Professional Documents
Culture Documents
MathCAD - Skrócona Instrukcja Obsługi
MathCAD - Skrócona Instrukcja Obsługi
MathCAD - Skrócona Instrukcja Obsługi
MATHCAD 5 PLUS
36
EKRAN PODSTAWOWY
1.1
Pasek menu
Bezporednio po uruchomieniu programu automatycznie zostaje wywietlony jego ekran podstawowy (roboczy) zbudowany z dwch zasadniczych czci: obszaru roboczego (zajmujcego zdecydowanie
najwicej miejsca) oraz obszaru menu, w skad ktrego wchodz (rys.Z1.1):
- pasek tytuu ( pierwszy od gry zawierajcy m.in. nazw pliku roboczego),
- pasek menu (umieszczony bezporednio pod paskiem tytuu),
- pasek narzdzi (umieszczony bezporednio pod paskiem menu),
- pasek formatowania tekstu (umieszczony bezporednio pod paskiem narzdzi),
- belka operatorw matematycznych (umieszczona pionowo z lewej strony ekranu),
- pasek przewijania pionowego (umieszczony pionowo z prawej strony ekranu),
- pasek przewijania poziomego (umieszczony w dolnej czci ekranu),
- linia informacyjna (umieszczona bezporednio pod paskiem przewijania poziomego).
37
38
39
HELP
Grupa polece dotyczcych korzystania z systemu pomocy i podrcznika nauki obsugi programu Mathcad 5+.
1.2
Pasek narzdzi
Pasek narzdzi znajdujcy si pod paskiem menu znacznie usprawnia prac z programem pozwalajc
przy pomocy myszki szybciej wybiera najczciej uywane komendy systemu.
1.3
Pasek formatowania tekstu ley bezporednio pod paskiem narzdzi. Umieszczone w nim pola z listami rozwijalnymi pozwalaj szybko zmieni etykiet tekstu oraz krj i rozmiar czcionki. Doczone
przyciski umoliwiaj zmian atrybutw czcionki.
1.4
Lew stron ekranu zajmuje pionowo pooona belka operatorw matematycznych, umoliwiajca
szybki dostp do najczciej powtarzajcych si operacji matematycznych. Skada si ona z piciu czci (widoczna jest zawsze tylko jedna) wywoywanych kolejno. Korzystanie z niej jest moliwe wycznie przy uyciu myszki.
40
1.5
Kursor
2
2.1
41
TWORZENIE DOKUMENTU
Podstawowe okrelenia
Regiony
Kady obiekt wprowadzony do dokumentu zajmuje w nim pewien obszar, przy czym granice tego
obszaru wyznaczone s zawsze przez minimalny prostokt, jaki mona opisa na znajdujcym si wewntrz niego obiekcie. W zalenoci od rodzaju obiektu wystpuj:
- obszary rwna, znajduj si w nich wyraenia algebraiczne, rwnania oraz definicje zmiennych;
- obszary wykresw, zawieraj dwu- i trjwymiarowe wykresy;
- obszary rysunkw, znajduj si w nich rysunki wykonane w innych programach aplikacyjnych
(AutoCad, Paintbrush itp.);
- obszary tekstowe.
Wszystkie te obszary nazywane s regionami. Regiony posiadaj zblione cechy, mona je przesuwa
w dowolne miejsce dokumentu, kopiowa albo usuwa. Regiony s oznaczane w postaci prostokta rysowanego lini przerywan. Wyrnienie regionu odbywa si poprzez nacinicie lewego klawisza
myszki w momencie, gdy kursor myszki znajduje si w pobliu wybranego regionu i przesuniciu kursora myszki w jego kierunku do chwili, a pojawi si prostokt zaznaczajcy dany region. Mona w ten
sposb zaznacza wiksz ilo regionw. Nacinicie lewego klawisza myszki w momencie, gdy kursor
myszki znajduje si w obszarze wybranego regionu powoduje przeniesienie do niego kursora roboczego
i przeksztacenie go stosownie do sytuacji w ramk wyboru albo punkt wstawienia. Na rys.Z1.2
przedstawiono przykadowe regiony, jaki mog znale si w dokumencie.
x:=-10,-9.9..10
y(x)
-5
-2
x
Rys.Z1.2. Regiony wystpujce w dokumencie.
Pusty obszar
Wszystkie miejsca w dokumencie, ktre nie s regionami nazywamy pustymi obszarami. Nacinicie
lewego klawisza myszki w momencie, gdy kursor myszki znajduje si w takim obszarze powoduje pojawienie si w nim kursora roboczego w postaci maego, czerwonego krzyyka. W pustym obszarze mona
tworzy nowe, kolejne obiekty, przy czym naley pamita, e pooenie kursora roboczego okrela
miejsce, w ktrym znajdzie si pocztek wprowadzanego obiektu.
Wolne przestrzenie w obrbie danego regionu nie s pustymi obszarami.
42
Znak braku
Znak braku jest maym, czarnym prostoktem pojawiajcym si w kadym regionie, ktry nie zosta
jeszcze dokoczony. Oznacza to, e tworzony obiekt jest niekompletny, tzn. brakuje w nim wyraenia,
operatora albo innej niezbdnej czci i wskazuje miejsce, gdzie powinien si znale brakujcy element. Zlikwidowanie znaku braku nastpuje poprzez nacinicie lewego klawisza myszki w momencie ,
gdy kursor myszki znajduje si w obszarze znaku braku (zostanie on otoczony ramk wyboru) i wpisanie
w jego miejsce brakujcego elementu. Zlekcewaenie sygnau o niekompletnoci obiektu i opuszczenie
regionu powoduje pojawienie si odnonika z odpowiednim do zaistniaej sytuacji komunikatem o bdzie. Na rys.Z1.3 przedstawiono proste wyraenie, w ktrym znak braku znajduje si w miejscu, gdzie
powinien zosta wprowadzony skadnik dodawania.
3+
Rys.Z1.3. Znak braku
Punkt wstawienia
Punkt wstawienia ma posta pionowej niebieskiej lub czerwonej kreski. Pojawia si on w momencie
nacinicia lewego klawisza myszki, gdy kursor myszki znajduje si na tle jakiejkolwiek litery lub cyfry
wchodzcej w skad danego wyraenia i dokadnie okrela miejsce, gdzie znajdzie si wprowadzony z
klawiatury znak (znak ten pojawi si z prawej strony punktu wstawienia). Punkt wstawienia moe by
przesuwany wewntrz danego regionu za pomoc klawiszy kierunkowych lub myszki.
2.2
Stae
otrzymane rwnanie
3+ i 5
2.3
Zmienne
Najwiksze zastosowanie w programie MathCad maj tzw. zmienne. Mianem zmiennej okrelana jest
kada wielko, ktrej uytkownik moe nada dowoln warto. Korzystanie ze zmiennych wymaga ich
zdefiniowania, tzn. przyporzdkowania im okrelonych wartoci liczbowych lub innych, wczeniej zdefiniowanych wyrae (mog to by wyraenia algebraiczne lub funkcje). Kada definicja moe mie
charakter globalny lub lokalny.
W celu zdefiniowania zmiennej lokalnej naley kolejno wykona:
- w wybranym miejscu dokumentu wpisa nazw zmiennej,
43
nacisn klawisz < : > (dwukropek) w celu wprowadzenia znaku definicji lokalnej (lub przycisk
:=
),
z belki operatorw matematycznych
- wpisa warto lub wyraenie przyporzdkowywane definiowanej zmiennej.
Zmienna zdefiniowana lokalnie obowizuje w dokumencie od miejsca, w ktrym zostaa wprowadzona (dotyczy obszarw na prawo i w d dokumentu od miejsca jej zdefiniowania). Na rys.Z1.5 okrelenia "wyraenie_1", "wyraenie_2", itd. oznaczaj kolejne wyraenia. Zmienna G:=4 bdzie obowizywa w wyraeniach 3, 4 i 5.
wyraenie_1
wyraenie_2
G:=4
wyraenie_3
wyraenie_4
G:=8
wyraene_5
wyraenie_6
wyraenie_7
wyraenie_8
Jeeli w dokumencie dana zmienna zostanie ponownie zdefiniowana, to automatycznie przysoni poprzedni definicj lokaln i od tego miejsca w dalszej czci dokumentu obowizywa bdzie jej nowa
warto (kada kolejna definicja lokalna przysania poprzedni). Na rys.Z1.5 w wyraeniach 3, 4 i 5
obowizuje zmienna G:=4, natomiast w wyraeniach 6, 7 i 8 zmienna G:=8.
Definicja globalna rni si od lokalnej jedynie tym, e zmienna globalna obowizuje w caym dokumencie niezalenie od miejsca, w ktrym zostaa zdefiniowana. Wprowadzenie do dokumentu zmiennej globalnej wymaga:
- wpisania w dowolnym miejscu dokumentu nazwy zmiennej,
-
nacinicia klawisza < ~ > w celu wprowadzenia znaku definicji globalnej (lub przycisku z belki
),
operatorw matematycznych
- wpisania wartoci (wyraenia), ktre ma zosta przyporzdkowane definiowanej zmiennej.
UWAGA:
Definicja lokalna zawsze przysania definicj globaln i zaczyna obowizywa od miejsca, w ktrym
si pojawia.
Przy definiowaniu zmiennych globalnych i lokalnych nie mona uywa klawisza < = >. Znak ten
jest zarezerwowany w programie MathCad do oszacowania wartoci wyrae. W kadej chwili uytkownik moe sprawdzi ile wynosi warto liczbowa dowolnej, zdefiniowanej wczeniej zmiennej. Proces taki nazywany jest oszacowaniem zmiennej. W celu oszacowania zmiennej naley w dowolnym
miejscu dokumentu (po wystpieniu tej zmiennej) wpisa jej nazw i nacisn klawisz < = >. W dokumencie za znakiem rwnoci pojawia si warto zmiennej. Jeli zmienna nie zostaa wczeniej zdefiniowana, to prba jej oszacowania koczy si niepowodzeniem - jej symbol zostaje podwietlony, a w
linii informacyjnej pojawia si komunikat:
Undefined variables shown in reverse (Niezdefiniowane zmienne wywietlane s w inwersji).
W wielu przypadkach istnieje konieczno zdefiniowania zmiennej po przez przyporzdkowanie jej
tzw. zakresu zmiennoci (zmienna zakresowa). Jeli konieczne jest, eby zmienna przyjmowaa kolejne
wartoci okrelonego przedziau, to mona okreli koce tego przedziau oraz sprecyzowa dokadno
jego dyskretyzacji. Potrzeba taka zachodzi np. w momencie tworzenia wykresu zadanej funkcji, ktrej
44
argumenty musz przyjmowa kolejne wartoci z okrelonego przedziau zmiennoci. Chcc zdefiniowa tego typu zmienn naley kolejno:
- w wybranym miejscu dokumentu wpisa nazw zmiennej,
- wprowadzi znak definicji lokalnej lub globalnej,
- wprowadzi doln granic przedziau (bdzie to pierwsza warto, ktra zostanie podstawiona
pod zmienn) i nacisn klawisz < , > (przecinek),
- wprowadzi drug warto, jaka ma by podstawiona pod zmienn (w ten sposb okrela si krok
zmiennej) i nacisn klawisz < ; > (rednik) lub odpowiedni przycisk z belki operatorw matem .. n
,
matycznych
- wprowadzi grn granic przedziau (ostatni warto, ktra zostanie podstawiona pod zmienn).
Rys.Z1.6 przedstawia przykadow zmienn o nazwie "x" zdefiniowan jako zmienn lokaln zakresow, w ktrej krok zmiennej wynosi 0.2. Nie wprowadzanie drugiej wartoci przy deklaracji zmiennej
zakresowej powoduje, e MathCad automatycznie przyjmuje krok zmiennej rwny jeden.
wprowadzony cig znakw:
x:1,1.2;2
x := 1,1.2 .. 2
x
1
1.2
1.4
1.6
1.8
2
x:1;10
x := 1 .. 10
Rys.Z1.6. Definiowanie zmiennej zakresowej
Program MathCad posiada szerokie moliwoci tworzenia nazw zmiennych. Nazw moe stanowi
jeden znak (litera) lub cig znakw, w skad ktrego mog wchodzi:
- litery (wszystkie litery aciskie i greckie),
- cyfry,
- znak podkrelenia.
System rozrnia due i mae litery, rozmiar czcionki oraz jej krj, przy czym w nazwie zmiennej
wszystkie znaki musz by jednakowego rozmiaru oraz tego samego kroju (dopuszczalne jest jedynie czenie liter alfabetu greckiego z pozostaymi krojami dostpnymi w systemie).
Przykad
Uytkownik zdefiniowa dwie zmienne: AbC := 5 oraz abC := 9. Chcc wykorzysta zmienn AbC
w dalszej czci dokumentu naley konsekwentnie zastosowa jej zapis (pamitajc o duych i maych
literach) Wpisanie nazwy abC spowoduje, e system podstawi do oblicze warto 9, a nie 5. Podobnie
program reaguje na zmian rozmiaru oraz kroju czcionki uytej w nazwie zmiennej.
45
Nazwa zmiennej moe posiada tzw. wskanik dolny (nie myli z indeksem), ktry suy wycznie
do identyfikacji dwch zmiennych o podobnych nazwach. W celu wprowadzenia zmiennej ze wskanikiem dolnym naley:
- wpisa gwn nazw zmiennej,
- nacisn klawisz < . > (kropka), punkt wstawienia wydua si do dou sygnalizujc w ten sposb
gotowo wpisania wskanika,
- wpisa symbol, ktry ma by wskanikiem.
Program MathCad udostpnia kilka standardowych, zdefiniowanych w systemie zmiennych. Nale
do nich:
- symbol nieskoczonoci, wprowadzany jest do dokumentu poprzez wcinicie kombinacji klawiszy < Ctrl + Z >; posiada warto rwn 10e+307,
- liczba (Pi), wprowadzana jest do dokumentu poprzez wcinicie kombinacji klawiszy < Ctrl
]; posia+ P > lub nacinicie odpowiedniego przycisku na belce operatorw matematycznych [
da warto rwn 3.141592653589793,
- liczba e (suma szeregu liczb Nepera), wprowadzana do dokumentu poprzez wpisanie maej litery
"e"; posiada warto rwn 2.718281828459045
- symbol %, wprowadzany do dokumentu poprzez wcinicie klawisza < % >; jego warto wynosi 0.01.
2.4
Funkcje
Program MathCad pozwala definiowa funkcje. Kada funkcja zbudowana jest podobnie i posiada:
- nazw (zasady tworzenia nazwy funkcji s identyczne jak w przypadku zmiennych),
- argumenty; elementy, ktrych zbir stanowi dziedzin funkcji, argumenty oddzielane s przecinkami i musz by umieszczone w nawiasach okrgych znajdujcych si bezporednio za nazw
funkcji.
Funkcje podobnie jak zmienne mog by definiowane lokalnie lub globalnie. W celu zdefiniowania
funkcji naley kolejno:
- ustawi kursor w wybranym miejscu dokumentu,
- wprowadzi nazw zmiennej,
- otworzy nawias, nacisn klawisz < ( >,
- wpisa argumenty funkcji oddzielajc je przecinkami,
- zamkn nawias, nacisn klawisz < ) >,
- wprowadzi znak definicji lokalnej lub globalnej,
- za znakiem definicji wprowadzi wyraenie okrelajce funkcj.
Rys.Z1.7 przedstawia sposb definiowania przykadowych funkcji lokalnych oraz oszacowanie ich
wartoci.
wprowadzony cig znakw
f (x ) : 3 * x
g( x , y, z) := 2 x +
g( x , y, z) : 2 * x + 4 * y / z
4 y
z
Oprcz moliwoci definiowania wasnych funkcji MathCad dostarcza grup funkcji wbudowanych
w system, standardowo w nim zdefiniowanych. Do funkcji tych midzy innymi nale:
46
2.5
funkcje trygonometryczne,
funkcje logarytmiczne,
funkcja wykadnicza,
funkcje umoliwiajce rozwizywanie rwna (nierwnoci) i ukadw rwna (nierwnoci),
funkcje statystyczne,
funkcje tablicowe.
2.6
Ramka wyboru
Ramka wyboru jest wanym narzdziem edycyjnym w programie MathCad. Zazwyczaj ma ona posta niebieskiej ramki z ucitym prawym grnym naronikiem i moe otacza kade wyraenie znajdujce si w rwnaniu albo wystpujcy w nim znak braku. Narzdzie to umoliwia wszelkiego rodzaju
modyfikacj istniejcych w dokumencie wyrae, polegajc na:
- wprowadzaniu do rwna dodatkowych staych, zmiennych, operatorw oraz innych wyrae,
- kopiowanie, usuwanie i przenoszenie wybranych czci wyraenia (polecenia Cut, Copy i Paste
z menu EDIT).
Otoczenie ramk wyboru dowolnego wyraenia znajdujcego si w dokumencie wymaga nacinicia
lewego klawisza myszki w momencie, gdy kursor myszki znajduje si na tle operatora czcego cz
tego wyraenia. Rys.Z1.8a przedstawia rwnanie z ramk wyboru otaczajc jedno z wystpujcych w
nim wyrae (mianownik). Wprowadzenie pokazanej ramki wymaga nacinicia lewego klawisza myszki w momencie, gdy kursor myszki znajduje si na tle znaku dodawania. Wybr kreski uamkowej powoduje otoczenie ramk wyboru caego ilorazu (rys.Z1.8b). Otoczenie ramk wyboru znajdujcego si
w wyraeniu znak braku wymaga nacinicia lewego klawisza myszki w momencie, gdy kursor myszki
znajduje si na tle tego znaku braku (rys.Z1.8c).
c)
a)
b)
a:=5
28
a+2
a:=5
=4
28
a+2
=4
a:=5
28
+2
Jeli ramka wyboru wprowadzona jest do danego rwnania, to istnieje moliwo zmiany jej rozmiaru. Powikszenie ramki wyboru uzyskuje si naciskajc klawisz kierunkowy < strzaka w gr >, natomiast zmniejszenie jej wymiarw wymaga naciskania klawisza < strzaka w d >. Naley pamita, e
47
przy powikszaniu ramka wyboru otoczy zawsze to wyraenie, ktrego cz stanowia bezporednio
przed powikszeniem.
2.7
2.8
48
Nacinicie klawisza < Ins > sprawia, e ramka wyboru zmienia swj kolor (z niebieskiego na czerwony) i ksztat (ucity zostaje jej grny lewy naronik). Taka posta ramki oznacza, e operator zostanie
wstawiony z lewej strony wyraenia.
Zmiana operatora
Procedura zmiany operatora na inny wyglda nastpujco:
- nacisn lewy klawisz myszki w momencie, gdy kursor myszki znajduje si na tle modyfikowanego operatora tak, eby oparte na nim wyraenie zostao otoczone ramk wyboru,
- zlikwidowa istniejcy operator poprzez wcinicie klawisza < Backspace >,
- wprowadzi nowy operator.
Negacja wybranego wyraenia
W celu zanegowania wybranego wyraenia naley:
- otoczy je ramk wyboru,
- nacisn klawisz < Ins >, aby zmieni posta ramki wyboru,
- wcisn klawisz < - >.
3
3.1
49
REALIZACJA OBLICZE
Tryb przeprowadzania oblicze
3.2
Program MathCad pozwala na wyczenie wybranych regionw tak, aby nie byy one za kadym razem przeliczane. W tym celu naley:
- otoczy ramk wyboru cz danego regionu,
- wywoa polecenie Math|Toggle Eguation (z prawej strony wyraenia pojawi si znacznik w
ksztacie maego niezamalowanego kwadratu),
- powtrzy dwie pierwsze czynnoci dla innych regionw wyznaczonych do wyczenia z oblicze.
Przywrcenie danego regionu do oblicze nastpuje przez:
- otoczenie jego ramk wyboru,
- wywoanie polecenia Math|Toggle Eguation.
Jeli kursor roboczy znajduje si w pustym obszarze dokumentu opcja Math|Toggle Eguation jest
niedostpna.
3.3
Silnia
Operator ten wprowadzany jest poprzez wcinicie klawisza < ! >. System oblicza silni wycznie z
liczb cakowitych nalecych do przedziau < 0, 170 >.
Szacowanie wartoci pochodnej
Operator rniczkowania wprowadzany jest do dokumentu poprzez wcinicie klawisza < ? > lub nacinicie odpowiedniego przycisku na belce operatorw matematycznych. Przykad oszacowania wartoci pochodnej przedstawiono na rys.Z1.9. W miejsce znakw braku uytkownik powinien wprowadzi
50
wyraenie, z ktrego obliczana bdzie pochodna oraz zmienn wzgldem ktrej rniczkowane bdzie to
wyraenie. Nastpnie nacisn klawisz < = > (zwizany z szacowaniem). Wszystkie zmienne wystpujce w rniczkowanym wyraeniu powinny by zdefiniowane we wczeniejszej czci dokumentu. MathCad umoliwia take oszacowanie wartoci pochodnej wyszego rzdu. Wprowadzenie symbolu takiej
pochodnej nastpuje po wciniciu kombinacji klawiszy < Ctrl + Shift + ? > lub nacinicie odpowiedniego przycisku na belce operatorw matematycznych. Rzd pochodnej maksymalnie moe by rwny 5.
x := 4
x := 2
d 3
x = 48
dx
d3 4
x = 48
dx 3
x dx = 320
3
3.4
Wektory i macierze
51
Na rys.Z1.12 przedstawiono macierz o wymiarach 4 x 3 (cztery wiersze i trzy kolumny) oraz wektor
o wymiarach 5 x 1.
Po wprowadzeniu tablicy naley zdefiniowa poszczeglne jej elementy poprzez wpisanie okrelonych wartoci lub wyrae w miejsca wyznaczone przez znak braku otoczony ramk wyboru. Przemieszczenie ramki wyboru w tablicy nastpuje poprzez wcinicie klawisza < Tab >. Wszystkim niezdefiniowanym przez uytkownika elementom tablicy system nadaje wartoci zero. Innym sposobem wprowadzenia do dokumentu tablicy jest zdefiniowanie funkcji, wedug ktrej ustalane bd wartoci
wszystkich elementw tej tablicy lub kolejne definiowanie wszystkich jej elementw.
52
iloczyn wektorowy (realizowany poprzez wcinicie kombinacji klawiszy < Ctrl + 8 > lub nacinicie odpowiedniego przycisku z belki operatorw matematycznych), oba wektory musz mie
trzy elementy,
mnoenie macierzy (realizowane za pomoc operatora mnoenia, klawisz < * >),
warto bezwzgldna wektora (macierzy) (realizowana poprzez wcinicie klawisza < | > lub nacinicie odpowiedniego przycisku z belki operatorw matematycznych), macierz musi by macierz kwadratow,
suma elementw wektora (realizowana poprzez nacinicie kombinacji klawiszy <Ctrl + 4> lub
nacinicie odpowiedniego przycisku z belki operatorw matematycznych),
podnoszenie macierzy do potgi (realizowana poprzez wcinicie klawisza < ^ >), wykadnik
musi by liczb cakowit, a macierz musi by kwadratowa,
podawanie wybranej kolumny macierzy (realizowane poprzez nacinicie kombinacji klawiszy
<Ctrl + 6> lub nacinicie odpowiedniego przycisku z belki operatorw matematycznych; liczba
wpisana wewntrz ostrych nawiasw oznacza nr podawanej kolumny),
transpozycja macierzy (realizowana poprzez nacinicie kombinacji klawiszy <Ctrl + 1> lub nacinicie odpowiedniego przycisku z belki operatorw matematycznych).
3.5
x:=6
root( 5 . x - 25 ,x) = 5
Rys.Z1.13. Rozwizywanie rwna liniowych
53
a + 4b 7c = 12
3a + 2b + 8c = 31
2 -3 5
11
W:= 1 4 -7
R:= -12
3 2 8
31
-1
x:=W . R
- niewiadoma "a"
x= 2
- niewiadoma "b"
- niewiadoma "c"
x:=1
Given
x 2 + 3.x=10
b)
x:=1
Given
y:=1
x2 + x . y=10
y2 + x . y=15
Find(x)=2
Find(x,y)=
2
3
- niewiadoma "x"
- niewiadoma "y"
Rwnanie nieliniowe mona rozwiza stosujc komend systemow root. Tok postpowania podobny jak dla rozwizywania rwnania liniowego.
54
3.6
Transformaty dyskretne
n 1
v
n
ke
2 i ( j / n ) k
k =0
n 1
w
n
ke
2 i ( j / n ) k
k =0
1
n
f ( ) =
f ()e
2 i ( v / n )
=0
F(v)e
v =0
2 i ( / n ) v
55
Skorzystanie z powyszych definicji do oblicze transformat w programie MathCad wymaga zastosowania nastpujcych funkcji: FFT, IFFT, CFFT oraz ICFFT. Funkcje te stosuje si w dokadnie taki
sam sposb jak opisane powyej funkcje fft, ifft, cfft oraz icfft.
Na rys.Z1.16 przedstawiono przykad zastosowania transformat Fouriera w programie MathCad.
i
0 .. 63
i
sin .
10
xi
fft( x)
rnd ( 1 )
last ( c )
transformata sygnau x
c
j
0 .. N
sygna prbkowany x
0.5
20
40
i
60
80
10
20
j
transformata odwrotna
z
ifft( c )
N2
last ( z)
0 .. N2
z
k
20
40
k
60
80
3.7
Funkcje trygonometryczne
- sin(x) - sinus,
- cos(x) - cosinus,
- tan(x) - tangens,
- cot(x) - cotangens,
- sec(x) - secans,
- csc(x) - cosecans.
Funkcje hiperboliczne
- sinh(x) - sinus hiperboliczny,
- cosh(x) - cosinus hiperboliczny,
- tanh(x) - tangens hiperboliczny,
30
40
56
Funkcje cyklometryczne
- asin(x) - arcus sinus,
- acos(x) - arcus cosinus,
- atan(x) - arcus tangens,
- asinh(x) - arcus sinus hiperboliczny,
- acosh(x) - arcus cosinus hiperboliczny,
- atanh(x) - arcus tangens hiperboliczny.
Funkcje logarytmiczne
- ln(a) - logarytm naturalny liczby "a",
- log(a) - logarytm dziesitny liczby "a".
Funkcja wykadnicza
- exp(a) - podaje warto liczby "e" podniesionej do potgi "a".
Funkcje zmiennej zespolonej
- Re(z) - cz rzeczywista liczby zespolonej "z",
- Im(z) - cz urojona liczby zespolonej "z",
- arg(z) - argument gwny liczby zespolonej "z".
Funkcje dziaajce na wektorach i macierzach
- max(w) - podaje liczb odpowiadajc wartoci najwikszego elementu wektora "w",
- min(w) - podaje liczb odpowiadajc wartoci najmniejszego elementu wektora "w",
- last(w) - podaje indeks ostatniego elementu wektora "w",
- tr(M) - podaje sum wartoci elementw znajdujcych si na gwnej przektnej kwadratowej
macierzy "M",
- rows(M) - podaje ilo wierszy macierzy "M",
- cols(M) - podaje ilo kolumn macierzy "M",
- augment(M,N) - dodaje kolumny macierzy "N" do macierzy "M" pod warunkiem, e obie macierze posiadaj tak sam ilo wierszy.
4
4.1
57
WYKRESY
Wykresy dwuwymiarowe
Wpisanie okrelonego wyraenia w miejsce wybranego znaku braku jest moliwe po uprzednim otoczeniu tego znaku ramk wyboru. Przemieszczanie ramki wyboru realizowane jest poprzez:
- naciskanie klawisza < Tab > lub
- wybranie przy pomocy myszki danego znaku braku.
W miejsce rodkowego znaku braku znajdujcego si pod osi X naley wpisa wyraenie okrelajce dziedzin (zbir argumentw) wykrelanej funkcji. Wyraenia te musz by zdefiniowane we wczeniejszej czci dokumentu, przy czym zmienna bdca argumentem funkcji musi by zmienn zakresow.
W miejsce rodkowego znaku braku znajdujcego si z lewej osi Y naley wpisa wyraenie bdce
przeciwdziedzin (zbir wartoci) funkcji.
W miejsce dwch skrajnych znakw braku pooonych przy pocztku i kocu osi X uytkownik moe wpisa doln i grn granic dziedziny rysowanej funkcji, przy czym wprowadzone wyraenia musz
by liczbami lub takimi wyraeniami, po obliczeniu ktrych otrzymuje si konkretny wynik. Jeli uytkownik nie okreli granic dziedziny, to zostanie ona przyjta automatycznie (MathCad odpowiednio wyskaluje wykres).
W miejsce dwch skrajnych znakw braku pooonych przy pocztku i kocu osi Y uytkownik moe wpisa doln i grn granic zbioru wartoci rysowanej funkcji, przy czym - podobnie jak w poprzednim przypadku musz by to liczby lub wyraenia wyliczalne. Jeli uytkownik nie okreli granic
zbioru wartoci, to zostanie ona przyjta automatycznie (MathCad odpowiednio wyskaluje wykres).
O dokadnoci wykrelanego wykresu decyduje krok, jaki przyjmie uytkownik podczas definiowania
zmiennej zakresowej stanowicej argument funkcji.
58
k := 4,3.8..4
2
g (k ) := 2 k 4 2 k 2
y( x ) := 2 x 3 x 12 x + 18
500
y(x)
g(k)
-500
-5
0
x,k
59
Pole Clip to Markers pozwala okreli przedzia na danej osi liczbowej, w jakim ma by rysowana
funkcja (skalowanie wykresu funkcji).
Pole Auto Grid okrela sposb nakadania na uzyskany wykres siatki. Jeli pole to nie jest zakrelone to uytkownik moe sam okreli gsto siatki (linii) wpisujc liczb z przedziau (1, 99) w znajdujcym si poniej polu tekstowym No. of Grids.
rodkow cz okna dialogowego zajmuje pole dialogowe umoliwiajce okrelenie sposobu wywietlania poszczeglnych krzywych. Poszczeglne opcje maj nastpujce znaczenie:
- Label - pozwala nada krzywej now, wybran przez uytkownika nazw,
- Symbol - pozwala okreli jakimi symbolami maj by zaznaczone na wykresie kolejne punkty
wyznaczajce przebieg funkcji; punkty mog by zaznaczone krzyykami przypominajcymi liter "x" (opcja x's), znakami plus (opcja +'s), maymi kwadratami (opcja box), znakami karo (opcja
dmnd) lub bez zaznaczania (opcja none),
- Line - pozwala ustali rodzaj linii, jakim narysowana ma by funkcja; system oferuje lini cig
(solid), przerywan (dot), kreskow (dash) i punktow (dadot), wybranie opcji none powoduje
zaznaczenie na wykresie samych punktw wyznaczajcych przebieg funkcji (wyjtek stanowi
sytuacja, gdy w opcjach Symbol i Line ustawione s jednoczenie pozycje none - w takiej sytuacji funkcja rysowana jest linia cig),
- Color - okrela kolor jakim rysowana ma by dana krzywa,
- Trace type - pozwala ustali typ wykresu; wykres liniowy - opcja lines, wykres punktowy opcja points, wykres supkowy - opcja bar, wykres schodkowy - opcja step, opcja error zaznacza odlegoci pomidzy dwoma wybranymi krzywymi.
Pozostae elementy okna dialogowego maj nastpujce znaczenie:
- Hide Arguments - zakrelenie tego pola powoduje ukrycie oznacze przyporzdkowanych obu
osiom ukadu wsprzdnych,
- Hide Legend - zakrelenie tego pola powoduje ukrycie legendy wykresu,
60
4.2
Use for Defaults - zakrelenie tego pola spowoduje, e parametry aktualnie ustawione w oknie
stan si parametrami domylnymi wykresu,
Revert - nacinicie tego przycisku sprawi, e parametry w oknie zostan ustawione zgodnie z
przyjtymi ostatnio parametrami domylnymi.
Wykresy trjwymiarowe
4 3 1 1
x
1 1 1 1
1 1 1 1
0 .. 10
Lx , y
0 .. 10
sin( x ) . cos ( 6 . y )
0.989
0.959
L
61
Pole tekstowe Tilt pozwala okreli kt nachylenia wykresu wzgldem paszczyzny x-y,
Pole tekstowe Vertical Scale pozwala okreli skal, z jak wywietlany jest wykres w kierunku
osi "z",
- Pole wyboru Hide Lines powoduje usunicie z rysunku wszystkich niewidocznych linii,
- Pole wyboru Patch Plot powoduje, e wykres zostanie przedstawiony jako zbir rwnolegych
do paszczyzny x-y patw powierzchni,
- Pole wyboru Show Axes powoduje, e z prawej strony wykresu umieszczane s dwie ikony symbolizujce ukad wsprzdnych i podziak na osi "z",
- Pole wyboru Show Border powoduje, e wykres zostanie otoczony prostoktn ramk.
Uytkownik moe w kadej chwili zacieniowa otrzymany wykres, co umoliwiaj trzy przyciski sekwencyjne znajdujce si w polu Shading. Znaczenie tych przyciskw jest nastpujce:
- White - powierzchnia przedstawiana jest w postaci siatki rozpitej pomidzy poszczeglnymi
punktami wykresu,
- Color Spectrum - powierzchnia jest cieniowana w ten sposb, e punkty o tej samej wartoci
wsprzdnej "z" zaznaczane s takim samym kolorem (zalecane dla monitorw kolorowych),
- Grayscale - powierzchnia jest cieniowana w ten sposb, e punkty o tej samej wartoci wsprzdnej "z" zaznaczane s takim samym odcieniem koloru szarego (zalecane dla monitorw monochromatycznych).
Program MathCad umoliwia rwnie tworzenie wykresw konturowych i wykresw w biegunowym
ukadzie wsprzdnych.
62
ZBIORY DANYCH
Mathcad posiada moliwo wykorzystywania informacji zawartych w tzw. zbiorach danych. Kady
zbir danych jest osobnym plikiem tekstowym zapisywanym na dysku, w ktrym uytkownik moe
przechowywa dowolne dane. W zalenoci od sposobu zapisania danych, pliki maj rozszerzenia:
- DAT - w pliku o takim rozszerzeniu liczby s zapisywane jedna za drug i oddzielane spacjami;
pliki ta znajduj szczeglne zastosowanie do przechowywania wartoci zmiennych zakresowych
oraz kolejnych elementw tablic jednowymiarowych tj. wektorw (zapis wierszowy),
- PRN - w pliku o takim rozszerzeniu liczby s zapisywane w postaci prostoktnych tablic; pliki te
znajduj szczeglne zastosowanie do przechowywania wartoci liczbowych zapisanych w tablicach dwuwymiarowych tj. macierzach (kady wiersz w pliku odpowiada wierszowi zapisanej
macierzy).
Pliki danych o rozszerzeniu PRN (ze wzgldu na kolumnowy sposb zapisu) maj m.in. zastosowanie do przekazywania danych do programu GRAPHER.
W celu utworzenia na dysku zbioru danych typu PRN naley wprowadzi do dokumentu funkcj
WRITEPRN (rys.Z1.22), okreli nazw jak ma mie tworzony plik dyskowy, a nastpnie przyporzdkowa mu dowoln tablic, ktrej kolejne elementy okrela bd zbir danych. Utworzony plik zostanie zapisany do katalogu, w ktrym jest zapisany aktualny dokument programu MathCad.
Funkcja WRITEPRN musi by koniecznie napisana duymi literami.
x := -5,-4.5 . . 5
WRITEPRN(osx) := x
y(x) := 2x - 3
WRITEPRN(osy) := y(x)
W MathCadzie istnieje rwnie moliwo doczenia nowych danych do istniejcego ju pliku poprzez zastosowanie funkcji APPENDPRN. Forma zapisu tej funkcji jest taka sama jak dla funkcji
WRITEPRN. Nowe dane zostaj doczone na kocu zadeklarowanego pliku.
Dla zbiorw typu DAT naley zastosowa odpowiednio funkcje WRITE, READ i APPEND.
6
6.1
63
OBLICZENIA SYMBOLICZNE
Procesor symboliczny
6.2
b)
x2 + 2 x - 15
(x + 5) (x - 3)
c)
x2 + 2 x - 15
630
2
x (x + 2) - 15
6.3
Mnoenie wyrae
Mnoenie wyrae polega na sprowadzeniu ich do postaci sumy prostszych wyrae. MathCad
umoliwia mnoenie:
- wyrae algebraicznych,
- wzorw trygonometrycznych (np. cos(4x)).
W celu wymnoenia danego wyraenia naley:
- otoczy je w caoci ramk wyboru,
- wybra polecenie Symbolic|Expand Expression.
Rys.Z1.25 przedstawia efekt mnoenia przykadowych wyrae.
a)
b)
(x 2 -
3) (x + 5)
x3+5x2-3x-15
cos(4 x)
8cos(x)4-8cos(x)2+1
Rys.Z1.25.Mnoenie wyrae
64
6.4
Upraszczanie wyrae
6.5
Obliczanie pochodnej
Istniej dwa sposoby obliczania pochodnej danego wyraenia. Pierwszy z nich polega na wpisaniu
wyraenia do dokumentu, otoczeniu ramk wyboru dowolnej zmiennej w rniczkowanym wyraeniu
wzgldem ktrej bdzie rniczkowane to wyraenie i wywoaniu polecenia Symbolic|Differential on
Variable. Drugi sposb znajdowania pochodnej polega na:
- wprowadzeniu do dokumentu symbolu pochodnej (nacinicie klawisza < ? >),
- wpisaniu danego wyraenia oraz zmiennej wzgldem ktrej bdzie rniczkowane to wyraenie,
- otoczeniu ramk wyboru caego wyraenia,
- wywoaniu polecenia Symbolic|Evaluate Symbolically.
Drugi sposb zalecany jest szczeglnie w przypadku obliczania pochodnych wyszego rzdu.
Na rys.Z1.27 przedstawiono przykady pierwszego i drugiego sposobu znajdowania pochodnej wyraenia.
a)
b)
x (2 x y + 1)
4x+1
d d x (2 x y + 1)
dx dx
4
Rys.Z1.27. Znajdowanie pochodnej z wyraenia wg pierwszego sposobu (a) i drugiego sposobu (b)
6.6
Cakowanie
65
b)
z2
z1
1 x4
4
1 4
z
4 2
x 3 dx
1 4
z
4 1
6.7
Rozwizywanie nierwnoci przebiega w bardzo podobny sposb z t rnic, e zamiast znaku rwnoci uytkownik wprowadza:
- znak mniejsze od (wcinicie klawisza < < >),
- znak wiksze od (wcinicie klawisza < > >),
- znak mniejsze lub rwne od (wcinicie kombinacji klawiszy < Ctrl + ( >),
- znak wiksze lub rwne od (wcinicie kombinacji klawiszy < Ctrl + ) >).
6.8
66
x + 2x y = a
4x + y = b
2 x b + a
Find( x , y) 1 + 8 x
4a b
1 + 8 x
Rys.Z1.30. Symboliczne rozwizywanie ukadu rwna nieliniowych
a + 4b 7c = e
3a + 2b + 8c = f
2 3 5 d
1 4 7 e
3 2
8 f
otrzymany wynik oblicze symbolicznych
34
1
46
d +
e +
f
129
129
129
10 13 + 11
129 d 129 e 129 f
Rys.Z1.31. Symboliczne rozwizywanie ukadu rwna liniowych
6.9
67
W celu podstawienia wybranego wyraenia pod dowoln zmienn w innym rwnaniu naley:
- skopiowa wyraenie do bufora,
- otoczy ramk wyboru t zmienn znajdujc si w rwnaniu, ktra ma by zastpiona skopiowanym wyraeniem,
- wybra polecenie Symbolic|Substitute for Variable.
Naley zwrci uwag, e wyraenie znajdujce si w buforze zostaje podstawione pod wszystkie
zmienne tego samego typu znajdujce si w rwnaniu.
68
1
Y(s) = K (s)
s
transformowane wyraenie
1
k
s 1+ s T
wynik oblicze
1
k exp
t + k
T
Rys.Z1.32. Przykad obliczania odwrotnej transformaty Laplacea