Skripta za Termodinamiku II

Eldar indri Mirza Meanovi

1.)Dati razlike Carnot-ovog i Renkinovog ciklusa

Clauzijus-Renkinov ciklus se razlikuje od Carnot-ovog ciklusa po procesu kondenzacije pare. Kod ClauzijusRenkinovog ciklusa u kondenzatoru se vri proces potpune kondenzacije pare.
Clauzijus-Renkinov ciklus za iste uslove pritiska i temperature dobija vei mehaniki rad nego kod Carnot-ovog
ciklusa. Razlog tome je to se na potiskivanje vode pompom troi mnogo manje rada nego na kompresiju smjese
vode i pare u Carnot-ovom ciklusu.
Carnot-ov ciklus

Clauzijus-Renkinov ciklus

2.)Napisati stepen iskoritenja kod Clauzijus-Renkinovog ciklusa u vlanom podruju, te nacrtati emu i
dijagram.

Dovedena koliina toplote:

Odvedena koliina toplote:
Koristan rad:
Termiki stepen iskoritenja :

3.) Dati uporedbu Clauzijus-Renkinovog ciklusa u vlanom i pregrijanom podruju-Rad sa pregrijanom

parom

Rad sa pregrijanom parom na ulazu u turbine podrazumijeva veu srednju temperature pri kojoj se dovodi toplota,
vei koristan rad, veu koliinu toplote koja se dovodi u procesu, a samim time i vei termiki stepen iskoritenja
ovog ciklusa sa pregrijanom parom u odnosu na Clauzijus-Renkinov ciklus u vlanom podruju.
Rad sa pregrijanom parom daje vei koristan rad I to poveanjem predstavljenom povrinom 12BA1.
4.) Povienje temperature pregrijanoj pari pri p=const
Poveanje temperature pregrijanoj pari pri konstantnom pritisku dovodi do poveanja korisnog rada i termikog
stepena iskoritenja. U ovom sluaju dolazi i do poveanja stepena suhoe,tj. do smanjenja kondenzacije izlazne pare
to predstavlja prednost. Manji su i gubitci toplote kroz zidove parne maine zbog manjeg sadraja vlage u pari na
izlazu iz maine.

5.) Poveanje pritiska pregrijanoj pari dovedenoj u turbinu pri t=const

Ako pri konstantnoj temperature poveamo pritisak svjee pare koja se dovodi u parnu mainu, poveat e se toplotni
pad u maini, a time i stepen iskoritenja. Meutim , negativan efekat ovog sluaja je kondenzacija izlazne pare to
nepovoljno utie na lopatice turbine.

6.) Nacrtati emu poboljanog parnog ciklusa i to za sluaj sniavanja pritiska izlazne pare ?
Sniavanjem pritiska uz nepromijenjeno poetno stanje dovodi do poveanja toplotnog pada i termikog stepena
iskoritenja. Osim toga imamo istovremeno smanjenje stepena suhoe izlazne pare.
Potrebno je obezbjediti potreban vakuum ( razreenje) u kondenzatoru ako je postrojenje sa kondenzacijom,tj. ako se
para ne isputa u atmosferu niti se koristi u bilo koje druge termike svrhe.

7.) Nacrtati emu poboljanja meupregrijanom parom i napisati stepen iskoritenja

Ovi ciklusi podrazumijevaju ponovno zagrijavanje pare i to nakon djelimine ekspanzije u turbini pri emu dolazi do
poveanje stepena iskoritenja. Istovremeno dolazi i do poveanja sadraja pare u izlaznoj vlanoj pari.

Dovedena koliina toplote:

Termiki stepen iskoritenja :

Koristan rad:

8.) Nacrtati emu regenerativnog zagrijavanja napojne vode ( kondezata) i napisati stepen iskoritenja i snagu
turbine

Jednaine toplotnih bilansa:

III zagrija : (

II zagrija: (

)
I zagrija : (
)

(
)

)
(

)
)

Snaga turbine:
)
(
Dovedena koliina topline:

)(

)(

)
(

Odvedena koliina topline:

(
Termiki stepen iskoritenja

)(

)(

9.) Nacrtati emu klasine termoelektrane i napisati stepen iskoritenja i snagu turbine

Jednaine toplotnih bilansa:

III zagrija :

II zagrija:

I zagrija :

)(

(
)

Snaga turbine:
)
(
Dovedena koliina topline:

)(

)(

)(

Odvedena koliina topline:

(
Termiki stepen iskoritenja
Ukupni stepen iskoritenja :

)(

)(

10.) Nacrtati emu nuklearne elektrane te napisati jednainu nuklearne reakcije te dati usporedbu nuklearne i
termoelektrane (dijagram)

Jednaina raspada:
(

11.) Dati emu elektrane na sunce ( solarna elektrana )

12.) Koje su razlike izmeu toplotnih i rashladnih maina

toplotna

rashladna

Toplotno postrojenje u svom sastavu ima parni kotao, kondenzator i turbinu , dok rashladno postrojenje u svom
sastavu ima kompresor, rashladnu komoru i ekspanziou mainu

13.) Kako se rauna koeficijent hlaenja kod rashladnih maina (Carnot.ov ciklus) i uporedit gas a stepenom
iskoritenja Carnotovog ciklusa kod toplotnih postrojenja

(
(

)
)(

14.) Uporedba Carnot-ovog ciklusa kod rashladnih maina i Carnot-ovog ciklusa kod toplotnih maina
Carnotov desnokretni ciklus kod toplotnih maina

Carnotov ljevokretni ciklus kod rashladnih maina

15.) Dati emu ciklusa u toplotnoj pumpi i stepen grijanja

16.) Opisati rahladne fluide i objasnit to se koriste kod rashladnih maina

17.) Navesti razliku stvarnog rashladnog i idealnog rashladnog ciklusa. Dati koeficijent hlaenja.

18.) Uporediti koeficijent hlaenja, koeficijent grijanja i stepen iskoritenja.

19.)Gorivo i njegove karakteristike

Gorivo se najcesce definise kao materija koja sa kisikom burno reaguje i pri tome oslobaa hemijski vezanu energiju
koja se dalje prenosi na produkte sagorijevanja i okolinu. Za prakticnu upotrebu gorivo mora biti materija koje u
prirodi ima u dovoljnim kolicinama, da je relativno jeftino, da sagorijeva bez stetnih produkata sagorijevanja(najcesce
goriva koja se koriste su ugalj, drvo, nafta ...). Cesto se ta goriva grupisu kao cvrsta, tecna i gasovita, sto je vise vazno
za tehniku njihovog sagorijevanja a manje je vazno za TD procese. Kisik potreban za sagorijevanje goriva najcesce se
dobavlja iz zraka pa bi se moglo reci da je sagorijevanje hemijska reakcija goriva i zraka.

20.)Stehiometrijski odnosi sagorijevanja

21.)Gasovito gorivo prirodni gas

Gasovito gorivo (prirodni gas, generatorski gas, gas iz podzemne gasifikacije uglja) je smjesa sagorivih sastojaka i to
,
,
,
i drugih ugljikovodika reda
i nesagorivih kao
kao i neznatne kolicine vodene
pare. Prirodni gas ima niz prednosti, dobro se mijesa sa zrakom i brzo zagrijava prije sagorijevanja (sagorijevanje bez
sljake i pepela), lako se transportuje magistralnim gasovodima na velika rastojanja posto se prethodno njegova
zapremina smanji i do 300 puta u kompresorskim stanicama.
22.)Minimalno potrebna kolicina kisika za sagorijevanje gasovitog goriva u funkciji relativnog zapreminskog
udjela odreuje se na osnovu prethodnih stehiometrijskih jednacina:
(

23.) Toplotna moc goriva

Toplotna moc goriva je kolicina energije koju pri potpunom sagorijevanju oslobodi jedinica kolicine goriva npr cvrsto
gorivo (kg,
) - pri odreenim uslovima.
Gornja toplotna moc predstavlja osloboenu kolicinu toplotne energije pri potpunom sagorijevanju
jedinice kolicine goriva pod uslovom da se obrazovana para u produktima sagorijevanja nalazi u tecnom stanju pri O.
Donja toplotna moc je osloboena kolicina toplotne energije pri potpunom sagorijevanju jedinice kolicine goriva ako
se u produktima sagorijevanja nalazi vlaga u vidu pare ( ohlaene do 293 K).

24.)Koeficijent viska zraka

- za sagorijevanje nafte i prasine ( 1,05-1,2)

- za gasna lozista (1,02-1,05)
- za sagorijevanje u motorima SUS ( 1,00-1,02)
25) Klipni i reaktivni motori unutrasnjeg sagorijevanja
Klipni motori unutrasnjeg sagorijevanja su toplotni motori koji hemijsku energiju sadrzanu u gorivu procesom
sagorijevanja u odreenom prostoru transformisu u potencijalnu energiju produkata sagorijevanja koja se dalje
sirenjem posredstvom odgovarajuceg mehanizma pretvara u mehanicku energiju.
Reaktivni motori predstavljaju toplotne motore koji ostvaruju silu potiska zahvaljujuci reaktivnom djelovanju radnog
tijela (gasa) koji istice iz motora velikom brzinom u smjeru suprotnom od kretanja letjelice. Takvi motori
omogucavaju vece brzine i vece sile potiska aviona i ostalih letjelica, pri znatno manjoj masi i gabaritima.
26) Podjela motora SUS
Osnovna klasifikacija motora SUS prema nacinu rada a druga prema nacinu upaljenja goriva :
Prema nacinu rada : dvotaktni i cetverotaktni
Prema nacinu upaljenja : Otto, Diesel i kombinovani Sabateov ciklus
27) Taktovi SUS motora
Radni ciklus cetverotaktnog motora sastoji se od 4 takta i to : 1) usisavanje, 2) sabijanje, 3) ekspanzija, 4)
izduuvavanje.
Pod taktom se podrazumijeva hod klipa potreban za izvoenje
odreenog radnog procesa ( ovaj poredak je isti i kod Otto i
kod Diesela). Pri svakom taktu klip se krece pravolinijski
oscilatorno izmeu svoja dva krajnja polozaja
( SMT i UMT ).
Ako se brzina klipa u jednom smjeru smatra pozitivnom onda
ce pri povratnom kretanju ona biti negativna sto znaci da pri
promjeni smjera kretanja nastupice i trenutak kada je brzina
jednaka nuli i u tom trenutku klip se nalazi u tzv. mrtvoj taki
bilo spoljnoj ili unutarnjoj.

28) Razlika izmeu klipnih kompresora i motora SUS

Formalno posmatrano, mehanizam klipnog motora je veoma slican mehanizmu klipnog kompresora pri cemu postoji
sustinska energetska razlika. Kod kompresora se ulaze mehanicki rad da bi se sabio gas ( ljevokretni ciklus) dok se
kod motora dobija mehanicki rad na racun hemijske energije goriva.

29) Razlika izmeu GTP-a i motora SUS

Za razliku od klipnih parnih masina i parnih turbina gdje gorivo sagorijeva van motora ( u lezistu parnog kotla ), kod
motora SUS ono sagorijeva u samom cilindru motora.
30) Razlika otvorenih GTP sa v=const i p=const
Gasnoturbinska postrojenja pri v=const imaju veci , ali su slozenije konstrukcije i za odreene uslove imaju niz
prednosti nad turbinama pri sagorijevanju sa p=const. I za jedan i za drugi slucaj odvoenje topline se smatra
izobarskim procesom.

31) Stepen kompresije

Zapremina koju stepen prebrise pomijeranjem iz jedne mrtve tacke u drugu naziva se radna zapremina (Vh,vh).
Maksimalna ili ukupna zapremina odgovara polozaju klipa u UMT. Najmanja zapremina je kada se klip nalazi u SMT
i naziva se kompresiona zapremina Vk pri cemu se ovdje definise stepen kompresije kao veoma vazan parametar
radnog motora i predstavlja odnos najvece i najmanje zapremine.

32) Analiza TD ciklusa motora

Termodinamicki ciklusi motora predstavljaju uprotenu semu radnog ciklusa u motoru koja ustvari omoguavaju
jednostavniju analizu ciklusa. Da bi se analiticki odredio termicki koeficijent iskoristenja uvode se sljedece
pretpostavke :
- U toku odvijanja ciklusa hemijski sastav radnog tijela se ne mijenja tj proces sagorijevanja koji inace pracen
gubicima zamjenjuje se odgovarajucim dovodjenjem topline sa strane.
- Procesi kompresije i ekspanzije proticu veoma brzo bez izmjene topline sa okolinom pa se mogu smatrati povratnim
adijabatama ( izentropama).
- Da kolicina radnog tijela u toku procesa se ne mijenja pa nema gubitaka koji inace prate procese punjenja i
praznjenja cilindra.
- Specificna toplota ne zavisi od temperature c=c(t),
- Radno tijelo cemo smatrati idealnim gasom.
33) Uporedba stepena iskoristenja kod Otto, Diesel i kombinovanog ciklusa
Slucaj I : Pri istom stepenu kompresije , najveci ima Otto ciklus, pa Sabateov a najlosiji je Dieselov ciklus. Razlog
tome je sto Ottov pri istom ima najveci stepen ekspanzije sto znaci da Otto ciklus ima dobar potencijal u pogledu
ekonomicnosti koji se nazalost ne moze iskoristiti jer se ne smije radili sa velikim stepenima kompresije koji povecava
max pritisak u cilindru te time moze izazvati nezeljenu detonaciju.

Meutim, ovo poredjenje nema smisla jer je upravo prednost Diesel i kombinovanih upravo u vecem stepenu
iskoristenja.
Slucaj II : Ako se idealni TD ciklusi uporede pri istom maksimalnom pritisku i istoj dovedenoj kolicini toplote onda
pri istom maksimalnom pritisku u cilindru najveci stepen iskoristenja ima Diesel pa Sabateov pa Otto.

Ovaj slucaj vazan je za realne motore jer se koristi u praksi tako da Diesel motori postizu vecu ekonomicnost od Otto
motora. U sva 3 slucaja odvedena toplina je ista a dovedena toplota je najveca kod Diesel a najmanja kod Otto ciklusa
sto pomaze u zakljucivanju uporedbe stepena iskoristenja.
34) Otvoreni i zatvoreni sistemi kod GTP
Sam proces sagorijevanja u komori moze da bude izobarski ili izohorski pa se na osnovu toga gasnoturbinska
postrojenja klasificiraju slicno motorima SUS. I gasne turbine slicno motoru SUS rade po otvorenom ciklusu pri cemu
se iz spoljne sredine usisava zrak i na kraju se u nju ispustaju tzv. ispusni plinovi. Meutim, pretpostavlja se da je
ciklus zatvoren odnosno da je kolicina radnog tijela konstantna. Kod ovih ciklusa uvode se sljedece pretpostavke:
-radno tijelo tretiramo kao idealni gas sa konstantnom specificnom toplinom c=const,
-da su svi procesi povratni
- da sagorijevanje goriva se zamjenjuje dovoenjem topline a napustanje gasova iz turbine smatramo povratnim
odvoenjem topline (hlaenjem).

35) Gasnoturbinska postrojenja sa regeneracijom

Temperatura izlaznih dimnih plinova ( gasova) iz turbine Ta je veca od temperature zraka sabijenog u kompresoru T2
sto se vidi iz Dzulovog ciklusa na Ts dijagramu. Ta razlika omogucava da se jedan dio energije izlaznih gasova
iskoristi na zagrijavanje sabijenog zraka cime se smanjuje kolicina dovedene toplote Q a samim tim . Takva
postrojenja nazivamo postrojenja sa regeneracijom toplote. Regeneracija se sastoji u tome sto gasovi koji izlaze iz
turbine odlaze u izmjenjivac topline tzv regenerator (8) u kome dio svoje energije predaju vazduhu koji izlazi iz
kompresora. Na taj nacin odreena kolicina topline koja je ranije odlazila u atmosferu koristi se za efikasan rad
turbine.

36) Poboljsani plinski ciklusi

Visestepena kompresija sa meustupnim hlaenjem
Sto je visi krajnji pritisak pri sabijanju, to je teze ostvariti izotermsko sabijanje u jednom cilindru, odnosno
jednostupnim sabijanjem. Meutim, visestupnom kompresijom i meustupnim hlaenjem gasa, kriva procesa se
priblizava izotermi, tako da se na kraju sabijanja do zeljenog pritiska p postize znatno niza temperatura od temperature
koja bi se imala pri jednostupnom politropskom sabijanju (stanje 5), tj jednostupnom adijabatskom sabijanju (stanje
6). Osjencena povrsina na slici predstavlja rad koji se usteuje trostupnom kompresijom sa meustupnim hlaenjem.
U toj ustedi i lezi znatna energetska prednost visestupne kompresije nad jednostupnom. Ovakav kompresor ima i vise
cilindara, snabdjeven je hladnjacima za meustupno hlaenje i zbog toga je skuplji. Ali usteda u radu narocito za vise
pritiske kompenzira sve te izdatke, a postizanje dovoljno niskih krajnjih temperatura omogucava sabijanje bez bojazni
da se ulje za podmazivanje upali ili da doe do nekih drugih stetnih posljedica u radu kompresora.

37)Kompresori
Kompresori su masine koje koristeci energiju pogonskog motora sabijaju gas, najcesce vazduh. Koriste se u mnogim
oblastima tehnike a osnovni elementi su GTPa i masina za hlaenje.
Kolicina gasa koja se usisava u jedinici vremena i dalje se sabija do predvienog pritiska naziva se kapacitet
kompresora.
38)Idealni klipni kompresor
Ovakav kompresor se sastoji od cilindra I u kome se krece pravolinijski oscilatorno klip II koga pokrece preko
klipnjace III i koljenastog vratila ili krivaje IV neki pogonski motor zatim od usisnog V i izduvnog VI ventila. Kod
idealnog klipnog kompresora smatra se da klip dolazi do samog cela cilindra i da nema tzv. stetnog prostora a tadoer
se zanemaruje uticaj hidraulickih otpora ventila na radne procese.

39.)Realni klipni kompresor

Za razliku od idealnog kompresora, klip ne dolazi do poklopca cilindra jer bi inace doslo i do ostecenja ventila pa
jedan dio zapremine cilindra ostaje neiskoristen. Ta zapremina se zove stetnim prostorom. Klip ima dva krajnja
polozaja, gdje je brzina jednaka nuli. Jednom polozaju odgovara najmanja zapremina gasa u cilindru (SMT), a u
drugom najveca zapremina gasa u cilindru tzv unutarnja (donja ) mrtva tacka. Zapremina izmeu ovih tacaka naziva
se radna zapremina Vh; vh. Zbog stetnog prostora dijagram se razlikuje od dijagrama idealnog klipnog kompresora.

40) Proces klimatizacije zraka

Proces klimatizacije se vrsi gdje se vazduh stanja 1 nepovoljan za koristenje treba dovesti na povoljnije stanje 3.
Najprije je potrebno izvrsiti hlaenje do temperature rosista, zatim izvrsiti izdvajanje vlage
pa dobijeni zrak
zasicen stanja 2', zagrijati na stanje, odnosno na temperaturu potrebnu i povoljnu za daljnje koristenje.

41) Procesi mijesanja vazdusnih struja

- maseni bilans
- bilans kolicine vlage
- energetski bilans