- cae miasto otoczone
jest murami, ktrych wysoko rwna jest w niektrych miejscach wysokoci
bloku mieszkalnego.
Paac Wielkiego Mistrza: najwiksza wiecka budowla caej Malty, ktra
znajduje si w centrum stolicy wyspy Valetta, dzi siedziba prezydenta Malty.
Wspaniaa fasada budynku z wie zegarow (co godzin mona na niej
zobaczy postaci, ktre pokazuj si na wiey od XVIII wieku) oraz jej
przepikne wntrza z uroczymi dziedzicami przycigaj wielu turystw.
Zwiedza mona tylko niektre pomieszczenia Paacu, midzy innymi:
Zbrojowni z bogat kolekcj broni oraz zbroi rycerzy zakonnych, sal
Ambasadora, sal Wielkiej Rady i inne pomieszczenia reprezentacyjne na
pierwszym pitrze budynku. Wntrza budynku, korytarze, pokoje, sale s
bogato zdobione i wypenione licznymi pamitkami poprzednich epok.
2. Kolejn, bardzo wan atrakcj i niezwykle cennym zabytkiem wyspy
jest Katedra w. Jana Chrzciciela: witynia rwnie wznosi si w stolicy
Malty i powstaa w XVI wieku. Gdy wejdzie si do rodka katedry od razu
uderza przepych i bogate barokowe zdobienia, midzy innymi wspaniae
malowida sufitowe przedstawiajce 18 scen z ycia w. Jana Chrzciciela.
Waciwie to nie wiadomo, czy patrze do gry, czy pod nogi, bo posadzka
rwnie jest zdobiona wielokolorowymi marmurowymi pytami nagrobnymi
pod ktrymi spoczywaj rycerze zakonni. Obraz na otarzu namalowany zosta
przez woskiego malarza Caravaggio (cicie w. Jana)
3. Hypogeum: znajduje si niedaleko od Valetty, w Paoli i jest kolejnym
niesamowitym zabytkiem tej maej przecie wyspy. Jest jedynym
zachowanym niemal w caoci miejscem kultu religijnego sprzed 5 tys lat.
Korytarze, komory, schody wykute zostay w skale tworzc tajemniczy
i mityczny wrcz podziemny labirynt. Miejsce to suyo rwnie jako swego
rodzaju grobowiec, gdzie chowano zmarych. UWAGA! dziennie do
Hypogeum moe wej jedynie 70 turystw, co wiadczy o wartoci tego
miejsca. eby zwiedzi to miejsce, trzeba zapisa si z kilkumiesicznym
wyprzedzeniem (cena 20 euro).

4. Mdina miasteczko, ktre prawie w ogle si nie zmienio, mimo swej dugiej
i burzliwej historii. Koniecznie trzeba
pospacerowa po miecie, do ktrego
wejcia
broni
lwy
i zobaczy
paac Wielkiego Mistrza Vilheny
z XVIII wieku, kaplic st. Agatha z XV
wieku, wiele kociow i paacw przy
gwnej ulicy miasta, katedr w.
Piotra i Pawa (na Malcie przez dugi
czas przebywa w. Pawe Aposto)
i fragmenty murw obronnych.
5.
Tarxien znajduje
si
tam
megalityczny
kompleks
witynny pochodzcy z IV wieku
p.n.e.
Kompleks
skada
si
z szeciu
sanktuariw
zbudowanych z wielkich skalnych
blokw. Jest tam rwnie wiele
przedmiotw wykorzystywanych do
obrzdw religijnych, malowida,
paskorzeby. Drugim, rwnie synnym kompleksem megalitycznym Malty
jest Hagar Quim. Warto zwrci uwag na kamienne kule, ktre suyy do
transportu blokw kamienia. Wstp do wity kosztuje okoo 6 euro. Dojazd
autobusami linii 81 i 82 (20 min.).
6. Katakumby w. Pawa rozcigaj si dugimi korytarzami pod ulicami
Rabatu. S to najwiksze katakumby na Malcie (900 grobw, dugo
korytarzy 900 m) i pochodz z IV i V wieku. Chowani byli tam zarwno ydzi,
jak i chrzecijanie oraz poganie. Pod ziemi czeka na nas tajemniczy cig
korytarzy, komr, sal, wnk do ktrych schodzi si po schodach. Kolejnymi
rwnie znanymi i innymi od poprzednich s Katakumby w. Agaty
z piknymi pnorzymskimi i redniowiecznymi malowidami ciennymi.
7. Kolejna zapierajca dech w piersiach wityni, zbudowana z ogromnych
blokw skalnych, nosi do tajemnicz nazw Hagar Qim. Po pierwsze
zesp witynny usytuowany jest w malowniczym miejscu: pomidzy polami
i morzem, po drugie jest bardzo stary, bo ma okoo 5 tys. lat, po trzecie
charakteryzuje go harmonia, megalityczne rozmiary (bloki kamienne s
ogromne, wzbudzaj szacunek do budowniczych wityni zwaszcza,
e pamita musimy o tym, i nie posugiwali si oni adnymi narzdziami

z metalu, bo ich jeszcze nie znali) i surowe pikno. Jakie 500 metrw
od Hagar Qim znajduje si drugi pogodny kompleks witynny Mnajdra.
8. Marsaxlokk warto przyjecha
do
tego
maego
portowego
miasteczka gwnie po to eby
poczu jego niesamowity klimat,
zobaczy
kolorowe
odzie
cumujce
przy
nadbrzeu,
pracujcych rybakw lub kupi co
na ogromnym targu, ktry odbywa
si tu w kad niedziel. To
atrakcja cakowicie darmowa.
9. Czwarta co do wielkoci w Europie kopua wieczca wityni znajduje
si w miejscowoci Mosta. Rotunda pod wezwaniem Najwitszej Marii
Panny powstawaa w latach 1833 1860 i co ciekawe, wzniesiona bya dziki
datkom oraz pracy mieszkacw tego miasta. Jest jednym z najciekawszych
wity na Malcie, gwnie wanie przez rozmiary swojej kopuy (54 metry
rednicy i 60 metrw wysokoci), ale te ciekawy portal wzorowany na
rzymskim Panteonie.
10. Twierdza St. Angelo. Po drugiej stronie zatoki Grand Harbour znajduje
si Fort St. Angelo. To wanie tam znajdowaa si pierwsza twierdza
Kawalerw. Jej pocztki sigaj panowania cesarza Fryderyka II
Hohenstaufa. Rozbudowana przez rycerzy maltaskich jest doskonale
widoczna z nabrzey portu Valletty. Wok twierdzy cumuj dzi mniej lub
bardzie luksusowe jachty. Z Valletty dosta si tam mona pieszo (to duga
wycieczka wzdu ruchliwych ulic, czsto bez chodnika) lub autobusem linii nr
2 lub 3 (czas przejazdu 26 minut).
11. Ogrody Barrakka Gardens. To miejsce, w ktrym chtnie spotykaj si
modzi Maltaczycy. W sam raz, eby usi sobie z lodami i cieszy oczy
wieczorem. Wanie tam mona poczu rozbrajajc atmosfer Malty, gdzie
tak, jak w innych miastach rdziemnomorskich ycie toczy si powoli. Same
ogrody to jeden z najpikniejszych parkw na Malcie. Dostpne publicznie
zlokalizowane s na wyniosym bastionie Piotra i Pawa. Rozciga si std
widok na Grand Harbour, a take fort St. Angelo i dalej na morze.

12. Dla mionikw przyrody

i piknych widokw polecamy
wizyt w Blue Grotto, do ktrej
dosta si mona odziami.
Grota ma 30 metrw wysokoci
i 90 metrowy obwd. wiato
odbijajce si od morskiej tafli
tworzy wspaniae wielokolorowe
efekty, ktre zapewne na dugo
pozostan w pamici. Woda jest
tutaj tak niebieska, jakby kto przenis j z folderu biura podry. Kto chce,
moe opyn nawisy skalne dk. Kto woli zaoszczdzi 10 euro, moe
podej do nich gr (nie ma cieki, dojcie na dziko, niebezpieczne).
DODATKOWO :
Warto jest wstpi rwnie do Narodowego Muzeum Archeologicznego
mieszczcego si w siedzibie prowansalskich rycerzy zakonnych z XVI wieku,
ktre znajduje si w stolicy, a take do Kocioa Rozbicia Statku w. Pawa,
gdzie znajduj si relikwie zwizane ze witym (midzy innymi rka w.
Pawa), przej si po najwczeniej zbudowanym przez rycerzy zakonnych
miecie z licznymi zbytkami, czyli Vittoriosa (dawne Birgu), odpocz
w urokliwym parku Buskett Gardens, no i oczywicie zobaczy tajemnicze,
pochodzce z epoki brzu koleiny Clapham Junction.
Mdina miasteczko, gdzie zwiedzi mona redniowieczny budynek Palazzo
Falzon, (Dom Normaski), gwny plac z rzymskokatolick katedr i muzeum
katedralnym redniowieczne podziemia (znajdujce si poniej Paacu
Vilhena).
Gozo malutkie miasteczko z Bkitnym Oknem (gigantycznym ukiem
skalnym w klifie, zaledwie par metrw od morza).
Zatoka w. Pawa i Bugibba.
Cirkewwa - port, w ktrym cumuj promy z wyspy Gozo..
Qrenda - wioska, w pobliu ktrej zobaczy mona imponujce i ciekawe
witynie prehistoryczne, Hagar Qim i Mnajdra.