1

KAMU MALYESNE LKN YAKLAIMLAR

Maliye
Kamu Maliyesi

Devlet faaliyetlerinin iktisadi, mali, sosyal etkilerini inceleyen bilim daldr.

Kamu gelirlerinin toplanmas, giderlerin yaplmas, aklarn finansman, devlet bor, varlk ve hkmllklerinin ynetimidir.

KAMU MALYESNE LKN YAKLAIMLAR

A.GELENEKSEL YAKLAIMLAR
B.ADA YAKLAIMLAR
1.Kurumsal Yaklam: devlet faaliyetlerini hukuki ve idari adan ele alr. 1.Hukuki Yaklam: Devlet faaliyetleri gerekletirilirken sunulan kamu
Vergilerin salnmas, tahsili ve kamu fonlarnn kullanm ile ilgilenir.
hizmeti finansman nasl salanacak, finansman salanrken hangi
2.Yapsal Yaklam: kamu maliyesi konularn ekonomik yn ile ilgilenir. kaynaklardan faydalanacak, sunulan kamu hizmetinin topluma nasl mali
ykmllkler ykleyeceini tarihi, hukuki, kuramsal dzenlemelerle
Kaynak kullanmnn ve piyasa ekonomisinin kamu ekonomisi ile olan
ilgilenir
ilikilerini inceler
3.Refah Yaklam: Devlet faaliyetleri ile toplum refahnn nasl
2.ktisadi Yaklam: devlet faaliyetlerinin ekonomi zerindeki etkilerini
maksimize edilmesi gerektiini ngrmekte olup, bireylerin refahlarn
analiz eder. Burada kamu faaliyetlerinin gelir dalmndaki etkileri,
azaltmadan toplum refahnn artrlmasn amalamaktadr.
ekonomik byme ve kalknma, kaynak kullanmnda etkinliin nasl
saland aratrma konusunu oluturur.
4.Deiim Yaklam: vergiler sunulan kamu hizmetinin bedeli olarak
grlr.
5.Gelir Yaklam (Fonksiyonel Maliye): devlet faaliyetlerinin MGyi
arttrc/azaltc etkileri ile ilgilenir.
KAMU MALYESNDE KLASK VE MODERN ANLAYI
KLASK MALYECLER
MODERN MALYECLER
1.devlet ekonomiye mdahale etmemeli (illa edecekse para politikas uygulamal)
1.devlet ekonomiye mdahale etmeli, nk ekonomi her zaman tam
2.ekonomide tam rekabet koullar geerli
istihdamda deildir.(mdahaleci, sosyal devlet)
3.devlet Jandarma Devlet olmal (savunma, adalet, gvenlik)
2.szge devlet teorisi geerli.(ikincil dalm) (cret, faiz, rant, kar
4.fiyatlar, faizler, cretler esnektir.
(birincil gelir dalm) zerinden vergi alnmas veya bunlara
5.grnmez el teorisi geerli (braknz yapsnlar, braknz gesinler)
sbvansiyon uygulamas)
6.denk bte ilkesi geerli
3.maliye politikas aralarndan kamu harcamalar ve kamu gelirlerini
7.borlanmaya scak bakmazlar, olaanst gelirdir. Borlanma yaplacaksa
kullanarak ekonomiyi dengeye getirmeli.(fonksiyonel maliyeyi savunur)
sermaye piyasasndan, uzun vadeli, yatrmlarn finansman iin borlanlacak
4.fiyat, faiz, cretler esnek deildir.
8.dolayl vergiyi savunurlar. Dolaysz vergi, geliri direkt olarak etkiledii iin
5.nemli olan bte dengesi deil ekonomik dengedir.
ekonomide ikame etkisine yol aarak tam istihdamda sapmalara neden olacaktr.
6.borlanma olaan bir kamu geliridir.
9.dlama etkisi vardr.(crowding out)
7.ekonomide arpan etkisi vardr.

2
KAMU- ZEL SEKTR KARILATIRMASI
KAMU

ZEL

-Ama
-fiyat

Kamu hizmetidir
Siyasal karar alma mekanizmas ierisinde gerekleir.

-Bteleme
-finansman
-Politika

nce giderler hesaplanr, sonra gelirler giderler uydurulur

Karllktr
Arz ve talep koullarna gre fiyat mekanizmas iinde karar
verilir.
nce gelir sonra gider

Zorunludur ve vergilerle karlanr

Gnlldr, bedel deme eklindedir.

Tm lkenin yararna yneliktir. Mal ve hizmetlerin retimi siyasi

otorite karar verir ve bu oylama ile olur
Kamu Kesiminin Bykl : Kamu Harcamalar / GSMH

letmenin yararna yneliktir. Mal ve hizmetlerin retimine arz

ve talep koullarna gre fiyat mekanizmas iinde karar verilir.

Byklk

Dar Anlamda Kamu Kesimi

Merkezi Ynetim + Yerel Ynetim
Geni Anlamda Kamu Kesimi Merkezi Ynetim + Yerel Ynetim + Parafiskal Kurulular + KT
NOT:
Merkezi ynetim: genel bte + zel bte + DDKB
Yerel Ynetim: il zel idareleri + belediyeler + mahalli birlikler + kyler ( kyler 5018 sayl kanun
kapsamnda yer almaz)
Parafiskal Kurulular: Sosyal Gvenlik Kurumu, Trkiye Kurumu

Kaynak Kullanmnda Etkinliin Salanmas

ktisadn temeli olan kt kaynaklarla bireylerin
sonsuz ihtiyalarnn nasl karlanmas
gerektiine dayanmaktadr ki kamu maliyesi de
ayn kt kaynaklar kullanarak toplumsal
ihtiyalar karlamaya almaktadr.
rn:devletin retmi olduu tam / yar kamusal
mal ve hizmetler ve zel mallar retmeyip
piyasaya brakmas kaynak kullanmnda etkinlii
bozucu etki yaratr ki devlet bu mal ve hizmetleri
reterek kaynak dalmnda etkinlii salamaya
almaktadr

KAMU MALYESNN AMALARI

Gelir Dalmnda Etkinliin Salanmas
Bilindii gibi devletin sunmu olduu mal ve
hizmetlerin finansman olan vergiler halktan
toplanmakta bu sre de bte ile salanmaktadr.
Bu sre ierisinde kaynak tahsisi iin vergileri
toplarken dar gelir gruplarndan az, yksek gelir
elde eden gruplardan fazla vergi alarak, dar gelirli
vatandalar sbvanse ederek(negatif gelir
vergileri, ayni yardmlar) gelir dalmnda
adaleti dzenlemesinde etkin olabilir.

ktisadi stikrar
Bir ekonomide iktisadi istikrarn salanmas iin;
1.Fiyat istikrar: fiyatlar genel seviyesinin aa
veya yukar dalgalanmamasn ifade eder
2.Tam istihdam: ekonomide bulunan i gcnn
tamamnn kullanmasn ifade eder.
Kamu maliyesi burada ekonomideki konjonktrel
dalgalanmalara kar mali aralarn kullanarak
talebin genilemesini/daralmasn salamakta ve
bylelikle fiyat istikrar ve isizlii zmektedir.

3
EKONOMK SSTEMLER
PYASA EKONOMS
- Fiyat mekanizmasna,
- Bireysel faydaya ve kar gdsne dayanmaktadr.
- zel mlkiyet ve serbest giriimin yan sra, bu haklar
koruyan ve kollayan hukuki yap dier bir ifade, zel
hukuk kurallar vardr (Miras Huk., Eya Huk. vb.).

KARMA EKONOM
Ekonominin tmnn zel kesimle kamu kesimi
arasndaki paylald, dier bir ifadeyle, ekonomik
yapnn hem zel kesimden hem de kamu kesimi
iinde barndrmasdr. Karma ekonomik sistem
gnmzde yerini giderek piyasa ekonomisine
brakmaktadr.

SOSYALST EKONOM
- Merkezi planlama anlayna dayanmaktadr.
- zel sektrn varl kabul edilmez.
- Sosyalist ekonomide zel mlkiyet, zel giriim
ve zel hukuk kurallar bulunmamaktadr.

KAMU KESMNN GEREKLL

PYASA BAARISIZLIKLARI
-Piyasada tam rekabetin geerli olmamas
-Dsal ekonomiler
-lek Ekonomileri
-retim faktrlerinin corafi ve sektrel dalmnda dengesizlikler (Kaynak
dalmnda etkinsizlik)
-zel gelir ve servet dalmndaki adaletsizlik
-Tam Kamusal mallar
-Erdemli mallar
-Asimetrik Bilgi
-cret ve fiyatlarn yapkanl
-Risk ve Belirsizlik
-Ekonomik istikrarszlk

DEVLETN BAARISIZLIKLARI
-Politikada tam rekabetin geerli olmamas
-Politik dsal ekonomiler: Politikada patronaj ilikileri, politik yandalk ve
partizanlk, rant oluturma ve rant datma faaliyetleri, kar gruplarnn rant
kollama faaliyetleri, tremi dsal ekonomiler, politik miyopluk
-Politikada Negatif lek Ekonomiler
-Politikada bte kaynaklarnn corafi ve sektrel dalmnda dengesizlikler:
Lobicilik,Hizmet kayrmacl, merkeziyetilik.
-Kamusal g ve yetki dalmnda adaletsizlik:Devlet harcamalarnda israf ve
savurganlk, mali yanlma.
-Bte aklar
-Kayt d ekonomi

4
KAMU EKONOMSNDE RETLEN MAL VE HZMETLER
SERBEST MALLAR
TAM KAMUSAL MAL VE HZMETLER
(SAVUNMA ADALET DPLOMASI
ZORUNLU ETM)
YARI KAMUSAL MAL VE HZMETLER
(ETM SALIK)
(SAMUELSON)
ZEL MAL VE HZMETLER

ERDEML MALLAR
(YEL KART , HALK EKMAK , BURS)
(MUSGRAVE)

KULP MALLAR
(OLSON BUCHANAN)
YEREL SOSYAL MALLAR
TIEBOT

GLOBAL KAMUSAL MALLAR

(kresel barn salanmas, ulusal
bamszla sayg, global gvenliin
salanmas, AIDS gibi bulac hastalklarla
mcadele)

1.Doada hazr olarak bulunurlar. 2.kiilerin bu mallar ar kullanmalarndan doan soruna ORTAKLARIN
TRAJEDS denir. Bu durumda devlet bir takm kurallar koyarak serbest mallarn zarar grmemesini salamaya alr.
Ancak kiiler birbirlerine gvenmediklerinden dolay MAHKUM AMAZI sorunu karmza kar
1.Faydas blnemez
2.fiyatlandrlamaz. 3.pazarlanamaz. 4.tketimi engellenemez
5.piyasa konusu olamaz. 6. gelir dalmna etkileri ntrdr.
7.dlama etkisi sz konusu deil
8.politik fiyatlandrma yaplr 9.finansman zorunlu vergilerle karlanr
1.bireysel tketim ve faydann yan sra toplumsal fayda salar.(pigovyen dallk) 2.yar politik fiyatlandrma yaplr
3.hizmetin blnebilen ksm resim, har erefiye gibi gelirlerle, blnemeyen ksm vergilerle finanse edilir.
4.tketiminde rekabet vardr. 5.tketiminde dsallk sz konusudur.
1.yalnzca satn alana fayda salayan mallardr. 2. tketiminde rekabet vardr.
3.hizmetten yaralanmak iin bedel denmesi lazmdr.(mahrum brakma ilkesi geerli)
Devlet neden retir; 1) zel sektrn gc yetmez. 2) zel sektrn karl bulmamas 3) sanayiye ucuz ara mal salamak
4) istihdam yaratmak istemesi
A)DOAL TEKEL: Stratejik neme sahip, byk lekli sabit maliyet isteyen ve azalan maliyetlerin geerli olduu
mal ve hizmetlerde devletin bizzat retici olmas (su,elektrik, barajlar, doalgaz, demiryollar)
B)YASAL TEKEL: Bu mal ve hizmetler piyasa tarafndan talep edilmekle birlikte retimi ve tketimi topluma zarar
verebilir. Bu mal ve hizmetlerin retimi tekelleme yoluyla devlet tarafndan yaplr. (ttn, alkol,)
Baz kii ya da gruplarn ekonomik durumlarn dzeltmek
Erdemsiz(Demerit) Mallar: erdemli mallar ierisinde
iin bedelsiz ya da ok az bir bedel karl devlet tarafndan yer alr. Bireysel tketimi sz konusu olan ancak
sunulan mal ve hizmetlerdir.
toplumsal anlamda zararl olan mallardr.
(sigara, alkol, genelev, uyuturucu..)
Bu mallarn retim ve tketiminde devlet mdahalede
bulunur.
Benzer zevklere sahip yelerine ynelik olarak kurulularn sunduu hizmetlerdir. Finansman aidatlarla salanr. eitli
kurumlar sosyal tesisleri.
Bu mallarn faydas, hizmetin sunulduun blgelere yakn yerleimde bulunanlara dokunur. Yerel ynetimler bu
hizmetlerin finansmann yerel vergilerle finanse ederler. Tiebout 1956da yapm olduu almada insanlarn neden
tercihlerine uygun hizmet ve fayda sunan yerlerde yaamay tercih ettiklerini aklar. Yaplan almada voting by
feet (ayaklaryla oy verme) kavramn ortaya atmtr. Bu kavram bireylerdeki bedavaclk sorununa bir zm olarak
nerilmitir. Bu teze gre eer her blgesel toplulua kamusal hizmetlerin maliyetlerini kendilerinin karlamas art
koulursa topluluk yesi bireyler kendi tercihlerine en uygun topluluklar seerek kendi menfaatlerini en iyi ekilde
gzeteceklerdir. Bylece rnein sporseverler, sportif aktivite alanlarnn mzikseverler konser salonunun vb.
finansmanna katlmak isteyen dier mzikseverlerle ayn blgede yaamak isteyeceklerdir.
Faydalar tm lkelere, insanlara ve kuaklara yaylan, olumsuz etkileri yine snrlar ve kuaklar tesi olan mallardr.
En byk sorun bu mal ve hizmetleri kim sunacak? Finansman nasl karlanacak?

5
DISALLIKLAR (KNUT WICKSELL)
2.zellikleri
3.Trleri:
-Daha ok retim faaliyetlerinde ortaya kar.
- Negatif ( -, -T, T-T, T-)
-olumsuz dsallk durumunda ar retim sz
- Pozitif (-, -T, T-T, T-) Dsallk olarak 8e ayrlr
konusu olup dsal maliyetler yksektir.
-olumlu dsallklarda ise eksik retim vardr.
4. Dsallk Tipleri
1.marjinal dsallk: Bir retim veya tketim faaliyetindeki ilave deiiklikten dolay ekonomik birimlerin fayda ya da maliye fonksiyonlarndaki olumlu
ya da olumsuz deimelerdir.
2. nfra marjinal dsallk: etkinin belli bir noktadan sonra ortaya kt durumdur.(evre kirlilii)
3. parasal dsallk: olumlu ya da olumsuz dsallk dier ekonomik birimler zerindeki etkilerini piyasa mekanizmasndan geerek gsterir.
4. teknolojik dsallk: retim ya da fayda fonksiyonunda kaymalara neden olarak reel etkiler meydana getirirler
5.Dsallkla Mcadele Yntemleri
5.1. Devlet Mdahalesi (Kamusal zmler)
5.2.zel zmler
1.vergileme
2. sbvansiyon
1.Hicks Kaldor Tazminat lt: zarar veren tarafn zarar grene tazminat denmesi gerektiini
3.evre standartlar 4.miktar kstlamalar
ne srmesidir. (maden iilerine verilen cretler)
5.atk borsalar ve atklar zerinden vergi alnmas 2.Coase Yntemi (pazarlk yntemi, mlkiyet esasl zm) : koullar;
-Taraflardan sadece birinin mlkiyet hakkna sahip olmas yeterlidir.
-evreyi kirleten kirlilik iznine sahipse, kirlilie maruz kalanlar kirletene demede bulunarak
kirlilikten kurtulabilir.
-kirlilie maruz kalanlar temiz hava hakkna sahipse, evreyi kirletenler, kirlilie maruz kalanlara
demede bulunarak kirlilik hakkna kavuabilir.
1.Dsallk:
Bir ekonomik birimin
faaliyetlerinden dolay, dier
ekonomik birimlerin fayda
ya da zarar grmesidir.

KAMU EKONOMSNDE FYATLANDIRMA

1.Tam Kamusal Mallar
2.Yar Kamusal Mallar
3. zel Mallar

Politik fiyat
Yar politik fiyat
Piyasa fiyat

Finansman zorunlu vergilerle karlanr.

Hizmetin blnebilen ksm har, erefiye, resim vb gelirle, blnemeyen ksm ise vergilerle finanse edilir.
-1.en iyi fiyatlama yntemi : P=MC
-2.en iyi fiyatlama yntemi: (marjinal maliyetin belirlenemedii durumlarda)
P=AC, Fiyat farkllatrmas, glge fiyat uygulamasyla fiyat belirlenir.
-monopol fiyatlamas yntemi: doal tekel niteliindeki mallarn retiminde kullanlr. Burada ksa dnemde
zarar, uzun dnemde kar sz konusudur. Unutma!!! Buradaki sz konusu olan fiyatlandrma marjinal maliyete gre
deil, sabit maliyete gre fiyatlandrma yaplr.

6
KAMUSAL MAL VE HZMETLERN ETKN TAHSS
1.Pareto Optimalitesi
-1.en iyi teoremi: hi kimsenin durumunu ktletirmeden, en
az bir kiinin durumumu iyililetirmek mmkn deilse pareto
optimumdur.
-Pareto yiletirme: hi kimsenin durumunu ktletirmeden en
az bir kiinin durum iyileebiliyorsa pareto iyiletirme vardr.
-2.en iyi teoremi: aksak rekabet koulu altnda pareto
optimalitesinin tam olarak salanamamas durumunda devletin
vergiler ve sbvansiyonlar kullanarak optimuma
yaklamasdr.

1.1.Pareto Optimalitesinin Koullar:

1.tketimde etkinlik: iki mal arasndaki MRS
birbirine eit olmal
2.retimde etkinlik: retim faktrleri
arasndaki MRTS birbirine eit olmaldr.
3.etkin rn karmas: MRS=MRTS

2.BENTHAM
nemli olan bireylerin sosyal refah deil toplam
refahtr. Eer uygulanan politika sayesinde toplam
refah artyorsa o politika kullanlmaldr.
3.RAWLS
nemli olan toplam refah deildir, en kt durumda
olan bireyin refah artyorsa o politika uygulanmaldr.

OPTMUM RETM DZEYNN BELRLENMESNE YNELK SYASAL KARAR ALMA MEKANZMALARI

(MARJNAL ANALZ YNTEM)
A.GENEL DENGE ANALZ ( SAMUELSON)
B.KISM DENGE ANALZ(BOWEN)
Kamu ve zel mallarn retiminde kaynak kullanmnda etkinlik ve gelir
Kamu malnn retimi iin gelir dalm dikkate alnmadan yaplan
dalmn birlikte ele alarak ilikilendirmitir.
analizdir.
1 birim kamu mal retimi artrldnda ne kadar zel maldan
Bowen, yapm olduu analizde zel mal ve kamusal mallar ayr ayr
vazgeilecek?
deerlendirmitir.
Bu durumun 2 sonucu vardr;
ZEL MALDA fiyat sabittir. retilen mala olan piyasa talebini bulmak
1.eer kamu mal retimi sonucu oluan toplumsal fayda, bu maln retimi
iin bireysel talep erilerinin YATAY toplam alnr. Bunun sebebi ise her
iin vazgeilen zel mal ve hizmetin salayaca faydadan byk ise
bireyin zel maldan talep ettikleri miktar farkl olmasdr ve bylelikle
kaynaklar kamu sektrne aktarlr
2. eer kamu mal retimi sonucu oluan toplumsal fayda, bu maln retimi toplam talebe ulalabilir. Bunun sonucunda ise arz ve talebin kesitii
noktada piyasa fiyat ve optimal retim miktar belirlenir.
iin vazgeilen zel mal ve hizmetin salayaca faydadan kk ise
KAMUSAL MALDA ise retilen mal/hizmet sabittir. bireylerin talep
kaynaklar zel sektre kaydrlr
erileri sahte (fiktif) talep erileridir. Bildiimiz zere kamusal maln
finansman vergilerle salanr ancak kiilerin retilen mala deyecekleri
vergi servet ve harcama unsurlarna gre farkllk gsterir. Piyasa talebini
bulmak iin talep erilerinin DKEY toplam alnr
3.LNDAHL ZM
4.KAMU HZMET VE GELR DAILIMI (MUSGRAVE)
Lindahla gre bireyler toplumsal mallardan saladklar faydaya
Musgrave gre, gelir dalm sorununun ncelikli olarak zlmesi
gre toplumsal maliyete katlmaldrlar.
halinde, kamu hizmetlerinin optimum noktas piyasa benzeri bir modelde
Her bireyin kamu mallarndan salad marjinal faydaya gre kamu
zmlenebilir. Kiiler sahip olduklar parasal varl bilirlerse kamusal
hizmetlerinin maliyetine katlmas gerektiini ifade etmitir.
mallar konusunda oylama yaplabilir. Ksacas Musgrave gre farkl gelir
Lindahle gre bunun salanmasnn temel koulu adaletli bir
dalm bileimlerinden hareketle, en fazla toplumsal refah veren kamuharcama ve vergi sistemidir.
piyasa mal kaynak dalm etkin bir ekilde zmlenebilir.

7
SYASAL KARAR ALMA MEKANZMASINDA KULLANILAN OYLAMA YNTEMLER
Kamusal mal ve hizmetlerin retimine siyasal karar alma mekanizmas ierisinde oylama yntemi ile karar verilir.
Kamu Tercihi Teorisine gre siyasal karar alma mekanizmasnn aktrleri :
1.SEMENLER 2.SYAS PARTLER 3.BROKRATLAR 4.BASKI GRUPLARI
5.OK ULUSLU RKETLER
-Siyasal Karar Alma Mekanizmasnda Karlalan sorunlar
1.tercihlerin aklanmas problemi
2.Bedavaclk

3.Tercihlerin Toplulatrlmas (ya, cinsiyet, eitim dzeyi)

OYLAMA YNTEMLER
2.OYOKLUU KURALI: siyasal karra almada oybirlii kuralnn uygulanma olanakszl ounluk kuralnn daha ok
kabul edilmesin yol amtr demokrasilerde en ok kullanlan teknik arasnda yer alr.
2.1. Nispi ounluk: Oylamaya katlanlar arasnda en ok oyu alan politikalarn seilmesidir.
DEZAVANTAJI: Toplamda 400 oy var. A politikas 190, B pol. 160, C pol 50 oy aldnda A politikas seilir. Lakin bu
durumda A 400 oydan 190la en ok oyu alm olabilir fakat geriye kalan 210 oy Ann seilmesini istememektedir. Bu durumda
optimaliteden uzaklalr.
2.2. Basit ounluk: oylamaya Katlanlarn yarsndan 1 fazlasnn olumlu oy vermesi halidir.
2.3. Kaliteli ounluk: Oylamaya katlanlarn en az 2/3nn olumlu oy vermesi halidir.
1.WICKSELLN OYBRL
2.CONDORCET PARADOKSU
3.BLACK (ORTANCA SEENEK TEORS)
Oybirliinin Demokratik gr belirleme sisteminde bireysel
Sunduu teori concorcetin geikenlii salayamad durumlar iin
KURAL
Kararlarn alnmasnda en adil yol
tercihlerden toplumsal tercihlere geililiin olmadn ifade
geerlidir.
oybirliidir. Ancak mutlak oybirlii
eder.
Blacke gre her semenin tercih sras iinde bir doruk noktas
salanmas mmkn deildir. Sonularn ounluk ilkesinin var olduu durumda ise sonsuz dngsel
vardr ve ounluun doruk noktalarnn birbirine yaklat tercih ile
4/5, 9/10, 6/7 olmas halinde pareto
sre balar. Concorcet bu durumu da en az oyu alan seimlerin geikenliin salanabilecei, bu tercihin ise ortanca seenek olarak
optimalitesine yaklalacan savunur.
elenmesiyle ortadan kaldrmann mmkn olacan savunur.
ifade etmektedir.
4. ARROWUN MKANSIZLIK TEOREM
5. DOWNS YAKLAIMI (POLTK
6. McKEAN YAKLAIMI
Oylama Paradoksu: Oylama sonularnn semenlerin gerek sonularn
MBADELE)
(HKMETN GRNMEZ EL)
yanstmad durum.
Oy maksimizasyoncusu olan siyasilerin kamusal
Hkmet kamusal faaliyetlerden zarar
. Bu yzden, iktisadi kararlarla siyasi kararlar arasnda tutarszlk vardr.
harcamalardan saladklar marjinal oy kazanc,
grenlere tazminat derken bu
Arrowa Gre Oylama sonularnn geerli olmas i
vergilerden salad marjinal oy kaybna
faaliyetlerinden yarar salayanlarn ise
Dngsel ounluk: bireylerin tercihleri arasndaki tutarszln yarataca
eitleninceye kadar kamu harcamas yapar.
tazminat demeleri gerekmektedir
durum(tercihlerin geisizlii)
Bireylerin fayda max ynelik hareketi bir sre
-bireysel tercihler iktisadi iken, toplumsal tercihler siyasidir in;
sonra toplumsal faydaya dnr.
1.ortak rasyonellik
2.diktatrln olmamas
3.bamsz seeneklerin bamszl
4.sosyal ve bireysel tercihlerin bamszl
5.empoze etmeme
7. BUCHANAN TULLOCK YAKLAIMI
8. NISKANEN YAKLAIM (BROKRAS ) 9.ROMER ROSENTHAL MODEL
Kamuda Mal ve hizmet retim ve ynetimini
Semenlerle brokratlarn her seim blgesini
(MALYET MNMZASYONU)
Her kamusal faaliyet bireylere 2 tr maliyet ykler.
brokratlar araclyla gerekleir. Brokratlar
tandklarn varsayar
1.Dsal maliyet (oylama sonucunda karar beenmeyenlerin katlandklar
bte maksimizasyoncusudur. ok harcama
yaparak bteyi bytrler.
maliyetler)
Kamu kesiminin de ar genilemesinden dolay
2.karar alma maliyeti(oylamaya katlan bireyler iin yaplan zaman ve dier
masraflar)
sosyal kaynak tahsisinde etkinsizlik ortaya
Semenler bu iki maliyetin toplamn minimize etmesi gerekir.
kmaktadr.
1.OYBRL KURALI
1.1.Mutlak Oybirlii: Siyasal kararlarn
alnmasnda oylamaya katlan oylarn
TAMAMININ olumlu olmasdr.
1.2.Nspi Oybirlii: Siyasal kararlarn
alnabilmesi iin 9/10.2/3,5/6 gibi nemli bir
ksmn olumlu oy vermesi gerekir.

KTSAD EKOLLERDE DEVLET ANLAYII

1.MERKANTALZM(zenginlik=ticaret)
(gl ulus devlet)
*gl ulus devlet iin gl hazine
*gl hazine iin de altn, gm gibi kymetli
madenler art.
*bunun salanmas iin devlet ihracat
zendirici, ithalat kstlayc politikalar
uygulamal

2.FZYOKRAS (zenginlik=retim)
(Laissez faire, laissez passer)
(liberal ekonominin ncleri)
*rn yaratan tek retim dal tarmdr.
*daha fazla retim ve bununla birlikte
yaratlan artk retim iin devlet
mdahalesinin olmad ekonominin
kendiliinden dengeye gelecei doal
dzene inanmaktadrlar
5.SOSYAL REFAH DEVLET
*Keynesin ekonomiye
mdahalesinin sebebi ekonomik
dengeyi salamak iken, sosyal refah
devletinde ama sosyal refahn
arttrlmasdr.
*bu nedenledir ki devlet artk temel
mal ve hizmetlerin yan sra sosyal
refah arttrabilmek iin zel mal ve
hizmetler de retmeye balamtr.

3.KLASK EKOL (jandarma devlet)

*ekonomi her zaman dengededir.
*bu denge fiyat mekanizmas ile salanr.(grnmez el)
**piyasada rekabet olacak kiii retim olsun. Bu sebeple devlet ekonomiye
mdahale etmeyecek
*jandarma devlet olarak adalet, savunma ve gvenlii salayacak.
*UNUTMAK devlet verimsiz zel sektr verimlidir.
*devlet ekonomiye mdahil olmazsa fiyat ve cretler esnek olduu iin
ekonomi kendiliinden dengeye gelebilecektir.
6.PATERNALST DEVLET(baba devlet):
*aile ynetimi, devlet ynetiminin bir modelidir prensibine dayanan ve halk
ierisindeki doruyu seme yetisine sahip olan 'yetkinlerin' verecekleri
kararlarla siyasal ynetimin gereklemesine dayanan bir sistemdir.
*Sokrat ve Platon'a gre; toplum iinde, ynetilmeye ihtiyac olan aciz
kimseler iin rehberlik edecek bir grubun bulunmas gereklidir. Ayn ekilde,
aile iinde de ailenin bekas iin doru kararlar alan bir merciinin bulunmas
gereklidir. Keza bu aile iinde ancak bir birey olabilir. deal kararlar alabilecek
olan kii, aile iinde ynetilmeye ihtiyac bulunan bireyler adna ve aile iin en
doru kararlar alacak tek otorite olmaldr.

4.KEYNES (mdahaleci devlet)

(24 ekim 1929, kara Perembe, Byk Buhran)
*Keynes, klasiklerin aksine ekonominin her
zaman tam istihdamda dengede deil, eksik
istihdamda da dengeye gelebilir.
*ylekiiii eksik istihdamdan tam istihdama
ulancaya kadar devlet ekonomiye mdahale
edecek.
*yaplan mdahale ise eksik istihdama neden
olan talep yetersizliini giderici GENLETC
MALYE POLTKASIDIR.
7.DER DEVLET MODELLER
7.1.Fundamental (teokratik) Devlet: kat dini kurallarla ynetilen devlet biimi.
7.2.Mekanik Devlet: topluma hizmet edebilmek iin toplum tarafndan kurulmu, siyasilerin ynetici, brokratn ise grevli memur olarak grld devlet anlaydr.
7.3.Organik (mdahaleci) Devlet: devlet; toplumun zerinde ve topluma ait bir organdr. Devlet ve toplumun menfaatleri bireyin menfaatleri olarak alglanr.
7.4.Bireyci (liberal) devlet: birey devletin yerini almaktadr, birey devlet iin deil, devlet birey iin var olmaktadr.
7.5.Oligarik Devlet: asker, dini veya siyasi bir grup tarafndan snrl bir kesimin devleti ynetmesi.

7.6.Monarik Devlet: tek bir hkmdar tarafndan ynetilen devlet biimidir

9
DEVLET FAALYETLER HAKKINDAK YAKLAIMLAR
1.KLASK KTSAT TEORS VE TARAFSIZ DEVLET
Liberal ekoln nclerinden olan Fizyokratlar ekonomide doal dzenin varlna inanm ve
devlet faaliyetlerinin sadece jandarma devlet grevini stlenmesi gerektii vurgulamlardr.
*fizyokratlardan esinlenen Adam Smith ise Uluslarn Zenginlii adl eserinde klasik liberal
iktisat doktrinin temelini oluturur.
*Smith derki;
-bireyler kendi karlarn maksimize etmeye alrken ayn zamanda toplumsal fayday
maksimize edecei grn savunarak herkesin fayda maksimizasyonu abas sonras
piyasada dengenin salanmasna yardmc olduklarn ileri srmtr.(grnmez el)

2.SOSYALST YAKLAIM
Sanayi devrimi sonras oluan yeni ekonomik dzen ierisinde Klasik
ktisatlar bir kanad ekonominin daha ok arz ynyle ilgilenirken dier
kanadn oluturan Marx ve Hegel gibi dnrler ise bu srecin daha ok
blm ve talep ksmyla ilgilenmiler ve bu sreten etkilenen kitleler
zerine eilmilerdir. Bu dnrlerin ortaya koyduu akma da sosyalizm
denilmektedir.
Sosyalizm; tm retim aralarnn devlet tekelinde olmasn ngren ve zel
mlkiyet, serbest ticaret hakknn bulunmad, ekonominin merkezi
planlama ile yrtld bir sistemdir. Bu sistem ierisinde tm ekonomi
kamu sektrnden olumaktadr.
3.KTSAD RASYONALTE YAKLAIMI
4.MUSGRAVE YAKLAIMI
Bu gre gre devletin, piyasa ekonomisinin ileyiinde tamamlayc bir grev stlenmesi gerektiini savunur. Bu
Piyasa ekonomisi baz sorunlarn zmnde
gre ilikin farkl gr bulunmaktadr;
yetersiz olduundan dolay kaynak tahsisi, gelir
I.Samuelson
II.Chamberlin Cournot (Aksak Rekabet) III.Tabotoni-Brochier (zel-kamu sektr maliyet
dalmnda etkinlik ve iktisadi istikrar
Piyasada retilmesi mmkn
Devlet tam rekabet koullarndan sapma
karlatrmas)
salanamamaktadr. Bu durumda devlet, piyasa
olmayan, faydas
olan monopol ve oligopol piyasalarda
Bir mal ister kamu isterse zel sektr retsin. Bu
ekonomisinin yetersizliinden kaynaklanan
blnemeyen mal ve
faaliyette bulunmal ya da bu
yaklama gre nemli olan retilen mal ve hizmetin
sorunlar zmelidir.
hizmetlerinin kamu kesimi,
retilmesi mmkn olan ve
faydas blnebilen mal ve
hizmetler ise zel sektr
tarafndan retilmesi
gerektiini ifade eder

piyasalardaki faaliyetleri dzenlemelidir

ki kaynak dalmnda etkinlik salansn.

topluma maliyetinin ne olaca aratrlmaldr. yleki,

devlet faaliyetinin snr belirlenirken her bir faaliyetin
zel veya kamu kesiminde retilmesi halinde toplumun
yklenecei maliyetin hesaplanmas gerekmektedir.

5.ANAYASAL KTSAT YAKLAIMI ( KAMU TERCH)

(BUCHANAN, HAYET, TULLOCK)
Klasik iktisadi grn bir uzants olarak iktisadi faaliyetlerin tamamen piyasa ekonomisi kurallar erevesinde
gerekletirilmesi gerektiini, devletin ise bilinen klasik fonksiyonlarn yerine getirmesinden baka hibir ekilde
ekonomik faaliyetlere mdahale etmemesi gerektiini ileri srmlerdir.
Devlettin srekli olarak bydne iaret ederek, devletin grev ve sorumluluklar belirlenip anayasal hkmlerle
snrlandrlmas gerektiini ifade ederler.
Devletin zellikle brokrat ve siyasi partilerin bte ve oy maksimizasyonu eylemleri sonucunda bydn, bu
nedenle devletin piyasa devletin piyasaya mdahalelerini nleyebilmek iin, anayasalara devletin iktisadi ve mali
yetkilerini kesin bir biimde kstlayan hkmler koymak gerektiini ifade etmektedir.
rn:anayasaya kamu harc/GSMH max %25 olacaktr veya bor stoku/GSMH max %20 olsun veya enflasyon %15i
geerse kdv %10 artar gibi mali kurallar koyulmasn ifade eder.

6.TINBERGEN (1963 TRde ilk kalknma plan)

Piyasa ekonomisinin etkin ileyebilmesi iin devletin
savunma, adalet gibi temel mal ve hizmetleri
sunmasnn art olduunu ve bu durumun piyasa
ekonomisinin kapitalist yapsna zarar olmayaca gibi
ileyiini daha etkin klmasn salar.

10
DEVLET FAALYETLERNN OPTMAL SEVYES
1.Kaynaklarn zel Kesimle Kamu Kesimi Arasndaki Optimum Dalm
Ekonomide kullanlan kaynaklar iki kesim arasnda yle dalmaldr ki bir faktrn bir kesimden dierine aktarlmas, toplam retimde artk bir art salayamasn ki
fayda maksimizasyoncusu olan bireylerin faydalarnda bir kayp yaanmasn.
Bunun iin zel kesimde retilen mal ve hizmetlerin marjinal sosyal faydasnn marjinal sosyal maliyetine orannn, kamu kesiminde retilen mal ve hizmetlerin
marjinal sosyal faydasnn marjinal sosyal maliyetine oranna eit olmas gerekmektedir.
Yani iki kesimin ktlarnn(retimlerinin) ; zel Kesim MSF/MSM= Kamu Kesimi MSF/MSM

2. Kamu Kesiminde Optimum Kaynak Dalm

2.1. Kaynak Dalmyla lgili Devlet Faaliyetlerinin
2.2.Gelir Dalmyla lgili Devlet
Optimum Seviyesi
Faaliyetlerinin Optimum Seviyesi
Kaynak dalm ile ilgili devlet faaliyetlerinin optimum seviyesi
nasl belirlenir?
lk olarak optimum kaynak dalmnn, ekonomin zel kesimine
uygulanan MSM=MSF kuralnn kamu kesimine de uygulanmasyla
salanr.
-Piogu harcamalarn, devlet hizmetleri iin vatandalardan alnn
sonuncu(marjinal) ilinin harcanmasyla elde edilen faydalanmann
bu sonuncu ilinin devlete aktarlmas dolaysyla katlanlan
fedakarlkla eitlenecei noktaya kadar gtrlmesini neriyordu.
-Ayn gr John F. Due devletin her faaliyetini faaliyetin
saland MSFnin MSMye eitlendii noktaya kadar arttrmas
gerekir.
- Bu grler erevesinde MSM=MSF eitlii salanabilirse kamu
kesiminde optimum kaynak kullnm gerekletirilmi yani kamu
kesiminde kullanlan kaynaklardan mmkn olan en byk fayda
salanm olur.
-lakin uygulamada bu usulden yararlanma imkan yoktur. nk
retilen tam kamusal mallarn piyasa fiyatnn olmamas, hemde yar
kamusal mallarn sebep olduklar dsallklar bunlarn MSFsinin
tespitini imkansz klmaktadr.
-hal byle olunca bu teknik kullanlamad iin maliyet fayda analizi
ad verilen bir yntemden yararlanlmaktadr.

Devletin asli amalarndan biri gelir dalmn

dzenlemektir. Bu sebepten zellikle gnmz
devlet anlay olan sosyal refah devletinin,
kalknmann gerekletirilmesi kadar nde
grevlerinden biri de adil gelir dalmnn
salanmasdr.
Bu anlamda gelir dalmn etkin olarak
saland nokta kamu faaliyetlerinin optimum
dzeyini oluturmakla birlikte, bu notann
objektif deil sbjektif bir deer olmasndan
dolay llmesi snrnn belirlenmesi
imkanszdr.

2.3.Negatif Gelir Vergisi

(Milton Friedman)
-bir tr sosyal transfer harcamasn ifade
etmektedir.
-gre gre devlet temel hizmetler hari
hibir ekonomik faaliyette bulunmayacak
ve bunlar piyasadan karlanacaktr.
Devlet, bir geim snr belirleyerek bu
snrn altnda olanlara ihtiya duyduu
mal ve hizmetleri piyasadan temini iin
negatif gelir vergisi yoluyla bir gelir
transferi yapacaktr.

11

KAMU GDERLER
1.TANIMI
1.1.DAR ANLAMDA KAMU GDERLER
2.Kamunun Ekonomi iindeki Pay
Kamu ihtiyalarnn karlanmas amacyla yetkili MY+YY tarafndan yaplan harcamalar
(Kamu harcamalar )/(GSMH)
kiilerce gerekletirilen zaman ierisinde srekli
artma eilimi iersinde olan ve para eklinde
1.2.GEN ANLAMDA KAMU GDERLER
yaplan demelerdir.
MM+YY+SOS GV KUR + KT + VERG
HARCAMALARI
3.ZELLKLER-SINIRLARI
4.KAMU HARCAMALARININ ARTI NEDENLERNN SINIRLANDIRILMASI
-kamu harcamalarnn st snr MGdir. Kamu
4.1. GRNTE ARTI
4.2.GEREKTE ARTI
harc MGyi AAMAZ
Kamu harcamalar sadece parasal olarak artt Kamu harcamalarnn hem parasal hemde
-ama toplumsal ihtiyacn karlanmasdr
ve bu arta ramen kamu hizmetindeki miktar
hizmet miktar olarak artt durumlardr.
-zel fayda ve kar amac yok, ama toplumsal
olarak bir artn olmad durumlardr.
NEDENLER
fayda
1.Askeri (sava ve savunma giderlerinin art)
NEDENLER
-kamu harcamalar BTE KANUNU ile yaplr
1.para ekonomisinin yaygnlamas
2.siyasi ( liberal veya sosyalist bir iktidarn
-Klasiklere gre kamu harcamalar
2.para deerinin dmesi
gelmesi, partilerin taahhtlerini yerine
VERMSZDR ve Kamu harcamalarnda
3.lke snrlarnn ve nfusun bymesi
getirmeleri)
SADECE kurumsal snflandrma yaplr
4.kamulatrma, devletletirme
3.ekonomik (ekonomik istikrar salama abalar,
-Modern Maliyecilere gre kamu harcamalar
5.bte usullerinin deimesi
krizler)
verimli olup, talep yaratc zellie sahiptir,
4.teknoloji (yeni bulu ve gelimeler. Hzl tren
Fonksiyonel Snflandrma yaplr.
uygulamalar gibi)
-Kamu harcamalaryla ilgili evrensel bir snr
5.sosyal (sosyal yardmlar)
saptanamaz. lkeden lkeye gre deiken bir
yap ierisindedir. Bunu n sebebiyse; toplumun
anlay, benimsenen devlet biimi, toplumun
vergiye bak as ve lkelerin gelimilik
dzeyidir.

12
KAMU GDERLERNN ARTI TEORS
1.WAGNER (YASA)
Devlet Faaliyetlerinde Srekli
Art Kanunu
Bireylerin sosyal ilerleme
istekleri kamu harcamalarn
srekli arttrr. Kamu harc
artmasnn nedeni;
1.sanayileme
2.kentleme, sos. Yapdaki
deime
3.yerel ynetimlerin artmas,
sunduklar hizmetin
genilemesi
6. PEACOCK WISEMAN
(SIARAMA TEZ)
(yerini alma)
Sava, doal afet, kriz
dnemlerinde kamu harc artar.,
srama yapar. Kamu harc
finansman iin vergi ykn
arttrr. (toplumda tepkiye
neden olmaz).
Bunalm sonrasnda toplum
vergi ykne altndan vergi
oranlarnda indirime gidilmez.
Kamu harcamalar eski
dzeyine inmez.
11. NISKANEN
(BROKRAS MODEL)
Brokratlar kamu iletmesini
zel bir iletme gibi grr ve
iletmenin karn
maksimizasyon abasn devlet
btesini maksimize ederek
karlar. Bunun sonucunda
kamu harcamalar artar.
Brokrasi hkmete hizmet
sunan monopol gcne sahip
bir hizmet sektrdr isteyen
brokratlar maalarn arttrmak
isteyerek kamu harcamalarnn
artmasna neden olabilir

2. HENRY CARTER (SANAY +

SAVA) (Wagneri Onaylar)
Kamu harcamalarnn art
lkeden lkeye deiir. Wagnere
katlr (sanayileme) bununla
birlikte savalar kamu
harcamalarn arttrdn syler.

3.NITTI (SAVA+SAVUNMA)
(Wagnere kar)
Kamu harcamalarnn art nedeni
1.sava ve savunma
2. byk bayndrlk harcamalar
3.devlet borlanmas
**kamu harcamalarndan sava ve
savunmay kardnda kamu
harcamalar H ARTMAZZZZ.

4.MUSGRAVE (KALKINMA
BYME)
Sava ve Savunma harcamalarn
kardnda kamu harcamalar
MG ile ayn oranda artar.(lkede
MG art sosyal refah arttrr
(eitim, salk, sosyal transferler
artar dolaysyla sosyal gelimelere
bal olarak kamu harcamalar
artar)

5. ROSTOW (5 AAMALI
KALKINMA TEORS)
Kamu harcamalarnn art ekonomik
gelimeye baldr.
1.geleneksel toplum
2.kalka hazrlk
3.kalk
4.olgunlama
5. tketim toplum
Aama ilerledike kamu harcamalar
artar.

7. PIGUE VE DALTON
(SOSYAL REFAHIN
ARTTIRILMASI)
Ama sosyal refahn max edilmesi
olduundan kamu harcamas artar.
Bu art MSF=MSM olana kadar
devam eder.

8. DOWNS, BUCHANAN,
TULLOCK ( MAKSMZASYON
YAKLAIMI)
Siyasiler oy maksimizasyonu
Semenler fayda maksimizasyonu
erevesinde siyasilerin iktidara
gelmek adna semenleri memnun
etmesi sonucu kamu harcamalar artar
Bedavaclk ve politik miyopluk
sorunlar ortaya kar.

9.BAUMOL (DENGESZ
BYME)
Kamu genel olarak verimsiz
alanlarda retim yapar.( emekyoun) Bu nedenle artan hizmet
talebini karlamak iin daha fazla
maliyete katlanr ve kamu
harcamalar artma eilimi girer.
Bu da kamunun zel sektre gre
hzl ve dengesiz byn
gsterir.

10. CLARK
Kamu harcamalar MGnin %25ini
gememelidir.
%25 geen durumda kamu
harcamalarnn finans olan vergilere
bavurulur. Bu da iilerde ikame
etkisine yol aar ve MG dme
eilimine girer.

12. ODLE( POLTK

AAMALAR HPOTEZ)
(SMRLEN LKE )
Smrge halindeki devletler (az
gelimi) bamszla 3 aamadan
geerek kavuur(kamu harcamalar
artar)
1.altyap almalar (demiryolu,
kpr, liman)smrgeci devlet
karlar
2.sermayenin geli amacna uygun
kamu harc:eitim, salk
3.bamszlk sonras dnem
ulusal ekonominin kurulmas:
gvenlik savunma, diplomas.

13.J. OCONNER (MARKSST

YAKLAIM)
Ama kapitalizmin kalcln
salamak. Bunu iin ilk olarak eitim
salk, gvenlik, sosyal konut, sosyal
transfer gibi hizmetler sunacak(sosyal
devlet salanacak) kapitalizmin
kalcl salanacak.
Sermaye hareketlerini hzlandrmak
amacyla devlet btesi kk
tutulmu daha sonra sermaye
sahiplerine ynelik karl kamu
siparilerinin artmas ile kamu
harcamalar artar.

14.PYLE
Kamu harcamalarnn baz
dnemlerde belli bir sre MGden
hzl artar.
Bu da lkeden lkeye gre deiir
ve kamu harcamalarnn srekli
arttn savunur.

15.SOLOMON FABRICANT
Kamu harcamalar srekli artar ve bu
artn her lke de farkl olduunu
syler.

13
1.DAR TASNF
1.1.ORGANK
(KURUMSAL)
TASNF
Harcamay yapan
idari birimler itibari
ile harcamalara
snflandrma
yaplmasdr.
rn; MEB, SALIK
BAK, MALYE
BAK

1.2.FONKSYONEL
(LEVSEL)
TASNF
Harcamann amac
nemlidir.
hizmet tekrar
engellenir,
harcamalar azalr,
tasarruf salanr.
sosyal fayda salar
etkinlik ve
verimlilik artar
3e ayrlr;
1.genel hzmt
2.sosyal hzmt
3.ekonomik hzmt

KAMU HARCAMALARININ TASNF (SINIFLANDIRILMASI)

2.BLMSEL-EKONOMK TASNF
2.1.AD-OLAANST

2.2.REEL-TRANSFER
PIGOU

2.3.VERML-VERMSZ

2.4.ZORUNLU-HTYAR

Adi(olaan); her yl
tekrarlanr nitelikte olanlar.
rn: cari harcamalar

Reel; karlnda bir mal veya

hizmet alnan harcamalardr

Verimli; MGde art

yaratan harcamalardr.
rn; reel harcamalar verimli
harcamalardr.

Olaanst; uzun sreli

aralklarla yaplan
harcamalardr.
rn: yatrm harcamalar,
doal afetler

Transfer; Karlnda bir mal

veya hizmet alnmayan
harcamalardr. Transfer
harcamalar gelirin yeniden
dalmnda kullanlr.gelir
dalmnda adaleti salamaya
ynelik harcamalardr.

Verimsiz; MGde art

yaratmayan harcamalardr.
rn ; sosyal Transfer
harcamalar MGyi
arttrmaz, gelir dalmnda
adaleti salamaya
yneliktir.

Zorunlu; mutlaka yaplmas gereken ve

kanunlara dayal olan harcamalardr.
rn;eitim, savunma vb harcamalarnn
dzenli olarak yaplmas hem sosyal
hemde ekonomik byme ve kalknma
asndan zorunludur.
htiyari; ertelenebilecek esneklie sahip
olan harcamalardr.
Her yl kaldrm ta demek
ihtiyaridir.

2.2.1.REEL (GEREK) HARCAMALAR

2.2.1.1.CAR
2.2.1.2.YATIRIM
Bir bte dnemi iinde tketilen ve retim kapasitesini arttran
ayn dnemde faydas salanan ve
kaynaklarn daha etkin
genellikle her yl tekrarlanan
kullanmn salayan ve
giderlerdir. retimi arttrc etkisi
MGyi arttran, faydas
yoktur.
sonraki yllara sarkan
Mevcut retim kapasitesini iler
harcamalardr.
durumda tutan harcamalardr.
Sermaye birikimine ynelik
rn; personel,memur,ii maalar,
harcamalardr.(maddi
tazminatlar, dller,krtasiye
sermaye-beeri olmaya
giderleri,demirba alm,kk
sermaye)
onarm giderleri,yolluklar
rn;ett proje giderleri,tat
alm, byk onarm
giderleri,

2.2.2.TRANSFER HARCAMALARI
2.2.2.1.KT-SOS-MAL
2.2.2.2.GELR-SERMAYE
ktisadi(verimli); retimin arttrlmas ynelik Gelir: transfer
yaplan harcamalar rn; sbvansiyonlar,
harcamasnn lke iinde
reticilere verilen krediler,
yaplmasdr
Mali; kamu kurum ve kurularn finansman
Sermaye; transfer
aklarnn kapatlmas amacyla yaplan
harcamasnn lke dna
harcamalar rn; zel bteli ve DDKB
yaplmasdr. rn: sava
aklarnn kapatlmas iin genel bteden
tazminatlar, d bor faiz
yaplan hazine yardmlar, bor faiz demeleri, demeleri
KT aklarnn kapatlmas
Sosyal(verimsiz); dk gelir gruplarna
ynelik olarak yaam standartlarn ykseltmek
amacyla yaplan harcamalar rn: emekli
maalar, isizlik sigortas, renci burslar,
yeil kart, ayni yardmlar, tavan fiyat uyg.

2.2.2.3.DOLAYLI-DOLAYSIZ
Dolaysz; kiilerin gelirlerinin
direk arttrmaya ynelik yaplan
harcamalardr. rn: r burslar,
dul yetim aylklar, bor faizi
demeleri
Dolayl: kiilerin gelirlerini dolayl
yoldan arttran harcamalardr. rn:
yeil kart uygulamalar, kmr,
gda yardmlar

-Kalknma Carisi (yatrm carisi): retime katk yapan cari harcamalar ifade eder. Beeri sermayeye ynelik yaplan cari harcamalardr.(eitim, salk) => doktor,
retmen maa, okul iin sra, snma giderleri, hastane iin yatak, snma giderleri.)
-Sermaye Tekili Transfer Harcamas: karlnda mal alnan ancak cari retim ve toplam talep dzeyine hibir katks olmayan harcamalardr(eski bina(ikinci el)
alm, faaliyette bulunan bir iletmeyi satn almas(devletletirme) , arsa arazi alm( kamulatrma)
-Sbvansiyon: fiyat hareketlerini kontrol iin yaplan mali yardmlardr. retim ve tketim sbvansiyonlar olarak 2ye ayrlr. retim sbvansiyonlar retimi tevik
etmek iin retici kesime yaplan yardmlardr. Tketim sbvansiyonlar ise piyasa fiyatn aa ekmek iin kullanlr

14
KAMUSAL HARCAMA POLTKALARININ SEM
Sosyal Fayda Maliyet Analizi (DUPUIT)
Analiz daha ok kamu yatrm projeleri iin kullanlr. nk cari harcamalar daha ok ksa vadeli olduklarndan olas yanl kararlardan dnmek
mmkndr. Oysa yatrm projeleri, uzun vadeli harcama program olduu iin, balangta etkinlik analizlerinin titiz biimde yaplmas gerekmektedir.
Sosyal fayda maliyet analizi asndan en nemli konulardan biri fayda ve maliyetlerin bilinmesidir:
1.Faydalarn Belirlenmesi: Projenin deerlendirilmesinde faydalar; dorudan dolayl, gerek parasal ve maddi maddi olmayan maliyetler eklinde
snflamak mmkndr.
2. Maliyetlerin Belirlenmesi: bir kamu yatrm projesinde maliyetleri; dorudan dolayl maliyet, yatrm- iletme bakm maliyeti, gerek-parasal maliyet,
maddi maddi olmayan maliyetler eklinde snflamak mmkndr.
3.projenin Fayda ve Maliyetlerinin lmlenmesi: fayda maliyetlerin lmlenmesinde zel sektr projelerinde kullanlmayan iki deerleme lt
yer almaktadr.
4.Glge Fiyat: bu fayda ve maliyetlerin lmlenmesinde piyasa fiyat yerine glge fiyatlar kullanlmaktadr. zellikle gelimekte olan lkelerde piyasa
ekonomisini gelimemesi, sermayenin belirli gruplarda toplanmas, ekonomik kurumlarn yetersizlii gibi nedenlerden dolay piyasa fiyat yerine glge
fiyat kullanlmaktadr. Glge fiyat, herhangi bir maln marjinal maliyetinin prasal ifadei olarak tanmlanabilmektedir.
5. Sosyal skonto Oran: kamu yatrmlarnn gelecekteki fayda ve maliyetlerini bugnk deere eitleyen faiz oran olarak tanmlanmaktadr. Buna da
sosyal faiz oran ad verilmektedir.
KAMU HARCAMALARININ EKONOM ZERNDEK ETKLERNE LKN GRLER
1.Pigou Etkisi

2.Dlama Etkisi (Crowding Out)

3.ekme Etkisi(Crowding In)

Devlet harcamalarnn azaltlmasnn bireylere

faydadan ok zarar getireceini savunur ve kamu
harcamalarnn azalmasnn talebi daraltacan iddia
eder.
Kamu harcamalarnn azaltlmasnn MGyi
drebileceini ileri srer. Kamu harcamalarnn
azalmasnn MGde yaratt etkiye Pigou etkisi denir.
Pigou Etkisi iktisatta; fiyatlarn dmesinin serveti
ve buna baplu olarak da tketimi arttrdn ifade
eder. Den fiyatlar servet sahibi olan bireylerin sahip
olduklar servetin deerini arttrr, bu da tketimi
kamlar.

Monateristlere gre kamu harcamalarnn artmas

faizleri arttrr. Faizlerin artmas ise zel yatrmlar
azaldr. Dier bir ifadeyle devletin kamu harcamas
yapmak iin borlanma yoluyla piyasaya yksek faizli
tahviller sunar ve zel sektrn likit varlklarnn
azalmasyla yatrm yapmas sekteye urar ve
ekonomiden dlanr.

Devlet ve zel sektrn yatrm yapacaklar alanlar

paylamasdr.
rn; zel sektrn kar marj yksek inaat ve nihai
tketim mallar retimine ynelmesi devletinse byk
sermaye isteyen elektrik, su, bayndrlk harcamas
yapmas gibi.

15
KAMU GELRLER
KAMU GELRLERNN ETLER
1.VERGLER
Kamu hzmti finansman iin toplanr
cebridir
karlkszdr(kiinin ahsna ynelik zel ve
dorudan bir karlk vaadi ve taahhd
olmamasdr.)
nakdi olarak alnr.
GELR(GV-KV)
SERVET(MTV, EV, VV)
HARCAMA (KDV, TV, DV, BSMV, V)
zerinden alnr.

5.PARAFSKAL GELRLER(vergi benzeri)

Kamu-yar kamu niteliine haiz ekonomiksosyal-mesleki kurulularn yelerine
sunduklar hzmtlrdn dolay, yelerinden
aldklar aidatlardr.
cebridir(vergiye benzer)
karl vardr ( harca benzer)
genel bte ierisinde yer almaz.
sz konusu kuruluun btesinde yer alr.
**sigorta primleri, tic sanayi odalarna denen
aidatlar, avukatlarn barolara dedikleri
aidatlar
9.FONLAR
belirli bir ama iin kenarda tutulan ve lazm
olduunda kullanlan paralardr
dem-i Tahsis ilkesine ters
*TRdeki fonlar
1.zelletirme f.
2.savunma sanayi tevik f.
3.sosyal yardm f.
4.trk tantma f.
5.TMSF
13 MAL TEKEL GELRLER
devlet, talep esneklii dk baz mallarn
retimini ve satn kamu tekeline alp bunlarn
fiyatlarn ok yksek karlar salayacak ekilde
belirleyerek gelir salar.
**sigara, alkol

2.HARLAR
- kamusal nitelikli bir hizmetten baz
kiilerin zel yarar elde etmeleri
karlnda denilen paradr.
Katk pay
Kamu hzmtinden youn
yararlananlardan alnr
cebridir
karl vardr
Harla denen bedel hizmetin
maliyetini tamamen karlamaz
har > yararlanlan hzmt => aradaki
fark vergi saylr.
**ni harlar, pasaport harc
6. PARA VE VERG CEZALARI
Ama gelir elde etmek deil, bireylerin
yasalara uymasn salamaktr
-ki toplumda illa uymayan olaca iin
devlette buradan kamu geliri elde eder.

3.RESMLER
bir iin yaplmas iin kamudan
izin alnmas karlnda denen
bedel.
genellikle yerel ynetimler
tarafndan toplanr
cebridir.
karl vardr.
** inat izni almak, elence
mekn amak, avlanma ruhsat

4.EREFYELER(deerlendirme resmi)
kamu bayndrlk hzmti yapt blgedeki
gayrimenkullerin deerinin artmas
dncesinden hareketle alnan bedeldir.
cebridir.
karl vardr.
*Katlma pay: bayndrlk hzmti sonucu
blgedeki emlaklarn deeri artmad halde
alnan bedeldir. ngrlen harcamay
finanse etmek iin toplanr.
rn; yol harcamalarna katlma pay
Kanalizasyon harcamalarna ka. Pay
Su tesisleri harcamalarna katlma p.

7.MLK VE TEEBBS
GELRLER
(mamelek geliri, patrimium geliri)
kamunun tanr-tanmaz mal
ve haklarn;
satmas/kiralamas/iletmesi
karlnda gelir elde etmesi
cebri deil.
**Arazi, bina, ta ocaklar, KT
karlar

8.BORLANMA GELRLER
8.1 zorunlu borlanma
cebridir.
memur maalarndan yaplan kesintidir
***tasarruf bonolar
8.2.ihtiyari borlanma
cebri deildir.
**devletin piyasaya hazine bonosu devlet
tahvili satmas..

10.ZELLETRME GELRLER
devlete ait iletmelerin zel sektre
devredilmesinden salanan gelirlerdir.
Cebri deil.
amac; rekabeti arttrmak, teknolojik
ilerleme, kar elde etme

11. SENYORAJ GELRLER

(ENFLASYON VERGS)
MBnin para basmas sonucu
devletin gelir elde etmesidir

12.DEVALASYON GELRLER
Yerli parann hkmet eliyle yabanc
para karsnda deerinin drlmesidir.
bu durumda da ak ekonomide ihracat
artar, ithalat azalr. Devlette buradan gelir
elde etmi olur.

14.DER
sava tazminatlar
ganimetler
yardm ve balar
miras bulunamayan gelirler

16
VERGYLE LGL TEMEL KAVRAMLAR -I1.VERGNN KONUSU
verginin kaynan
oluturan ekonomik unsurdur.
3e ayrlr;
Gelir-Servet-Harcama (Gider)

4.VERGY DOURAN
OLAY
Verginin konusu ile
mkellefin ba kurmas

8.VERGNN TAHSL
verginin denmesidir.
---Dorudan tahsil: verginin
dorudan mkellefin yatrmas
veya vergi memurlarnn
mkellefin adresine gidip
vergiyi tahsil etmesi
---Dolayl Tahsil: Vergi
sorumlusu tarafndan verginin
denmesidir.

2.VERGNN MATRAHI
verginin hesaplanmasnda tekil olan MKTAR
VE DEER

Advalorem: Parasal deer esas alnr

**GV, KV, EV
Spesifik: Miktar esas alnr (hacim, kg, ya,
lt...)
**MTV, TV(sadece 1 sayl tarifesi: petrol )
5.VERG SORUMLUSU
Bakasna ait bir vergi nedeniyle, v idaresine
kars muhatap olan ve vergi borcunu demekle
ykml olan kii.

8.1. TAHSL USULLER

1) Mkellefe bizzat yetkili vergi dairesine
yatrlmas
2)Yetkili Kiiler Tarafndan Yatrlmas
2.1)ltizam U: vergi haslatnn belli bir bedel
karlnda 3.kiilere braklmas. Bunlara
MLTEZM denir. (kar/zarar mltezime ait)
2.2)hale U: Getirecei toplam haslat zerinden
EN DK ORANDA pay almay kabul edene
verilmesi
2.3)Emanet U: devlet memurlar eliyle vergi
borcunun toplanlmas
2.4) Temsilciler Araclyla: retmen,
muhtar, imam gibi blgedeki gvenilir ve
halk tarafndan tannm kiilerce verginin tahsil
edilmesi
2.5) Tevkifat (Stopaj) U: Verginin doduu
kaynakta vergi sorumlusu tarafndan kesilip
vergi dairesine denmesi.
3.Dier Tahsil Usulleri :Pul-bandrol
yaptrmak..

2.1.MATRAH BELRLEME USULLER

Gtr: vergi hesaplamasna konu olan deer ve miktarn tek tek
hesaplanmas yerine tm konu ve mkellef iin toptan belirlenmesi
-Karine-D Gsterge: Baz d gstergelere baklarak matrahn
tespit edilmesidir.(kap, pencere says)
darece Takdir: Vergi idaresi tarafndan matrahn tespiti.
Basit: Gelir Gider = Matrah
Beyan: Mkellefin beyannameyle matrahn tespit etmesi
6. VERGNN TARHI
Mkellefin demesi gereken vergi borcunun hesaplanmasdr.
6.1.Tarh Yntemleri
Beyana Dayal: mkellefin beyan esas alnr
---Basit Usulde: basit usuldekilerin vergisi basit usulde tarh edilir.
ikmalen: Tarhiyat sonras kanuni usullere uyulmamas
durumunda ikinci defa tarhiyat yaplmas
Resen: Matrahn tamamen veya bir ksmnn tespit edilmemesi
durumunda vergi dairesinin belirledii matrah z. Tarh edilmesi.
darece: mkellefin kanuni sre iinde matrahn beyan etmezse
vergi dairesinin kendi matrah belirler ve tarhiyat yapar.
9.VERG ALACAINI SONA ERDREN DURUMLAR
1.deme
2.Terkin : Devlet tarafndan mkellefin vergi borcunun tamamnn
veya bir ksmnn silinmesidir.
3.Zamanam: VUKa gre 5yl sre iinde vergi borcunun tahsil
edilememesi durumunda, mkelleften vergi alacan tahsil
edememesi.
4.Af: Baz nedenlerden dolay kaybolan ( karlan, karlmaya
teebbs edilen) vergi haslatn arttrmak iin mkelleflerin VERG
CEZA ve FAZLERN silmesidir.
5.Mahsup ve Takas: denmi verginin denecek vergiden
indirilmesine verginin mahsubu(tarh aamasnda gerekleir); ayn
trden karlkl iki borcun birbiri ile mbadelesine verginin takas
denir( tahsil aamasnda gerekleir.)
6.Uzlama: Mkellefle il vergi idaresi arasnda uyumazln idari
aamada zmlenmesidir.(vergi borcunu tamamen ortadan
kaldrabilir)
7.Mirasn Reddi: Kanuni miraslar mirasn kardan ok zarar
getirecei durumlarda miras reddedebilir. Bu durumda vergi de
yalan olur

3.VERG MKELLEF
zerine v.borcu den GK TK
Kanuni mk: Kanunlara gre
zerine v borcu den kii
Arac mk: dedii vergiyi
3.kiilere aktaran kii
7.VERGNN TAHAKKUKU
verginin denecek aamaya
gelmesidir.
NOT: Verginin kesinlemesi ile
verginin tahakkuku farkl
kavramlardr. Verginin
kesinlemesi; mkellefin tarh
edilen vergiye kar tm dava
yollarnn tkenmesidir. Bu
aamadan sonra vergide
deiiklik yaplamaz.
10.VERG YK
-vergiyi deyen kiinin zerindeki
yklerdir. ikiye ayrlr;
Maddi ykler(objektif)
Toplam =
denen v
Vergi Y.
MG
Bireysel= bireyin dedii vergi
Vergi Y
bireyin geliri
Net
= denen vergi - KHSF
Vergi Y
MG
Gerek = (V+YV)-(KHSF+YT.V)
Vergi Y.
MG

NOT:
KHSF= kamu hizmetinden
salanan fayda
YV= Yansyan Vergi
YT.V=Yanstlan Vergi
-Manevi Ykler(subjektif) :
mkellefin zerinde psikolojik etki
(verginin karar , ikame, gelir
etkisi)

17
VERGYLE LGL TEMEL KAVRAMLAR -II11.VERGNN TARAFSIZLII
vergi nedeniyle mkelleflerinin
kararlarnn etkilenmemesi

15.VERG ADES
Mkelleften fazla alnm verginin geri
verilmesi
19. VERG GAYRET
= fiili vergi hslat /vergi kapasitesi
(Mkellefin vergi deme, devletin vergi
toplama abasdr.)

12.VERG BASKISI
denen verginin bireyin davranlar
zerinde yarataca etkidir.
Vergi Basksnn Giderilmesi;
1.karar (beyan) etkisi: verginin
denmesinin, mkellefin yatrm. Tasarruf,
tketim gibi kararlarn etkilemesi
2.Gelir Etkisi: Vergiden dolay geliri azalan
kiinin daha ok almay tercih etmesidir.
3. kame Etkisi: Vergiden dolay geliri
azalan kiinin almak yerine dinlenmeyi
tercih etmesi.
16. VERG MALYET
1.Ak Maliyet: Devletin vergiyi toplamak
iin katland maliyet
2.rtk (Gizli) Maliyet: mkellefin vergiyi
demek iin katland maliyet
20.MAL ANESTEZ
mali ykmllklerin muhataplar
tarafndan farkna varlmadan yerin
getirilmesidir.
dolayl vergilerde ok grlr.

23. VERG TUTAMAI

Kolay vergilendirilen vergi
kaynaklardr.

24.TAKSFLASYON
yksek enflasyon ve yksek vergi
yknn bir arada grlmesidir.

27.MAL ZORLAMA
mkelleflerden deme gcnn
zerinde vergi alnmasdr.

28. MAL SMR VE MAL RANT

mali smr: deme gcne gre
vergilemede kamu hizmetlerinden elde
ettikleri faydadan daha fazla vergi denmesi
durumuna
mali rant: deme gcne gre vergilemede
kamu hzmt.den elde edilen faydadan daha az
mik.da vergi demek

13. VERGDEN KAINMAKAAKILIK

Kanma: vergiyi douran olaya neden
olunmamas suretiyle vergi yknn dnda
kalma abasdr.(kanunlara aykr deil)
Karma: vergiyi douran olay ortaya
kmasna ramen vergi kanunlarna aykr
den hareketlerde verginin hi
denmemesi veya ksmen denmesidir.
(kanunlara aykr)
17.VERG HARCAMALARI
Devletin istisna muafiyet ve indirim
uygulamalar nedeniyle ortaya kan vergi
kaybdr.
21. VERGNN GELR ESNEKL
Vergi gelirlerindeki art yzdesinin
MGdeki art yzdesine orandr.
1.esneklii yksek bir vergi otomatik
stabilizatr grevi grr
2.esneklii en yksek vergi artan oranl
kiisel gelir vergisidir.
3.esneklii en dk vergi ba vergisidir.
25.VERGNN AMORTSMANI VE
KAPTALZASYONU
-bir mal veya hak zerine konulan bir vergi
nedeniyle o mal veya hakkn deerinin
dmesine v.amortisman
- bir mal veya hak zerine konulan verginin
kaldrlmas nedeniyle o mal veya hakkn
deerinin artmasna v.kapitalizasyonu denir.
29. VERG FYATI
-Kamu mali iin yaplan harcamalar arttk.a
, kiinin deyecei vergi de artar. Bireyin
kamu malinden tketecei her ekstra birim
iin yapt demedir.

14. FTE VERG

Ayn vergi konusu zerinden birden fazla
vergi alnmas veya vergilendirme yetkisinin
atmasdr.
1.iktisadi .v: ayn vergi konusu z 1den
fazla vergi alnmas
2.hukuki .v : ayn vergi konusu z
vergilendirme yetkisinin atmas
3.yatay .v: ayn statdeki kurulularn yetki
atmas
4. dikey .v: ast-st kurulularn yetki
atmas
18. VERG KAPASTES
(vergilendirilebilir vergi + deme gc)
Bir lke ekonomisinin tayabilecei vergi
ykdr.
22.VERG BLNC VE AHLAKI
-Bireyin vergilerin kamu giderlerinin
finansman iin toplandnn farknda olmas
vergi bilincidir
-bireylerin vergi devlerine uymas vergi
ahlakdr. (vergi karmamas, zamannda
beyanname vermesi)
**gelimi lkelerde her ikisi de yksek
26. VERG ALERJS
Vergilere kar ar duyarllktr.
Esneklii yksektir.
Dolaysz vergilerde grlr.

30.VERG PLANLAMASI
1.Makro Planlama: devletin en uygun
kaynaklardan en uygun ekilde vergi
almasdr
2.Mikro Planlama: Mkellefin kanunlara
dayanarak en asgari dzeyde vergi
demesidir.

18
VERGYLE LGL TEMEL KAVRAMLAR -III31.MAL TEVZN (AKAL DENKLETRME)
MY ve YYnin gelir-gider paylam

32.VERG TAKOZU
Vergi ve vergi benzeri ykmllklerin, iveren
zerinde oluturduu yklerdir.

34.MUAFYET STSNA
vergilendirilmesi gereken KNN vergi d
braklmasna muafiyet.(subjektif)
vergilendirilmesi gereken KONUNUN vergi d
braklmasna istisna denir.(objektiftir)
37.VERG REKABET
lkelerin dk vergi uygulayarak uluslararas
sermayeyi kendilerine ekmesidir.

35.VERG ENGEL
mkellefin parasal gelirinin artarak artan oranl tarifede,
daha yksek vergi dilimlerine kararak vergi yknn
artmasna neden olmasdr.

40.VERG KOORDNASYONU
lkelerin vergilendirme yetkisinden vazgemeden snr
tesi ilemler ile ilgili vergisel engelleri kaldrmasdr.
rn: ifte vergilemeyi nleme almalar
43. TANZ ETKS ( OLIVERA TANZ
)
enflasyon dneminde vergi tahsilinin
gecikmesi ile uranlan reel satn alma gc
kaybdr.
Bu kaybn nedeni: enflasyon dneminde
verginin tarh ile tahsili arasnda geen
srenin uzamasdr.

46. VERGNN REDD

Mkelleflerin ar olan
vergilerin kaldrlmasna
ynelik gstermi olduu
tepkidir.

38.VERG CENNETLER
yabanc sermayeyi lkeye ekmek iin bunlara
uygulanacak vergi oranlarnn minimum veya 0 dzeyine
ekilmesi.
41. TOBN VERGS
ksa vadeli dviz ilemlerinden vergi alnmasdr.
Ama: lkeye sermaye giri knn(ani) engellenmesi(
scak para giri k), arbitrajclarn elde etmi olduu kar
drmek

44.TERS TANZ ETKS

Enflasyonla reel kamu harcamalar arasndaki ters ilikidir.
Ters Tanzi etkisini ortaya karan harcama gecikmesi, harcama
taahhdnn ya da szlemenin yapld an ile harcamann gerekletii
an arasnda geen zaman araldr.
Enflasyonist ortamlarda harcama gecikmesinin uzun olmas kamu
harcamalarnn reel deerini azaltan bir etkiyi beraberinde getirmektedir.
Bylece artan enf, mal ve hizmetler iin yaplan demelerin reel
deerinin mal ve hizmetlerin reel deerinden daha dk kalmasna
neden olarak kamu kesiminin mali durumunda greceli bir iyileme
yaratmaktadr.

47. VERGNN GREV

Mkelleflerin ar olan
vergilerin orannn aa
ekilmesine ynelik
gstermi olduu tepkidir.

33.VERG MATRAHININ AINMASI

(VERG EREZYONU)
vergi harcamalar, vergi karma ve vergiden
kanmann artmas nedeniyle vergi matrahnn
anmasdr.
36.VERG TATL
belli konu veya kiilerden belli bir sre vergi
alnmamasdr.
Ama: yb. Sermayeyi lkeye sokmak, sosyal alanda
ilerleme
39.VERG UYUMLATIRMASI
lkelerin vergi mevzuatlarnn birbirine
yaknlatrlmas
42. RAMSEY VERGLEME
Talebin fiyat esneklii dk olan mallarn zerine vergi
konulmas gerektiini belirtir. Bylece devletin vergi
hslat max olur
rn; ekmek, eker, tuz
45.LAFFER ERS(. HALDUN- A. LAFFER)
vergilemede optimal nokta alnca vergi oranlarnn
drlmesi vergi haslatn arttrr.
Vergi haslat
Max.

Vergi oran
T*(optimal nokta)
Not: verginin reddi ile vergi kaakl arasndaki fark ; vergi kaaklnda mkellefler bireysel olarak hareket
ederken, vergi reddinde mkellefler bir araya gelerek vergiye kar toplumsal bir hareket ierisinde yer almaktadr.

19
VERGLEME LKELER
KLASK LKELER
A. SMITHIN VERGLEME LKELER
1. ADALET (ETLK) : bireylerin deme glerine gre devlet harcamalarna
katlmasdr.
2.KESNLK (MUAYYENLK): Her bireyin deyecei verginin miktar ve zaman kesin
olmaldr.
3. UYGUNLUK (KOLAYLIK): Vergiler en uygun zamanda tahsil edilmeli ve demeler
bireyleri rahatsz etmemeli
4. KTSADLK ( TASARRUFLK) : Vergi en az maliyetle toplanmal.

A. WAGNERN VERGLEME LKELER

1.MAL LKELER: Maliye politikasna ilikin ilkelerdir.
1.1. Yeterlilik: kamu harcamalarn karlayacak dzeyde olmaldr
1.2. Esneklik : Kamu giderlerindeki arta uyum salayabilmeli.
2. KTSAD LKELER: vergiler iktisadi faaliyetleri etkilememesi ile ilgilidir.
3.AHLAK LKELER: Vergi adaletinin salanmasna yneliktir.
3.1.Genellik: her bireyden vergi alnma, hi kimse vergi d kalmamal.
3.2.Eitlik : Her bireyden mali gce gre vergi alnmal.
4.TEMEL LKELER: verginin yntem ve uygulamasna ilikindir.
4.1. Belirlilik: vergi ak ve kesin olmal
4.2. Uygunluk: Vergiyi, en uygun zamanda ve en uygun biimde topla.
4.3. Ucuzluk : en dk maliyetle topla.

ADA LKELER
1. GENELLK: Herkesin vergi deme
gcne gre vergi demeli.(deme gc
zayf olanlar vergilendirilmemesi
gerektiini syler)
5.VERMLLK: vergi ile amalanan
hslatn belli bir dnem inde gereklemesi
9STKRAR: vergi yasalarnn sk sk
deimemesi

2.ADALET: kiilerin vergi deme

glerine gre vergilendirilmesini syler.

3. BELRLLK: vergi uygulamasnn

baars bakmndan vergi ile ilgili kurum ve
ilemlerin belli olmas.

4.AIKLIK: Vergi yasalarnn ak ve

herkes tarafndan anlalabilir olmas

6.UYGUNLUK: verginin mkelleften

uygun yer ve zamanda
alnmasdr.(tahsilatla ilgili)
10. KESNLK: vergi devlerinin ekil, yer
ve zaman bakmndan kukuya yer
vermeyecek bir yapda hazrlanmas
gerektiidir.

7. KTSADLK(TASARRUF): vergi
haslatnn en az masrafla toplanmas.(vergi
ekonomik faaliyetleri etkilemeyecek)
11. KANUNLK: vergiler kanunla;
konulur, deitirilir, kaldrlr

8. ESNEKLK: verginin mkellefin deme

gcndeki artmay ya da azalmay
izleyebilmesidir.
12.ETLK: vergi yknn mkelleflerin
sosyal ve iktisadi durumlar gz nne
alnarak paylatrlmasdr.
-yatay eitlik:ayn gelir dzeyine sahip
kiilerden ayn
-dikey eitlik:farkl gelir dzeyindekilerden
farkl vergi alnmasdr.

GNMZDE NEM TAIYAN VERGLEME LKELER

FAYDALANMA (YARARLANMA) LKES
DEME GC LKES
1.vergiler kamu hizmetinden yararlanma karldr.(tam kamusal mal ve
1. kiilerin mali glerine gre vergi demeleridir.
hizmete ters gelen bir ilke )
2. tam kamusal mal ve hizmetlerin finansman bu ilkeye gre yaplr.
2.zellikle yerel nitelikteki mal ve hizmetler iin sz konusu; p
3.mali rant ve mali smr sorunlar var
toplama
4.kaynak israfna neden olur
3.kaynak kullanmnda etkinlik salar.
5.gelir dalmnda adalet salanr
4.gelir dalmnda adalet salanamaz(kiilerin kamu malndan elde ettikleri
fayda kadar vergi vermesinden dolay. Ne kadar fayda o kadar vergi)

20

DEME GCNE ULAMADA KULLANILAN TEKNKLER

1. EN AZ GEM
NDRM
Mkellefin kendisinin ve
ailesinin yaamnn asgari
dzeyde salamak iin
gerekli olan gelirin
vergilendirilmemesidir

1.1 Matrahtan ndirim

Sistemi:
mkellefin matrahndan
en az geim indirimi
tutarnn dlmesinden
sonra kalan ksmn
vergilendirilmesidir.

1.2.Vergiden ndirim
Sistemi (Dekot): nce
mkellefin geliri
vergilendirilir daha sonra en
az geim indirimi tutar
hesaplanr ve vergiden
indirilerek mkellefin
deyecei vergi bulunur(TR)

2. TARFELERDEN
YARARLANILMASI
denecek vergi tutarnn
belirlenmesi iin vergi
matrahna uygulanacak olan
oran ya da llerdir

2.1.Sabit (Eit, Dz,

Tek) Oranl Tarife:
Vergi matrahndaki art
ya da azala karn
vergi oran ayn kalr.
KDV, KV, EV

2.2.Azalan Oranl Tarife:

2.2.1.Matrahn ve vergi
orannn ayn dorultuda
azalmas ( artan tarifenin tersi)
2.2.2.Matrah artarken vergi
orannn azalmas. ama:
yatrm ve tasarruflarn
artmas.

3.AYIRMA LKES
Emek gelirleri ile sermaye
gelirlerinin farkl ekilde
vergilendirilmesini savunur

4. MUAFYET VE
STSNALAR
Baz kiilerin vergi d
braklmas muafiyet,
baz konularn vergi d
braklmas istisnadr.

1.3Blme (katsay) Sistemi:

Aile gelirinin, aile bireyleri arasnda blnmesinden sonra vergilendirilmesini ngren
sistemdir. ki ekildedir;
1.3.1.Splitting: ailenin gelirini sanki kar-koca kazanyormu gibi 2ye blnr.
Daha sonra blnen gelirler ayr ayr artan oranl tarifeye gre vergilendirilir. Son
olarak ailenin demesi gereken toplam vergi bulunur.
1.3.2.Katsay: ailede yaayan her bireye birer katsay verilir. Ailenin geliri bu
katsayya blnr. Katsay bana gelen gelire artan oranl tarifedeki vergi oranyla
katsay basna den vergi hesaplanr. En son ailedeki ka katsay varsa onla arplp
toplam denecek vergi bulunur.
Blme Sistemindeki AMA; artan oranl tarifede mkellefin bir st dilime geip daha
fazla vergilemenin nne gemektir.
2.3. Artan Oranl Tarife:
Vergi oranlarndaki artma ya da azalmaya bal olarak vergi orannn artmas veya
azalmasdr.
(MVO>OVO). Yatrm, tasarruf gibi istekleri krd dnlse de, gelir dalmn
dzenlemesi ve vergi adaletini salar. 4 tiptir.
2.3.1.Snf Usul: Vergi oran diliminin deimesine bal olarak artpazalmaktadr. Snf deitike vergi oran SIRAMA gsterir.(adaletsizdir.)
2.3.2.Dilim Usul: Matrah tarifenin ngrd dilimlere blnp ve her dilim
iin ayr bir vergi orannn uygulanmas yoluna gidilmektedir.(TR de GV tarifesi
dilim usuldr.)
2.3.3. Gizli Artan Oran: Tarife DEL. Bir verginin yaplan baz indirim ve
eklemeler sonucu artan oranl bir vergi haline gelmesidir.
2.3.4. Tersine Artan Oran: Tarife DEL. Matrah arttka ortalama vergi
orannn azald durum.(rn HARCAMA VERGLER.) Gelir dzeyi farkl olan
bireylerin AYNI MKTARDA mal ve hizmet satn aldnda ayn miktarda vergi der.
ANCAK, KATLANDIKLARI VERG YK FARKLIDIR.

21
VERGLERN AYIRIMI
I.KONULARI BAKIMINDAN (GELR-SERVET-HARCAMA)
1.GELR ZERNDEN ALINAN
VERGLER
- Kaynak T. Gre :
*gelir retim faktrlerinin etkisi sonucu
ortaya kacak
*gelir srekli olacak
-Net (Safi) Art T. Gre:
*mkellefin malvarlnda meydana gelen
her trl art gelir olarak kabul eder.
2.HARCAMALAR ZERNDEN
ALINAN V.
* vergi adaletine terstir(gelire gre tersine
artan oranl olduundan)
*objektiftir
*dolayl vergilerdir(mali anesteziye
uygundur)

1.1.GELR VERGS
Gerek Kiilerin bir dnem boyunca elde ettikleri kazan ve iratlar
zerinden alnan vergidir.Bunlar;
1.Ticari Kazan
2. Zirai Kazan 3.Serbest Meslek K.
4.Menkul Sermaye rad 5.Menkul Sermaye .
6.cret
7.Dier Kazan ve ratlar
NOT: kaynak teorisine gre dier kazan ve iratlar gelir olarak kabul
edilmez, safi art teorisine gre gelir kabul edilir. TRde Gelir Vergisi
Safi Art Teorisine gre toplanr.

1.1.2.GELR VERGSNN UYGULANI

1.2.KURUMLAR
BMLER
VERGS
*sedler gv: gelir unsurlar tek tek yaz ve her
Kurumlarn yapm
birine AYRI AYRI oranlar uygula. (sabit oranl)
olduklar
*niter gv: btn gelirleri TOPLA denecek
faaliyetlerden dolay
vergiyi bul.gelirler arasnda mahsup yap(artan
elde ettikleri
oranl)(TR)
kazanlarn
*birleik gv: gelir unsurlar ilk sedler nitelikte
vergilendirilmesidir.
vergilendirilir, sonra gelirleri topla niter ekilde
uygula.
2.1.MUAMELE VERGLER
2.1.2.3.1.KDV HESAPLAMASINDA KULLANILAN
Tm mal ve hizmetlerin alm ve satmnn vergilendirilmesini ngren global nitelikteki
YNTEMLER
vergilerdir. ki tiptir;
2.1.1.zel Muamele V: Sadece belli gruplar zerinden alnr (TV- V ans Oyunlar
*karma Y:
V )
Maln sat fiyatndan, maliyet bedeli dlr.
2.1.2.Genel Muamele V: Mal ve hizmet ayrm yaplmadan alnr.
*Vergiden ndirim Y:
nce sat fiyat zerinden vergi hesaplanr daha sonra
2.1.2.1.Yayl (elale) M.V:
-Ekonomik srecin RETMDEN TKETME kadar btn aamalarda ilem yapldka mal allar srasndan denen KDV hesaplanan KDVden
alnan vergi.
dlr.
-Vergi, maln sat fiyatna koyulduundan vergi piramitlemesine yol aar.(kar
(gnmzde kullanlan yntem)
piramitlemesi)
-Firmalar arasnda rekabeti bozucu etkisi vardr.
2.1.2.3.2.KDV HESAPLAMA YNTEMLER
- Mkellef psikolojisine uygun, vergi kanmalar azdr.
Gelir tipi
cret + faiz + kar+ rant
2.1.2.2. Toplu M.V:
-Yayl M.V.nin retim-tketim zincirindeki btn aamalardan alnmasna karn Toplu
Gayri safi hasla tipi
M.V.de bu aamalardan SADECE birine uygulanr. retim aamasnda; istihsal v. toptanc
cret + faiz + kar+ rant+ amortisman
aamasnda; toptan sat v. perakende aamasnda; istihlak v(perakende sat).
Tketim tipi (TRde)
cret + faiz + kar+ rant + amortisman - yatrm
2.1.2.3.KDV
-Bir tr yayl m.v.dir. ancak Yayl M.V.deki sakncalar gidermek iin oluturulmutur.
cret tipi
-Yaratlan katma deer zerinden alnr. Bu yzden kar piramitlemesi ortaya kmaz.
cret + faiz + kar+ rant (faiz + kar+ rant)

3.SERVET ZERNDEN ALINAN VERGLER

Birey tarafndan herhangi bir servete sahiplik ya da servetin el deiiminden dolay alnan vergilerdir.(EV-MTV-VV)
Genel-zel Servet Vergileri: Ykmlnn sahip olduu varlklarn tmnden vergilemeyi esas alnmas genel, servet unsurlarndan sadece bazlar vergilemeye konu edilen servet vergilerine zel
servet vergileri denir. TRde zel servet vergileri mevcut iken genel servet vergisine yer verilmemitir. zel servet vergileri; E.V., M.T.V., V..V.
Srekli-Geici Servet Vergileri; Dzenli aralklarla srekli ekilde vergilemenin yaplmas srekli(devaml) servet vergileri iken, baz nedenlerden dolay(eko, sos, mali, sava, mlkiyetin el
deitirmesi, lm) bir defaya mahsus olmak zere alnan vergiler ise geici servet vergileridir. Srekli servet vergilerine rnek MTV, EV iken geici servet vergilerine rnek VVdir.

22
VERGLERN AYIRIMI
II.DOLAYLI DOLAYSIZ VERG OLMALARI BAKIMINDAN
DOLAYLI VERGLERN NTELKLER
DOLAYSIZ VERGLERN NTELKLER
1. Vergi mkellefiyle vergi yklenicisi genellikle farkl
2.harcama zerinden alnr
3.kolay yanstlabilirler
4.mali anestezi etkisi yksektir. (vergi alerjisi dk)
5.objektif karakterlidir (sabit oranldr)
6.gelir dalmnda adaleti bozucu etki yaratr. (tersine artan oranl tarife)
7.vergi idaresi asndan uygulamas kolay-maliyeti dktr
8.taban daha genitir.

1. mkellefle yklenici genelde ayn

2. gelir ve servet zerinden alnr
3.yansma zor bazen imknszdr.
4.mali anestezi etkisi dk. (vergi alerjisi yksek)
5.subjektif karakterli ( kiiler gelirine gre vergilendirilir.)
6.gelir dalmnda adaleti salar ( artan oranl tarife)
7. vergi idaresi asndan uygulamas zor maliyeti yksektir
8.taban daha dar.

3.DER AYIRIMLAR
1.TAHSLATI YAPAN BRMLER AISINDAN
2.UYGULAMA SRELER AISINDAN
3. DEME EKLLER AISINDAN
4.TARFELER AISINDAN
5.MKELLEFN AHS VE ALEV DURUMU AISINDAN

MERKEZ YNETM YEREL YNETM

GEC SREKL
AYN BEDEN NAKD
SABT ARTAN AZALAN ORANLI
AHS(SUBJEKTF) GAYRAHS(OBJEKTF)

TEK VERG SSTEM

1. FZYOKRATLAR (QUESNAY)
2.HENRY GEORGE DAVID RICARDO
3. SCHULLER
4.M. THEIRS
5. EMILE de GIRARDIN MENIER

Sadece topraktan vergi alnmal.

Vergi arazideki deer artndan alnmal
Vergi enerjiden alnmal
Vergi hammaddeden alnsn
Vergi sermayeden alnmal

23
VERG YANSIMASI
1.TANIM
denmi bir verginin
piyasa
mekanizmasndan
yararlanmak suretiyle
dier birimlere
aktarlmasdr.(verginin
bir mkelleften alnd
halde baka birisi
tarafndan denmesi)

2.YANSIMA SRELER
*deme: ilk aama
verginin herhangi bir
ekilde denmesiyle balar
*Vurgu: Vergi dendikten
sonra vergi mkellefinin
vergi denmesinden dolay
zerinde hissettii
psikolojik baskdr
*Aktarma: zerine vergi
yknn devredildii kii
yine fiyat mekanizmas
aracl ile bu yk
bakalarna, onlar da
dierlerine para para
devretme ynne
gitmeleriyle oluan
aamalardr
*Yerleme: Fiili ve son
olarak, dier bir birey
zerine yeni transfer midi
bulunmakszn, "vergi
yk" son mkellefte
kalmtr

3.YANSIMA EKLLER
3.1.leriye Geriye Yansma :
leri: verginin yksek fiyat ierisinde nihai tketicilere yansmasdr.
Geri: verginin retim faktrlerine doru yansmasdr. ( burada retici bundan kurtulmak iin ya ara malnn
fiyatnda indirim talep eder ya da i gc cretini aa eker)
3.2.Kanuni Fiili Yansma:
Kanuni: verginin kanuni snrlar ierisinde kanunun ngrd biimde yansmas.(KDV ve BSMV )
Fiili: verginin piyasa koullarnda yanstlmasdr. (bina sahibinin kiray artrmak suretiyle vergiyi kiracya
detmesi gibi)
3.3.Snrl Snrsz Yansma:
Snrl: yansmann belirli bir ynde olacan, bununda belli kiiler zerinde toplanacan syler. (bir kere de
yanstlr olay biter)
Snrsz: yansmann her ynde olacan, belli bir toplumda deil btn ekonomik bireylere yansmasdr.
Bunun sonunda ise vergi yk iyiden iyiye hafifler.
3.4.Biimsel Efektif Yansma:
--Biimsel: vergiyi kim demi;?
Efektif: vergiyi deyen mkellefin tepkisi?
3.5.Mutlak Diferansiyel Yansma:
Mutlak: herhangi bir verginin oranndaki artn gelir dalm zerindeki etkisidir. Yaplan art sonucu bu
vergiyi demek zorunda olanlarn gelirlerini azaltarak toplumun gelir dalmn deitirir. Vergilerdeki art
dolaysyla gelir dalmnda meydana gelen deimedir.
Diferansiyel: kamu harcamalar sabit varsayldnda yrrlkteki herhangi bir verginin kaldrlarak yerine
baka bir vergi konulmas suretiyle gelir dalmnda meydana gelen deimelerdir.
3.6.apraz Yansma (ifte yansma):
Esneklii yksek olan bir maln vergisinin esneklii dk olan bir maln fiyatn etkilemesi (ikame mallarda
grlr)
3.7ift Yansma (ift Yerleme)
Verginin fiyata yanstlrken, reticinin vergi artnn iersine karn da ekleyerek, fiyatlarn vergi artndan
daha fazla artmas durumudur.

4.YANSIMAYI BELRLEYEN ELER

4.1.Arz ve Talep esneklii: ed=o tketici, ed= retici , es= 0 retici, es= tketici.
talep esneklii > arz esneklii => verginin ounu retici der.
Talep esneklii< arz esneklii=> verginin ounu tketici der.
4.2. Piyasalarn Yaps
*Tam Rekabette: ksa dnemde yansma arz ve talep esnekliine bal, uzun dnemde arz esnekliine bal olarak
maliyetler belirler.
*monopolde: Kural olarak vergi yansmasndan sz edilemez. Vergi yansmas retici-tk paylar
*oligopolde: Talep esneklii dk ve firmalar birlikte hareket ediyorlarsa vergi yanstlabilir.
4.3.Vergi Tr:
Dolayl vergilerde yansma yksektir.

5.YANSIMAYI BELRLEYEN
MKRO FAKTRLER
1.Piyasa yaps
2.Arz talep esneklikleri
3.vergilendirilen maln tr
maliyet yaps
4.verginin ykseklii
5.verginin tr

6. YANSIMAYI
BELRLEYEN
MAKRO FAKTRLER
1.Mkellefin vergileri
finansman ekli
2.devletin vergiyi zaman
fark olmadan
gecikmeksizin devreye
sokmas
3.ekonominin iinde
bulunduu konjonktr

24
1.TANIM
5018e gre; belli bir dnemdeki
gelir ve gider tahminleri ile bunlarn
uygulanmasna ilikin hususlar
gsteren ve usulne uygun olarak
yrrle konulan belgedir.

1. KLASK BTE
*Denk bte esastr.
*Kamu harcamalar snr olacak
*vergiler dk oranl dolayl vergi
olacak
*borlanma yapmayacaksn.
(yapacaksan uzun vadeli, yatrmlar
finanse etmek iin, sermaye
piyasalarndan borlanacaksn)

DEVLET BTES
2. BTEYLE LGL BLNMES
GEREKENLER
*1215 Magna Carta -> dnyada bte hakknn
geliimi
*1876 Kanuni Esasi -> TRde ilk bte hakk
*1908 -> II. Merutiyetle birlikte Saytayn
yeniden dzenlenmesi
*1909 -> TRde modern anlamda ilk bte
*1911-2006 -> 1050 sayl Muhasebe-i Umumiye
*2006--> 5018 sayl KMYKK
*Bte Hakk: Halkn bte yapma yetkisini kendi
setii temsilcileri araclyla kullanmasdr.
*bte hkmet tasarruf deil, TBMM (yasama)
tasarrufudur.
* zel bir kanundur. (her yl hazrlanr)

3.BTENN TEMEL ELER (4T)

1.TAHMN: btede gelir-gider tahmini
2.TASDK: Yrtmenin hazrlad bteyi yasama onaylar
3.TEVZN: Btede gelir ve giderlerin birbirine denk olmas
4.TAHDT: Btenin belli bir sre geerli olmas.

BTE TEORLER
2.DEVR BTE TEORS(ALVN HANSEN)
*Btenin yllk olarak dnlmesi yerine uzun sreli
dnemler dikkate alnarak uygulanacak
*Bte baz dnemlerde ak/fazla verebilir.(sorun
deil) Bunun iin devlet btesi ierisinde bir FON
olutur, fazla verdii dnemlerde FONA at, ak verdii
dnemlerde FONDAN kaynak aktar, dengeye gel
* Unutma ki!!! nemli olan bte dengesi deil MAL
DENKLKTR.
rn;
Ekonomide genileme varken 3 yl bte fazlas ver.
Ekonomide daralma var. O zaman 3 yl bte a ver.
6 ylda bte denkliini sala

3. TELAF EDC BTE TEORS

(SIR WILLIAM BEVERIDGE)
*Keynesten fikir alm ve demi ki ;
zel kesimin harcamalarnn azalmas sonucu
ortaya kan eksik istihdam durumunun
giderilerek ekonominin tam istihdamda dengeye
gelmesi iin eksik olan zel kesim
harcamalarnn kamu harcamalar ile telafi
edilmesidir
nemli olan tam istihdam salanncaya kadar
devletin ak verme derdine dmeden
harcamalara giriebilmesidir.
Tam istihdam salandktan sonra bte
denkliine yeniden riayet eder.
*** Burada da bte denklii deil, nemli olan
EKONOMNN DENGES salanmal.

25

BTENN FONKSYONLARI
KLASK FONKSYONLARI
1.ktisadi ve Mali Fonksiyonu: kamu hizmetlerinin bir plan dhilinde
olmasn, en az maliyetle yaplmasn, btenin denk olmasn ifade eder.
( devlet kaynan iktisatl kullansn)
2.Hukuki Fonksiyonu: Bte bir kanundur. Bu kanun, yrtme organna
yasama organ tarafndan gelirlerin toplanmasna yetki ve giderlerin
yaplmasna da izin veren bir kanundur. zel bir kanundur. Her yl yaplr
3.Siyasi Fonksiyonu: Kamu ekonomisi iinde retilecek mal ve
hizmetlerin ne miktarda ve ne ekilde retileceine siyasi sre ierisinde
karar verilir. Bte bu siyasi srete oluan tercihleri ekillendirip
uygulamasna olanak salar.
4.Denetim Fonksiyonu: kamu maliyesinin ve mali ilemlerin belirtilen
esas ve hedeflere uyumlu ekilde yrtlmesinin denetlenmesi eklinde
ortaya kar.

ADA FONKSYONLARI
1.Ynetsel Fonksiyonu: bte gnmzde zellikle devlet ynetiminde
verimlilik ve etkenlii geni lde etkilediinden ve kamu ynetiminde
karlalan glklerin zmlenmesinde yneticilere yardmc olduundan
kamu ynetimin verim ve etkinliini artrma arac olarak kabul etmektedir.
2. Planlama Fonksiyonu: bte sadece bir plan deilse de kamu kesiminin
iktisadi bir plan niteliindedir. Plan gelecee ait ekonomik gelimelerin belli
bir sistem iinde yaplmasn salar
3.Gelir ve Kaynak Tahsisi Fonksiyonu: bte kamu ve zel sektr arasnda
kaynak kullanmn dzenledii gibi gelirin yeniden dalm fonksiyonuna
sahiptir. (kamu gelirlerinin toplanmas, toplanan gelirlerin harcamalar ile
datlmas)
4. Makroekonomik Fonksiyonu:
4.1.Konjonktrel Fonksiyonu: ekonomideki genel ini klar yani
konjonktrel dalgalanmalar inceler ve genel iktisadi konjonktr ayarlama
grevi grr.
4.2. Telafi Edici Fonksiyonu: ekonominin eksik istihdamda olduu
dnemlerde bte a, talep arttrc ve isizlii azaltc bir ileve sahiptir.
4.3.Kalknma Fonksiyonu: Bte kamu ekonomisinin tasarruf ve yatrm
tercihlerini ynlendiren bir plandr. Bu anlamda kalknma hamleleri asndan
zerine baz ilevler dmektedir.
4.4.stikrar Salama Fonksiyonu: btenin fiyat istikrar ve tam istihdam
salamasdr.

26
BTE LKELER
I.KLASK LKELER
Genellik lkesi:
Btede yer alacak tm gelir ve gider tahminlerinin cinsi, tutar ve
kullanlmasnda uygulanacak yntem ile ilgilidir. Genellik ilkesi,
noktada arlk kazanr:
1.Tm gelir ve giderlerin btede gsterilmesi,
2.Bte yer alan gelir ve giderlerin gayri safi olarak belirtilmesi,
3.Belirli gelirlerin belirli giderlere tahsis edilememesidir (Adem-i tahsis).
Dner sermayeli iletme bteleri, artl ba ve yardmlar, katma bteler,
fon uygulamalar, bu ilkeden sapma gsterir.
n zin ve Blmler tibariyle Onaylanmas lkesi:
Btenin mali yla girilmeden nce onaylanm ve kanunlam olmasnn
ngrlmesi n izin ilkesidir. Bu sayede yasama organ yrtme organna
btenin uygulanabilmesine ilikin izin vermi olacaktr.
Fiskalite lkesi (Mali Olma):
Bu ilke btede mali anlamda snrlar ifade etmektedir. Buna gre btede
aada belirtilen esaslara uyulmak zorunludur;
1.Yrtme organ btede yer alan denek miktarndan fazla harcama
yapamaz,
2.Btede belirtilmeyen bir kaleme harcama yaplamaz,
3.Btede sadece mali hkmlere yer verilmesinin salanarak ve mali
hkmler dnda hkmler konulamaz.
4.Btede, denekler belirli amalar gerekletirmek zere tahsis edilir ve
baka bir amaca harcanamaz (giderlerde tahsis).

Birlik lkesi:
Bir kamu tzel kiiliinin bte yaparken tm gelir ve
giderlerini tek bir bte iinde toplanmasna birlik ilkesi
denir.
YAN; DEVLETN BTES TEK OLACAK
Toplama lkesi:
Kamu idarelerinin tm gelir ve giderleri btelerinde
gsterilmesi ve benzer nitelikteki btelerin bir araya
toplanmasdr. Merkezi Ynetim Btesi, Mahalli dare
Bteleri ve Sosyal Gvenlik Bteleri ayrm toplama
ilkesini ifade etmektedir.
Yllk Olma lkesi: Bte esas itibariyle hemen her
lkede bir yl iin geerlidir

Yeknesaklk lkesi:
Btede birlik ilkesinin devletin tm gelir ve
giderlerinin tek bir btede toplanmasn ifade
etmektedir. Ancak uygulamada birlik ilkesinden
sapmalar olduunu grlmektedir.
Yeknesaklk ilkesi ise, btelerde benzer
nitelikteki gelir ve giderlerin gruplandrlarak
bir arada gsterilmesini ifade eden bir ilkedir.
Birlik ve genellik ilkesinin daha esnek bir
uygulamasdr.

Doruluk ve Samimilik lkesi:

Bte ngrlerinin elden geldii lde gerek durumu
yanstmas ve mevcut koullarn ortaya konulmas
doruluk ilkesini, gerek gider gerekse gelir
tahminlerinin ortaya konulmasnda, doruluuna inanlan
hususlarn itenlikle ortaya konmasna ise samimilik
ilkesi denir.

Aklk ve Alenilik lkesi:

Bte ile tm belge ve hesaplarn kamu
tarafndan eletiriye olanak salayacak ekilde
ak bulundurulmasn ifade eder. Btenin
tmne ve zellikle gelir ve gider cetvellerine
aklk getirmektir. Alenilik ilkesi, bte ile ilgili
tm ilem ve uygulamalarn, herkesin gz
nnde, herhangi bir gizlemeye
bavurulmakszn gerekletirilmesini
ngrmektedir.

Denklik lkesi: Btenin gelir ve gider

kalemlerinin birbirine denk olmasdr.
BTE DENK BALANMAK ZORUNDA
AKTF = PASF

II.ADA LKELER
Makroekonomik stikrar ilkesi:
Btelerin hazrlanmas ve uygulanmasnda,
makroekonomik istikrarla birlikte
srdrlebilir kalknmay salamak esastr.

Performans ve Mali Kontrol lkesi:

Bteler kalknma plan ve programlarda
yer alan politika, hedef ve nceliklere
uygun ekilde, idarelerin stratejik planlar
ile performans ltlerine ve fayda-maliyet
analizine gre hazrlanr, uygulanr ve
kontrol edilir.

Planlama lkesi:
Bteler, stratejik planlar dikkate
alnarak izleyen iki yln bte
tahminleriyle birlikte grlr ve
deerlendirilir.

Uluslararas Standartlara Uygunluk lkesi:

Bteler kurumsal, ilevsel ve ekonomik
sonularn grlmesini salayacak ekilde
Maliye Bakanlnca uluslararas standartlara
uygun olarak belirlenen bir snflandrmaya
tabi tutularak hazrlanr ve uygulanr.

27
BTE TEKNKLER
1.GELENEKSEL BTE
*denekler hizmetlere tahsis edilirken nemli olan
RGTLERN HTYACIDIR.
*O halde;
Unutma ki burada kamu harcamalarnda
KURUMSAL SINIFLANDIRMA yaplr
Kurumsal snflandrma varsa burada merkezi
ynetim ve merkezi kontrol anlay vardr.
*girdi odakldr sonulara bakmaz. O Halde ;
*SADECE mali denetimi kale alr, performans
denetimini sallamaz.
*bte teknik bilgi ve ihtiyalara gre deil, siyasal
anlaya gre yaplr. O halde;
*plan bte ilikisi kurulmaz(ksa vadeli
olduundan)
*saysal analiz tekniklerden yararlanmazzzzz
*kalifiye eleman alp masrafa girmez.
*Hal byle olunca kolay hazrlanrrrr, maliyeti de
sudan ucuz olurrrr.

2. PERFORMANS BTE (TR)

(EN UCUZ MALYET- EN YKSEK
HZMT)
*Devletin gerekletirdii hizmetlerle
bunlarn birim maliyetinin nem kazand
bte sistemi
*Yaplacak hizmetin en ucuza nasl
yaplacan belirtir.
*Eldeki kaynaklarla EN YKSEK hizmet
ktsn hedefler
*rn; temel eitim hizmetinde
kt->mezun renci says
Sonu->i bulan renci says
3.PROGRAM BTE
*Hangi hizmetleri belli kaynaklarla en yksek
TOPLUM REFAHINI nasl salarzzzz??
*alternatif programlar arasndan en
RASYONEL seimi yapma frsat veren bte
sistemi
*O halde ;
sraf NLER, AMALAR n planda olur.
*sresi 1 yldan uzundur
(ist-ank aras ulam nasl salamalym.
Havayolu-karayolu-demiryolu)
6.YATIRIM BTES
*svete uygulanyormu.
*Bteyi 2ye ayrr
1.Cari Transfer Btesi
2.Yatrm Btesi

4. PLANLAMA-PROGRAMLAMA-BTELEME- SSTEM (PPBS)

*kamu faaliyet programlar ile belirlenen hedefler ve kamu kaynaklar
arasndaki ilikileri ele alr.
*4 AAMASI VAR
1.PLAN-> 2.PROGRAM->3.BTELEME->4.SSTEM ANALZ
*YARARLARI
1.Tm kamu faaliyetlerinde uygulanr.
2. bte uygulamalarna aklk getirir. Denetimin etkinlii artar.
3.yneticilerin sorumluluklar artar.
4.esnektir
5.FONKSYONEL snflandrma esastr.
6.tercihleri sraya koyarak en rasyonel seimi yapma frsat verir.
*SAKINCALARI
1.Amalarn belirlenmesi baz durumlarda gtr.
2.gelecee ilikin planlar yaplrken belirsizlik ou kez dikkate alnmaz.
3.bte hazrlanmas ve uygulamasndan kimler sorumlu olacak
4. uygulanmas iin bolca kalifiye eleman gerekli (maliyet artacak)
5.sistem genelde kamu giderleri zerinde durur, gelirleri ihmal eder
6.sistemi kusursuz olarak grp sk skya bal kalnmas yneticileri
yanlgya drr.
7.btenin sosyal fonksiyonunu ihmal eder, mali ve ekonomik fonksiyonu
n plana kartr.

5.SIFIR ESASLI BTELEME

7.TORBA BTE
*Hizmetler sanki her yl yeniden yaplacakm gibi
*Harcama kalemlerine bteden ayr ayr denek verilmez.
dnlerek deneklerin verilmesidir.
*kurulular denek kullanmnda serbest.
*gemii olmayan btedir.
Hal byleyken israf alr ban gider.
*dk ncelikli hizmetlerden ok, yksek ncelikli
hizmetlere nem veren bir sistemdir.
8.ANALTK BTE (Bir snflandrma tekniidir.)
*4l bir kod yaps vardr;
1.Kurumsal Snflandrma: program sorumlularnn saptanmasn salamakla, performans hedeflerinin gereklemesinde sorumlu olanlar ortaya koyar.
2.Fonksiyonel Snflandrma: sektrel tavanlarn belirlenmesine yardmc olarak orta vadeli harcama sistemi ile kurum bteleri arasnda iliki kurar.
3.Ekonomik Snflandrma: kamu hizmetlerinin en etkin yntemlerle gelitirilmesini salayacak strateji tercihlerinin bteletirilmesine olanak salar
4.Finansman Tipi Snflandrma: kamu hizmetinin hangi kaynaklardan finanse edildiini gsterir

28
5018E GRE BTE TRLER
MAHALL DARELER BTES

MERKEZ YNETM BTES

1.GENEL BTE
2.ZEL BTE
3.DZENLEYC VE DENETLEYC KURUM BTES

1.L ZEL DARES

2.BELEDYELER
3.MAHALL BRLKLER

SOSYAL GVENLK KURULULARI

BTES
1.SOSYAL GVENLK KURUMU
2.TRKYE KURUMU

MERKEZ YNETM BTES

1.GENEL BTE

2.ZEL BTE

3.DZENLEYC VE DENETLEYC KURUM BTES

*tek bir nakit idaresine sahiptir.

* bir bakanla veya belirli bir kamu hizmetini yrtmek zere
*zel kanunla kurulurlar.
*DEVLET TZEL KLNE sahiptir. (kendilerine
kurulur.
*mal ve hizmet retmez, kural ve norm koyar. Bunlarn
ait KTKsi YOK)
*kendilerine ait KTKleri vardr.
uygulanmasn izler ve denetlerler.
*kendilerine ait malvarl ve gelirleri YOKTUR.
*kendilerine ait nakit idareleri vardr.
*Kendi KTKleri vardr.
*arlkl olarak tam kamusal mal ve hzmt retrler
*Kendilerine ait mal varlklar ve gelirleri vardr.
*kendilerine ait mal varl ve gelirleri vardr.
*****denekleri yetmezse; YEDEK DENEK
*genellikle yar kamusal mal ve hizmet retirler.
*denekleri yetmezse genel bteden HAZNE YARDIMI alrlar
kaleminden denek alabilirler.
*denekleri yetmezse genel bteden HAZNE YARDIMI
*genellik ve birlik ilkesine aykrdr.
*genellik ve birlik ilkesine uygundur.
alrlar
*III Sayl Cetvelde yer alrlar; RTK, SPK, BDDK, EPDK,
*I Sayl Cetvelde yer alrlar; TBMM,
*genellik ve birlik ilkesine aykrdr.
TAPDK, KK, REKABET KURUMU, BLG TEKNOLOJLER
CB,BABAKANLIK, SAYITAY, BAKANLIKLAR, *II Sayl Cetvelde yer alrlar.YK, SYM,NVERSTELER,
VE LETM KURUMU
YKSEK MAHKEMELER,
DER DARELER (TBTAK, GSGM,OGM,VGM,
MSTEARLIKLAR(SAVUNMA SANAY
SAVUNMA SANAY MSTEARLII)
MSTAARLII HAR, KOMUTANLII,
MERKEZ YNETM BTES = GENEL BTE + ZEL BTE + DZENLEYC VE DENETLEYC KURUM BTES HAZNE YARDIMLARI

1.L ZEL DARELER

1.VAL bteyi hazrlar
2.hazrlanan bte L DAM ENCMENNE
ve L GENEL MECLSNE sevk edilir.
3.L GENEL MECLS tarafndan onaylana
bte VAL tarafndan LER
BAKANLIINA gnderilir.
4.LER BAKANLII bteyi konsolide
eder.

MAHALL DARELER BTES

2.BELEDYE BTELER
3.KYLER
1.bteye hazrlk aamas BELEDYE BAKANININ
(5018 KAPSAMINDA
talimatyla balar.
YER ALMAZLAR)
2.BELEDYE DARELER ve BELEDYE HESAP LER
1.Bte MUHTAR ya
MDR tarafndan hazrlanr.
da HTYAR HEYET
3.hazrlanan bte BELEDYE BAKANI tarafndan
tarafndan hazrlanr.
BELEDYE ENCMENNE gnderilir.
2. VAL ya da
4.ENCMEN 2AY bteyi inceler ve BELEDYE
KAYMAKAM
BAKANI tarafndan BELEDYE MECLSNE sevk edilir.
tarafndan onaylanr.
5.BELEDYE MECLS onay basar.

4.MAHALL BRLKLER
*Mahalli birliklerin ve BTlerin
btelerini kapsar.(unutma!!! BTlerin
denetimini SAYITAY YAPAR)
*EGO, Halk Ekmek, ETT
BT=Belediye ktisadi Teebbs)

6.onaylanan bte 7 gn ierisinde VAL ya da

KAYMAKAMA gnderilerek bte yrrle girer

SOSYAL GVENLK KURULULARI BTES

SOSYAL GVENLK KURUMU
*Sosyal gvenlik hizmeti sunmak zere kanunla kurulan ve IV. Sayl cetvelde yer alan idarelerin btesidir.
*giderlerini yelerinden toplam olduklar kendi gelirleriyle karlarlar.( BTELERN KEND HAZIRLARLAR)
*ANCAK; gelir gider a ortaya kmas halinde genel bteden yaplacak TRANSFER HARCAMALARIYLA bu ak kapatlr. Bunlarn ayrntl harcama programlar
TBMMde Bteyle birlikte grlr.

29

30
GDER BTESNN HAZIRLANMASI GRLMES UYGULANMASI (TABLO I)
EYLLN LK
HAFTASINA KADAR

15 EYLLE KADAR

1.KALKINMA BAKANLII ORTA VADEL PROGRAM hazrlar.

1.MALYE BAKANLII orta vadeli programa uygun 2.YPK onaylar
olarak ORTA VADEL MAL PLANI
HAZIRLAR
1.MALYE BAKANLII BTE ARISI YAPAR VE BTE
HAZIRLAMA REHBERN ilgili kurululara gnderir.
1. Hazrlanan bte teklifleri MALYE BAKANLIINA

EYLL SONUNA
KADAR

3.MALYE BAKANLIINCA kurululara ait bte tekliflerinin kurulularla

KARILIKLI olarak grlr-incelenip birletirilerek BTE KANUN
TASARISI hazrlanr.
1.1.Makroekonomik gstergeler ve bte
2.Merkezi Ynetim Bte
byklkleri en ge ekim aynn ilk haftas iinde Tasarsn Bakanlar
YPK da grlr.
Kuruluna Sunulur.
1.2.MALYE BAKANLIINCA Merkezi
Ynetim Bte Kanun Tasars hazrlanr

01-17 EKM

17 EKM 10 ARALIK
(55 GN)
10 31 ARALIK
(20 GN)
31 ARALIK

Eylln ilk

Haftasna kadar

2.Bunu BAKANLAR KURULU onaylar.(btenin hazrlk

aamas balangc)
3. RGDE YAYIN
2.KALKINMA BAKANLII tarafndan YATIRIM
GENELGES VE YATIRIM PROGRAMI HAZIRLAMA
REHBERN kurululara gnderir.
2.Hazrlanan yatrm teklifleri KALKINMA BAKANLIINA
gnderilir
4.DDBK ile TBMM VE SAYITAYA ait bte teklifleri
dorudan TBMMYE gnderilir.(bir rneini de MALYE
BAKANLIINA gnderirler)
3.BAKANLAR KURULU Bte
4. TBMMye gelen Bte
Kanun Tasarsn TBMMYE verir.
Kanun Tasars BTE
KOMSYONUNA
VERLR.

BTE KOMSYONU 55 gn ierisinde BTE KANUN TASARISINI grerek TBMM GENEL KURULUNA SEVK EDER.
(BTE KOMSYONU en az 40 kiiden oluur, 25i iktidar, 15 i muhalefet partisinden)
(komisyona ye olmayanlar toplantya katlabilir lakin gr bildiremezler)
TBMM GENEL KURULU 20 GN iinde Bte Kanun Tasarsn grerek ONAYLAR VE CUMHURBAKANINA gnderir.
(Genel kurulda milletvekilleri gider arttrc veya gelir azaltc nerilerde BULUNAMAZLAR)
1.BTE CUMHURBAKANI TARAFINDAN ONAYLANIR (VETO EDEMEZ, PTAL DAVASI AABLR)
2.RG de yaynlanarak yrrle girer.(1.OCAK)

15 Eylle

kadar

Eyll

1-17 Ekime

sonuna kadar

kadar

17 ekim 10aralk

10-31

aralk

GEC BTE
1.GEREKES
Eer bte genel kurulda kabul edilmezse hkmet DER. Bu gibi nedenlerle bte 1 Ocakta
yrrle girmezse GEC BTE hazrlanr.
( geici bte 6 aydan fazla uygulanamaz)

2.SAKINCALARI
2.1.Yeni hizmetlere balanamaz
2.2.Yatrmlar aksar.
2.3. hesaplar birbirine karr.
2.4.meclis denetimi zayflar

31 aralk

31
GDER BTESNN HAZIRLANMASI GRLMES UYGULANMASI (TABLO II)

32
BTENN UYGULANMASI
1.GELRLERN TOPLANMASI
*kamu gelirlerinin TARH-TEBL-TAHAKKUKTAHSL ilemleridir. (gelirlerin toplanmasna BTE
KANUNU ile mmkndr)
*gelir btesinin hazrlanmasnda grev ve sorumluluk
Maliye Bakanlna aittir.
*gelir btesini hazrlayan ve Gelirleri toplamak iin yetkili
kurulu Maliye Bakanl Gelir daresi Bakanldr
1.1.Gelirlerin Tahmin Yntemleri
a.Otomatik Yntemler: uygulanmas biten son bir ya da
birka yln kesinleen rakamlar yeni yln tahmini olarak
kabul edilir.
b.Dorudan Doruya Tahmin Yntemi: otomatik
yntemlerin aksine tahminlerin yaplmasnda gemi
dnemlerdeki uygulamalardan faydalanlmakla beraber
bunlara bal kalnmakszn; konjonktrdeki deimeler
deerlendirilerek gelir btesi tahminleri yaplr.
3.DENEKLERLE LGL LEMLER
3.1.Yedek denek:
Bte kanunu hazrlanrken ngrlen harcama
tertiplerinin yeterli olmamas ya da ngrlmeyen
hizmetlerin ortaya kmas halinde sadece GENEL
BTEDEK kamu idarelerine aktarlmak zere, cari yl
genel bte giderlerinin %2sini amamak kaydyla Maliye
Bakanl btesine konulan denektir.
-denek aktarmnda yetkili Maliye Bakanl
-mali yl iinde yaplan aktarmalar mali yl bitimini takip
eden 15 gn iinde Maliye Bakanlnca ilan edilir.
NOT: zel Bteli Kurulular Yedek denekten pay
alabilirler
3.5.RTL DENEK
Kapal istihbarat ve kapal savunma hizmetleri, devletin
milli gvenlii ve yksek menfaatleri vb nedenlerle
BABAKANLIK BTESNE konulan eklerdir. Bu
denek, genel bte balang toplamnn %0,5ini
geemez.
rtl denei kullanma yetkilisi;
*babakan + maliye bakan + ilgili bakan
Tarafndan imzalanan ORTAK kararname ile olur.

2.GDERLERN YAPILMASI
1.Btede belirtilen deneklerin
kullanlmas ancak MBnin denekleri
serbest brakmasyla mmkn.
2.denekler yln ilk 6ay ve ikinci 6 aylk
dnemi iin AYRI AYRI SERBEST
braklr. kinci 6aylk ikier dnem olarak
da serbest braklabilir.
3.harcama yetkilisi harcama talimat
vermesiyle harcamalara giriilir.
Gerekletirme grevlisi harcamay yapar.

**BTE EMANET
deme emri belgesine baland
halde yl ierisinde denmeyen
giderler btede emanet hesabna
alnarak gider yazlr ve buradan
denir.
mali ylsonundan balanarak 5yl
boyunca alacakllar tarafndan
mazeret gsterilmeyen borlar
zamanamna urar ve kamu kurumu
lehine gelir olarak yazlr.

**AVANS VE KRED LEMLER

--Harcama yetkilisinin uygun grmesi,
szlemede belirtilmesi, szleme tutarnn
%30u gememek artyla ve benzeri
nedenlerle baz giderler iin avans
verilebilir ya da kredi alabilir.
1.Bte ii avans ve kredi ilemleri;
mutemet avanslar, mutemet kredileri ve
akreditifler, yolluklar.
2.Bte d avans ve kredi ilemleri;
mteahhit avanslar ve zel yasalara
dayanlarak yaplan demeler

3.2. denek Aktarmas

3.2.1.Kurumlar aras denek Aktarmas
Merkezi Ynetim kapsamndaki kamu
idarelerinin bteleri arasndaki denek
aktarm sadece kanunla yaplr
3.2.2.Kurum ii denek Aktarmas:
Merkezi Ynetim kapsamndaki kamu
idareleri aktarma yaplacak tertipteki
denein %5ine kadar kendi bteleri
ierisinde aktarma yapmaya yetkilidir.
Bu ekilde yaplan aktarmalar 7 gn iinde
Maliye Bakanlna bildirilir.

3.3.Ek denek (Ek Bte)

Yl ierisinde denei yetmeyen
kurululara yedek denekten aktarma
yaplr. Ancak yedek denein
yetmedii hallerde ek denek talebi
ile ek bte hazrlanr. Kanunlaarak
yrrle girer.

3.4. Olaanst denek

Genel veya ksmi seferberlik, sava ilan
veya BK kararyla zorunlu askeri
hazrlklarn yapld olaanst
dnemlerde MSB, JANDARMA GENEL
KOMUTANLII, SAHL GV. KOM.,
btelerindeki denekler
BRLETRLEREK kullanlr. Bu
durumda mevcut denekler yeterli olmazsa
toplam denek tutarnn %15ine kadar
ek harcama yaplabilir.

4.HAZNE LEMLER
Btenin gelir ve giderlerinin yer ve zaman
bakmndan uyumlatrlmasdr.
yer bakmndan haz. l : gelir fazlas
olan yerlerden, gelir a olan yerlere
yaplan aktarmlardr. Bu durum hazinenin
parasal aktarmyla gerekletirilir.
zaman bakmndan haz. l: yl
ierisinde gelir ve giderler arasnda
uyumazlk sz konusu olduunda hazine,
hazine bonosu araclyla nakit skntsn
giderir.

5.BTE HESAPLARININ
KAPATILMASI
5.1. Hesap Aktarma Usulleri
5.1.1.Egzersiz U
-gelir ve giderlerin kapatlmas
btenin mali yla bal
kalnmakszn tamamyla
uygulanmas ile salanr.
*yllk ilkesine ters
*denetimi zayf
*hesaplar birbirine karr.
*israf ve savurganla neden olur
*harcamalara esneklik tanr.

5.1.2.Jestiyon U (TR)
Kamu gelirleri tahsil edildii, giderler ise
gerekletii ylda kaydedilir.
*denetim gl ve etkin
*tasarruf salar
*yllk ilkesiyle uyuur

33
FAALYET RAPORU SREC
(BTENN YASAMA VE YARGININ DENETM)
1.BRM FAALYET
RAPORU
*harcama yetkilisi tarafndan hazrlanr

2.DAR FAALYET
RAPORU
*st ynetici tarafndan hazrlanr.

3.SAYITAY
*st ynetici tarafndan hazrlanan DAR FAALYET RAPORU,
st ynetici tarafndan SAYITAYA gnderir.
*st Ynetici tarafndan KAMUOYUNA aklanr.
3.1.MALYE BAKANLII
*MERKEZ YNETM bte kapsamndaki tm kamu idareleri
ile SOSYAL GVENLK KURUMUNA ait idari faaliyet
raporlarnn bir rnei MALYE BAKANLIIna gnderilir

3.2.LER BAKANLII
*MAHALL DARELERE ait idari faaliyet
raporlarnn bir rnei LER
BAKANLIINA gnderilir.

3.1.1.GENEL FAALYET
RAPORU
MERKEZ YNETM bte kapsamndaki kamu idareleri ile
SOSYAL GVELK KURUMLARNA ait idari faaliyet
raporlarna gre mail yldaki faaliyet sonularna dayanlarak,
MALYE BAKANLII tarafndan GENEL FAALYET
RAPORU hazrlanr.
*AYRICA LER BAKANLIININ hazrlad GENEL
FAALYET RAPORUNDAN baz genel deerlendirmeler bu
rapora EKLENR.

3.2.1.MAHALL DARELER
GENEL FAALYET RAPORU
LER BAKANLII, MAHALL
DARELERE ait DAR FAALYET
RAPORLARI zerine, MAHALL
DARELERE ait GENEL FAALYET
RAPORU HAZIRLAR

4.SAYITAY
MALYE BAKANLII tarafndan hazrlanan GENEL FAALYET RAPORU SAYITAYA gnderilir ve ayn zamanda
KAMUOYUNA aklanr.
1.MAHALL DARELERN Genel Faaliyet Raporlarn
2.MALYE BAKANLII Genel Faaliyet Raporlarn
3.MERKEZ YNETM KAPSAMINDAK kurulularn dari Faaliyet Raporlarn
4.SOSYAL GVENLK Kapsamndaki Kurulularn dari Faaliyet Raporlar
5.DI DENETM sonularn dikkate alarak grlerini belirtmek suretiyle TBMMye sunar.
NOT: SAYITAY Mahalli darelerin DAR FAALYET RAPORLARINI DKKATE ALMAZ.

5.TBMM
TBMM bu raporlar ve deerlendirmeler dorultusunda, kamu kaynann elde edilmesi ve kullanlmasna ilkin olarak kamu idarelerinin
ynetim ve HESAP VERME sorumluluklarn grr.
Bu grmelere ST YNETC veya GREVLENDRECE YARDIMCISININ ilgili BAKANLA birlikte katlmas zorunludur.
NOT: KAMU YATIRIM PROJELERNN UYGULAMA sonular YIL BTMN TAKP EDEN yln MART SONUNA kadar MALYE BAKANLII , DPT ve SAYITAYA gnderilir

34
KESN HESAP KANUN TASARISI
1.Kesin hesap TBMMnin YASAMA
DENETMN salayan bir unsurdur.

2.TBMMnin kesin hesap kanun tasarsn

onaylamas ile bte AKLANIR.

3.Kesin Hesap Kanun Tasarsn

MALYE BAKANLII hazrlar

4.zleyen Mali Yln HAZRAN sonuna kadar

BAKANLAR KURULU tarafndan Kesin
Hesap Kanun Tasars TBMMye sunulur
Bir rnei de SAYITAYa gnderilir.

GENEL UYGUNLUK BLDRM

1.SAYITAY;
-dari Faaliyet Raporlarn
-Genel Faaliyet Raporlarn
-D Denetim Raporlarn
Dikkate alarak GENEL UYGUNLUK
BLDRMN hazrlar

2. GENEL UYGUNLUK BLDRM, Kesin

Hesap Kanun Tasarsnn verilmesinden
balayarak en ge 75 gn iinde TBMMye
sunulur

NOT: TBMM bir nceki yla ilikin idari faaliyet raporlar,

genel faaliyet raporlar sonraki dneme ilikin Merkezi Ynetim
bte kanun tasarsn birlikte grr. Ancak bu raporlar ile
GENEL UYGUNLUK BLDRM ivedilikle grlr.

DEVLET BTESNE LKN MUHASEBE SSTEMLER

1.KAMERAL MUH. SST.
2.SCHEINDER MUH. SST.
3.CONSTANTE MUH. SST.
4.LOGSMOGRAF MUH. SST.

Bte ile ilgile rakamlar, gelir gider tahakkukunu bte tertibine gre veren sistemdir.
Kameral muh. Sisteminde belirtilen ilemlerin yan sra bte d alacak ve bor ilikilerine de hesaplarda yer verilir.
Devlete ait mal varl hesaplarn da bte hesaplarn da katar
Malvarl ve iletme hesaplarn birlikte gsteren sistemdir. Devlet maln sahibidir. Memursa, maln yneticisidir.

BTENN DENETM
1.YASAMA DENETM: Btenin hazrlanmas ve hesaplarn
1050 SAYILI MUHASEBE-
UMUMYEYE GRE

2.YARGI DENETM: Saytay tarafndan

kapatlmas srasnda yasama organn yapt denetimdir.(Saytayn yapm yaplan denetimdir. (d denetim) yasalara aykr olan
olduu denetimleri yasama organ adna yapar)
usulsz ilemleri inceler
3.DAR DENETM: Harcamalarn yaplmas srasnda Harcama Yetkilileri, BMKO ve Mali Hizmet Birimi tarafndan yaplan
denetimdir. ( Kontrol Sistemi i denetimdir.

5018 SAYILI KMYKKYE GRE KONTROL SSTEM VE DI DENETM

1. KONTROL SSTEM
2.DI DENETM
Kamu faaliyetlerine ilikin tm gelir ve giderler ile kamuya ait tm varlk ve ykmllklerin amacna
ve mevzuata gerekletirilmesini salamaktr. 2ye ayrlr;
Harcama ncesi Kontrol - Harcama Sonras Kontrol
Denetim: denetiler tarafndan yaplr. Deneti i denetim raporlarn hazrlarken ST
YNETCNN grlerini almak zorundadr.
denetiler hazrladklar raporu DENETM KOORDNASYON KURULUNA sunarlar
Denetim Koordinasyon Kurulu:7 yeden oluur. yeleri BAKANLAR KRL atar
yeleri: 1 Babakann, 1 DPT Mstearnn Bal olduu Bakan, 1 lerinin Bal olduu Bakan
1 Hazine Mstearnn Bal Olduu Bakan, 3 Maliye Bakannn NERS zerine seilir.
Grev sresi 5 yl. Grev sresi bitenler yeniden atanabilir.

Saytay tarafndan yaplr.

Saytay bu denetimi genel kabul grm muhasebe standartlarna gre

yapmaldr.
Saytay karar kesindir. Ancak bir kereye mahsus olmak zere 15 gn
iinde kararn dzeltilmesi istenebilir.
Saytay denetimini ise TBMM Babakanlk Divan tarafndan kurulan
bir komisyon yapmaktadr.
NOT: Saytay; KYLER, MESLEK KURULULARI VE
KENDSN DENETLEYEMEZ. Dier btn kurulularn denetimi
Saytay tarafndan gerekletirilir. Buna TBMMde dhildir.

35
DEVLET BORLANMASI
1.Bilimsel olarak ilk kez Charles DAVENANT ve David
HUME tarafndan incelenmitir.

4.KTlerin i ve d borlanmas HAZNE

KEFALET ile olur.

2. Devletin kamu geliri ihtiyacn karlamak amacyla yapt

borlanmadr. Borlanma ;
DAR ANLAMDA : MERKEZ YNETM
GEN ANLAMDA: MERKEZ YNTM + YEREL YNTM
3. Borlanma, Bte Kanununda verilen yetkilere dayanlarak
yaplr

5.Yerel Ynetimlerin i borlanmas LLER

BANKASINDAN, d borlanmas ise HAZNE
KEFALET ile olur
UNUTMA!! DEVLET BORLANMASINDA
faizler KANUNLA belirlenirken, zel borlarda
faizler PYASA KOULLARINDA ve
SZLEME LE YAPILIR.

****Verginin geri denmesi sz konusu DELKEN, devlet

borlanmasnda geri demenin yannda FAZ de denir. (yle ki vergi
yk bireyin zerine kalrken, borlanmann yk gelecek nesiller
zerine kalr
****vergi daha ok cari harcamalarn finansmannda kullanlrken
borlanma genellikle yatrmlarn finansmannda kullanlr.
***BORLANMANIN KALDIRA ETKS:
Alnan borlarn prodktif ( verimli ) yatrmlara aktarlmasdr.

BORLANMANIN NEDENLER
1. MAL
1.Bte aklarn kapatmak
2. kalknmann finansman saplamak
3. savunma giderlerinin finansmann salamak
4. kriz dnemlerinden kurtulmak iin.

1.CEBR UNSURUNA GRE

1.1. CEBR
1.2.HTYAR (GNLL)

2. EKONOMK
1.tasarruflarn yatrmlara dntrlmesi iin
2. ekonomik dengenin salanmasna ynelik etkiler yaratlmas
3. kaynak dalmnda etkinliin salanmasna ynelik etkiler
yaratlmas

DEVLET BORLARININ ETLER

2.VADESNE GRE
2.1.KISA VADEL (DALGALI)
2.2.UZUN VADEL (KONSOLDE)

3.DER
1.savurganlk
2.doal afet
3.kamu harcamalarnn denetiminde yetersizlik

3.KAYNAINA GRE
BOR
DI BOR

36
1. HTYAR CEBR BORLAR
Elinde bor verebilir fonlar bulunanlarn
kendi istek ve arzularyla devlete bor
vermesine ihtiyari bor denir.
Ancak baz durumlarda devletin zorunlu
borlanmaya gittii grlr. (TRde 61de
zorunlu tasarruf bonolar karmtr.)Zorunlu
borlar 4e ayrlr.
1.tam zorlama ile
2.zorlama tehdidi ile
3.manevi zorlama ile
4.zorunlu tasarruf
yaratlarak

DEVLET BORLARININ ETLER

2.VADESNE GRE BORLAR
* 1 yla kadar olan borlar KISA
* 1 5 yl kadar olan borlar ORTA
* 5 yldan uzun olan borlara UZUN VADEL BOR denir

Ksa Vadeli Borlar (Dalgal Borlar) (para Piyasalarndan)

vade KISA, risk DK, faiz DKTR.
--Ksa Vadeli Borlara Bavurma Nedenleri
1.bte dengesizlii
2.devlet asndan bor yknn daha az olmas
3. uzun vadeli borlanmaya zemin hazrlamas
4.zellikle durgunluk dnemlerinde MALYE POLTKASI
arac olarak kullanlmas
5.ngrlmeyen giderlerin ortaya kmas
Uzun Vadeli Borlar (Konsolide Borlar) (Sermaye
Piyasalarndan)
Vade UZUN, risk YKSEK, faiz YKSEKTR.
-Uzun Vadeli Borlara Bavurma Nedenleri
1.ekonomideki enflasyonist durumu ortadan kaldrmak
2.yatrmlar finanse etmek
3.sava, olaanst durumlarla karlalmas
Uzun Vadeli Bor Trleri
1.sresiz (ebedi,devaml) borlar: faiz demesinin yapld
ancak anaparann ne zaman denecei belli olmayan borlardr.
2.itfaya tabii (sreli) borlar: sresi belli olan uzun vadeli
borlardr. Zaman gelince devlet faizi de anaparay da der.

3.KAYNAINA GRE BORLAR

ve d bor olmak zere ikiye ayrlr. Farkl
kriterlere gre i d ayrm yaplr. En nemlisi
PYASA UYRUUNA gre yaplan ayrmdr.
Eer borlanlan piyasa yabanc bir piyasa ise d
bor, yurt ii ise i bortur. rn: Yurtdnda oturan
bir Trk yurtd piyasalarda satlan bir tahvil veya
bono almas DI BORTUR. TRde oturan bir
yabancnn i piyasalarda satlan bir tahvil veya bono
almas BORTUR.
bor d bor ayrmnda yaplan dier bir ayrmda
MGye etkisidir. MGde deiiklik yaratan (arttrp
azaltan) borlara d bor, MGde herhangi bir
deiiklik yaratmayan borlar i bortur.

37
BORLANMA KAYNAKLARI
Borlanma Kaynaklar 2ye Ayrlr
1. BOR KAYNAKLARI
2. DI BOR KAYNAKLARI
1.1.Merkez Bankas: Hazineye avans veren en nemli kurum olmasna ramen 2001
2.1. Devletlerden
Gl Ekonomiye Gei Program ile TCMBnin hazineye avans vermesi YASAKLANMI
2.2. Uluslar aras Kurululardan
1.2.Ticaret Bankalar: Devlet tahvillerinin en byk alcs bankalardr. nk ellerinde
2.3. zel Kaynaklardan
bulundurduklar atl rezervleri burada deerlendirirler.(zellikle durgunluk dnemlerinde
bankalarn atl fonlar olduundan devletin bankalardan borlanmas tavsiye edilir.)
1.3. Sosyal Gvenlik Kurulular: Devletin Sosyal Gvenlik Kurumu, OYAK VE
KTlerden bor almas mmkndr.
1.4.Bireyler ve zel Firmalar: zellikle enflasyonist dnemlerde devletin halktan uzun
vadeli olmak ARTIYLA borlanmas gerekir. Burada ama likideyi ksmaktr.

BORLANMA EKLLER
BOR EKLLER
1.Hazine Bonosu: Devletin ksa vadeli nakit ihtiyacn karlamak iin karlan ve vadesi
maksimum 1 yl olan devlet borlanma senedidir.
2. Hazine Kefaletine Haiz Bonolar: Merkezi Ynetim dnda kalan kamu kurulularnn
Hazinenin Kefaletini alarak maksimum 9 aylk kardklar ktlardr. ( KTler,
Belediyeler)
3. Merkez Bankas Avanslar: Merkez Bankasnn hazineye avans vermesidir. 2001de
kaldrld

4.Bte Emaneti: deme emri belgesine baland halde yl ierisinde denmeye tutarlar
btede emanet hesabna alnr. Burada devlet, HAK SAHB DEMEY TAHSL
EDENE KADAR kendine ksa vadeli bir kaynak yaratm olur.
5. Adi Emanet: gerek ve tzel kiiler tarafndan hazineye geici olarak yatrlan paralar
olup geici teminat, kesin teminat, hacizli mallarn satndan doan paralar, (nitelii
olmayan paralar)
6.Mteahhit Bonolar: Gemite mteahhitlere yaptklar iler karlnda, devletten olan
alacaklarna saylmak zere bonolar verilmitir. Gerekte uzun vadeli bir bor olmakla
birlikte vadesinden nce skonto ettirilerek nakde dntrlmeleri nedeni ile ksa vadeli
bor haline gelmektedir. Artk uygulamada yoktur.

DI BOR EKLLER
1.)Devirli Garantili Krediler: Kamu kurumlarna finansman salad krediler
DEVRL, kamu kurumunun salad ancak hazinenin garantr olduu krediler
GARANTL kredilerdir.
Her ikisinde de kamu kurumu borcunu demezse, borcu HAZNE DER.
2.Kalknma Kredileri: Daha ok sermaye mal eklinde verilen veya yatrmlarn
finansmannda kullanlmak zere verilen kredilerdir.
2.1.) Proje Program Kredileri:
Proje: kalknma planlarnda yer alan kamu zel sektr retim nitelerinin oluturulmas
iin alan kredilerdir.(Dnya Bankasnn erdii krediler)
Program: Ekonomik istikrar, bte aklarnn finansmannda kullanlan kredilerdir. (IMF
)
2.2.Bal Serbest Krediler : Krediyi veren lke kendi lkesinden mallarn satn alnmas
kouluyla kredi verirse, bu tip kredilere (orijinde) bal krediler denir. Herhangi bir koul
yoksa Serbest kredidir.
2.3. hracat (Satc) Kredileri: zel firmalarn yatrm projeler iin byk mali
kurulularn denetiminde salanan kredilerdir. Krediyi satc firmalar verir.
2.4.Bor Erteleme Refinansman Kredileri:
Refinansman: borcun borla kapatlmasdr.
Bor Erteleme (Tecil): Vadesi dolan bir borcun ilk faiz oranna gre daha dk bir faiz
oranyla ileriki yllara ertelemesidir.
3.Teknik Yardm Kredileri
Gelimi lkelerden, gelimekte olan lkelere yapnla teknolojik yardmlardr. Dnya
Salk Tekilat, BM Gda ve Yardm Tekilat, Sanayi Kalknma Tekilat
4.Balar ve Askeri Yardmlar

38

BORLANMA TEKN
Devlet borlanmay kolaylatrmak iin tasarruf sahiplerine bir takm avantajlar sunmal ve birtakm garantiler vermelidir ki borlanma faydal bir ara haline gelsin.
1.TASARRUF SAHPLERNE SALANAN
2.TASARRUF SAHPLERNE SALANAN GETRLER
3.BORLANMA EKLLER VE SATI
IKARLAR
YNTEMLER
1.1.Faiz : tahvil almnn asl nedeni faizdir.faiz
2.1.karlar Korumaya Ynelik Garantiler: Erken
Borlanma ekilleri:
oranlarna bal olarak talep deikenlik gsterir.
dememe(rachat), konversiyon yaplmamas, tahvil deerinin
tahvil ihra etmeksizin borlanma
dmesini nleme garantisi, devletin en imkansz durumda bile
tahvil ihra ederek borlanma
borcunu deyecei garantisi.
nama veya hamiline tahvil ihrac
1.2.Baaban Altnda hra: Tahvili satn alan,
2.2.Enflasyona Kar Salanan Garantiler:
Sat Yntemleri:
tahvilin nominal deerinin altnda bir fiyattan satn
*Altn Garantisi: Tahvilin sadece anaparas altna endekslenir.
*ihale yntemiyle sat
almasdr.
*dviz (kambiyo) Garantisi: Tahvilin hem anaparas hemde faizi *dorudan halka arz
*Eletirisi:
dvize endekslenir. deme yerli para cinsinden yaplr.
*bankalara sat yntemi
-Gelecekteki bor ykn arttrr.
*fiyat Endeksleriyle Ayarlama Garantisi: dier ikisine gre
*borsada sat yntemi
-leride devletin bu bor yk altnda ezilmesi olas
daha ok tercih edilir. Hem parann deerindeki dmelere kar
*TAP (Musluk) yntemi: Tahvil ve bonolarn
olarak grlebilir.
gvenilir bir aratr hem de mali paraya gvensizlii ok
sadece yksek gelir gruplar tarafndan
-Gelir dalmnda adaleti bozar.
arttrmaz.
alnmamasn salamak iin dk tutarl tahviller
-Krtasiyecilik artar.
kartlp Merkez Bankasnn havuzunda
----Endeksli Tahvillerin Dezavantajlar:
Parann deer kaybna urayacann aka itiraf edilmesi
toplanmas ve buradan satlmas
anlamna gelmesi
1.3.tfa Primli Tahvil: deme annda devletin
enflasyonist dnemlerde tketim artlarn kamlamas
mteriye nominal deerden daha yksek para
borlarn enflasyon nedeniyle otomatik amortismann nlenmesi
demesidir.
devletin bor yknn artmasna neden olacaktr.
1.4. Vergisel Avantajlar: Devletin gerektiinde tahvil
faizlerinden menkul sermaye irad ad altnda vergi
almamasdr.(normal durumda %15 MS kesintisi
yaplr.)
1.5.kramiyeli (piyangolu) hra: Piyango ekilerek
ikramiye verilmesidir.
1.6. Vergi demelerinde Kullanlmas: vergi
demelerinde nakit yerine tahviller kullanlabilmesi.
1.7.Teminat Olarak Kabul Edilmesi: Kamu hale
Kanununa gre; tahviller teminat olarak kullanlabilir.
1.8.Haczedilememesi: Teminat olarak kabul edilen
tahviller haczedilemez

39
BOR YNETM
1.OLAAN BOR YNETM

2.OLAAN ST BOR YNETM

2.1.KONSOLDASYON(TAHKM)

Devlet borlarnn szlemede yer alan

hkmlere gre uygun ekilde yerine
getirmesidir.

Bir ekonomideki eitli istikrarszlklarn giderilmesi amacyla devlet,

borlarnn miktar ve bileiminde deilik yapmaktadr.
*Miktarda yaplacak deiiklikler; anapara ve faiz demesinin azaltlmas
*.Bileimde yaplacak deiiklikler; borcun vadesinin ve kaynann
deitirilmesidir.

Ksa sreli borlarn uzun sreli veya sresiz hale

getirilmesidir. Devletin faiz yk ARTAR, dolaysyla bor
yk ARTAR.
AMA; ksa dnemde kamu dengesini rahatlatma.
DEZAVANTAJI; Alacakllarda gvensizlik yaratr, ilerdeki
borlanma miktarn sekteye uratr.
kiye ayrlr;
1)istee bal konsolidasyon: tahvil sahiplerinin onay alnr
2)cebri konsolidasyon: mali itibar ok derse bavurulur

2.2. KONVERSYON

2.2.1.KONVERSYON ETLER

2.2.2.KONVERSYONUN ETKLER

Bor ykn hafifletmek amacyla devletin

faiz oranlarnda indirim yapmasdr.
Yksek faizli tahvillerin dk faizli
tahvillerle deitirilmesidir.

*Baa batan Konversiyon: Nominal Deer sabit, faiz oranlar indirilir.

*Baaban Altnda Konversiyon: Nominal Deeri arttrlr, faiz
oranlarn indir.
*Fark demeyi Gerektiren Konversiyon: Faizlerde indirim yapp daha
sonra yaplan indirim kadar anaparaya eklenmesi
*kademeli Konversiyon: faizleri birden bire deil de yava yava
drlmesi. Bunun amac konversiyonun etkilerinin tahvil sahiplerinin
urayaca kayb birden bire hissettirmemektir.

*Devletin bor yk azalr

*gelir dalm olumlu etkilenir.
*bor gnn koullarna uydurularak borcun gizli amortisman
salanr.
*alacakllarda gvensizlik yaratr ve ilerideki borlanma
imknn sekteye uratr.

BORCUN ORTADAN KALKMASI

1.BORCUN DENMES(BORCUN TFASI
BORCUN AMORTSMANI)

2.BORCUN REDD VE MORATORYUM

-Devletin tek tarafl bir kararla mevcut borcunun tamamn veya bir ksmn

-Borcun vadesi gelmeden denmesine HTYAR

AMORTSMAN denir.
Not: Sresiz borlarn denmesi de ihtiyar amortismandr.)
-Dr. Price Otomatik Amortisman Teorisi: Devlet her yl
borlarn denmesi iin bir fon ayrmal, bu fon bileik faiz
ilemesi sonucu srekli artacak ve sonunda borlar
karlayabilecek bir fon haline dnecektir.

ortadan kaldrdn sylemesi BORCUN REDDDR.

-devletin borlarn zamannda deyememesi durumunda borcun temerrde
dmesi ve devletin mevcut koullarda borcunu deyememesine
MORATORYUM denir.
NOT: Moratoryumda bor sona ERMEZZZZZ.

3.BORCUN SLNMES
Alacakl lkelerin veya uluslar aras
kurulularn bir lkenin d borlarn
silmesidir.

BORLANMA LE LGL DER KAVRAMLAR

1.MONETARZASYON
Para basarak borcun kapatlmasdr.

2.ARYERE BORLAR
Biriken ve transferi geciken borlara denir.

3.RACHAT
Devlet ekonomik durumun iyi olduu dnemlerde
vadesi gelmemi ve sresiz olan borlarn denmesine
denir.(ihtiyari amortisman)

4.BTE NAKT DENGES

Bte - Bte + (Bte Emaneti Avanslar)
gelirleri
Giderleri

5.BOR SERVS ORANI

Bir lkenin bir yl iinde demesi gereken anapara, faiz ve
temett demeleri toplamnn ihracat gelirlerine orandr.

6.DI BORLANMANIN KAPASTES

thalat / dviz gelirleri

40
MALYE POLTKASI
AMALARI
1.Kaynak kullanmnda etkinlik
3.Ekonomik stikrar
3.1.Fiyat istikrar
3.2.Tam istihdam

ARALARI

2.Gelir Dalmnda Adalet

4. Ekonomik Byme ve Kalknma

1. VERGLER
3.KAMU HARCAMASI

2.BTE
4.BORLANMA

MALYE POLTKASININ AMALARININ ATIMASI- AMALARIYLA ARALARININ ATIMASI

AMALARIN ATIMASI
AMALARIYLA ARALARININ ATIMASI
1. Gelir ve Servet Dalmnda Adaleti Salama ile Ekonomik Byme Kalknma
Arasndaki atma
Gelimekte olan lkeler byme srecine girebilmeleri iin kamu gelirleri ihtiya duyarlar
ve bu toplumdaki bireylerde vergi bilinci ve ahlak tam olarak yerlemediinden dolay
gelir ve servet zerinden alnan vergilerde bir kaaklk yaanacaktr. Bu davranlardan
dolay devlet bymeyi salamak iin dolayl vergilere bavururr. Sonuta byme ve
kalknmay salamak iin gelir dalmnda adalet bozulmu olur.
2.Fiyat istikrar ve tam istihdam arasndaki atma
Ekonomi tam istihdam dzeyine yaklatka azalan verimler kanun nedeniyle fiyatlar genel
dzeyi ykselmeye balar(altrlan marjinal iilerin verimi dk olduundan)
3. Ekonomik stikrar ve Ekonomik Byme Arasndaki atmalar
ktisadi

1.LEMSEL SINIRLAMALAR
*Zaman ve byklkle ilgili sorunlardr.
*Burada uygulanacak politikann uygulamaya
konulmas ve etkilerinin ekonomiye
yansmasnda oluan zaman gecikmesidir
1.1.tanma gecikmesi: problemin ortaya
kmasyla harekete geme karar arasndaki
gecikmedir.
1.2.uygulama gecikmesi: harekete konma
karar ile uygulamaya konmas arasndaki
gecikmedir.
1.3.tepki gecikmesi: uygulamaya konmas ile
ekonomi zerindeki etkisini gstermesi
arasndaki gecikmedir.

1.iktisadi kalknma amacnn gerekletirilebilmesi iin yatrm yaplmas gerekir.

Yatrmlar maliye politikas aralarndan biri olan borla finanse edilirse bor yk artar bu
durumda kalknma amac gerekletirilirken bor yknn artmasna sebep olunur

2.devlete bor veren kesim ounlukla yksek gelir grubuna dahildir. Borlanmann
getirilerinden bu kesim yararlanr. Bu durum gelir dalmnn bozulmas anlamna gelir.
Bu nedenle maliye politikas aralarndan biri olan borlanma ile gelir dalmnn adaletli
hale getirilmesi amac arasnda bir atma olur
3.maliye politikas aralarndan biri olan enflasyonun nlenmesi iin toplam talebi ksacak
dolayl vergilere bavurulur. Dolayl vergiler gelir dalmnn bozulmasna neden olur. Bu
durumda gelir dalmnda adaletin salanmas amacyla maliye politikas aralar arasnda
yer alan vergiler arasnda atma ortaya kar.

MALYE POLTKASININ SINIRLARI

2.YAPISAL SINIRLAR
3.POLTK SINIRLAR
Ekonomik yapdan doan snrlamalardr.
ekonominin baz sektrlerinde enflasyon
bazlarnda durgunluk grlmesi. rnein bir
ekonomide kamu harcamalarnda genel bir
art veya vergilerde genel bir azal
gerekletirildii zaman, bu deiikliin
yaratt etki, toplam talepte bir arta neden
olarak, btn ekonomide hissedilecektir. eer,
bu ekonomide ekonomik durgunluk yaygnsa,
maliye politikasnca yaratlan bu geniletici
etki yararldr. Ancak, ekonomik durgunluk,
ekonominin yalnzca bir sektrnde mevcut
ise, o zaman bu genileme politikas
ekonomide birok sektrde enflasyonist bir
bask yaratabilecektir.

Maliye pol ile ilgili kararlar byk lde

politik dncelerden etkilenmektedir. yle ki
ekonomik dengesizliklerin olduu dnemlerde
iktidarn baa gelirken vermi olduu szlerden
ve bir dahaki seimlerde oy kaybetmemek adna
istikrarszlk politikalar uygulayabilir. Bu
sebepten birok maliye politikas, politik
kayglar nedeniyle uygulamaya sokulmaz. rn:
enf dnemlerde oy kaybetmemek adna srekli
bte a politikas izlenmesi , kamu harc
arttrlmas, Seimlerden nce mali teviklerin
arttrlmas gibi durumlarda maliye politikasnn
istikrar salama grevini yerine getirmesi
beklenemeyecektir.

4.MERKEZ VE MERKEZ
DII DARELERN UYUMU
Merkezi idarenin ekonominin geneli
iin ncelik verdii amalar nedeni ile
uygulamay ngrd politikalar ile
yerel idarenin yetki sahasnda bulunan
blge iin ngrd amalar ve
politikalar birbirinden farkl olabilir.
Bu durumda maliye pol ile ngrlen
amalara ulamak iin kullanlan
aralarn etkinlii merkezi idare ve
yerel idare asndan azalmaktadr.

41
1.MERKANTLZM
*devletin gc sahip olduu kymetli
madenlerle llr.
*lkedeki kymetli madenleri arttrabilmek
iin;
1.ihracat ve sanayiyi zendir.
2.yurt ii ticareti gelitir.
3. temel hammadde ithalinde vergi indirimi,
mamul madde ithalinde ar gmrk tarifesi
konulmas ve daha ok ihracat arttrmann,
yurtd kaynaklar yurt iine ekmek
amalanm

4.KEYNESYEN (IS-LM)
*ekonomik byme, gelir dalm ve fiyatlama
zerinde durmular.
*ekonomik byme ve gelir dalmn
ilikilendirerek ve bu iki kavramn temel
belirleyicisinin yatrm oran olduunu ileri
srmlerdir. Piyasada karllk oranlarnn
(mark-up), yani fiyatlamann yatrm
belirleyen etken olarak grmler.
*IS-LM analizi yapmlardr.
*gemi ekonomik deneyimleri dikkate
almlar, gelecein belirsiz olduunu ileri
srmler
*cretler ve fiyatlar aa doru esnek deildir
ve ekonomide yapsal isizlik vardr.
*cretler sendikalarla iverenler arasnda
belirlendiinden, fiyatlar ise oligopolistik
piyasa yapsndan dolay esnek deildir. Bu da
ekonomik istikrarszl neden olmaktadr.
*maliye ve para politikalar birlikte
kullanlmaldr. Ancak maliye politikas daha
etkindir.

MALYE POLTKASINA LKN YAKLAIMLAR

2.KLASK YAKLAIM
*devletin faaliyetlerinin ekonomik istikrarszla ve israfa neden
olduunu, zel sektrn daha verimli olduunu ve bu nedenle devlet
mdahalesini istemezler
*piyasa hibir mdahaleye gerek kalmadan ekonomiye kendiliinden
dengeye gelir.
*say kanunu geerli
*tarafsz maliye-tarafsz devlet
*ekonomi tam istihdamda
*fiyatlar, faizler ve cretler esnektir.
*I=S
*kk devlet denk bte dolayl vergilerle finansman
*borlanmaya scak bakmazlar. Borlanma yaplacaksa ya
olaanst durumlarda ya da yatrmlarn finansman iin, uzun
vadeli, sermaye piyasalarndan borlanlacak.
5.MONETARSTLER
*tarihte 70lerde meydana gelen petrol oklaryla yerlerini almlardr.
*ekonomideki istikrarszlklarn nedeni olarak kt para politikas ve
para arzndaki dalgalanmalar olduunu ifade etmilerdir.
*MGnin belirleyicisi srekli gelirdir.
*ekonomide doal isizlik vardr ve bu nedenle philips erisi uzun
dnemde diktir.
*faiz oran deil, para arz nemlidir.
*para arz sabit bir oranda arttrlmaldr. Bu da ekonomik bymeye
gre belirlenmelidir.
*kamu harcamalar, kii ve firmalardan borlanma yoluyla finanse
ediliyorsa faizlerdeki ykselme zel sektr zerinde dlama etkisi
yaratacaktr.
*zel sektr istikrarldr.
*fiyat ve cretler esnektir.
*ekonomiye yaplan mdahaleler ekonomiye yansmalar zaman alr,
ekonomide gecikme vardr.
*maliye ve para politikalar ile ekonomiye yansmalar istikrarszla
neden olur, kontroll para politikas uygulanabilir
Para politikas sabitken maliye politikas ile MG etkilenemez

3.KEYNES
*devletin ekonomiye mdahalesi art.
*ekonomi her zaman tam istihdamda dengede
deil, eksik istihdamda da dengeye gelebilir.
*toplam talebi arttrarak ekonomi tam istihdamda
dengeye gelinebileceini ne srm
*devlet gelirin yeniden dalm iin bir aratr.
*speklasyon gdye para talebi faiz esneklii
likitide tuza nedeniyle sonsuzdur ve bu durumda
para politikas etkinsiz maliye politikas etkindir
*hazinenin ekonomik istikrar salama, kamunun
gelir ihtiyacn karlama ve ekonomiyi dzeltme
grevleri vardr.
6.YEN KLASKLER
(RASYONEL BEKLENTLER HPOTEZ)
Kiilerin davranlarnn gelecekle ilgili
beklentilerin rasyonel beklentilerin belirledii e
piyasada rekabet tam, fiyatlarn esnek ve her zaman
denge olduunu ileri srmler. Bu durumda
devletin maliye ve para politikalar ile ekonomiye
mdahale etmesi gereksizdir. (piyasalarn
temizlenmesi varsaym)
7.ARZ YNL KTSAT
Stagflsyonla mcadele adna gelirler politikasn
nermilerdir.
*ekonomik byme ve kalknma iin anahtar
kavram yatrm orandr.
*retim artna ynelik vergi indirimleri ve
teviklerin ekonomide verimlilii arttrdn ileri
srerler.
8.YAPISALCI YAKLAIM
Az gelimi lkelerde enflasyonun neden tarmda
arz esnekliinin dkl d ticaret dengesizlii,
kamu gelirlerinin ve ekonomik kurumlarn
yetersizlii gibi yapsal nedenlere dayanr. Devlet,
ekonomik byme ve kalknmaya nclk
etmelidir.

42
MALYE POLTKASI LEMLERNN MG DZEY ZERNDEK ETKLERN BELRLENMES (ARPAN ETKS)
KEYNESin mal piyasasndaki dengeyi gsteren arpan analizi ile maliye politikasn MG zerindeki etkileri belirlenebilir. Buna gre basit MG modelinden (Y=C+G+I)
hareket ederek, arpan analizi eitli politika aralar asndan ayr ayr deerlendirilecektir.
1.REEL
HARCAMALAR
*kamu harcamalarnda mal
ve hizmet almna ynelik
olarak yaplacak 1brlik
art, arpan etkisi ile
birlikte katlanarak artar ve
MGye yaplan kamu
harcamasndan daha byk
miktarda artmaktadr.
*bu etkinin bykln
MARJNAL TKETM
ELM ( c ) belirler.

2.VERGLER
*vergilerde yaratlan 1 brlik artn
kullanlabilir kiisel geliri buna bal olarak
talebi AZALTACAI, bunun ise ekonomide
yaylarak MGyi AZALTACAI aktr.
*UNUTMA!! Verginin arpan etkisinin
bykl, mal ve hizmet almna ynelen
kamu harcamasndan daha kktr.
SEBEB; kamu harcamasyla kamu mal ve
hizmeti alarak ekonomide harcama yolu ile
talebi arttrmakta, verginin ilk etkisi ise
ncelikle kiisel kullanlabilir geliri
azaltmakta ve azalan gelirin tamam kadar
deil SADECE ( c ) kadarlk ksm talep
azalmasna ilk etki olarak yansyacak ve bu
yansma yine ( c ) kadar ekonomide yaylarak
MGde azalma yaratacaktr.

3.TRANSFER
HARCAMALARI
*Transfer harcamalar, mal ve
hizmet almna ynelen
harcamalardan farkl olarak daha
az bir arpan etkisi yaratr. Bunun
nedeni verginin etkisine benzer
olarak ilk etkinin MGye deil
kiisel kullanlabilir gelire
olmasdr.
Transfer harcamas ile kiisel
kullanlabilir geliri artan kiinin,
bu geliri tkettii ksm kadar
ekonomide talep art yaratarak
MGde arta neden olur

4. GELRE BALI VERGLER

Ekonomide arpan etkisiyle yaratlan
MG art olmaktadr. Ancak artan
gelir zerinden vergi oran lsnde
toplanan vergi kadar kullanlabilir
geliri azaltmaktadr. Bu da arpan
etkisini azaltr.

5.AIK EKONOM
Kamu harcamalarndaki arta
bal olarak artan gelirin bir ksm
ithalat yolu ile dar kayarak,
toplam talepteki artn bir ksmn
yurt dna kaymasna neden
olacaktr. Yurtdna kayan talep
kadar da arpan etkisi
azalmaktadr.

1.1.REEL HARCAMA
ARPANI

2.1.VERG ARPANI

3.1.TRANSFER
HARCAMASI ARPANI

4.1.GELR VERGLERNN
KATILDII ARPAN

5.1.AIK EKONOMDE
ARPAN

Y = [ c / (1-c)] x TR

Y = [ 1 / (1-c(1-t))] x G
Y = [ -c / (1-c(1-t))] x T
Y = [ c / (1-c(1-t))] x TR

Y=[ 1 / (1-c(1-t)+m)] x G
Y=[ -c / (1-c(1-t)+m)] x T
Y=[ 1 / (1-c(1-t)+m)] x TR

Y = [ 1 / (1-c)] x G

Y = [ -c / (1-c)] x T

MALYE POLTKASININ ETKLERNN LLMES

lk olarak bir lkede gemite uygulanan Maliye politikalarn analiz etmek iin gerekli olmaktadr. Bylece uygulanan maliye politikalarnn hangi dnemlerde
ve ne byklkte geniletici ve daraltc olduu toplam etki olarak ntr olup olmadklar gsterebilir. Bu tr almalarla ayrca devletin ekonomide rnein
istikrar salayc m?yoksa istikrar bozucumu bir etki yapt aklanabilir.Ekonomik faaliyet zerinde Maliye politikas ilemlerinin etkisinin llmesi ikinci
olarak rnein bir ekonomide zel talep dzeyinin yetersiz olduu veya ar olduu tahmin edildii zaman ne lde geniletici veya daraltc bir Maliye
politikasnn gerekli olduunun belirlenmesi asndan nemli olmaktadr.
1. BTE AII VEYA FAZLASI
2.TAM STHDAM BTE FAZLASI VEYA AII
*eer bte, tam istihdam zerinde fazla ise maliye politikas daraltc, eer bte, tam
BTE AII; Ekonomi zerinde GENLETC etkiye sahiptir.
istihdam dzeyinde aksa maliye politikas geniletici olarak isimlendirilir.
BTE FAZLASI; Ekonomi zerinde DARALTICI etkiye sahiptir.
*Tam istihdam bte fazlasnn hesaplanmasnn glkleri yannda mali srklenme
*Denk bte kuramnda harcama ve vergilerde yaplan eit bir art bte
(fiscal drag) olgusu ile ekonomi ar derecede istikrara kavuabilir. Byyen bir
a veya fazlasn deitirmeyecek ancak ekonomi zerinde geniletici bir
ekonomide, tam istihdam bte fazlas, gerek rakamlarla ylda yaklak belli bir oranda
etki yaratacaktr. Bu etki konusunda TAM STHDAM BTE FAZLASI
byyen tam istihdam dzeyindeki GSMHnin bir fonksiyonudur. Bu takdirde byyen
kavram ortaya kmtr.
bir ekonomide tam istihdam dzeyinde hep artan vergi hslatlar meydana getirecek ve
tam istihdam bte fazlas, vergi politikalarnn ve harcamalarn deimeden kald
dnemlerde bile, bir art gsterecektir. Bte gelirlerindeki bu otomatik art ekonomi
zerinde ters bir etki yaratarak ekonomiyi ar lde istikrar getirebilir.

43
RAD (HTYAR)
MALYE POLTKASI
Politika belirleyicilerin ve
uygulayclarn,
ekonominin iinde
bulunduu konjonktrel
durumu tespit ederek
nlem almalar ve
uygulamalarn, bu politika
ve uygulamalarnn hibir
yasal veya hukuki bir
norma tabi olmakszn
belirlenmesidir.

OTOMATK STABLZATRLER
Ekonomide oluan dengesizliklerin giderilmesinde hibir mdahaleye gerek kalmakszn ekonominin kendi iinde var olan
kurum veya mekanizmalarla dengeye gelmesidir. Otomatik Stabilizatrler;
1)Vergi Haslatndaki Otomatik Deimeler:
Ekonominin genileme dnemlerinde artan oranllk dolaysyla vergi haslat da artmaktadr. Dolaysz vergilerin en nemlisi
gelir vergisidir. Kiiler gelirleri arttka artan oranllk dolaysyla daha fazla oranda vergi derler. Vergi haslat, matrahtaki
arttan daha hzl artt iin kiiler harcamalarn ksma yoluna giderler. (Gelirleri artmasna ramen) Tketim ve yatrm
harcamalarn artrmazlar. Bylece devletin vergi haslat art yannda kiilerin harcamalar deceinden artan oranl vergi
tarifesi enflasyonu drc etki oluturacaktr.
Ekonominin daralma dnemlerinde ise, vergi ykmlleri, gelirlerin azalmasna karn, ortalama vergi oran dt iin,
dedikleri vergiler, gelirlerindeki dmeden daha byk bir oranda dt iin (artan oranl tarife dolaysyla) tketim ve
yatrm harcamalarn azaltmamakta, byk lde devam ettirebilmektedirler
ahsi gelir vergisinin otomatik stabilizatrlk fonksiyonunu yerine getirebilmesi iin;
1.her trl kazanc vergilendirilen genel bir vergi olacak
2.kaaklk az olacak
3.tarifesi dik artan oranl olacak (dik mterakki)
4.geni lde kaynakta kesme usulne gre alnmal.
5.vergiyi deyenlerin ounun yksek gelir grubunda olmaldr. 6.vergi gtr usulde tahsil edilmemeli
2) sizlik Sigorta Primleri ve sizlik Yardmlar:
Ekonominin refah dnemlerinde isiz says az olduundan isizlik sigorta primleri birikmekte ve bunlar bir fonda
biriktirilmektedir. Buna karlk ekonominin deflasyonist eilimler iersinde olduu durumlarda da isizlik says artacaktr
ve refah dnemlerinde biriken isizlik sigorta fonuyla bu kesim sbvanse edilerek iilerin gelirlerinin kesintiye uramas
nlenmekte, talep yetersizlii beklenenden daha AZ gereklemektedir.
3)Toprak Mahsullerine denen Mali Yardmlar:
Tarm rnlerinin fazla ve noksan olduu zamanlarda fiyat dalgalanmalarna kar reticiler zarar grr. Bu durumu nlemek
zere mahsuln bol olduu yllarda devlet rn fazlasn reticiden satn alarak stoklarna atar. rnn kt olduu yllarda da
stoklar piyasaya srerek fiyat dalgalanmalarnn nne geilir.
4)Kurum ve Aile Tasarruflar:
Ekonominin duraklama hatta gerileme dnemlerinde, kurum kazanlar azalmasna ramen datlan kar paylar eski
seviyelerini korur. irketlerin bu politikalar sayesinde hisse senedi sahiplerinin satn alma glerinin dmesi nlenir.
Ekonominin geniledii dnemlerde ise datlan kar paylar arttrlmaz, otofinansmana gidilir. Bu ekilde bir yandan
kurumlar daha ok yatrm yaparak toplam arz arttrrlar.
Aileler ise ekonominin refah dnemlerinde gelirlerinin artmasyla birlikte tasarrufa ynelirler. Deflasyonist dnemlerde
ise bu tasarruflar tketerek, talepteki dn etkisini yavalatr.
5)Ekonomi Stoklarndaki Art ve Azalmalar:
Rekabeti piyasa ekonomisinde imalat ve reticiler belirsiz alclar iin retim yaparlar. Bu nedenle en az dzeyde de olsa
stok halinde mal bulundurulmaktadr. Dolaysyla piyasada sz konusun mala talep fazla art gsterirse artan talep
stoklardan karlanr. Byle bir durumda retici daha fazla mal retme abasnda olmad gibi mevcut stoklar artan talebi
karladndan bu srada maln fiyatnda da ykselme gzlenmez.
Dier yandan sz konusu maln talebi piyasada dtnde retici retimi ksmaz ya da kesmez, normal retimine devam
eder. Sadece stoklarda bir ykselme gzlenir. Mevcut stok dzeyindeki art ve azallar kendiliinden istikrar koruyucu ve
ekonomik dengeyi salayc bir etki yaratmaktadr.
6) Kendiliinden Meydana Gelen Bte Ak ve Fazlalar

FORML ESNEKL
YNTEM
Ekonomiye mdahalenin
baz kanunlarda
belirlenerek belirli
artlarn olumas halinde
uygulamaya girmesidir.
Bu yntem iradi maliye
politikasnn tad
sakncalar nlemek ve
otomatik stabilizatrlerin
yetersizliini gidermek
amacyla getirilmitir.
rnek; enflasyonun %...
y gemesi halinde
talebin kslmas amacyla
KDVnin %...
artrlmasnn kanunda yer
bulmas.

44
1.ENFLASYON
Bir ekonomide belirli bir sre iin fiyatlar genel dzeyinin devaml ykselmesidir .
SONULARI;
1.kaynak dalmnn bozulmas
2.devlet gelirlerinin reel olarak gerilemesine
3.kamu harcamalarnn yeterli boyutta yaplamamasna
4.kamu harcamalar artarken hizmet miktarnda artn olmamasna (grnte art)
5.gelir dalmnn bozulmasna neden olur.
1.1.ENFLASYONLA MCADELEDE MALYE POLTKASI
1.1.1.HARCAMA POLTKASI
Genel olarak harcamalar kslr, ancak cari ve transfer harcamalarnn kslmas zor olaca iin
yatrm harcamalarnn kslmasna gidilir.
Bu dnemde gelir dalm daha da bozulaca iin transfer harcamalar kslamaz.
Yatrmlarn sreleri uzatlarak yllara yaylabilir, kamu harcamalarnn verimlilii artrlabilir, lks
tketime ynelik kamu harcamalar daraltlabilir.
1.1.2.VERG POLTKASI
Vergiler asndan talebi ksc arz artrc nlemler alnmal.
Bireysel talebi ksmada gelir vergileri, toplumsal talebi ksmada ve kamu gelirlerini artrarak bte
fazlas yaratmada gider vergileri daha etkilidir. nk gider vergilerinin taban gelir vergilerine kyasla
daha genitir.
Servet vergileri ok fazla etkili olmamakla birlikte, lks mallar zerindeki servet vergileri artrlarak lks
tketime ynelim engellenebilir.
1.1.3.BORLANMA POLTKASI
Uzun vadeli borlanma tercih edilir. zellikle yurt ii kaynaklar tercih edilerek ekonomideki fazla
fon ekilmelidir. Yurt d borlanma daha da fazla fon oluturaca iin enflasyonu daha da azdrabilir.
Dk faizli uzun vadeli borlanlmaldr. Yksek faiz likitideyi daha da artrr.
Bankalarn yarataca kaydi para ve Merkez Bankasnn yarataca emisyon nedeniyle para arznn
artaca iin Bankalar ve Merkez Bankasndan Borlanmamaldr.

1.1.4.BTE POLTKASI
Toplam talebi drc etki yaratmak adna bte fazlas politikas izlenerek ekonomide daraltc etki
yaratlmaldr.

1.2.ENFLASYON TRLER
1.Talep Enf: ekonomide toplam talebin, tam istihdam gelir dzeyi iin gerekli gelir miktarnn amas ile ortaya
kmaktadr.
2.Maliyet Enf: Bir ekonomide, retim faktrleri piyasasnda rekabetin bozulmas sonucu girdi fiyatlarnn
ykselmesinin, maliyetlerin artmasnn ve dolaysyla toplam arzn azalmasnn neden olduu enflasyon trdr.
3.cret enf: verimlilikte bir art olmamasna karn cretlerde yaplan artn fiyatlar genel dzeyine yansmasdr.
4.yapsal enf: ekonomide talebin artna bal olarak baz darboazlar nedeniyle arzn arttrlamamas durumunda
ortaya kar.
5.Sentetik Enf: fiyatlar genel dzeyinde srekli ve hissedilir bir arttan ziyade fiyatlar genel dzeyinin, yksek kamu
zamlar ya da ithal girdi fiyatlarndaki ani ykseliler nedeniyle bir defalk sramasdr.

2.DEFLASYON
Ekonomide retimin talep yetersizliine bal olarak artmamas ve hatta
azalmasdr. Talebin daralmas nedeni ile fiyatlarda srekli olarak gerilmektedir.
SONULARI;
1.isizlik artar
2.fiyatlar genel dzeyi seviyesi geriler
3. yatrmlar donar.
4.MGde negatif byme yaanr.
5.firmalarn kar marj der.
2.1.DEFLASYONLA MCADELEDE MALYE POLTKASI
2.1.1.HARCAMA POLTKASI
Harcamalar arttrlr.
Ekonomi de en ok girdi salayan ve ekonomiyi daha hzl canlandran
bayndrlk - yatrm harcamalarna daha fazla nem verilmelidir.
Transfer harcamalarnn arpan etkisi dier harcamalara gre (cari ve
yatrm) daha azdr.
2.1.2.VERG POLTKASI
Vergi oranlar indirilip, vergi indirim, istisna ve muafiyetler daha da
geniletilerek kullanlabilir gelir dolaysyla talep arttrlmaya allr.
Bireysel talep asndan gelir vergileri, toplam talep asndan gider
vergileri daha etkindir. Bu nedenle her ikisi de kullanlmaldr.
zel tketim ve yatrm harcamalarn arttracak ekilde vergi yk indirilmeli,
tam istihdama ulanca zel tketim ve yatrm harcamalarn ksc vergi
politikas uygulanmaldr.(ksmazsan ekonomide enflasyona neden olursun)
2.1.3.BORLANMA POLTKASI
Ksa vadeli, yksek faizli i borlanmaldr. Dier bir ifade ile likiditeyi
artrc borlanma seilmelidir.
Merkez Bankasndan borlanlarak emisyonun, Bankalardan borlanlarak
kaydi para mekanizmasnn para arzn artrc etkileri kullanlmaldr.
Yada uzun vadeli, mmkn olduunca dk faizli, d borlanmaya gidilmeli
ve bunlarn verimli alanlarda kullanlmas gerekmektedir.
2.1.4.BTE POLTKASI
Ekonomide yaanan daralmadan syrlmak, toplam talepte art salamak
amalanr bu sebepten bte a ile geniletici etki yaratlmaldr.

45

STAGFLSYON
Enflasyonla birlikte durgunluun grlmesidir.(enflasyonla birlikte isizlik)
LAKN UNUTMAMAK LAZIMDIR K Stagflsyondaki enflasyon MALYET ENFLASYONUDUR.
STAGFLSYONLA MCADELE YNTEMLER
***Stagflasyonla mcadelede;
GENLETC MALYE POLTKASI(durgunlukla mcadele iin),
DARALTICI PARA POLTKASI(enflasyonla mcadele iin) uygulanmaldr.
***Geniletici maliye politikasn kullanrken kamu harcamalarn arttrma yntemiyle deil, vergilerde indirim yaparak ekonomi canlandrlmaldr. Buna ekonomi dilinde
SELEKTF MALYE POLTKASI denir.
1.GELRLER POLTKASI (cret ve fiyat kontrolleri- heteredoks politikalar)
2.VERG TEMELL POLTKALAR
*fiyat ve cretlere devletin dorudan mdahale etmesidir.
*vergiler kullanlarak dk cret uygulama yapan iletmeleri
dllendirilmeli(vergi indirimi yaplmal), uymayan firmalar da yksek vergi
oranlar koyarak onlar cezalandrmas.
Dk cret uygulanmas durumunda alanlarn cretlerinde bir art yaanmaz
ve enflasyonla mcadele edilir. Dk cret uygulayanlara da vergisel tevikler
salanmas durumunda retim hacminde bir art yaanmas arzu edilir.
3.NDEKSLEME YNTEM
4.RETM TEVKLER POLTKASI (arz ynl iktisatlar)
*her trl nominal deerli szlemelerin enflasyon oranna gre ayarlanmasdr.
*retimin artmas iin vergi oranlarnn drlmesi gerektiidir. (Laffer)
Dezavantaj ise; enflasyon ve cret spiralinin resmiletirir.
5.SEKTREL VE BLGESEL AIRLIKLI YNTEMLER
sizlik belli sektrde yaanyorsa devlet bunu gidermek iin global nitelikte nlem
almak yerine o sektre ynelik nlemler alarak daha baarl sonular alnmasna
yardmc olur.
Bu nedenledir ki stagflasyonu ortadan kaldrmak iin desteklenecek sektrler selektif
olarak belirlenmeli ve sbvansiyona bavurup o sektr ayaa kaldrlmaldr.

46
EKONOMK BYME VE KALKINMA
1.MALYE POLTKASI VE EKONOMK BYME
2.MALYE POLTKASI VE EKONOMK KALKINMA
Bir ekonomide zaman iinde mal ve hizmet retimi miktarnda art olmasdr ve para
Ekonominin gsterdii belirtilere gre tanmlanabilen,bundan da anlalabilecei
yaratmnda art olmasna baldr. ktisadi byme;
gibi kesin snrlar belli olmayan,ancak baz paritelerin(milli gelir, yurtii hasla
1.yksek istihdam dzeyini salar. 2.yapsal deiimi kolaylatrr.
vb..) belirli seviyelerde seyretmesiyle kendini gsteren bir olgudur.
3.gelir dalmnda oluan farkllklar yumuatr.
4.kaynak tasarrufuna yol aan yatrmlar iin uygun koullar salar.
1.1.MALYE POLTKASININ EKONOM ZERNDEK ETKLER
2.1.EKONOMK KALKINMANIN KOULLARI
1.1.1.Emek Arz zerine Etkisi
1.1.2.Teknolojik Gelime zerine Etkisi -i tasarruflarn arttrlmas (burada ama tasarruflar yatrma dntrmek)
*en nemli maliye politikas arac
retim faktrleri verimliliinin ve buna
-kamu ynetiminin de etkinlii arttrc politikalar izlemek
vergilerdir.(bylelikle emek arzn arttrp
bal olarak MGyi arttrmas, yeni
-teknoloji ithaline ynelik politikalar izlenmelidir.
azaltabilir.) bylelikte 2 etkiyle karlalr;
teknolojik gelimelerin izlenmesi ve
hracat gelitirici politikalar izlenmelidir.
-ikame etkisi: uygulamaya konulan vergiyle
kullanmasyla salanabilmektedir.
birlikte kiinin almak yerine dinlenmeyi
Devlet teknolojinin gelimesi iin kamu
tercih etmesine yol aar.
harcamas ve kamu gelirlerine bavurur.
-gelir etkisi: uygulamaya konulan vergiyle
Kamu harcamasyla teknolojiyi lkeye
birlikte kiinin daha fazla alarak eski gelir
yayabilir.
dzeyini yakalamasdr.
Vergi yoluyla da; zel aratrmalar
vergiden muaf tutulmak yoluyla tevik
etmek gibi
MALYE POLTKASI VE GELR DAILIMI
Bir toplumda milli gelirin eitli gruplar arasndaki dalm ekline gelir dalm denir.
1.FONKSYONEL GELR DAILIMI
2.SEKTREL GELR DAILIMI
3.BLGESEL GELR DAILIMI
4.KSEL GELR DAILIMI
retim faktrlerinin retime katlmalar sonucu
Tarm, hizmet ve sanayi sektrlerinin
Bir lkenin eitli blgeleri arasnda
Milli gelirin bireyler arasnda
milli gelirden aldklar pay gsterir.
milli gelire olan katklardr yada retim kii bana den gelir farkllklarn
dalmn gsterir.
Q= emek + sermaye + toprak + giriimci
faktrlerinden aldklar paydr.
ortaya koymak iin kullanlr.
Y= cret + faiz + rant + kar
GELR DAILIMINI SALAMAK N KULLANILACAK MALYE POLTKASI ARALARI
HARCAMA POLTKASI
VERG POLTKASI
BORLANMA POLTKASI
1.Transfer harcamalar arttrlmal
1.gelir vergileri artan oranl, geni tabanl, muafiyet ve istisnalar
1. bor veren kesimle bor anapara ve faizlerini den
2.Eitim, salk gibi altyap yatrm harc
politik kayg tamadan adaletli bir ekilde olacak
kesimler arasnda farkllk var ise gelir dalm
arttrlmal
2.gider vergileri tersine artan oranl zellikle nedeniyle gelir
bozulmaktadr.
3.Faiz harcamalar gelir dalmn bozucu etkisi dalmn bozucu etkisi vardr.bu sebeple zorunlu tketim
2zellikle bor tahvil ve bono faiz gelirlerinin vergi
vardr.
harcamalar zerinden dk, lks tketime ynelik
d braklmas, baa ban altnda konversiyon gibi
4.cari harc gelir dalmn enflasyonist ortamda harcamalardan yksek vergi alnmaldr.
salanan faydalar gelir dalmnda adaleti bozar.
bozucu, deflasyonist ortamda dzenleyici bir
3.servet vergileri yanstmalar zor, subjektif ve gelir dalm
3.uzun vadeli borlanma nesiller aras bor yk
fonk.a sahiptir.
asndan en nemli vergilerdir. Ancak gelir ve gider vergilerine
aktarmna neden olmakta ve borcu deyen nesil
gre taban daha dar olduundan ok fazla etkin deildir.
zerinde gelir dalmn bozucu bir etki yaratr

47
GELR DAILIMININ LM (LORENZ ERS - GN KATSAYISI)
G ELR

Lorenz erisi gelir dalmndaki eitsizlii gsterir. Mutlak

eitlik dorusu herkesin eit gelir dalmna sahip olduu
dorudur. Bu durumda Lorenz Erisi, Mutlak Eitlik
dorusuna ne kadar yaknsa gelir dalm o kadar adildir.

DZEY (%)

Mutlak Eitlik
Dorusu

Lorenz
Erisi

Gini Katsays(E); Lorenz Erisinde 45 derecelik doru ile

Lorenz erisi kavisi arasnda kalan alann tm genin alanna
oran olarak hesaplanr.
Gini Katsays = (ALAN A) / (ALAN A+B)
E=1 => mutlak adaletsiz gelir dalm
E=0 => mutlak adil gelir dalm
0<E<1 arasndadr.
0<E<0,5 adil
0<E<1 adaletsiz

GELR SAHB KLER (%)

1.GELENEKSEL AIK
bte gelirleri bte
giderleri
(lkeler arasnda
karlatrlmalarnn daha kolay
salanabilmesi iin kamu
kesimi borlanma gerei olarak
ortaya konulmaktadr.)

KAMU KESM VE FNANSMAN AII

3.NAKT AIK
4.BRNCL AIK
(faiz d ak)
Geleneksel ack (yatrm bte a + avanslar
bte a faiz demesi
h +sermaye geliri)
emanetler
bir lkenin demeler
Kamu kesiminde deme
Bte andan faiz giderleri
bilanosundaki cari ilemler ve harcama konularnda
dldkten sonra ortaya kan
kalemindeki borlarnn
tahakkuk ve nakit esas
aktr
toplamnn, alacaklarnn
sz konusudur. Tahakkuk
toplamn amas halinde
esasna gre denk olan
oluan aktr.
bte nakit esasna gre
ak verebilir.
2.CAR AIK

5.LEMSEL
(OPERASYONEL) AIK
faiz d ak + reel faiz d.
Birincil aa, kamu borlar
iin katlanlan reel faizin
eklenmesiyle ortaya kan
aktr.

48
KAMU KESM FNANSMAN AIININ FNANSMANINA LKN YAKLAIMLAR
RICARDIAN EDEERLK TEORS
SARGENT WALLACENN HO OLMAYAN ARTMET
Rasyonel beklentilere sahip hane halklar devlet btesindeki deiikliklerin Bir lkede kamu aklarnn finansman parasal genilemeyi engellemek ve
gelecekteki doru biimde algladklar srece, zel tasarruflarn ulusal
enflasyona sebep olunmamas iin borlanma ile yaplrsa borlanma
tasarruf dzeyindeki deiiklikleri telafi edecekleri dzeyde uyaracaklardr. miktar artarak srd mddete reel faiz ykselecek ve borlanma sadece
Bu srecin sonunda mevcut fiyat ve faiz oranlarnda hibir deiiklik ortaya borlanma FAZNN DENEBLMES iin yaplr hale gelecektir.
kmayacaktr. Buradan hareketle kamu aklarnn fiyat istikrarnda
Borlanmann tkanmaya balad hatta tkanma beklentisinin olumaya
herhangi bir etkiye yol amamas gerektii ileri srlmektedir. Ayrca
bolad noktada para politikas artk ilemez olacaktr. Bu durumda
yaplan borlanma yatrmlarda kullanlm ise borcun denecei dnemde
hkmet borlarn kapatmak iin para basma zorunda kalacak bu da daha
yatrm nedeniyle elde edilen gelirle neticesinde borcun denebilecei ve
yksek enflasyona neden olacaktr.
bylece hem kamu gelirlerinin zorlanmayacan hem de nesiller aras bir
Yani demek istiyor ki kamu an kapatmak iin vergi geliri elde etmek
yk aktarmann sz konusu olmayaca belirtilmitir.
yerine borlanmaya gitmek ve bu yolun srekli kullanlp alkanlk haline
getirmek i ve d bor stokunu arttracak bylece bor sarmalna girilecek,
bununla beraber faiz demeleri gn getike arlaacak ve sonuta kamu
finansman krizinin derinlemesi sorunuyla kar karya getirecek. Haliyle
artk borlanma ekonomik ve sosyal amala yerine faiz yknn kapatmak
iin kullanlacak bu da ekonomiyi iinden klmaz bir bataa srkleyecek.
En son olarak devlet bu a gidermek iin para basmak zorunda kalacak
ekonomi enflasyon iinde boulacaktr.
MAL KURAL
MAL DSPLN
Hkmetin orta vadede mali disiplinle ilgili olarak alaca kararlarda hangi Bor stokunu belli bir dzeyde tutmay ya da belli dzeylere ekebilmek
snrla iinde davranabileceini belirleyen dzenlemeler btndr.
iin kamu maliyesinde gelir ve giderler arasnda dengenin salanmas
anlamndadr.
NOT1:Mali uyumun salanmas iin mali kural tek bana yeterli deildir. Borcu belli dzeyde tutmak, borcun srdrlebilirliliini salamak iin bte
ann akmlar olan gelir-gider ve bte ana kural koymak gerekir. Kurumlarn harcama tavanlar, faiz d fazlann MGye oran, bor stokunun
MGye orannn belli dzeyi amamas gibi.
NOT2: Mali uyumun Miktarna likin Yaklamlar
-Ordodoks Yaklam (Klasik Mali Gelenekciler): devlet faaliyetleri snrl, bte denk ve kk olacak. Bu sebeple kamu ann TMDEN
KALDIRILMASI gerektiini savunur.
-Keynesyen Telafi Edici Yaklam: devlet, maliye politikas aralaryla ekonomiye mdahale edecek. Ekonominin daralma dnemlerinde bte a
vererek pump priming etkisiyle ekonomiyi canlandracaktr. Bu sebeple kamu ann kaldrlmas ekonomide DARALTICI etkiler douracan ifade
eder.

49
VERG HUKUKU
VERG HUKUKUNUN KAYNAKLARI
ASL KAYNAKLARI
1.ANAYASA
Vergi hukuku kaynaklar arasnda hiyerarik sralamada en st srada yer almaktadr. AY madde 73;
herkes(genellik ilkesi) kamu giderlerini karlamak zere(mali ama ilkesi) mali gcne gre(eitlik, adalet,
deme gc ilkesi) vergi demekle ykmldr.
2.KANUN
Vergi kanun ile konulur, kaldrlr ve deitirilir.(kanunilik ilkesi)(ay m.73)
Kanun da ; verginin konusu, mkellefi, matrah, vergiyi douran olay, verginin tarifesi, tahsili ve istisnamuafiyetler yer alr.
Bte kanununun C Cetvelinde kamu gelirlerinin dayanan tekil eden hususlar yer alr.
3.ULUSLARARASI ANLAMALAR
Uluslar aras ekonomik ilikilerin artmas ile vergi uygulamalarnda da ifte vergileme gibi sorunlar ortaya
kmtr. Bu sorunlar ortadan kaldrmak amacyla lkeler kendi aralarnda anlamalar yapma yoluna
gitmektedir.
4.KHK
BK, KHK ile vergiye ilikin sadece olaanst KHK ile deiiklik yaplabilir. Bunu iin AYMYE ptal dava
konu yaplamaz
5.BAKANLAR KURULU KARARLARI (BKK)
BK, anayasann kendisine vermi olduu snrlara dayanarak vergi, resim, har ver benzeri mali
ykmllklerin muafiyet,istisna, indirim ve oranlar zerinden deiiklik yapar.(kanunilik ilkesinin istisnas)
rn; AY md 28 KDVnin orann %1e kadar indirmeye, 4 katna kadar artrmaya BK yetkilidir.
6.TZK
Kanunun uygulanmasn gstermek, emrettii ileri belirmek zere, kanunlara aykr olmamak ve Dantayn
incelemesinden geirilmek koulu ile BK tarafndan karlr. CB imzalar RGde yaynlanr yrrle girer.
Vergi alannda sadece Emlak Vergisi ile tzk karlmtr.
7.YNETMELK
Babakanlk, bakanlklar ve kamu tzel kiiliklerinin, kendi grev alanlarn ilgilendiren kanunlarn ve
tzklerin uygulanmasn salamak amacyla ve bunlara aykr olmamak koulu ile kartt dzenleyici
metinlerdir.
Dantay denetimine tabi deildir.
Kanuna ve tzklere aykrlk iin Dantaya iptal davas alabilir.
8.AYM KARARLARI
Baz vergi kanunlarnn anayasaya aykr olduu ynnde AYM tarafndan verilen kararlar da vergi hukukun asli
kaynaklar arasnda yer almaktadr.
rn: 94 bunalmnn ardndan karlan Net Aktif Vergisi ile ilgili olarak AYM bu vergiye ilikin kanunun
baz maddelerini iptal etmitir.
9.THADI BRLETRME KARARLARI
Bir yksek mahkemenin ayn vergi konusu ile ilgili olmak zere dava daireleri tarafndan farkl grler,
uygulamalar ve kararlar almas alinde Dantay itihad birletirme karar alr. Belli bir uyumazlk durumunda
farkl uygulamalara gidilmesi itihad birletirme kararlar yolu ile nlenir.
10.BALAYICI GENEL TEBL

YARDIMCI KAYNAKLARI
1.DER YARGI KARARLARI
Vergi mahkemeleri, BM, Danta dava daireleri kendilerine gelen
vergi davalar ile ilgili olarak karar verebilmektedir ve bu kadarlar
sadece taraflar balamaktadr.
2.GENELGE
Maliye Bakanlnn vergi kanunlarnn uygulamasn bizzat kendi
personeline aklamak zere gndermi olduu bilgilerdir. Genelgeler
i ynetsel emir niteliindedir. Mkellefleri balayclklar yoktur.
3. ZELGE(mukteza)
Vergiyle ilgili bir konuda tereddd olan bir mkellefin Maliye
Bakanlna bir dileke yazarak zel bilgi istemesi durumunda maliye
Bakanlnn sadece bilgi isteyen mkellef iin gnderdii
aklamadr.
4.SRKLER
Vergilendirmeye ilikin zel konularda mkellefleri bilgilendirmek
iin yaplan aklamalardr.
5.BLMSEL DOKTRN
Makale, kitap, tez ve doktrin gibi bilimsel almalar vergi hukukunda
yol gsterici nitelik tamaktadr.
6.RF VE ADETLER
Yazl olamayan hukuk kurallardr. Vergi hukuku iin sadece baz
durumlarda rf ve adete atf yaplr.
KAYNAINI YARATAN ORGANA GRE SINIFLANDRMA
YASAMA
Anayasa, Kanun,
Uluslar aras
Anlamalar

YRTME
KHK, BKK,
Tzk, tebli,
genelge,
zelge,
ynetmelik

YARGI
AYM
kararlar,
tihad
birletirme k,
dier yarg k.

DER
Doktrin,
rf ve
adetler

50

A.YER BAKIMINDAN

VERG KANUNLARININ UYGULANMASI

B.ZAMAN BAKIMINDAN

1.Verginin Yersellii
lke snrlar iindeki vergiyi douran
olaylarn tmnden (gelir, harcama, servet)
mkellefin lke vatanda olup olmadna
baklmadan vergi alnmasdr.
MTV, EV gibi servet vergileriyle tm dolayl
vergiler (KDV, DV, TV, BSMV)
2.Verginin ahsilii
lke vatanda olan herkesin lke iinde ve
dndaki vergiyi douran olaylarn tmnden
vergi alnmasdr. GV, KV

1.Vergi Kanunlarnn Yrrle Girmesi ve

Yrlkten Kalkmas
Vergi kanunlar TBMMde onaylandktan soran RGde
yaynlanarak yrrle girer.
Verginin ne zaman yrrle girecei kanunda yazar.
Eer yazmazsa RGde yaynlandktan 45 gn sonra
yrrle girer.
2.Kanunlarn Geriye Yrmemesi
Bir vergi kanunu yrrle girdii tarihten itibaren
geerlidir. Gemi olaylara uygulanmaz

Not: Her iki ilkeye de uygulanan vergi ise VV

dir.

3. Kanunlarn leriye Yrmemesi

Bir vergi kanunu yrrlkten kalktktan sonraki ilem
ve olaylara uygulanmaz

1.EKONOMK YAKLAIM
Vergiyi douran olayn ekonomik niteliklerini
esas alr. Ama vergiden kanmay minimize
etmektir.

2.PEELEME
zel hukuk kurallarn ustaca kullanarak vergi
ykn drme, vergi karma abasdr.
Muvazaa ile ayn anlama GELMEZ. Muvazaa
zel hukukta geersiz iken Peeleme zel
hukukta geerli bir ilemdir.

C.ANLAM BAKIMINDAN

Vergi kanunlarnn anlama bakmndan yorumlanmasna yorum denir.

1.Yorum Trleri

2.Yorum Yntemleri

1.1.yasama yorumu
TBMM yapar. 61 AY ile
kaldrld

2.1.Lafzi (deyimsel) Yorum

Szcklerin anlamlarndan yola karak
yaplr. lk bavurulan yntemdir.

1.2.dari Yorum
Vergi idaresinin yapt
yorumdur.

2.2.amasal (gai) yorum

Kanunun amacndan hareket edilerek gnn
koullarna uygun yaplan yorumdur

1.3.yarg yorumu:
Mahkemenin yapt
yorumdur.
1.4. Bilimsel Yorum:
Bilim adamlarnn yapt
yorumdur.

2.3.tarihi yorum
Kanunlarn uygulamaya koyulduu zamanki
amacna dayanarak yaplan yorum
2.4.sistematik yorum
Vergi kanunlarnn dier kanunlarla ilikisi gz
nnde tutularak yaplan yorumdur

D.YORUMA LKN ZELLKLER

3.KIYAS YASAGI LKES
Vergi hukukunda; ceza ve medeni
hukukta olduu gibi hakimin kyas
yaplamaz. Kyas yasa ilkesi
geerlidir. Hakim kanundaki
boluu doldurma yetkisine sahip
deildir. Kanun da ne yazarsa,
kanun ne derse hakim onu
uygulamak zorundadr.

4.TPLETRME VE TPKLK
Tipletirme; vergi ile ilgili soyut kurallar
konulmasdr.
Tipiklik; vergi ile koyulan kurallarn gerek
hayatta vukuu bulmasdr.

51
VERGNN TARAFLARI, VERGLENDRME LEM
1.VERGNN ALACAKLISI VE BORLUSU
Alacakl; vergilendirme yetkisine sahip olan
idaredir.
Borlu;vergiyi douran olaya neden olan gerek
veya tzel kiidir. (mkellef)

3.VERG SORUMLULUK EKLLER

Vergi kesenler ve kanuni temsilcilerin dedikleri
vergi iin mkellefe rcu haklarnn bulunmas
hali mteselsil sorumluluktur.
SORUMLULUK HALLER SF: 52deki
TABLODA DETAYLI OLARAK
NCELENMTR.
3.2. Kanuni Temsilcilerin Sorumluluu
denmeyen verginin asl, faiz ve zamm ncelikli
olarak vergi mkellefinden, tahsil edilmezse vergi
sorumlusundan istenir.
Cezalarn kiisellii ilkesi gerei suu kim ilerse
ceza ondan talep edilir.
- Tzel kiilerde; Temsilci demi olduu ceza
iin mkellefe (Tzel Kiilie) rcu edebilir.
5.VERGNN TARHI
denecek verginin hesaplanmas ilemidir.

5.3. kmalen Tarhiyat

Bir vergi tarh edildikten sonra defter, kayt ve
belgelere dayanlarak matrahn eksik
hesaplandnn tespit edilmesi sonuncu verginin
TEKRAR tarh edilmesidir.
Mkellef dava ama sresi iinde dava amazsa
vergi kesinleir.

NOT:
1.vakf, cemaat, topluluklar ve menkul kymet yatrm fonlar tzel
kii saylmasalar da mkelleftir.
2.hak ehliyetine sahip herkes gerek kii saylmakta ve mkellef
olabilmektedir.
3.mkellef olabilmek iin reit ve mmeyyiz olma art yoktur.
4.sa domak artyla anne karnndaki cenin de mkellef
saylmaktadr.
3.1.Vergi Kesenlerin Sorumluluu
denmeyen verginin asl, faiz ve zamm ncelikli olarak vergi
sorumlusundan, tahsil edilmezse vergi mkellefinden istenir.
Cezalarn kiisellii gereince suu kim ilerse ceza ondan talep
edilir.
Vergi sorumlusundan tahsil edilen vergi asl ve zammndan sadece
asl mkelleften rcu edilebilirken,
Verginin asl,faiz ve zamm mkelleften tahsil edilirse mkellef
sadece faiz ve zamm rcu edebilir.
3.3. Miraslarn sorumluluu
-Miras miras lmden itibaren 3 ay iinde miras kabul veya red
eder.
-Miras sadece vergi borcunun asl, faizi ve zammndan dolay
sorumludur, cezalar ise lmle ortadan kalkar.
-miraslar vergi borcu dolaysyla oluan borcun beyannamelerini
normal beyanname sresine 3 ay ekleyerek beyan eder ve der.
SADECE GELR VERGSNDE bu sre lm tarihine 4 ay
eklenir.
5.1.Beyana dayanan tarh:
vergi matrahnn mkellefe saptanp bildirilmesi ilemidir. Vergi;
vergi dairesi tarafndan tarh edilir.
Mkellefler kural olarak beyana dayanan tarha kar dava aamazlar.
Ancak vergi hatas olmas ve ihtiraz kaytla beyanname verilmesi bu
durumlarn istisnas niteliindedir.
Beyannamenin verilmesiyle tarh ve tahakkuk aamas birlikte
gereklemektedir.
Beyanname zerinden tahakkuk fii kesilir.

2.VERG SORUMLUSU
Mkellef adna vergi devlerinin yerine getiren nc
kiilere vergi sorumlusu denir.
-vergi mkellefi ve sorumlusu stlendikleri devleri
szleme ile bir bakasna devredilemez. Ancak, mkellef
ve vergi sorumlusu vergi devini onlar adna yerine
getirmek zere temsilci (vekil) atayabilir.

5.4.darece Tarhiyat
Mkellefin kanunen belirtilen srede vergi idaresine mracaat
etmemesi ve vergi devlerini yerine getirmemesi nedeniyle verginin
idare tarafndan hesaplanmasdr.

5.5. Dzeltme Tarhiyat

Vergi hatas veya yarg karar dorultusunda yaplan
tarhiyattr.

3.1.1. Vergi Kesintisi yapmak zorunda olanlar

1.tm kurumlar vergisi mkellefleri
2. tm kamu kurum ve kurulular
3. gerek usule tabi ticari, zirai ve meslek kazan erbab.
4. dernek ve vakflar
5. yatrm fonu ynetenler

4. VERGNN KONUSU, VERGY DOURAN

OLAY, VERGNN MATRAHI
Vergi borcunun doumuna neden olan ekonomik unsurlar
verginin konusunu oluturmaktadr.
Vergiyi Douran Olay: Vergi mkellefinin verginin
konusunu gerekletirmesi sonucu borcunun ortaya kmas
durumudur.
Matrah; zerinden vergi hesaplanacak olan iktisadi
deerdir.
5.2. Resen Tarhiyat
BEYANA DAYALI VERGLERDE, mkellefin defter,
kayt, belgelere dayanlarak tespitine imkan bulunmayan
hallerde verginin matrahnn takdir komisyonlar tarafndan
tarh edilmesidir
(kanuni sre iinde beyanname verilmemise, tutulmas
zorunlu defterlerin tamamnn veya bir ksmnn
tutulmamas, beyan edilen matrahn yazmamas, matrahta
usulszlk tespit edilmesi)

52

53
6.VERGNN TEBL
Tarh edilen verginin mkellefe
bildirilmesidir.

6.1.Tebli Yaplabilecek Kiiler

6.2. Tebli Yntemleri
1.mkellefin kendisine 2.veli, vasi, kayym
1.memur eliyle 2. posta yoluyla(iadeli taahhtl)
3.genel vekil
4.iyerindeki memura
3.ilan yoluyla (verdi dairesinde aslr. Yerel ya da ulusal gazetelerin birinde
5.grnt itibariyle 18 yandan byklere
ilan veriler ve ilan takiben 1 ay sonunda ilan tebli edilmi saylr.)
6.tzel kiilerde mdr, bakan, daimi temsilci ve yneticilere
4.daire ya da komisyonda
7.VERG TAHAKKUKU VE
7.1.Beyana Day. Vergilerde
7.2.kmalen, Resen ve
7.3 Uzlama yada
7.4.tahakkuku
7.5. Kendiliinden
Tahakkuk fiinin kesilmesiyle
KESNLEMES
darece Tarh Edilen
Dava Yoluna
Tahsile Bal V.lerde
Tahakkuk Eden
Tahakkuk: Mkellefe tebli edilen tahakkuk aamas gereklemi
Verginin tahsili
Vergilerde
Gidilmesinde
V.lerde
verginin denmesi
olur.
Verginin tebliini takip eden
Bu iki durumda
tahakkukunu da kapsar Vergi belirli dnemlerde
Kesinlemesi: tm dava yollarnn (GV. KV. TV. BSMV. KDV.
30 gn iinde verginin
sonucun teblii ile vergi
kendiliinden tahakkuk
tkenmi olmas.
V. VV, ANS O)
tebliini takip eden 30 gn
tahakkuk eder.
eder.
sonra tahakkuk eder.
rn: mkellef Caber 2010 ylnda . TL ticari
8.VERG ALACAGINI ORTADAN KALDIRAN HALLER
8.2. Zamanam
Zamanamna urayan vergi borcu ortadan kalkar.
kazancn beyan etmemitir. Bu durumda
8.1.Verginin denmesi ve Tahsili
-Bey. Day. Vergilerde deme sresi geldii vakit vergi denir.
Vergi dairesi zamanamna uram olduu borcu iin tarh(tahakkuk) zamanam ne zaman balar ve biter?
-ikmalen, resen, idarece tarh edilen vergilerde TAHAKKUKTAN
cebren tahsil veya dava yoluna gidemez.
Vergi alacann doduu yl 2010dur.
itibaren 1 AY ierisinde denir.
O halde tarh zamanam 01.01.2011de balar,
-Uzlama ya da dava ama yoluna gidilmesi halinde,
31.12.2015te zamanam biter.
8.2.1.Tahakkuk (tarh) Zamanam
UZLALIKTAN ya da DAVA SONULANDIKTAN itibaren 1 ay
Vergiyi douran olayn meydana geldii yl izleyen
iinde denir.
yln bandan itibaren 5yldr.
8.2.1.1Tahakkuk Zamanamn
Durduran Haller
1.vergi idaresince vergi matrahnn tespiti
iin takdir komisyonuna bavurulmas
2.mcbir sebepler

8.2.2.Tahsil Zamanam
Vergi alaca vadesinin rastlad
takvim yln takip eden yln bandan
itibaren 5yln sonunda zamanamna
urar.

rn: 2010 ylnda elde edilen bir kurum kazancyla ilgili tahsil zamanamnn balangc ve
bitimi ne zamandr?.
2010 ylnda elde edilen kurum kazancndan doan kurumlar vergisi, 2011 ylnn nisan
25ine kadar beyan edilip nisan sonuna kadar denmesi gerekmektedir. Dolaysyla verginin
vade tarihi 30 Nisan 2011tir. (lakin bu tarihte dememi)
O zaman Tahsil zamanamnn balangc;01.01.2012--- bitimi ise 31.12.2016dur.

8.3.Terkin
8.4.Mahsup ve Takas
Vergi borcu veya cezasnn ksmen veya tamamen silinmesidir.
Mahsup; verginin daha nce denmi olan ksmnn vergi borcundan
8.3.1.doal afet nedeniyle: mkellefin yangn, deprem,sel gibi nedenlerden dolay malvarlnn 1/3nn
drlmesi.(tahakkuk aamasnda gerekleir.) (KDV, Geici vergi
kaybetmesi durumunda Maliye Bakanl vergi borcunu ksmen/tamamen silebilir.
uygulamalarnda)
8.3.2.vergi hatalarnn dzeltilmesi: mkellefe aleyhine yaplan hatalarn dzeltilmesiyle vergi borcu silinir.
Takas; ayn trden, karlkl, muaccel olan 2 borcun mbadele
8.3.3.yarg kurulularnn karar ile: davann mkellef lehine sonulanmas halinde vergi borcu silinir.
edilmesi.(tahsil aamasnda gerekleir)
8.3.4.Tahsilden vazgemeyle: vergiden elde edilecek gelirin astarnn yzn gemesi halinde devlet
mkellefin vergi borcunu terkin eder.
8.3.5.tahakkuktan vazgeme
9.VERG
9.1.Gecikme Zamm(tahsil gecikmesi):
9.2. Gecikme Faizi (tahakkuk gecikmesi):
9.3.Tecil - tehir:
Vergi borcunun zamannda denmemesi
Verginin denmesi gereken tarihle(tahsille)
Tecil: Verginin tahsili borluyu ok zor duruma
ALACAININ
nedeniyle vergi borcu zerine yrtlen ek
tahakkuk tarihi(verginin kesinletii) arasndaki
drecek ise teminat gstererek 36 ay gememek
DEERN
deme. ( GVnin ilk taksitinin denmemesi)
farktr. (Resen, kmalen, darece sonucu beyan
KORUYAN YOLLAR
kaydyla zerine tecil faizi %1 yrtlerek
Oran; %1,40
d kalm vergilere uygulanr)
Maliye Bakanl sreyi uzatabilir.
Oran; %1,40
Tehir: demenin mahkeme kararyla ertelenmesi

54
10.1. Teminat ve Kefalet:
Vergi alacann gleeceine kanaat getirilmesi halinde,
bu alacan tarh ve tahakkukunu beklemeksizin vergi
mfettilerince yaplan aratrmalar hesaplamalara gre
bulunan deer/miktar zerinden TEMNAT
isteyebilir/teminat gsteremiyorsa borludan KEFL
isteyebilir.(v. Dairesi gsterilen kefili kabul etmemekte
serbest)

10.VERG
ALACAINI
GVENCE
ALTINA ALAN
YOLLAR

10.2. htiyati Haciz:

Tahakkuk etmi bir vergi alacann tahsilinin
tehlikeye dmesi halinde ( mal karmas, mal
bildiriminde bulunmamas) alacakl kamu
idaresinin bulunduu yerin en byk
memuru(vali/kaymakam) HTYAT HACZ
karar alabilir.
*bu karara kar v. Borlusu 7 gn iinde vergi
mahkemesine bavurabilir.
*borlu eer teminat gsterirse ihtiyati haciz
kaldrabilir.

10.4. Cebren Tahsil:

Zamannda denmeyen kamu alacaklar iin;
-ilgili v. Dairesi borluya DEME EMR gnderir. DER K; 7 gn iinde borcunu de ya da mal bildiriminde
bulun. Borlu buna 7 gn iinde itiraz edebilir.
*Vergi Borlusu;
-Teminat gstermi ancak 7 gn iinde borcu dememise teminatlar paraya evrilir ya da kefil varsa ona
bavurulur.
-MAL BLDRMNDE bulunmamsa 3 AYA KADAR
-YANLI MAL BLDRMNDE bulunmusa 3AY-1YILa kadar HAPS CEZASINA ARPTIRILIR.
-deme emrine karlk DEME yapmam + mal bildiriminde bulunmamsa HACZ YOLUNA GDLR.
Kamu alacan karlayacak mal yoksa(acizse) borlu ZAMANAIMI sresine kadar takip edilir. Bu sre
iinde MAL ARTI BLDRMN yapmamsa 1YILA KADAR HAPS CEZASI
MUVAAZALI ilemlerle mal karanlar mevcut mallar alacaklar karlamazsa 6AY-3YIL HAPS CEZASI

10.7. Takas
Vatandan devletten hak etmi olduu alacaklarn dier,
bireyin baka borlarna mahsubu.

10.8.Sorumluluk
Vergi kesenlerin, kanuni temsilcilerin, tasfiye
memurlarnn ahsi sorumluluklar, birleme,
devir ve ekil deitirmede devir alan ve yeni
hkmi ahs sorumluluudur.

10.3. htiyati Tahakkuk:

Borlunun henz vadesi gelmemi
borlarnn( tahakkuk etmemi) nceden
ihtiyaten tahakkuk ettirilmesidir.
*Vergi dairesi mdr talep eder
defterdar, Maliye Bakanlnn tespit ve ilan
ettii vergi ve resimler ile bunlara ilikin
gecikme zamm ve cezalar iin ihtiyati
tahakkuk alabilir.
* bu karara kar v. Borlusu 7 gn iinde
vergi mahkemesine bavurabilir.
10.5. ptal Davas (hkmsz ilemler):
Borlunun, alacan tahsilini engellemeye
ynelik hamleleri (muvaazal ilemler) ve
tasarrufun iptali iin alacakl kamu idaresi
umumi mahkemelerde dava aabilir.
10.6. Rhan Hakk
Kamu idaresi borlu hakknda yaplan dier
haciz ilemlerine gre ayrcalkl olarak
ncelik(rhan) hakkna sahiptir. Bu durum
rehinli alacaklar iin de geerlidir.
rn: Kredi ile alnan aralarda ara kredinin
denememesi ile birlikte aracn MTV
taksitlerinin denmemesi durumunda rhan
hakk devlete aittir.
10.9. Yurt Dna k Yasa:
(KALDIRILDI)
Vergi borcu olanlar emniyet makamlarna
bildirilerek bunlara pasaport verilmesi ya da
pasaportu olsa bile yurt dna kmalar
engellenir. Ancak 12 Eyll referandumu ile
ancak HKM karar ile verilebilir.

MKELLEFN DEVLER
1.MADD DEVLER
Vergi ve cezalar ile gecikme zamm ve faizlerin denmesi

2.EKL DEVLER
Beyanname vermek, defter tutmak, gerekli bildirimlerde bulunmak(i yeri ama(10gn) , kapama(1ay), i deiiklii(1ay)),
vergi levhas asmak, elektronik cihaz kullanma, belge dzenine uymak, vergi kimlik no sahibi olmak, vergi elemanlarna
yardmc olmak, belge saklamak(VUKa gre 5yl)

55
VERG DARESNN DENETLEME VE BLG EDNME YOLLARI
1.YOKLAMA
Mkellefleri veya mkellefiyetle ilgili maddi
olaylar, kaytlar, mevzuatlar aratrmak ve
tespit etmektir.
Mkellefin faaliyet koluna gre gece de
yaplabilir.
Yoklamada baskn basanndr diyerekten
mkellefe nceden haber verilmez.

2.VERG NCELEMES
Yoklamadan daha ayrntl bir denetimdir.
Ama; denmesi gereken vergilerin doruluunu
aratrmak, tespit etmek ve salamaktr.
nceleme mkellefin iyerinde, msait deilse vergi
dairesinde yaplr.
nceleme srasnda tm defter, belge ve kaytlar istenebilir.

3.ARAMA
hbara dayanarak ya da vergi inceleme
elemanlarnn yapt inceleme
raporlarna dayanarak vergi kard
anlalan mkellefin veya ona itirak
edenlerin eve ve i yerlerinde yaplan
aratrmalardr.

1.1.Kimler yetkili;
1.vergi dairesi mdr
2.yoklama memuru
3.yetkili makamlarca yoklama yapmaya yetkili
klnanlar
4.vergi incelemesine yetkili olanlar

1.1.Kimler yetkili;
1. ilin en byk mal memuru
2. vergi mfetti ve yardmclar
3. vergi dairesi mdrleri

1.2.Neyin yoklamasn yaparlar;

deme kaydedici cihaz kullanlp
kullanlmad,
Deftere usulne gre kayt yaplp yaplmad,
Levha aslp aslmad,
Tatlarda gerekli belgelerin bulunup
bulunmaddr.

1.2.Neyi ncelerler;
Yasaya gre defter ve hesap tutmak, evrak ve belgeleri
gerektiinde ibraz etmek zorunda olan gerek ve tzel
kiilerdir.
Tahakkuk zamanam iinde inceleme yaplr. nceleme
sonucunda bir tutanak dzenlenir. Eer gerekirse ikmalen
ve resen tarhiyat yaplr.

Arama iin;
1.vergi incelemesi yapan elemanlarn
SULH YARGICINDAN arama
yapmak iin izin talebinde bulunulacak
2.SULH YARGICI arama iin ZN
BELGES verecek
Not: toplanan bilgiler Maliye
Bakanlnn stihbarat arivinde
toplanr.
Sreleri;
Arama sonucunda belge ve defterlere
incelenmek zere 3 AY el koyulur.
SRE YETMEZSE VE Hakl neden
bulunursa bu sre SULH YARGICI
TARAFINDAN UZATILIR.

4.BLG TOPLAMA
-Vergi Hukukunda; vergi dairesinin
mkellef ve mkellefle ilgili
nc kiilerden ve kamu idare ve
messeselerinden bilgi toplama
hakk vardr.
-VUK m.148e gre kamu idare ve
messeseleri, mkellefler ve
mkelleflerle muamelede bulunan
gerek ve tzel kiiler, maliye
bakanlnn veya vergi incelmesi
yapmaya yetkili olanlarn
isteyecekleri bilgileri vermeye
mecburdurlar.
- Bilgi vermeden ekinme hakk
olanlar; PTTler,
Meslek srr dolaysyla doktor
avukat gibi serbest meslek sahipleri
CMUK 88. maddeye gre istenmesi
ve aklanmas yasak olan
belgelerdeki mkelleflerle ilgili
zel bilgiler aklanamaz

VERG HUKUKUNDA SRELER

1.lm halinde sre 3 AY uzar. Sadece GELR VERGSNDE beyanname verme sresi 4AY uzar.
2.Zor durum halinde Maliye Bakanl sreleri 1 katna kadar uzatr.
3.mcbir sebep sreyi durdurur. Mcbir sebep ortadan kalknca sre kald yerden ilemeye devam eder.
4.sermaye irketlerinde beyanname verme sreleri uzayamaz.
1.Sreler gn olarak verilmise; balad gn hesaba KATILMAZ, son gnn tatil saatinde biter. rn; 28 ubat -> 30 gn sonras -> 30 mart
2.sreler hafta/ay olarak verilmise; izleyen aydaki/haftadaki srenin balad gne tekabl eden gnn alma saati sonunda biter. rn; 31 ocak -> 1AY sonras -> 28
ubat
3.resmi tatiller sreye DAHLDR. ANCAK srenin son gn resmi tatile rastlamas durumunda srenin bitimi tatili takip eden ilk i gnnn sonua kadar uzar. rn;
gelir vergisi ilk taksidi 31.mart.2012(cumartesi) tarihinde denmesi gerekirken vadenin son gn resmi tatile tekabl ettiinden vade tarihi 2.nisan.2012 olur.

56

VERG DARES
TARAFINDAN
KESLEN CEZALAR
(VERG CEZALARI)

VERG SU VE CEZALARI
1.VERG ZYAI
2.USULSZLK
Mkellefin veya vergi sorumlusunun vergi ile
-Kanunlarn ekle ve
ilgili devlerinin zamannda yerine
usule ilikin
getirmemesi ya da eksik yerine getirmesi
hkmlerine
nedeni ile verginin zamannda tahakkuk
uyulmamasdr.
ettirilmemesi veya eksik tahakkuk
-Usulszlk
ettirilmesidir.
cezalarnda henz bir
Byle olunca beyana dayanan vergi dnda,
vergi kayb sz
yaplan ikmalen, resen ve idarece tarhiyatn
konusu deildir.
vergi ziyana yol atn syleyebiliriz.
-Vergi kayb tehlikesi
vardr.
Cezas: Ziyaa uratlan verginin 1 katdr.
***kaaklkla birlikte vergi ziya sucu
birlikte ilenmise vergi ziya 3 kat olarak
cezalandrlr.

1.KAAKILIK
Hileli ve kanuni esaslarn bilerek ve isteyerek
ineyerek vergi ziyana sebebiyet verilmesidir. Her
VERG
ekilde HAPS cezasnn yan sra ziya uratlan
MAHKEMELERNCE verginin 3 kat para cezas kesilir.
KESLEN CEZALAR ***Hileli ilemler,ift defter tutmak, yanltc
(HRRYET
belge, defterlerin tahrifi veya gizlenmesi 18 AYBALAYICI)
3YILA kadar hapis cezas
***defter ve belgeleri yok etmek, yerine baka
yaprak koymak, sahte belge kullanma 3YILDAN5YILA KADAR hapis cezas

VERG
CEZALARINDA
BRLEME VE
TEKRAR

2.1.GENEL USULSZLK
Beyanname verme, tasdik etme, bildirimlerde bulunda,
nitelikteki ekli devlerin yerine getirilmemesi veya getikten sora
yaplmasn kapsar.
1. ve 2. derece olmak zere ikiye ayrlr.
-Bir mkellefe usulszlk cezas kesilecei zaman nce
usulszln derecesine, sonra da mkellefin bulunduu
gruba(sermaye ti, 1.snf 2.snf tccar) baklr.
***eer genel usulszlk cezalarnda resen tarhiyata sebebiyet
verilecek bir eylem sz konusu ise ceza 2ye katlanr.
2.2.ZEL USULSZLK
Daha ok fatura, fi, levha asmama, yolcu tama bileti gibi
belgelerin verilmesi ya da alnmamasyla ilgilidir.

2.VERG MAHREMYETN HLAL

Vergi inceleme memurlar, vergi
mahkemeleri, blge idare, Dantayda
grevli olanlar gizli kalmas gereken
hususlar aklayamazlar
***bu kiilere 1-3 yl hapis cezas verilir.
Zorla azmettirenlere ise 3-5yl hapis
cezas verilir.

1.BRLEME
***Bir eylem ile ayn anda Hem GENEL USULSZLK hem de VERG
ZYAINA neden olunursa, ceza birletirilerek bunlardan EN AIR olan
uygulanr.
***ZEL USULSZLK sonucu VERG ZYAINA sebep olunursa cezalar
birletirilmez, VERG ZYAI cezas ayrca kesilir.
***Ayn trden olmak artyla bir eylemin ayn takvim yl iinde birden
fazla tekrarlanrsa meydana gelen usulszlklerden birinciden sonraki
eylemlere birinciye kesilen cezann kesilir.

3.MKELLEFN ZEL LERN

YAPMA
Vergi incelemeye yetkili olanlar,
yaknlar (kendisinin, nianlsnn,
einin,4.dereceye kadar kan
hsmlarnn, kanuni temsilcilerinin) ile
ilgili zel ilerini yapamazlar.
***Bu kiilere 1-3YIL HAPS cezas
verilir.

2.TEKERRR
Cezas kesilen ve kesinleen bir mkellef, cezann
kesinletii tarihi takip eden takvim yl bandan balayarak;
***vergi ziyanda 5yl iinde tekrar ilenirse ceza %50
arttrlr
***genel usulszlk 2yl iinde tekrar edilirse ceza %25
arttrlr.
***zel usulszlkte cezalarda artrm YOKTUR.

57
VERG SU VE CEZALARINI ORTADAN KALDIRAN HALLER
1.VERG CEZALARININ 2.YANILMA
3.PMANLIK VE ISLAH
Yetkili makamlarn mkellefin kendisine yaz ile
Pimanlktan faydalanabilmek iin;
DENMES
Ceza kesinletikten 1ay
yanl izahat vermi olmalar veya bir hkmn
-beyana dayal vergi olacak
iinde denmesi zorunludur. uygulanma tarz hususunda yetkili makamlarn
-hakknda daha nceden kimse ihbar etmemi olacak
Teminat gstermek artyla
gr ve kanaatini deitirmi veya bu hkme ait bir -iledii sucu bizzat kendisi vergi dairesine haber verecek
3ay uzayabilir.
itihadn deimi olmas halleri iin sz konusudur. -eksik veya yanl verdii beyannameyi 15 gn iinde dzeltip demesi gerekir.
-pimanlk zamm (gecikme zamm) uygulanr. Vergi ziya cezas kesilmez.
***EMLAK VERGSNDE pimanlk ve slah hkmleri geerli deildir.
4.MCBR NEDENLER
5.LM
6.ZAMANAIMI
Mkellef mcbir sebebin varln KANITLAMAK
Cezalarn ahsilii ilkesi gerei len mkellefin
Sua neden olan eylemin ilendii yl takip eden yln
kouluyla cezadan kurtulabilir.
cezalar silinirken vergi borcunun asl miraslara
bandan itibaren
geer.
Vergi ziya cezasnda 5yl
zel Usulszlk cezasnda 5yl
Genel usulszlk cezasnda 2yl
7.CEZADA NDRM
8.AF
9.UZLAMA
Cezaya mutahap olan mkellef itiraz etmez ve yargya bavurmaz ise
Cezay ortadan kaldrr.
Mkellef ile vergi idaresinin karlkl grerek
teblii takip eden 30 gn iinde cezalarda indirim talebinde bulunup, 1 ay UNUTMA!!! AF sadece
anlamalar sonucu resen, ikmalen ve idarece tarh edilen
iinde demesi kouluyla ;
cezalar iin geerlidir. Asl
vergi borcu ve cezalarn ksmen de olsa ortadan kaldran
olan vergi borcunda affa
ilem.
Vergi ziyanda BRNC DEFADA YARISI,
gidilmez.
TAKRBEN KESLENLERDE 1/3
(2011 Mart 6111 sayl AF
GENEL VE ZL USULSZLKTE HER SEFERNDE 1/3
NDRLR.
kanunu)

1.SPAT:
2.DELL SEBESTL LKES:

3.RESEN ARATIRMA
LKES:

VERG YARGISINDA SPAT DELL SERBESTL LKES VE RESEN ARATIRMA

Vergi ilikisi ile ilgili olarak dava taraflarnn kendi iddialarn somut kantlar ortaya koymasdr. spat iin gerekli olan her ey
delildir. Ancak delille ilgili baz snrlamalar getirilmitir.
Vergi hukukunda ekonomik yaklam ilkesinin gerei olarak delil serbestlii ilkesi benimsenmekle birlikte delile ilikin baz
snrlamalar getirilmitir.
.yemine dayal ifade delil olarak kabul edilemez.
.tank ifadesinin delil olarak kabul edilebilmesi iin tann vergiyi douran olay ile ilgili olarak ak bir ilikisinin bulunmas
arttr.
. defter kayd, fatura gibi belgeler delil olarak kabul edilir. Bunlarn dndakiler delil olarak kabul edilmez.
Yargcn dava ile ilgili her trl ilem ve incelemeyi kendiliinden yapmasdr.

58
VERG UYUMAZLIKLARI
1.VERG HATALARININ DZELTLMES
-hatalarn dzeltilmesine vergi dairesi karar verir.
-hatalarn dzeltilmesi ile ilgili tebligatn mkellefe
gnderilmesinden itibaren, mkellef 1 yl iinde kendisinden fazla
alnm vergiyi geri almazsa iade hakkn yitirir.
-dzeltme talebi dava ama sresi iinde yaplrsa dava ama
sresi DURUR.
-dava ama sresi durduktan sonra yaplan dzeltme talebi, vergi
dairesi tarafndan reddedilirse (60 gn iinde cevap gelmezse
reddedilmi saylr.(zmni red))
-mkellef ikayet yoluyla Maliye Bakanlna gider.
-ikayet talebi reddedilirse Dantaya 1.derece mahkeme sfatyla
dava aabilir.(YUKa gre dava Vergi Mahkemesine alr)
I.DAR
ZMLER

Vergi Hatalar
Hesap Hatalar
1.matrah hatalar: matraha ilikin
indirim, istisna gibi unsurlar
rakamsal olarak eksik veya fazla
hesaplanmas sonucu matrahn eksik
veya fazla kmasdr.
2.vergi miktarnda hatalar:
tarifelerin, oranlarn yanl
uygulanmas sonucu matrahn
eksik/fazla kmas
3.ifte vergilendirme: yanllkla
ayn vergi konusu zerinden birden
fazla verginin alnmas

Vergilendirme Hatalar
1.mkellefin ahsnda hata: asl vergi
borlusu yerine vergilendirme ile ilgisi
olmayan kiilerden vergi alnmas
2.mkellefiyette hata: vergiden muaf olan
birinden vergi alnmas
3.vergi konusunda hata : vergi konusuna
girmeyen ya da vergiden istisna olan
unsurlardan vergi alnmas
4. vergilendirme dneminde veya
muafiyet dneminde hata: verginin alnd
dnemin yanl olmas veya verginin alnd
dnem itibaryla o kiinin vergiden muaf
olmas

2. UZLAMA

II.YARGI
YOLU

TARHYAT NCES
TARHYAT SONRASI
inceleme tutanann dzenlendii ana kadar uzlama talebinde bulunabilir. -Tarhiyatn ve cezann tebliini takip eden 30 gn iinde yaplabilir.
kaaklk ve kaakla bal vergi ziya cezalar uzlama konusu
-kaaklk ve kaakla bal vergi ziya, genel ve zel usulszlk iin
yaplamaz.
talep edilemez.
ikmalen, idarece, resen tarh edilen vergi ziya, genel-zel usulszlk
-ikmalen, resen ve idarece tarh edilen vergi ziya sular uzlama konusu
sular uzlama konusuna girer.
olabilir. (yani sadece vergi ziya sular iin)
uzlalrsa vade 1 aydr, uzlamadan sonra dava yoluna gidilemez.
-uzlalrsa vade 1aydr, UZLAILAN TUTAR dava konusu olamaz.
uzlalamazsa tarhiyatn tebliini takiben 30 gn iinde dava alabilir.
-uzlalamazsa dava sresi 15 gnden fazla ise kalan srede, 15 gnden
Tarhiyat ncesi uzlama talep eden tarhiyat sonras uzlama talep edemez.
az veya bitmi ise 15 gn iinde dava alabilir.
gecikme faizi yrtlr.(kesinleme tahakkuk arasndaki sre)
- gecikme faizi iler.(kesinleme tahakkuk arasndaki sre)
VERG YARGISI
1.VERG MAHKEMES (30 gn)
2.DANITAY (60 gn)
-ikmalen, resen ve idarece tarh edilen vergiler ve ihtirazi kaytla beyanda yer alan
-Dava ama sresi Dantayn ilk derece mahkeme olarak
tarhiyat hatalar,
bakt davalarda 60 gndr.
-vergi cezasnn kesilmesi
-Bakanlar Kurulu ve Maliye Bakanlnn objektif ilemleri dava
-takdir ve tadilat komisyonu kararlar
konusu olabilmektedir.
-kaynakta kesilen vergiler (verginin denmi veya kesilmi olmas arttr.)
1.1.Blge dare Mahkemesi(30 gn)
1.2.Dantay (30 gn)
2.1.DANITAY VERG DAVA DARELER KURULU
Vergi mahkemelerinin tek hakimle
Vergi mahkemelerinin heyet halinde
(30 gnde)
verdikleri kararlara kar itiraz merciidir. verdikleri kararlara kar temyiz merciidir.
- temyiz merciidir. Kararlar kesindir.
Kararlar kesindir. 2012 yl iin
2012 yl iin 25.000TL ve zerinde kalan
25.000TL altnda kalan davalarda.
davalarda.

59
TRK VERG SSTEM
A.GELR ZERNDEN ALINAN VERGLER
1.GELR VERGS
2.KURUMLAR VERGS

B.HARCAMALAR ZERNDEN ALINAN

VERGLER
1.KATMA DEER VERGS
2.ZEL LETM VERGS
3.BANKACILIK SGORTA VE MUAMELE VERGS
4.ANS OYUNLARI VERGS
5.DAMGA VERGS
6.GMRK VERGS

C.SERVET ZERNDEN ALINAN VERGLER

1.EMLAK VERGS
2.MOTORLU TAITLAR VERGS
3.VERASET VE NTKAL VERGS

A.GELR ZERNDEN ALINAN VERGLER

GELR VERGS I
1.KONUSU
-gerek kiilerin BR TAKVM
YILI NDE elde ettikleri
gelirlerdir.

2.ZELLKLER
*kiiseldir.
*yllktr
*safidir
*gerektir

4.1.TAM MKELLEF
4.1.1.YERLEME LT
1.kametgh Trkiyede olanlar
2.Bir takvim ylnda 6 aydan fazla
Trkiyede bulunanlar
4.1.2.UYRUKLUK LT
3.Yurt dnda grevli T.C.
vatandalar, tam mkellef kabul
edilmektedir
5.VERGY DOURAN OLAY
Her ne ekilde olursa olsun gelirin
elde edilmesidir.
Vergiyi douran olay; kazan
trlerine gre ikiye ayrlr

NOT: hem Trkiyede hem de yurt dnda

elde ettikleri kazanlardan vergilendirilirler.
NOT: yurt dnda elde ettikleri kazanlar
zerinden bal bulunduklar lkede vergi
demilerse ayrca bu kazanlar Trkiyede
vergiye tabi tutulmaz.

5.1. TAHAKKUK ESASI

Ticari kazanlarda
zirai kazanlarda
5.2.TAHSL ESASI
cret, Serbest Meslek Kazanc, Gayri
Menkul Sermaye rad, Menkul Sermaye
rad, Dier Kazan ve ratlar

3.GELRN UNSURLARI
1. Ticar kazan 2. Zira kazan,
3. cret, 4. Serbest meslek kazanc,
5. Gayrimenkul sermaye irad,
6. Menkul sermaye irad
7. Dier kazan ve iratlar
4.2.DAR MKELLEF
kametgh Trkiyede bulunmayanlar
ile bir takvim ylnda 6 aydan fazla
Trkiyede oturmayanlar dar mkellef
kabul edilmektedirler.
Dar mkellefler sadece Trkiyede
elde ettikleri kazanlardan
vergilendirilirler

4.MKELLEF
gelir unsurlarn elde eden gerek kiilerdir.
Mkellefiyette tam ve dar mkellef ayrm
vardr.
NOT: Geici grev ya da i gibi amalarla
Trkiyeye gelen, i, bilim ve fen adamlar,
uzmanlar, memurlar, muhabirler ile Hastalk,
istirahat seyahat gibi amalarla Trkiyeye
gelenler,
Tutukluluk, hkmllk gibi amalarla
Trkiyeye gelenler 6 aydan fazla Trkiyede
kalsalar bile Trkiyede yerlemi
saylmadklar iin dar mkelleftirler.

60
GELR VERGS II
1.TCAR KAZAN I
1.TCAR KAZAN SAYILAN HALLER
1.Her trl ticari ve snai faaliyetlerden doan kazanlar
2.Maden, ta ve kire ocaklar, kum ve akl istihsal yerleri ile
tula ve kiremit harmanlarnn iletilmesinden;
3.Coberlik ilerinden;(coberlik ii, borsada kaytl olarak kendi
nam ve hesabna hisse senedi alm satm yaplmas)
4.zel okul ve hastanelerle benzeri yerlerin iletilmesinden;

5.Gayrimenkullerin alm, satm ve ina

ileriyle devaml olarak uraanlarn bu
ilerinden;
6.Kendi nam ve hesaplarna menkul kymet
alm-satm ile devaml olarak uraanlarn
bu faaliyetlerinden;
7.Di protezciliinden elde edilen
kazanlar.

8.Satn alnan veya trampa suretiyle iktisap olunan arazinin iktisap tarihinden
itibaren 5 yl iinde parsellenerek bu mddet iinde veya daha sonraki yllarda
ksmen veya tamamen satlmasndan;
NOT: Kollektif ortaklklarda ortaklarn, adi veya eshaml komandit
ortaklklarda komandite ortaklarn ortaklk karndan aldklar paylar ahsi ticari
kazan hkmndedir.

2.VERGLENDRLMEYECEK TCAR KAZANLAR

3.VERGLENDRLECEK TCAR
3.1.BAST USUL
Baz ticari kazanlar muafiyet ve istisna kapsamna alndklar
bir hesap dnemi iinde elde edilen haslat ile giderler ve satlan mallarn al
KAZANLAR
iin vergilendirilmemektedirler.
vergi, safi tutar zerinden hesaplanr. Safi
bedelleri arasndaki mspet(olumlu) farktr
tutara ulaabilmek iin iin elde edilmesi ile 3.1.1.Genel artlar:
2.1. MUAFYETLER
*Esnaf Muafl
ilgili giderler brt ticari kazantan indirilir.
-Kendi iinde bilfiil almak veya bulunmak
*ihracat istisnas (dar mkellef yararlanr)
Ticari kazancn tespiti: Ticari kazan,
-iyeri mlkiyetinin kira bedeli toplam bykehir belediye snrlar iinde
gerek usul (Bilano veya iletme hesab
5000 TLy, dier yerlerde 3500 TLyi amamak(2012 iin).
2.2.STSNALAR
*Sergi ve Panayr Kazanlar stisnas:
esas) veya basit usullere gre tespit edilir.
-Ticari, zirai veya mesleki faaliyetler dolaysyle gerek usulde Gelir Vergisi'ne
*PTT Acenteleri Kazan stisnas:
tabi olmamak.
*Eitim retim letmelerinde Kazan stisnas (okul ncesi
3.1.2.zel artlar
retim, ilk retim, orta retim iin)
Al sat faturalar i haslat kanununda belirtilen rakamlar amayacak
*Dar Mkelleflerde hracat stisnas
Not: basit usule tabi olmann genel ve zel artlarndan herhangi birini kaybeden mkellef izleyen takvim 3.1.2.BAST USULDEN
3.2.GEREK USUL
yl bandan itibaren mutlaka gerek usule geer.
YARARLANAMAYACAK
3.2.1.BLNO ESASI
Kendi isteiyle izleyen ay veya izleyen yl gerek usule geebilir.
TC KAZ TESP= (Dnem sonu z sermayesi
OLANLAR
Sarraflar, tefeciler, gayrimenkul
Dnem bandaki z sermayesi) - (Dnem
NOT2:Gerek usuldekiler basit usule tabi olmann genel artlarn tayanlar ARKA ARKAYA 2
alm satm yapanlar, mteahhitler,
boyunca iletme sahipleri veya ortaklarnca
hesap dneminde zel artlarda yer alan hadlerden dk olanlar, yazl talepleri sonucu bu artn
taeronlar, ilan ve reklam iiyle
iletmeye ilave olunan deerler) + ( letmeden
gereklemesini takip eden ylbandan balayarak basit usule geebilirler.(2012)
uraanlar, kollektif komandit
ekilen deerler)
NOT3: Sahte veya muhteviyat itibaryla yanltc belge dzenledikleri tespit edilenler hibir
irketlerin komandite ortaklar,
Bilano Esasna Tabi Olanlar: GVKya gre
suretle basit usulde vergilendirilmezler(2012)
birinci snf tccarlar bilano esasna tabidir.
NOT4: Gerek usulde vergilendirilmekte iken iini terk eden mkellefler ile basit usuln artlarn maden iletmeleri, ta - kire
ocaklar, armatrler, ehirleraras
kaybedenlerden gerek usulde vergilendirilmeye balamadan nce iini terk eden mkellefler, terk
yk tamacl yapanlar
tarihini takip eden yln bandan itibaren iki yl gemedike basit usule dnemezler.(2012)
NOT: Dar mkellef olan yabanc ulatrma
3.2.2.BRNC SINIF TCCAR
3.2.3.BLANO ESASINA GRE
1.Her trl ticaret irketleri
iletmelerinin ticari kazancn tespiti iin bir hesap
TUTULMASI GEREKEN
2.yllk sat ve al tutarlar kanunda belirtilen tutarlar aanlar
dnemi boyunca elde edilen haslat ulatrma iine
DEFTERLER
3.Kurumlar Vergisine tabi olan dier tzel kiiler
1.envanter defteri
gre belirtilen nispetler arplarak ticari kazan
4.htiyari(istee bal) olarak bilano esasna gre defter tutmay tercih edenler
2.yevmiye defteri
tespit edilir.
3.byk defter
Hava ulatrma %5
4.haslat defteri (dar mkellefler iin)
Kara ulatrma %12
5.ambar defteri (ambar ii yap.)
Deniz ulatrma %15
6.imalat defteri

61
GELR VERGS III
1.TCAR KAZAN II
3.2.2.LETME ESASI
Bir hesap dnemi iinde elde edilen hslat ile
giderler arasndaki mspet farktr.
HSILAT( DSMM +DS)- GDERLER(DBMM+DA+GDER)

letme hesab esasna gre defter tutanlar;

letme hesabn kullanmak zorunda olanlar ikinci
snf tccarlardr. Bunlar;
Birinci snf tccar hadlerinin altnda kalanlar,
Maliye bakanlnca iletme esasna gre defter
tutmas kabul edilenler,
Yeni ie balayanlarn yllk alm satm tutarlar
tespit edilinceye kadar geen srede iletme esasna
gre defter tutarlardr.

4. TCAR KAZANCIN TESPTNDE NDRLECEK GDERLER

1.Ticari kazancn elde edilmesi ve idame ettirilmesi iin yaplan genel giderler
2.alanlarn tedavi ve ila giderleri, sigorta primleri ve emekli aidat ve
iyerinde zel olarak kullanlan giyim giderleri;
3.le ilgili olmak artyla, mukavelenameye veya ilama veya kanun emrine
istinaden denen zarar, ziyan ve tazminatlar;
4.le ilgili olan seyahat ve ikamet giderleri
5.Kiralama yoluyla edinilen veya iletmeye dhil olan ve ite kullanlan tatlarn
giderleri
6letme ile ilgili olmak artyla; bina, arazi, gider, istihlak, damga, belediye
vergileri, harlar ve kaydiyeler gibi ayni vergi, resim ve harlar;
7.amortismanlar.
8. sendikalara denen aidatlar
9.bireysel emeklilik sistemine denen katk paylar.
10.gda bankalarna denen balarn maliyeti

5. TCAR KAZANCIN TESPTNDE GDER

YAZILAMAYACAK HUSUSLAR
1.Teebbs sahibi ile einin ve ocuklarnn
iletmeden ektikleri paralar veya aynen aldklar sair
deerler ile Teebbs sahibinin kendisine, eine,
kk ocuklarna iletmeden denen aylklar,
cretler, ikramiyeler, komisyonlar ve tazminatlar;
2.Teebbs sahibinin ve ei ile ocuklarnn iletmeye
koyduu sermaye iin yrtlecek faizler;
3.Her trl para cezalar ve vergi cezalar ile teebbs
sahibinin sularndan doan tazminatlar
4.Kiralama yoluyla edinilen veya iletmede kaytl
olan tatlardan iletmenin esas faaliyet konusu ile
ilgili olmayanlarn giderleri ile amortismanlar;

2.ZRA KAZAN
1.ZRA KAZAN SAYILAN HALLER
Arazide, glde, nehirde ekim dikim bakm
retme yetitirme ve slah gibi faaliyetler veya
bitki, orman, hayvan, balk ve bunlarn
mahsullerinin retimi, avlanmas, avc veya
yetitirici tarafndan muhafazas, tanmas,
satlmas veya baka bir ekilde faydalanmas zirai
faaliyete girer.

NOT:
1.bir ifti rnlerini ilemek amacyla tamamlayc faaliyetlerde bulunursa (stten peynir yourt yapmak vs) bu faaliyet ziraidir.
Eer bu ilemi baka iftiler iin at bir iletmede yaparsa bu faaliyet ticari kazantr.
2.bir ifti rettii rnleri bir maazada satarsa; rnler maazaya gelene kadar ki kazanc zirai, maazadaki sat ticari
kazantr.
3.arazi sahibi olan kiinin arazinin ekim-dikimi iin biriyle anlar ve bununla birlikte KAR VE ZARARA ortak olursa bu faaliyet
zirai kazantr
4.arazi sahibi olan kii arazinin ekim dikimi iin biriyle anlar ve ZARARINA KATILMAZ sadece kardan pay alrsa bu elde
edilen kar GAYRMENKUL SERMAYE RADIDIR.
5.Adi ortakln ortaklarnn ald karlar ZRA KAZANTIR.
6.Adi komandit, eshaml komandit irketlerin komandite ortaklar ile kolektif irketlerin ortaklarnn aldklar kar paylar iletme
zirai faaliyette bulunsa daha ticari kazantr.

2.ZRA KAZANCIN TESPT

2.1.GEREK USUL
Bilano ve iletme esasna gre 2ye ayrlr. Bunu semek iftiye
kalmtr.
Lakin bilano esasn seen mkellef 2yl gemedike iletme
esasna GEEMEZ
Not: kanunda yazl iletme bykl llerini aan iftiler ile 1
bierdvere veya bu mahiyetteki bir motorlu araca veya 10 yana
kadar 2den fazla traktre sahip olan iftilerin kazanlar gerek
usulde (zirai iletme hesab veya diledikleri takdirde bilano esasna
gre) tespit olunarak vergilendirilir

2.2.TEVKFAT (STOPAJ, KAYNAKTA KESNT) USULU

Kk iftilerin elde ettikleri zirai kazanlar haslatlar zerinden tevkifat yaplmak suretiyle vergilendirilirler.
iftilerden satn alnan zira mahsuller ve hizmetler iin yaplan demelerden
BORSAYA KAYITLI DELSE

BORSAYA KAYITLIYSA

HAYVANCILIK VE
HAYVAN RNLERNDE

%2

%1

TARIM VE ORMAN

%4

%2

Oranlarnda
kesinti yaplr

62
GELR VERGS III
3.SERBEST MESLEK KAZANCI
1.TANIMLAR
2.SERBEST MESLEK ERBABI SAYILAN HALLER
Serbest meslek faaliyeti; sermayeden ziyade ahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye
1.Gmrk komisyoncular, bilumum borsa ajan ve acenteleri, noterler, noterlik grevini ifa ile
veya ihtisasa dayanan SREKL(iyeri amak, ilan vermek, mesleki kurulua kayt
mkellef olanlar;
olmak, levha asmak) ve ticari mahiyette olmayan ilerin iverene tabi olmakszn ahsi
2.Bizzat serbest meslek erbab tarifine girmemekle beraber serbest meslek erbabn bir araya
sorumluluk altnda kendi nam ve hesabna yaplmasdr.
getirerek tekilat kurmak veya bunlara sermaye temin etmek suretiyle veya sair suretlerle serbest
Serbest meslek erbab: Serbest meslek faaliyetini mutad meslek halinde ifa edenler,
meslek kazancndan hisse alanlar;
serbest meslek erbabdr. Serbest meslek faaliyetinin yannda meslekten baka bir i
3.Serbest meslek faaliyetinde bulunan kollektif ve adi irketlerde ortaklar, adi komandit
veya grev ile devaml olarak uralmas bu vasf deitirmez
irketlerde komanditeler;
Serbest meslek kazanc bir hesap dnemi iinde serbest meslek faaliyeti karl
4.Dava vekilleri, mavirler, kurumlar ve tccarlarla serbest meslek erbabnn ticar ve meslek
olarak tahsil edilen para ve aynlar ve dier suretlerle salanan ve para ile temsil
ilerini takip edenler ve konser veren mzik sanatlar;
edilebilen menfaatlerden bu faaliyet dolaysyla yaplan giderler indirildikten sonra
5.Gerekli artlar tayan ebe, snneti, salk memuru, arzuhalci, rehber gibi mesleki faaliyette
kalan farktr. Brt kazantan kazancn elde edilmesiyle ilgili giderler dlr. Net
bulunanlar bu iler dolaysyla serbest meslek erbab saylrlar.
kazan zerinden vergilendirme yaplr
3. SMKNN VERGLENDRLMES
3.1.1.NDRLEBLECEK GDERLER
3.2.STOPAJ (TEVKFAT) ESASI
4.VERGLENDRLMEYECEK
-Ticari kazan ile ayndr. Buna ek olarak;
Vergi sorumlular, serbest meslek erbabna
3.1.BEYAN ESASI
SMKLER
Tutulan serbest meslek kazan defterine gre
1.mesleki yaynlar iin denen bedel
yapacaklar demeler zerinden tevkifat yaparlar.
-sergi panayr istisnas
belirlenen hslattan meslein ifas ile ilgili
indirilir(kitap dergi)
Ancak Noterlere serbest meslek faaliyetlerinden
-telif kazanlar istisnas
giderler dlr. Kalan ksm artan oranl
2.Serbest meslek erbab ayn evde oturuyor
dolay yaplan demelerden stopaj yaplmaz
-ebe, snneti, rehber arzuhalci (bu
tarifeye gre vergilendirilir.
ve alyorsa;
kiiler sreklilik koulunu
Telif kazanlarnda %17
-Ev kendisinin ise MASRAFLARIN VE
Dier SMKlerde %20 tevkifat uygulanr.
salamyorsa vergiden muaftr)
AMORTSMANIN YARISINI
Tevkif edilen tutar ylsonunda beyanname zerinden
-Ev kira ise MASRAFLARIN YARISI,
hesaplanan vergi miktarndan dlr.
KRANIN TAMAMI gider olarak yazlr.

4.CRET
1.UNSURLARI
2. TCAR KAZAN
- CRET AYRIMI
3.CRETN TESPT
1. bir iyerine veya iverene tabi olmak ve hizmet karl deme
3.1. STOPAJ ESASI
1.Ana unsur sermayedir.
1.Ana unsuru emektir.
yaplmasdr.(para, ayn)
Mkellefin gayrisafi cret gelirinden kanunen yaplmas
2.Bamszdr, faaliyeti
2. iverene bal olarak
2. resmi arabulucu, bilirkii, eksper, hakemler, sporcularn aldklar
gereken kesintiler (emeklilik aidat, sigorta primleri gibi),
kendi nam ve hesabna
allr
paralar
isizlik sigorta primleri, sendika aidatlar, sakatlk indirimi,
yapar
3.ama cret geliri elde
3.baz meclis ve komisyon yelerine yaplan demeler
zrl kii indirimi gibi kesintiler indirilerek safi kazanc
3.ama kar elde etmek
etmektir.
4.ynetim kurulu, denetim kurulu yelerine salanan menfaatler,
bulunur. Safi kazan. zerinden VERG SORUMLUSU
4.ticari faaliyetlerde risk
4.risk yoktur.
yaplan demeler, tasfiye memurlarna yaplan demeler
sfatyla iveren kaynakta kesinti yapar.
vardr.
5.maa, prim, ikramiye, kasa tazminat
3.2.GTR USUL(DER CRETLLER)
4.MUAFYET VE
Dier cretler Kazanlar basit usulde tespit edilen ticaret erbab yannda alanlar; zel hizmetlerde alan ofrler; zel inaat sahiplerinin cretle
STSNALAR
altrd inaat iileri; Gayrimenkul sermaye irad sahibi yannda alanlar ve gerek cretlerinin tespitine imkn olmamas sebebiyle, Dantayn
Diplomat muafiyeti
olumlu grne dayanarak Maliye Bakanlnca bu kapsama alnanlardr. Bu hizmet erbabnn safi cretleri takvim yl banda geerli olan ve sanayi
Vatan hizmetleri istisnas
kesiminde alan 16 yandan byk iiler iin uygulanan asgari cretin yllk brt tutarnn % 25'idir.
cret istisnas
Dier cretler; kapsamna giren cretler iin yllk beyanname verilmez, dier kazanlar iin beyanname verilmi olsa bile beyannameye dahil edilmezler.
Sadece vergi dairesinden bir vergi karnesi alrlar. Bu karnede ne kadar vergi deyecekleri yazldr. Her yl UBAT ve AUSTOS aylar olmak zere iki
eit taksitte vergi derler.

63
GELR VERGS IV
5.GAYRMENKUL SERMAYE RADI
1.GMS SAYILAN HALLER
-Arazi, bina maden sular, memba sular, madenler, ta ocaklar, kum ve akl istihsal
yerleri, tula ve kiremit harmanlar, tuzlalar ve bunlarn mtemmim czileri ve
teferruat;
Voli mahalleri ve dalyanlar;
Gayrimenkullerin, ayr olarak kiraya verilen mtemmim czileri ve teferruat ile
bilumum tesisat demirba eyas ve demeleri;
Gayrimenkul olarak tescil edilen haklar; Arama, iletme ve imtiyaz haklar ve
ruhsatlar, ihtira berat almetifarika, marka, ticaret unvan, her trl teknik resim,
desen, model, plan ile sinema ve televizyon filmleri, ses ve grnt bantlar, sanayi ve
ticaret ve bilim alanlarnda elde edilmi bir tecrbeye ait bilgilerle gizli bir forml
veya bir imalat usul zerindeki kullanma hakk veya kullanma imtiyaz gibi haklar
Telif haklar
Gemi ve gemi paylar ve her trl motorlu ara, makine ve tesisat ile bunlarn
eklentileri.
NOT: Saylan bu mallar ve haklar ticar veya zirai bir iletmeye dhil bulunduu
takdirde bunlarn iratlar ticar veya zirai kazancn tespitine mteallik hkmlere gre
hesaplanr.
3.EMSAL KRA BEDEL
Kiralarn dk gsterilmesi veya hi gsterilmemesini engellemek iin
oluturulmutur.
Bina ve arazilerde vergi deerinin: %5i
Haklarda vergi deerinin
: %10u
rnein: 200.000tl deeri olan yayn hakk yllk 9000TLye kiraya verilmitir.
Burada emsal kira bedeli: 200000*10/100=20000TL o zaman matrah 9000 deil
20000 olacak.
3.1.EMSAL KRA BEDELNN UYGULANMAYACAI DURUMLAR
1.bo kalan gayrimenkuln korunmas amacyla bir bakasnn ikametine braklmas
2.gayrimenkullerin st ve alt soyunun ikametine braklmas
3.gayrimenkullerin sahipleriyle birlikte akrabalarnn da evde ikamet etmesi
4.devlete ait binalar
NOT1: 2012 yl iin 1290 TLyi aan her trl kira geliri beyana tabidir.
NOT2: Konutunu kiraya verenler iin 3.000TLsi istisna geri kalan beyana tabidir.

2.GMSNN TESPT
2.1. BEYAN ESASI
Gayrimenkul sermaye iratlarnda, gayri safi haslat, mal ve haklarn kiraya
verilmesinden bir takvim yl iinde o yla veya gemi yllara ait olarak
nakden veya aynen tahsil edilen kira bedellerinin tutardr
2.1.1. Gerek Usul
Gerek usulde; gayrimenkulle ilgili olmak kaydyla gayri safi hslattan
aadaki giderler dlr. Kalan ksm artan oranl tarifeye gre
vergilendirilir. Giderler: kiraya verilen gayrimenkulle ilgili giderlerdir.
Ayrca; Kiraya verilen mal ve haklar iin denen vergi, resim, har ve
erefiyelerle kiraya verenler tarafndan denmi olmak artyla belediyelere
denen harcamalara itirak paylar; Sahibi bulunduklar konutlar kiraya
verenlerin kira ile oturduklar konutun kira bedeli de indirilebilir. Vergi ve
para cezalar dlemez.

2.1.2. Gtr Gider Usul

Haklarn kiraya verenler hari gayrimenkul sermaye irad elde edenler
gtr usulden de yararlanabilirler. Gayri safi hslattan, gayri safi hslatn
%25lik ksm dlr, kalan ksm artan oranl tarifeye gre vergilendirilir.
NOT: Mkellef GMSinin tespiti iin gerek veya gtr gider usuln
semekte SERBEST braklmtr. Lakin hangi usul setiyse dier usule
2YIL gemedike gemesi MMKN DELDR.
2.2.2.STOPAJ ESASI
Gayrimenkul sermaye iratlarnda stopaj uygulamas da sz konusudur.
Stopaj hak sahibine geliri salayan taraf yapar. Stopaj yaplan tutar; daha
sonra verilen beyannameden hesaplanacak vergiden dlr. Ancak stopajla
vergilendirilmi olan gayrimenkul sermaye iratlar 2012 yl iin 25.000
YTLye kadarsa beyanname verilmez.

64
GELR VERGS V
6.MENKUL SERMAYE RADI
1.MSNN TANIMI VE SINIRLARI
2.MSDE VERGLENDRME
Sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dnda nakdi sermaye veya para ile temsil
1.KAR PAYLARI, eer deeri 25.000 TLyi aarsa yars beyan edilir. Geri kalan
edilen kar pay, faiz, kira ve benzeri menkul sermaye iraddr.

3.MSDEN NDREBLECEK GDERLER

-menkul kymet muhafaza giderleri (sigorta, kiralk kasa )
-kar pay ve faiz tahsil giderleri
-menkul kymetlerin idaresi iin denen vergi, resim, harlar

yars %15 stopaja tabidir.

2.DEER 1290 TLyi AARSA BEYAN EDLENLER
Hisse senetlerinin Vadesi gelmemi kuponlarnn satndan elde edilen kazan
itirak paylarndan doan kazancn sahibi adna henz tahakkuk etmemi kar
paylarnn devri ve temliki karlnda alnan para ve aynlar
senetlerin skonto bedelleri
yurt dnda elde edilen mevduat faizleri, devlet tahvili faizi, ky bankacl
3.BEYAN EDLMEYENLER (STOPAJA TAB OLANLAR)
repo gelirleri, mevduat faizi, katlm bankacl kar paylar %15 stopaja tabiidir.
yatrm fonundan salanan kazanlar %10 stopaja tabidir.

7.DER ARIZ KAZAN VE RATLAR

A.DEER ARTI KAZANCI
Sahip olunan menkul ve gayrimenkullerin ve haklarn elden kartlmasndan elde edilen kazanlardr.
Bu kazanlar bir defalna elde edilmektedirler. Bu kazanlar ;
1. Menkul kymetlerin elden kartlmasndan elde edilen kazanlar
2.Haklarn elden karlmasndan salanan kazanlar
3.Faaliyeti durdurulan bir iletmenin ksmen veya tamamen elden karlmasndan doan kazanlar
deer art kazancdr
NOT: Borsaya kaytl olan hisse senetleri 1yl getikten sonra, borsaya kaytl olmayan hisse senetleri
2yl getikten sonra elden karlrsa, vergiye tabi deildir.

DEER ARTI KAZANLARININ VERGLENDRLMES

2.1.Stopaj Yntemi
Menkul kymetlerin elden kartlmasnda salanan kazanlar, stopaj yntemiyle vergilendirilmektedir.
Stopaj yapmaya yetkili olan birim, menkul kymetin satlmasna araclk eden banka ve arac
kurumlardr. Stopaj oran %15tir. Bu kazanlarn ayrca beyan edilmesine gerek yoktur.
2.2.Beyan Esas
Beyan yntemi menkul kymetlerin elden kartlmasndan elde edilen deer art kazanlarnn
dndaki deer art kazanlar iin geerlidir. Bu kazanlarn vergilendirilebilmesi iin ncelikle net
deer art kazanc bulunur. Net deer art kazancnn bulunmas; Elde edilen sat hslatndan elden
kartlan unsurun maliyet bedeli dlerek bulunan net kazan deer art kazanc kabul edilir. Bir
takvim ylnda elde edilen deer art kazancnn, menkul kymet ve dier sermaye piyasas aralarnn
elden karlmasndan elde edilen kazanlar hari, 8.800 YTLlik ksm gelir vergisinden mstesnadr.
Dolaysyla 8.800 YTLli ksm beyan ddr.

B.ARIZ KAZANLAR
ticari, snai, zirai ve mesleki faaliyetlerin bir defalk gerekletirilmesinden elde edilen
kazanlardr. Bu kazanlar;
1.Arz olarak ticar faaliyetlerin gerekletirilmesinden veya bu tr ilere araclk yoluyla
elde edilen kazanlar.
2.Ticar veya zira bir iletmenin faaliyeti ile serbest meslek faaliyetinin braklmas, ihale,
artrma ve eksiltmelere itirak edilmemesi karlnda elde edilen hslat.
3.Gayrimenkullerin tahliyesi veya kiraclk hakknn devri karlnda alnan tazminatlar
ile petamallklar
4.Arz olarak yaplan serbest meslek faaliyetleri dolaysyla tahsil edilen hslat.
5.Gerek usulde vergiye tbi mkelleflerin terk ettikleri ileri ile ilgili olarak sonradan elde
ettikleri kazanlar
6.Dar mkellefiyete tbi olanlarn 45 inci maddede yazl ileri arz olarak yapmalarndan
elde ettikleri kazanlar
ARIZ KAZANLARIN VERGLENDRLMES
Yukardaki faaliyetlerin yaplmasnda dolay elde edilen arzi kazanlarn safi deeri
zerinden vergilendirme yaplr. Bir takvim ylnda (1), (2), (3) ve (4) numaral bentlerde
yazl olan kazanlar (ihale, artrma ve eksiltmelere itirak edilmemesi karlnda elde
edilen kazanlar hari) toplamnn 20.000 YTLlik ksm gelir vergisinden mstesnadr.
Kalan ksm beyan edilir.

Ticari Kazanlar
Her trl sinai ve ticari
faaliyet,
Maden, ta ve kire ocaklar,
kum ve akl retim yerleri ile
tula ve kiremit harmanlarnn
iletilmesi,
Coberlik ileri (Cober:
Borsada kendi nam ve hesabna
hisse senedi ve tahvil zerine i
yapan ve bunun speklasyonu
ile uraan kiilere verilen
addr),
zel okul ve hastanelerle
benzeri yerlerin iletilmesi,
Gayrimenkullerin alm, satm
ve ina ileri ile devaml olarak
uralmas,
Kendi nam ve hesabna,
menkul kymet alm-satm ile
devaml olarak uraanlarn bu
ii,

Zirai Kazanlar
Arazide, glde ve
nehirde
ekim,
dikim,
bakm, retme, yetitirme
ve slah gibi faaliyetler
veya
bitki,
orman,
hayvan, balk ve bunlarn
mahsullerinin
retimi,
avlanmas, avc veya
yetitiricisi
tarafndan
muhafazas,
tanmas,
satlmas veya baka bir
ekilde
faydalanlmas
zirai faaliyete girer.
Bir ifti rnlerini
ilemek iin tamamlayc
faaliyetlerde
bulunursa
(soyann yan karmak,
stten
peynir
yourt
yapmak vb.) bu zirai
faaliyettir. Bu ilemi baka
iftiler iin at bir
iletmede yaparsa ticari
faaliyettir. Bir ifti at
maaza veya dkkanda
rettii rnleri satarsa
faaliyet rnn maazaya
geliine
kadar
zirai,
maazada
satl
srasnda ticaridir.

Di protezcilii,
Satn alnmak veya trampa
suretiyle edinilmi olan arazinin,
iktisap tarihinden itibaren 5 yl
iinde parsellenerek bu sre
iinde veya daha sonraki
yllarda ksmen veya tamamen
satlmas,
iftiye ait olmakla beraber
zirai iletmeye dahil edilmeyen
bierdver
veya
traktrn
iletilmesinden
elde
edilen
gelirler
Adi komandit, eshaml
komandit irketlerin komandite
ortaklar ile kolektif irketlerin
ortaklarnn aldklar kar paylar
(iletme zirai faaliyette bulunsa
dahi) zirai kazan deil ticari
kazantr.

Arazi sahibi olan bir

kii bu arazinin ekilim
dikimi iin bir baka kii
ile anlar ve doacak
zarara da ortak olursa
faaliyet
zirai
kazan
olarak deerlendirilir.

Adi
ortakln
ortaklarnn ald karlar
zirai kazantr.

cretler
verene tabi ve
belirli bir i yerine bal
olarak
alanlara
hizmet karl verilen
ve ayn ile salanan ve
para ile temsil edilen
menfaatler.
stisna dnda kalan
emeklilik, maluliyet, dul
ve yetim ayllar,
Evvelce yaplm
veya
gelecekte
yaplacak
hizmetler
karl verilen para,
mal veya salanan
menfaatler
TBMM, l Genel
Meclisi ve Belediye
Meclisi yeleri ile il zel
kanunlarna ve idari
kararlara gre kurulan
sreli sresiz btn
komisyon yelerine ve
buna
benzer
dier
kimselere bu sfatlar
dolaysyla
denen
para
ayn
ve
menfaatler,
Ynetim ve denetim
kurulu
bakan
ve
yeleri
ile
tasfiye
memurlarna
yaplan
demeler,
Bilirkiilere, resmi
arabuluculara,
eksperlere,
spor
hakemlerine ve jri
yelerine
yaplan
demeler ile sporculara
yaplan demeler.

Serbest Meslek Kaz.

Serbest
meslek
faaliyeti;
sermayeden
ziyade ahsi mesaiye, ilmi
veya mesleki bilgiye veya
ihtisasa dayanan ve ticari
mahiyette olmayan ilerin
iverene tabi olmakszn
ahsi sorumluluk altnda
kendi nam ve hesabna
yaplmasdr.
Tahkim ileri dolaysyla
hakemlerin
aldklar
cretler,
Kolektif, adi komandit
(komandite ortak) ve adi
irketler serbest meslek
faaliyeti
yapyor
ise
ortaklarn aldklar kar
paylar serbest meslek
kazancdr,
Telif kazanlar (telif
hakknn
sahibi
veya
kanuni
miraslar
tarafndan
bakalarna
satlmalar
veya
kiralanmalar),

Gmrk
komisyoncular, noterler,
borsa ajan ve acenteleri,
Birka serbest meslek
erbabn bir araya getirip
faaliyette
bulunmalarn
salayarak kazantan pay
alanlar.
Dava vekilleri, i
takipileri,
ebeler,
snnetiler,
salk
memurlar,
arzuhalciler,
rehberler, konser veren
mzik
sanatlar,
mavirler.

Gayri M. S. . (Kira)

Aadakilerin
kiralanmasndan elde edilen
kira geliri
Arazi, bina, maden
sular,
memba
sular,
madenler, ta ocaklar, kum
ve akl istihsal yerleri, tula
ve
kiremit
harmanlar,
tuzlalar
ve
bunlarn
mtemmim
czileri
ve
teferruatndan;

Voli
dalyanlar;

mahalleri

ve

Gayrimenkullerin, ayr
olarak
kiraya
verilen
mtemmim
czileri
ve
teferruat
ile
bilumum
tesisat demirba eyas ve
demeleri;

M. S. . (Faiz ve Kar Pay)

Her nevi hisse senetlerinin
kar paylar
tirak hisselerinden doan
kazanlar,
Kurumlarn ynetim kurulu
bakan ve yelerine verilen kar
paylar.
Kurumlar Vergisi Kanunu
uyarnca, yllk veya zel
beyanname veren dar mkellef
kurumlarn net kar (vergiden
sonraki),

Dier Kazan ve ratlar

Deer Art Kazanlar;
Hisse senetlerinin elden karlmas
(borsada
ilem
gryorsa
bir
yldan,
grmyorsa iki yldan daha az elde tutulan),
HB ve DT vb. menkul kymetlerin elden
karlmas.
Telif haklarnn ve ihtira beratlarnn
mellifleri, mucitleri ve bunlarn kanun
miraslar dnda kalan kimseler tarafndan
elden karlmasndan doan kazanlar.
Ortaklk haklarnn veya hisselerinin elden
karlmasndan doan kazanlar.

Her trl tahvil ve Hazine

Bonosu faizleri ile Toplu Konut
daresi, Kamu Ortakl daresi
ve
zelletirme
daresi
tarafndan karlan menkul
kymetlerden salanan gelirler,

Faaliyeti durdurulan bir iletmenin ksmen

veya tamamen elden karlmasndan doan
kazanlar.

Gayrimenkul olarak tescil

edilen haklar;

Her nevi alacak faizleri

ktisap ekli ne olursa olsun arazi, bina,

maden sular vb. gayrimenkul ve haklarn,
iktisap tarihinden balayarak be yl iinde
elden karlmasndan doan kazanlar.

Sinai ve Ticari haklar

Mevduat faizleri,

Telif haklar (Bu haklarn,

mellifleri veya bunlarn
kanuni miraslar dnda
baka kiilerce kiralanmas
halinde
gayrimenkul
sermaye irad);

Hisse senetleri ve tahvillerin

vadesi gelmemi kuponlarnn
satndan elde edilen bedeller,

Arzi Kazanlar;

Gemi ve gemi paylar ile

ykleme
ve
boaltma
aralar,
Motorlu nakli ve cer
vastalar, her trl motorlu
ara, makine ve tesisat ile
bunlarn eklentileri.

tirak hisselerinin sahibi

adna henz tahakkuk etmemi
kar paylarnn devir ve temliki
karlnda alnan para ve
aynlar
Her eit senetlerin iskonto
edilmesi karlnda alnan
iskonto bedelleri

Vakfn gelirinden hizmet

karl olmakszn alnan
hisseler.

Faizsiz olarak kredi verenlere

denen kar paylar ile kar ve
zarar ortakl belgesi karl
denen kar paylar ve zel
finans kurumlar tarafndan kar
ve
zarar
katlma
hesab
karlnda denen kar paylar

Zirai faaliyete bilfiil itirak

etmeksizin sadece rnden
pay alan arazi sahiplerinin
gelirleri,

Repo gelirleri
Tzel kiilii haiz emekli
sandklar, yardm sandklar ile
emeklilik ve sigorta irketleri
tarafndan demeler,

Arz olarak ticar muamelelerin icrasndan

veya bu nitelikteki muamelelere tavassuttan
elde edilen kazanlar.
Gayrimenkullerin tahliyesi veya kiraclk
hakknn devri karlnda alnan tazminatlar ile
petamallklar.
Arz olarak yaplan serbest meslek
faaliyetleri dolaysyla tahsil edilen hslat.
Gerek usulde vergiye tbi mkelleflerin terk
ettikleri ileri ile ilgili olarak sonradan elde
ettikleri kazanlar.
Ticar veya zira bir iletmenin faaliyeti ile
serbest meslek faaliyetinin durdurulmas veya
terk edilmesi, henz balamam olan byle bir
faaliyete hi giriilmemesi, ihale, artrma ve
eksiltmelere itirak edilmemesi karlnda
elde edilen hslat.
Dar mkellefiyete tbi olanlarn Trkiye ile
yabanc lke arasnda yaptklar tama ileri
arzi kazan olarak deerlendirilir.

65

66
GELR VERGS VI
GELR VERGSNDE BEYAN
BEYANNAME VERENLER
BEYANNAMENN VERLMES
eitli kazanlardan 1 takvim yl boyunca
elde edilen gelirler beyan edilir.
TK,KZ,SMK elde edenler o yl gelir elde
etmeseler dahi beyanname vermek zorundalar

1.YILLIK BEYANNAME

(2 eit taksit halinde)

Gerek Usuldekiler ; 25 Mart

Basit Usuldekiler

2.MUHTASAR BEYANNAME

3.MNFERT BEYANNAME

4. GEC VERG VE GEC

VERG BEYANNAMES

veren ve vergi kesintisi yapanlarn AYLIK

olarak verdii beyannamedir.
(altrd ii says 10 ve 10dan az olanlar
3 ayda bir verilir.)
Dar mkelleflerin yllk beyanname vermek
zorunda olmadklar kazanlar iin bu
beyannameyi verirler
(dar mkellefler TK, ZK, GMS iin yllk
beyanname vermek zorundadr)
Ticari kazan sahipleri (basit usulde
vergilendirilenler hari) ile Serbest meslek
erbab (noterler hari) (gelir vergisi geici
vergi oran %15)

VERGNN DENMES
31.Mart- 31.Temmuz

; 25 ubat

28-29.ubat 30.Haziran

zleyen ayn 23. gn akamna kadar

26.gn akamna kadar

Kazan elde edildikten 15 gn iinde beyan

edilir

Ayn sre iersinde denir.

aylk dnemi takip eden ikinci ayn 14.

akamna kadar

aylk dnemi takip eden ikinci

ayn 17. akamna kadar denir.

ZEL DURUMLARDA BEYANNAME VERLME SRELER

Yurdu Terk Halinde
Mcbir Sebep
Zor Durum
lm ve Gaiplik Halinde

15 gn iinde verilir ve denir

Beyanname verme sresi DURUR. Mcbir Sebep ortadan kalknca kalan sre ilemeye devam eder
Mkellefin istei + Maliye Bakanlnn onay ile NORMAL vadenin 1 katn amayacak ekilde beyanname verilme sresi uzatlr.
( vadeye 1 aydan ksa bir sre varsa en az 1ay uzatlr)
lmn meydana gelmesinden ve gaipliin kesinlemesinden itibaren 4 ay iinde beyan edilir

GELRDEN YAPILACAK NDRMLER (MAHSUPLAR)

1.GEM YIL ZARARLARI
Gemi 5yln zararlar indirilebilir

2.BAI VE YARDIMLAR
Gelirim %5ine kadar indirilir. Kalknmada
ncelikli yrelerde %10u kadar indirilir.
Okul ve renci yurdu balarnn tamam indirilir.

5. AR-GE HARCAMALARI
%100 indirilir.

6.SAKATLIK NDRM
cretliler, SMK ve basit usuldekiler yararlanr.
alma gcnn ;
%80ini kaybedenler I.derece
%60n kaybedenler II.derece
%40n kaybedenler III.derece sakat kabul edilir.

3.AHIS VE SGORTA PRMLER

Kendisi, ei ve ocuklar iin denen
ahs sigortalar, yllk sigorta gelirlerinin
max %5i kadar indirilir, sadece bireysel
emeklilik ise %10u kadar indirilir.
7.SPONSORLUK HARCAMALARI
Amatr spor kulplerinde tamam
indirilir
Profesyonel spor kulplerinde %50si
indirilir

4.ASGAR GEM NDRM

Sadece cretliler yararlanr.

8.HESAPLANAN VERGDEN NDRMLER

kaynakta kesilen vergiler
yurt dnda dene vergiler
geici vergi

67
KURUMLAR VERGS I
1.ZELLKLER
*Kurum kazancdr.
*Gelir vergisinde saylan 7 unsura gre
hesaplanr.
*Tzel Kiilerden alnr.
*objektif, sabit oranl (%20) bir vergidir.
*Bilano esas geerlidir
(DSS-DBS+EKLEN-EKLENEN)
4.MKELLEFYET TRLER
Kanuni merkezi veya i merkezi
Trkiyede bulunanlar TAM
MKELLEF, her ikisi de yurtdnda
bulunanlar DAR MKELLEFTR.

2.HESAP DNEM
*hesap dnemi 12 aydr.
*Normal hesap dnemi (1ocak- 31aralk)
*zel hesap dnemi: Maliye Bakanlndan izin almak ARTTIR.
2.1. BEYANNAME SRES
*KV beyannamesi hesap dneminin bitimini izleyen 4. AYIN 25NDE
VERLR ve AY SONUNA KADAR DENR.
5. KURUMLAR VERGSNDE MUAFYET
VE STSNALAR
-tirak Kazanlar stisnas: kurumlarn TAM
mkellefiyete tabi baka bir kurumun
sermayesine itiraklerinden elde ettikleri
kazanlar kurumlar vergisinden istisna
edilmitir.
-Risturn stisnas: kooperatif ortaklarnn
ynetim gideri karl olarak dedikleri
paralardan harcanmayarak iade edilen ksmlar
kurumlar vergisinden istisna edilmitir.
-milli piyango idaresi, damga matbaas, askeri
fabrika, darphane, dernek ve vakflar, kamu
messeseleri kurumlar vergisine tabi deildir.

7.MATRAHIN TESPTNDE NDRLEMYECEK GDERLER

1.z sermaye ve rtl sermaye zerinden denen veya hesaplanan faizler, kur farklar vb.
giderler
(rtl sermaye: kurumlarn ortaklarndan veya ortaklarla ilikili olan kiilerden dorudan veya
dolayl olarak temin ederek iletmede kullandklar borlarn hesap dnemi iinde herhangi bir
tarihte kurumlarn z sermayesinin 3 katn aan ksm ilgili hesap dneminin rtl sermayesi
saylr)
2.Sermaye irketlerince transfer fiyatlamas yoluyla datlan rtl kazanlar.
(kurumlar ilikili kiilerle emsallere uygunluk ilkesine aykr olarak tespit ettikleri bedel veya
fiyat zerinden mal veya hizmet alm ya da satmnda bulunursa, kazan tamamen veya ksmen
transfer fiyatlandrmas yoluyla rtl olarak datlm saylmaktadr)
4. Her ne ekilde ve ne isimle olursa olsun ayrlan yedek akeleri (bir iletmede elde edilen
dnem sonu karn kar pay olarak datlmayan ve karn %5lik ksmn ayrd hesaptr.)
5.Dar mkellefiyete tabi kurumlarn ana ubelerine yaptklar baz demeleri
6. her trl para cezalar, vergi cezalar ve, gecikme zamlar ve faizleri.
8.letmenin esas faaliyet konusu ile ilgili olmayan tatlarn giderleri ile amortismanlar.
9.Hisse senetlerinin itibari deerinin altnda ihracndan doan zararlar

3.KURUMLAR VERGS MKELLEF

1.Sermaye irketleri
A, LTD, ESHAMLI KOM RKT, YATIRIM FONLARI
2.ktisadi Kamu Messeseleri
3.Dernek ve Vakflara Ait ktisadi letmeleri
4. Ortaklklar (Joint Venture)
5.kooperatifler

6.MATRAHIN HESPTNDE NDRLEBLECEK GDERLER

1.Ticari kazantan dlebilecek giderler
ncelikle brt kurum kazancndan, kazancn elde edilmesiyle ilgili giderler
dlmektedir. Bu giderler, Gelir Vergisi Kanununda ticari kazanlardan dlebilecek
giderlerdir
2.Dier giderler
1. Menkul kymet ihra giderleri(kat basm giderleri, noter tasdiki giderleri)
2. lk tesis ve taazzuv giderleri (reklam giderleri, kurulu genel kurul toplants, yeni
ubenin almas)
3. Eshaml komandit irketlerde komandite ortan kar hissesi(Eshaml komandit
irketlerde sadece komanditer ortaklarn kr paylar zerinden kurumlar vergisi
hesaplanmaktadr. Komandite ortan kr pay kurumlar vergisine tabi deildir. )
4.Genel kurul toplant giderleri(salon kira gideri, ilan ve posta gideri,
5.blnme, birleme, devir, fesih, tasfiye giderleri,
6. Baz ba ve yardmlar (doal afet, okul, yurt...)
7. Gemi be yl zararlar
8. AR-GE harcamalarnn %100 indirilir.
9.sponsorluk harcamalar (amatrlerde %100, profesyonellerde %50)
8.SAF KAZANCIN HESAPLANMASI
1.bir hesap dnemi iinde elde etikleri safi kurum kazanc zerinden hesaplanr.
2.KV mkelleflerinin HEPS bilano hesab esasna gre defter tutmak zorundadr.
3.safi kurum kazancnn tespitinde GVKnun ticari kazan hakkndaki hkmleri uygulanr
4. yabanc ulatrma kurumlarnn yaptklar tama ileri iin GVKnda ticari kazanlarda da
belirtildii gibi;
hava ulatrmada %5,
kara ulatrmada %12,
deniz ulatrma ilerinde %15i safi haslat saylr.

68
1.KVDE BEYANNAME TRLER
1.1.YILLIK BEYANAME
hesap dneminin kapand ay takip
eden drdnc ayn 25. gn akamna
kadar mkellefin bal olduu vergi
dairesine verilir
Dar mkellefiyette vergi muhatabnn
Trkiye'yi terk etmesi halinde Kurumlar
Vergisi beyannamesi memleketi terkten
nceki 15 gn iinde verilir
Mkellefin bal olduu vergi dairesi,
Tam mkellefler iin, kurumun kanuni
veya i merkezinin bulunduu yerin; Dar
mkellefler iin, kurumun Trkiye'deki
iyerinin veya daimi temsilcisinin
bulunduu yerin; Trkiye'de iyeri veya
daimi temsilcisi olmad takdirde yabanc
kuruma kazan salayanlarn bal
olduu; vergi dairesidir
1.3.ZEL BEYANNAME
zel beyanname, dar mkellef kurumlarn
Trkiyede elde ettikleri arzi kazanlar
ve deer art kazanlarn beyan ettikleri
beyannamedir
rnein bir defaya mahsus olmak zere
Trkiyede ulatrma ii yapan yabanc bir
firma, ulatrma faaliyeti karlnda elde
ettii kazanc, kazancn elde edildii
tarihten itibaren 15 gn ierisinde zel
beyanname ile beyan eder ve ayn srede
vergisini der.

KURUMLAR VERGS II
1.1.1KVDE GEC VERG UYGULAMASI
Bir takvim ylnda drt adet geici vergi dnemi vardr.
Geici vergi er aylk dnemleri izleyen 2. ayn 14. gn
akamna kadar beyan edilir ve 17. gc akamna kadar denir
Kurumlar Vergisi Geici vergi oran %20dir.

1.1.2.VERGNN DENMES
hesap dnemini izleyen drdnc ayn sonuna kadar bir
defada vergi denir

1.2..MUHTASAR BEYANNAME
Muhtasar beyannameyi stopaj yapanlar vermektedir.
-kurumlar; vergi sorumlusu sfat ile vergi
kesmektedirler.
Bu ekilde kesilip vergi dairesine yatrlan vergiler,
daha sonra kesintiye tabi olan kurumun vergisinden
dlr.
-Stopaj Oran %15dir.
-Stopaj aylk yaplmaktadr.
-Bir ay iinde kesilen vergiler izleyen ayn 23.gn
akamna kadar MUHTASAR BEYANNAME ile
beyan edilecek ve 26. gn akamna kadar
denecektir.

A.KURUMLARDA TASFYE, BRLEME, DEVR VE BLNME HALLERNDE MATRAHIN TESPT

A.1.TASFYE: Bir iletmenin mevcutlarnn ve borlarnn belirlenmesi, alacaklarn tahsil edilmesi, mevcutlarn
nakde evrilmesi ve borlarn denmesi sonucunda kalan nakdin ortaklara hisseleri orannda datlmasdr.
Tasfiye Dnemi: tasfiye haline giren kurumlarn vergilendirilmesinde hesap dnemi yerine TASFYE DNEM
geerli olur.
TASFYE BEYANNAMES: tasfiye memurlar tarafndan verilir.
1.tasfiye ayn yl iinde balayp biterse, tasfiyenin sonuland tarihten itibaren 30 gn iinde
2.tasfiye dnemi balangc ve bitii farkl yllarda ise tasfiye dneminin kapand ay takip eden 4.ayn 25.akamna
kadar beyannamelerini verirler.

69
SERVET ZERNDEN ALINAN VERGLER I
EMLAK VERGS
A.BNA VERGS
A.1.KONUSU
A.2. Verginin Mkellefi
-Trkiye snrlar iinde bulunan binalar Bina
-binann sahibi,
Vergisine tabidir. Bina kavram; yapld madde -varsa intifa hakk sahibi,
ne olursa olsun, gerek karada gerek su zerindeki -her ikisi de yoksa binaya sahip gibi
sabit inaatn hepsini kapsar.
tasarruf eden gerek ve tzel kiilerdir.
-Bina vergisi alnrken bina mtemmimleri
(binann tamamlayc paralar) de bina ile
birlikte nazara alnr
NOT: yzer havuzlar, sair yzer yaplar, adrlar
ve karavanlar bina saylmaz. rnein gemiler
bina saylmamaktadr. Ancak deniz veya gllerin A.3. VERGNN MATRAHI,
ierisine yaplm tesisler bina kapsamna
ORANI,
dhildir.(alabalk tesisleri)
-matrah; emlak vergisi kanunu
hkmlerine gre belirlenen deerdir.
-bina vergisinin oran;
binalarda %0,2
meskenlerde %0,1
bykehir belediye snrlarnda bu oran
2 kat uygulanr.

B.ARSA VE ARAZ VERGS

B.1.KONUSU
B.3. Verginin Matrah-ORANI ve
-Trkiye snrlar iinde bulunan arazi ve
Hesaplanmas
arsalar Arazi Vergisine tabidir.
-Verginin Matrah Arsa ve arazinin
-Arsa, Belediye snrlar iinde belediyece
vergi deeridir.
parsellenmi arazilerdir.
-arsa ve arazi vergisinin oran
-Belediye snrlar iinde veya dnda
Arazilerde %0,1
bulunan parsellenmemi araziden
Arsalarda %0,3
hangilerinin bu kanuna gre arsa saylaca Bykehir belediyesi snrlar
Bakanlar Kurulu Karar ile belli edilir.
ierisinde bu oran 2 kat uygulanr
B.2.MKELLEF
-arazinin maliki,
-varsa intifa hakk sahibi
-her ikisi de yoksa araziye malik gibi
tasarruf edenlerdir.
-Ancak arazinin ortak olmas durumunda
her bir hissedar hissesi orannda
mkelleftir.

1.EMLAK VERGSNDE MUAFYET VE STSNALAR

Kamu kurumlar, balk kulbeleri, tersaneler, su bentleri, ibadethaneler, mezarlklar
1.Yeni biten binalarda binann bittii yl takip eden yln
bandan itibaren 5 yl sreyle muaftr.
2.turizm tevik muafiyet 5 yl
3.DPT tarafndan geri kalm blgelere verilen sinai tesislerin
muafl 5yl

2.GEC MUAFYETLER
4.organize sanayi siteleri 5yl
5.doal afet nedeniyle yeni ina edilen binalarda 10yl

3.TARHI
-Emlak vergisi BELEDYELER tarafndan tarh ve tahsil edilir.
Emlak vergisi, emlakin bulunduu yerdeki belediye tarafndan 4 ylda bir OCAK UBAT aylarnda tarh edilir.
-verginin denmesi ise 2 eit taksitte olur;
1. taksit: MART NSAN MAYIS (son deme 31mays)
2. taksit: KASIM

6.zerinde tarm yaplmayan arazinin ( bataklk,

oraklk) tarma elverili hale getirilmesinde 10 yl
8.bir arazinin ba, bahe haline getirilmesi 2-15yl
7.insan emeiyle orman haline getirilmi arazide 50yl

70
SERVET ZERNDEN ALINAN VERGLER II
MOTORLU TAITLAR VERGS
1.Verginin Konusu
motorlu kara, deniz ve hava tatlar olup aadaki
ifade edilmitir.
a) Karayollar Trafik Kanununa gre trafik ube veya
brolarna kayt ve tescil edilmi bulunan motorlu kara
tatlar,
b) Ulatrma Bakanl Sivil Havaclk Genel
Mdrlne kayt ve tescil edilmi olan uak ve
helikopterler,

2.Verginin Mkellefi
MTVnin mkellefi; trafik,
belediye veya liman sicili ile
Ulatrma Bakanlnca tutulan sivil
hava vastalar sicilinde adlarna
motorlu tat kayt ve tescil edilmi
olan gerek ve tzel kiilerdir.

3.Vergiyi Douran Olay

Mkellef adna yukarda saylan mercilere tat kayt ve tescilinin
yaplmasdr. Yeni ara alnmas durumunda aracn sfr veya ikinci el
olmasna gre vergiyi douran olay ve mkellefiyetin balangc farkllk arz
etmektedir.
Sfr alnan aralar; takvim ylnn ilk alt aylk dneminde alnm ve
kayd yaptrlmsa mkellefiyet mali yln banda balamaktadr. Eer
takvim ylnn ikinci alt ayl dneminde alnmsa ikinci alt aylk dnemin
bandan itibaren balamaktadr.
kinci el aralarda; takvim ylnn birinci alt aylk dneminde alnp kayd
yaptrlan aralar iin ikinci alt ayn bandan itibaren balarken, ikinci alt
aylk dneminde alnanlar iin izleyen mali yln banda balamaktadr.

4.Verginin Tarh ve denmesi

MTV, aada belirtilen matrah ve tarifelere gre
tatlarn kayt ve tescilinin yapld yerin vergi dairesi
tarafndan her yl Ocak aynn banda yllk olarak
tahakkuk ettirilmi saylr. Tahakkuk ettirilen vergi, ayrca
mkellefe tebli olunmaz ve vergi tahakkuk ettirilen
gnde tebli edilmi saylr.
MTV her yl Ocak ve Temmuz aylarnda iki eit taksitte
denir. Takvim ylnn ilk alt aynda, tatn bnyesinde
bir deiiklik olmas veya verginin artrlmas veya
azaltlmas halinde ikinci taksit, yeni duruma gre denir.

1.Matrah ve Tarifesi
Verginin matrah; Motorlu tatlarda vergi matrah spesifik matrah (miktar esas)tr.
Motorlu tatlarda vergi matrah, ya, arlk, hacim, kalk hz gibi fiziki llere gre belirlenmektedir.
Vergi tarifesi; Vergi tarifesi ara trne gre drt ayr liste eklide belirlenmitir.
I sayl tarife: Otomobil, kaptkat, arazi tatlar, Motosiklet (ya, silindir hacmi)
II sayl tarife: Minibs, Panel van ve motorlu karavanlar, Otobs ve benzerleri, Kamyonet, kamyon, ekici (ya,
koltuk says, arlk, silindir hacmi)
III sayl tarife: Yat, kotra ve her trl motorlu zel tekneler.(motor gc, lks) (KALDIRILDI)
IV sayl tarife: Uak ve helikopterler gibi hava tatlar (ya, azami kalk arl)
NOT: UNUTMA Traktr, jetski, golf arabas vb. aralardan MTV alnmaz. TV alnr.
NOT2: III sayl tarifede yer alan aralardan MTV alnmas 5.6.2009 tarihinde yaymlanan 5897 sayl kanunla
yrrlkten kaldrld

71
SERVET ZERNDEN ALINAN VERGLER III
VERASET VE NTKAL VERGS
1.KONUSU
1.Trkiye Cumhuriyeti tabiiyetinde bulunan
ahslara ait mallarn (ister yurt iinde isterse yurt
dnda olsun)
2.Trkiye'de bulunan mallarn (ister yerliye ister
yabancya ait olsun)
3.Trk tabiiyetinde bulunan ahslarn yabanc
memleketlerde iktisap edecekleri mallarn
4.Veraset veya herhangi bir yolla karlksz(ivazsz)
olarak bir ahstan dier ahsa intikalidir (VVK
m.1).
Verginin konusu incelendiinde, veraset
yoluyla gerekleen intikaller ve dier yollarla
gerekleen karlksz intikaller olmak zere iki
ayr alt konunun olduu gzlemlenmektedir.
Veraset yoluyla gerekleen intikallerde, len
kiinin brakt mirasn vergilendirilmesi sz
konusudur. Burada her bir miras, kendisine den
miras pay zerinden vergi demektedir.
Dier yollarla gerekleen karlksz intikaller,
yar ve ekililerde kazanlan ayni veya nakdi
mallar, balar, hediyeler vb. mal intikalleridir.

2.MKELLEF
-Verginin mkellefi kendisine mal intikal eden gerek veya
tzel kiilerdir.
-Veraset durumunda verginin mkellefi, miraslardr.
- Yar ve msabaka vb. organizasyonlardan ikramiye veya
bahis kazanlmas durumunda mkellef, ikramiye veya bahsi
kazananlardr.
-Benzer ekilde balarda, kendisine ba yaplan kiiler
vergi mkellefidirler.

5. VERG MATRAHI
Veraset ve intikal vergisine tabi olan mallar, gayrimenkul
mallar veya menkul mallar olabilecei gibi iletmeler de
olabilir. Bu nedenle, intikal eden mallarn ve dier iktisadi
kymetlerin bedellerinin bilinmesi vergi matrahn
hesaplamak iin nemlidir. Veraset ve ntikal Vergisinin
matrah, intikal eden mallarn Vergi Usul Kanunu
hkmlerine gre bulunan deerlerinden olumaktadr.

3.VERGY DOURAN OLAY

Vergiyi douran olay, vergiye tabi bir maln intikal
etmesidir. Veraset yoluyla intikallerde, len kiinin brakt
mirasn miraslara datlmasdr. Yar ve ekililerde,
yar veya ekiliin kazanlmasdr.

6.VERGNN TARFES
Veraset ve ntikal Vergisi artan oranl vergi tarifesine gre
alnmaktadr. Tarife oranlar; veraset yoluyla intikallerde
daha dk(%1-%10arasnda), karlksz intikallerde ise
daha yksek(%10-%30 arasnda) uygulanmaktadr. Ayrca
bir kiiye ana, baba e ve ocuklarndan (evlatlklar hari)
karlksz mal intikali halinde vergi, karlksz intikallere
ilikin tarifede yer alan oranlarn yars uygulanarak
hesaplanr.
7.VERGNN TARHI
VERASET; len kiinin ikametghnn bulunduu vergi
dairesi
BAI; Mallar alan kiinin ikametghnn bulunduu vergi
dairesi
VVde n ve son tarhiyat olmak zere iki ayr tarhiyat
yaplr. lki mkellefin beyan zerine, ikincisi idare
tarafnda deerleme ile yaplan tarhiyattr.
9.VERGNN DENMES
3 ylda 6 eit taksit halinde MAYIS-KASIM aylarnda
denir.

4.MUAFYET VE STSNALAR
-Kamu kurumlarn, siyasi partiler, konsolosluklar
-eyiz yz grmll, drahomalar
-len kiiye ait kl, madalya, saat gibi kiisel eyalar
-her eit sadakalar

8.BEYANNAME VERME SRES

Veraset Yoluyla ntikallerde

Dier vazsz(karlksz) ntikallerde

Her ikisi de ayn lkedeyse(TR-TR, ALM-ALM); 4AY

Sadece 1i Trkiyede ise(TR-ALM,TR-FR) 6AY
2si de farkl yabanc lkedeyse(FR-ALM,FR-NG) 8AY
Ba durumunda 1AY
Gaiplik durumunda 1AY

Yarma, ekili ve msabakalarn yapld gn

izleyen ayn 20.gn akamna kadar.

72
HARCAMALAR ZERNDEN ALINAN VERGLER I
KATMA DEER VERGS
1.KONUSU
Her trl ticari, sna, zirai ve mesleki
faaliyet ierisinde yaplan teslim ve
hizmetlerdir.
her trl mal ve hizmet ithali
dier faaliyetlerden doan teslim ve
hizmetler(doalgaz, posta, telefon, su)
ilemlerin Trkiyede yaplm olmas
gerekir.

1.1.TESLM
TESLM: bir maln alcya veya onun adna hareket edenlere
devredilmesidir.
-Teslim saylan haller
1.maln tesliminden veya hizmetin yaplmasndan nce fatura veya
benzeri belgeler verilmise, fatura veya benzeri belgelerin
dzenlenmesiyle birlikte vergi domaktadr.
2.Ksm ksm mal teslimi veya hizmet yaplmas halinde her bir ksmn
teslimi veya bir ksm hizmetin yaplmasyla vergiyi domaktadr.
3.Komisyoncular vastasyla veya konsinyasyon suretiyle yaplan
satlarda, mallarn alcya teslimi, KDVnin doduu andr.
4.Maln alcya veya onun adna hareket edenlere gnderilmesi halinde,
maln nakliyesine balanmas veya nakliyeci veya srcye verilmesiyle
birlikte KDV doar.
5.Su, elektrik, gaz, stma, soutma ve benzeri enerji datm veya
kullanmlarnda bunlarn bedellerinin tahakkuk ettirilmesiyle birlikte
KDV domaktadr.
6.TRAMPA; iki ayr teslim hkmndedir.

2.Verginin Mkellefi
-Katma deer vergisinin mkellefi, yaplan ilemin
trne gre deimektedir.
-Mal teslimi ve hizmet ifas hallerinde mkellef; Mal
teslimi ve hizmet ifas hallerinde mkellef, mal
teslimini veya hizmet ifasn gerekletirenlerdir.
Burada dikkat edilmesi gereken nokta; mal teslimi ve
hizmet ifasn gerekletirenlerin kanuni mkellef
olduklardr. KDVnin nihai yk ise tketici
zerindedir.
-Mal ve hizmet ithalatnda mkellef: thalatta mal ve
hizmet ithal edenler vergi mkellefidir.
-Transit tamalarda mkellef: Transit tamalarda
gmrk veya gei ilemine muhatap olanlar verginin
mkellefidir.

3.KDVDE STSNA UYGULAMALARI

1.D Ticarete Ynelik stisnalar
hracat stisnas
thalat stisnas
2.Tamaclkla lgili stisnalar
Makine-Tehizat Almlar le lgili
stisnalar;
3.Kymetli maden ve petrol aramalar ile
ilgili istisna
4.Diplomatik stisnalar
5. Ulusal Gvenlikle ve Askeri Ama
Tayan stisnalar
6. Kltrel ve Eitim Amal stisnalar
7.Sosyal Ama Tayan stisnalar
Not: istisnadan vazgeenler 3 yl
gemedike tekrar istisnadan
yararlanamazlar.

4.KDVDE ORAN
Yasal KDV oran %10dur.(BK bunu %1e kadar indirmeye 4katna
kadar karmaya yetkilidir.)
%1-%8-%18 olarak ayrca belirtilmitir.

7.MATRAHA DAHL EDLECEK VE

EDLMEYECEK UNSURLAR
1.DAHL EDLECEKLER
- sigorta fark, vade fark, kur fark
- ykleme boaltma ve ambalaj giderleri
-komisyon giderleri, vergi, resim, harlar

5.KDVDE NDRM ADE

-bir vergilendirme dneminde indirilecek KDV toplam, hesaplanan KDV
toplamndan fazla ise aradaki fark ADE EDLMEZ, bir sonraki dneme
devrolunur.
6.KDVNN BEYANI, TARHI VE DENMES
Bir aya ait olan KDV, dier ayn 24. aksamna kadar beyan edilir. 26s
aksamna kadar denir.

2.DAHL EDLMEYECEKLER
-skontolar
-hesaplanan KDV

73
HARCAMALAR ZERNDEN ALINAN VERGLER II
KONUSU

MKELLEF

ORANI

BEYAN VE DEME

KDV

Trkiye snrlar iindeki her trl

ticari ve mesleki amal mal teslimi ve
hizmet ifas ile mal ve hizmet ithali.

Bu mallar teslim eden ya da

hizmeti ifa edenler ile ithal
edenler.

-Yasal oran %10

-I sayl cetveldeki rnler %1 (ekmek, gazete) II sayl cetveldeki rnler %8 (et, st, peynir vb.)
-I ve II sayl cetvelde yer almayan tm rn ve
hizmetler iin %18 (genel oran)

Vergilendirme dnemi 1 aydr.

izleyen ayn 24. gnne kadar beyan, 26.
gnne kadar deme.

TV

Aadaki rnlerin imal (retim) ve

ithalinde ilk iktisap;
I Sayl cetvel (Petrol ve trevleri)
II Sayl cetvel (motorlu tat)
III Sayl cetvel (Alkol, ttn, kolal
rn ve trevleri)
IV Sayl cetvel (parfm, krk gibi lks
rnler televizyon, bilgisayar gibi
elektronik eya)
Banka, Banker ve Sigorta irketlerinin
yapm olduklar muameleler (ilem)
sonucu lehlerine geen paralar.

I, II, III ve IV sayl cetvelde

yazl rnleri ithal ya da imal
edenler.

I sayl cetveldeki rnler iin maktu (spesifik), II,

III, IV sayl cetvelde yer alan rnler iin rn
bedeli zerinden belirlenmi oran (advalorem)
tutar alnr (rn. Arabann sat fiyatnn %25'i)

I sayl cetveldeki rnler iin 15 gnlk

vergilendirme dnemi ve 15 gn takip eden
10. gne kadar beyan ve deme, dier
cetvellerde yer alanlar iin birer aylk
vergilendirme dnemi ve izleyen ayn 15.
gnne kadar beyan ve deme. Sadece !l sayl
cetvelde kayt ve tescili zorunlu' . aralara iin
kayt ve tescilden nce deme yaplr.

Banka, Banker ve Sigorta

irketleri

Bir aylk vergilendirme dnemini takip eden

ayn 15. gnne kadar beyan ve dene yaplr.

Her nevi cep telefonu iletmecileri

tarafndan verilen tesis, devir, nakil ve
haberleme hizmetleri;
Radyo ve televizyon yaynlarnn uydu
platformu ve kablo ortamndan
iletilmesine ilikin hizmet verilmesi.
Mterek bahis (at yar, iddaa vb.) ya
da ans oyunlar (ans topu, saysal
loto, on numara vb.).
lemlerin tevsik (belgelemek)
edilmesini belgeleyen veya ona resmi
hviyet veren katlar.

Bu hizmetleri sunan
iletmeciler.

-Yasal Oran %15

Bankalar aras mevduat, arac kurumlar arasndaki
borsa para piyasas muameleleri, Devlet tahvili ve
Hazine bonolarnn vb. menkul kymetlerin iktisap
edilii, vadesi gelmeden elden karlmas, repo
ilemlerinde kullanlmas %1
Kambiyo ilemlerinden %0,1 (bankalar aras %0)
Dier tm ilemlerden %5
- Maktu tutar (spesifik) ve deer zerinden alnan
oran (advolorem).

Spor msabakalarna dayal mterek bahislerde

% 5, at yarlarnda % 7 ve dier ans oyunlarnda
% 10'dur. Advaloremdir.
- Maktu tutar (spesifik) ve deer zerinden alnan
oran (advolorem).

Bir aylk vergilendirme dnemini takip eden

ayn 20. gnne kadar beyan ve deme yaplr.

Gmrk hattndan geerek Trkiye'ye

ithal edilen eyalar. Vergi Usul Kanuna
tabi olamayan tek vergidir.

Eyann sahibi veya tayclar.

- Maktu tutar (spesifik) ve deer zerinden alnan

oran (advolorem).

Verginin tebliini takiben (gmrk

beyannamesinin tescili) 10 gn iinde, teminat
gsterilerek 30 gn daha uzatlabilir.

BSMV

ANS
OYUNLARI
DAMGA
VERGS

GMRK
VERGS

Oyunu dzenleyen (oynayan

deil)
Bu belgeleri imza eden ya da
ibraz edenler.

Bir aylk vergilendirme dnemini takip eden

ayn 15. gnne kadar beyan ve deme

istihkaktan kesinti (kaynakta kesinti) ve

makbuz karl demede ertesi ayn 20.
gnne kadar muhtasar beyanname ile beyan
26. gnne kadar deme, damga basma
halinde pein denir.