PDF

Salk Bakanl Trkiye Halk Sal Kurumu
T.C.
SALIK BAKANLII
TRKYE HALK SALII KURUMU BAKANLII
SALIK KURUMLARINDA
ZRL BREYLER N ULAILABLRLK
TEMEL BLGLER REHBER
Haziran 2012
ANKARA
Salk Kurumlarnda zrl Bireyler in Ulalabilirlik Temel Bilgiler Rehberi
KATKI SALAYAN KLER
Gaye ADSOY
TRKYE YKSEK HTSAS ETM VE ARATIRMA SALIK LETMES
Serdar ARSLAN
ANKARA ATATRK ETM VE ARATIRMA HASTANES
Umut AYANOLU
ALE VE SOSYAL POLTKALAR BAKANLII ZRL VE YALI HZMETLER

GENEL MDRL
Yrd. Do. Dr. shak AYDEMR
FATH NVERSTES SALIK YKSEK OKULU
Hac Dede AYTEKN
Gnl DEMREL CELEP
SB. SALIK YATIRIMLARI GENEL MDRL
Mustafa CIVDI
Ramazan AKIROLU
BURDUR L SALIK MDRL
Nevin OBANOLU
SB. TRKYE HALK SALII KURUMU
Mehmet DNLER
DR. NAFZ KREZ SNCAN DEVLET HASTANES
Gamze FEYZOLU

GENEL MDRL
Erturul GKTA
Dr. Deniz ALAYAN GM

GENEL MDRL
Sebahat KARA
Fatma KO
zdal KUTLU
SB. TRKYE KAMU HASTANELER KURUMU
enay MERTOK
Ali ZHAN
Naciye Esra ZKARTAL
Bekir PAKSOY
Dr. Ercan SAPMAZ
Uzm. Dr. Ahmet SARICA
. zden TAKIN
ANKARA L HALK SALII MDRL
Dr. Kemal TEKN
SB. SALIK HZMETLER GENEL MDRL
Servet TURGUT
SB. PERSONEL GENEL MDRL
zen VARDAR
Murat YAKUT
Uzm. Dr. Nazan YARDIM
Ecz. Zehra YENAL
SB. SALIIN GELTRLMES GENEL MDRL
Nurcan YILDIZ
Aydn YILMAZ
YAYINA HAZIRLAYAN GRUP
Yrd. Do. Dr. Mustafa AKSOY

Do. Dr. Mustafa ZTRK
Uzm. Dr. Banu EKNC
Uzm. Dr. Nazan YARDIM
Bio. Dr. Kemal TEKN
Dr. Deniz ALAYAN GM
Gnl DEMREL CELEP
Nurcan YILDIZ
Mustafa CIVDI
Nevin OBANOLU
NDEKLER
NSZ
EKLLER DZN
FOTORAFLAR DZN
KISALTMALAR
1. GR ......................................................................................................................................................................
1.1. Dnyada ve Trkiyede Durum .......................................................................................................................
2. MEVZUAT ...............................................................................................................................................................
2.1. Ulalabilirlik Mevzuat ...................................................................................................................................
2. 2. Salk Bakanl Mevzuat
3. ULAILABLRLK KAVRAMI ....................................................................................................................................
3.1. Ulalabilirlik Rehberinin Gereklilii ..............................................................................................................
4. ULAILABLR SALIK KURUMLARININ ZELLKLER
4.1. Ak Alanlar
4.1.1. Yaya Kaldrmnda Temel Kurallar ..........................................................................................................
4.1.2. Rampalar (Kaldrm gzergh zerindeki rampalar) .............................................................................
4.1.3. D Meknlardaki Merdivenler ..............................................................................................................
4.1.4. Korkuluklar ve Kpeteler ......................................................................................................................
4.1.5. Yaya Geitleri
4.1.6. Duraklar in Temel Kurallar
4.1.7. Ak Otoparklar
4.1.8. Ak ve Yeil Alanlar
4.1.9. aret ve aretlemelerde Temel kurallar
4.1.10. Kent Mobilyalarnda Temel Kurallar ....................................................................................................
4.2. Binalar
4.2.1. Bina i Yatay Dolam
4.2.2. Bina i Dikey Dolam
4.2.3. Kapal Otoparklar
4.2.4. aret ve aretlemelerde Temel Kurallar
5. KAYNAKLAR
6. EKLER
A. Ak Alanlar Tespit Formu
B. Binalar Tespit Formu
EKLLER DZN
ekil 1. Yaya Kaldrmnda Enine ve Boyuna Eim
ekil 2. Yne Eimli Rampa
ekil 3. Tek Yne Eimli Rampa
ekil 4. Yola Paralel Kaldrm Rampalar
ekil 5. Kaldrmdaki Aa ve Donatlarn Etrafndaki Ykseltilmi Platformlar
ekil 6. (a) Gei Yn zerinde Izgarann Konumu
(b) Izgara Aralklar
ekil 7. Kaldrmda Drenaj rnei
ekil 8. Rampa nndeki Mevcut Su Oluunun zerinin Kapatlmas
ekil 9. Sahanlkta Rampann Yn Deitirmesi
ekil 10. Rampalarda Dinlenme Alanlar
ekil 11. Platform Asansr rnei
ekil 12. Merdivenin Genel Grn
ekil 13. Yn Deitiren Merdivenlerde Sahanlk
ekil 14. Basamak zellikleri
ekil 15. Merdiven Altnda kapatlmas Gereken Alan
ekil 16. Kpete zerinde Braille Bilgilendirme
ekil 17. Yaya Geitlerinde Enerji Kayb
ekil 18. Ulalabilir Otobs Dura
ekil 19. zrller in Ayrlm Park Yeri rnekleri
ekil 20. zrller in Ayrlm Park Yeri rnekleri
ekil 21. Otopark Alanlarnda Yaya Kaldrm Rampas
ekil 22. Okuma Uzaklna Gre Yaz Bykl
ekil 23. Dinlenme Bank Yannda Tekerlekli Sandalye Alan
ekil 24. Ulalabilir Banko
ekil 25. Bina Girii
ekil 26. 90 derece ve U dnl Bina Giri Rampas rnekleri
ekil 27. Kap n Genilikleri
ekil 28. Merdiven lleri
ekil 29. Kpete rnei
ekil 30. Hastanelerde Ana Merdivenlerin lleri
ekil 31. Tuvalet lleri
ekil 32. Klozete Her ki Taraftan Yatay Transfer rnei
ekil 33. Tuvalet rnei
ekil 34. Birden fazla kabini bulunan umumi tuvalet plan ve lleri
ekil 35. Ykseklii Ayarlanabilir Adaptr Taklm Klozet rnei
ekil 36. Klozette Tutunma ubuklar ve Ktlk
ekil 37. Lavabo lleri

ekil 38. Lavabo Tutunma ubuklar lleri
ekil 39. Banyo rnei
ekil 40. Kolay Kullanlabilir Musluk rnei
ekil 41. Du Alan lleri
ekil 42. Asansr lleri
ekil 43. Kap aretlerinin Konumu
ekil 44. aretlerin Ykseklikleri
ekil 45. Ulalabilir Rampa Sembol
ekil 46. Ulalabilir Kullanm veya Giri
ekil 47. Ulalabilir Bayan ve Erkek Ortak Tuvalet
ekil 48. Ulalabilir Bayan Tuvaleti
ekil 49. Ulalabilir Erkek Tuvaleti
ekil 50. Ulalabilir Asansr
ekil 51. Hareket Kstll Bulunan Kii
ekil 52. Grme zrl
ekil 53. itme zrl in Donanmlar
ekil 54. Ses Ykseltici Loop Sistemi
ekil 55. Tekst Telefon
ekil 56. aret Dili Tercmesi
ekil 57. Tahliye in Ulalabilir Gzergah
ekil 58. Yangn Tahliyesinde Kullanlabilecek Asansre Giden Ulalabilir Gzergah
FOTORAFLAR DZN
Fotoraf 1. Merdiven Asansr rnei

Fotoraf 2. Pelikan Yaya Geidinde Yaya Butonu
Fotoraf 3. Rampal Yaya st Geidi
KISALTMALAR
DS
Dnya Salk rgt
ICF
Uluslararas levsel Yeti Yitimi ve Salk Snflamasnda
BM
Birlemi Milletler
TSE
Trk Standartlar Enstits
SUT
Salk Uygulama Teblii
HKS
Hizmet Kalite Standartlar
AMATEM
Ankara Alkol ve Madde Bamll Tedavi ve Eitim Merkezi
NSZ
Dnya nfusunun yaklak yzde 15i- bir milyardan fazla kii eitli zrllk durumuna sahiptir.
Nfusun yalanmas ve kronik hastalklardaki art nedeni ile zrl says da artmaktadr. Yaplan
aratrmalarda lkemizde ortopedik, grme, iitme, dil ve konuma ile zihinsel zrllerin oran %2,5 iken
sreen hastal olanlarn oran %9,70 bulunmutur. Yaklak 8,5 milyon kronik hasta ve zrl, yapl
evrede hareketliliklerini kstlayan ok sayda engelin ve uygun olmayan dzenlemelerin bulunmas
nedeniyle toplumsal hayata katlmda sorunlar yaamaktadr.
Tm dnyada zrllk konusu evrensel normlara oturtulmu ve devletlere bu alanda nemli
sorumluluklar yklenmitir. Birlemi Milletler zrl Kiilerin Haklar Szlemesinde herhangi bir ayrm
yaplmakszn zrl kiilerin en yksek salk hizmeti standardna ulama haklar vurgulanmtr.
lkemizde de zrl vatandamzn haklar, bata Anayasamz olmak zere eitli yasalar ve uluslararas
szlemelerle gvence altna alnmtr. 2005 ylnda kabul edilen zrller ve Baz Kanun ve Kanun
Hkmnde Kararnamelerde Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanunun geici 2 nci maddesinde Kamu kurum
ve kurulularna ait mevcut resm yaplar, mevcut tm yol, kaldrm, yaya geidi, ak ve yeil alanlar, spor
alanlar ve benzeri sosyal ve kltrel alt yap alanlar ile gerek ve tzel kiiler tarafndan yaplm ve umuma
ak hizmet veren her trl yaplar bu Kanunun yrrle girdii tarihten itibaren yedi yl iinde zrllerin
eriebilirliine uygun duruma getirilir hkm yer almtr.
zrl vatandalarmzn salk hizmetlerine daha rahat ulaabilmeleri iin Bakanlmz da kendi
grev alanlarnda gerekli almalar yrtmektedir.
Bakanlmzca zrl Kiilere Ynelik Salk
Hizmetlerinin Sunumuna ilikin 2010/79 sayl Genelge yaymlanm ve Genelge hkmlerinin uygulanmas
iin 81 l valiliimize bildirilmitir.
Sz konusu Genelgenin uygulanmasna ynelik, Bakanlmz ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl
zrl ve Yal Hizmetleri Genel Mdrl alanlarnn deerli katklaryla hazrlanan Salk
Kurumlarnda zrl Bireyler in Ulalabilirlik Temel Bilgiler Rehberinin zrl ve yaknlarnn nemli
ihtiyalarna cevap vereceini umuyor emei geen herkese teekkr ediyorum.
Yrd. Do. Dr. Mustafa AKSOY

Salk Bakanl
Trkiye Halk Sal Kurumu Bakan
1. GR
Yeti yitimi, kiinin kendinden beklenen i, okul, ev, toplumsal roller ve kendi bakmna ait grevlerini
aksatmas anlamna gelir. Birok hastalkta kiide yeti yitimine yol aan olumsuz etkiler ortaya
kabilmektedir. Yeti yitimi bedensel ve ruhsal hastalklara bal olarak kiinin i - g grememe hali olarak
da ifade edilmekte olup temel yaam faaliyetlerini aksatan, hukuki ve klinik ynlerden nemli olan bir
durumu tanmlar. Yeti yitimi ngilizce disability kavramna karlk gelmekte olup Trkede daha sklkla
kullanlan zrllk terimi de ayn anlam ifade etmektedir. Yeti yitimi (zrllk) DS tarafndan 1980
ylnda gelitirilen psikolojik, fiziksel veya anatomik yap veya ilevselliin kayb veya sakatlk (impairment)
sonucu insann normal olarak yapabilecei snrlarn iinde olan herhangi bir aktiviteyi yapabilme
yeteneinin kstlanmas veya kayb olarak tarif edilmekte iken Yeni Uluslararas levsel Yeti Yitimi ve Salk
Snflamasnda (ICF) sakatlk (impairment), etkinlik snrll ve katlm kstllklar iin bir emsiye terim
olarak ele alnmtr. zrllk bir salk sorunu olan bireyle (r: serebral palsi, Down sendromu veya
depresyon gibi) kiisel ve evresel faktrlerin (r: olumsuz davranlar, binalarda ve ak alanlarda
ulalabilirliin salanmamas ve snrl sosyal destekler gibi) arasndaki etkileimdir (1).
1.1. Dnyada ve Trkiyede Durum

Dnyada Durum: Dnya nfusunun yaklak %15i- bir milyardan fazla kii (her 100 kiiden yaklak
15i) eitli yeti yitimi (zrllk) durumuna sahiptir. 110-190 milyon insan fonksiyonlarda ciddi skntlar
yaamaktadr. Nfusun yalanmas ve kronik hastalklardaki art nedeni ile zrllk hz da artmaktadr.
Savalar, trafik kazalar veya afetler de zrllk nedenlerindendir. zrllk olduka eitlilik
gstermektedir. Baz zrllkle ilikili salk durumlar kt salkla sonuland ve geni salk hizmeti
ihtiyac gerektirdii halde bazlar bu ekilde olmamaktadr (2).
Bununla birlikte zrl kiiler de herkes gibi ayn salk hizmetleri ihtiyacna sahiptirler ve hizmete
ulamalar gerekmektedir. Birlemi Milletler (BM) zrl Kiilerin Haklar Szlemesinde herhangi bir ayrm
yaplmakszn zrl kiilerin en yksek salk hizmeti standardna ulama haklar vurgulanmtr (3).
Trkiyede durum: 2002 ylnda yaplan zrller Aratrmasnda ortopedik, grme, iitme, dil ve
konuma ile zihinsel zrllerin oran %2,58 iken sreen hastal olanlarn oran %9,70 bulunmutur.
Yaklak 8,5 milyon kronik hasta ve zrl yapl evrede hareketliliklerini kstlayan ok sayda engelin ve
uygun olmayan dzenlemelerin bulunmas nedeniyle toplumsal hayata katlmda sorunlar yaamaktadr. Alt
ve daha yukar yataki kiilerden okuma yazma bilmeyenlerin oran ortopedik, grme, iitme, dil ve konuma
ile zihinsel zrllerde %36,33 iken sreen hastal olanlarda %24,81dir. Her 5 zrl kiiden yalnzca 1i
igcne katlmaktadr. lkemizdeki mevcut sosyal yaam alanlarnn zrllerin hareketliliklerini
kstlamas, iyerlerinde uygun ortamn yaratlamamas ve zrl igcne olan talebin olduka snrl
olmasndan dolay zrllerin igcne katlma oran dktr. 2002 Trkiye zrller Aratrmas sonular
da Trkiyede zrllerin ulalabilirlik konusunda sorunlar yaadn ortaya koymaktadr.
Sz konusu aratrmaya gre; zrnden tr iinde veya iyerinde yaad sorunlara ilikin soruya
cevap veren raklk eitimi alan zrllerin yaklak %70i iyerinin fiziki koullarnn uygun olmadn
belirtmitir. Gnlk yaamnda karlat sorunlara ilikin soruya cevap veren ortopedik zrllerden
yaklak %32si fiziksel evre dzenlemeleri olmadndan sokaa kamadklarn, %28i kamuya ak bina ve
alanlara giremediklerini, %50si toplu tama aralarna binmekte glk ektiklerini ve %29u da sosyal ve
kltrel etkinliklere katlamadklarn belirtmilerdir. Gnlk aktivitelerini yerine getirirken bir bakasna tam
baml olan zrllerin yaklak 68i, bir bakasna yar baml olanlarn %46s ve gnlk aktivitelerini kendi
bana bamsz yapabilenlerin de %24 iyerinin fiziki koullarnn uygun olmadn belirtmilerdir.
Bulunduu evrede zrne uygun toplu tama hizmeti bulunduunu syleyen zrllerin oran %4tr.
Ayrca zrl bireylerin genel olarak %20si de toplu tama hizmetinin varlndan haberdar deildir.
Yaad bina, cadde, sokak ve yollarda zrne uygun olarak birtakm dzenlemelerin bulunma durumuna
bakldnda; hangi zr grubunda olursa olsun genel olarak zrllerin %68inin yaad evrede herhangi
bir dzenleme bulunmamaktadr. Ayrca zrl bireylerin %20si bu konuya ilikin olarak herhangi bir bilgisi
olmadn belirtmitir.
Ulusal zrller Veri Tabannda kaytl olan zrl bireylere ynelik olarak zrllerin Sorun ve
Beklentileri Aratrmas, 2010 lke genelinde gerekletirilmitir.
Ulusal zrller Veri Tabanna kaytl zrllerin %29,2si zihinsel zrller, %25,6s sreen hastal
olan zrller, %8,8i ortopedik zrller, %8,4 grme zrller, %5,9u iitme zrller, %3,9u ruhsal ve
duygusal zrller, %0,2si dil ve konuma zrller ve %18i birden fazla zre sahip olanlardr. Kaytl
zrllerin, %58,6s erkek, %41,4 kadndr.
Kaytl olan zrl bireylerin %56,8inin zr hastalk sonucu ortaya kmtr. Kaytl zrllerin,
zrnn ortaya kma nedenlerine bakldnda, ikinci srada %15,9 ile genetik veya kaltsal bozukluk, %9,6
ile kaza ve %3 ile gebelikte/doum srasnda yaanan problemler yer almaktadr.
Kaytl olan zrl bireylerin %66,9u kaldrmlarn, yaya yollarnn ve yaya geitlerinin zrl bireyin
kullanmna uygun olmadn dnmektedir. Yaadklar yerdeki fiziksel evre dzenlemeleri ile ilgili olarak
kaytl olan zrl bireylerin %66,3 oturduklar binann, %59,5i dkkn, market, maaza ve lokantalarn,
%58,4 kamu binalarnn, %55,4 postane ve banka benzeri yerlerin zrl bireyin kullanmna uygun
olmadn belirtmitir.
2. MEVZUAT
12 Eyll 2010 tarihinde "Halk Oylamas"na sunularak kabul edilen 5982 sayl "Trkiye Cumhuriyeti
Anayasasnn Baz Maddelerinde Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun" hkmleriyle Anayasamzn 10 uncu
maddesine eklenen fkralarda yer alan; "Kadnlar ve erkekler eit haklara sahiptir. Devlet, bu eitliin
yaama gemesini salamakla ykmldr. Bu maksatla alnacak tedbirler eitlik ilkesine aykr olarak
yorumlanamaz." hkm ve "ocuklar, yallar, zrller, harp ve vazife ehitlerinin dul ve yetimleri ile mall
ve gaziler iin alnacak tedbirler eitlik ilkesine aykr saylmaz." hkm ile zrller lehine pozitif ayrmclk
ieren ayrcalklar tannmasnn eitlik ilkesine aykr olamayaca Anayasal gvence altna alnmtr.
10
2.1. Ulalabilirlik Mevzuat

13.12.2006da BM Genel Kurulunda kabul edilen Birlemi Milletler Engellilerin Haklarna likin
Szleme, 30.03.2007 tarihinde lke temsilcilerinin imzasna almtr. Trkiye, szlemeyi bu tarihte
imzalayarak ilk imza atan lkeler arasnda yer almtr. Szleme, 3 Aralk 2008 Dnya zrller Gn'nde
5825 sayl Kanunla onaylanmas uygun bulunmu ve Bakanlar Kurulu'nun 27.5.2009 tarih ve 2009/15137
sayl kararyla onaylanmtr.
BMnin 64. Genel Kurulunda Dileri Bakan tarafndan Trkiyenin onay yazs sunulmutur. Ayn gn
Szlemenin uygulanmasndan doan hak ihlallerinde bireysel bavuru hakkn da ieren Ek protokol
imzalanm, ancak yrrle girmesi iin gerekli prosedrler henz tamamlanmamtr. Btn bu sreler
sonunda Birlemi Milletler Engellilerin Haklarna likin Szleme, Trkiyedeki hukuki sistemin bir paras
haline gelmitir.
Szlemenin 1 inci maddesinde Szlemenin amac engellilerin tm insan hak ve temel
zgrlklerinden tam ve eit ekilde yararlanmasn tevik ve temin etmek ve insanlk onurlarna saygy
glendirmek olarak belirlenmitir. Dier uluslararas insan haklar belgelerine kyasla Szlemede haklar ve
ykmllkler olduka ayrntl biimde sralanmtr. Halen yrrlkte bulunan birok uluslararas hukuk
belgesi dikkate alnarak ve bunlarla balar kurularak szlemedeki her hak kendi ierisinde ve dier
maddelerdeki haklarla glendirilmitir.
1
Eriilebilirlik konusu Szleme metninin balangcnda, 3 nc maddesinde ve 9 uncu maddesinde

dzenlenmitir. En ayrntl dzenleme Eriilebilirlik balkl 9 uncu maddededir. Bu madde; Taraf
Devletlerce zrllerin bamsz yaayabilmelerini ve yaamn tm alanlarna etkin katlmn salamak ve
dier bireylerle eit koullarda fiziki evreye, ulama, bilgi ve iletiim teknolojileri ve sistemleri dahil olacak
ekilde bilgi ve iletiim olanaklarna, hem krsal hem de kentsel alanlarda halka ak dier tesislere ve
hizmetlere eriimini salamak iin uygun tedbirlerin alnmasn hkm altna almakta ve bu tedbirlerin hangi
alanlarda nasl alnmas gerektiini aklamaktadr.
Trkiyede zrller iin ulalabilirliin salanmasna ynelik ilk yasal dzenleme 1997 ylnda 572 sayl
Kanun Hkmnde Kararname ile yaplmtr. Bu Kararname ile birok kanunda zrllerle ilgili dzenleme
yaplrken 3194 sayl mar Kanununa ulalabilirlikle ilgili bir madde eklenmitir. Bu dzenleme ile yaplm
ve yaplacak altyap alanlarnda ve yaplarda ulalabilirlik ilkelerinin, yapl evreyle ilgili planlama,
projelendirme, uygulama, ruhsatlandrma ve denetleme gibi grev ve sorumluluklar olan ilgili kurum ve
kurulularca uygulanmas hkm altna alnmtr.
mar Kanununda yaplan bu deiikliin ardndan, (Mlga) Bayndrlk ve skan Bakanl tarafndan ilgili
alt ynetmelikte zrller iin yapl evre faaliyetlerinde ulalabilirliin salanmasna ynelik gerekli
dzenlemeler yaplarak 02.09.1999 tarihinde 23804 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.
7 Temmuz 2005 tarihinde yrrle giren 5378 sayl zrller Kanununun geici 2 nci maddesi ise tm
kamu kurum ve kurulularna ok ak ykmllkler getiren bir dzenlemedir. Bu maddede Kamu kurum
ve kurulularna ait mevcut resm yaplar, mevcut tm yol, kaldrm, yaya geidi, ak ve yeil alanlar, spor
Eriilebilirlik terimi Birlemi Milletler Engellilerin Haklarna likin Szlemede ulalabilirlik terimi yerine tercih edilmitir.
11
alanlar ve benzeri sosyal ve kltrel alt yap alanlar ile gerek ve tzel kiiler tarafndan yaplm ve umuma
ak hizmet veren her trl yaplar bu Kanunun yrrle girdii tarihten itibaren yedi yl iinde zrllerin
eriebilirliine uygun duruma getirilir. hkm yer almaktadr.
Toplu tamaclk hizmetlerinin ele alnd Kanunun geici 3 nc maddesinde ise; Bykehir
belediyeleri ve belediyeler, ehir iinde kendilerince sunulan ya da denetimlerinde olan toplu tama
hizmetlerinin zrllerin eriilebilirliine uygun olmas iin gereken tedbirleri alr. Mevcut zel ve kamu toplu
tama aralar, bu Kanunun yrrle girdii tarihten itibaren yedi yl iinde zrller iin eriilebilir duruma
getirilir. hkm ile 2012 ylna kadar bykehir belediyeleri ve belediyelerin denetim grevleri olan
sistemler dahil olmak zere, toplu tama tatlarnda ve sistemlerinde zrller iin ulalabilirlik
nlemlerini tamamlamalar ngrlmtr.
zrller Kanunu ile tm kamu kurum ve kurulularnn getirilen ykmllklerin hayata geirilmesine
yol gstermek amacyla, 12.07.2006 tarihinde 2006/18 sayl Babakanlk Genelgesi yaymlanm, mevzuata
uygun ekilde dzenlemelerin yaplmas iin gereken nlemlerin alnmas zorunluluunu bir kez daha
vurgulayan 12.08.2008 tarihli bir Babakanlk Talimat tm kamu kurum ve kurulularna gnderilmitir.
Dier yandan 19.12.2007 tarihli (09.09.2009 tarihinde deiiklik yaplan) ve 26735 sayl Resmi
Gazetede yaymlanan Binalarn Yangndan Korunmas Hakknda Ynetmelikte de zrllerle ilgili
hkmlere yer verilmitir.
lgili mevzuatta ad geen Trk Standardlar Enstits standartlarnn, zrllerin ulaabilirlii ile
dorudan ilgili olan tanesi;
TS 9111: zrller ve Hareket Kstll Bulunan Kiiler in Binalarda Ulalabilirlik Gerekleri (4),
TS 12576: ehir i Yollar-zrl ve Yallar in Sokak, Cadde, Meydan ve Yollarda Yapsal nlemlerin
Tasarm Kurallar (5)
TS 12460: ehir i Yollar-Rayl Tama Sistemleri Blm 5: zrl ve Yallar in Tesislerde Tasarm
Kurallardr.
Dier yandan, 03.07.2005 tarihli 5393 sayl Belediye Kanununda hizmet sunumu, belediye bakannn
grev ve yetkileri, belediyenin giderleri konularnda zrllere ynelik hkmlere yer verilmitir.
10.07.2004 tarih ve 5216 sayl Bykehir Belediyesi Kanununda, bykehir, ile ve ilk kademe
belediyelerinin grev ve sorumluluklar ve bykehir belediye bakannn grev ve yetkileri balklarnda
zrllere ynelik hkmler yer almaktadr. Kanunda ayrca zrl hizmet birimleri oluturulmasna ynelik
hkm bulunmaktadr.
Yerel ynetimlerle ilgili dier bir Kanun, 5302 sayl ve 22.02.2005 tarihli l zel daresi Kanunudur.
Kanunda hizmet sunumu ve il zel idaresinin giderleri konularnda zrller iin dzenlemeler
bulunmaktadr.
Dier yandan, 31.07.2009 tarihinde 27305 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Kamu Hizmetlerinin
Sunumunda Uyulacak Usul ve Esaslara likin Ynetmelikte darenin sunduu kamu hizmetlerinin zrller
iin ulalabilir olmas iin gerekli tedbirlerin alnmas hkm bulunmaktadr.
Tm bunlardan hareketle ncelikle fiziki evre artlarnn zrllere uygunluu konusunda mevcut
durumun ve ihtiyalarn tespit edilmesi, sz konusu ihtiyalarn giderilmesi iin yaplmas gereken eylemler
12
ve bu eylemlerden sorumlu kurulularn tespitine ynelik olarak Ulalabilirlik Eylem Plan hazrlklar
yaplmtr. Eylem Plannn hazrlanmasnda ilgili tm kesimlerin grlerinin alnmas ve katlml bir
belgenin ortaya karlmasna ynelik olarak ilgili kamu kurulular ve sivil toplum kurulularnn da
katlmyla bir dizi toplant gerekletirilmi ve Ulalabilirlik Eylem Plan bu dorultuda ekillendirilmitir (6).
Tablo1: Trkiyede zrl Bireyler in Ulalabilirlik Mevzuat (7)
lgili Mevzuat
Yaplan Dzenleme
572 sayl Kanun Hkmnde Kararname ile 3194 sayl mar Kanununa aadaki
3194 sayl mar
madde eklenmitir. Ek Madde1;Fiziksel evrenin zrller iin ulalabilir ve
Kanunu
Yaanabilir klnmas iin, imar planlar ile kentsel, sosyal, teknik altyap
alanlarnda ve Yaplarda Trk Standartlar Enstitsnn ilgili standartlarna
uyulmas zorunludur.
Ynetmelikte ilk kez tanm da verilerek zrl kavramndan, ulalabilirlikten ve
Planl Alanlar Tip

mar Ynetmelii
(02.09.1999 ve
13.07.2000 tarihli
dzenlemeler
mar
Mevzuat
Trk Standartlar Enstits (TSE)nn zrllerle ilgili standartlarndan

bahsedilerek belediyelere zrllerle ilgili mevzuat ve standartlara uyma,
bunlar uygulama ve dier gerekli nlemleri alma ykmllkleri getirilmitir.
Ynetmelik ile yaplarda, ak alanlarda (yol, otopark, park, yaya blgesi,
meydan ve kaldrmlarda), bunlar zerindeki ulam ve haberleme noktalarnda
ve peyzaj elemanlarnda zrllerin ulaabilirliinin salanmas iin TSE
standartlarna uygun dzenleme yaplmas koulu getirilmitir
Plansz Alanlar
mar Ynetmelii
(02.09.1999 tarihli
dzenleme
Bu Ynetmelikte de ulalabilirliin salanmas iin TSE standartlarna uyulmas

ykmll getirilerek baz llerde ve ticari kullanmlara ilikin maddelerde
dzenlemeler yaplmtr.
Plan Yapmna Ait
Planlarda zrllerin kentsel kullanmlar, sosyal ve teknik altyap alanlarnda
Esaslara Dair
ulaabilirliini salayc tedbirlerin alnmas amacyla zrllere ynelik her trl
Ynetmelik
mevzuat ve TSE standatlar dikkate alnr hkm ile kentsel, sosyal ve teknik
(02.09.1999 tarihli
altyap standardn belirleyen tabloya, sosyal tesis alanlarnn rehabilitasyon
dzenleme
merkezlerini kapsamas hususu eklenmitir.
Gecekondu
zrllerin ulaabilirliinin salanmas iin TSE standartlarna uyulmas
Kanunu Uygulama
zorunluluu getirilmi, binalarn eitli blmlerindeki llendirmelerde ve
Ynetmelii
zelliklerde dzenlemeler yaplmtr.
(02.09.1999 tarihli
13
dzenleme
Otopark
Ynetmelii
(02.09.1999 tarihli
dzenleme)
Otoparklarn yapmnda TSE standartlarna uyulmas, umumi bina, blge

otoparklar ve genel otoparklarda,1den az olmamak artyla park yerlerinin
%5inin zrl iareti koyularak zrllere ayrlmas artlar getirilmitir
Snaklarla lgili Ek
Ynetmelik
(02.09.1999 tarihli
Snaklarn yapmnda TSE standartlarna uyulmas hkm getirilmitir.
dzenleme)
Kanunun 19 uncu maddesi ile 634 sayl Kat Mlkiyeti Kanununun 42 nci
5378 sayl
zrller ve Baz
Kanun ve Kanun
Hkmnde
Kararnamelerde
Deiiklik
Yaplmas
Hakknda Kanun
(01.07.2005
zrllerle
tarihli)
lgili
maddesinin birinci fkrasndan sonra gelmek zere u madde eklenmitir;

zrllerin yaam iin zorunluluk gstermesi hlinde, proje tadili kat
maliklerinin en ge ay ierisinde yapaca toplantda grlerek say ve arsa
pay ounluu ile karara balanr. Toplantnn bu sre ierisinde yaplamamas
ve ya tadilat talebinin ounlukla kabul edilmemesi durumunda; ilgili kat
malikinin talebi zerine bina gvenliinin tehlikeye sokulmadn bildirir
komisyon raporuna istinaden ilgili mercilerden alnacak tasdikli proje deiiklii
veya krokiye gre inaat, onarm ve tesis yaplr. lgili merciler, tasdikli proje
deiiklii veya kroki taleplerini en ge alt ay iinde sonulandrr.
Komisyonun tekili, alma usul ile zrlnn kullanmndan sonraki sre ile
ilgili usl ve esaslar (Mlga) Bayndrlk ve skan Bakanl ile (Mlga) zrller
daresi Bakanl tarafndan mtereken hazrlanacak ynetmelikle belirlenir.
Mevzuat
Geici 2 nci madde; Kamu kurum ve kurulularna ait mevcut resm yaplar,
mevcut tm yol, kaldrm, yaya geidi, ak ve yeil alanlar, spor alanlar ve
benzeri sosyal ve kltrel altyap alanlar ile gerek ve tzel kiiler tarafndan
yaplm ve umuma ak hizmet veren her trl yaplar bu Kanunun yrrle
girdii tarihten itibaren yedi yl iinde zrllerin eriebilirliine uygun duruma
getirilir.
Geici 3 nc madde; Bykehir belediyeleri ve belediyeler, ehir iinde
kendilerince sunulan ya da denetimlerinde olan toplu tama hizmetlerinin
zrllerin eriilebilirliine uygun olmas iin gereken tedbirleri alr. Mevcut zel
ve kamu toplu tama aralar, bu Kanunun yrrle girdii tarihten itibaren
yedi yl iinde zrller iin eriilebilir duruma getirilir.
Yaplarda
zrllerle
zrllerin
22.04.2006 tarihli Ynetmelik ile tadilat talebinde bulunan kat malikinin dier
lgili
Kullanmna
kat malikleriyle yapaca toplantda talebinin reddedilmesi durumunda
Mevzuat
Ynelik Proje
kurulacak olan komisyonla ilgilidir. Kat maliki, tadilat yaplacak olan binann
Tadili
ruhsat ilemlerinin yapld kurulua bavuru yaparak bir komisyon
14
Komisyonlar
oluturulmasn talep edebilir. Bu komisyonun sz konusu talebin gereklilii ve
Tekili, alma
bina gvenlii asndan bir deerlendirme yapmasnn koullar Ynetmelik
Usul ve Esaslar
kapsamnda ele alnmaktadr.
Hakknda
Ynetmelik
(22.04.2006
tarihli)
5378 sayl Kanunun geici 2 nci maddesinde, belirtilen uygulamalarn
gerekletirilmesi iin tannan 7 yllk srenin 07.07.2005 tarihinde baladn
2006/18 sayl
Babakanlk
Genelgesi
(12.07.2006
tarihli)
hatrlatarak bu konudaki en byk grevin yerel ynetimlere dt

belirtilmektedir. Genelgeye gre, bu dzenlemeler, hazrlanacak eylem planlar
dorultusunda gerekletirilecektir. Eylem planlar, ksa vadeli (2005-2007), orta
vadeli (2008-2010) ve uzun vadeli (2011-2012) olarak belirlenecek, belediyeler
bu dzenlemelerin TSEnin ilgili standartlarna uygun olmasna dikkat edecekler,
satn alacaklar, kiralayacaklar veya denetimlerinde bulunan toplu tama
aralarnn zrllerin kullanmna uygun olmasn salayacaklardr.
Yapl evredeki uygulamalarn standartlara uygun olmadna deinilerek yeni
Babakanlk
yaplama alanlarnda veya yeniden dzenleme yaplan alanlarda kamu
Talimat
binalarnn veya kamunun kullanmna tahsis edilmi bulunan dier yaplarda,
(12.08.2008
mevzuata uygun ekilde dzenlemelerin yaplmas iin gereken nlemlerin
tarihli)
alnmas zorunluluu talimatlandrlmtr.

14nc madde; Belediye hizmetleri, vatandalara en yakn yerlerde ve en
uygun yntemlerle sunulur. Hizmet sunumunda zrl, yal, dkn ve dar
gelirlilerin durumuna uygun yntemler uygulanr. hkm belediyenin grev ve
5393 sayl
Belediye Kanunu
(03.07.2005
Yerel
tarihli)
sorumluluklar arasnda yer almaktadr.

Belediye bakannn grev ve yetkilerinin sraland 38 inci maddede n)
Btede yoksul ve muhtalar iin ayrlan denei kullanmak, zrllere ynelik
hizmetleri yrtmek ve zrller merkezini oluturmak.hkm bulunmaktadr.
Belediyenin giderlerinin belirlendii 60 nc maddede i) Dar gelirli, yoksul,
Ynetimler
muhta ve kimsesizler ile zrllere yaplacak sosyal hizmet ve yardmlar.
Mevzuat
Hkm bulunmaktadr.
5216 sayl
Bykehir, ile ve ilk kademe belediyelerinin grev ve sorumluluklarnn ele
Bykehir
alnd 7nci maddesinde; yallar, zrller, kadnlar, genler ve ocuklara
Belediyesi Kanunu
ynelik sosyal ve kltrel hizmetler sunmak hkm yer almaktadr.
(10.07.2004
Bykehir
tarihli)
18incimadde;m) Btede yoksul ve muhtalar iin ayrlan denei kullanmak,
belediye
bakannn
grev
ve
yetkilerinin
ele
alnd
zrllerle ilgili faaliyetlere destek olmak zere zrl merkezleri oluturmak..
15
Ek1inci madde; Bykehir belediyelerinde zrllerle ilgili bilgilendirme,

bilinlendirme, ynlendirme, danmanlk, sosyal ve mesleki rehabilitasyon
hizmetleri vermek zere zrl hizmet birimleri oluturulur. Bu birimler,
faaliyetlerini zrllere hizmet amacyla kurulmu vakf, dernek ve bunlarn st
kurulularyla ibirlii hlinde srdrrler. zrl hizmet birimlerinin kurulu,
grev, yetki, sorumluluk ve ileyiine ilikin usul ve esaslar (Mlga) zrller
daresi Bakanlnn gr alnarak ileri Bakanlnca hazrlanacak
ynetmelikle belirlenir.
Kanunun 6nc maddesinde; l zel idaresi hizmetleri, vatandalara en yakn
yerlerde ve en uygun yntemlerle sunulur. Hizmet sunumunda zrl, yal,
5302 sayl l zel
dkn ve dar gelirlilerin durumuna uygun yntemler uygulanr.hkm
daresi Kanunu
bulunmaktadr.
(22.02.2005
l zel idarelerinin giderlerinin ele alnd 43nc maddede; h) Yoksul, muhta
tarihli)
ve kimsesizler ile zrllere yaplacak sosyal hizmet ve yardmlar. Hkm

bulunmaktadr.
Kamu
Hizmetlerinin
Sunumunda
Uyulacak Usul ve
zrllerle lgili Tedbirler balkl 7nci maddede; dare, sunduu kamu
Esaslara likin
hizmetlerinin zrller tarafndan kolayca eriilebilir olmas iin gerekli
Ynetmelik
tedbirleri alr.hkm bulunmaktadr.
(31.07.2009
tarihli)
Kaynak: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl zrl ve Yal Hizmetleri Genel Mdrl, Yerel Ynetimler iin Ulalabilirlik Temel Bilgiler
Teknik El Kitab, Ankara 2011.
2.2.
Salk Bakanl Mevzuat
Bakanlmz 2010-2014 Stratejik Plannda ise aadaki temel balklarda zrl vatandalarmzn salk
hizmetlerinin gelitirilmesine yer verilmitir:
Nihai Ama
Halkmzn salk dzeyini ykseltmek ve gelitirmek
Stratejik Ama 1
Sala ynelik risklerden toplumu korumak
Stratejik hedef 1.1. Saln teviki (gelitirilmesi) ve salkl hayat programlarna tm halkmzn eriimini
salamak.
16
Stratejik Ama 3
Salk hizmetlerinde insan odakl yaklam esas alarak hakkaniyeti gzetmek, ihtiyalara ve beklentilere
cevap verebilirlii salamak
Stratejik Hedef 3.1. Salk hizmet sunumunda insan odakl yaklam temel alarak bedensel, zihinsel, sosyal
ya da ekonomik koullar nedeniyle zel ihtiyac olan kiilere ncelik verilmesi.
3.1.1.
Bedensel, zihinsel, sosyal ya da ekonomik koullar nedeniyle zel ihtiyac olan insanlarn
(yal, zrl, aile ii iddete maruz kalan kiiler, sokak ocuklar vb. gibi) korunmas, bu gruplarn
kendi ihtiyalarna uygun salk hizmetlerine kolay eriebilirliinin salanmas (8).
Yukarda ifade edilen hususlarn gerekletirilmesi iin de aadaki dzenlemeler yaplmtr:

a) (Mlga)Tedavi Hizmetleri Genel Mdrlnn 2010/73-80 sayl Genelgesi ile hastane poliklinik
uygulamalarnda ncelik sras alacak gruplar arasnda zrl vatandalarmz da yer almaktadr (9).
02/07/2008 tarih ve 2011 sayl Makam Onayl "Salkta Performans ve Kalite Ynergesi" , Ayrca 2010 /20
sayl Hasta Tama Hizmeti Alm Genelgesinde ilgili uzman tabip tarafndan belirlenen tedavi plan
kapsamnda belirli aralklarla, hastaneye yat gerekmeksizin ayaktan gn birlik tedavi uygulanmas
gereken; kas sistemi, nrolojik, ruh sal ve benzeri kronik hastal bulunan hastalar, kanser hastalarnn
kemoterapi ve radyoterapi tedavileri, ayaktan fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulanan hastalar, organ ve
doku nakli yaplm veya yaplacak olan hastalar ile doum yapm olup ta hastaneden taburcu edilen anne
ve bebekler gibi sosyal ve tbbi endikasyonlarna bal olarak hastaneye gidi- dn ulamnda sorun
bulunan hastalarn evden ilgili salk kurumuna ve salk kurumundan da eve nakillerini salamak amacyla,
gerektiinde kullanlmak zere hasta nakline uygun artlar haiz hasta nakil arac temininin hizmet alm yolu
ile salanmas yoluna gidilmesi Bakanlmzca uygun ve gerekli grlmtr. zel sektre ait salk
kurulular da bu Genelgede tanmlanan hastalara ulam amal servis hizmeti sunabilecektir. Hasta tama
amal ulam hizmetleri karl hastalardan her hangi bir ad altnda kesinlikle cret talep edilmeyecektir.
Dier taraftan, sz konusu hastalarn, nceden belirlenmi randevu saatlerinde, bekletilmeksizin
tedaviye alnmalar esastr. Bu amala, gerektiinde evde salk hizmet birimleri ve sosyal hizmet birimleri ile
koordinasyon ve ibirlii yaplarak hasta refakati salanacak, salk tesisleri ynetimlerince ilemlerin
hzlandrlmas ve kolaylatrlmasna ynelik gerekli idari ve fiziki dzenlemeler yaplacaktr.
Ayrca Bakanlmza bal salk kurumlar bnyesinde; salk kurullarnca dzenlenen salk kurulu
raporlarna ait giderlerin, her rapor iin istisnalarn bulunmas, cretlendirilmesi kii veya kurumlara fatura
edilmesi ve benzeri hususlara ilikin, salk kurumlar ile kii veya geri deme kurulular arasnda uygulama
birlii salamak amacyla; gerek ilgili mevzuat gerekse aada belirtilen hususlara aklk getirilmesi amac
ile 2010/31 sayl Genelgemiz yaynlanmtr.
b) Bilindii zere, yrrlkte bulunan Sosyal Gvenlik Kurumu Salk Uygulama Tebliinin 4.2.
Finansman Salanan Salk Hizmetlerinin Salanma Yntemleri ve deme Kurallar balkl maddesinde;
17
Kiilere salanan salk hizmetlerine ilikin dzenlenen salk raporu bedelleri, Salk Uygulama Teblii (SUT)
eki EK-8 Listesinde yer alan rapor puanlar esas alnarak sadece bir adet olarak faturalandrlr. Ancak Kurum
birimlerince sevk belgesi dzenlenmek suretiyle (maluliyet, meslek hastal ve kontrol muayeneleri vb.)
salk hizmeti sunucusuna sevk edilen kiiler iin dzenlenen salk raporlar ile ila ve tbbi malzeme temini
de dhil olmak zere tedavi amacyla dzenlenen salk raporlar dnda kalan; zel amala kullanlacak
durum belirtir rapor bedelleri (zrllk raporu, ehliyet raporu, vasi tayini raporu, portr muayeneleri ve
ilemleri, tarama amal muayene ve ilemler vb.) ile bu durumlarn tespitine ynelik yaplan ilem bedelleri
Kurumca denmez. Kiilere salanan salk hizmetleri (tbbi malzeme, ila, tedavi vb) iin SUT gerei
dzenlenmesi gereken salk kurulu raporu ile ilgili olarak sadece bir adet muayene bedeli
faturalandrlabilir. Ancak Kurum birimlerince sevk belgesi dzenlenmek suretiyle (maluliyet, meslek
hastal ve kontrol muayeneleri vb.) salk hizmeti sunucusuna sevk edilen kiiler iin dzenlenen salk
kurulu raporlar ile ilgili olarak kurula katlan her bir bran iin muayene bedeli faturalandrlabilir.
hkmleri ile salk kurulu raporu cretleri dzenlenmitir. Bu balamda;
1- Sosyal Gvenlik Kurumunca yaymlanan SUT kapsamnda bulunanlarn Salk Kurulu raporlarna
ait giderleri, Tebli hkmlerine gre Kurumca denmesi halinde kiinin kurumuna fatura edilmesi,
Kurumun deme kapsamnda bulunmayan ve/veya zel amala kullanlacak durum belirtir rapor cretleri
(ehliyet raporu, okul kayd, i isteiyle bavuru vb.) ile bu durumlarn tespitine ynelik yaplan ilem
bedellerinin kiiden talep edilmesi gerekmektedir.
2- Maliye Bakanlnn (Tedavi Yardmna likin Uygulama Teblii vb.) mevzuat gerei salk kurulu
raporlarna ait giderleri, kiinin kurumu tarafndan denmesi halinde kurumuna fatura edilmesi, kurumunun
deme kapsamnda bulunmayan ve/veya zel amala kullanlacak durum belirtir rapor cretleri (ehliyet
raporu, okul kayd, i isteiyle bavuru, vb.) ile bu durumlarn tespitine ynelik yaplan ilem bedelleri
kiiden talep edilmesi gerekmektedir. Tedavi yardmlar yeil kart verilerek salanan kiilerin ilemleri Sosyal
Gvenlik Kurumu tarafndan devralnncaya kadar bu madde hkmleri esas alnarak cretlendirilecektir.
3- Salk Kurulu raporlarna ait tm giderlerin kiilerden talep edilmesi halinde, giderler Kurumca
karlanmadndan kiinin katlm pay dememesi (katlm pay olumamas) iin, bilgi ilem sistemi ile
hasta takip numaras/ provizyon alnmayacaktr.
4- zrl vatandalar hari olmak zere, sosyal gvencesi olmayanlar ve/veya zel amala
kullanlacak durum belirtir raporlarn
(kiilerden talep edilmesi gereken) cretleri; Sosyal Gvenlik
Kurumunca yaymlanan SUT hkmlerine gre mensuplar iin denen salk kurulu rapor cretleri esas
alnarak cretlendirilecektir.
5- Salk Kurulu kararna hasta, yasal temsilcisi veya alt kurumu tarafndan itiraz edildii
takdirde; ayn salk kurumu veya sevk edildii salk kurumu ilk mracaat gibi deerlendirerek
cretlendirilecektir.
6- zrllk lt, Snflandrmas ve zrllere Verilecek Salk Kurulu Raporlar Hakknda
Ynetmelik kapsamnda dzenlenen salk kurulu raporlar ve ilgili mevzuatnda aka belirtilen salk
kurulu raporlar dnda kalan raporlarda fotoraf bulunma art aranmayacaktr.
18
7- 08.02.2002 tarih ve 24665 sayl Resmi Gazetede yaymlanan 28.01.2002 tarihli ve 2002/3654
Sayl Kararnamenin Eki Kararda;
Gaziler, ehit ve gazi dul ve yetimleri, zrller, renciler ve 2022 sayl 65 Yan Doldurmu
Muhta, Gsz ve Kimsesiz Trk Vatandalarna Aylk Balanmas Hakknda Kanun kapsamndaki kiiler
08.01.2002 tarihli ve 4736 sayl Kanunun 1 inci maddesinin birinci fkras hkmnden muaf tutulmutur.
Anlan Karar hkm kapsamnda yer alan kimselerin Devlet Hastanelerinde dzenlenen salk kurulu
raporuna istinaden geri deme kurumlarnca denmeyen ksm iin salk kuruluna esas yaplan muayene,
tetkik, tahlil vb. ilemlerden cret talep edilmemesi gerekmektedir.
zrl Kiilere Ynelik Salk Hizmetlerinin Sunumuna likin 2010/79 sayl Genelgemiz ile aadaki
hususlar dzenlenmitir:
1) zrllere ynelik salk hizmeti sunumunda Bakanlmzn 2010/73 sayl Poliklinik
Hizmetlerinde ncelik Srasna likin Genelgesi hkmlerine uygun olarak hareket edilecektir.
2) zrl salk kurulu raporlar, zrllk lt, Snflandrmas ve zrllere Verilecek Salk
Kurulu Raporlar Hakknda Ynetmelik ekinde yer alan Ek-3 sayl formda gsterilen formata uygun olarak ve
Ek-4'te yer alan zr Durumuna Gre Tm Vcut Fonksiyon Kayb Oranlar Cetveli dorultusunda yetkili
hastanelerce eksiksiz ve doru olarak dzenlenecektir.
3) zrllere ynelik salk hizmetlerinin verildii salk kurulularnn i ve d meknlarnn mimari
ve evresel dzenlemelerine ilikin olarak;
a) Dzenlemelerin TSE Standartlarna uygun olarak yaplmas,
b) Ortak alanlarda ve asansrlerde her zr grubundaki kiilerin alglayabilecei ekilde yazl, sesli
ve grsel ynlendirmelerin yaplmas,
c) Asansr, tuvalet, lavabo, mracaat bankosu vb. gibi ortak alanlarn her zr grubuna hitap
edecek ekilde dzenlenmesi, tekerlekli sandalye transferini kolaylatracak ve tekerlekli sandalye
manevrasna imkn verecek ekilde gerekli grlen alanlarn tutunma barlaryla desteklenmesi suretiyle
dzenlemelerin yaplmas,
d) Grme zrller iin ortak alanlarda takip izi oluturulmas,
e) Salk kurulularnda, zrllerin ve yaknlarnn kendilerine tannan ncelikleri belirten
tabelalarn kolayca grebilecekleri yerlere aslmas, sz konusu bilgilere grme zrllerin ulamalarn
teminen Braille Alfabesinin de kullanlmas salanacaktr.
4) Salk kurulularnda zrllerin kullandklar aralarn rahat hareket edebilmesini salayacak i
ve d mimari dzenlemeler yaplacaktr.
5) Salk kurulularnda zrl ve yal hastalara hizmet almlarn kolaylatracak, ilemlerinde
yardmc olacak refakati personel (hostes hizmeti) temin edilecektir.
6) itme zrl hastalarla iletiimi salamak zere iaret dili bilen personel istihdam edilecektir.
7) zrl vatandalarmzn salk kurulularna kayt ve kabul ilemleri yaplrken zel durumuna
uygun ekilde gerekiyorsa oturmas salanarak ilemleri yaplacaktr.
8) zrl ve kimsesiz hastalarn bavurduklar salk kuruluundan baka bir salk kuruluuna nakli
gerektiinde, imknlar lsnde transferi salanacaktr.
19
9) Salk kuruluunun otoparknda zrl personel ve zrl hastalarn aralar iin yer ayrlacak ve
ayrlan yer standartlara uygun olarak iaretlenecektir.
10) Evde bakm hizmetleri kapsamnda her ilde ihtiyaca cevap verecek sayda zrl nakil arac
temin edilerek hizmete sunulacaktr.
11) zrllere sunulan salk hizmetleri konusunda ilgili personel hizmet ii eitim programlarna
alnacak ve eitimlerinin sreklilii salanacaktr (10).
Genelge hkmlerinin etkin olarak icras ve bu hkmlerin yerine getirilmesinin denetlenmesi
amacyla Bakanlk Makamnn 24/02/2011 tarihli ve 7396 sayl Onay le zrl Hizmetleri Komitesi
kurulmu ve Genelge hkmlerinin uygulanmas bir takvime balanarak takip edilmektedir. Uygulamalar
anlan komite tarafndan deerlendirildikten sonra gerekli grlen hususlarda ek uygulamalar
etkinletirilecektir.
d) Ayrca Salk Bakanlnca Sunulan Evde Salk Hizmetlerinin Uygulama Usul ve Esaslar
Hakknda Ynerge 01.02.2010 tarihinde yrrle konulmutur. Bu ynerge ile salkta dnm program
kapsamnda; ihtiyac olan bireylere, eitlik ve hakkaniyet ilkesi erevesinde, evlerinde ve aile ortamnda
etkin, verimli, gler yzl ve insan merkezli salk hizmeti sunulmas ve tedavi birimlerimizin hizmet
kalitesinin arttrlmas hedeflenmitir. 112 ve dier vasta aralarnn bu maksatla etkin ve hzl bir ekilde
kullanlmas nemli dzenlemelerdir. zrl vatandalarmz iin Braille Alfabesi ile beslenme kitab
hazrlanmtr.
14 Ocak 2012 tarih ve 28173 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren zrllk lt,
Snflandrmas ve zrllere Verilecek Salk Kurulu Raporlar Hakknda Ynetmelik zrl vatandalarmz
ve sivil toplum kurulularnn talepleri dorultusunda yeniden dzenlenmitir. zrl salk kurulu vermeye
yetkili salk kurulularnn says arttrlarak 380e ulam olup zrl salk kurulu raporlar ile zrl
vatandalarmz deiik kamu kurum ve kurulular tarafndan salanacak haklardan ve verilecek
hizmetlerden yararlanmaktadrlar. Yaplan dzenlemeler ile tek zr bulunan vatandalarmzn rapor
almalarnda kolaylk salanmtr. Tek zr bulunan vatandalarmzn ayn daldan uzmann imzasyla
zrl raporu alabilmesi salanmtr. Kiinin sal dikkate alnarak altrlamayaca ilerin nitelii
belirlenmi ve bireyin yararlanmak istedii hak ve hizmetlere ilikin talepler dikkate alnmtr.
Rapor verme sresi ksaltlmtr. zrl salk kurulu raporuna kiinin bavuru tarihinden itibaren
20 gn ierisinde tamamlanmas hkm getirilmitir. zel eitim alma kolayl salanmtr. zel eitim iin
daha nce belirtilen %40 snr ynetmelikten kaldrlm, bylece %20 zr oranna sahip ocuklara zel
eitim imknn salayan Kanun ile uyum salanmtr. Grme zrl vatandalarmzn vergisiz zrl arac
temin etmeleri salanmtr. Daha nceki zr oran ile gmrk vergisi olmakszn ara ithal edebilen grme
engellilerin 2006 ylnda %85e drlen zr oranlar %90a kartlarak grme zrller iin hak kayb
ortadan kaldrlmtr. zrl vatandalarmzn kullandklar ortez ve protezlerin retimi ve retim sonras
hizmet kalitesine ilikin esaslarn belirlendii Ortez Protez Ynetmelii karlmtr.
zrl salk kurulu raporlarnn elektronik ortamda dzenlenmesi ve zrl veri bankasnn
yaplandrlmas almalar devam etmektedir. Bu alma tamamlandnda Salk Kurulu Raporlarnn hzl
ve doru bir ekilde tanzimi ile Sosyal Gvenlik Kurumu, Gelirler daresi gibi kurumlarn Salk Bakanl
20
tarafndan dzenlenen elektronik salk kurulu raporlarn esas almas salanacaktr. Bu kurumlarca
oluturulan salk kurullar kaldrlacak ve zrl vatandalarmzn madur edilmeden ksa srede, hak
kaybna uramadan taleplerine cevap verilmi olacaktr. Trkiye Salk Yaplar Asgari Tasarm Standartlar
2010 Yl Klavuzu yaynlanmtr.
e) Hastane Hizmet Kalite Standartlar (HKS):
lkemizde sunulan salk hizmetleri, her geen gn son teknoloji kullanm, alt yap geliimi, insan gc
kapasitesi ve nitelii anlamnda gelimi bat lkelerini aratmayacak ekilde hatta birok alanda da rnek
olacak ekilde gelimektedir. Her zaman daha iyisini gerekletirme adna, Bakanlk almalar srekli
deiim ve yenilenme srecinden gemektedir. Bu almalardan biri de sunulan salk hizmetlerinin
kalitesinin deerlendirilmesine ve iyiletirilmesine ynelik hazrlanan Hizmet Kalite Standartlar'dr.
Kurumlarmzda uyguladmz Hizmet Kalite Standartlar (HKS) sistemi Hasta ve alan Gvenliine
odaklanarak srekli kendini gelitirmek durumundadr. Buradan yola karak, Kurumlarmzda tedavi gren
zrl hasta/hasta yaknlar ile zrl alanlar da bu anlamda dnlerek HKS iindeki ilgili standart
maddeleri oluturulmutur.
zrllere ynelik yaplan uygulamalar HKS kapsamnda Bakanlk deerlendiricileri tarafndan
periyodik olarak yerinde deerlendirilmektedir.
lgili standart maddeleri aada verilmitir.
00 01 01 61 00 Engelli kiiler iin ilevsel dzenlemeler bulunmaldr.
00 01 01 61 01 Otopark alan, lavabo, tuvalet ve banyolar engelli kiilerin kullanmna ynelik
dzenlenmelidir.
00 01 01 61 02 Engelli kiiler iin k rampalar ve tutunma barlar bulunmaldr.
00 01 01 61 03 Engelli kiilerin salk hizmeti almalar ile ilgili olarak;
-
ncelikli kayt yaptrmalar,
Poliklinik alanlarnda ncelikli oturabilmeleri,
ncelikli muayeneleri salanmaldr.
00 01 04 06 00 Asansrlerin gvenli kullanmna ynelik dzenleme yaplmaldr.

00 01 04 06 01 Asansr kullanm uygunluk belgesi bulunmaldr.
00 01 04 06 02 Asansrlerde yardm ar sistemi bulunmaldr.
00 01 04 06 03 Asansrlerde engellilere ynelik dzenleme yaplmaldr.
00 01 04 06 04 Asansr bakmlar aylk olarak ve gerektiinde yaplmaldr.
00 02 15 01 00 Az ve di sal hizmetlerine ynelik fiziki dzenleme yaplmaldr.
00 02 15 01 01 Engelli hastalar iin dzenleme yaplmal,
-
Hasta koltuu bal (tetiyer) arkaya katlanabilir olmal,
Engelli hastann hasta koltuuna oturabilmesi iin hasta giri tarafnda sabit kolluk olmamal,
Bir di nitinin arkasnda en az iki metrelik mesafe bulunmal,
nit girii tekerlekli sandalyenin geiine uygun ekilde dzenlenmeli,

Giri tekerlekli sandalyenin geebilecei genilikte olmal,
Girite engel bulunmamaldr.
21
00 02 17 02 03 Hastalar iin tuvalet ve lavabo bulunmal,

-
Tuvaletler kadn ve erkek hastalar iin ayr olmal,

zrllerin de yararlanabilecei ekilde dzenlenmi olmal,
Tuvaletlerin kaplar dar doru almaldr (12).
3. ULAILABLRLK KAVRAMI
Toplum hayatna tam katlmda mekna ulamak ve mekn kullanabilmek byk nem tamaktadr.
Herkes mekndan bamsz ve eit olarak faydalanma hakkna sahiptir. Ulalabilirlik; yaamn tm
alanlarndaki hak ve hizmetlere ulaabilmek ve bunlardan yararlanabilmek anlamna gelmektedir. Bu
kapsamda, ulalabilirlik, iki temel eriimi iermektedir:
1.Fiziksel evreye (mekna ve burada sunulan hizmetlere) ulaabilmek
2.Bilgi ve mesaja ulaabilmek
Ulalabilirlik, temel bir insan hakk olmasnn yannda insanlarn sosyal, kltrel, sportif ve ekonomik
faaliyetlere katlmalarn salar ki esasen yapl evrenin amac da budur. Yaamda herkes eitim grme,
alma, salk olanaklarndan faydalanma, sportif faaliyetlere katlma ve elenme konularnda ayn hakka
sahiptir. zrl-zrsz tm vatandalardan toplanan vergiler yoluyla oluturulan yaplar, yollar, ulam
aralar ve kentsel donatlarn sadece salkl insanlarn ihtiyacna gre dzenlenmesi adil ve ada bir
yaklam olmayp, sz konusu tesislerden zrl-zrsz herkesin yararlanabilmesi salanmaldr. Ayrca
kiilerin baz tesisleri kullanmak veya kendi hizmetlerini sunmak iin istedikleri yere gitmek konusunda
engellenmemesi, sosyal ve ekonomik baar iin de bir gerekliliktir.
Balangta zrllerin ulaabilirliinden hareketle yaplacak fiziksel evre dzenlemeleri yalnzca
zrllerin deil, ayn zamanda geici olarak zr olanlar, yallar, hamileler, bebek araballar, ocuklar gibi
hareket kstllna sahip bireyler olarak tanmlanan kiilerin de ulaabilirliine ve toplumsal hayata
katlmlarna hizmet edecektir.
Dier yandan zrllk ve engellilik ulalabilirlik asndan birbirinden farkl iki durumdur; zrl;
"Doutan veya sonradan herhangi bir nedenle bedensel, zihinsel, ruhsal, duygusal ve sosyal yeteneklerini
eitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle normal yaamn gereklerine uyamama durumunda olup; bamsz
hareket edebilmesi iin yaplarda ve ak alanlarda zel fiziki dzenlemelere gereksinim duyan kiidir." Engel
ise, zrl kiiler ile bunlarn evreleri arasndaki bir iliki sonucu, yani toplumsal faktrlerle ortaya kar.
Engellilie yol aan, yapl evre iindeki fiziksel, kltrel veya sosyal kstllklardr. Engelli kii, ev, i, okul ve
sosyal yaamdaki dier rollerini yerine getirebilmede zr trne gre farkl derecelerde glkler
yaamaktadr.
Ksaca, bireyin toplumsal faaliyetleri yerine getirmesinde engel oluturmayan zr, toplumsal veya
meknsal dzenlemelerdeki yetersizlikler ya da yanllklar nedeniyle bir engel haline gelmektedir.
lkemizde yaplanm mevcut yaam evreleri, hem zrlleri engelli hale getirici, hem de zrl
olmayanlarn hareketlerini kstlayc eitli engeller bulundurmaktadr. Hareket kstll bulunanlarn
bamsz hareket etmeleri nndeki engeller, kiinin konutundan balayarak ve darya kt ilk andan
itibaren karsna kmaktadr. Bu engellere rnek olarak; tekerlekli sandalyeli kiiler iin kk kot farklar,
22
grme zrller iin yry gzerghlarnda arpmalarna neden olacak aa, levha gibi elemanlar,
standartlara uygun biimde ina edilmemi, bu nedenle kullanlmas mmkn olmayan ve yapl amacna
hizmet etmeyen rampalar, gvenlik nlemleri alnmam inaat ve alt yap almalar, her tr zr
grubunun rahata kullanmasn salayacak biimde dzenlenmemi bina girileri verilebilir.
zrllerin ve hareket kstll bulunanlarn yapl evreyi ve sunulan hizmetleri kullanmalarn
salamak amacyla yaplabilecek almalara rnek olarak ak alanlarda ve yaya gzerghlarnda
standartlara uygun rampalar ve grme zrller iin hissedilebilir ynlendirici kaplama donatlarnn
uygulanmas, toplu tamada alak tabanl ve basamaksz otobslerin tercih edilmesi, bina girilerinde ve
bina iinde bulunan kot farklarnn almasnda standartlara uygun rampa veya platform asansrlerinin
kullanlmas, gerekli donat ve manevra alanna sahip tuvalet ve banyo dzenlemeleri verilebilir.
zrl bireylerin hizmete ulamalarndaki sorunlarn zmnde yaplmas gereken, zrllerin
hareket edebilirliklerinin artrlmas ve fiziki evre artlarnn zrllere uygun hale getirilmesidir. Nitekim
Dokuzuncu Kalknma Plannn Gelir Dalmnn yiletirilmesi, Yoksullukla Mcadele ve Sosyal erme
bal altnda zrllerin ekonomik ve sosyal hayata katlmlarnn artrlmasna ynelik, sosyal ve fiziki
evre artlar iyiletirilecektir. temel amacna yer verilmitir. Buna paralel olarak 2010 Yl Programnn
Sosyal Gvenlik Sisteminin Etkinliinin Artrlmas bal altnda da ayn ncelie ve bu konudaki
almalarn hzlandrlmas tedbirine yer verilmitir. Ayrca 2010-2012 Dnemi Yatrm Program Hazrlama
Rehberinde 5378 sayl zrller ve Baz Kanun Hkmnde Kararnamelerde Deiiklik Yaplmas Hakknda
Kanununun geici 2 nci ve 3 nc maddeleri gereince fiziksel evre koullarnn zrllere uygun hale
getirilmesi kapsamnda, yeni projelerin zrllerin ulaabilirliine uygun olmas, mevcut projelerin de
zrllerin ulaabilirliine uygun hale dntrlmesi hususu gz nnde bulundurulacak ve sz konusu
projelerde bu konudaki standartlara uyulacaktr esasna yer verilmitir.
3.1. Ulalabilirlik Rehberinin Gereklilii

lkemizde salk hizmetleri verilen kurumlarmzda yapl evre, fiziksel dzenlemelerin yetersizlii ve
eitli engellerin varl nedeniyle zrller tarafndan glkle ya da yardm alarak kullanlabilmektedir.
zrllerin toplum yaantsna en az zrl olmayanlar ile eit frsatlarda katlabilmelerinin salanmasnda
meknsal dzenlemeler nemli bir yer tutmaktadr. Uygun yapl evre oluturulmadnda zrller, en
temel kamusal hizmetlerden olan salk hizmetlerinden yeterince faydalanamamaktadr. Mevcut salk
kurumlarnda yapl evredeki eksikliklere rnek olarak saylabilecek hususlar unlardr:
-
Ak alanlarda; tekerlekli sandalye kullananlar iin kot farklar (rnein standartlara uygun ina
edilmemi kaldrmlar) standartlara uygun olmayan rampalar, mevcut rampalarn nnn kapal
olmas, grme zrller iin hissedilebilir ynlendirici kaplama donatlarnn uygulanmamas,
yaknlarda bulunan st geitlerin herkesin rahatlkla kullanabilecei rampal veya asansrl olmak
yerine merdivenli olmas veya var olan asansrlerin dzenli olarak alr durumda olmamas,
grme zrller iin yry gzerghnda tehlike yaratan elemanlar (direk, aa gibi), alt yap ve
inaat almalar srasnda gerekli gvenlik nlemlerinin alnmamas,
23
Salk hizmetlerine ulamda kullanlan toplu tamada alak tabanl ve basamaksz otobslerin
tercih edilmemesi,
Salk kurumlar girilerinde rampa bulunmamas, mevcut rampalarn standartlara uygun olmamas,
bina i meknlarnda da standartlara uygun olmayan merdiven ve asansrler, i meknlarda,
zellikle youn kullanma sahip kamu binalarnda grme zrller iin hissedilebilir ynlendirici
kaplama malzemelerinin uygulanmamas, kamu kurum/kurulularnn binalarnda ve kamusal
kullanma ak dier i meknlarda zrller iin uygun tuvaletlerin bulunmamas, youn biimde
kullanlan ve byk kamu binalarnda grme zrllere ynelik kabartma haritalarn bulunmamas.
Yukarda bahsedilen tm yasa ve ynetmelik hkmlerine ramen, merkezi ynetim kurumlar ve yerel
ynetimler tarafndan btncl ve sistematik almalara balanmam, pek ok kentte yeterli ve doru
uygulama yaplmamtr. Yaplan dzenlemelerin pek ou ise kullanlabilir deildir. Bu yetersiz
uygulamalarn en nemli nedenlerinden bir tanesi kurumlarn yapacaklar dzenlemelerde kullanabilecekleri
kapsaml bir rehberin bulunmamasdr.
Ulalabilirlik Stratejisi ve Eylem Plan Yksek Planlama Kurulunun 25/10/2010 tarihinde 2010/35 sayl
karar ile kabul edilmi 12 Kasm 2010 tarihli ve 27757 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle
girmitir. Sz konusu planda Bakanlmz da paydalar arasnda yer almakta olup ykmllklerimiz
kapsamnda zrl bireylerin salk hizmetlerine eriiminin tam ve srekli olarak salanmas, salk
hizmetlerinin zrl kiilerin durumlarna uygun ortamlarda hzl, verimli ve madur edilmeden karlanmas
ve salk bakm kalitesinin ykseltilmesi amacyla 2010/79 sayl genelgemiz yaymlanarak 81 il valiliine
gnderilmitir. Genelgemizin uygulanmasnda karlalan sorunlarn giderilmesi ve uygulamada
standardizasyonun salanmas hususunda bu rehberin yardmc olaca dnlmektedir (10).
zrller ile alanlar arasnda etkili iletiim kurabilmek iin kurumlar; iaret dili, etkili iletiim, beden
dili vb. konular kapsayan eitimler dzenlemelidir. Eitimlerin ehliyetli kurum veya kiilerce verilmesi ve
eitimi alanlarn sertifikalandrlmas gerekmektedir. Bu eitimler hizmet alm yntemi ile yrtlen
faaliyetlerde alanlar da kapsar.
24
4.ULAILABLR SALIK KURUMLARININ ZELLKLER

Rehber ierisinde TS 9111 ve TS 12576 standartlarna atfta bulunulmu olup TSE standartlarnn rehberde
belirtilen llerden farkl olmas durumunda rehberde belirtilen ller esastr.
Salk kurumlarnda
yaplacak hissedilebilir yzey uygulamalar ISO 23599 Trkiye Uygulama Standardna uygun yaplmaldr.
4.1. AIK ALANLAR
4.1.1.
Yaya Kaldrmnda Temel Kurallar

Yaya Kaldrmlarnn Genilii
zrller dhil tm yayalarn rahata hareket edebilmeleri iin yaya kaldrm genilii net olarak en az
150 cm olmaldr.
Yaya kaldrmnn genilii, toplu tam duraklarnda en az 300 cm olmaldr.
Yaya Kaldrmnn Ykseklii

Kaldrm ykseklii 7 cm -15 cm olmaldr. Mevcut kaldrmlarn demelerinde yaplacak bakm ve
onarmlarda 15 cm ykseklik snr almamal, kaldrm ykseltilmemelidir.

Yaya Kaldrmnn Eimi
Yaya kaldrmnn boyuna eimi, tek bana hareket eden tekerlekli sandalye kullanclar hesaba
katlarak en fazla %5 olmaldr. Kanlmaz olarak eimi %5in zerinde olan kaldrmlar, rampalar gibi
deerlendirilmeli ve ona gre tasarlanmaldr (ekil-1).
ekil 1. Yaya Kaldrmnda Enine ve Boyuna Eim
Yaya kaldrmnda, yamur suyunun drenaj iin gerek duyulan enine (yanal) eim en fazla %2
olmaldr.
Yaya Kaldrm Rampas Kot farknn 0.6 cm -1.3 cm olduu yerler en fazla 1/2 eimle pahlanmaldr.
1.3 cm'den daha fazla kot farknn olduu yerler rampa olarak dzenlenmelidir.
Rampalar en az 90 cm geniliinde olmaldr.
25
Kaldrm kenarlarnda yaplacak rampalar 3 yne eimli olmaldr. Bu tr rampalarda yan eim en
fazla %10 olmaldr (ekil-2).
Aklama
1- 1
2- 10
3- 90- 120 cm ise yan eim 1:12 (%8)den fazla olamaz.
4- Yan eim
ekil 2. Yne Eimli Rampa
3 yne eimli rampann yaplamayaca yerlerde tek yne eimli rampa yaplmaldr. Bu tr
rampalarda eim en fazla %8 olmaldr. Rampa kenarlar ekildeki gibi bitkilendirilmi alan olarak
ayrlmaldr. (ekil-3)
ekil 3. Tek Yne Eimli Rampa
Tek yne veya 3 yne eimli rampa zmnn mmkn olmad durumlarda, yola paralel
rampalar yaplmaldr. Bu tr rampalarda yanal eim en fazla %8 olmaldr. (ekil-4)
26
ekil 4. Yola Paralel Kaldrm Rampalar
Rampa ile tat yolunun birletii yerler, zellikle zrl yayalarn hareketine engel olmayacak ekilde
dzgn olmal, birleim noktasnda herhangi bir knt veya ukurluk olmamaldr.
Yaya Kaldrm Kaplamas

-
Yaya kaldrm yzeyi dz, sabit, kaygan olmayan (slak/kuru) nitelikte ve kaldrm demeleri bitiik ve
boluksuz olmaldr.
Kaldrm yzey kaplamas seilirken, uygulanacak yzey, iklim koullar, kaldrmn kullanm younluu
ve ekline gre en uygun malzeme seilmelidir.
Eer kaldrm zerinde, zgara, rgar kapa gibi altyap elemanlar var ise bunlar ukur ve knt
oluturmayacak ekilde kaldrm yzeyi ile e dzey olmaldr.
Kaldrm yzeyinde, ani seviye deiikliklerinden mmkn olduunca kanlmaldr.
Grme zrllerin kaldrmlarda gvenli bir ekilde ilerleyebilmeleri iin kaldrm yzeyinde hissedilebilir
yzey uygulanmaldr. Hissedilebilir yzey, bahe kapsndan itibaren hastanelerin en youn kullanlan
girilerine kadar uygulanmaldr.
27
Yaya Kaldrm Kenarlar Dzenlenmesi

-
Elektrik direkleri, trafik iaretleri ile ss bitkileri, ieklik/sakslar, reklam/ ilan panolar, tezgh, masa,
sandalye, totem vb. nesneler 150 cm geniliindeki engellerden arndrlm yaya gzergh dnda
yerletirilmelidir.
Yaya Kaldrmnda Gvenlik

-
Yaya kaldrm tehlike oluturacak zemin dzenlemelerinden arndrlmaldr (Aralklar 1.3cm'den fazla
ve/veya dolam ynne paralel olan yer zgaralar, yer mantarlar, yola gerilmi oto park zincirleri, yol
sathndaki 1.3cm'den fazla kot farkllklar, ukurlar, 1.3cm'den fazla kot farkllklar oluturan alt
yap kapaklar, dier engel oluturan zemin demeleri).
Grme zrllerin baston yardmyla alglayabilmesi iin yaya gzerghndaki donatlar zeminden
dzgn bir ekilde ykselmelidir (ekil-5).
ekil 5. Kaldrmdaki Aa ve Donatlarn Etrafndaki Ykseltilmi Platformlar
Yaya kaldrmnda, 220 cmden az ykseklikte sarkan dal, dikenli bitki veya tabela benzeri eyler
bulunmamaldr.
Yaya kaldrm zerinde ve yaya ve tat trafiinin kesiim alanlarnda tat engelleyiciler yaplmas
gerekiyorsa, bordr ta tarafnda (10 cm apnda veya 20 cm x 20 cm ebadnda) en az 70 cm, en ok 90
cm yksekliinde olmal ve evresiyle zt olarak renklendirilmelidir.
Kaldrma zgara konulmas gerekiyorsa, yry gzergahna dik olacak ekilde yerletirilmeli ve zgara
aralklar 1.3 cmyi gememelidir (ekil-6a-6b).
28
ekil 6.a Gei Yn zerinde

Izgarann Konumu
ekil. 6. b Izgara Aralklar

Aklama
1- 1.3 cm
2- Gei yn
Yaya kaldrmlarda ani seviye deiiklii olan yerlerde dmeyi engellemek iin 90 cm yksekliinde
korkuluk bulunmaldr.
-
Kavaklarda ke balar gre mani olacak engellerden arndrlmaldr.
Yaya kaldrmnn dzenli olarak bakm ve onarm gerekletirilmeli, bakm ve onarmlar srasnda
gerekli iaretleme yaplmaldr.
-
Yaya kaldrm zerindeki veya yaya kaldrmna taan inaat, onarm ve alt yap almalar srasnda,
yayann gvenli geiini salayacak 150 cm genilikte alan braklmaldr. Bu gvenli gei alan
salanamadnda alternatif gvenli ve tat trafiinden ayrlm gei alan oluturulmal ve gerekli
iaretleme yaplmaldr.
29
Yaya kaldrm zerindeki alt yap almalarnda ve tamiratlarda yeterli gvenlik nlemleri alnmaldr (Sesli
uyar, kl uyar, barikat, engel ubuklar). Yaya kaldrm kenarnda devam eden inaat alan yayalar
tehlikelerden korumak iin kapatlmaldr (Bina maskelemesi, panellerle evrelenmesi vb.).
Kaldrmlar gece gvenlii ve konforu iin iyi aydnlatlmaldr.
Drenaj
-
Tm yayalar asndan kaldrmlarda ya sonras ortaya kan sular, yry/kullanm konforunun
bozulmamas ve gvenlik problemlerinin olumamas iin hemen drene edilmelidir. Bu sebeple, yaya
kaldrmnda boyuna ve enine ynde gerekli eimler verilip rgarlarla yeterli drenaj salanarak yzey sular
uzaklatrlmaldr (ekil-7).
ekil 7. Kaldrmda Drenaj rnei
Kavak ve yaya geitlerindeki mevcut su oluu zrller dhil btn yayalar iin engel
oluturmayacak ekilde dzenlenmelidir.
ekil 8. Rampa nndeki Mevcut Su Oluunun zerinin Kapatlmas
30
4.1.2.
Rampalar (Kaldrm gzergh zerindeki rampalar)
Rampalarda genilik
-
Kaldrm gzergh ve dier yaya yollar zerinde yaplacak (kaldrm kenar ve bina giri rampalar
dndaki) rampalarn net genilii, en az 90 cm olmaldr.

-
Kaldrm gzergh zerinde yaplacak rampalarn balang ve bitilerinde tekerlekli sandalyenin
manevra yapabilecei en az 150 cm x 150 cmlik bir alan olmaldr. Rampa sahanlkta yn deitiriyorsa,
tekerlekli sandalyeli zrlnn manevras iin gerekli sahanlk alan yine en az 150 cm x 150 cm olmaldr
(ekil-9).
x. %
ma
5e
max
im
etre
.9m
x. %
ma
5e
im
max
etre
.9m
ekil 9. Sahanlkta Rampann Yn Deitirmesi
9 m' den uzun rampalarda veya bir rampadan ikinci bir rampaya geiin olduu yerlerde; en az 150 cm 'lik
dz dinlenme alan salanmaldr. 9 m 'de bir sahanlklarla blnen ancak 30 m 'den fazla uzunluu
bulunan rampalarda her 30 m 'de bir 2.5 m 'lik dinlenme alanlar ve bu alanlarda geii engellemeyecek
ekilde bank yerletirilmelidir (ekil-10).
31
ekil 10. Rampalarda Dinlenme Alanlar
Rampalarda Eim
-
Rampalardaki eimler, tekerlekli sandalye kullanclar, yrme zorluu yaayan yallar, bebek arabas
kullanan yayalar ve grme zrllerin de kullanaca dnlerek mmkn olan en az eimde
yaplmaldr. Rampa eimi en fazla %5 olmaldr.
9 mden daha uzun rampalarn eimi, hibir ekilde %5den fazla olmamaldr.
Grme zrller iin rampalarn banda ve sonunda 60 cm derinliinde uyarc hissedilebilir yzey
uygulanmaldr.
Rampa yaplmasnn mmkn olmad durumlarda alternatif ulam yntemleri kullanlmaldr

(Platform asansr, hidrolik asansr vb.) (ekil-11).
ekil 11. Platform Asansr rnei
32
Fotoraf 1. Merdiven Asansr rnei
Rampalarda Yzey Kaplamas

-
Rampalarn yzeyleri dz, sabit, dayankl ve kaygan olmayan (slak-kuru) malzeme ile kaplanmaldr.
Rampalarda Gvenlik
20 cmden fazla kot farkn geen rampalarn her iki yannda birinci dzey 90 cm ve ikinci dzey 70 cm
yksekliinde, iki ayr ykseklikte kpete bulunmaldr. Kpeteler, emniyet bakmndan rampa
balang ve bitiminden sonra 30 cm daha devam etmelidir. Kpetelerdeki bu uzatmalarn u ksm,
herhangi bir kazay nlemek iin yuvarlaklatrlmaldr.
300 cm den geni rampalarda, rampann iki yandaki trabzanlara ilaveten, 90 cm ile 140 cm arasnda
genilik olacak ekilde, arada nc bir trabzan yaplmaldr.
Tekerlekli sandalye kullanan zrllerin gvenlii iin rampalarn her iki tarafna en az 5 cm
yksekliinde koruma bordr ya da demiri yaplmaldr.
4.1.3.
-
D Meknlardaki Merdivenler
Merdivenin yannda uygun rampa veya asansr yaplmaldr. Rampa, lift veya asansrle zm
getirilemeyen merdivenler varsa ulalabilir alternatif bir gzergh olmaldr.
Kapal ya da yar kapal bir alana girii salayan merdivenlerin (alt ve st geitler, istasyon girii vb.)
zeri hava etkilerine kar kapatlmaldr.
Merdivenlerin Boyutlar
-
Merdivenlerde su tahliyesi iin gerekli tedbirler alnmaldr.
Basamak genilii ve ykseklii;

2h+b= 60-64 cm forml kullanlarak hesaplanr.
h= Basamak ykseklii (cm)
b= Basamak genilii (cm)
33
Basamak ykseklii 12-15 cm, basamak genilii ise en az 30 cm olmaldr. Ayrca, merdivende yer alan
basamak gruplarnda, basamaklar arasnda ykseklik fark olmamal, btn basamaklar eit ykseklikte
olmaldr.
300 cmden daha geni olan merdivenlerin ortasnda ilave trabzan yaplmaldr.
Ayn ynde devam eden merdivenli yollarda; 8-10 basamakta bir sahanlk olmaldr. (ekil 12).
Aklama
1- 30 cm,
2- Sahanlk, en az 150 cm,
3- Koruma demiri, basamak tabanndan en fazla 45 cm yksekliinde
4- Birinci dzey kpete ykseklii 90 cm
5- kinci dzey kpete ykseklii 70 cm
ekil 12. Merdivenin Genel Grn
34
Merdiven yn deitiriyorsa sahanlk yaplmaldr (ekil 13).
Aklama
1- Sahanlk
2- Emniyet iin lave Basamak Boluu
ekil 13.Yn Deitiren Merdivenlerde Sahanlk
Merdivenlerde Yzey Kaplamas

- Grme zrl kiilerin merdivenleri bulabilmeleri ve alglayabilmeleri iin hissedilebilir uyarc yzey
malzemeleri uygulanmaldr. Merdiven ini veya k basamann 30 cm ncesinde, 60 cm derinliinde
ve merdiven geniliinde uyarc yzey kullanlmaldr.
- Merdivenler dz, sabit, dayankl ve kaygan (slak/kuru) olmayan malzeme ile kaplanmaldr.
Merdivenlerde Gvenlik
-
Merdivenlerin her iki tarafnda korkuluk olmal, merdiven kenarlarnda duvar olmas durumunda
kpete yaplmaldr.
Kpeteler, merdivenin balang ve bitiminde ilk ve son basamaktan 30 cm ilerisine uzatlmaldr.
Kpetelerdeki bu uzatmalarn u ksm, herhangi bir kazay nlemek iin yuvarlaklatrlmaldr

(ekil 12).
Merdivende birinci dzey 90 cm ve ikinci dzey 70 cm yksekliinde, iki ayr ykseklikte kpete
bulunmaldr (ekil 12).
Kpeteler scaa ve soua kar dayankl, kaymay nleyen bir malzemeyle kaplanmaldr.
Korkuluklar, dayanan bir kiinin vcut ktlesine dayanabilecek ekilde yere veya duvara emniyetle
tutturulmu olmaldr.
35
Dme tehlikesini azaltmak iin ak ve kntl ulu basamak tasarmndan kanlmaldr. Rhtlar
kapal olmaldr (ekil 14).
ekil 14. Basamak zellikleri
Yayalarn merdivenleri kolaylkla ve emniyetli bir ekilde kullanabilmeleri iin, merdivenler,

basamaklarda glge meydana gelmeyecek bir ekilde kardan ve iyi (mmknse yol
aydnlatmasndan daha yksek seviyede) aydnlatlmaldr.
Grme zrlleri korumak amacyla merdiven alt 220 cm ykseklie kadar kapatlmaldr (ekil 15).
ekil 15. Merdiven Altnda kapatlmas Gereken Alan
Dner merdivenlerden kanlmaldr.
Tek basamaklk kot farklar merdiven yerine rampayla zlmelidir.
4.1.4.
Korkuluklar ve Kpeteler
Merdiven/rampann her iki tarafnda kesintisiz kpete yaplmaldr.
Merdiven/rampann her iki yannda birinci dzey 90 cm ve ikinci dzey 70 cm yksekliinde iki dzeyde
36
kpete bulunmaldr (ekil-12).

-
Kpeteler, emniyet bakmndan rampa balang ve bitiminden sonra 30 cm daha devam etmelidir.
Kpetelerdeki bu uzatmalarn u ksm, herhangi bir sakatlanmay nlemek iin yuvarlaklatrlmaldr (ekil12).
Merdiven/rampann bir veya iki tarafnda duvar varsa duvar ile kpete arasndaki mesafe yaklak 4-6 cm
olmaldr.
Kpete kolayca kavranabilecek zellikte (ap veya genilik 32mm-40mm) olmaldr.
Kpete rengi yan duvarlarn renginden farkl olmaldr.
Kpetelerin zerinde grme zrlleri merdivenin ulat yerdeki kullanmla ilgili vb. ekilde bilgilendirici
Braille harfleri kullanlmaldr (ekil-16).
ekil 16. Kpete zerinde Braille Bilgilendirme
4.1.5.
Yaya Geitleri
Yayalarn enerji kaybn en dk dzeyde tutmak ve zrllerin hareketini kolaylatrmak iin, yaya geilerinde
ncelikle hemzemin yaya geitleri tercih edilmelidir. zellikle grme zrller dahil tm hareket kstll olan
yayalarn, yaya geitlerini gvenli ve rahat kullanabilmeleri iin gerekli tedbirler alnmaldr. Yaya geitleri TS 12576ya
uygun yaplmaldr.
Hemzemin Yaya Geitleri

Hemzemin yaya geitleri, geide yaklaan srclerin yayalar yeterli (emniyetli) mesafeden grebilecekleri yerlere
yerletirilmelidir.
-
Yaya geitleri ile yaya kaldrmlar arasnda seviye farkllklar olduu durumlarda yaya geidi geniliinde
yne eimli yaya kaldrm rampas yaplmaldr.
Trafik klar ve yer izgileri standardna uygun yaplmaldr (TS 7636'ya uygun).
Yaya geitlerinin bulunduu yerlere ynlendirme iaretleri konulmaldr.
Tat yolu ve kavak geilerinde ieklik ve iek sakslar, mantarlar, sembol, iln panolar, direkler (elektrik,
aydnlatma, trafik vb.), rgar ve zgaralar hareket kabiliyetini azaltacandan yaya geitleri bu gibi engellerden
arndrlmaldr.
37
Yaya geitleri herkes tarafndan kolaylkla fark edilebilecek ekilde iyi ve stten aydnlatlmaldr.
Yaya geitlerinde tat yolu ncesinde, standardna uygun uyarc hissedilebilir yzey uygulamas yaplmaldr.
Yaya geitlerine kullanlan kaplama malzemeleri kaymay nleyici (slak Kuru), her trl fiziksel koullara kar
dayankl malzemeden olmaldr.
a.1. Ik Kontrollu (Sinyalize) Hemzemin Yaya Geitleri

-
Ik kontroll (sinyalize) hemzemin yaya geitleri TS 7768 ve TS 11937ye uygun olmaldr.

-
Ik kontroll yaya geitlerinde trafik iaret lambalar iitme zrller iin kl yaya figrl ve grme zrller
iin sesli olmaldr. Ik kontroll yaya geitlerinde gei sreleri, ocuk, yal, hamile ve zrller gibi yava
hareket eden yayalarn geiine izin verecek ekilde programlanmaldr. Gvenli gei sresini uzatabilmek iin
sensrl sistemler gibi gelimi elektronik sistemlerden yararlanlabilir.
a.2. Butonlu Yaya Geidi (Pelikan Yaya Geitleri)

-
Pelikan yaya geitleri TS 7768e uygun olmaldr.
Yayalarn kontrolnde olan pelikan tr yaya geitlerindeki butonlar, zrller tarafndan da kullanabilecek
ekilde 90 - 120 cm ykseklikte yerletirilmelidir. Ayrca bu butonlar, grme ve iitme zrl yayalarn da
kullanabilmeleri iin kl, sesli ve titreimli olmal; butonlar zerinde kavak ynn belirten kabartmal oklar
bulunmaldr (Foto-2).
Fotoraf 2. Pelikan Yaya Geidinde Yaya Butonu
a.3. Ik Kontrolsz (Sinyalsiz) Hemzemin Yaya Geitleri

-
Yaya ve ara trafik younluuna bal olarak, TS 7635e gre yaplan k kontrolsz yaya geitlerinde,
zrllerin de geecei dnlerek, srcler yaya geidinden en az 20 m nce yaya geidi iaretiyle, yaya
geidinde de yaya geidi ve zrl iaretiyle uyarlmaldr.
Ik kontrolsz hemzemin yaya geitlerinde, src veya yaya iin ikaz mahiyetinde sar veya krmz renkli
yanp snen trafik sinyal (flar) bulunmaldr.
38
Yaya Alt ve st Geitleri

zrllerin hareketini kolaylatrmak iin yaya geileri hemzemin olmaldr. Tat trafii youn olan yollarda,
hemzemin yaya geitleri yaplamamas halinde zrller dahil tm yayalarn rahata kullanabilecei ekilde alt/st
geitler yaplmaldr.
Alt ve st geitlerde, evre msait ise merdiven yerine eimi tercihen %5, en fazla %6y gemeyen rampalar
yaplmaldr (Foto-3).
Hareket kstll olan yayalarn kullanmna uygun rampa yaplamamas durumunda; dikey asansr veya merdiven
eiminde hareket eden eik asansr yaplmaldr.
Fotoraf 3. Rampal Yaya st Geidi

Yaya alt ya da st geit yapm sz konusu olduunda, yayalar asndan daha az enerji kayb olmas sebebiyle,
tercihen st geit yerine alt geitler yaplmaldr.
39
ekil 17. Yaya Geitlerinde Enerji Kayb
Yaya alt geitlerine giriler, yayalara emniyet hissi verici, zorunlu olmadka geidin bir ucundan dier ucunun
grlebilecei ekilde ferah grnl tasarlanmal, geit yeterli genilikte ve iyi aydnlatlm olmaldr.
Geit evresinde yayalarn alt geit yerine, yolu yzeyden gemesine mani olacak engeller ve iaretlemeler
yaplmaldr.
Rampal veya merdivenli alt/st yaya geitlerinde eriim mmkn olan en ksa ve en rahat ekilde yaplmal,
uzun ve dolambal rampa veya merdivenlerden kanlmaldr.
Yaya alt/st geitlerindeki merdivenlerin iki tarafnda TS 9111 e uygun korkuluk ve/veya kpeteler bulunmal,
8 10 basamakta bir merdivenler arasnda en az 150 cm sahanlk yaplmaldr.
Yaya geitlerinde kullanlan kaplama malzemeleri dz, sabit, kaymaz (slak/kuru), her trl fiziksel koula kar
dayankl malzemeden olmaldr.
Merdivenler dik ve kavisli olmamal, ini ve klar rahat, gvenli ve aydnlk olmaldr.
Merdiven basamaklar kaygan olmamal ve ularnda kaymay nleyici koruyucu malzeme basamak yzeyi ile
dz olacak ekilde monte edilmelidir.
40
4.1.6.
Duraklar in Temel Kurallar

Duraklar TS 12576ya uygun yaplmaldr.
zrllerin, erimek istedikleri salk tesisine en ksa, rahat, gvenli bir biimde otobs, zel/ticari vasta veya
rayl tama aralar ile gitmeleri salanmaldr.
zrller dahil tm yayalarn duraklara kolay, engelsiz ve bamsz eriebilmeleri salanmaldr.
Duraklarn yerleri basit, kolay anlalabilir ve belli uzaklktan grlebilir olmaldr.
Otobs duraklarnda, eer yar saydam/saydam (cam vb.) malzeme kullanlm ise bu yzeyler yerden 100 cm
ve140 cm ykseklikte iki adet 15 cm kalnlnda parlak, renkli, fosforlu eritlerle iaretlenmelidir.
zrllerin engelsiz ve bakalarna ihtiya duymadan otobse inip binmeleri iin otobs zemini ile kaldrm
ayn seviyeye getirilmeli veya otobste eimi en fazla %6 olacak rampa bulunmaldr.
zrllerin, duraklarda otobse rahat inip binebilmeleri iin durak demesi, tat girii seviyesine kadar eimi
%5'i gemeyen rampa ile ykseltilmelidir.
ekil 18. Ulalabilir Otobs Dura
Duraklarda zrller iin oturma bank ve bankn uygun yerlerinde tutunma barlar bulunmaldr.
Duraklarda bilgilendirme levhas bulunmaldr.
Duraklarda bulunan iln, reklm ve bilgilendirme tabellarnn keskin kenarl ve sivri keli olmamasna dikkat
edilmelidir.
Duraklarda toplu tama hizmetine ilikin bilgilendirme (gzergah plan, ehir haritas, otobs tarifesi vb.) sesli
ve grsel donanmlar kullanlarak dijital olarak veya kabartmal pano ile yaplmaldr.
Kapal/yar ak durakta kabartmal bilgilendirme panolarnn yerden ykseklii 110- 130 cm olmaldr.
Otobs duraklarnda toplu tam vastalar haricindeki tatlarn durmalarn veya park etmelerini nlemek iin,
dey veya kaplama st iaretlemeler kullanlmaldr.
Duraklarda tekerlekli sandalye iin 120 cm geniliinde alan bulunmaldr.
Duraklar bulunduu yrenin hava artlarna kar korunakl olmaldr.
41
4.1.7.
-
Ak Otoparklar
Otopark alanlarnda, zrller iin en az 1 olmak zere toplam park yeri saysnn %5i kadar yer
ayrlmaldr.
Otopark alan bulunmayp salk hizmeti sunan kurum ve kurulular iin oluturulacak park yerleri yerel
ynetimlerle ibirlii ierisinde tasarlanmaldr.
Ak ve kapal park tesislerinde zrllere ayrlan park yerleri, asansre, bina giri/klarna en yakn
yerde dzenlenmelidir. Bu mesafe, en fazla 25 m, tercihen 10 m olmaldr.
zrller iin ayrlm tek park yeri varsa genilii en az 400 cm, uzunluu 600 cm olmaldr.
Birden fazla zrl otopark yeri bulunuyorsa genilii en az 250 cm olmaldr. Aracn evresinde kolayca
manevra yapabilmek iin otoparkn uzunluu en az 600 cm olmaldr. Tekerlekli sandalyeden araca kolayca
geie olanak salamak zere yandaki park yeri ile arasnda 150 cm geniliinde ve 600 cm boyunda araca
paralel bo bir alan manevra alan olarak ayrlmaldr. Bu alan ile arabann park ettii yer arasnda kot fark
bulunmamaldr.
42
Aklama
1- 400 cm
2- 150 cm
3- 250 cm
4- 700 cm
5- 150 cm
6- 250 cm
ekil 19. zrller iin Ayrlm Park Yeri rnekleri
Aklama
1-
Van tipi aralarda en az toplam ykseklik 260 cm
2-
Kaldrm rampas
3-
Ulalabilirlik sembol
4-
Ulalabilirlik sembol de ieren iaretleme
5-
Dz ve sert yzey
6-
250 cm
7-
150 cm
8-
600 cm
ekil 20. zrller iin Ayrlm Park Yeri rnekleri
43
zrl otopark yerleri iaretlerle (yatay ve dey) belirtilmelidir.(ekil 24)

-
zrl otopark alanna ynlendiren iaretlemeler (yatay ve dey olarak) yaplmaldr.
zeri kapal zrl otopark ykseklii en az 250 cm olmaldr.
Kaldrma paralel ve srcnn ini ynnn kaldrm tarafnda olduu park yerinde kaldrmlar tat yolu
kotuyla ayn seviyeye gelecek ekilde alaltlmaldr.
zrl otopark alan ile yaya kaldrm arasnda kot fark bulunuyorsa yaya kaldrm rampas yaplmaldr
(ekil.21).
ekil 21.Otopark Alanlarnda Yaya Kaldrm Rampas
zrl otoparkna ait manevra alannn zemininde kullanlan kaplama malzemeleri dz, sabit, kaymaz
(slak/kuru) ve dayankl olmaldr.

-
Otoparkta kullanlan iaretlemeler geceleri klandrlmaldr.
Ak otoparklarn giri/k alanlarnda ara trafiini aksatmayaca ve grlebilir yerlere zrllerin de

alglayaca ynlendirme (ehir, mahl gibi) levhalar/panolar yerletirilmelidir.
4.1.8.
Ak ve Yeil Alanlar
Yayalar iin kaldrmlarda 150 cmlik net gei genilii salandktan sonra bitkilendirme yaplmaldr.
Yaya gzerghndaki bitkilendirmede, mmkn olduunca, dikenli bitkilerden kanlmaldr.
Yaya yollarnda ve rampa/merdiven yannda yaplacak bitkilendirmelerde, yzeyi kaygan hale getirmeyecek, meyve
dkmeyen bitkiler seilmelidir.
Alerjik etkiye sahip bitkilendirme (kavak aac gibi) yaplmamaldr.
Yol aalandrlmasnda alttan dallanma yapmayan (yerden 220 cm'den az olmayan) aalar kullanlmaldr.
zellikle ocuk Hastaneleri, Ruh Sal ve Hastalklar Hastaneleri, AMATEM gibi hastanelerde, zehirli ve dikenli
44
bitkilendirme yaplmamaldr.
-
Salk tesislerinin peyzaj projelerinde hastalarn kullanmna ynelik rekreasyon alanlar planlanmaldr. zellikle
yeni yaplan tesislerde rekreasyon alanlar planlanmal, eskilerde gerekli revizyonlar yaplmaldr. Bu alanlar
hastalarn dolamasna, spor yapmasna vb. olanak salayacak alanlar eklinde dzenlenmelidir. zellikle Fizik
Tedavi ve Rehabilitasyon Hastaneleri, Ruh Sal ve Hastalklar Hastaneleri, AMATEM gibi hastanelerde bu tr
kullanmlar nem tamaktadr.
ocuk hastanelerindeki ocuk oyun alanlarnda zrl ocuklarn da faydalanabilecei ocuk oyun gruplarna yer
verilmeli ve dier nlemler alnmaldr.

zrller iin kullanlan iaret ve iaretlemeler TS 9111 ve TS 12576ya uygun olmaldr.
-
Gerekli yerlerde bilgilendirme, ynlendirme ve uyarma amal olarak kaldrm, yaya geidi, rampa ve
merdivenler, park alanlar, durak, indirme ve bindirme gibi alanlarda yatay veya dey olarak iaret ve
iaretlemeler yaplmaldr.
Bu iaretler basit, okunakl, uzaktan grlebilir ve yeterli dzeyde aydnlatlm olmaldr.
Grme ve iitme zrllerin ihtiyalarna cevap verebilecek nitelikte olmaldr.
aret direkleri ve levhalar yayalarn hareketini engelleyici olmamal, direk zerindeki iaretler grlebilir ve
ynlendirici olmaldr.
aretlemeler evre rengiyle zt renkte olmaldr.
aretler deme veya zemin yzeyinden 120 160 cm arasndaki ykseklikte yer almal, yanna yaklaldnda
ksa mesafeden okunabilir olmaldr.
aretlerin engel oluturabilecei yerlerde, rnein kalabalk yerlerde, iaretler yerden en az 220 cm
ykseklikte yerletirilmelidir. Bu ykseklik tavana veya duvara monte edilmi iaretler iinde geerlidir.
Grme as iin de okuma uzakl 10 m iken yaz bykl 25 cm, 20 m iken yaz bykl 40 cm, 50 m iken
yaz bykl 75 cm olmaldr (ekil 22).
10 m
20 m
50 m
ekil 22. Okuma Uzaklna Gre Yaz Bykl
Bilgilendirme iaretleri ve Sistemleri

Bilgilendirme iaretleri ve sistemleri grme, duyma ya da dokunma yoluyla bilginin verilmesinde kullanlan yaz, sembol
ve sistemlerdir. Bu iaretler gr alan ierisinde arpmaya neden olmayacak ekilde konumlandrlmaldr.
45
Hissedilebilir Bilgilendirme aret ve Sembolleri

Hastane bahe ana giriinde grme zrlnn rahata ulaabilecei bir yerde hastane yerlekesi kabartma haritas
konumlandrlmaldr. Bu haritaya hissedilebilir yzeyle ynlendirme yaplmaldr.
Hastane yerlekesi kabartma haritas zerinde yalnzca nemli bilgiler ( u anda buradasnz noktas, klavuz
izlere ilikin gzergah bilgileri, bina konum, kullanm ve girilerine ilikin bilgiler vb.) yer almaldr.
Harita yatay bir dzleme yerletirilmemeli, okuma kolayl iin 20 - 30 arasnda a oluturacak ekilde
monte edilmelidir.
-
Haritann yzeyinde aydnlatma gz kamatrmayacak ekilde olmaldr.
Haritann aklama blm (lejant) sola dayal ve haritann alt tarafna yerletirilmi olmaldr.
Grme zrllerin grlebilir bilgiyi kullanmalar zor olduundan, bilgilendirme iaretleri az grenler iin
kontrast renklerde, krler iin dokunarak kavranabilir veya hissedilebilir olarak yaplmas gereklidir.
Bu bilgilendirme iaretlerinde kabartma harf ve say, zor iitenler iin gerekli seviyede sesli bilgilendirme
olmaldr.
itme zrller iin bilgi grlr olmaldr.
4.1.10. Kent Mobilyalarnda Temel Kurallar

-
Yry gzerghndaki kent mobilyalar 150 cm lik net gei genilii dnda yerletirilmelidir.
Kent mobilyalarnn kenarlar keskin ve kntl olmamaldr.
Kaldrma knt yapan bfe-kantin gibi iyerlerinin gnelikleri, emsiyeleri veya oturma yerleri zrllerin
hareketine engel tekil etmemelidir.
Kaldrm zerinde bulunan bina kmalarnn, her trl levha, iaret ve tabelalarn en alaktaki noktalar grme
zrl yayalarn balarn arpmamalar iin yerden en az 220 cm ykseklikte olmaldr.
Dinlenme Alanlar/Banklar
-
Dinlenme banklar en fazla 50 mde bir yerletirilmelidir.
Dinlenme alanlarnda oturma banklarnn yannda tekerlekli sandalyenin yanaabilecei biimde en az 120 cm
boluk braklmaldr (ekil-24).
ekil 23. Dinlenme Bank Yannda Tekerlekli Sandalye Alan
46
Dinlenme banknn oturma blm yerden 45 cm ve kol dayana yerden 70 cm ykseklikte olmaldr.
Tekerlekli sandalye kullanclar iin masalar 75 cm- 86 cm arasnda ykseklikte yaplmaldr.
Masa altnda tekerlekli sandalye kullancs iin 90 cm geniliinde ve 49 cm derinliinde diz boluklar
olmaldr.
p Kutular
p kutular, yaralanmalara neden olmayacak malzemelerden seilmeli ve tek elle kullanlabilecek ekilde
olmaldr.
-
Yerden ykseklii en fazla 120 cm olmaldr.
Yry gzerghndan ulalabilecek mesafede yerletirilmelidir.
4.2.
BNALAR
Ama; salk tesislerini hizmet alan ve alan zrllerin yardma ihtiya duymadan bamsz olarak
kullanabilmelerini salamaktr.
Salk Yaplar; salk hizmeti verilen tm kurum ve kurulular bu rehberin kapsam ierisindedir.
4.2.1.
BNA YATAY DOLAIM
Bina Girileri
-
Bina girileri dzayak olmaldr.
Bina girii dzayak olmayan kurumlarda standarda uygun rampa yaplmaldr.
Bina ana giriinde ulalabilirlik salanamyorsa alternatif ulalabilir giriler olmal ve bu girilere
standartlara uygun ynlendirme yaplmaldr.
Mevcut salk yaplarnda rampa ile ulalabilir giri hibir ekilde salanamyorsa merdiven asansr
ya da platform asansr yaplmaldr.

Ana giri kapsnn ve/veya alternatif ulalabilir girii salayan kapnn temiz gei genilii en az 150
cm olmaldr.
-
Girite dner kap olmamaldr.
Girilerde, zgara yzeylerin kullanlmasndan kanlmaldr.
Bina giri kaps ve evresinde geni cam yzeyler varsa bunlar yerden 130 - 140 cm birinci dzey ve
90 100 cm ikinci dzey ykseklikte, en az 7,5 cm genilikte uyarc renkli bantlarla iaretlemeler
yaplmaldr.
Giri kaps fotoselli deil ise fazla kuvvet gerektirmeden kolayca alabilir nitelikte olmaldr.
Bina giri kaplarnn fotoselli ve kayarak alan kaplar olmas gerekmektedir ( zellikle grme
zrller iin hissedilebilir takip yzeyi ile giri salanan kaplarda).
Bina girilerindeki ieklik, tabela, p kutusu vb. nesneler geie engel oluturmayacak ekilde
yerletirilmi olmaldr. D mekanlarda kullanlan askl veya ayakl uyar ve ynlendirme levhalarnn
yerden en az 220 cm ykseklikte, geiler sorun yaratmayacak ekilde aslm / monte edilmi olmas
47
gerekmektedir. Alak tabela ve dier nesnelerin zellikle aalarn beyaz bastonla fark edilecek
ekilde dzenlenmesine dikkat edilmelidir.
-
Kap ak durumdayken bina girii nnde en az 200 x 200 cmlik temiz manevra alan olmaldr.
Tm bankolarda ulalabilir bir blm; en az 90 cm uzunluunda, alt kotu yerden en az 75 cm, st

kotu yerden en fazla 86 cm ykseklikte ve en az 49 cm derinliinde diz boluuyla salanmaldr.
Bankolarda tutunma ve yaslanma bar olmaldr.
-
Bina iinde ve dndaki ATM ler zrllere hizmet verebilecek ekilde dzenlenmelidir.
Aklama
1- En az 90 cm
2- En fazla 86 cm
3- En az 75 cm
4- En az 49 cm
ekil 24. Ulalabilir Banko
Hissedilebilir Yzey uygulamalar;

-
Grme zrller iin bina giriinden ilgili bankoya kadar klavuz iz ve uyarc yzeylerle ynlendirme
yaplmaldr. Grme zrl hastalara refakat edecek ynlendirme veya halkla ilikiler grevlisi
olmaldr (zrl, yal ve yardma ihtiya duyan hasta ve hasta yaknlar iin refakat uygulamalar,
ilgili mevzuat ve Hizmet Kalite Standartlar kapsamnda dzenlenmelidir).
Hissedilebilir yzeylerin denmesinde standartlarla belirlenmi uygulamalar esas alnmaldr.
Hissedilebilir yzeylerin nitelii asndan ilgili standartlara uyulmal, standart d malzemelerin

kullanm nlenmelidir.
Hissedilebilir yzey uygulamalarnda, sedye ve tekerlekli sandalye geileri dikkate alnarak nispeten
yumuak ve esnek malzemelerden retilmi malzemeler tercih edilmelidir.
Anti bakteriyel olmas, kaymaz, kolay temizlenebilmesi, yanma esnasnda bata halojen olmak zere
zehirli gazlar kartmamas gibi hususlara dikkat edilmesi gerekmektedir.
Hissedilebilir Yzeylerde tercih edilecek renkler, ilgili standartlar erevesinde, denecek zeminle
kontrast oluturmaldr.
48
Hastane bahe kapsndan en youn kullanlan bina girilerine ynlendirme olmaldr.
Hissedilebilir yzeyler ile girie en yakn merdiven ve asansre ynlendirme yaplmaldr.
Acil Durum ve Bina Tesisat

-
Acil kalar iin kolayca fark edilebilir kl ynlendirme iaretleri olmaldr.
Acil durumlarda binay tahliye iin sprgelik eklinde fosforlu ledli ynlendirme hattnn olmas
tavsiye edilir.
itilebilir ve grlebilir alarmlar olmaldr.
Tehlikeli blmlerin (trafo, jeneratr, Kesintisiz G Kayna, vb.) nne 60-122 cm arasndaki
ykseklikte uyar levhas yerletirilmi olmaldr (Tehlike uyar durumuna gre, grme zrllerin
uyarlmas asndan, bu levhalarn sesli ikazl olmas da dnlmelidir).
Binadaki tm mekanlar iyi aydnlatlm olmaldr.
Aydnlatma dmeleri (anahtarlar) evirme gerektirmeden kullanlabilmeli ve ykseklii 90 -110 cm

arasnda olmaldr
Prizler yerden en az 40 cm en ok 110 cm ykseklikte olmaldr.
Rampa
-
Rampa eimi en fazla %5 olmaldr.
Aklama
1Rampa eimi en fazla %5
2Sahanlk
3Kap nnde sahanlk en az 150 cm x 150 cm
4Merdiven banda ve sonunda hissedilebilir uyarc yzey (60 cm)
5aretlenmi tamamlayc merdiven
6Rampa ve merdivenin iki tarafnda korkuluk
7Koruma bordr en az 5 cm
ekil 25. Bina Girii
49
Aklama
1- En az 150 cm
2- 60 cm (hissedilebilir yzey)
ekil 26. 90 derece ve U dnl Bina Giri Rampas rnekleri
Rampann temiz gei genilii acil servis giri rampasnda en az 150 cm, sedye geiinin olaca
yerlerde en az 120 cm, dier rampalarda en az 100 cm olmaldr.
Rampa ve sahanlklarn duvar bulunmayan tarafnda en az 5 cm yksekliinde koruma bordr

olmaldr.
Rampa uzunluu 9 m' den fazla ise en az 200x200 cm llerinde bir ara sahanlk bulunmaldr( Acil
servis giri rampasnda sahanlk bulunma zorunluluu aranmaz).
Rampa yn deitiriyorsa en az 200x200 cm llerinde bir ara sahanlk bulunmaldr.
Bina ana giri zemin demesinde ve rampa yzeyinde slak ve kuru durumda kaygan olmayan
malzeme kullanlm olmal veya kaydrmazlk zellii salanm olmaldr.
Bina ana giri zemin demesinde ve rampa yzeyinde dz, sert, sabit malzeme kullanlm
olmaldr.
Rampann her iki yannda 90 cm ve 70 cm olmak zere iki ayr ykseklikte kesintisiz kpete
(tutamak) olmaldr.
Kpeteler, emniyet bakmndan rampa balang ve bitiminden sonra 30 cm daha devam etmelidir.
Kpetelerdeki bu uzatmalarn u ksm, herhangi bir kazay nlemek iin yuvarlaklatrlmaldr.
Rampann bir veya iki tarafnda duvar varsa duvar ile kpete arasndaki mesafe en az 4cm olmaldr.
50
Kpete kolayca kavranabilecek zellikte olmaldr (ap veya genilik 32-40 mm).
Sedye geii olan rampalarn balang ve bitiminde hissedilebilir uyarc yzey uygulamas
yaplmamaldr. Bu rampalarn balang ve bitimine az grenler iin rampa geniliinde en az 10 cm
derinliinde, uyguland yzey ile knt oluturmayacak ekilde zt renklendirme yaplmaldr.
Kaplar
-
Grme zrllerinin arpma sonucunda zarar grmelerinin nne geilmesi ortopedik zrl ve
tekerlekli sandalye geilerinde zorluklarn bertaraf edilmesi asndan; ana giri kaplar ve ana
koridor geilerinde fotoselli kayar kap olmaldr.
kaplarn temiz gei genilii;

o
Hastalarn kullanm alanlarnda temiz gei alan en az 120 cm (10),
dari alanlarda temiz gei alan en az 100 cm olmaldr.
Kap kasalar bulunduu duvar ile zt renkte olmaldr.
Kaplarda byk cam yzeyler varsa yerden 130-140 cm ve 90-100 cm yksekliinde olmak zere iki
dzeyde, en az 7,5 cm geniliinde uyarc renkli bir bant olmaldr.
Kap kollarnn zeminden ykseklii 90-110 cm arasnda olmaldr.
Kap kollar el ile kavrama gerektirmeden de alabilecek nitelikte olmaldr (Topuz eklinde kap kolu
kullanlmamaldr).
Kaplar fazla kuvvet gerektirmeden kolay alabilir nitelikte olmaldr. (En fazla 22,2 N'luk kuvvet)
Kaplar eiksiz olmaldr.
Kap nlerinde yeterli manevra alan olmaldr.
Aklama
1- 150 cm
2- 200 cm
3- 60 cm
ekil 27. Kap n Genilikleri
51
Merdivenler
Merdivenler grme zrlleri korumak amacyla yry istikametine dik olarak konumlandrlm
olmaldr (Mevcut yaplarda mmkn olmamas durumunda, hissedilebilir uyarc yzeyler ile uyar
salanmaldr).
Grme zrlleri korumak amacyla merdiven alt 220 cm ykseklie kadar kapatlm olmaldr
(ekil 14).
-
Basamak genilii 28-32 cm olmaldr.
Basamak ykseklii 16-17 cm olmaldr.
Tm basamaklar ayn genilikte ve ayn ykseklikte olmaldr.
Rhtlar kapal ve ayr renkte olmaldr.
Basamak ular kntsz olmaldr.
Merdivenlerin duvar tarafna da kpete yaplmaldr.
Her iki taraf boluk olan merdivenlerin her iki tarafna, boluk tek tarafta ise boluk olan tarafa
korkuluk yaplmaldr.
Merdiven genilii 300 cm den fazla ise ortaya korkuluk yaplmaldr.
Merdiven basamaklarnn n kenarnda alglamay kolaylatrc farkl renkte kaymaz eritler

kullanlm olmaldr. Bu eritlerin fosforlu olmas tavsiye edilir.
Merdiven yzey kaplamas slak ve kuru durumda kaygan olmayan malzemeden yaplm olmaldr.
Grme zrller iin merdiven ini veya k basamann 30 cm ncesinde, 60 cm derinliinde ve

merdiven geniliinde uyarc yzey kullanlmaldr.
Grme zrller iin kpetelerin zerinde Braille Alfabesi ile hangi katta olduu bilgisini veren kat
numaralar yazlmaldr.
Aklama
1- 60 cm (hissedilebilir uyarc yzey)
2- 30 cm
ekil 28. Merdiven lleri
Merdivenlerde her 8-10 basamakta bir, sahanlk yaplmaldr.

Merdivenin her iki yannda ve ara sahanlkta kesintisiz kpete olmaldr.
52
Kpete, merdivenin balangcndan 30 cm nce balayp, bitiminden 30 cm sonra bitecek ekilde
olmaldr. Kpetelerdeki bu uzatmalarn u ksm, herhangi bir kazay nlemek iin

yuvarlaklatrlmaldr.
Merdivenin ve ara sahanln bir veya iki tarafnda duvar varsa duvar ile kpete arasndaki mesafe
4-6 cm olmaldr.
Kpete kolayca kavranabilecek zellikte olmaldr (ap veya genilik 32-40 mm).
Aklama
1- 4-6 cm
2- 32-40 mm
ekil 29. Kpete rnei
Merdivenin her iki yannda birinci dzey 90 cm ve ikinci dzey 70 cm yksekliinde, paslanmaz,
kaymaz ve kolay temizlenebilen zellikte iki ayr dzeyde kpete olmaldr (ekil 16).
Gvenlii arttrmak iin merdivenlerde ve galeri boluklarnda en az 110 cm yksekliinde korkuluk
yaplmaldr (10).
Kpeteler yan duvarlarla zt renkte olmaldr.
Trabzanlar ve kpeteler dayanan bir kiinin vcut ktlesini ekebilecek ekilde emniyetle
tutturulmu olmaldr.
Sahanlk geniliklerinin en az 150 cm, olmas gereklidir.
53
Aklama
-
En az 150 cm
En az 170 cm
ekil 30. Hastanelerde Ana Merdivenlerin lleri
Poliklinikler
-
Poliklinik muayene odalar iinde en az 150 x 150 cm geniliinde manevra alanlar olmaldr.
Poliklinik kaplarn temiz gei genilii en az 120 cm olmaldr.
Hasta Odalar
Her serviste en az bir adet olmak zere zrllere ynelik hasta yatak odalarnn bulunmas
gereklidir.
Tm hasta yatak odalarnda tekerlekli sandalyenin manevras iin gerekli alan braklmaldr. Birden
ok yatakl hasta yatak odalarnda, bu manevra alanlarnn yataklar arasnda bulunmas tercih edilir.
Her bir hasta yatak odasnda yatan uzun kenarlar ve ayakucu boyunca minimum 120 cm mesafe
olmaldr.
Bekleme alanlar
-
Oturma elemanlar, tekerlekli sandalye gei mesafelerini ihlal etmeyecek ekilde yerletirilmelidir.
Bekleme alanlarnda tekerlekli sandalyeler iin yeterli genilikte en az 150 cm manevra ve en az

90cm bekleme yerleri oluturulmaldr.
Oturma elemanlar sabit olmaldr ve en az %10u kolakl olmaldr.
54
Tuvalet ve Banyolar
Tuvaletler
-
Yatak says 1 - 40 olan servislerde en az bir adet bay bir adet bayan olmak zere zrllere ynelik
hasta tuvaleti bulunmaldr.
Serviste tm hasta odalarnda zrl kullanmna uygun dzenlenmi tuvalet ve banyo var ise
serviste zrl tuvaletine ihtiya yoktur.
Polikliniklerde her 100 hasta iin en az bir adet olmak zere zrllere ynelik hasta tuvaleti
bulunmaldr.
Fiziksel alanlar, zrl tuvaletleri ile ilgili koullar salayamayan kurumlarda zrller iin
tasarlanm seyyar tuvaletler kullanlabilir.
Tuvaletler ulalabilir bir gzergahta yer almaldr.
Tuvalet alanlar sol taraftan veya sa taraftan yaklama gre dzenlenebilir.
Tuvaletlerde kap dar almak koulu ile minimum net zemin yzeyi genilik ve derinlikleri, nden
yaklamda (dz bir transfer iin) 122 cm x 167,5 cm; sa yandan yaklamda (diyagonal bir transfer
iin) 122 cm x 142 cm ve hem n hem sol yandan yaklamda (yan bir transfer iin) 150 cm x 142 cm
llerinde olmaldr. Klozet yerletirilirken orta aksn yan duvardan uzakl en az 46 cm ve
toplamda klozetin oturduu yerin net genilii en az 92 cm olacak biimde dzenlenmelidir. Farkl
planlara sahip tuvaletler iin ller ekil, 31, 32, 33, 34de verilmitir.
Tuvaletlerde ayaksz klozet kullanlmaldr (10).
Aklama
1-
En az 122 cm
2-
En az 168 cm
3-
En az 142 cm
55
4-
En az 150 cm
5-
En az 46 cm
6-
En az 92 cm
ekil 31. Tuvalet lleri
Aklama
1- En az 90 cm
6- En az 10 cm en fazla 25 cm
2- Lavabo
7- En az 90 cm
4- En az 90 cm
5- Katlanabilir tutunma ubuu
10- En az 220 cm
11- Taharet musluu
ekil 32. Klozete Her ki Taraftan Yatay Transfer rnei
56
Aklama
1- Katlanabilir tutunma ubuu
2- Tutunma ubuklar klozet yksekliinden 25-35 cm daha yukarda olmaldr
3- Aynann yerden ykseklii en fazla 90 cm- aynann en st noktas en fazla 190 cmde olmaldr
4- Sv sabunluun yerden ykseklii 80-110 cm
5- Kat havluluk veya el kurutma makines yerden ykseklii 80-110 cm
6- p kutusu
7- Tuvalet kad (En az 43 cm en fazla 48 cm ykseklie yerletirilmi)
8- En az 60 cm
9- En az 170 cm
11- Taharet musluu (En az 43 cm en fazla 48 cm ykseklie yerletirilmi)
ekil 33. Tuvalet rnei
Tuvalet Kaplar
Menteeli kaplar en az 90 derece alabilmelidir. Kaplarda net aklk en az 110 cm ve 9111Nolu
standardn 4.6.2 Kaplar maddesinde belirtilenlere uygun olmaldr.
57
Tuvalet kabinleri
-
Tuvalet kabinleri ulalabilir bir gzergahta yer almaldr. En az 150 cm geniliindeki standart bir
tuvalet kabininin net derinlii duvara monte edilmi klozet iin en az 142 cm olmaldr.
Ik kontrol dmeleri tuvalet kabinlerinin iinde olmal veya biri girdiinde k otomatik olarak
yanmaldr.
Tuvalet kabinleri lleri, ekil 31de verilen yaklam ve transfer ynne gre, klozet nnde
salanmas gereken en az net zemin yzeyi ebadna gre belirlenmelidir.
Acil durumlarda mdahale imkan verebilmesi iin tuvalet ve kabin kaplarnn dar doru almas
gerekmektedir.
zrl tuvaletlerinde acil durum ar aparat, klozetten ve yere dldnde yetiilebilecek

ekilde, iple ekilerek altrlabilir zellikte olmaldr.
Birden fazla kabini bulunan umumi tuvalet plan ve lleri ekil 34te verilmitir.
Alternatif umumi tuvalet planlar TS 9111 nolu standardn 4.7.3. maddesinde yer alan rneklere
gre yaplmaldr.
58
Aklama
1- En az 150 cm
6- En az 150 cm
11- En az 150 cm
2- En az 60 cm
7- En az 46 cm
12- En fazla 30 cm
3- En az 150 cm
8- En az 76 cm
13- 30 cm
4- En az 140 cm
9- En az 120 cm
14- En az 45 cm
5- En az 122 cm
10- En fazla 49 cm
15- 46 cm
16- 168 cm (nerilen)
ekil 34. Birden fazla kabini bulunan umumi tuvalet plan ve lleri
Klozet
-
Klozetlerin oturma yerinin yerden ykseklii 43 cm ile 48 cm arasnda olmaldr. Oturma

yksekliinin ayarlanabilmesi iin klozetin adaptr taklabilir tipte olmas tavsiye edilir.
ekil 35. Ykseklii Ayarlanabilir Adaptr Taklm Klozet rnei
Klozet, tekerlekli sandalyeden klozete transfere olanak verecek biimde yerletirilmelidir.
Klozette sifon kollarnn fotoselli olmas tavsiye edilmekle birlikte el ile kumandal veya otomatik de
olabilir. Bu kollar tek elle kolayca idare edilebilir ve 22,2 Nden daha fazla kuvvet gerektirmeden
kullanlabilir olmaldr. Sifon kolu yerden en fazla 112 cm ykseklikte olmaldr.
Taharet musluklar tek elle kolayca idare edilebilir ve eriim mesafesinde olmaldr.
Tuvalet katl ekil 33e uygun, kolayca ulalabilir ykseklikte ve konumda olmaldr. Arka duvara
monte edilmi bir klozet iin tuvalet katlnn arka duvardan uzakl 90 cmyi amamaldr.
59
Klozetlerde tutunma ubuklar

-
Tuvaletlerdeki tutunma ubuklar ekil 36ya uygun olmaldr.
Aklama
1- En az 92
7-
En az 48 cm
2- En az 30 cm
8-
En az 43 cm en fazla 48 cm
3- En az 31 cm
9-
Tuvalet kad
4- En az 137 cm
5- En az 107 cm
11- 140-160 cm
12- En fazla 90 cm
ekil 36. Klozette Tutunma ubuklar ve Ktlk
Tutunma ubuklarnn ap 32 mm ile 38 mm arasnda olmaldr. Eer duvara monte edilmise

duvarla tutunma ubuu arasnda en az 4 cm mesafe bulunmaldr.
Klozetin arka duvarndaki tutunma ubuu 80 cm-95 cm aras ykseklikte olmaldr. Klozet
arkasnda yer alan duvardaki tutunma ubuu en az 92 cm uzunluunda olmaldr. Tutunma ubuu
klozetten sa veya sol yana doru en az 30 cm uzamaldr. Tutunma ubuunun dier tarafnn
uzunluu ise en az 62 cm olmaldr.
Klozetin yan tarafnda bulunan tutunma ubuklar da arka duvara en fazla 30 cm mesafede ve en az
107 cm uzunlukta olmaldr. Bu tutunma ubuunun ucunun arka duvara mesafesi en az 137 cm
olmaldr. Yan duvardaki tutunma ubuklar da zemin yzeyinden 80 cm-95 cm aras ykseklikte yer
almaldr.
60
Klozete transfer salanacak taraftaki tutunma ubuu transfer olana salayacak ekilde hareketli
olmaldr.
Lavabolar
-
Ayakl lavabolar kullanlmamal, lavabo altna dolap yerletirilmemelidir.
Lavabo lleri ekil 37ye uygun olmaldr.
Lavabolarn keli hatlara sahip olmamas, tekerlekli sandalye ile her ynden yaklam salayaca
iin yuvarlak kenarl olmas gereklidir (ekil 37).
Aklama
1-
Kat havluluk veya el kurutma makinesi yerden ykseklii 80-110 cm
2-
Sv sabunluk
3-
Aynann en st noktas en fazla 190 cm
4-
Sv sabunluun yerden ykseklii 80-110 cm
5-
Aynann yerden ykseklii en fazla 90 cm
6-
Deme zerinden boru ksmna kadar en az 68,5 cm
7-
Deme zerinden lavabonun alt yzne kadar en az 75 cm
ekil 37. Lavabo lleri
61
Lavabo kullanm iin lavabo nnde bo bir zemin yzeyi ve lavabo altnda diz boluu
salanmaldr. Lavabonun derinlii (n yznn arka duvara olan mesafesi) en az 43 cm en fazla 49
cm olmaldr.
nden yaklamda lavabo nnde 76 cm x122 cmlik net deme boluu bulunmaldr. Bu net
deme yzeyinin fazla 49 cmsi lavabo altna doru uzatlabilir
Diz boluu iin deme zerinden lavabonun altndaki boru ksmna kadar olan ykseklik en az
68,5 cm olmaldr. Bu minimum yksekliin lavabonun n yznden ieri doru en az 20,5 cmlik bir
derinlikte de salanm olmas gereklidir.
Lavabo ykseklii lavabonun alt yzne kadar, net en az 75 cm, lavabonun n st yzne kadar en
fazla 86 cm olmaldr.
Armatrler (musluk/batarya) kollu, itmeli tipte, fotoselli veya elektronik kontrol mekanizmal
olmaldr (ekil 40).
Musluklar ve dier kontrol aralar tek elle ve kolayca kullanlabilir, altrlmas iin 22,2 N'den
daha fazla g gerektirmeyen zelliklerde olmaldr.
Eer fotoselli tipte musluklar kullanlyorsa en az 10 saniye ak kalabilmelidir.
Armatrler seilirken el ykama srasnda el ile lavabo arasndaki mesafenin rahat kullanlabilir
ekilde olmasna dikkat edilmelidir.
Lavabo altndaki scak su ve drenaj borular yaltlmal veya dokunmaya kar korunmaldr. Lavabo
altnda keskin ve rahatsz edici yzeyler olmamaldr.
Lavabonun her iki yannda, ayakta durmakta zorlanan kiiler iin tutunma ubuklar kullanlmaldr
(ekil 38).
Aklama
1- Aynann en st noktas en fazla 190 cm
2- En fazla 86 cm
3- Tutunma ubuklar arasndaki uzaklk 60 cm -70 cm
62
4- Tutunma ubuklarnn boyu 60 cm

5- Tutunma ubuklarnn merkezi
6- Tutunma ubuklarnn aks ykseklii 110 cm
7- 80 cm-110 cm
8- Kt havluluk ya da el kurutma makinesi
9- Aynann en alt noktas en fazla 90 cm
10- Tra makinesi
11- Ayna
ekil 38. Lavabo Tutunma ubuklar lleri

-
Aynalarn alt kenar deme zerinden en fazla 90 cm st kenar en az 190 cm ykseklikte olmaldr.
Tekerlekli sandalye kullanan kiinin gz hizas yerden 110 cm-130 cm yksekliktedir.
Tekerlekli sandalye kullananlar ve ksa boylular iin alalp ykselebilen ayarl aynalar, aynann sabit
olmas durumunda ise ne doru 10-15 eim verilmi aynalar tercih edilmelidir.
Banyolar
-
Banyolar ulalabilir bir gzergahta yer almal, tekerlekli sandalye ile girilebilecek ve hareket
edilebilecek biimde tasarlanmaldr. Kvet yerine e dzey du alan tercih edilmelidir.
Net kullanm alan; banyo iine girmeyi engelleyecek eik vb. seviye farklar olmamaldr (10).
Du blmesinin banyo dolam alanndan kesintisiz bir yzeyle ayrlmas ve kaymaz (slak/kuru) bir
kaplamaya sahip olmas gereklidir.
Net deme alan, banyo girii ve tekerlekli sandalye ile ykanma alanna yaklam biimine gre
dzenlenir (ekil 39).
Aklama
1- Tekerlekli sandalye dn alan- en az ap: 150 cm
2- En az 235 cm
63
3- En az 110 cm
4- En az 225 cm
5- Du alan
ekil 39. Banyo rnei
Alternatif banyo planlar TS 9111 nolu standardn 4.7.4. banyolar blmnde yer alan rneklere
gre yaplmaldr.
Banyolarda menteeli kaplar en az 90 derece alabilmelidir. Kaplarda net aklk en az 110 cm

olmaldr.
Tm tuvalet ve banyo kaplar dar almaldr (10).
Su kontrol
-
Musluklar ve dier kontrol aralar tek elle ve kolayca kullanlabilir, altrlmas iin 22,2 N'den
daha fazla g gerektirmeyen zelliklerde olmaldr (ekil 40).
Su kontrolnde su klar doru balanmal ve scak su kontrol sol, souk su kontrol sada
yer almaldr.
Musluklar ve dier kontrol aralar oturma yerinden ulalabilir mesafede olmaldr.
ekil 40. Kolay Kullanlabilir Musluk rnei
Du
-
Du balnn en az 160 cm uzunluunda hortumu olmal ve hem sabit du kafas ile hem de elle
tutarak kullanlabilmelidir.
Dey bir ubuk zerine yerletirilmi ykseklii ayarlanabilir du kullanldnda, dey ubuk
tutunma kollarnn kullanmna engel olmayacak ekilde yerletirilmelidir. Suyun scakl
termostatla kontrol altnda tutulmaldr.
64
Du Alan Tutunma ubuklar

-
Tutunma ubuklar du zemininden 80 - 95 cm ykseklie yerletirilmelidir. Duvara monte edilmi

ise duvar ile tutunma ubuu arasndaki mesafe en az 4 cm olmaldr. Tutunma ubuklarnn
genilii veya ap 32 - 40 mm olmaldr (ekil 41).
L eklindeki bir tutunma ubuu, oturma ksmnn kar tarafnda su kontrollerinin yer ald duvar
boyunca ve arka duvarn yars boyunca uzanmaldr.
Du alann saracak biimde U eklinde tutunma ubuklar dzenlenmelidir
Du Alan Oturak
-
Du alannda bir oturma yeri (oturak) salanmaldr. Bu oturak banyo zemininden 43 cm ile 48,5 cm
aras ykseklikte monte edilmelidir.
Oturak yan ve arka duvardan en fazla 38 mm uzaklkta yer almaldr. Eni arka duvardan itibaren 40
cm derinliinde olmaldr.
Aklama
1-
Hareketli du bal
9- 43 - 48 cm
2-
Tutunma ubuu
10- En az 90 cm
3-
En az 45 cm x 45 cm ebatlarnda katlanabilir du otura
11- 80 cm - 110 cm
4-
Havlu asklar
12- 90 cm -100 cm
65
5-
Transfer alan
13- 80 cm
6-
Islak alan (su gideri ynnde 1:50-1:60 eimli)
14- 80 cm -100 cm
7-
130 cm
15- En fazla 80 cm
8-
90 cm
16- 60 cm
ekil 41. Du Alan lleri
4.2.2. BNA DKEY DOLAIM

Asansrler
-
Birden fazla katl binalarda, tm katlara ve gerekli birimlere hizmet veren, yeterli say ve kapasitede
asansr bulunmaldr.
Asansr yaplmas mmkn olmayan mevcut binalarda merdiven asansr veya hidrolik asansr
yaplmaldr.
Asansrler bina girilerine yakn ve her katta engelsiz ulalabilir olmaldr.
Asansr kaplar, bulunduu duvar veya iinde bulunduu ereve ile zt renkte olmaldr.
Kabin n ve kabin iinde yeterli aydnlatma salanmaldr.
Asansr kaplar, ak kalma sresi en az 10 sn olacak ekilde sensrl ve otomatik olmaldr.

Sensrlerin ykseklii 125 - 735 mm ykseklik arasnda olmaldr.
Kaplarn temiz gei genilii en az 90 cm, sedye asansrlerinde en az 120 cm olmaldr.
Kabin ii ve d kontrol dmelerinin yerden ykseklii en fazla 137 cm, tercihen 90 - 110 cm
olmaldr. Kontrol dmelerinin ksa kenar veya ap en az 19 mm olmaldr.
Kontrol dmeleri; Braille Alfabeli ve kabartmal, bulunduu zeminden farkl renkte veya kl
olmaldr. Kabin iinde, kontrol panelinin en altnda, acil durum uyar dmeleri bulunmaldr.
Asansrn bulunduu kat gsteren ekrandaki rakam ve harflerin boyutu en az 63 mm olmaldr.
Rakam, yaz ve semboller bulunduklar zeminle zt renkte olmaldr.
Asansr kaplarnn net akl en az 90 cm, kabinlerinin net boyutlar en az 150 x 150 cm olmaldr.
Sedye asansrlerinin net kabin boyutlar en az 140 x 240 cm olmaldr.
Asansr kabinlerinin zemini kat zemini ile ayn seviyede olmaldr. Kabul edilebilir seviye fark en
fazla 0,6 cm dir.
Kabin ile zemin arasndaki boluk tehlike oluturmayacak ekilde olmaldr ( 05-15 mm aras ).
Asansrler TS EN 81-70 standard ve 31.01.2007 tarihli Asansr Ynetmeliinin gereklerine uygun

olmaldr (15).
Her katta asansrlerin nnde en az 150 x 150 cm geniliinde sahanlklar bulunmaldr. Sedye
asansrlerinin nnde 210 x 210 cm geniliinde sahanlklar bulunmaldr.
Kabin iinde ve dnda asansrn kata geldiini bildiren sesli ve grsel uyar sistemi bulunmaldr.
Kabin ierisinde gelinen kat bilgisini veren sesli ve grsel bilgilendirme ( hangi katta olduu ve katta
hangi hizmetin verildii bilgisi) ve acil durum uyar sistemi bulunmaldr.
66
Kabin iinde ve dndaki kontrol panellerinde grme zrller iin Braille bilgilendirme
salanmaldr.
Asansr kaplar otomatik olmaldr.
Kabin iinde 85 - 90 cm yksekliinde ve 32- 40 mm apnda, paslanmaz, kaymaz ve kolay

temizlenebilen tutunma barlar bulunmaldr. Bar ile kabin duvar arasnda 4 cm boluk bulunmaldr.
Sedye asansrlerinde sedye arpma band bulunmaldr. Ayna, cam ve benzeri krlabilecek
malzemeler sedye arpma band hizas zerinde kullanlmaldr.
Kabinin zemini parlak ve kaygan (slak/kuru) olmayan malzeme ile kaplanmaldr. Hal ve benzeri
malzemeler kullanlmamaldr.
Aklama (a)
1. Asansr kaps net genilii 90 cm
2. 150 cm
3. 150 cm
Aklama (b)
1- Asansr kaps net genilii 120 cm
Aklama (c)
1- Asansr kaps net genilii 90 cm
2- 150 cm
67
2- 140 cm
3- 240 cm
ekil 42. Asansr lleri
Pencereler
Pencereler, grme bozukluu olanlar iin gz kamatrc a maruz kalmayacak ekilde
dzenlenmelidir.
Az gren zrllerin cama arpmas sz konusu olabileceinden, zarar grme ihtimalini azaltmak
amacyla pencerenin altna ykseklii en az 15 cm-20 cm olan bir parapet (pencere alt duvar)
yaplmas uygun olacaktr. Yere kadar cam yaplmas durumunda grme zrllerin cama arpmasn
nleyecek tedbirler alnmaldr.
Tekerlekli sandalye kullananlarn, pencereden rahatlkla dary grebilmeleri iin parapet ykseklii
en fazla 80 cm olmaldr.
Koridor ve duvarlar
-
Koridorlarda net gei alanlarnn en az 150 cm olmas gerekmektedir.
Dn alanlarnda tekerlekli sandalye dn yapabilme alan dikkate alnarak en az 150 cm

olmaldr.
Koridorlarda oturma ve bekleme alanlar dzenlenmesi halinde yukarda belirlenen net gei
alanlarna dikkat edilmesi gerekmektedir. Bekleme alanlar dzenlenirken tekerlekli sandalyeler de
dikkate alnarak yeterli miktarda en az 90cm tekerli sandalye iin bekleme alan boluklar ve 150
cm manevra alan oluturulmaldr.
Koridorlarda duvara dik, tavana monte edilmi veya ask aparat ile aslm levhalar zeminden en az
220cm ykseklikte olmaldr.
Sirklsyon alanlarnda, duvarlara monte edilmi uygun ykseklikte tutunma barlar bulunmaldr.
Sirklsyon alanlarnda, duvarlara 10 cm den daha geni malzeme aslmamaldr. 10 cm genilik

kural dikkate alnarak dar kenarl dkm radyatrler veya elik panel radyatrler kullanlmasna
zen gsterilmelidir.
4.2.3.
Kapal Otoparklar
Kapal otoparklarda zrller iin ayrlan ulalabilir park yerlerinin yer seimi, lleri ve iaretlemeleri,
blm 4.1.7. Ak Otoparklara uygun olmaldr. Bunlara ek olarak aadaki artlar salanmaldr:
-
zrller iin otoparkta ayrlan park yerleri giri/ka ve zrlnn de kullanabilecei asansre
yakn olmaldr.
Kapal oto parklarda zrller iin ayrlan park yerine kadar kolon, duvar ve tavana asl zrl
ynlendirme iaretleri salanmaldr.
68
Otopark iinde ve binaya eriim gzergahnda kot fark bulunmamal veya rampa vb. yntemlerle
engelsiz eriim salanmaldr.
Giri / k alanlar yan yana olan otoparklarda yanl kullanma engel olmak iin sembol veya yazl,
kl trafik iaretleri olmaldr.
Kapal otoparklarda kolonlar yuvarlatlmal ve fosforlu boyalarla gidi ynnde beyaz, yasak
ynnde sarya boyanmaldr.

-
Kap yanndaki iaretler zemin yzeyinden en az 120 cm, en fazla 160 cm ykseklikte olmaldr.
Aklama
-
1- En fazla 160 cm
2-En az 120 cm
ekil 43. Kap aretlerinin Konumu
Duvara dik, tavana monte edilmi veya askl aparatyla aslm levhalar zeminden en az 220 cm
ykseklikte olmaldr.
69
Aklama
1- En az 220 cm
ekil 44. aretlerin Ykseklikleri
Yazlar ve iaretler gr mesafesine gre uygun byklkte olmaldr (Harf ykseklii 15 mmden az
olmamal ve gr mesafesindeki her metre iin yaz bykl 20-30 mm arttrlmaldr) .
Ynlendirme iaretleri ve yazlar kolay grlebilecek ekilde, yazld zeminle zt renklerde

olmaldr.
aretler kolay alglanabilir ve anlalabilir nitelikte ulusal standartlara uygun olmaldr.
Ana giri holnde ynlendirme iaretleri (bilgilendirme pano ve tabelalar) olmaldr.
Ana giri holnde ve danma bankosu yaknlarnda grme zrller iin 120-160 cm arasndaki
ykseklikte Braille yazl ve kabartmal bilgilendirme panosu olmaldr. Bu panolarda, Poliklinik
isimleri, Servisler, Radyoloji birimleri, Hasta Haklar, Sosyal Hizmet Birimi, zrl Tuvaletleri gibi
temel birimler belirtilmelidir.
Kurum ayrca sesli bilgilendirme (kiosk vb.) sistemi sunabilir.
Hastane ana girilerinde, zrllerin kulland gzergah ve hissedilebilir yzeyle ynlendirilen,

duvara dikey monte edilmemi, yerden 90-110 cm ykseklikte eimli yatay tabla eklinde, 160 x120
cm ebadnda, kabartma harf, ekiller ve Braille Alfabesi ile desteklenmi, kabartma hastane genel
krokileri yer almaldr.
zrllerin kulland girilere, iitme zrllerin ve az gren kiiler ile yallar dikkate alnarak
gerektiinde ve zellikle d mekanlarda kl ynlendirme ve bilgilendirme tabelalar kullanlmaldr.
Asansr ve merdivenlere bilgilendirme panolaryla ynlendirme salanmaldr.
zrl tuvaletlerine ynlendirme salanm olmaldr.
Ynlendirme, bilgilendirme levha ve panolarnda ulalabilir zrl WC sembolleri yer almaldr.
zrl tuvaletleri hem tuvalet hem de kabin giriinde iaretlerle belirtilmi olmaldr.
Tekerlekli sandalye kullanclar iin bina ierisindeki rampalara bilgilendirme panolaryla

ynlendirme yaplm olmaldr (Bina dnda yaplmas durumunda kl olmas dnlmelidir) (13).
70
ekil 45. Ulalabilir Rampa Sembol
ekil 46- Ulalabilir Kullanm veya Giri
ekil 47 - Ulalabilir Bayan ve Erkek Ortak Tuvalet
ekil 48 - Ulalabilir Bayan Tuvaleti
ekil 49 - Ulalabilir Erkek Tuvaleti
71
ekil 50 - Ulalabilir Asansr
ekil 51 - Hareket Kstll Bulunan Kii
ekil 52 - Grme zrl
ekil 53 - itme zrl in Donanmlar
72
ekil 54 - Ses Ykseltici Loop Sistemi
ekil 55 - Tekst
Telefon
ekil 56 - aret Dili Tercmesi
ekil 57 - Tahliye in Ulalabilir Gzergah
ekil 58 - Yangn Tahliyesinde Kullanlabilecek Asansre Giden Ulalabilir Gzergah
73
KAYNAKLAR
1- World Report on Disability, Dnya Salk rgt, 2011
2- http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs352/en/ Eriim tarihi 09/02/2012
3- Birlemi Milletler Engellilerin Haklarna likin Szleme, 2009
4- Trk Standardlar Enstits, 9111 Kasm 2012, zrller ve Hareket Kstll Bulunan Kiiler in
Binalarda Ulalabilirlik Gerekleri
5- Trk Standardlar Enstits, 12576 Nisan 1999, ehir i Yollar-zrl ve Yallar in Sokak, Cadde,
Meydan ve Yollarda Yapsal nlemlerin Tasarm Kurallar
6- Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl zrl ve Yal Hizmetleri Genel Mdrl, Ulalabilirlik
Stratejisi ve Eylem Plan (2010-2011)
7- Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl zrl ve Yal Hizmetleri Genel Mdrl, Yerel Ynetimler
iin Ulalabilirlik Temel Bilgiler Teknik El Kitab, Ankara 2011.
8- Salk Bakanl Stratejik Plan 2010-2014
9- Salk Bakanl, 2010/73-80 sayl Poliklinik Hizmetlerinde ncelik Srasna likin Genelgesi
10- Salk Bakanl, zrl Kiilere Ynelik Salk Hizmetlerinin Sunumuna likin Genelge 2010/79
11- Salk Bakanl, Salkta Dnm Kapsamnda Yaplacak Salk Tesisleri in Proje Aamasnda
Uyulmas Gereken Hususlara Ait Genelge 2012/6
12- Salk Bakanl, Hastane Hizmet Kalite Standartlar, Ankara, 2011
13- Salk Bakanl, Trkiye Salk Yaplar Asgari Tasarm Standartlar 2010 Yl Klavuzu
14- Sanayi ve Ticaret Bakanl, Asansr Ynetmelii, 31 Ocak 2007
74

PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Salk Bakanl Trkiye Halk Sal Kurumu

Salk Kurumlarnda zrl Bireyler in Ulalabilirlik Temel Bilgiler Rehberi

KATKI SALAYAN KLER

TRKYE YKSEK HTSAS ETM VE ARATIRMA SALIK LETMES

ANKARA ATATRK ETM VE ARATIRMA HASTANES

ALE VE SOSYAL POLTKALAR BAKANLII ZRL VE YALI HZMETLER

Yrd. Do. Dr. shak AYDEMR

FATH NVERSTES SALIK YKSEK OKULU

Hac Dede AYTEKN

TRKYE YKSEK HTSAS ETM VE ARATIRMA SALIK LETMES

Gnl DEMREL CELEP

SB. SALIK YATIRIMLARI GENEL MDRL

TRKYE YKSEK HTSAS ETM VE ARATIRMA SALIK LETMES

BURDUR L SALIK MDRL

SB. TRKYE HALK SALII KURUMU

DR. NAFZ KREZ SNCAN DEVLET HASTANES

ALE VE SOSYAL POLTKALAR BAKANLII ZRL VE YALI HZMETLER

SB. TRKYE HALK SALII KURUMU

Dr. Deniz ALAYAN GM

ALE VE SOSYAL POLTKALAR BAKANLII ZRL VE YALI HZMETLER

SB. TRKYE HALK SALII KURUMU

SB. SALIK YATIRIMLARI GENEL MDRL

SB. TRKYE KAMU HASTANELER KURUMU

SB. SALIK YATIRIMLARI GENEL MDRL

TRKYE YKSEK HTSAS ETM VE ARATIRMA SALIK LETMES

Naciye Esra ZKARTAL

SB. SALIK YATIRIMLARI GENEL MDRL

SB. TRKYE KAMU HASTANELER KURUMU

Dr. Ercan SAPMAZ

SB. TRKYE HALK SALII KURUMU

Uzm. Dr. Ahmet SARICA

TRKYE YKSEK HTSAS ETM VE ARATIRMA SALIK LETMES

ANKARA L HALK SALII MDRL

Dr. Kemal TEKN

SB. SALIK HZMETLER GENEL MDRL

SB. PERSONEL GENEL MDRL

SB. SALIK YATIRIMLARI GENEL MDRL

TRKYE YKSEK HTSAS ETM VE ARATIRMA SALIK LETMES

Uzm. Dr. Nazan YARDIM

SB. TRKYE HALK SALII KURUMU

Ecz. Zehra YENAL

SB. SALIIN GELTRLMES GENEL MDRL

SB. SALIK YATIRIMLARI GENEL MDRL

SB. TRKYE KAMU HASTANELER KURUMU

Salk Bakanl Trkiye Halk Sal Kurumu

YAYINA HAZIRLAYAN GRUP

Yrd. Do. Dr. Mustafa AKSOY

Salk Kurumlarnda zrl Bireyler in Ulalabilirlik Temel Bilgiler Rehberi

Salk Bakanl Trkiye Halk Sal Kurumu

Salk Kurumlarnda zrl Bireyler in Ulalabilirlik Temel Bilgiler Rehberi

ekil 37. Lavabo lleri

Salk Bakanl Trkiye Halk Sal Kurumu

Fotoraf 1. Merdiven Asansr rnei

Salk Kurumlarnda zrl Bireyler in Ulalabilirlik Temel Bilgiler Rehberi

Dnya Salk rgt

Uluslararas levsel Yeti Yitimi ve Salk Snflamasnda

Trk Standartlar Enstits

Salk Uygulama Teblii

Hizmet Kalite Standartlar

Ankara Alkol ve Madde Bamll Tedavi ve Eitim Merkezi

Salk Bakanl Trkiye Halk Sal Kurumu

Bakanlmzca zrl Kiilere Ynelik Salk

Yrd. Do. Dr. Mustafa AKSOY