MFD.

2843

THEODORI
CRAANEN
Ph. ac MeJ.Do.Profefl. olim in . Acad. Leid, Cond. & "
Arch i t r. Prim. {Aun viveret) Aug. Potentiff. Eleorit (gloriose
memoria:) Bramttnburyci, non Cwat. Acad. Dutb.

OPERA

OMNIA.

Nunc demum conjuncUm Edita

TO

MU

ALTER

CONTINENS

OBSERVATIQNES

Quibus emendatur & illuftratur HENRICI REGII.

AXIS

MEDICA,

Uediuthnum txmflis dtmenrad.

ANTVERPI,
Apud J ANN EM BAPTISTAM VERDUSSEN >
1. 1 . L XXX ix.

AD

LECTOREM

&^

Jglf^fl
*

ccipe , LeEor benigne , fecundum promiiTrm

meiim ' Praxin c,aril>mi vir* CRAANE N,
nerripe ejus Obfervationes & Notas , quibus emendatur & illuftratur H E N R I I R E G 1 1
Praxis Medica : haec fecunda pars cum priori
traStatu de homme conjuncla , opus reddit perfeclum,
namjuxta prxfationem REG 11$ omnis recia dileiplinarum
traditio , praeeeptis & exempfis , tanquam duobus neceffariis procedit crueibus. Horum alterutrum fi dficiat ,
neceflario tota Claudicat inftitutionis ratio. Utrumque
vero fi exhibeatur $ nihil in artis traditione deikierari videtur. Cum itaque univerfae Medicinae pracepta methodic
antehac ( feil, in traftat itde hgwine ) propofuerimus , ob-

fcuraqueejus arcana rectae rationis face dilucidare conati

fuerimus$ jam porr, ne quidquam in artis noftrae rect
inftitutione requiratur, ufus eorum , qui Praxis Medica
vulgo appellari folet , in fpecialibus Medicationum Exem"plls $ ut quilibet morbi humanum genus infeftantes , ab
iis , qui artis noftra; praeeeptis funt imbuti , commd ,
tut , & fecur curari pofint -, deinceps eft oftendendus.
Quamvis enim fub generalibus praeeeptis fpecialia comprehendantur , iftaque his conveniant $ difficile tarnen eft
ex iftishaec elicerc , generafiaque individuis applicare. Atque hinc, nifi quis iufficienter in exemplis verfatus & exert
citatus

Ad

Lector-em*

citatus fuerit ; quamvis Medicina praecepta reft fint cognita: atrameti, quia morbi funt varii , & faepe obfcuriffimi, &praeteramir varietate nter fe componi&conjungi folent , remediaque propterea innumeris modis funt
yarianda $ idcirco , ubi ad xgrum curandum acceditur , neccilri magna Curancem follicitudo , tum in morborum
Cognitione , tum in eorum Curatione , invadit.
Hunc
itaque fcrupulum uc cuivis, animum ad Medie inamexercendam appellent , eximam , centum & amplius felices
praecipuorum morborum , qui corpus humanuni , capite
ad calcem , graviiim affligere folent , Medicationes,non
tantum in aegris exercitas , fed maximam partem in Aca
demia noftraetiam ventilatas, in exeroplum proponere,
iifque tanquam in rem praefentem Phiiiatros deducere ,
decrevi. Sperans fore, ut e ratione viam Iatiffimam,ad accuratarh quorumvis etiam abditiflimorum morborum, eorumque obfcuriilmarum caufarum , & admirandorum ab
Ms proficifcentiumfymtomatum Cognitionen! , felicemque eorum Curat ionem, im aperturas. Hoc fi contingat,
voti mei compos factus , ^rfart haud inanem , tum Medentibus tumMedendis, operam impendero. Vak.

INDEX

INDEX

MEDICATIONUM
L I

R I

I.

Medicado.
Medicado.
Ephalalgu , calida. I. XX.Surditatity grav Audit tu, &
L
H.
Frigid*.
Tinnitus aurium.
If171.
XXI.
hdmorrhagis miium. 177.
m Leurgi.
M*
XXII. Po/>i.
IV. Apoplexia.
181.
V. mim'u. Viligi*.
186.
44. XXIII. -.
VI. Catalepos.
50. XIV. Opthalmi*.
19a.
VII. Paraljrftot.
60. XXV. *.
198.
Vin. Spafm't.
72. XXVI. Amouroxou
205.
IX. Epilepfm.
83. XXVII. PffJ7.
212.
XXVIII.
4
oculorum*
X. Somn.imbuUtionts.
216.
95100. XXXX.jEgilop*.
XL Incubi.
220.
07. XXX. Fiubt Ucrimdlit.
XII. Vertiginii.
226.
XIII. Hjfdrecepbali,
116. XXXI. CatbarrL
aj.
XIV. Melambol'u.
124. XXXII. Cor;t*.
241.
XXXIII. 0</,.
XV. .
XVI. Fbrtntid*.
248.
14. XXXIV. Vtyalifmi.
XVII. Hydrophobic
152 XXXV. 414.
252.
XVIII. ComatisVtgilif.
ICr. XXXVI. Aphtbarum.
260.
XIX. Dolemis.
164 XXXVII. VfuURtlaxdtd. fij
L I R I.
Medicado.
I. QPfi Sanguinit.
Il3 PbAi/ iavifeMt*.
III. Pf A;/i inciptcnt.
IV. Ahrwtis.
V. Palpitationis Cordis*
VI. Syncopes.

269.
277.
284.
287.
296.
Soi.

IL

Medicatio."
. , ;.
VII. P/e"f<fc
307.
VIII. Tleuritid in puerptra. 3 1 4.
IX. Pertpneftmom*.
319*
X. EmpymAtis.
223.
XI. Fibr Epbemit
5*8.
XlhSjmb*. .
53*.
f j
XU2.Ffa

X]

XIII. Tebr'ts Tertiana continua.^! XVIII. Peflilentis.

XIV. Quotidiana.
349. XJX. Heclica. .
XV". Tertian* intermittents!. 3 56. ! XX. Aphtharum.
XVI. Quartana.
364 i XXI. rajjt contumacis.
XVII. Hemitritaa.
170.
LlBRl

37*
38*
3*9
*

III.

Medicatio.
Medicatio.
514*
I f^Ardialgu.
397' XXIII. Diarrhaabiliofa,
j 19.
II. V^-* Anorexia & cibi fatdii. XXIV. Alviadflricla.
5 2,5
403. XXV. Cholera.
529.
III. Fw/ canina,
408 XXVI. Dyfenteria.
IV. P/f-f.
411 XXVII. Cholera ab arfcni. 594.
V. Loquela& Deglutiendi difficul- XXV J I/. Do/ Co// << b-moribut frigid*.
539,
tans
41*.
VI. Ventrtculi Cruditatis nidor.^io XXlX. Dc/ow Coliciab bunwiibus
calidis.
543
VII. Cruditatis .
425.
5 48.
VIII. Singultus diutini.
429. ' XXX. I/4f<e paffwnis.
IX. Diuturni Vomttus.
433. XXXI. Ifei , ex Bubonocele. 5 54*
X. Vomitus fanguinis.
438. XXXII. Cholera cum Convulsione,
XI. Imbtcillitatis- bepatis feroft. I
.'
. .557
443- XXXIII. LumbricorVm..
XI/. imbecillitatis. bepatis pituitofa. XXXIV. NephriticidJoris. 567.
XXXV.lfchuria.
575.
449.
XIII. Affcus hypochondriac''. 454. XXXVI. lnflammationis renum.
XIV. Inflammation!* hepatis. 459. 1 '
J79XV'. Obruionis bepatis.
465. XXXVII. Exulcerationis rcnum.
57
XVI. Scirrhi bepatis.
472.
XVII. Cachexia leucopblegmatica. XXXVIII. Exulcerationis Vtfici
xvm. j*/fW*
XIX. lnflammationis Vrtnis.
XX. Obruionis lienis.
XXI. Scirrhi lien'ti.
XXI/. Lienteria.

477483. ! XXXIX, Stranguria.

494. XL. Suppreionis urina.
499. XLI. Diabetis.
704 XLII. Gonorrhoea /implicit.
08, . Gonorrhaa virulenta

.
607.
612.
& utcew

INDEX.
cerit in meatu urinario.
6li. XLVIIL Uteri iolwit.
4*
XL1V. Hjperfarcofios Venere* in XL\X.Ujftericaf>aionis.
655.
Urethra
617. L. fanguinit ex utero > tum
XLV.Superfiuorumnienum. 6
foe tu mtrtuo.
663
XLVL Ohruclionis menfium. 6 $9. LI. Tartus diffuiiis
66j
XLVII. Fittens uterini.
645.
L

Medicado.
I.
Hlorofeos i five morli Virginei.
6.
II. leriflari.
684
III. Hamorrboidum dolorls.
692
IV. Artbritidit.
V. VarioUrum.
7 04.
VI. Vulnerts capitit.
411.
VII. funclura tetidin.
714.
VIII. Erjfipelattt faciei.
717
\X0arcnjtb'ia.
7:0.
X. Ccmbuflipedii,
724,
XI.Aneurit tnatti \ultieuti. 728.

IV.

XII. Gangrana.
XIII. Luxatienit fenwr.
736
XIV. rim.
738
XV. Artbritidit Vagi.
754
XVI. I*if Venerea^cum Genmbad
Virulenta.
749
XVII. Ihm Venerea , cum Uheriim
am , pudtndi.
754.
XVIII. Jfrftw.
7,7.
XIX. Achorisfne Tinea '.}
XX. Cancri incipientit.
767
XXI. ScirrhiCaticn.
771

fol; *
P

EDI
LIBER

JE

TRIMUS.

De Medendis Morbis Capitis.

MEDICATIO

FOEMINif,

.CEPHALALGIA,
Ex eaufi cdlid,
Labranos.
OEmina 3quadraginta .innos nata > cinguinea, d calidiore diart diu ua , incidir in ingctem e dolorem f puntorium s verticis & h occipitis , * ad cervicem ufcjuc definentera > qui non externo contau , v. fed capitis motu
exacerbatur, atque ideo immota in leo jacejt. iPunftioncs , quas in capire icn tit , fubmderemtttuntur , m fubinde ita ingravefennt, ut argra animo lincjuatur. Adeft ncitra firim, magnus totius
corporis p calor , puliis celer , urina rubicunda. Interdum poft fomnum qudam praeter rationem loquitur.
.
(i) Praxeos ) part Medictni T;. praxis) eft ilia , cujus refpecbi
Medic-' m vocari folct *rs ab autnoribos { carrera: enim omncs ejus partes
(PhyfloJogia /. pathologia , femeiotica
Sc bygieina) ipfisfatcntibuc , merz Cunt
throi eticas.
SeJ videamus , an rcctc ipfa , licet
praxis, vocetur an : & frime videa.
mus, q'Jomododefiniant rfrft, dicunt,

Quedm fit baliiut turn variant liquid

tffittrt. Quid ergo eft illud aliquid
efficcre , certe ex ipils reibis cl*re pa
tee i II ad mentem refpictatur, nihil
efle praeter fcitmUm. fed apponunt
tctrt , quod verbum dexteiitatem
manuura quandam redoler : fateor quidem , qusdjn tenus verum elle, quatenus refpiciunt ad Thirmnitm Sc
chyrurgim , fe ia ca ad jenem mode-

M E D I A T I
:m- iCapire unde ex i n juins acrs, modo
randura , ne vitra frangantur
incalefcenribus ma.
pyreuma redoleat , quod deftillatur , ! fngidis , incalelcemibus
X-c: etiam in hac ad luxata oll'i in ' gnx.Sc nimis fubitanca* onunrur muu'"reSum locum reponenda , 8cc. fed tioncs, qua: uti in civili , lie ctiamin
hxc lu m potios {trvx ipfius mcdtci- Janbafi economa magnam caufant
*nse, quam ipfa medicina. Quatcnus ad perturbationem , undc etiam ciiuntur
dixtam , medicina etiam non poteft dici. obroionei difficiles.
b Qjfddrdgmtd annos .) "Quod ac
an ; nam quxfo , an cft , ofEim ex
patina fernere, & in . ingercre ! Cci- tas argroium addatur , multi m facit
t puni hoc norunt ,' rcJinquirnr ergo , ad doles medicamcotorum dingendas.
Sangnintd.) Ter voeem liane valm median* , & quidem ipfa practica,
de obfcuram pltihoram intelligunt, &
fit jdemi.
la hac iterum feienlia duplex reperi- temperamentum calidum & humitur meihodus : vcl enim morbi in ab- dum , atque vero quintam clientiam
ftrafto proponuntur fecundum genera bile, pituita, melancholia & fcio, tanlern quandam ideam , pi ont concipi iquam excrementis , dcftitntam : priunrmorbjun oriii rofl ab hac vel illa lignificatu hjc accipitur , nempe
caufaj quam metboduni ecutus eft ! pro plethora , nam quinta arguinis
R I V R i u s , aliiquc , qui gencra- cflentia eft cliymatra , qnarque nul^yam
lia dant figna , generales diagnofes , erit in rerum natura j bilis fanguini
prognofes, generales de nique emotio jpermia eft ad effcrvefecntiam ; pitui
nes", hac vero ratione medici non fatis ta Sc melancholia ipi etiam innexa: funt
expedite fuos traftant igros , fed qua. ad refracnandam bilis nimiam effcrvef. (kibii hatrt'nt , quid faciendum (it.
, centum ,& fetnm adeft pro vehculo
Altera igitur meibodm a quibufdam j qnandoqiie ergo hat particular adftint',
eft obfervata.traftandi morbum ,prout (faoo igitur fenfu lemper accipicmJum
in hoc vel illo homine reperitur , & 'eftproplethoia,
d Cdlidiore dixta ) Sic eaufa pre
prout morbus tile fcrirprognarus : id
eft , per medicationes , five obferva- cedente, efficiente devenit in Cogni
tiencs fpecialcs : inter hos author no- tionen) effeftus , videlicet, tempera
iter H. Regius eft, quam etiam mentum.
nrethodum nos , otpote magis natura
Dolorem) Omnis dolor oritur ab
lem vifam , degimus.
obftruftione.
, '
(i) Cephalalgia.) Ubi invetef Dolorem prniclorinm.) Omnis do
rata , Sc p.ertinax fuerit > tunc Cepha- lor quidem eft ab obftructionc , fed dif
vocatur : Ii indimtdia capitis parte fer! inter fe propter' caufam obftruendolor eft , Hf>mcrH*<licirijr.
tem. Sic dolor puuftorius eft a laic,
a Tetmina ) Hie fexus magis eft hie vero a fare volatili, Sc identidem
dotoribus obnoxius , prima , proptcr- non nihil corrofivo; lancinans live fein
ea quod fermentationes fanguinis ip. den? dolor eft ab acido : gravansvero
Arum plerumque fint debiliorcs, unde ' cauf frrgid (fcilicer pituita inlpida)
obftrutHonrs Up. us oriuntur in ip- in
' tubulis partium infarcla: feddificniarum corpore, prxfertim in partibus dens oritur flatibus , Sc vaporibus
cxictnu au ilis caput eft: fecundo, intt partem /fee bun conduits , qui
quia : etum hic nudo fere inccdit cbullicndo & rarefcendo , propter ob
t- ..i
* '
, Aru

CEPHALALGIA

CALIDA.

ftroftionem poro ru m v uni exeundi non rebro, & quam quidem ob caufam 3 ra*
inveniendo , dolorem hinc diftenn- tio eft in promptu primd, ut indica*
vum caufant , pulfans eft parrictilis tur noneli heiuicraniam j futura cnim
circa arteriam obftmdionem facictiti- ( videlicet fagittalis ) difpefcit cranium
bas , eamque non nihil comprimenti- indextrum & finiftruiu. Secmtd , quit
cxternis doloribus externa remedia ma
but.
Non oput eft , ut dolores & morbos jore com frudhi adbibentur nam non
anxic dividamos in idiepttbicot Sc fym- anxic quxrendum eft in mo.biy interfttbtcet, quia in omnibus partibusre- nis , qtixnam part propri fit aftca ,
periuntur artera:, quae in diveriaspar- quouiam remediorum vis
tescandcra matcriam efFundiint , & ifta- ad partem aille: 1 m , tanquam profunrum partium functiones Ixdunt : ideo diusliram , pervenirc non poteft; prop,
.; fequittir utjam partem altenus terca nedicamenta interna indtflerencaufam morbi efTc , conftitutio poro- ter feruutur per rotum corpus , obferrum arteriarum mujtum in produccn- ! vata folum hic differentia , quod mcdisobftructiottibus contribuera poteft , l dicamenta craflif paiticulis donata ponampori arteriarum poflunt peccare, ' tiori fu parte defeendant per aorta:
frimo , cum nimis patuli funt, itaut ! truncum drfeendentem , fubtilia vero
craftjoresparttculx extravafenrurmajo. ad fuperiora adfcendant , quapropter
ri copia, quam folebant, qux in par utrum dolor capitis in vrtice fit , ur rum
ibus hxrendo , obftruttioncs , & dolo vero in occipite , nil ad mdicamente
res producunt : fecundo , cum pori con- interna facit. .
h Occipit.] Dolor frequentiutcirca
tornone aliqu aliam acqtiirunt figuram, itaut partculas infolitas i fedi- occiput eft, quia ibiplurimx reperinn
mutant , inter quas funt multz acres , & turartcriz, ex qui bu igitur plusma.
qua: noonihil corrolivx funt, quxque teriz peccantis excerni poteft.
i ~4d lervkem ufane.] Dolor bicad
adeo ful acredine dolores excitant : itr
tio , pori ctiam peccare poflunt nimii cervicem dclccndtt , quia materia in
angufti , adeo ut non tranfmittant occipite exrravafata per quartum cere
Earticulas, quas tranfmitteredebebant, bri ventriculum ad medullam fpinalem
inefi tiftantur partcula: acres, lanci- fui gravitate defcendit , eftque hie do
naado quaquavcrfum , dolores in lignes lor internus Sc non externus.
Sed capitit motu . J Do
pariunt.
g Vtriicty .'] A pud Hoffe lor motu corporis exaeerbatur , quia
' rum in Hercule Medico citatur Crato humores acres motu corporis majori
tri jm impcratorum Medicus lib. 4. copia Sc majori cum vehementi impejepift. fol, 4J7. qui ait, dolorem cfle Iuntur in partem affecta m , quia hu
per confcnfinn ventriculi , cmudolet mores , qui quieri jaCebant , tuocmopars capitis anterior ; & per confenfum ventur. I Tunione![binde remittuniur ] Do
uteri , cum dolet pars capitis pofterior,
fed potius eft propter continuitatem lor eft rem i rc ns , primo quia omnit (anguis nbn eodem modo eft difpoiitus , ita
membranarum V meningum.
Vertic ocpiti*. Hxc etiam addit ut jam appellatur fanguis acris , mox
amor , ut diftinguat hunc externum bonus : fecundo , quia obftruftio il
dolorem ab interno , qui eft in ipfo ce ia quandoque fo I vi tur , & circulauo
A
humo

M E D I A T I
humorum per libs partes reftituitur, moventur, aqueis particusad eafdem
ut adco liceat generatim dicere , ubi delatis, anima huic motuialTuetaefl j
dolor, ibi obfhuctio, iicut paffim in ita ut propter confuetudinem non adtemperies fanguinis, & humorum non vertat: enimvero cum iftx partes non
lardant acetones , ni poilquam obftru- moventur ab aqueis , tunc atium motumacquiruntab acribus &llinis par
ftioncm alicubi fecerunt.
m Tunftionts , fubindt ita irtgrtnt. ticules , tum prxter labentibus , tum
fcunt , ut tgra animo linquatt, ] A do- ex ventrculo fub forma vaporum adJorcdeliquium aoimi oritur, quiafpi feendentibus , qui motus anima; inforitus inordinate ia cor influunt, itaut' litus& moleftus, litis nomine indigiquo tempore inguis intrat in arterias tatur : verum hxc fins , defectu Ii.
& arteridfum tunicas , ix coufhin- quoris orra , copiofo potu refiinguigantur , & cum cgrcderentur , Sc egref- tur. Datur etiam litis in febribtis, Se
fus ell , non conftringantur , cum aliis qibufdam ni or bis, qua; potu non.
contrario dcbebant ifto tempore rcla- reftinguitur i quod lignum non eil ,
Xitl ad recipiendum novum fanguinem, aquam in fanguine deticere , fed eanitaque fanguis cum libere lats ex corde dem in os nondeponi ob glndulas obegredi nequeat , rgurgitt , Si Dagma ft ruftas, vet ob fauces- obibuclos, &
re intra cor incipit, bine cum fpiritus ductus lymphaticos ad bas parres ten
fufficientes non fetantur ad caput , fe- dentes, qua: litis extringui. deber me
quitur LypothymA , & cum egrederc- dcamenos has obltrucbones tollentitur , & egreffus eft , not) conftr i ngatur, bus : hinc manifeftum eft contra au
noi iterum conftringjtur Si relaxetur ; thores , illas febresacutas noneflepef.
ita ut motus cordis non cooveniat cura limas, in quibus nulla litis adeft , quia
motu fanguinis, undc fermentt io in indicat , non multuin aquxex fangui
corde non rite procedit , & fanguinis ne avolafl, Sc obfti uftiones in dielis
partcula; non fatis uniuntur , ita ut partibus non adefe , nili forte adfit
ineptas vadt ad fermentationem in phrenitis , ut mens liccit.it m ous&
Corde fubeundam , quare propullio fan faucium , quamvis adlt , non lamen,
guinis non fit c t, qu riebst ante, adverrat.
cum motus uterque ref, ondebat intet
o Magnm calor.) Id efl prxtcrnatufe, itaque cum mmori copia fanguis ex talis Se naturali major, feu ardor, qui
Corde propcllirur ,. fpiritus etiam mi nunquam eftin corpote Gne obfhuflio
nori quantitate generantur, unde^M- ne pororum : iis enim obftruftis noa
nifi materia; mundi fubtiliifima: tranfi-
.
n Citrafiiim.] Hoc addit autor, ut tusdatut, qua: fuhnims injr rucos in
denotet,febtes aliquando dati oe (iti, poros obftruftos , caufat inflammation
quando , feilicet , val falivalia non nem , adcoque ardorem; ideoqucmag
Cuit obftrufta. Sitis naturalis oritur , nus calor eft indicium cryfipelaris aut
quando in fanguine miaut aquae repc- inflaramationis in parte aliqua laten*
litur, uodeevenit, ut minus falivxge- tis.
aeretur ad pattes humeebndas in ore Sc
p Magnm calor, pulfutctltr , urina
xfopbago, unde ficcioresevadunt, Sc rubifnda.\ Hxc tria ligna febres indi
infolitum motum nervi, impiiraunt : cant; confirmant ctiam , intcmperiena
i , quia has partes naturalis blande ' in initio billorix polit am feiliect cali.
dam:

CEPHALALGIA
dnotant quoqje m ultum adefie&lcm :
conftat euim rx chyrnios, "j!cs , qui
fubtiores funt , bcile i materia mundi
fubtriima continu agitari poJlc, dum
auremeelerrim in cordit tnaJamishz
paniC.'ix.'.ino- volatiles a.-.itanrur , Ctiffim corde egrediuntuc fermencatione propulfx , ut Ce in majus fpatium explieent , quod dum fit , pul- !
fum f qui nihil mii cordis ferraenrationis conicquentia eft ) eclerem cenficiunt. Quantum ad urinam rubicundam, illa rubedo maxim cil ab admix rione faits , uti id Joccnt mulierculx
fila coquentes, dum quo pluscinerum
(quos fale turatos norunt chimie i )

CALIDA.

addunt , e rubicundiora cernunt eyadere lixivia.

q Hjfxdjm prter raiionem loquitur. ]
Bene diftingiicodum eft in xgris , n
idfiatcx fomnolentia icftantii an ve
ro .ib inSammatione alicujus partis nobilis , nam fermones deliri poflunt
fufpicioncm injicere, an incipiens phrenitis adiit , & an dolor potilTimum
proveneret ex inflammarionc mcningum , vel partis cerebri prxima; ; par
tis nimirum capitis interna:, qui quia
ncrvofae funt & idcirco poros exiguos &
confiantes habent , i n flamm at io n i faci
le funt obnoxix.

Jacto hoc hiori* morbi , ex diligente a?grotar hujus examine collecta;

fundamento , medicatio jam porro inftituenda per cognit'tonem , turn diagnollicam , turn prognofticam, cjn , progredendum eritad
Curattonem,
Etquanmmad diagnofin, quae in partis- affecta? , ipfius morbi, &
cauik morbificx inveltigatione confiitjtr afficitur in hac a?gra caput %
fecundum verticem , occiput, & ctrvicem, quod ex dolore illas partes
occupante eft manifetum; afficitur etiam 6 cerebrum fecundum fuban & (piritas, item fecundum memages , quod ex fermonibus
praeter rationem interdum prolatis , & fex dolore , non externo
contactu, ld motu capitis exacerbato , innotefeit : item cor & totum
corpus r quod ex pulfu ecleri , urina rubicunda, & rotius corporis calore
patet'
a ^ficiiur .) Videte inftitu.
tiones Rcgii lib. cap. . autor hic
decribit icphaUlgiam idtopdthictm ,
aoidiftinguerc vult fympathicm , fed
diftinto il .1 Je dolore per fympatbiam
autidrapathiamnoneftmagnimomenti , dum circulatio faoguinis docer ,
dolores in qu iquc parti fieri ex vafis tibi
proximis.
b ^ffitur Ctrebrm fecundum frb.

i mum.) Sylvins praxi lib. i. cap. ij.

feci. 19, put.it fecundum glndulas cerebrumafiki, aefi hat acutiotis client
, fenfus , quam cerebrum Sc meninges,
& cap. 2.9. f. ft. it. culpam rejicit
lympbam mutiaticam falfam , veliimul
acidam.
.~4fcim ctrtlrum fecundum fpiri*
.) Quippe nimirum acris , craffi,
vifcofi , fed tarnen maxime culpandx
A }
funi

M E D I CA T I
funt obftrucliones inter fibras cerebri,
dolores totius corporis , ofcitationes
tee , poflunt oriri , quando fpiritus
funt acriores , tjuippe qui gencrantur
ex fubtiliiTima fanguinis portione i ira
ut ubi fcater fanguis multo fale volatili.fpiritns etiam magna copi (ntfalini ,
qui cum per totum corpus deferantur,
membrana; ubique cum exiftant,
eafdem vellicant , & nervs pun
gunt , und dolores , ofcitationes
&c.
d Item fecundum meninges) Cum
medicamenta lege circulations pera,
grent totum corpus , inutilis eil difpu
tatio de partcula hc vel illa affecli
fedufum habet cognitio , an dolor fit
externusvel internus > quippeilli ma
xime mederi poflunt medicamenta ex
terna, interno non item.
A vellicatione Sc dolore meningum
oculus etiam doler poteft , quippe
oculus fuas habet tunicas meningibus , qua: ubi vellicantur , nccefliio
ctiam oculorurn membrana: vellicari debent, atque doler : ctiim dolent ab
affefto cerebro , quia nervi optici funt

cerebrum in e parte prolongiturr

Um fecundum meninges , quoi fx
fermonibtu frter ruionem interdum proLuv.) Meninges delirii caula efle'poffunt, fi eas tenet cryiipelas autinflammatio , idem dicendum de cerebro
quemadmodum patebit in phrenitide,
aut ejus medicatione.
f Quod etiam ptttt ex dolore , non ex*
lerno contuflu , fed MMN capitis bato.) Doloris externi indicium eil
exaeerbatio ad contaclum , & quod rcvulfio pilorum contra litum naturalem
tum ft dolor i tic Dolor internus
exaeerbatur motu capitis, quia humores
acres motu capitis Sc corporis majori
copia , & majori cum vcheraentiimpclluntur in partes affectas.
Quod dolor motu corporis vel Otter
no eontafl exaeerbatur , prxcipuein
dicat , nervs Sc tendines valJc cfle
tenfos per circumjcclos humores ftagnantes , vel ctiam coagulatos , per
mor um ergo fupervenientem ill , live
nervi live tendines , adhuc magis tenduntur,& periculum ruptionis ineurrunt,
unde dolor tarn acer bus ilico fentitur.

bSWorbut) qui earn afligit, eft a intemperies capitis, b fecundum

verticem, occiput, &cervicem, calida & acris , ive c biliofa ; qua;
in illis partibus ingentem dolorem punclorium excitans , dolor capitis ex
caufis cahdis ortus , vulgo appellari folet:
a Morbus efl intemperies tapitis.)
Modus loquendi veteri medicina er-'
roneusdefumptus, cum tarnen intern,
peries propric non (it partium folidamm , fed fluidarnrri , Sc tintummodo
poll obftruftiones ibi prognaras.*
b Secundum verticem . occiput C5c.)
Quod totum non doleat caput de-

monftrativum ell argumentum, dolor c;

hos non primario depender ab intem
perie , fed ab obfttulionibus forte for
tuna hic natis , Se non alibi , fcilicet,
in fyncipite&c.
Intemperies biliofa.) Biliofa , id
eft, falina , quz tantum eft pars ipfiu
bilis

a C4ufaprocatarftc* fiujus morbi eft dia.'ta calida , cjua ha*c a_'gra

ruitufa. Inde enim, adjuvante temperamento ipfms languineo, hu
mores

CEPHALALGIA AL-I Dit

mores & acres , in ipfius corpore geniti , amtcedtntem huic mor

bo prabucrunt caufam : pars vero ejus in caput, circa meninges in
8l occipite , ac d cerebrum , item forts ad cctvicem ufque dlata, ad cor & in totius corporis habtum ditributa , bJbiquc cab
rero praeter naturam coneipiens pairefcjue illas vehementius alterans &
velcans , com mois hujus morbi , & lymtomatum jam commmora-
torn m, eft caula.
t
a 4/ .') Quid fit caula tur; 01 it Li r videlicet ex eryfpclateaut
ptocatarftica , antecedens & conti- inflammatione , quaf particulis falinens , & quomododignofcatur , vide, nivinunius aut plutium partium pori$
au :h :_>:;, i ft: tut iones lib. 1. cap. 7. femi obftiuiiis producitur , ut adeo
art 12.
Ile calor non Temper in corde primura
b lbiqKt cdlortm ftdttt naturam on- accendatur , fed faepe in parte alia lin.
cipier;. ) Dcbcbat addidilTe , qua ra- "ulari , ubi feiticet eryfipclas aut iotione ille calor praeternaturalis ibi oria- Hammatiofortui;a fuitgcuita.
Humorcs enim.calidi & acres , ad meninges circa vcrticem & oc
ciput , ,ac ad interiora cervicis lubindc delati , vehementiorem iis
partibus, bquaracutiifimi .untfenfus, intukrunt motum 8t pundriones , & hinc puncloriutu dolorem , fubindt remittentem & diindi turf*
ingTAvefcentern , motut corporis y quo et'um interiora agit antur , pon
yero externo ccntacln , qui tantum exteriora prCmit , exacerbationes
iifcrentem; & interdum ctiam in animi deliquium agram noflratn , per
fpiritus animales , in fibras cordis 8c vaforum ejus conitriftorias ex dolore nimis copile determinates , pracipitantem.
a Jtctlinttrtei* tervic fuhrndt it- h Qi* tcutijTimi funt fafm.) Par$
Uli.) Materia morbfica non capite quaryis eft acuri fenfus : primo, cum
qiuifoco raaliadaliaspartesdefci'rur, habet muiros ervos , ta ut pliuimi
ibique fymptomata producir, fedea- nervi fimuPvellicari poflmt", vclCumis
dem materia in fanguine contenta, quae non vellicetur , alter tamen vcllicari
in capite extravafatur , etiam in a I i is poteft : Jtcunio , cum nervi habcanl
partibus extravafari poteft , & tabulos j tenues, & fubtiles fibrillas , qui a fpiriobftruendo particulis nutriment! viam tibiii facilius tend rerinemur , quippe
p.xcludunt . quz idcirco ftagnantes prsttcrea A m.iteri acri facilius rell
propter aliorum i tergo infequcntim cantur , ac moventur : tertio , eum er
copiam , cutem five ejus , mufculorum- vos habent breves ,' quorum moruseft
quefi|>rarsHrftcndendo, umoremiudu- celcrior , cacutior , ur ininftrumencrjot, quam difienlionem mens pcrci- tis Muficis vidcreeft. Quarto , cum ner
piens, oiiiurinca (ob merum ruptio- vi recia linea tendunt ad cerebrum , un) dolorh idu. .
dc melius.nflantur fpiritibus , Sc mo
tum

M D A T I

tumfbi imprcflum melius & vivacius

adccreb'rum transfrant ;quamobrem
pars plane contrario modo conftituta
eft obtuf fenfus. Ez diftis ergo fequi-

tut, quod cerebrum fir arutt'flmi fen.

Tus , quia multas, tenues, breves &
recias habet , adcoque quam maxime,
' t cafas fibrillas.

Ade autem calor toti as corporis, titra fuit, urina rubicunda ; a quia
humores ifti in corde vehementius, citra fbrim incalefcunt , &indc
in totum corpus atque in renes impulfi totum corpus valde calefaciunt > urinamque bilioils inis partibus aduftis rubore tingunt.
a Quia humons citra fbrim tncalef.
cunt.i Citra febrim , autor vult fit im fu
iere pro figno reciproco febtis , ve
rum uti litis clt fine febri . fie vice vera
fibris poteft efie fine fiti , uti revera
hic febris adeft , quod patet ex pulfu
celeri , urina rubicunda , calore totius
cprporis magno , & ex deliris fermoaibus.
b Vrinamque biliofts fuit partibm bore tingunt.) Biliofis partibus : con

rubor eftexinde, Ted partim fangm

nis particulis faturat flavecentibue
(apud authores non nominatis nec confderaris ) partim multo fale urina:
permixto , quemadmodum lixivia, quo
copiofiori (ale funt iraprxgnata ,
magis funt rubicunda , fed prater hare,
fi effet urina: admixta bilis quamvis
pauca i effet nihilominus amara , quod
ralfurn comperitur.

Et quia languis & fpiritus ille calidus , per fomnum non fatis difeuffus er cerebro , ipfum cerebrum in eoque fenibrium commune vehe
mentius & inordinatius agitt, hincit, ut egra noftra interdum , *poft
[ doliros babtatcmonts.
a Po/ fomnum delira babtat ferme- 1 meningibus aut fubftantia cerebri elle,
nts.) Deliri fermoncs fi tnt verodeli- lut videbitur medications decima fexta
rio & non reliquiis Com noient \x , tunc l de phteuitidi.
crylipelas aut imflamrrutio debet in I
Morbus hic fatis eft pejculofus ob cerebrum affectum , doloris gravitatem , & delirium hic fubinde conjunftum poft fomnum : b nam in
mania m , vel phrenitidem , vel apoplexiam poilt degenerare. Quia
tamen noftra argra eft valida , bene fperandum , & ad curationem accedendum cenlo.
a Morbut bic t periculofiw.) ExterDus dolor eft minus pcriculofus inter
no.
Difficilis eft curatu dolor capitis fire

eft ex caul Calida five frgida , quia

mdicamente mximas rires amifcrunc
in ventrculo & corde , & non mfi eorum exigua pars fertur ad cerebrum,
pratte-

CEPHALALGIA CALIDA.
prxterea caput aerh objicitur injuriis ,
& pon fun: angufti , quorum idcirco
obrructones difficulter toi I un tur, Sc
fubantia ejus ex fibris nervols , ideoque minus flcxibilibus, ut adeo tubuli
mterjacentes anguftati auc obftrucli asgre fiant majores.
b Ptricubfui , in maniam &c.
ftit dtgtntmre. ^ Si dolor capitis
bile oriatur , vel a fale volatili in phrenitidem fia melancholia in ma
niam ; fia pituita , vel fanguine extravafato in apoplexiam xger incidere
poteft.
Hue fpecbiot fequentes aphorifmi
Hippocratis
Seit. 3. a p nor ifm. 1 3. fi aeftas ficca 6c
aquilonia. fuerit, autumnus autem
pluviofus Sc auftralit , capitis dolo
res ad hyemem fiunt , & turfes Sc
raucedines & gravedines , nonnullis etiara tabes.
Quoi! omne fit , quia pori , antea rnagis aperti , calore & volatilirate ficci
Talis in are, fubitb propter pluviatn
& frigus obit i untu , unde huinorum
circulado impeditur.
Seft. 3. aphor. 17 quotidian* conftitUtioTjfS , aauilonixquideracogunt
corpora & firma , agilia , beneque
colorara auditu valentiora reddunc,alvum ficcanr,oculos mordent,
& fi pectus dolor aliquis prius habuerit, exafperant:at audrinx

exfolvunt & bumeftnnt , auclittim

licbetant , caput gravant , vertiginemoculis, tarditatetn corporibus
adferunt , alvum humeftant
Quia eo tempore pluriina pituita grueratur.
Sect. 3. aphor. ij. hyeme pluritides,
peripneumonia; , lethargi , graved)nes , raucedines , tufl'es , pectoiis,
larerutn ft lumboruin dolores 1 ver
tigines : apoplexix.
Quia tunc omnia crafliora Cunt in cor
pore.
Secb 4. aphor. 70. qnibus per febrcs urinxturbarx, quales |umentoriun,
iis dolor capitis vel adeft vel aderit.
Quia humores in fanguine inter f non
rite Amt mixtx propter febrem , unde
fpiritus inxquales generantur , quo
rum particulx fubtiiores in nervs pe
netrant , cralliores vero in rubulis hcrendo dolores eificiunt.
Seft. 6. aphor. 10. caput dolenti Sc ve
hementer laboranti , pus rel aqua ,
vel languis per nares, aut aures cffluem inoibum fol vir.
Quia illud , quod effluit , fuit caufk.
doiori s ; fubiat eniin caufi , toltur
efii&us.
Sectr5..-ip 5 1 qui valcntcs capitis reprtv
t doloribus corripiuntur, & protinus muti fiunt , Sc ftertunt , intta
ieptem dies intcreunt , nifi febris
cos prehendetit.

in caufa: procatar&icse , anteeeientis , & continentis , ac

intemperiei per contraria ablatione , & doloris fedationc conilet.
1 itaejue vena in c bracbio ptrtttnd.Atur , d fanguifejue educatur ad3viij.
vina pertundatur. ] Cum nem vefpertinam fomnus cquies blan
fangninis motus inhibere (ludemus , da fequitur , quae fane longe ifti pra>
vefperi potius inftituenda eft venxfe- ferenda , qux narcoticis mducitur.
dio, quia fxpiiCinc polt venifeiHoMox. venxfeftio fi fieri poteft purB
gationi

M E D I A T I
10
gationi eft prxmittenda : primo, quia arteriotomia maximum periculum mimelius eftcducerc fanguinem fceculen- netur ; neque eft tanta etiain inter fan tum , quam purgatum , Sc asgri guinera venoiuin & arteriofum diffe
alvus tunc fu {ponte movetur. ftrun* rentia . quia arteriofus ftatim venas inde, fanguis iinminutus medicament i s grelitur.
Ita etiain alius eft error apud antimelius poterit alterati , Sc purgari , &
faepius totus cor transir , inde fit ut quos , quod velint venam frontis ape
partkularuui inixtio melius , & citius rn , tanquim venam ptoximam. vi
cete Rivent praxin cent .1. obferv con
perficiatur. .
b taque vena in brachte ferlunia- fer hildanumeditionis in folio pag 799
Hue fpcct.it feqq. hippoeratis aph.
tur.'j Bene' venam fecat in brachio >
quia fanguis hie peccat impetuolior : Sect v. aph. 68. parte capitis pofterior dolenti in (rootein refta excurrens
generatim dicendum eft > quotis fan
guis crailus peccat , vena fecanda in
vena ineifa prodeft.
crure vel pede ; quotics vero fubtiliot Quod fubinde verum eft,fcilii quaodo
Sc impetuolior in brachio , St quidem vena ifthxc eil fatis magna, ita ut fan
in vena inagis apparente.
guis cralfior fumeienti copia evacuari
In bmchio. I In invcteratis capitis poffit, & tunc eadem eft caula, qux
affeftibus antiquis ufui erat arterioto- in aliis venxfeclionibu ; feci vulga
tnia teinporum > quia arteria feet a ibi rit nimis parva eft, & prxterea ejus
melius potcft ligari propter viciniam fectio valde incommoda xgris , quia
fubjaccnr is ollis , St quia ibi fpi ti t uo vinculum eolio circuinjeclum nimis
St inagis motus , languis facilius coarebri debet, revulfionis graria inclicitur : quae arteriotomta poft inven - ftitui nequit , quia ifta vena nihil ad
tain fanguims circulationem abfoleta cerebrum adfett , fed contra fangitieft , quia copus non eft , ut fanguis nem cerebro rcfluiim revehit ad cor.
d SangHque educatur ad 3 viij ]
fpirituofor educatur , nain i i te fane
non peccat , fed partcula: craftiores : Convenithic venzfe&io, fed langui fecundo , peccat fanguinis motus ni- nis educendi qtiantitas non bene deter
mius , unde partculas craffx per poros minan poteft , fed pro viribus xgri eil
arteriarum in cerebrum expelluntut , celebranda : nam aliquando plethoriqui motus minuendus eft larg fangui ci fibi vi X feptein uncias detrahi finunt
nis eductione > qux tam commode fit absque lypothymia , cum non plethoin magna brachii ven , quam in capi tici aliquando ad majorem quantitatis arteria ; venxfeftio prxterea eft tem illara fuftinete valeant.
commoda , Sc minus periculofa > cum
Sequenti die a purgetur tali hauftu :
JJ. 4Mannt calabrie* |j fyr rof. cum rbeo
isiq, hrd:i. c. f.M.F. hauftus , mane exhibendus.
a Turgetur tali hauflu ] fi eft nota- , fermentado : laxans hauftus authorb,
bilis intemperies in fanguine & non a- aut etiain clyfteremolliens poteft conlias, quia per purgationem major in- ced, fi alvus valde eft conftipata.
ttoducuut in ianguwm motus , Sc
'oitri-

CEPHALALGIA CALIDA

ir

Poftridie , adhibeantur , fi dolor etiamnum urgeat , tuanbitul*

quatuor vel lex fcapulis , cum fcarificationc.
Cucurbitula cum fcancationt. 3 fanguinis , eumdemque purum cor Cucurbirulx icarificatx hic prodeic pore clic iunt , crafluin vero in corpore
t , quia hifce non nifi parum j relinquunt.
Et fub vefperam utarur lotione pedum , in d'ecofto camomilla: &
fol. falvia: faftl , per horas duas ; qua; lotio fequentibus diebus bis
quotidie , mane ac vefperi fc. , reiterabitur.
a it fub vejperam uiatur lotione pe
dum'' Latio pedum hic juvat , quatenus vapores blandi per pedes in to
nus corporis fanguinem adicendunt,
eumque minus acrem reddunt j quod
balneum conftet potius ex herbit cehci s frigid , quibus fimul motus

fanguinis inhibeamr , quam calidis.

Cephalica dicunrur medicamenta,
aux pituitam in cerebro latentem fu
fubtilitate incidunt , & obftrucliones
tollunt , quapropter hxc medicamenta
conveniunt in omnibns aliis affeAibus
pituita t bile rifeidiore oriundis.

Atque ad [ conciltandum & dolorit fedationem , fub tempus

fomni , talem fumt potiunculam fomniferam Se anodymim :
i". A<\. laitues j. bet
Sjr. de pap4V 3iij. de acetotate citri 3jJ.
Mifce. V. potio.
a fumt pot'mncuUm fomni/*),] Pratftat furaere cum cereviia
tin run epii gutlai xx. XXX. XL. aut
plures : non quidem funditus ano
dina morbum tollunt > fed dolores alioquin intoerabiles , aut minuunt
aut tollunt, faltem ad tempus , vi i
liaique nimias iinminuuntUtmotus fanguinis , non folum fi
ne m:tu obilruftionum novarum introducendarum inhibeatur, verum ctiam,
ut obirroCtiones refertntur.
t. lap. pruntU gr. . vel ^i.
Camphor gr. iij. vehiv.
band trat gr j. fimotus fan
guinis eft valde vebemens.
M F. Pulvis ;
Loco camphor* pot eft ctiam uti faccbor.

faturni gr. iij. vel iv.

Si xgcrfitiat i inftilla in ejus potuiu
fpiritui fal dulcis.gutt.X. vcl xij. C bibat ad fatietatcm.
Potui etiam addi potent fal pruntUa,
vel fpiritm nitrt , vel parum vint mofe!,
laut , prxfertim fi aeger vino adfuetus
fit, &ita hic potus tnagis proderit,
quam pluriina julapia refrigerantia ,
nam propter fibi conjunflirm alfruntlU , vel fpmtm nttri , vel fpiritu* fal
dulcs motum fanguinis imminuit , &
interea obftruftiones refcrat.
Optimum remedium hic pararur ex
vitrtolo kungartco , diflolvatur prius
I in aqua puri Be port decern filtrat iones
evapora ad dimidiatn panem : pona' rurincellad cryftallizationcm , qux
2
cryltalli

MEDIC
12
tylalH , quia es vitriolo paran tur , de
natura aliuin participant , ideo incidunt ; fed quia multas veneris particulas flbi habent immixtas , ideo leviter
adftringunt i fle hinc poros atteriarum

niinium apertos itemm quodam modo

claudunt i Se anguftiorcs reddunt ;
qui cryilalli mane"& vcfperi fuinunrat
vacuo ventiiculo ad

Et eolio talis facculus applcetur.

ty. Fnrfftr. trtticeip. ij. fem. papav. atbiSy Jf.
Rofar. rubr. 5j. mafliebes 5iij. rad. galanga 3j.
concjuajfata &ncbfafaccttlovino ttrorentur , & cahdt applicentttr eolio,
circa nucham.
"EtcoUttaVis facculus applictliir.-] i non eft exhibendum in grarcdiae capi
Ule aliquid poflit in doloribus exteniis, tis , ne camphora pituitam incratfari
(eAroftrubr adbringunt (galanga ni- faciat. .
Hue fpeftat feqiiens hipp. aphomium calefacir.
Pro oxyrrhodinis capti applicants
ris mus.
Sect. %. aphor. fuffitus aroinatuinmfervire poterie hoc fequens.
mi'liebria educit. faepius vero , & ad
J. Aq.folant.
rofar. . jiij.
alia utilus effet, ni capitis induAceti rofacei^ifi.
ceret gravidatein.
Laad, opiat. vet melius pii
Quod verum eft , fi pituita in cere
crudi (cum aromtica hic bro peccat , quia parricutac fubtiles onoceantj do' amcntorum , pitui am magis mo*
Camphor, partim.
vendo & impetuin in oblruftiones fa
ciendo gravedines inducunt.
Mifce Fiat Oxyrrhodinum.
Lintea duplicata nvidcfaa hoc liCapiti etiain applicetur placenta rquore applicentur parti affeftas > vel ad facea coniperfa actio rofacie.
tiares adhibe , fed hoc mcdicainentum
Ad corroborcuioncm dcbiliumvirium utattir tali conferva :,
. ^onferva rofar. , majorana an. ^j.
Spec, diarrbod. abbt "'>
Cumfir. de limonibus 9, f.
Mifce adformant eletuarii ,
De quo fnmat agrafttbinde magnitudinem caane* majori*.
Ad corroborationemutntur rali con
& diutine in corpore inanent> tempeferva 3 Potius utendum hic eflet cor- rataquefunt, ut
roboranribus non calidis non fpirituoOculi caen.
fis, tanquam fubito refbcillantibus &
CcraUia.
Cubito ex corpore abeuntibus per po
Margarita , quje fpiritu aci
ios, fed potius ]ua; elimine refit iunt, do imbibantut, fie.
Pe/.

 ALALGI/E CALIDA:
FW. aun.
argenti, nam tuna fpeciatira dicata eft capiti. itaque fumite
potius bunc pulverem.
Fulv dtarrhod. mbbatk 3>i".
Tel Muri.
"
argtati 33. n. vjij.
Miice, Fiat pulvis pro iv. dofi-

bus mane & vefperi uuus

cura vino fumendus.
Hie etiam convenit tlyxir prop, paractlfi cum j tir, it, fulphurh fir eumfanam
prafaratum , ad gutt. vi. vel x. nam
valdeaperit, Sc motum fanguinis im-

Tandem fi * gravitai capitis , uti hie fxpc ft, port pun&ioncs ob

latas igra: fit molea , talis capiti imponatur b cucupha :
$t. Furfnris trittci p. if fiem.papav. alb. 3j.
7{ofar. rtibr. 3) maftiehes 3iij.
Kgd. galanga 5j. ** 5ij..
Sem. cortandr.
ontundantur & cum nuco & Colone i . Cucupha.
a "Tandemfi gravita capitis pefl punRitmes .-l'a:m ajra fit mtltfla.~\ lila
gravitas fuccedens Cephalalgia; Calidi deberet eTe nimio , 5c intempetvo ufu refrigeranrium > nete multa
vifeida pituita deberet efe genita , &
jn capite collefta , de cujus curatione
videnda eft inedicatio fequens. vide
bipp. fe. v. apir. x8. de quo dium
eft.
Ira cavendum ne camphor* ufiis in
Cephalalgia Calida fit uimij diuturnus V praeftat acceder ad nitnfa : il
ia eniin valde refrigerant & nullum pc
riculum faciunt obftrucUonis.
Si gravedo dolor adfit, pro camfhora Sc of/ intern uti licebit criflalli tar
tar vel Up.pruneUa ,ne fanguinem in-

cra(Tando obftru&ioncm laciainus.

b Tain cucupha capiti imponatur. "J
Pro medicamento extemo (V etiam in
terno) haberi poteft > loco camphor* t
oleum camphor* , quod interne ad gutt.
vi. vel viij. exhibetur, 5c prxparetur,
in oleo (pice , uno 5c in Ipiritibus arcidis. recipe camfhoram , injice in
aqusmfortem, ftatim refolvitur in liquorum oleagenofmn , V aqua; iorti
innatat : quod oleum , cum multai
particules Minas volatiles aquae fortis
in fe continct , ideo minus incraflat Sc
minus obftruit.
cum dolori capitis diftenfio eft adjuncb, ira ut futurx a fe invicem fecedere videantur , fa(eise tunc capiti fortiter, VarAecircumjetprofum.

Corpuicjue ktrum purgetttr blande , tali purgante medica

oicnto :
>. Mannt calabrie*
Sjr. rofi. fol. cum rheo an. 5j.
^.hordeiq.f. m, F. Hauftus..
a Cor 3

MEDICA-TIO
4
a Corpus qui ittrum purgetur."] Pro decoclo utatur xgra.
. Cart, tamarija.
purgante clcntur ptllui ',11< , qu
capper, aa. 5vj
bilcm vitci Jam purgint , ut
Herb. card, bened. ta. i
J. Extrait, rh.jbarb. gr x\\.
verben. m. ij .
Diagruls gr IV. V. vel VI.
Tajful.nun Ji.
Merc, dulcs gr. iv. yel v.
rtari albiX$.
Tragacanta in aq. rof filuU paPro ditioribusade
rura
Rad faifa pari*.
Mifce , fant pillulx n. vij.
china, aa. ~x.
vel . Extra. cathttt. gr. xiv.
Trochifci Ihandalgr. iij .
Alioquin loco eorum fume
Sttpit. amar, i dulc. gij.
Merc, dulcs gr. vi.
Infunde in med ioc ri aq. quant, per
Ol. earui parum.
noftem, poftea lento igne in vafe be
Mifce, fiant pillulx n. vij.
b Purgetitr blande] Si cafus eft cane claufo coque per horas v. aut vi.
Ii Jus, purgatio fiat in declina tione , &
in colar Ifrij. diflblve.
blande five in calido , (ire in frgido
Salis , bened ^ij.
Syr card, bened.
cafu.
Syr. nf. fil. cum RheoJ Dulcia
Spirit, ammon-tact
hic non con veniunt , quia bilem nimis
Mifce , fiat dcco&um.
acuunt ; fed mere, duls hic val de pro- Hauftushujusdecoi debet aflumi jcdeft, quia acuinina faliura intxingit, juno ventrculo Jiv. una vice.
Carduus btneUUiui in hoc decoclo
& diu hxret in fanguine , & non eft
valdc volatilis , prxrerea valde aperit, optime additur, quia valde tenuibus
particulis cotilla t , & prxrerea valde
idcirco mcliores funt prxfcriptx pil
referat loca obllruch.
lule
Si multa cacocbyraiaadeftfequenti
In * dut* bair, in quo xgra degir , fit frigidus , humidus. c Vih utatur parco, refrigerante, & humectante , exdlatuca, acetofa , portulaca , endivia, ccichorio, fcitriis, aurantiis, cerafis, hordeatis. AbUneat g a vino ; potns fit cerevifia tenuis. h Somma fit Iongior. Ptrturbationts anirm vehementiores , ut & ' intdia , vitentur.
e CichoriK] Cichorium cal idu m
In dieta."] Dixta moderata valde
eft, ideoque in hoc cafu oinittenduin.
prodeft.
,
f Curtis, aurantits.~\ Hoc bene,quia
b In diata aerfit humidus. ) Aer de
bet ec temperatus , humidus parum aciditas volatilis infringit falem pecfacit ad rem.
cantcm.
g Abineat vino."[ Vino xgrx
Vifu utatur refrigerante.^ Vichis
debet eTe temperatus 6c non refrige- conceder licet , fed tenue cquidem
1.1 m.
rhenanutn.
d Latine & portulaca.'] Hxc reh Semnut fit longior."] Ad fomnuin
fiierantia funt pauca.
oncilinndum fequens mixtura detur.

CEPHAL le G 1 CALIDA.
15
j. Aq. bttcn. 3ir.
citantibus , de qnibus hypochondria
lactuct 5vi.
elata aut murmurantia 3c fiticulofis.
Sacchan turnt gr. T.'
malum icein quibus biliofx Jcjc ilo
Lindan, spiet, gr. i.
nes , fiebres acutz , & copiofa fanguiSjr.ppmv. 5iij.
nit evacuado fadaell. convertit vero
hmon
M. F. Mixtura, tabidisnon admodum vaKIc febricitan*
i Ut&mtiiM vitttkr.'] Inedia in tibus lac praebere , & in febribus loaomnibus morbis pitukofis non nocet > gis & languidis , dum nullum ex fufed in acuris , quia acredinem fangui- pra ditis lignis adfit Sc praeter rarionis auger.
ncm extenuatis.

In pituitofis morbis , inedia hoc

Lac in capite afiefto prolnberur ,
emolument! adfert > quod particule uia fanguinem non nihil vifeofura red
craffiores per cor facpe rranfeundo valde it , & ideirco aptum ad obitruftioncs
comminuaatur per iteraras fermenta- in cerebro producendas , tel conferones.
Van .1.14 , tum praccipue, quia lac facile
Hue fpeftat Hippoc. Aphorismus. patitur fecelfionem particularum five
Se.v. aph. 64. lac praebere capite do- coagulationcm : materia autem coa
lenribus malum ; malum vero & fbri gulate apta eft obftruftiones augere.

IL
MEDICATIO FOEMlNiE.

DOLORE

CAPITIS,

ex cauf frgida,

laboran ris

MAtrona triginra annorum . pituitofa, otiofa, alimentis frigidioribus uti foli ta , poftcjuam , ineunte hyeme , fefe ari nubelofo , frgido , & hmido , vento , expofuiflet , magno dolore correpta eft, qui totum caput occupt , illudque gravt. Facies mul
to paitare eft perfufa ; in ore pituita abundat j puliis eft parvus, ra
nis , Ianguidus i urina pallida , crafla,
a ^jii totum caput occupt.~] Sic diinguit ab hemicrani.
b Fmms multo pallore e ftrfufk."]
Quod dnott, vafa espillara efle ob
fcucb. vel pallor oritur, quod fanguis

cramor non poflit ingredi vafa capillaria per fuperficiem corporis difperfa,
quae alias ingreditur cum fluidior eft,
unde amicus & fieriJus rubor habitui
corporis corKiliatur.
ArKci-

i6

M E 1) I A T I

Arficitur in hac a'gra caput idque potiifimum *Jtttttidtm mtniuacs & ipfam tercbrififbjiaiiiiam t ut patct ex dolore totum caput occu
pante & gravante.
a Affntur fecuntim meninges , r fefta, cum nunc conftet medicament*
ipfam jubflantUm ctreb J Toft circu- peragrare totum corpus , vimquefuain
Jationem fanpuinis inTentam non opus excrcere ubicunqut affectum inveniell , adeo foilicituui elle lie parte af- unr.
Morbus y qui agram affligit , eft intemperies meningum & fubftantia? cerebri pituitofa & acris , qua in illis partibus dolorem gravativum excitans , dolor capitis ex caufafrgida appellari folet.
(fastfa procatarftica hujus morbi eft ufus diutinus alimentorum frigidorum , quo, adjuvante vit otiofa & temperamento argrse pituitofo,
multi frigidi & acres humores in ipfius corpore geniti antccedtntem
huic morbo prarbuerant caufam. lili vero ad cerebrum & meninges
delatbbibique vi aris frigidi humidi &lventofi retenti, reliquo fanguine feparati , & in fubftantiam iftarum partium erfll , d illalquc partes
fu copia gravantes & c diftendentes , & acrimonia vellrcantes , con
tinent hujus morbi , fymtomatumqueejus , funt caufa.
a Multi frigidi d> acres humores. ]
Quoties acredo pituita; adee nofcitur,
ea ex acido aut Talc fixo , qucmadmothiin in lue venerea.
b lbique vi arris frigidi , bumtdi &
wntofi retenti.] Huiniditas ae'ris non
eft culpanda , neque ctiain regionis,
quia humidum , qua humiduin , in
corpore noftro non peccat > nam in (an
guine fuperfluuin non diu pcrinanet in
corpore . fedperinfenlibilem tranfpirarionem , urinas ,fudorcs, Ike ezcernitur. fed (1 humiditati frigus aut
craflities adiit tum in tubulis partium
hxrendo, & humoruin circulationcm
impediendo , tumores efficit , & fie
catbarros inducit : hinc non putanduin.nullos dari in corpore fano catharros , imo innumeri dantur Be feraper,
fed noil vocantur catharri , quamdiu
null am pariunt moleiam Deque fen-

tiuntur , fed tum demum vocantur ca

tharri , quando humores circulan pro
hiba in peris hxrendo minorem fenfibus prxbent , vel aliain quandam moIcftiam . quod tarnen falfum eft, Sc
medela feu curatio ifti figmemo fupctftructa omnino eft noxia : nam intendunt catharrum eo loco , ubi fe inanifeftat exficcare , vel jam allapfum inde
repeliere , fed exficcatio minquam
prodeft, quia tantundem legecirculationis fucedir, pono repulfio
nunquam proderit> nifi obftriiclio prius
fit referata , quod cum faftum eft , cu
ratus eft cathatrus.
Et ventofi.~\ Non ventus, qua ventus nocet > fed quia in acre ven*
tofo frigidum vel cjauum quid natat. eadem thcoria eft de vends in no
ftro corpore, qua; decatharris dicta eft;
nam cum cos fentimus , putamus coi
recen

CEPHALALGIA FRIGID A
recentes in nobis genera tos fuifle. quod
d Hinque taries fu cpi grevait'
fallum eft * Dim totum corpus noitrum & dtflendentes.'] Dolor hie capitis ,
vipotibus feu ven t is pleniffiinum tem cum grxridine magnus lit , indicat
per eft , ut maniielhim eft in animali- pituitam acrimonix conjunftam pecbus vivii rlilc tis , in quibus ubique care.
vapores invemuntur : cum mingimus,
Oritur hie dolor aliquando lue ve
Urina recens in mat ula effufa , fumar , nerea , prxfertim cum linprudenter pet
& inultos vapores de fe fpargit , qui raercurium curatio tenta ta eft , ita ut
non in marul demuin generantur , fed mercurius ad cerebrum delatus ofcula
antea in corpore exftiterunt quia in cor vaforum, 6c cerebri detorqueati un
pore major adeft calor,quam in matul . tie obllrudiones oriuntur & ftagnatioHi Tapores non fentiunrar , fi pori, nes , qux diuturnura capitis dolorem
cVforis intro&intus foras fpectantes inferre poffunt imo aliquando mer
bene funt conftituti , ita ut omnia tran- curius virus in cerebro repentis eft poll
fpirare polfint > fed quam primuin hi cadaveruin dilfeftionem.
e Zt difttndtntes.] Cum dolor adeft
pori obftruunrur , ftatim vapores , ibi
hxremes > fenfuia flatuuin nobis exhi diftenfivut, ma|or curationis (pes eft,
bent ; hinc eventt , ut flatus i(U non quia indicat partem aliijuain materia;
prius curentur , quam ubi obftruclio itagnantes adhuc in forma volatilitatis
ablata fit , imo & ipfi innumeri venti exiliere , quapropterillius traniitus per
caxminantibus fuerint evocati , non poros fncilius reddi poteft > quam (I
tarnen curantur , nifi obllrudio refcra- partcula: oinncj eflemcraflx.
tafir.
Dum enim Ulas partes vdlicando , & diftendendo , ac pungendo>
vehementius movent , dolorem in its excitant. Dum ad cor fcruntur, fua frigiditate faciunt *pmlfnm tardum , , angmdum.
Dum crafl & cruda excrementa ad renes pelluntur , ^ ^
dac& cratfa.. Dum multi pituitoli humores ad faciem defenmtur ,
crim m m pallor. Dum illi ad palatum propclluntur , d ospituita abundit.
a Taritint pulfutn tMrdttm.'j 'Eft ex fpecbntes fatb funt aperri , ad craflam
frigiditate fanguinis , id eft, ex defe- materiam trans mittendam.
u fpirituumanimalium , qub enim
E contrario , fi urina clara mingtreplures funt fpiritus in I anguine , ca- tur , arguertt renum & veficx poros nimis anguftos elfe ad illas partculas
Jidior.
b TJrinMevadit paida.~\ Pallida eft transinittendas , fed quod potiiis ab
urina ob eiTenriam innominatanitn iis obllruamur , qua: particular igitur
parriculatum flavefeentium , non ob in corpore remanentes per circulatioeTentiam bilis , & propter admixtam nem rurfus ad caput allatx , dolorem
iterum augent
pituitam.
c/ trajpt.-]*} rinx crafTx hic non funt
d Os pituita ebundat.] De pituita in
fefmum fi gnu m, nam indicat ,quod ore featente idem eft dicenduin; quod
pori se rubuH renum adhuc latis funt de urina diftum eft.
ajnpH , Sc quod pori reficx fori s inuo

Mer.

i8

MEDICATIO

tJMorbut hie in corpore , ex pituita debili , eft periculofus , mi_

naturque paralyfin , c apoplexiam } catarrhum , d cpilepfiam , vel
alium gravem affectum.
Vel in apoplexiam. ] Apoplexia
Ex pituita debili.lt Hue fpcftat fcquem hippocratis aphoris mus
inde oriunda foret > fi ornees nervi obSeit rucedines & _gravedines in valde , ruuntur.
d ncl in epilepfiam.l In cpilepfiam
fenibus non coquuntur.
Mmaturqm paralyfin.~\ Hie mor- terminan poller , quia fi vifeidirati adbu in paralyiin degenerare poteit > i i ell acrimonia , non folum nervi quodfcilicet a materia peccante vifcida ner- aininodo oblruuntur crafitie humoris,
vi aliquot ita obllruuntur , ut nulli fpi- fed e/us acredine etiam vellicantur ,
undcconvulfiones epilptica;.
ritus per eos defcrri queam.
Ideoque diligenti curattont cft aggrcdiendus ; qua: in caufx procatarctics , antecedentis , continentis , & intemperiei 5 ac doloris ,
per contraria correftione , confiftet.
* Primo itaque purgetur talibus pilulis :
PU, cochwHtn gr, XV.
Scammonn gr. x.
/jr. rof.q.f. F. pil. . IV.
Mane exhibendt.
a I'rimo purgetur, Pofit pr.xmitti
venxfeftio , li vires (ufficiunt, & ma
gna adeft cacocbymia vel plethora :
Venxfeftio aurem fiat circa taluin. fi
circa talum venam fecamus , hoc fit
propter faiiguinem afliorein . & vena
debet tile fatis confpicua , alias feca
mus in brachio i nam diiTerentia non
ell tanta , ut neceflario debemus in in
feriore parte venam fecare.
. b Purgetur. ] Ut pituita incidatur
fteducatur. purgetur his pilulis ,
Extra::, agaritt gr. XV.
Merc, dulcs gr. vij.
Trochtfct alhatidai gr. iij.
Mifce , Fiant pilulx N'. vij.
Vel fi Judicamus pituitam bili elle admixtam.
R Extract, ptl cochiar gr. xij.
" Dnigral, gr vi.

Ttvehifci alhand gr. ij.

Ol. caruiq..M. F. pilulx n'.v.
Vel fi xeri vcntriculus debilis fit , fiat
tunc ex iliiti inalTa pilularum pulvis ,
qui facilius didblritur quam pilulx
quod Temper obfervandum eft in ventriculis debilioribus fed extrafta debent
prius leni calore exficcari , ut in pulveres redigi queant.
Si xgn ventrculos obfeflus fit multis humoribus pituirofis , & xger faci
le votnat > tunc vomitorium poteftexhiberi.
. Vitri antimoni gr. iij. vel iv. in
fubftanti velgr. vij vel viij.
in infufione.
vel i. Mercurii vit* gr iij vel iv.
vel JJi. Tartar tmetict gr. iv. vel v. fub
forma pulveris vel cum enferv. rofar. 3(5.
Vel

 ALALG
Vel pro medicamento dubio , ut
fcifcatur , quo natura vergit furfum an
deorfum , fuiendo loco mercurii dul
cs mercur. Titz gr. i . aut i j . ut
. Extrai. fil. cochiar, gr. T.
Diagrjdi gr. ij.

Iii FRIGIDE.
i$
, vita or. t aut ij.
M. F. Pulvis ! pilula.
Quorum ope , fi arger facile vomit , gregi vomet ; fin difficulter , tunc
medicainenrum pet inferiora operabitur.

Et utatur tali apozemate :

. K\a.famculi , petrofelini an.
Itquirit. raf. 3j.
Herb, betnica, fajfopi , calammt. capill. ven. meltjfa , 1 orans. an. m. j.
lor.lidiados p. j.
Sem. amfi, fnuuli an. 5j.
Deco!], ex aq. comm. ad hb. j. olatnra:
uiddefjr. de hjffopo , oxjmcll.fimpl. an.
c Mifce F. Apozema , de quofumt bis in die
pro dofi.
a Kerb. ] Intet herbas cephalicas
verbena apud authores miner.
F/er.] Flores in hoc affectu mi
nus j van t , quia eoruin partcula; (un:
minus tenues , quam ut hanc pituitam
dfcerpant , 8c expellant . nam motus
eorum in pituita fuffocatur.
M. F. Apoztma ."] Melius hic
convenit pro feliciori obftruftionum
teferatione decoctum fudorificum fequens.
Si. Rad, chirm , alfapari. aa 5x.
liauirit. (. 3ij.
gP- frjfaf'ot |.
: i Ii mat. 3 .
0>rt. ejiudem 3T.
Herb, beton, major, verb: aa. mi
me/iff mi.
Sem. antj. fotnxcul , aa. 3iTarran crudi 3,
Fiat infufio calida per horas x. in Ti
no " illico , & fiat decodio lenta in
vafe duplici,co!at. fj. it. adde.
./.. Ji.
SaL card, bentd.

Sfir.falU ammoniac! aa.3i.

Aa. vita mathiol Ji.
Milte , fiat decoftuin.
In hoc deeofto non conTeniret acidum , quia fal alcalicum inert , fi quis
tarnen fpiritum acidum a flumerc Teller
longe poll decocti dofin , feilicet inter
cedente hor aut altera , atfutnptam id
faciat.
Decoftuin hoefumatur quater quotidie vacuo Tentriculo > nempe hora
matutin. in lefto , dcima , quinta pod
meridiem & feptima Tcfpertina 1 Sc
qui un Tice ijiij. vel I v.
Hoc decoftum non folum hie , fed'
in omnibus obftruftionibus Iii s
hiimoribus prodeft : pituitofi humores
alias non facile purganrur corpore
absque prxparatione , feu difeerptio
ne preT.
Hicetiam prodeft coffi &praecipue
herba thee.
Aliquando poflunt quoque fumi
flores fulphurit . Tel gt. xxt. cum
conferva aliqua.

Biduo

M E D I A T I
20
Biduo poft primam purgationera iterum purgetur talibus pilulis :
J. Pilular. de hierafmtpl , alepbattnn. an. xv.
Scammonugr. viij. Mifce F.piluU N. vij. mane exhibenda?.
male praeparato ortus fir,hoc decoftum
a Bidue poft primam purgationem he
rum purgttur.'] Poftquam hoc decofto etiam prodetit : nam radix china:
per dies 6. vel 7. ufusfuerir aeger, rune mercurii vim in corpore enervar , qui
purgante itcrum opus eft ( cujus formu aliquoties inventus fuit in cadaveris
la fupr vidcri eft) <St poft purgans rur- fefti cerebro latere : ad quem ex cor
fusdecoAO] ut corpus fenfiin ad fu- pore aliqu fui pottione eliciendum
facit quoque nummus aureus in ore dedores proclucatur.
Saepius hie ordo fervari debet , fcili- tcntus , & quando vapores mercuria
cet purgationis V decofti itcrati ufus , les auro applicalxint ; & illud albi red& tunc fudoriferis materia peccans lo dent coloris, tunc ex ore eft eximenco eft dcturbanda , & tunc viJcbimus duin , & in ignem projicienduin ufque
dum levircrcandefiat, & fe mercurio
quos progreflus fecerimus.
M F. ptUU.] Loco eorum pof rurfum libererur , frigefaftum rurfus
in oic indarur , quod l.cpius repetenfunt fumi fequentes.
d.nneft : folia auti etiam in nares int. Refine a;<juici gr. X, tel xij.
Trcchifci athxnd gr. tv. ! v.
rroduci pollunt , quae omnia fi non fuffkiantjTenfimileelr, mercuriutn cranio
Merc, dnlcu gr. vi.
infixum ibi cariein produxiife , quo in
M. F. pilulac aut pubis.
Sic habemus purgationem pituitam c- c.iiu trepanum dolenti loco applicatur,
ut vapores mercuriales a volent , & ca
ducendam.
Si dolor capitis lue venerea vel ries tollatur.
mercurio iutempeftiv > aut nimia aut
Poftridie in icapulis adhibeantur * cucrbita; cum carifcatione,
& mediocris fanguinis quantitas educatur.
a Cucubiu cum feericatione J Lo
Caput etiam faepius eft pectendum
co earum potius fubftituemus calidas ut poli apcri.mtur , fed fat in loco ca
friftiones capitis
liJo, ne poti a frigore obftruantuxEt deindc reiteretur apozema prius prarfcriptum , addendo fub fi decoctionis fol. ferina; ^j. & decoquendo ad lib. j. de quo fumat
iij. ferael in die.
Poftquam ita aliquoties purgata ftierit univerfaliter ad particulares
evacuaciones erit veniendurri ; itaque tali utatur apoplegmatjfmo } lon
g paftu :
g. Vvar. pa. 3iij.

CEPHALALGIA FRIGIDA

;i

Hjffopi.fampfuchi an, 4>.

Maflicbes^).
untpauco melle cera F. * globuli mafticatorii.
a Globuli maicaterii] Masticato
ria quidem ufurpari potTunt , quia hi fcemultum falirx excernitur, fed videtur tarnen faliva copioiior parum
conferre ad hunc inorbum , quia nimis tenuis eil , dc idcirco non facile

poros obftruens : quod vero faliratio

in lue venerea profit , non tain caufa ,
quam lignum curationis eil : indicat
eniin mercurialia potente in fanguine
operari, cum qui potenti operations
faliratio necesario conjungitur.

Sueco etiam ruta: , majorant , beta: , loco b errhini > utatur :

c uti ctiam hoc gargarifmo :
Herb, me/iffa, betomc* , ftlvitan. m. >.
Sem.fnapi 3:j. dficue . v.f. decoUtopro lib. j.
filature tdde metis rof. oxymell.fcpttll. an. ^ij.
M. F. Gargarifmus , quo tcptae utatur longe a pa*.
a V>eo errb n utatur.] Folium tabaonaribus ndituin , non pulvis referum rubrarum in nares attraftus po
tenter aquas edueunt
b Errhmi ] Krrhini Sc flemutatoria
funt nobis vero fufpea , quoniam iil
coneuflione valida humores xque poffunt ex fuis V j lis in cerebrum incuti ,
& ramuli quidam capillares ruoipi>
qua: humores ex cerebro evacan :
prxrerea putainus omnem pituitam per
nares excretam non deferri a cerebro
per os cribroftim , quandoquidem ejs pori funt nimis exigui , fed per
duplicaturam cranii fupra nares exi-

ffcntera , ubi et a mope arteriarum fccernirur.

'Uti ettam hoc gargarisme."] Gargarismus eitinutilis , nil! tumor (It
in partibus oris ad pituitam, obfki uciiones ibi facicntem,difcutiendain , ca
put enim purgari non potel
d F.cui.] Gargarismo addanrur fi
cus in cafu, quo glandular oris ita intumefeunt , ut infenfibilis di/fipationts (pe - non amplius affulgeat , & ubi
metuitur, ne tumor exulecratus fora*
erumpat Sc fdam cicatricem pol fe
extrinfecus relinquat : facient enim fi
cus , ut abfeeflus pous intra os aperiatur.

* From & tmpora tali inungantur linimento .

52. Vnguenti alabannt. |j.
Ol.irini, rtttacei an.fy.mifce.
Hevtnus bene commendat empl. via Trms rfr temper*."] "Emplarum ex
tacamacha temporibus applicatum te genis cum mercurio cnpiti applicandum.
Balfamus apoplexticus potel illini
fe auxium attulit.
3
nari-

MEDCATIO
Camphor-i in oleo roficeo [olutt,
naribus , oui i Sc tcmporibus.
ana gr. iij.
Naribus etiam quxdam fubcilia &
Sacchar. fatum: gt.xy.
foetida adhibeantur , ut ff. falis armoAcett rofacei q. f. M. F. oxytntaei, cajriicc
rhodinum.
Omni ant-epileptica hic juvant >
quia in utroque afleftu pituita acrior Quanrun ad liniinenta Se ungenta
peccat.
cogirandum eft , pinguedines omnes
b Inungatur linimento. ] dolore impedir quo minus pofunt partcu
extemo & pungente convenir, hoc oxyr- la: fpirituofae' tam copiofe & efficaci ter
intro ferri , ut frigidx obilrutioncs ,
rhodinuin.
V/i. Aa. verlen. ? rv.
non obftantibus cranio & meningirofarumirij.
bus > tollantur.
O[ii t.iLMC.
Si dolor perfeverct , pilulis ante prsfcriptis fubinde iterum purganda erit.
Interea , ubi ita corpus erit evacuatum , a cerebrum etiam erit roborandum tali electuario :
5. Conftrv.flor.antbos'Q.j.
Theriaca 5j.
acori conit&'*)\\).
Spec, umufctdulc. jjiiij.
Cumfj/r. de betnica q.f. F. elehiarium.
De quo fumt vaanet magmtdinem,
Tofingulos pam .
a Cerebrum erit rchoran talieUebsario. 1 Roborandum , id eft , obftruetiones aperire , nam cerebri cor
roborado idem eft, ejus obflrudionum referatio, quod melius procedit
decoro noftro praefcripto , quam confervis , quia carinii partcula; funt ni
mis molles , Sc maxima ex parte
confiant ex faccharo , quapropter appetitum profternunt , St. lentorem fanguini inducunt.
Potentia remedia hic funt.
Pulvis flor, fulphwit.
Lot fulfhurts.
Sal tamarifci.
Magiflerittm. tartar.

Sal tartar ad 3$.

Sal fnccini volatile.
Sudorfera inineralia hie ctiam conveniunt ) quoniam humores hic funt
pituitofi > ut
jtntimonium i<aphorct'icum.
Bi^oar minrale.
Regulin antimonii medicinalis Src.
Quia parriculis fuis rigidis magis inciclunt, & obftru&iones efficacius r
frant , quam theriara , crocus Sec: qua:
melius exhibentur in affectibus leioribus , quia confiant particulis mollioribus i quae facile ad occurfum alia
ra m infleftunrur : tarnen mineralta
& vegetabilia inter fe miceanrur ,pr.
ant.
The.

CEPHALALGIA FRIGIDA.
*3
i. Tberiae. antiq. 3j.
Elyxir propiietatis paracelfi cun alBeoard. mater, gr. xij.
calicis falibus prxparatum , ut & viS*ia mixri aut .urd.bened.y: xvi. nuin hifpanicuin profunt.
Sp.fallt ammoniacigut . vj .
Qux vero nimis fpirituofa funt,non
TtnH.croc. 3ij-aut3jadeo multuin proderunt , quia ftatitn
.-*./' bened.
avolant , & pituttain vifcidam non
S_K- </ bened. ^.
fatis difcernunt , ut tin&ura croci &c.
M. F. hauftus in 1 calido & vacuo
Sal volatile oleofum etiain hie proventrculo fumeiidus.
deft i ficum decoftoufurpttur , neque
Prodeft hic etiain luna potabilis Hart- opus eft anxie inquirere , quoinodo omanni i V ejus . i lula; de ludano > fed leofa in corpore noftro cum ialibus iniidem quod luna potabilis.
fceantur , cum id ope fermentation: s
Prxilant etiain folia lunx > quippe in ventriculo facile fiat.
qua; in noflro ventriculo fatis oiiiol.
Ad roborandum caput F. a Cucupha txfior.jltchad.fa!vti, majara'
, lavendttls , origant , abfmthii an. M.
nttcii mufcat* ,
macu an. 3j. cumpannofcrtco & q.f.
a Cucuphx. ] In cucupham etiain
infpergi poteft , fic & in capillitium,
fed fsepc rurfus perin auferri , pulvis
fequens.

>. Sem.fynapi.
Rad,pyrethri.
Piper, albi ana ~,\\. m. f. pulvis.

In 1 viltu ratione air fit calidus > ficcus. Qbns ex carnibus vcrvccinis , gallinaceis, ovis forbilibus. Affa hie d.ixis ; praferenda. Ali
menta condiantur fcrpillo , majorana , liyflbpo. Petas fit parous , ex
vino tenui. Motus fit mediocris : uti befomnus. Alvus dbct cflc
Jubrica ; c vomitus vitandus, d Triftitia quocpe vitanda.
a Viht ratitne airfit calidus."] Hue
fpefbt Hipp. Aphorilmus fed. v. phor. . calidum fuppurationem faciens i non in omni ulcere , maximum
fecuritatis prxftat indicium : cutem
emollic , extnut) dolorem lenit > ri
gores > convulfiones ttanos mitigat :
capitis gravitatem fob. it : offibus frais plurimura prodeft , maxime fi
nudataiinr, multoque magis iis , qui
in pite ulcera haben t : iis etiain, qux
moriuntur aut ulcerantur frigorc her-

petibus denique exedentibus , fedi,

pudenda , utero j vcficx > his omnibus
calidum auiium & decrctorim, frigidum inimicum & interiineni.
b Vino tenui.J Ne caput tendct filo
mpetu.
Vomitus vitandus. ~\ Propter concuflonem dolent is capitis.
d Tnflttia quoque vitanda. ~] Quia
fanguinis niotum iimninuendo eum
frigidiorem facit.
MEDI

M D I I
III.
MEDICATIO VIRI

ETERNOS

I,

five Lcthargo laborantis,

Vir quadraginta annorum , pituitofus , crafTus pinguis defes ,
ebrietati & ingluviei deditus , poft quam per aliquot dies de ca
pitis gravitate eilet conqueftus , in tarn inexplebilem cformiendi incidit
propenfionem > ut , quicquid ageret , domire cuperet , & in fomnum
afidu laberetur. Malum jam ita crcvit , ut , magna difficultate c per
clamores & vcllicationes excitatus , * oculos vix attollat , aliena incondito murmure loquatur , & mox in fomnum relabatur. e Quandoque expergefadus matulam mingendi cauf poftulat : verum {mox
ejus oblitus ,g urinam in leftum iniciiis erRindit. Totum corpus taclu.
jufto calidius fentitur. 1 Caiorquc Tub vefperam quotidie eft intenfior.
Pulfus mollis eft , celer , k injequalis , & 1 debilis. Repiratio lenta.
m Urina; fint craffic & trbida:.
a Vir quadraginta annorum. ] tem aegrorum fcire, multum facie ad
doies dirigendos ; etiain quod hie mor
bus magi pueris & fenibus commu
nis eft.
b lit magna difficultate per clamores
vcllicatitnts excitatiu,] Haec omnia
mit iora funt in cmatefomnolentt , fed
arque intenfa in caro , quo qu ratione lethargus diffrt, patebit in fine
hiftorix.
Per clamores & vettrcatienes txcitatm.~\ Lethargici clamoribus & punionibus aliquando excitantur . quia
nervi aliquos adhuc continentes fpiritus , lnotum ifluin infolitum ad cere
brum llfque perducere pofiunt , quern
anima ut roolcftum percipiensj dter

mint fpiritus in ervos > ut fugere

illud malum queat > & fe expergefic
aeger.
d Oculos vix attollat * Irguatkr.'J
Hifce (ignis diftinguirurab apoplexia,
ubi nihil reliquiuin eft praeter puliuin
Sc refpirationem aliquam.
Quandoque exfergtfaBus. ] Hie
omnia etiain caro conrcnitmt.
f Virum mox ejaf obl.tus. ~] In hoc
morbo aegri funt obliviofi , quia fuperficies ventriculorum eft obfefa pituita,
adeo ut fpiritus quotquot funt in ven
tricals , ncque poffunt cerebro impri mere nova veftigia , neque attingere
Vetera , caque referre ad glandiilam
pinealem , tanquam ad fenforium
commune.
gl*.

L E T H A R G I;
g Drittem in leB::m iofciui ejfundit?. nam nos in inedicationibui fecundi
Mixtio imroluntaria oritur iiiufculi libri diceinuj , oinnes febres omnino
Iphinttris veficx paralyfi, ob defectum elle ptridas : rerera autein bxc inxfpmrwim in cum infiuentium , qua- qualitas indicat , non oinnes gut ta s
proprer fibrx lax marient, nee intu- fanguinis clfs comportas ex arqu*
ruckt. nr > qux intuinclcentia fropri mult is fingulorum gciierum particulis :
eft mufculoruin com radio
iino hommes fani poiTunt habere pulh T,.*ra Car.m rau jut> caul ' fum inxqualem.
fia ... ] Hic incipit defcribere febrera
I Pufui eft debilis. ~\ Eft ,
tanquam difFercnriam Caro : nain quod febris non pote e!ie magna.
kthargus ab atis mor bis foporois dif
m Unnajunt tr,\* & turbid*.] In
iere , quod in eo adlt febris lenta, hoc morbo urinx plerumque funt erat
quod tamen non magnain varictatem fx , quod femper msliuv eft , quam II
D u r-u i ne adle 1 1.
elfent clarx , nam cum feiamus hui Ca :n:.e tub viffernm quctidii eft morera hie peccare craiTum , melius
inrtnfior. ] . Dum aque febrcula in eil, ut aliqua ejus pars , quam
letharge fit lenta & continua , patitur quod in corpore remaneat , c tales
nihilominus fuas habere quotidianas debebant eile, alioquin fignum effet
exacerbationes.
renutn abflructorum.
Pulfms efttnaquai.'] Pulfus inxTorro , quia nullx commemoratx
qualis non eft lignum putrefacbonis funt in hiftoria conrulfiones , morbus
Lb fanguinc , ati paffim Tolunt incdici, hic non eft tfihffia.
Afcitur in hoc sgro * totum corpus, quod doeet ingluvies & ebrictas , arque urina craTa & trbida : fed pijccipue cerebrum , quod probat magna ilia fomnolentia : & prarterea cor , ut confit cx lebri.
a Afficitur .~\ Cum chores die un t to' m corpus laborare,
ton: in fanguincin affectum elfe inteilt
gendu m eft Sc omnes humores ab eo
in poros partium folidarutn iinpulfos
efle craffiorrs : dehinc obttruebones
hic illic fficere, quemadmodum multi

i humores era Iii, ad cerebri poros do

pulli , eofque obftruenccs , hunt morbum prodiicunt.
b cor , ut confit ex ftbre."\
Febris eil in fanguinis mali'a , < i
in corde.
I

^Morbm , qui cum tenet , eft Feternus , five intemperies totius

corporis, & prareipue capitis , pituitofa , Sc nimis gravis , qua? putrefeens febrem , & cerebri fubftantiam fuo pondere gravans , fomnolentiam talcm , qualis in hiftoria hic dtferibitur , inducit , qua? grajee
Lethargus dicitur.
. a Intimferies totkts corfcru.] Dice- non in particulis foliis.
mus intemperiem efle in fanguine , &
D

M D I I
* attft hiijus morbi procatattlica eft b ingluvies & c ebrietas , cui
nuper cger indlgeos, magnam pituitoforum humorum copiam in toto
corpore collegit ; qua; pro antecedente ejus caufa eft habenda. Eaquc
in corpore putredinem concipiens , ac in corde vchememius incalefcens , & deinde per totum corpus , ac prarcipuc in cerebrum delata ,
illudquefo pondere premens&grav an s, e continens hujus morbi , &
fymtomatum omnium , eft caufa.
a Caufa precatarclica ~\ In alHs cau nati funt ad fermentationes noflras
fufflarrinandas , qui vapores emendanfa procatarftica poteft efTe vapor ex ve
neno narctico , aut carbonum mor- tur injechs in jgnein f*U <fnmuiii,thure,m)rtba. Lace jumferi , leri &c.
tuorum & denuo accenforum , aut vi
Si vero aliquis in aniini deliquhnn
norum. in cellis fcrinentantium > aut
ex fu'phute accenfo . aut etiain hie ab i:tis labatut , latim libero aeti exmorbus poteft oriri , quis dormiat ponatur , tk fpiritus ardentes in ejus
os infundantur , ut funt aqua theriaca.
fuperfceuum recens.
Mcdicaincnta narctica hunc mor- In , vit* , ant-epileftica.
bum etiain inducere queuiit , fniiniSimilis materia in refpitibus latere
ruin nimia dofl , aut intempclivc tx- poteft , & idem effkere.
b Cau1 procatarlica eft ingluvies.]
bibeantur , nain fanguinem & humo
res vehementer inctaUant , Ce fetmen Isgluvics potefl hums morbi efe cau
Cationes diminuunr.
fa , quia inultos pituitofos humoros in
Narctica Aimm prudencia exhi- corpore congerit : hoc utem fit , quia
benda funt in vigiliis nimiis , ubi vires vcntnculus non tarn in multa, quam in
valde funt dettitae , quia fermentatio- pauca alimenta agere poteft.
Et tbrtt'o.
Ebrietas foporein.
nes ibi valde debiles funt in corde , &
cum narctica ad fanguinem deveniunt, quendam in atiquibus producir, alii
eundem ira difpomint , ut adhuc mi utem a vino non dormint ; fed hi-,
nus termentetur , St ita faepe non fuf- lares St agrls fimf, vinuiri bene' conci?nt tennentationes ad vitain fufti
coqunt , dc volatilifant , (k. in fpiritum
endam , hincsepius evenit, ut ifto- feducirnr : verum qui inde dormiunt ,
dica opiatoium dois in vigiliis pro' & qiii'ietn profunde^rtlimi1-' copcoqunr>
tracis homines necavetit.
fcV loco fpirinium vaporem quendam
Quando affeccus foporofus oritur a narcericum gnrant.
vapore carbonum , recens
d f' :rp antecedente Lrthargus
in cubculo claufo , fit. qui vapor car
ab ervfpelare exortus videatur apud
bonum videtur confiare partim lis arce- bartholinum aftor medici & philofonicatibus , quz ex terra arernicum ph. parte '.obferv. 14. fed eryfipelas
continente afcenderunt in arbores , ex fuit pot tus erTtcbis fortitus pituito.'ae
quibus com poltca carbones fiunc . itl in^emperiei iiieuinis , a qua intem
vapores fparguntur, ubi accendunrur : perie tanqcama caufS antecedente prohace vera efe , confit ex analogisnio natus (iinul fuerit lethargus.
odorum arcenicalium vaporum ex a*'
e Cauta continent ; Rvra Jetharcenico crudo excitatorum , & horum
gi continent- caufa funt pitoitofae obcarbuaum > quorum vapores apt i
fttucciones collediones incapire.
Nam

LETHARG I.

Nam fanguis pituitofus , in vcnis putrefceris & ina:qqalcs partes habens i cum cordi perpccuo novam incendii cauiam fuppeditct , ilJudque in totum corpus per arterias fe diflndat > hinc oritur febris con
tinua i qua: calore julio majore , pul/ii cleri & insequali , (efe
prodit. Magna vero iftius pituitofi fanguinis portio , in cerebri fubtantiam & meningum poros delata induxit , primum capitis gravita
tem i c caque ibi auefta , cerebri rnolem ita oneravit , 1 ut fpiritus
animales , qui in ventriculis exiftunt , illud fatis attollere , ventriculofque & ervos fubjeos fumeienter diftendere nequientes fomnoUntam magnam , & portea etiam foporem tantum pepererint , ex ejuo
vixuOis clamoribus & corporis vclcattonibus , ffpiritus in cerebro diJatantibus , S excitari pojfit ; & fi altquantum expergefiat , rttle
tomn andire , oculosfuts aperire , & oportuna loqui nccueat , acproindc inconcUtum " tnconvtmens murmur edat , matuUejue exhibit* h oblivifeatur-, mox in fomnum , oh cerebri oravitatem , reabatur , & inter
dormiendumurinam}ob nctvum,cjui veficam per influentes piritus claudit, affectum, infam in leftum cffundat.
a Hinc oriturftbr.] Omnis febris
non eil accenio fanguinis in corde Sc
major fermentatio, nam pulis in quibusdam febribus eft debililfimus.
b Qu* calorejuflo majore , cV pufft*
truquaitfife prodit. ] Urer<jue non femper adeft in lethargo i pituita enim per
fefrigidaeft, febril tanrum eft lenta ,
c pulios eritsequalis , quoties fangui
nis gutta: eodem modo eiunt compo
rta: , qux compolitio ad febritn non
pertinet.
Eaque ( rumpe pituitofi fengumit
fertio) bt .~] Propter obftructiores jam facas , itauteaufa fitobftruio.
d Zft piritui animales , qui inven triculU exiftunt , illud filia attollere &
eiiendere ntq\utcn\es. j Cum fanguis
craflus eft pituitofus > & male inixtus , tum ex eo generanturcrafli c ma.
Ic mixt i fp i ri tu s , quorum partes con
ttatat admadura inordinaris particulis :

hae nempe funt craflae , alia; tenues ,

qua; tenues quidein in principio in er
vos ingrediuntur , fed hx ni mis paucx
funt , prxterea craflx ervos annu
itant & obftruunt , ne fubtilcs eos
prompte ingredi queant . unde nervi
collabuntur , & quia pituitof humo
res undique arterias > & e nun poros
obftruunt , ideirco non (ufTicicns copia
fptriruuingeneraturad cerebrum inflanduin i & inflatuni tenendum , Sc hinc
omnis morns 8c fenfus petit , quia fcilicet nervi non fatis funt in fia ti ifpiritibus unde flaccidi fubfident , quare
& fi in extremo vellicentur , tarnen motum fibi impreflum ad cerebrum usque
non rransferunt.
e Semnolentiam magnam pepertrint.]
Motus St circulatio humorum in hoc
affcftti Sc fomno narurali diminuunrur,
quia fpiritus per nervs in vaforum tu
nicas j & porro eque in partes quaslibet folidas influendo vafa minus
D
compri.

M D I I

comprimunr > Sc ideo humores in iis minus fpiritus per in fen fib i i an t rauscontentos minus movent & protrudunr, pirationcra diflipantur ob ininorcm
unJe humores il'ti ibi incraanrur , & fanguinis motuin > cujus argumentum
tandem ibi obftmcciones producunt > eft debilis in forano pulfus , unde feni(i (latiin iterum fpiritibus auftis V quitur , ucplurescopiolioreeque fpiritus generari debeant , qui in fenluum
volatilioribus propellanrur.
f Sfirttui m cerebro dilatantibut.~\ org.tna (i libere & fubitb influentes ,
Die potins tubulos nervorum in cere hominem fubito expergefaciunt , &
vice verla : verum, i nervi hnr obflrubro dilatantibus.
g Ex quo vix ullis clam"ribut & vel- fti ) ut fpiritus in eos libere iufluere
licationibtu excitari drier fofftt. ] Vide nequeant , tune lethargus oritur.
annotationcs hujns capitis in initie dic
h Oblivifcitur mox j Quia veftigi
tas, a Toruno rtfkimur , ijuu in eo non alte cerebro iinprimuntux.
* Sab vtjptram ingravefiit quotidie febris ; quia materia morbfica ,
in cerebro exiftens > quotidie fub idtempus , propter peculjare fuiim
temperamentum , tarn matura evadit , ut in venas fefe per rarefaionem effundens, ad cor deferatur , ibique calorem cordis , fk deinde totius corporis , praeter naturam augeat.
a Sub vefferxm ingravefeit quotitlie intra 24 horas ad fermentationein diffebris.~\ Quotidie, plaeruinqut tmpora pofita dilatatur , c carccres fuos peracceflionum funt incerta , fed in mul- fringii , & in faneninera advecca fe
tis lethargicis febrcula quoi diana brcin qiiotiilianam continuara, & in
(non intermittens tarnen , fed tantuiii ter. mm remkteniem producir.
remittens) quia pituita , ibi dominans,
Pituitam humoiem eue ad ferincnnon requirit plusquam 14. horas ad fui Mtionem mediocritcr aptum , patctia
maturitatcin.
pituitoforum pulfibus fatis celeribus C
Sub vefperam. ad vefperam plcrum- frequcntibus , indicium fane , pituitam
que omiics ingravefcunt moxin , quia prompte in corde efFervefcere.
ob vigilias diututnas muki avolarunt
Vefperi fonmolenti Annus ob fpirifpiritus , ncc. tant copia rurfuin ge- tuum defectum , ita ut cerebrum , nerncrantur , qui fpiritus non patum ad vtque , & partes annexa; non fatis ditcmpcrandam fanguinis acrimoniam , ftendi qucant, fed fubfidant , qui foirtS<. humorum inter fe mixtionem 'confs- nus tamdni durt , donee fufficiens
runt : attainen , ifta fpiriruum con- cerebro , nervisque ,difteridendis fpiiumptio in hoc affeftu locum habere rituum copia rurfu; adfit : ab hoc ma
nequit . fed quod ad vefperam ingra- jore vel minore fpiiituum defeftu ,
vefcat hi morbus,, fit, ob febrera vcf- fomnus profundior vel minis profun
p'eri ingraveicentem , qua: quia hie (ut dus eft.
ftatim diftum tit) a pituita oritur, qux
Ncc eft quod tmrcmur , *pituitam puirefcenlcm poffefebrim , &
Mirimialifeed, hie exejtare : nam etiam. lactuca & gramen , aliaque
firrulia

LETHARG I.

imiJia frgida , per putredinem fa?pc incalefcunt dum fc. per cam
infenfibilium particulanim pori ita difponunt , ut anher , in iis piofior exiftens & fefe vehementius moyens , calorem , five varium 8c
vehementem infenfibilium partium motum , in illis producat.
a Pttuitam putrtscenttm pajfe ftbrim
& delirium abluid hrc excitare,] Deli
rium quod liic adelt non eft verum deli
rium^!} porius pro fomimltntia habenduin;nam nos > fie deliramus.ciim
fumus fomnolcnti , & abfurda inter
toganri refpondemus, quia motus a
Terbis in nervis noli is excitarus vix ad
cerebrum deterarur, A li deferatur,con
fuft&obfcurc eb deiertur, quare in
anima confua: & obfeurx oriuntur co-

gitationcs Sc perceptiones , fee un. 'um

quos anima refpondens abfurda pro
mt. pra;fcTtim quia inagis eft occupata propriis imagiharionibus, quam ad
ea , quae extra fuum cerebrum Sc tut um
corpus gcruntur , & idcirco nemo talcm refpondentein delirantem vocat.
Eadem caufa eft in hoc air'eftu , quapropter non necelfe eft , ejus caul am
in cerebri putrcfaftione querere.

1 Hie ujftus , celei iter , nifi eclerrim ei occuriatur , occiderc

folet ; ideoque ociTimc illi mcdtla adhibenda.
a H:c afechss.~\ Hie morbus difficile
eurarur in fenibus , quia in eoruin torporibus obllruftiones non facile refenntur , ob partium : arum duiitiem
minus flcxilem.
b Hic ajfettsu celeriter , nifi ttlerrime
liKteattttt, teiiert felet.l Hie morbus
fubtturq, exigit auxilium quia inter
feptein dies, fi non curetur , xger moritur; quod evenir. , quk pituita hie
peccat , & obltruftiones producir . quae
pituita cum non ira difficulter fermentetur, Cgnum prxbet magnx abun-

dantix , fi non intra feptem dies ad

concoclionem perduci poffic , unde
omnes fermentationes naturales fufflaminantur , & fie e vit migrt xger.
Hippocrates dicit. Icthargicos,fi curentur, in empyema incidere , tunc nempe,
cum pulmones male funt difpofiti , 3c
connu pori funt debito anguftiores , ita
ut cum pituita in eos incident , ibi hxreat, i lie primo penpntumoniam , c
poftea empyema producit 5 fed interim
lixc progiiols longe petita eft.

confiftet in caufr anteccdentis Si contincntis ablatione > &

intemperiei cerebri per contraria correftione.
a Eatjue , ntmpe curatio , confifiit
in tnlimperiei cerebri ctrrc(hont.~] Confiffit in intemperiei cralTx fanguinjs

partim attenuatione . partim q'ufdem

fan guie, Sc obftiultionum cerebro
ablatione.
...
v .

a Primo itacjue educatur fanguis per pblebotomiam bnihio r.d

uncas octo.
a Primo
D 3

5<s
M EDIC
a Vfitn'o eJacatur ftnguU
Si fan
guis mitten.l,b videatur , id fiat ante
purgarioncm verum quod hie venxfeftio inftituenda lit , univecfaliter
ftacni nequit, nam difputatum e i de
t fuit apud medicos ; itaque , cum
fubiio morbus invaferit , vires funt
expendendx , quas aeger habuerit ante
paroxifmum , nam vires non funt confidcranda: prout funt, vel externe ap
parent in paro xilino , in quo non funt
attritx, fed tantum oppreflx.
Viribus itaque ante paroxifmum
confideratis , confideranda funt ali
menta ante paroxifmum aflurapta , &
videndum quid nutriment! ex his habuifJTe pofTit : rogandum etiam quamdiu paroxifmus duraverit , & fie per
pendendum , quantum vires pollunt
efle deperditx. ponainus itaque hominem fanum, bonis alimentis ufum, re
pente in hunc morbum incidere , &
taedicum ftatim accerfi , vires tunc fere

A T I
eodetn modo conftitut.t erunt > quam
fuerant ante paroxifmum i quia pauci
fpiritus eo durante arolarunt , dutn
quafi intricati in pituita hxrent :
ultima , fi plethora pituitam coroitetur , non facile diminuctur nifi venaefeftione , prxfeftim cum in hoc cafia
pet os nihil exhiberi queat , quaproptcr fecanda erit vena.
b Educatur fanguis e brachio. ] Si
plethora & quidem cacochymia adfuerit , poffit fanguis exttahi ex crure au
pede , fi vena fatis fuerit magna , peccat cniin hic fanguis craflus & vifeofus:
fi non adfit plethora venxfeclione
abftinendum , enim vero ob vulgi calumniam evitandam > fi xger forte
moriretur , venxieftio poflet omitti.
Sc ejus loco clyfter prxferibi , qui fu
acredine inteftina irritando xgruiii citet , Se humores pituitofos potenter
incidat.

Et * deinde mox injiciatur hie clyfter :

Ijt. Rad.afthesmc.j.
Herb, $ ,
bifmalv*
pandara ,
btu
mcrCHrialis an .).
Fiar. camomiU.
meliloti and. . f.
Furfuris macrip. ij.
Decoq. in ac. comm. ad lib. I . in qua dtjfolve .
Diapbtniei , diacatbolici an. dragm. vj. mellis rofttiunc.f.
lei . . ).f.faits dragm. j.
Mifce F. lyfter , mox injiciendus.
z DiindemoxinjtcUtttr hie dytr."] clyfter melior occurrit apud Hartm.
Hoc utitur, quia nihil poteft introdari. I praxeos chemiatrix pag. 79. & 80.
quamdiu xger excitaras , fed I nam bate emoUicntia funt iotempeftiva:

LETHARG I.
: debebant eile acria St fpititaofa
ad excitanduin igrum
/. gemma tel </
3J}^
Aq. vita mathiol jij.
Potiui haec formula
S / ammoniac. 5 j.
LiBiguajaci
Rad. hlior. Milt.
M. F. clyfter potcntiffime incidens.
oftr it am 3 vj.
Sales card, bened. (p.Calis aminon. adHerb, mejoren,
duntur , quia volatiles ( , Sc incihteme.
dunt ; Ce coiocinth , quia potenter
menth. ana mj.
attnut, pro tint etiam rad. lapp. inaj.
Sim. : : (relic. 31S.
bryon. 1 &c.
Hal tartin
ad mcliorcm
Sed hic objici polfunt has herbas
emaionein,fiat decoftioin vini albi ob calorem non convenue , quia fegallici q f. fufpendendo polt tutti brim exacerbarcnt , quibus regcrimus
cinitem con.cctiuiicm in calente polfc , m.igis prodelle quam nocere>
decocfa
! quia febris plerumque lethargkia 1
Pulpa colccyntbid. in nodulo I ueri folet.
ug- 3jj- colaturx 3 X. diflblve
Poftea hoc utatur oxyrhodino leviter repeliente :
. <\.[.
eamcmillor. ana . \).f
OL rofacet une ).f.
camumillor. une.f.
* Accu opttntt chraom. vj.
d M. F. Oxyrhodinum . tepide cum pannis capiti
ac'hibendum.
a Ptta utatur oxyrrhidino Irait
rt(eOeitte. 1 Repellentia non , nii adBiodum in principio, poflunt elfe ufui,
aliojuin fumin nocitura ; concedi
ttiam poifunr in declinatione > id eil,
generatim quoties pori adhuc ab humoribus reeipiendis funt liberi.
b Ol.ro/aceiy camomt/1. Oleaelim'nanda , quia faepe fxtida funr , Sc
feroper tranfpirationem infrnlibilen]
i'i; pe liunt, poros obilriicn !o , qu 1 ratione etiain medicamentorum reliquorum internorum ingrelluin impediunt.
Acett ojttifhi. ] Acetum vero perpiram in hoc morbo ufurparur in
ozyrrhodinis i 4"ia poros nimis ad-

ftringir.
d A. F. exyrrhodimm. ] Prxftat
oxyrhodinum ex mo lice calcfacientibus, ut ex aq.thtriacaltcxua additione crut Si JalU alttujut [udtnferiy
nec non cafiom Sc cmeru ex capillit hominie , Sc fal volatile aromaticum. for
mula
j,. A[. cinnamoni ^ij.
menth. ^iv.
theric. pmp. in qu
caorium fit txfrefumli...
Sa l fuccin vota t. 3
ca i. bened. ^ij.
M. F. oxytrlidinui.
Dein-

3i

MEDICATIO
Deinceps ad ea remedia deveniendum , qua? ajgrum excitare poffunt : qualia funt , a fridiones afperar dorfi & artuum , yinculaque
iis injech ac frcquentius foluta ; traftio pilorum.
a TricTtonts after* dorfi & artuum.~\
Et pnecipue capitis , <Sc calide.
b Vincutaque injecta. ] Ligatura;
in membrif extcrnis debent applicari
& fortiter conltringi , (acpe folvi , &
iterumconitringi , quia ab ida conti
nua mutationc mens V .il Je africitur.
Tracta pilorum J Punclioiics iridem fub unguibus digitorom ; clamo
res noininis przfertim proprii , aliarum perfonarum , Sc rerum chariorum;
agitations corporis.
Naribus feetidafunt a.lmovenda, ut
Ciftorcum, galbanitm,aj]a focttda,

crines aut combufl* , fftritus faits ammoniacs ex calce vivo.

deflilUtt,
Imprimus recens , quia fi vtus eil,
multa; partcula; btilillimx volarunt per Ttri poros , qua; totum nego
tium hic perficere debent , quia per to
tum cerebrum commode trans eunt.
Acetum acerrimum cum fem nigeO.
rufh. & cafiorio cofhim, effundatur in
laminamcandentcm, cujus vapor pec
agri nares transeanr.
Haenus curatio in paroxysmo.nunc
fequitur oa , qust extra paroxjrlmum.

Prx'tcrea a hoc ufurpetur apozema.

Hgd cicborii,
polypod. q. ana une. j.
ftmcuh , petrofelmi ,
ajparagi ana 3vj.
Herb, letomet , me/ta , byjfopi ,
captlU veneris ana .].
Flor, ambos.
lachados,
camomi, ana.p. j.
Sem. amfi.
ftniculi ana. 5v.
Decotj. in aq. comm. ad lib. j.f. c addendafubfinem deCoiJ.
fol.fennt une. iyj.ilappa une. f.
Colatura addtjr. de byfifiopo une. ij.
%Sq. cinnamomi une. j.
F. Apozema ; de quo fumt quotidie jjneias quatuor > femel vcl bis in die , pro ratione operationis.
a Prattrea hte ufurpetur apotema."] l deft > quia confit ex ligns , radcibus
Poftquam evigelaverit, decodum. an- apericntibus , cortibufquc , quae ha
tea capite fecundo prxfcriptum , pro- . bent partculas inodke tantum Aib
tiles

L E T H A R G I.
J5
riles & rgidas , vel uti fequente deSyr. diflethadt 31$. vel ij.
M. F. decoebm.
cocb
b ! r. anthosyfltchadosjcamomill.]
yi.Rad. falf. far.
tbina ana r i.
In fioribus hifee non uagnura eft yoLintg*ajaei raj, gi.
nendum prxiidiurn > ranquam nimiuin
Cort. tamartja , fraxmi.
fubtilium i praeterea faits ingratuinadrad capparu m \ ~ v j .
dunt faporem , praccipu nor. camo
Herb.t. cate, bened.
milles a aut fi eos tollerarc relimus ad
betontet.
augendos fp. ainmoniaci , infundendi
JeolopendrU , ana mj.
client Cub fine decoctiunis .
Sf. _// , .
Addendo fub finem dteo.fol. fenJ Uns montant, an 31^.
,&.~\ Purgantia cum autliore non
Ttrtari crudi ^ .
addimus , quacenus quotidie ahum
Fiat infuio calida , io f o. aq co afluefjeere non licet , <5c quia tunc tam
mn- Sc vini albi gall. . p. ,cq. , fxp . Si tain copise apofemare uti
potea decoquantur lente igni in vafe non licet : i Jciico quando purgare vobeneclaufo, in col.
dilT.
limus , hoc fequente Uli.
JJ. Refina agaric gr. xlv.
JdL/Wft .
Sal. ab/int. auc
9jMtrturii itilcii gr. vj.
Sp. faits arr.moniaii 3|J.
Trochifci alhandalgx. iij. vel iv.
Aq.unpamcm. 3j.J$.
M. F pilulje vel pulvis.
Et a adhibeatur tale vcficatorium , poft cucrbitas humcris
fo , & naribus ndhibitas :
l'uv. cjnthttrt. 9j.

dor-

Fcrmcnttacid .. actticj.f.
F. Vcficatorium collo circa nucham adliibendura.
a Adhibeatur -veficatofithn , pocucutb-.tu adhtbetat.~] Hoc ( rejeftis cucutbitis ) admitti hie poteft , dum
motbv.t eft in paroxifmo , & tunc
iam cucrbita: fcarificata: , quia dolorihca poflunt foporem difcutere. fed
prifidium poft uluni apofeinatis , &
lenes purgationes ponendum eft in fudorifcris pluries iteratis , ut perripiant
anguilia nervorum . aliorumque par
tium nonduin icRT.ua, &ab obllru-

tionibus vindicara.
Profunt eiiain pulveres cardiaci , ut
corallia , oculi , mandbula
pifeium , ire.
Qui ob feabritiem diu in fanguine
hasrent , nec fubtilitate nimia ilico avolant.
Intro dari poteft fp. & lac fulphuris.
Paracelfus gloriatur de Oleo ala Sc
vitrioli, de efftnt'ta antimonit , tum
& de fuo lilto.

Circa tertium diem a prreferibatur hoc nimcntum :

E

Vf.. Vit-

54

M E D I A T I

IJt. Vngutnti alabafirim une. f.

Olet ttliorum dragm. iij.
dt aor( dragm. ij.
M. F Linimcntum > quo caput cum pannis adhibitis Uli
natur.
de lateribus 3r
a Trafcibatur hoc linimintum.'] Podecafiorti 3i3tins cucupha prxcedentis medicatio
M F. liniinentum.
ns capiti imponatur , nam pinguia
linimenta vix per rlenfain cranii Tub- vel$. Ungtipopul.
Ol.bacc. aun ana 3 i.
fiantiam notabili aliqua fui parte p
mir rht, ntrt) il tarnen quid linimento ten
fuuim deftm. ,0.
tare velimus,
. falls ammoniaci gr. vi.
JJ. Ungutnti aUbaflrint JJJ .
Sal vol, aromatic.
S^lis cari, bened.gr zv j.
M. F. Linimcntum.
/, cariophy. gutt. r.
a Sumatque hune bolum :
i. ThcriaCA andrem. 3:.v.
caflorttin QXjmtlittfol.gr. v.
M. F. Bolus , lex horis ante partum exhibendus.
3 Sumatque hune bolumJ] ad febrera
tollendam Se abdruftiones referandas ,
iequens iuJoriferuin multum prxftabit.
Theriac $iv.
Croci gr. viij.

Beoard. minorai.
vel gr.xr.
5/. card, bentd. gr. xv. Tel )
Sp. faits ammoniac, gutt.vl .
Syr.card. bentd. 3J.
Aq card, bentd, ^ij.
M. F. Hauftus.

Tandem , ubi vis morbi & febris jam plufeulum erit fuperata ,
cerebrum tali medicamento erit corroborandfim :
5. Conftrv.fi. lavtndul* , fahid , ambos,
btionict ana jL
Calami aromatii condit,
Nucs mofehata cont, an* 5 jSpec, aromatii rofati
diambra ana
Theriac* ).
Qtm fjr, defiachadt. tj. f.
F. Eleuarium , de quo fumt calancx quanttatem > bis in die.
a Ctrc-

LETHARGt
a Cerebrum trit corrcbrandum "] Id
cii , (ulpburit iuleu ,
eft , obihucliones cerebri erunt refeSal. volatile oleo, um & aromti
randx & tolleodx : quod dicta nedica m.
Zltxtrpnp paracetf cum aut
cainenta perficere queuntta conicrunt
olea dei 1 1 au ut
acido przparatuia.
OUmm baie, lauriyininha, (im.
Tmitra cro i C\C.
Spiritus ai. ammenunt, jalu duU
In bidut acr fit moderate calidus , &caftoreo, apulegio*
hyflopo i origano , & aliis fimilibus alteratus , Cibus , ubi malum
normihil remiferit , ft paueus , calidus , ad concoquendum & ad diftribuendum facilis ; uti funt pulli paJlinacei , capi , gallina:. Alimen
ta quoque poterunt condiri lalvia , thymo, hylTopo > roremarino , majorana. tot HS (it aqua mulla ; d a vino abtineat ufque ad dcclinationem morbi. e Exercitu loco lint fricciones valida; , veiones curricuJo facbe. ts4 fomno arceatur a?gerj & tantum dormiat , quan
tum faltem viribus confervandis fuffici.it. Et quia pr oblivione aut
ftmpulttate excrementa arvi & vefica; deponere negligit , ideirco de excretione eft admonendus. Curandumque , ut vel frionte vel arte ali quotidie dtponat.
a PulegiOfhyjfopo.'] Hi herbx ma
cera tx in aceto aut vino erfundantur in
Ja mina m can deinem f.- rream.
b Cibui fit pau.tts. Uc melius pofGt diger , & ut fauguis latpius cor
Condiri fmlvia tjrc] Omnia aro
mtica hic prount > przfertim fcbris
abfi.

d A vina ebfiinemt. ] Vinum

nocet n f adilt peripneumonia , prxfertiin in auetif.
e Exiraiit ecofinfrijones valid*. \
Fricciones Amt calidx c afperae , prxcipu capitis & medull je fpinalis
Pomum ambre fseptus naribib adinoveri poteft.

IV. ME

3<S
IV.
MEDIC ATIO

VIRI

APOPLEXIA CORREPTI.
VI R a qudraginta quinqu annorum > crpula deditus , otio fus,
pituitofus , plethoricus , fubit , dum domi fua? cum fnmiiliaribus colloquitur , magna rain in tcrram prolapfus , omnifenfu&
motu eil privatus. Reibt c Tola rcfpiratio , d qua: tarnen fatis eft difficilis. eAd nullas voces & inclamationcs , ad millas coneuffiones &
vcllicationcs expergifeitur : ffed perpetuo immotus, & nihil percipiens ftertit. Pulfus g fatis adhuc eil validus.
a Vir qudraginta quinqu anno- omnium inembrorum uccefliv conrum. ] Hue fpeat fequens Hipp. A- Tulfivos.
e Au nullai vices &t expergifeitur."}
phor. ied 6 aphor 57. apopleftici autem fiunt inaxmi quadragelmio an
Hinc diifeiT fpeciarim cmate -vigilt
no ad fexagefiinum.
& omnulin'ia fimpUci,
b Sub 0 mterram proUpfits Hinc
{ ied ptr;etno flerttt ]Hinc rulgo diciliftinguitur a esmate , & letbargo, tur differre quolibet morbo foporofo.
fed tarnen hictenus cum diUquio an im
g Puljit e/i 1/ lidus. j Refpcftu vi
convenir
delicet illius pulfus , qui in deliquio
$,-U re [pirat h ] Et pulfus etiam, animi oceurrir ( qu deliquio digvide finein hiftoria;
nofeit r per hunt pufumj fed Ii vigor
d P* tarnen jatit iffici'ii e ~\ Dif- pulfus eier perfeftus , aut cliam natufert ert>o ab epilepa , quae habet refpi- ra major , fignumeft apoplexia: fanlatioriein fatis liberain , atque morus guinea: <c non pituitofx.
Partes affeQa hie funt cerebrum , & totum corpus: Qcrcbrum r.fttum el1)patet ex fenfus & motus privationc : atque hinc corpus
per fympathiam , fecundum fenfum & motum , etiam Iscditur.
Morbus , quo hie arger laborat , eft intemperies luimida & nimis
gravis cerebri , cum ventriculorum ejus anuftia vel fubfidentia , &
glndula; pinealis ac nervorum fubjectorum fubitanea & valida comprcifionc , conjuncb : qua: , fubitam & tarn fortcm , ut aeger nulla
ra*ione excitari queat , omnis fenfus & motus privationem j refpirationemque d fficilem , inducens , sipop'exia dicifur,
a' Rf fp'tationtm dtfliiilim nduceni.~\ plcxtit, neinpe puittf* tcfmnguine*t
adiflivultatis huius gradibus defumitur qua tenus oritur a pituita vel fanguine
Apoplexia gradus.
cxtravafato.
b Apoplexia diitur.^ Apoplexia duCaupi

APOPLEXIA.
S7
Caut procatarilica hujus affetus e crpula , item otium j non
temperameiitum pituitofum noftri argri. Hinc enim magna copia
humoram pituitoforum & fanguineorum , in toto corpore , tim in capite ejus fuit genira , qua? antecedens hujus morbi cft caufa :
Magna ver humorum pars , primum circa internas venas jugularcs,
ubi eadem cranii foramina cum arteriis carotidibus ex collo in caput
transeunr , cop:ofeefffa . caique arcbns ; accojiiftam fanguinis ex
cerebro verus cor tcndcntis circulationem impedicns ; atque hinc
deinde in fubfhntiam cerebri , plcxum choroidem , & lorian triam
in ventrculos cerebri , c fubito profufa , ibiquc craflefceni , & obftniftionem in iccns , cft morbi hujus d caufa topttntni; aaxjjmtt'
omnium jam commmortorum (ft author.
a Hinc magna cepi* hiim^rxm pi tultcrumm car refirtt genua } Humores
pimitofinoii tain in capite ginuntur,
(nifi ab injuria aeri. ette ni friiridi Se
coagularais j fed in ventrculo & toto
fanguine.
Pr mum circa in'trnas vina )u
guUrei iffuf. Fotenrilfiinum hie arterix in venfriculis cerebri litae malum
(un le obrtniftiones oriunttir } efTun
dum, quories forte fortun 1 tunica: earum magis debito dilatantur , c pori
nimis ap:riuntur , quod facilius contingit, quia cum un.liquc Iner* funt
tunicx earutn artcriaruin intri ventr
culos pofirarum , poflunt migis Jila
tari Sc pori aperiri , quam pori earuin,
quae in nibftamia cerebri fita: funt. nain
undiqtie premuntur fibris nervofis
cerebri , & hinc obftruftio potiu? eft
in venrriculis cerebri , quam in cerebri
fublantia.

yibito prefufi.~\ Si hoc de fangui Su

tellieatur , erit caula apopltxi*
ne intelligat
angumet
d Efl cauiaemtinrns 1 Hie morbus
oritur ab obftructio'ie in principio om
nium nervorum , exceptio vero refpiratoriis , qua de cauf fpii irus in illo$
non influunt , nam fpiritm adliuc mediocn copi i generari probabil- cft,
piopterca q io:l oinnes arteria: ira obftrui non polfunt , quin multae apertar
maneant , homo alio^uin fanguiuc
regurgitante protinus morirerur.
(Jaufa apoplexiac a (anguine eirravafato ortx , el apertio ralotum in ce
rebro firorum ] a qualicumque caufa
tum inrerm tum extern i orta , qtntenus nimiruin fanguisab ei eitravalatur,
cfrincipia nerv ruin obftruendo vi.un
i'Uercludit fpiritibus in menbra motoria influxuris.

Na n ab humore , in cerebrum ta fubito profu'o illudque gra

vante & ibi craff.'fcenre , obftrudionemqucinducente, fubjc&i nervi
& f.'iif->riiira commune, five qlandula pinealis , valde prcmuntur >
b & fufficiens fpiritiram animalium generatio impeditur. c Hinc mo
tus , ab objectis , fenforiis externis impreffus , in rcbrum, ncc ad
E 3
fen

38

M D I I

fenforium commune deferri poteft. Atque hwcjacet ilkfine fenfu , &

ejttamvti , vellicetur , & clamoribm mcejfatiir , ml percipit,
nectvigilat. Er quia venmculi cerebri partim funt compreifi , partim
humoribus forfan repleti , vel plexus chorodes fubit eil cbftru&us ;
idcirco fubit jufta copia fpirituum ibi non gignitur , quo nofter arger
omni motte , excepta rejpiratione , qua: tarnen , propter nervs refpiratorios , Iatioribus quidem pons prsditos , fed hic tarnen aliquantum
etiam affecos , eft difficilis , fubuo privatiei, magna ruma, ob magnam
fui corporis molem , fpiritibus animalibus , eam fuftentare fufficientibus deftitutam , tu terram repente concubt .
a Kam ab humare. ] Humiditas in propter quod in cerebro fnf obitru
cerebro minime hune morbum produ di Ali HaccMitate non lunt apti, ut
cit i quia per fe nunquam obftruclio- mocum ab nbjeii extcrnis recipiaat .
nesfacit, nili vilcolitas , aut craflitie
quam iu manenc non fatis tenli.
Sangunea a tttunf difringuitur*id eft . frigus fuperveniat.
b Etjjfictens If.ammalium genera po lexid, quia in *'../ tx a anguintc
tie impeditur.] Apoplexia non tain - vafa (anguim-a luagis turne t , tk pul
tur , quia fpiritus animale dfunt , fus fentitur robultior , & in facie major
quam quia non poffunt influere in er rubor apparet nam tum languis ni
vos , alioquin potius effet lypotbymia. mio fu mom ad externas partes de Hinc moitu ab objtRit tm,rtjjtu ad fertur i & vafa ingreditur , in quibus
fen fortune commune deftm non pote~\ antea nonfuerat.
Hoc ft , quia nervi a fpiritibus vacui 3
Sed a reflatfola rejpiratto ; quia, quamvis pauci imt fpiritus animales,
cum illi in alios nervs , utpote ob pororum fuorum parvitatem hie
valdc arde comprefos , ad reeipiendos fpiritus ita aptos , fluere
non poflint ; hinc illi nervis & mufeulis reipiratoriis , majorm poro
rum magnitudinem habentibus , alternatim qualicunque modo dilatandis , lufHciunt , in iifque viam ad influendum fatis commodam inveniunt ; hue acccdir,quod hi ob motum refpirationis , jam inde prima
nativitate , & dormienti & vigilan , fine ulla intermiflone , continuatum , magis , quam reliqui omnes totius corporis nervi & mufculi,
quippe qui diutine per vices fa;pe quiefeant , ad fpiritus vic.flm reei
piendos funt adaptad. hare caufa fit manifefta & fufHciens , neqnaquam , ad miram & occultam nattera providtntiam , refpirationis ufum , quod ille homini pra: reliquis corporis motibus ad vitam
maxime fit neeeifarius , confervantem > hie confugtendetm ejfe videtttr.

APOPLEXIA
&
a Stdreet feU refpiratio.^ In Apo- 1 Sed refpiratio difficilis eft , quia ad
pltxia refpiratio canrum fupereft , & | refpirandum vi opus eft , nam cum diaoon aboletur > quia nervi hi , per quos : phragma deorfuin movecur , neceflario
oi- di.)ue fiuunt ipiricus , funt pa- I vicera fbi incumbentia & refiftentia
tentiores , Sc proinJe minus apri at propellic , ad quod vis quxdam requioblhuuntur : nervi autem refpiratorii ritur ; quod licet nos non fentiainus ,
cum ralde pateanr, vix ita obftruantur, diminutis tarnen fpiritibus , manifcfte
quin aliqui ad hue pori & brx manent fentiri poteft.
apertae.
'
jhtoniam autem nihil nos cogitare obfervamus > nifi > motu objeorum , vel corporeis rerum imaginibus & notis cerebro impreifiV,
mens noftra ad cogitandum excitetur j cumque ills hic , ob valide
compreflum fenformm commune five conarium & defectum fpirituum , cerebro ad onarii centrum deferri > & in animara affiecre
non pofint ; tdeirco exifiimandum , & pro certo habendum , dgrum nofirum , hoc affettit opprenm , nihil tmaginari , recordari , vel aliter qmcquam cogitare : Eoque eile manifeftiffimum , animam 5 five menterri
numanam , non in cogitando , five cogitatione, vel actione cogitandi,
fed in fola cogitandi facltate confiftere : eamque non femper eile actuofam , ied fa:pe ab omni cogitatione , five cogitandi actione > ceffare.
'Projnofeos loco , * dieimus, morbum hune periculofifTmum efle ;
quia efapoplexia fatis gravis , quod ftertor indicat , quam Hippocra
tes folvi pofle negat : & prarterea , fi hxc folvatur , metus eft , ne in
paralyfin totius corporis , vel unius lateris , commutetur. Spes tamen
omnis non plane decollavit ; experientia enim probat multos tali alfeftu fuifle reftitutos.
a ' "Dicimiu bunt morbum tffe pericn.
lojfimum ] Hue fpeftatfequens Hipp,
aphor. fect 2. aphor. 4. folvere apopltx am vehementem impoffibile quidem , levem vero non facile.
Ratio eft , quia humores crafi &
vifeid in capite per totum cerebrum
obftruftiones efficiunt.
Apopltxi fangmnea periculofiflima
eft i & longe difficilioris curationis
quam pituitofa ; quia fanguis quam
primum extravafatur ftatim partes a-

eat , vel avolant vel diffluimt > 8t

m alia: partes a fc mvicem difcedunt,
fanguis grunirfch , qui grmrri medrcamentis cfiffipari non pofTunt.
Apoplexia aliquando eft recidiva, Sc
per periodos hoininein invadir 1 cujus
caufa haec eft, quod vafa femel aperta
facile herum aperiantur , dummodo
novae caufae fint , < Ut craflus Se vifcofus humor, aut fanguis fub ratione fanguinis iterum extravafctur.
Queritur, quarexger nrnin totum
rclti

M E D I A T I
4
reltiiutus fit , poftquam paroxysmum munditie deparad lent, quin reliquix
iugarerimus , & cur pei totuin corpus adhuc aliqux in iis habitant , quxfpilallitudincs > dolores '& alia incommo ritibus liberum minus traniitum, mida Icniiat polc. i ? refpondeo quia usque promptum & copiolum conceaervi, ut &tubuli partium folidarum dunt.
lion mox ita ti , & ab omni im*
Idcirco in acutiffimo hoc morbo acceleranda eft uratio: confifiet in caula: contincntis in capite , & antecedentis in toto corpore exiftentis , ablatione , & dcinde in intemperiei cerebri corrections
Itacjue primo podici inferatur hoc fuppofitorium :
V. Vi*lv. bier* pier* okijmbid.fcammon an gr. iij>
mcll/s tj.f.falis partem. F. fuppofitorium :
Dum talis prarparatur cly'fter.
}}Z. cntaurtimen.falvi* , betontes, mercttrialis,
tvs arthritic* an. m.j.
flor, camom xcbados an p. ij.
fem. ani drag. ij. agarici 5j /.
pulp -pit bid. m pupella ligats 5^
oqaanturin aqtt. commun, ad lib. i. olatur* adde
Eletluart hier* picr*,diaphticit ber.tdt* laxat. an jj.
Ol. rutacei , camomillur. an. jj) .faechar, rubr. 3j.
e Salis comm. 3j. F. Clyfter> mox injiciendns.
Primo inferaturfuppctor'mm , &
dum prdparatur clyfler. ] Suppofitoria
& clyfteres acres applicandi , fed pri
mo tanttim lenis clyfterinjicicndus, ut
-alvi fxces primo eluantur > qux actio
nem I y le ri s acris, inhibrent, fourni]am dy fieri s acris vide in medicatione
tertia. clyfteri acri uptime etiam adduntur.
Rad. tycUmink , hellebor. n'tgri

ana ~j.
Sem. carthain. anif. ana gj.
b OL rutac.
amomil. ] Oleum
perperim hie additur ab authoribus ,
nam acumina acriuiu infringit, cria hie exoptantur , adeoque in .
plexia nunquara valet.
Sal.comm'<n.~\ Pro fali communi
addi poterunt fa!U gtmm* . velfalis
fudoriferi herbarum tantundem.

Poft operationem clyfteris , vel poft imam clyfteris injeftione

horam , a fanguis ex brachio per phlebotomiam , turn ad evacuatonem y rum ad revulfionem & derivationem > pro xatione virium , eft
educendus , pra:fertim quia hie adeft plethora : & clyfter poft 4. vel
5. lioras erit rciterandus.
aSB*

 P L E X I ,
4,
a S*ng*is per fhlebotomiam eft edu- inftiruere, longe melius eft, quia ibi
tendu*. ) Venxfectio in ar-oplexia (an- fanguis non valde purus, fed inagis
guinta (latiin absque dubio eft in prin
crallus exiftit: at vero (i fangu.nta eft,
cipio a Ihibenda , qux etiam in pitut- in brachio potius.
ufe convenit i magna intemperies
b Pre virium ) In omnibus
piruirofa adfit , ita uc non fatis ciro fubirancis morbis , excepto verb anicurrigenda fit absque venxfeitione . mi deliquio |iidicandx funt Tires,
quod cognofcitur quodammodo ex non quantx in prxfentiarum videntur ,
dixta antea ufa , & fi in rede venx fed quantx fuerint immediate ante inJ'ti funt magna; , biphlebotoiniam vafioucin.
a Interim fiant extremarum partium frictioncs cum fpiritu vini ca
lido : & ligatura:
, fubiridc folvendse , iis adhibeantur.
*
a Interim fiant extremarum partium fanguinta tero abfunt , quia poros
] Fricciones calidx inftituan- dilatant , Sc inotuin fanguinis accete
tur in capite . ut pori nervorum a| e- rant , & proindecaufx (unt, quod lan
rianrur . Sc materia peccans loco mo- guis aeihue magis extravafetur.
v;atur4 qnx frictiones etiam port pa.
Clamores alti etiam inftituanturck
roxysmum continuari poflunt , fed tan- prxcipue nominh ipiius xgri.
tumpiofunt in apoplexia pttuitoja : in
a Stcrnutatoria otiam ,.a!vo depofit, x pulvere cuphorbii , cllcbori
albi , & tabaci fati , naribus mfientur.
a SternutotoriM ttiam naribui infim- exprimt cx arteriis , quare fi ftemutatur 4lernutaroria in (an%mnea apopli\ia roria exhibtre velimus , a fottioribus
mortem indubitate inferunt , quia con- faltem abltincndum ett , Sc fuinenduin
cufGone illa paitium capitis , fanguis eft.
cum cum ambra Sc mofcho ,
tum mpetu extravafaretur : fed etiam
Sem mgrlia, \ulv. rofar. rubrmYalde funt fufpe&a in apople ta pituto.
rum tc.
fa . nain pnffunt nocere , quatenus va
Et hxc ftemutatio , quia malum fe
lida ilt coneuffione materia peccaas ex
arteriis in cerebrum expriinatUTj tarnen re eft difperarum , in patoxysmo tenhie admitti poftunt, durante paroxys - tetur.
In paroxysmo, Sc extra cum valet
mo (quia vix aliquid pejus xgro per
coneurttonem capiris poreft ateidere, fuffimigium . ex jucetno Be cafioreo Sc
quam nunc habet Be prodeTe poiTunr, fatida , cujus fiiinus per irtfundifi pernares inateriam vacuent , & non bilum per nares accipiatur.
vt l in trortc crit fecanda.
Si his non excitetur , vena fub linsiu

xgris
valde
moleftum eft, nam fi xgri
a Vma (ub linzitavel Enfronte.") Ve- ]
nafub lingua 6c in f'onte hie fcfta non plerumque mruiis lux non (int Uns
prode'.t , fed periculo/um : venx enim compotes , proinde fanguinem non
hx valde parvx Hint , Se ideo purum cxpuendo, fuot in peiiculo fuftecatio
anguinem evacuante & prxterea hoc nil,
F
a Ubi

4*

MEDICATIO

a Ubi adferedierit a:ger, five paralyfis fupervenerit , fve non ,

tales pilula? ad caufam antecedentem & continentem porro tollendam > prcfcribi pont :
f. PU.cochiar.'dii]. totl.fetidar.trothifc. dlhar.cUl. an.bj.
Ckmr, deflechad. F. pilular. . ix.
a Ubi adft rtdierit ager, tales piluUprtfcribi pojfunt.] fi volumus referTare pil. coch Scfetid. Unnatur . St
. Extra&t utriusque >
. Trochifc. alhan-d gr. ij. aut Hj.

X)l. caruiq.f.
M. F. Pilula:.
j
Aut uti poifumus pilulis in lethargo
praeferiptis.

Et utatur hoc decocto quotidie ad

vel iiij. fcmel vel bisj pro
ratione operationis medicamenti :
Herb.fatvu , majorant , betonte an. m.f.
flor, ftichad , ron/martni an.p j.
fem. ftleris montant , ,fefeleos an. 3j. <.
oq. ex aejua comm. adltb. j. addendofubfintm decoclion.
fol.fennt i.$. rabarb. agartct trochifc. an. 3ij.
cinnamomi
' olatura iffolve.
J)r. dexchad. |i
F. Apozcma.
a XJtatur hoc decoilo."] Adde.
tuitofa y non vero in fanguinea.
Rad. falft farill. gj.
Conferunt prxterea omnesaqu4.atLtgniguajacigi.
apopteSlict & ant- epileptic s fie diche.
Cort. tamartjet
Pot debitas purg tiones & decofti
fraxm!*m
ufum, fithauftus fudoiiferus talis va.
Bacctjunif 5,
cuo ventrculo fumendus.
f.
Theriac. venet jj.
Sal. card bened, at mixti,
Tafful major gij.
vipermi gr. XV t.
Poft infufionem calirlam per nofucemi vet. gr. V i.
fcm aut diutius in vino albo fut
Sp.c. c.fale fuo vol.impragnati ^J.
deeoftio ad fbi v. in colat. folve.
Beoard. mintral gr. viij.
An t m diaphor. Sj .
OxymelL fall. gj (potens eft aperitirum)
Diflolve in.
Sabs card bentd. aut mixti.
Aq. card, bentd |i .
Sp. fain ammoniac, aa. ~ \\
vita matthtoli , aut
Servatis t imen autoris herb. flor. Sc
aat epilptica lang
flmilibus.
adde Syr. deflechad 3iij.
M F. Dccoctum.
Sp fait . gutt. vi.
Dctoluinhocftodlin fopltxi piM F. Hauftus.
Tum

Apoplexia
4J
Tum quoque materia pituitofa apophlegmatifmis & pipere pyrethro , fem. fynapios , de fitnilibus taeftis , capite educatur.
a Nucha , & pars , fi qua merit paralytica , b inungantur hoc lini
mento calido :
. Ol camomill |j. vulpini
Dt lAttribut , eaftorto an. 5ij.
trt purum. F. linimentum.
a Ntstha 1 Id eft, cervix,
b Inungatter hoc limmento. 1 Bene
qui lera pereipit in apopleja piruiiofa
& nuchae , quia ibi principium eft mulrorum nervorum (uri non
male inungat.T rota pina ) fed olea
haec poflunt peneirarc j porius
j Dng. de arthtm. mnj. ^j.
0/. nude mofchata five nuei*
gutr. X.
tartar, defliti
1 'am ptruvian. gr. vj
Theriac, Vmtt. 5j
Ol. vulpini,
deleter, an. q.f. fro conf.lin.
M. F. linimentum.
4

praeterea balfamum ant-apopkfticum inungatur temporibus , fron

ti , fub nalo , carpis & regioni cor
dis.
In Apoplexia fanguinea praeter venae-"
fectionem exhibenda ea , quae fanguinis impetum refrnant , ut
C< rallia ,
Lapides pratio t
Ten figtll.ua i
Boluarmeuuf
Folia auri ,
argents ,
La: is prunella ,
Camphor* j
Saccharum fatumi.

Omni mane fumt de fequenti mixtura , ad' intemperiei capitis V

partium paralyticarum correctionem :
. Conprv.or. rorifmarini iij.
Mtthridat. thertactt an. 3ij. ffi. diambrtt 3j.
Syr. defljcbadt , oxjmellu fcillttict an. q.f
JMtfet ad cenfift. tleftuarii.
vel J. finferv.flor. ambos, cortic. citri condit. an, jj,
T^td. acor, condit* , fp. dsambr* ,
Dt irod, abbatu an, 5j.
oxyme. fcdlstit q.f. F. Conditum.
a Micead conftntiam [
Fol. lunafubtili. triu No. XT.
Quori:s no atgro delicarulo accomAmbra grif. ( fi vir fit ) JJ
modare cogimus , adde eleftuario
Mojchi gr. IV
Salts card aut tamarifes,
Confeti de hyacinth.
aut mixtt gr. xxy.
aut alkemu 5i^J.
aut -viprins 9j.
M. F. eleftuarium.
n optsm. $
Fi
In

M D I A T I
44
In viSlm ratme , air fit calidus. Cibus , ubi morbus nonnihil re
mirent , fit paucus , calidas , concoftu facilis , & falvi , thymo , hyffopo , & majorana nonnunquam conditus. In potu fumatur aqua mulfa : vitetur cerevifia crafla & vinum generofum. Exercitu loco adhibeantur friiones valida? , partium extremarum ligatura; , Sc humeris effigantur cucurbitula:.

MEDICATIO

'NIMIA
F

V1RI

VIGILIA

A T I.

Vir 40. annorum , temperamento biliofo & c melancholcopraditus , cum magnis cuiis &: follicitudinibus , ob magnum
damnum in mercatur^ 1> fealiquamJiu vehemcntius afflixiilt,
incidit in infomniam , qua jam noeles multas vigiJ'at , d ncc interdiu
ctiam dormir potcft.
a Nimi* vigilia.! Autor non agit
de comit fomnolento , ne411e Je ,
quia curationes eorum-coinci Junr cum
ltliari (X apoplexie pituitofx inc.ii
cationibus
* b 'ir annorum ~] Additurprop
ter Joies inedicamenrorum
Ait a ch l .] Si orie-inteinpe
ries adell inelanch >lica, fovere qui detn
poteft ino'bum ; fed ali.s etiam fieri
potuilftt in hoinine non melancholico,
fie porro bilis & melancholia quoiram
modo pugnant , be ex icquencibus hi-

ftorisE fatis patct, morbuin in hoc homine magnain partem efle dbilitaient
mentis , bona bujus mundi tran uillitati omnia nnteponentis , iimilis
ca us el t in medicatione 1 4.
d Nec mtndm ,
Hoc quidem
verilimilirer docet reinperamentum adefle biliofum . id eil fal nuin , fed
quod temperaincnnun adJit autor inelancholicum^lt potius morbus mentis.
( xtrrutn hie poruilTet adtli pulfut , ut
intemperies biliola melancholies,
dignolceretur.

Afficitur in hoc xoro ctrehum ; quod ex curis pnxcedennbus , &

bfecut infomni cil maniteftum..
' y
Mor-

N I M I

V I G I L I -

45

, quo hic a:ger affligitur , ef intemperies calida & ficca

cerebri > ni mi fque rara plexus choroidis , cum fpirituum animaJiirm
motu nimis valido inde orto conjunta ; qua; ventrculos cerebri & ner
vos nimis diu diftendens , & hinc multorum dierum nodiumque vigi/ias inducens , prDecipuofymtomate indu<fto> nmta Vtgtha appelliri folet.
Caufa , qua: priraum huic morbo originem prsebuit fuerant cura
& foliieitudines , quibus hic vir fe diu maceravit, & mentem perturbavit..
Vehemcntior enim 3 fpirituum motus , quem curarum & follicirodinum cog:tationes produxerunt , exficcavit & calcfccit fupra modum cerebri fubflantiam , porofque plexus choroidis nimium apcruit ,
fanguinemque nimis cali^um & melancholicum produxit. Atcjuchinc
jam contjngit , ut piritus animales , per poros illos iftius plexus ni
mis apertos perpetu & nimis copiof exhalantes cerebri nimis exficcati & calefacti ventrculos , nervofque fenforiorum inde ortos ,
perpetuo nimiumque diftendant j atque.ita perpetua nrniMmcjut ali
quot tiottiim>ue vigiham tnducant.
a Sftrituum rmtm'~\ Spiritus hic
non funt culpandi , fed eft pntius mor
bus mentis , nam fpiritus nunquam
propr e mebncholici exiftunt , quam
di i fabriles funt , & omnes paneSanguinis . fi lint lubi iles , eleniiam
habenr Ipirituum ex qu.icunque demum materia confient.
Nimis vigiliae>vel ab anima poflunr
oriri, cun nimium corpori indulgrat,
& rebus externis fe nimium affici
patiatur, ut a damno , &c.
Com anima hic trilles cogirationes
concipiat, & fovear femper circa illas
harrendo, fpiritus mover , iftis cogitatinnibus in ieiinentcr indulgens , qui
fpinius lermenrationes in corde eti^m
omni fuo cum vigore continuant '
triam aliquando eas intendetido ' ut
in epiVptiiis vid'-ri poreft j qui dum
funt fini ii nimium fr irk abripi patiumur 3 in paioxiimum epileptkum

ftarim lelabuntur ob nimium Sanguini motuin , & effervefcentiam ) quae

ferinentationes , Ii Intendantur , plus
Sanguis ad caput movetur , quare
eriain plures fpiritus generantur , qui
herum Sanguinein alterant , 5c ebullitionem ejus lie continuant.
Hinc eiiam Sanguis etli quadarenus
fit melancholicus,potct vigilias induerre , fi impetuofe move'ur (pirita
bus ab anima motis , rpraelenjin
copilo Si potenti fermenter, yelut
in Manii ; ut adeo inde concluyere liceJt ; principium vigiliarum pofle
etiam eile in corpore , quod & patet,
fi ."anguis nimium fit acris Se motus,
ut in ebribns ardentibus ; hinc San
guis nimium inciditur ab acrimonia
latina in eoexiltcntc, S< fubtilior de
bito evadir ; qunre cum magis move
tur. plus Sanguinis quam folebat furfumad caput defertut ob fui fubtilitaF 3
tem:

M E D I A T I
4
tem : quare pltes, & fubtiliores, St confervant ; quatenus funt acres per
acriores fpiricui animales generantur, totum corpus vellicationes , Sc dolores
qui fu copia , Sc acrimonia , &c. iub- escitando , vigilias etiam producunt,
tilitate tubulos nervorum , Sc cerebri atque conferva nt.
Nain vigilia; nimia: produeuntur
inflando, c acrimonia fua irritando.
& aperiendo vigilias producunt ; Si Sanguine Ipiriruol , Sc fmul acri
quia copiofi per nervs ad cor , Sc alias monia quadam falina peccante > ut &
partes deferuntur , motum Sanguinis fpiritibus copioioribus.
continuare faciunt , Sc hinc vigilias
Periculum autem cft , ne hare vigilia maniam , phrenitidem , vel
* melancholiam pariat.
a Mtlancheliam peritt,1 Hie mor
bus in melancholiam poteft degenerare,
cum cogitationibus iftis triftibus crafior, Sc terreftrior evadit : hinc iterum
fpin'tus crafli generantur , qui cogitationes illas iterum inltaurant trifles , &
ita caufa fat cfltus St contra
Hue fpeftat feqq Hippocr. Aphor.
Sed. II. A phorifm. 3. Somnus , vigi-

Ha , utraque modum excedentia ma

lum. QuatenusVigiliis diuturnisSanguinis fpirituofior pars exhalatur , c
caput iron um acre polt fe relinquic,
quia maxime Sanguinis acrimonia
temperaiur fpiritu volatili , quia to
tum nervofum genus acrelo infectar,
Sc laffitudines dolorificas inducir*

Atque ideo ejus curafio , qua: in intern pcriei iftius per contraria
eorreftione , pravorum humorum eduftione, &: pororum ifton m
nimis apertorum jufta aratione , confiftet , haud crit procraftinanda.
a Curatio ] Cum morbus maxi- | ribus , fi quidem melancholia peccalna parte menrem (peftet , potius vetir.
menti remedia funt)quam corpori que- { b ArBnticnt. ] Id eft , humorum
renda, etiam venxfectio fubinde re- nimis agitatoruin impctuin minuendo,
petita prsfcribatur , prxcipuc in cru- i
Prifrio itaque purgetur tali purgante hauu :
i. Cajfu recens extrada.
Elel, diapruni an. 5 J).
tsftj. deco. hordet jjiij.
Sjr. ref.felmmbv)' mife*. F. Hauftus.
a Trimt. J Hxc neceflario incipien- fu copia minori tantum motum non
da eft venxfeftione , quia Sanguis habeat , 8c (pu i rus pauciores generentiimis fpirituofus eft, Sc prxfertim G tur, ut etiamf Sanguis terrelbior, Sc
Plethora adt , ut oimitura Sanguis melajicholicus cxiit.it, Sc ifta melan
cholia

NIMIA
cholia Sanguine non ab ipa mente
producatur nam hic Sanguis inelan
cholicus feu terreftris difficile medicamentis alterantibus ad fermentationem
producitur . quare non facile incidicur,
ac corrigitur , hin melius eil , ut hune
Sanguineus iteratis venxfectiouibus
educamus : nam cam pod primam
Tenxfeftionem alimentis convenientibus rires reilaurentur Se novus San
guis generetur , Se iterum Sanguis
enaefeftione miau tur , fie tandem
peccant Sanguis educitur , ftquafitotus novus genera tur.
Transmito Sanguinis in hoc morbo
(i ullibi locum habere polfet , quia hie
Titium tantum confiftit in Sangunea
r.y. i in vails exilente , Sc malum non
mulrum lurent in partibus (oli .lis :
quare cum Sanguis vitiof.s venxI. et: .nc excematur , Sc norus ac laudabilis infunda tur tota cura fere abfoluta eflet ; nec Sanguis recens infufus
facile i ftaru fuo nacurali in nunc morbum degene ' a re poflet ; quoi i i a in non
multa: reliquz Sanguinis vitioli in
partibus folidis haerenr , qux alias pro
fermento infervire portent ad Sanguis
n<m recens infufuin in fui naturam
immutandum , & ad (latum morbofum deducendum : quareheec transfu
fio Sanguinis non ita in morbis locum
habet, qui potilfimuin producuntur
fermento non in Sanguine , fed in par
tibus folidis hxrente.
b Pnrgttur. ] Hie refte inflituitur
blanda purgatio > quia non tarn eduitio , quam alteratio indicatur , & ne
Sanguis nimium moveatur.
In intemperie Sanguinis melancho*
lien non mulrum profunt purgantia
lenia , fed magi s conveniunt fortiora,

VIGILIA

i7
quae Sanguineus potenter poflunt incidere per totum corpus & motuin validuin ipfi conciliare , ut magis attenuetur Sc qux particuljs alias , Sc
terreltes Sanguine precipitare faciunt , qu* jue la penetrantia per to
tum corpus pervadendo humores peecantes i Se in latibulis herences incidere , Se educere poflunt : Tsflia autem
prxcipue funt txtra. ifid. U^li
ftruf, j, vel drug.jem tel ixtre. hcebir.mgr. gr. vj. autnij. cum txtrei
Cthol.gr. xiiij.
In noftro tarnen cam apud auftorein
non habeinui c i ufain inelancholix in
Sanguine craliiore , Se ter eftriore , fed
melancholia; caufa tantuin ell in men
te ob damnum magnum in mercatur
accepruin ; quare hxc Triltitia proprie
melancholia dida , non eft , qux definitur , quod fit tri.'is , tk diuturna gitatio orta non caulis evidentibus,
Sc externis , qux tarnen hie adfunt , ut
damnum magnum ( St auftor men
tioncm facit de intemperie bili la , qux
contraria eil ,ntemperiei inelancholicx
nec morbus adhue diu du vit ; adeo
ut nonfuerit tempus fatis longum in
quo Sanguis intemperiein melancholicamcontrahere potuiflet ; quod femper bene diftingurnduin eft, an caufa
inelancholix in corpore , Tel in mente
hxreat ; nam ubi morbus mentis folumeft, ibi cura potifllmum in reme*
diis , quxmenteinfpecbint, confiftit,
ut funt ratiocinationc9 folidx , & exercitia alia : ubi Sanguis biliofus f'uerit,
Sc nimio fale volatils abundavetit , unde vigilix ortx fuerunt , venxfeftio
etiam inftitui debet , & prxcipue circa
vefperam , ut eo commodius feunnus
inducatur.

Et utatur bis terve in die de hoc apozematc alterante :

. -

M E D I A T I
"Pjl. Herbar. violara, malva , betrag, gloff. fumar , [riol. an. m.j.
c Sem. 4. frig, major, an. 3j. papav. albi
antji ,ftniculi an.
Flor, borraj, buglojjd, , violar. . an. p. ij.
Dccocj. inf. <j. ac. hordci adi. j.
In coiaiura ijfoivefir. violar, njrmpb/a. an. j.
Sriifct , pro Apozcmate.

a Apofemate.J Hoc debuiflet prssM F. apofema feu deco&um.

mitti ; prxcipue (1 melancholia peccet, Peccantebile fubindeetiatu
^ f, cebar fatumi gr. Vi
&addi
campbort gr it}, aut IT.
liffti fant. citrin. ?i.
ftnr. epii gutt. XX aut xxx.
cert. raii. capear.
M cum cerevilia , aut vino aut juftamarifci an. Jvj.
culo pro hiuftu
b Herb.] Cort.Tatnarifciproderunt,
hirb. fumaria Miij.
verbena Mi. i in melancho quia particule fuis gravibus nimium
languinis motutn Gfttfaciunt.
lies intemperie poiit addi
c bem. pjp-iv. Cum lern, frindis
folypoiii quercim ^i
Jem. filer, m.mt. 3iij.
etiam profunt i nam motutn fanguinis
papav. alb.
diminuunr
tartari albi a. Q.
Sem fenic.anif flores, &c. qui Au
Fi it iniufio calida pernoftem in aq. ftor h'c habet nocent ,-quiafuacalidihoi ilt i & portea coq. in col. lt>iv oi ( tte motuin Sanguinis augent , < bifolve
lem acui faciunt.
Sic tibi fal peccat , fpii itus ac idi pe
AfWZ )/ ^i (fi adeft melancho
netrantes , & volatiles , ut fpiritus nkri
lia, fume
,'t;,7. tantun Jem, aut
funtadhibendi. quia falem obtundunr,
lyr de papav $x.
( bilis prxdominari exi(Hmetur,porro) Sc infringuntj <3c motutn Sanguinis
lap. prunella
aut. 51. addendo minuunt.
Adeundemfcopum faits pruneU.drag.
in mclanchol eis
Jp.faits ammon. 4. aut in cho- fem. vel Tartarus nttrictus convenit ad
gr. XV. vel fruf. j .
lericis
ff. nitn tantundem.
Vcfperi utatur fubinde tali emulfione amigdalata :
Amigdal. dale, excorttc. gii^.
onwnd. m mortario addendo acj. decotl. bord. lib. ).
Syr. de papavere 3vj.aechan alb, jj.
#
Miice F. Jac amigdalatum , tribut vtctbus ' noble fumen
dum.
Pcftca

N I M I .

V I G I L I JE.

49

Poftea purgari porcrit tali hauitu :

I. Rabarbart $i).
Fol.fenna 3j. cinnamomi 9j.
Pefl /event ebull. infundantur per nottem in ac. bordei iij.
Colatura addtjr. de cic/. cum rheo j. mifc. pro hauftu.
*.~\ Pro Purgatione, loco
Rb barba ri in ubftantia . melior eft for
mla fequent.
TjC. Exrraci. Rhaieri. lemur exficc.
gr.XTj.
DtMgtid. gr. . out vj. aut vij.
Magificr. vclrefin.jcammon. gr.ij
M. f. pulvis.
Dia-ju. gr. .
M. f. pilulx.

Pro delicatioribus adde parum Sacchari ad faporem.

Rh a barb. & fenna in infufione ca
lida melius extrahuntur quam in coione; nain coftione partes magis
cralx> terrefttes, & adftringentes etiam
motu ifto violento feparantur , & aqua;
mifeentur, quae non profunt : nam poft
purgationem alvum iterum adihingunt , St aqua vim purgantem ex Rhabarb. melius educit , quam vi num.

Nares , frons , & tmpora vefperi iJIinantur tali * linimento :

. Ol. nenupbtrint , unguent, popul. an. 3ij.
tbebaici ,croci an.gr. ]. Mfee.
a linimento."] Linimento & - tineantur , in quo fuerunt cofta capita
rhodino non tanroni unum autalterum papav & flor camom. Se reliquae her
gramrm opii crudi immifeeri poteft, bar: emol, ut placide va porei ad caput
fed ad gr. viij , ad unguent, popul une. adfcendant , qui minorem motum San
fem. vel gr.xv. inoxyrrhodinounc.viij. guin! conciliant, & particulis fuit aquia ad cerebrum non nifi pars fubti- queis Sanguinis acrimoniam temp
liflima opii pntrt , quae non noce- rant , O i ta quietem inducunt.
Oxyrrhodimun conveniens parate poteft ob fui fubtilitatem , & pritea ab olis admixtis obtunditur , nifi tut ex oleo rofar. aceto rofac. quod extraxit t inclura m opii.
uimi dol exhibeatur.
Fcdcs etiam in Balneo tepidoconCubitum iturus fumere etiam poteft fyr. de papav. 5vi. vcl ^j. vel
laudani opiati in forma piluJa: gr. iiij.
a Lauianl tptMti.'] In hoc aflcftu fed parva femper quantitate , hue fpenarctica non nimis magna doll funt ftant camph. & fal Saturni.
Tartarus vitriolatus cum grano uno
pratferibenda , nam ubi xgrinimiis
viiliis funt defariati , l femel dor- opii hic prodeft , quia bilem infringit,
miant , vix iterum expergefiunr , qua- Ci motum Sanguinis coercet : vel quia
propter in hoc cafu minima dod cil camphoraeft minus nietuenda ob fui
fubtiIitatera,potius camphoram accipe,
iocipiendum.
Si non sdfit pituita opiata profunt , vel mixturam feq.
G
.- .

50

MEDICATIO
chleare dimidium aflumpta > quia ob
fubtiliatem nullibi hxreat , aut obflr: ctiones efficiat , fed potius lenes
fudores excitando, op partculas Te
cum ez corpore tandem abripiat.

i. TrtMri gr. .
Lauden, ofim. gr. J. Tel ij.
Campb.g. j. veliv.
M. f. Pulvit.
Tinftura op cum alcohol vini prxparata , hie commodi/Tuna eft ad co

in cbttA air fit frigidus & humidus ; uti& ctbus & potus. Utatur
itaque laftucis, malv, endivi ; carne vervecina , agnina; & elixis
potius , quam alls. Cerevifi potius , quam vino, tngixt vehement
ores motus follkitutnes. Verfetur in loco obfemiort , remoto ftrepitu. Haritati det operam. Excretio alvt fit moderata.

VI.
MEDICATIO

CATALEPSI

VIR1,

LABORAN TIS.

VIR annos natus quinquaginta, * temperamento melancholicus,

hyeme afperrim , port diuturnos in oeeipite pereeptos c dolores
fedens in mufieo inter libros , quibus ftudiorum caula totos dies aifidere folebat , d fubito e omni f fenfu & motu eft orbatus , g excepta refpiratione , qua? ipfi cum h pulfu eft integra. Manct perpetuo in eodem corporis ftatu , oculis velut in adftantes defixis , palpebrifque immobilibus & inonniventibus. Compellatus & interrogatus k nihil au
dit , nihil refpondet.
a Ttmpermmtnt* melancbnlico.'] Hie
morbus poteft etiam gigni line intem
perie fanguinis.
b MeUmhnctu.] forcuitus eft i fed
quando intemperies adeft. pituitofa eft.
Deloris.'] Etiam eon neceflario
antecedunt.
d Subito. 1 roce diftinguitur a
ten. Inhalo Stum*tt.

t Omi.~\ Hic non neceflario oto

es fen fus abolentur , verum aliquando eorum aliqui integri marient , nam
quidam xgrt commemoraverunt ea ,
quz viderant , audiverant , vc! fenferant in paroxifmo , neque fequirur ,
quod ideo fenfus non adfierunt , 4;. an
do aegri nek iunt an aliquid perceperint
nam poflunt earum lerum obliviici.
Sen

 A T A L
t Sin it < mttu erb*tm. ] Eatenus
numeratur inter morbos foporofot.
g Rijfirstto iJUf.] difirt ab
fopltxi.
h Pirpulfum integrum.] DiilinguiOir ab aoimi deliquio.
i ftrfiiuo &t.] Hi$ verbis

E P S I S.
5*
d iftinguitur ab ipiUj/fi*.
.\:>,l.\uJet,nihilrifpndct.~\ Exinde enain fequirar, morbum efle foporofum.
Morbus hie poteft cadere in hominem fanilfimum.

Uc ex hac hiftoria cognitionemfer dtagnon & prognon recle aufpicemnr j & deindc ad curattonem perveniamus , inveftiganda primum
ars *jfeia : quam ex omnium ationum animalium > cererum efle colligo. Larditurque illud prarcipu fecundum illam particulam qua? fenfui communi infervit , quia a?ger manet in eodem in
ter fedendum ftatu , & oculos fervat apertos : quod non fieret , fi totum cerebrum graviter eifet afeftum j ut apparet in apoplexia , paraly , & fimilibus aliis gravibus cerebri afFeclibus.
a Senfui communi.~\ Senforium coin bic affici patet : nulla; novx
hunt fpirituum determinaciones in
membra ulla motui arbitrario inlervientia ; dum interea motus , Se finis
membroruin ante invafonem paroxyfmi imperatus , porro durante paroxifmo durt : nain cuin brachium extehfum fuer it ante paroxifinum , in paroxifino perfeverat extendi : cum -

li aperti fuerint , manent aperti, quod

indicat > fatis copilos fpiritus cere
bro ad partes amandari , quod mini
me fieret , ( totum cerebrum afficeretur, nam tunc xger in apoplexiam,
autmorbuin foporofuin incideret : hie
autetn fatis fpirituum generantur, quod
inde patet , quia refpir.it io remanet in
tegra , & aegri (bntcs , protrudantut j procedunt.

tJMorbns , quo affligitur a:ger , eft intemperies mclancholica , fi

ve frgida , (leca , & crafla , cerebrum totum leviter , fed lnforium commune } five conarion , prarcipue graviterque occupans : qua;,
efalva refpiratione & pulfu , omnem perccptionem judicium & motum toUens > a;grumque in eo ftatu , h quo erat , cum ab hoc afreu
prircnm corriperetur , fervans , atalcpfts five Catochus Medkis appeliatur. Ifque ex caufis & fymtomatis innotefcit.
a Cerebrum t*tum.] Si illud totum
afficererar , morbus hic non taro fac le , tain fubito difcuteretur j uti
fatpe numero fit.
Foteft quidem accidere , ut cerebrum
etiam lib ore t , fed hoc nihil facit ad

eflentiam' hujuf morbi, fed mm mor

bus hic dgnrt in carura aut apoplexiam.
b Senforium commune ] Glandula
pincalis eft fufpenfa fupra fifluram,
qux tendit tertio in qvurtum cerebri
G *
*

M E D I A T I
Tcntrkulum ; haec glndula undique
cin&a eil innumeris vafis plexus cho
roidti , quorum unuin al terumve inf
rieur in ejus er tice m > qui ple
xus, dum fpiritus copiofiffimos emktit,
faciunt glandulain elevari &in zquiiibrio furtineri Si i am forte fortuna ,
cuinpoti vaforuin nimiuin aperiantur ,
humorem aliquem glutinofum de fe
fpargere poffunt qui humor , cumin
fiiuram illabitur , & glandulain un
dique obldet, facit , ut defectu detetminationis motus fui non pofflt fpi
ritus pro arbitrio animx in nervs im*

pellere , fed reclus eofdem ervos de1 terminentur , & moveri pergant , ver
tus quos immediac ante paroxifmura
eraiit determinati , quare motus arbitrarii necf O'.iiio abolenmr , quainvis
fpiritus copiufi fatis adfunt , qui libe
le pergunt moveri , quo antea erant
determined.
Sulv re>ir*tiont. ] Magnus hic
qiumris morbus fit , ta men ab exigua
nofciturcaufa continente, non inirum
i taque, nervs refpiratorios fa.'is pa' ere,
cum ne quidem reliqiii corporis nervi,
ut ut angultioies,imt obitrudi- .

auu procatartlica hujus morbi , cil pcrpctuum literajum itudium,

cui noier fenex , totos dies a nter libros fedendo , operam dedir.
Hinc enim , adjuvante fenili setate , mclancholici humores , qui anttetdeHs hujus afieebs finit fa , in ejus corpore fueitmt geniti. Ho
rum pars in pofleriorem partem capitis delata , dolorem diuturnum ibi
excitavit : qua: ver potmodim ubit , exigua quidem quantitate,
in totum cerebrum , fed copiof praxipueque in enforium commu
ne , & partes ci vicinas , ob afperrimum hyemale frigus , & intentiores gri cogita dones , erapit , iifque frmitcr inhadit , ea caufam hujj us morbi conftituit conntnicm : unde omniafjmpiomata , in egro noiro occurrentia origincm duciint.
_
b Copiofe.l Humor quidem aliquis
a Intir libros ftdenAo. ~] Catalepfis
non nifi valdc per accidens produci era (Tus , vifeofus ex arteriis plexus
poceil vit fedentari , quattnus per chornidei fuit cfiufus circa conarium,
cam humores pituitoi coacervantur qui illud reddidit immobile > led non
fed eft ea caufa nitnis longe petita, cum ! opus ell, mille fit coptofm , quamyit
catalepfiv invadere folcat homines fa- , forte fortuna poffit effe copiofus , 8c
nos. Hic morbus non producitur a non fol um attingere intima m glndula;
hidiis niiniisjficut quidam vo!unt,nam baiin fed iilam quadantenus contecogitationcs in fiudiis funt nimis pla- I gcrc&ctiamtotainfepelire.
cidx,quam ut morbo huic aniam dent.
Cum enim totum cerebrum multis & copiofis humoribus non fit
oppreffum j vel repletum , liinc iliud non fubfidit , nec fubjectos
ervos graviter premit ; atque ideo fatis copiofi hie geniti & per er
vos difiuli JpiritHt , corpus tgt , interftcndxm, cretltim , oculofyue apertos
ferv4titt

 A T A L E P S I S.

5j

fervant , tr refpiratorios mufculos perpetua influxus alttrnationt liber con~

trahunt , dr dilatant. Marient autem oculi iticonniventes , & ad eadem
perpetuo defixt , fitufyue corpor ab tpfo non mutatur ; quia fpiritus , ob
fenforium commune liic fatis graviter affectum c ab anima nullius rei
hic confcia , nihilque pereipiente > in alios mufculos non determinantur ; ied in eofdem , in quos antea erant determinati , perpetu
fluentes, Corpus ejus in eodem btu retinent. Compellatutverovtl* mterrogatus nibti rejpondet , nee cpiidcptam audit i ficptidocults offeratur ,
nanviaet: quia, qiiamvis e per nervs fatis patentes foni & imagines
rerum vifibilium in cerebrum . & ad fenforium commune deferantur ,
ab anima tarnen , propter conarion , quod commune & proximum
aftionum mentis eft inihurnentiirn > humore melancholico valde imbutum , ac proinde ab objectis non fatis motum , nihil quidquam
pereipitur.
Ab nuiiu rei hic confcia.J
a Non fubfidet.~] Cerebriiin hic non
fubfidet , ut quidam volunt , nam Conjunftio mentis cum corpore in
more folito fingulis pulfibus fpiritus duobus confifb't ; primo , quod anima
Sanguine generantnr , qui cerebrum pro arbitrio fuo fpiritus in ventriculis
diirtnilere valent.
cerebri determinet in hos vel in illos
b Suufjtte.'] Corporis fitus hic non nervs , & per hos in recta membra:
mutatur > quia Imperium mentis abla- fecunda , in perceptione motuum ner
tumelr, Sc nulla eft caufa , cur fpiri vorum , qui ab obje&is fenlbilibus
tus ad alios mufculos determinentur, excitantur in brillis nervorum, Se
quam ad illus , in quos movebantur, confequenter in fpiritibus illas circtimdum atger vigilaret, nifi a auf ex volitantibus , & iis quoque, qui venterna alio iinpellerentur , & cum quis triculos ccr;bri replent ; ut inde affiralem aegrum protrudit , procedit a ciatur glndula pinealis , tanquam
nioriiimpreflo ad paueos padus, idqfle fenforium commune , tmde dtermi
Automatice : mens autem f-epe non nt* fuboriuntur in anima perceptio
elmemor eorum , qux in Paroxyfmo ns, quae flint anima: quidam paflio.,
cogitavit , ii autem animz cogitatio ficuti illud ptxcedcns aniinx erat qua:femper deterrainaretur corpore , tum dam aio.
anima etiam deberet cogitare cogitad Interrogan nihil refpcndet.'j Quod
tiones eafdein , quas immediate ante seger intercoarus , Se non refpondet,
cogitaverat ; nam nulla; ideo non fcquitur,eum non audire,quia
funt caufx corprea;, cur ait io animas quidem meditJtur refponfionein , (fi
durante paroxyfmo variaretur ( fi nem- tota plandulae fiipcrcie^ fepulta non
pe dependeret a corpore ) quam cor eft) fed non porclk fpiritus determi
pus , in paroxyfmo vero corpus non nare in mufculos linux ad loquehim
amplius agit in animainin eocafuad ob glndula: immobilitatcm.
minimum > quo fenforium commune
Quamvis glandul.i immota (tet , pteft aliquando mens tarnen pereipere
catharro to tum eft fepultum.
G 3
quo-

M ED I A T I
54
quotics feil, fpiritus radiatione fu fpiritus in ervos particulares diregere,
glandulain foluinmodo in portions quia difficillimum foret animt in hos
nuda premunt, n^mque non necele nervorun tmulos , non vero in pr
eft , uc in perceptione inotus localis ximos & contiguos , determinare , fed
vlandulx fit, fufficieti ut fpiritus in etiam cum nervi in coneavitare ventri
folita ratione inoti tantuin incidant in culorum cerebri a fe invicem modic
glandulam, &illam folummodo pre- funt diffiti j anima potelt diftine jumant , fed neccifarie requiritur, ut dicare , quinam ille nervus fit , qui ab
glndula non undique toraliter humo objefto afficitur.
Spiritus natui aliter in xquilibro poribus fit obtc&a , fed ut adhuc ab aliqu fui parte nuda fit , ut radiationem fiti funt in ventriculis cerebri, hoc efe
fpirituuin accipere poffit : ita potefl non inagis ad banc , quam ad illain
contingcre i ut glndula non fit obfita partem feruntur.
Confideremus ita veficam aliquara
in illa fui parte, quam ervos audito
rios refpicit > & non alibi : hinc eve- are repletain effe, Sc accurate undique
nit > ut radiatione fpirituuin motu claufam . tunc aer quidem indifferenter
nervorum auditoriorum fado poffit Qinnes partes veficx urgebit , adeoque
affici, & non alibi ; bine audiet zger, in xquilibrio pofitus erit , fed fimulac
foramen aliquod acu in e aperiatur,
de non videbit.
. e Per nerves. ~\ Nervi .nihil aliud ftatim equilibrium tollctur , & aer ad
Amt , quam congeries innuraerabi- hoc foramen undique movebimr.
Vel coneipiamus ita conclave alilium filamentorum rotundorum Sc
teretium. quorum multa, non tarnen quod are effe repletum , & innumeris
omnia , fua m originem ducunt fu- foraminibus pertufum , ut aer quidem
perficie concava ventriculorum cerebri, per omnia effluar , fed non potius per
quod tainen non ita putandum clt, hoc quam per illud ; quare aer in cuquafi tota pars concava ventriculorum biculo , cum indifferenter ad otnnes
cerebri conftaret ex meris nervorum fi- partes movetur , quafi in equilibrio
brillis (quod multi objecerunr contra pofitus eft, fed fimulac foramen alifenforium commune} fed quod in par quod majus aperitur , ftatim equili
te cncava ventriculorum cerebri hic & brium tolletur, & aer ad hoc foramen
illic tantuin nervus aliquis incipiat. undique movetur.
Sic quoque negotium fe habet in
Nam nervi motui arbitrario , & fenfui
infervientes non funt tarn multi, qua- ventriculis cerebri , qui quafi concamere non opus eft, ut glndula refpiciat rationes quxdam funt; ab iis tubuli
omnia punfta partis concavx cerebri , nervorum oriuntur , qui tubili , cum
fufficit ! fi tantuin refpiciat ad ilia pun circiter xque magni iint , fpiritus in
fta , in quibus nervi illi funftionibus ventriculis tanquam in promptuars
magn copia exiftentes,in omnes tubuanimalibus a natura dicati incipiunr.
Nervietiam non debent glndula: los circiter xqualiter influunt, quare
pineali affixi clfc , ut fentiamus St ut fpiritus in ventriculis in xquilibrio mi
fenforium fit commune , nam hoc im- nent : eadera ratione ac fi nulli tales
pof ihile foret , ut tarn multi nervi client aperti tubuli ; fi vero fpiritus
congregarenturin tarn minutulofpatio, determinationem motus aliquam acci& etiam anima non ita accurate poffet piant glaudul pinea , (qux circiter
in

 A T A L
in medio Tentriculorura collocata eft)
vertus aliquem nervuin, fpiri tus eo ipfo
irruption* in tubulos illius nervi fail i,
tubulos eofdem macis infiant , it aperiunt, quam reliqui tubuli in fupetficie conta va venmculoru.n funt aperti,
quareftatim xquilibrium fpirituum animaliumjam eft fublatum, &plurimiad ho tubulos plus reliquis apertos
moventur , de per hos in membra.
Spirit - s cum continuo ex rentriculis
cerebri immediate per poros concavitatis ventriculoruui five tubulorum nervorutn initium in oinnes ervos influ
ant Sc oinnes tubulos impleant . tunc
fibrillas omnes nervofas a le inricein
feparant, & fingulas fibrillas in fpiritibus inoatare faciunt , & in hoeconfiftit nervorum tenfio : flaccidi funt ,
cum fpiritus non in Armut in nervorum
tubulos , quare oinnes fubfidunt Sc
fupra Je invicem collabuntur fibra; ;
Nervi hoc modo tenh . fi in una extretnirarefua ab objecto moventur , motura iftum treinulum pertotum 'fui decnrfum ad cerebrum transferunt , qua
re dum extremit a tes eorum in concaritate ventriculorum cerebri incipien
tes moTentur , infolito modo neceflario fpiritas ibi exiftentes inorentur , &
ndiarionem certam aeeipiunt : quemadmodum videre pofiumus cum na
ris in fiumine contra aqua; fluxum

E P S I S.
55
rento impellitut aut equo trahi tur,
poil navem etiam ad aliquot pertica*
rum longitudinem obfervatur.
Radiado qua: Jam aqux , Gre mo
tus quidam diltinctus motu fluminis
aqux > quam fecundum curium naris
refta progreditur contra fluxum , non
obftante, quod motus fluminis in contrariam partem , Sc aliquaindiu etiam
ibi durare confpicirar.
Sic etiam in cerebri rentriculis mo
tu ido nervorum fpiritum etiam quandam radiationem fire determinatum
conatum accipiunt rerfus meditullium
ventriculorum cerebri , non obftante
confueto fuo motu meditullio ad circumferentiam five ad ne vos .
Cum rero omnes tibi il las nervorum
i Horum lit um fu um habeant directe
venus glandulam , ideo necefTa rio fpi
ritus brillis prefi , determinar ionem
illam fum inde acceptam direft verfus glandulam dirigunt : Sicuti enim
inotus , ita etiam eorum detei mina ri
nos rergunt ad lineam recia m ex fu
natura ; hat ratione hx radiaciones in
fuperficie glandulx pinguntur. Non
tantum nervorum fibrilla;, verum etiam
multar fibrilla; cerebri eodem modo (itum habent verfus glandulara , Se ideo
eriam bis fibrillis fentire poflumus,
cum caufa morens in cerebro re prope cerebrum fita eft.

t/flvolunt , hmc affcclum a zapare , jpirims in cerebro & toto cor

pore conocante , vei coagulante , originen* duccre. Sed hxc vera ejus ef
fet caula, refpiratio & pulfus, qua; fpirituum ope peraguntur , hic
a non poflent eTe integra. Nam coagulatio illa magna , ut fpiritus to
nus corporis , ita etiam repirationi & pulfui infervientes congelaret,
vei coagularet : iique condenfati , & humoris vel pruna: fpecie in ven
trculos cerebri decidentes , non poiTcnt cerebri molem liutius liftinere, nec fpirituum fufficientem copiam mufeulis thoracis fuppcditarc;
unde primum Apoplexia egrum proerneret , & deinde, rcfpiratio
ms

MEDICATIO

nis &: fulfus ufa ablato, mors neceffario ipfum invaderef.

a Non fojfunt ejfe integra."] Sic etiain i fit & quomodo denique concipi poteft,
non portent aegri tam I ubito leftitui a flammara in po foco , ide , vemritanto morbo > uti nihilominus faepe 1 culis cerebri condenfari,
2Vec nobit obfunt ti , qui "afulmine congelait & ineodem corporatft pcrmanfijfc dicttntur : nam Uli fulmine , non tantum fpiritus , fed cti im folidas partes indurante j fuerunt occifi : nofter ver arger vivit & fpirat. Ntcctiam obflat , quoarlus in Catalcpticis nonnttnquamqtiovts marmore rigidiores appartre dicantur. Nam ri
gidits i!!a proflcifcitur fpiritibus , non congelatis , fed in mulculos
mmiffis } & perpetuo influentibus, ibique> obnullam novam eorumdem infecutam determinationem , retentis , atque ita partes diftendentibus. Talis cpiodammodo rigiditas paflim in nobis obfervatur,
dum fiantes , & ad rem non attendentes-, corpus noftrum ci edum tcnemus.
/ilii vero , qui cbfervant catalcpticos cjuofdam , ab aliis motos ,
fuos fleftere, & ereftos ftare , imo propulfos ad pailus aliquod
progredi , exiflimantJ]>irnits imagtnationi mfervientes in cerebro btcfigi ,
dumreticptimanent integri. Sed hxc opinio non eft admittenda , cum
fpirituum animalium id cerebro nullum fit diferimen : fed iidem fenationi , imaginationi , motui , aliifque animalibus operationibus inferviant ; Ut ex Phyficis noftris conftat.
a Altquid progrtdi."] Progrediuntur
Vgri, cum propclluntur, quia cum pro
truduntur,pori nervorum id cerebro vaziantur , ita ut ii , qui ante fuerunt
aperti, claudantur , & clauli aperiantur
quare fpiritus in hos potius mufculos,
quam in alios influunt.
Deindc in ifta preflione fpiritus in
cerebro determinationem aeeipiunt ad
mufculos rurein , vel quia corpus caderet j fi non progederetur , ideo tunc
oculi alio modo afficiunrur a rebus ex
tern is ; ita variatiofacittaleminotum
in oculo j & hinc in fpiritibus anima

libus , ut'fpirirus pellant in ervos tendentcs ad mufculos crurem , ac fi

glndula eo propulfi fuifl'ent.
Ita obfervamus , qnaiulo inopinat
in terrain proni iocidamu} > quod mi
nus cxtendamus ad incommodum at>
cendum a facie , quod alias pati poflet
terra , quamvis millo modo cogitemus de arcend injuria external extenfione manuuin , fed terra appropinquans ita afficit oculum , ut motu fui
nervi fpiritus in ervos determinet > qui
tendunt ad mufculos extenfores bra
chioruin.

7^ec mirum catakpticis , nihil cogitative , ob fenforium commu

ne aficum , fentkntibus , tales motusperagi , & alimenta , ort inferta,

CATALEPSIS.

57

, ntnnuntjHam deglutiri ; cum hi, ob fpiritus cerebri animales Sclenoria fingularia, hauet graviter hic aftefta,tales motus ab objeis poflnt
recipere , quibus fpiritus in cerebro ita determinentur , ut cerros quofdam nervorum meatus per vkes aperiant & claudant , atque in has v cl
illas partes fluant , eafque viciflm , inicio cataleptico , moveant j
eoferc modo, ut in automatis pneumaticis, & hydrauicis, aliisque con* Pcriculoimut hic eft morbus : quia humores melancholici fenforio communi firmiifim infixi , dum difficillim polunt tolli , x~
gram neceiTario alimento fumendo privant j & juum corporis motum impedientes cacochymiam valde augent ; atque ideo procul du
bio vitam, nii tempeftiv & cito excutiantur, breviipfi, per lipothymiam , vel apoplexiam , vel carum , adiment.
Tirieulomui. "I Non tarn ob ,
copiam materias vifeida: fenforio com
muni adhxrentis . quam quod parum
tx tnedicamine exbibeto eat ad glan
dulam pinealem ufque : magis vero

periculofus eft , fi fzpe redeat > quia

fie pori vafora m circa glandulain pinealem afluefcunt tali pratternaturali
magnitudini Oc figuras , quse requiritur
ad vifeofos humores emittendo

Maturanda itaque forao : qua: perficietur per caufac antecedentis

V continentis ablationcm ; & deinde per intemperiei cerebri & reliqui corporis , per calefacientia > humeantia ac incidentia , cmenditionem.
Primo itaque talis injiciatur * clyfter :
g\ Mcrcurialii , beta , falvis. , rttta , pulegii, centaur. min.
an. *JA. ').
Flor. mehlott , camomill. flachados , an. p. j.
7{ad poljpod. cjuerc. fol.fenna ,
Sa, cartbamt , an. unc.f.rad, altbi* ).
7{ad. elleborintgrt^). colocjnth. 3jJ.
Decoquanturin aq. com. adlib. j.
Colatur* adde confeti, hamecb
Hiera logodii 5vj. trochif. alhandal. 9jOl. rutacei , anethini , an. %$.fal. corn. $).f, F. clyfter.
a Chfler. 1 A Clyfteribus acribus adumere poteft , fed parum prxilar*
iam hic , uti in Apoplexia piruitofa poiunt alterando , quia via longa eft
cft incipienda > quia xger nihil aliud ab inteftinis ad caput > & minima pan
H
per

MEDICATIO
58
pervent ad locum affectum , pes pre totuin corpus & fen
troducant humoribus per partes circucipua in vellicando.
Clylter fit idem , quem in Apoplexia lantibus , quare cum etim ad caput
habuimus , fed non nimiuin purgans, deferantur, & in tubulos cerebri deUt eb diutius in intelbinis hxreat ; ponantur, humores ibi circulantes
drag. j. colocynthidis in nodulo ligati, etiam fermentari facient , atque huclyiterem fatis reddit acrein ; purgan- inorem ilium peccantem circa glaodutia non tain hie adduntur , ut fasces ex lain incident, euinque removebunt, fed
intellinis eluantur , quam quia fangui- qui; non* videt dirficultatein magnam
ni penuifecantur , Sc ica deferentur per in prolixohoc opere.
Si dyfter injc&us , ob nimiam inteftinorum irritarionem , vcl aliam caufam , non retinetur , mox fequens fuppofitorium ano incratur :
5. Pub. hier* logodii , 9ij- trochifc. alhandal 9j.
Diagridit gr.nj.ftl.cem. gcmm& an
Mdiu cotti & mdurati , e.f F. Suppofitorium.
Ab alvi edutione , mox hoc fequens medicamentum , fi tum de
glutir eger aliquid poffit , ingeratur:
. Theriact and. 3j. mithrid. ). i<. cinnamomi
cslq, beton. iij. t^ii/ce Fiat Sudoriferum.
a Sudoriferum. ] Sudores hic etiam
aliquid profunt , poftqu.nn arger ad
fe rediit , fed non debet fudoriferum
confiare ex theruc aut Ii mi Ii quo J .un,
quia propter partculas fuas molles
non fatis potenter incidit , quare fequens fudoriferum prefcrendum
j. Salis Card bentd. gr. xxiv.
Beoar. minerai, gr. xvj.

Croci opt. gr. viij.

Cum vino calido /aechara!
Fiat fotu ve 1 potius.
Cum Aq. Card btned. une. i).
Aut Menth. une. j. fein.
Cinnamom une. fem.
Syr Cardbencd uno fem
Sfir.fali armoniaci gutt. vj. viij.
M. fjbauut,

Tumque adhibeantur artuum & pefterioris partis colli ac fpina*

dorfi , cum pannis afperis calidis , fri&iones. Et inungatur caput hoc
linimento calido :
Ol. aneihini , camomill. Itlior. an. |j
H in vafe dup. tncocjuatur herb, hyjfopt ,
th)mt tferpillt , an. p. ).
Exprejoniforti adde caoret 3_$.
seraparum. F* linimentum.
Fri-

CATALEPSIS.
59
Sp. comi cerv't /ale vol impr*ga Friffimn. ] Non male adhibennati gutt. xij. xvj.
tat, lint tonus corporis : vacuo ven
b lnimentum. ] Quod habet eil
trculo ucatur bis terve
Sa!, vol. atom, gr.xx.aut ixv.aut nullius pretil.
Sp.fuligtnis , aut
Niribus etiam infletur ftcrnutatorium , ex helleboro albo , pyrethro , euphorbio , tabaco confeum.
a Sternutatorium. ~\ S termita tona
fombic ufpcfta > te prodefle , & nocete poflunt ; in Paroxy frao tarnen , ubi

melius eft medicamentum atnbiguum

applicare , quam certain peraiciem
exfpeftare , poflunt admitti.

Ubi ad fe plufcnlum rerlierit , prxfcribatur hoc decoum :

2. Hgd.btegUff.borrag.an.y.J.
ellebori ntgrt 3j.
Herb. card, bened. flachad. epttbjmi , calaminta
fumaria , anethi , an. M. j.
Flor, borrag. melijft an. p. ij.
oa. ex hydromelle ad lib. j. addcndo fubfiner decotltonis
fol.fenna j. /. rhabarb. agariet an. 3j. cinnamom.
mofeati an. 3 $.
In ol.it dijfolvefjr. deft&chade
F. Apozema :
De quo fumat giiij. femel vel bis in die j pro operationis magnitudine.
a Decocrum.~\ DecoAum , quod in J convenit, quando xger ad fe redierit, Be
Cepbalalgiafrigdapracripfimus,bic| intemperies pituitofa peccarerit.
Ad intemperiem capitis & & totius corporis corrigendam , fumat
de be miftura mane & vefperi , ad quantitatem caftanes majoris :
. onfcrv fi"r. borrag. buglojft , ambos an. 3vj.
Sp. dtamufci dnlcis , l&tificantti Gaient an. 9iiij.
Then veteris 3j.
umjr. de bttghjfo q.f, Mtfceantur ad conftft. Elecfluarii.
a tltSuarii.] rubra & folia I triculo noftro diflolvatur , ita poflunt
*:>r: hie poflunt prodefle , quia infen- fumi quantitate fequenti.
lib i ! i ter incidunt , Sc prasterea poros
1 . Corail, rub. prpart, drag. fera,
aperiunt , fed pulvis foliorum auri fubF/. *ri No. i. vel ij.
tiliffime debet teri , ut facitius in venM. l. pulvis fubtilis.
Hz
In

(o

MEDICATIO

In chata act Gt calidus & hutnidus. Cibus fit pais ex bono frumen
to > bene fermentatus , & recce coccus ; fumat ova recentia , carnes
juniores vervecinas , gallinceas. Convenit ptifana hordeacca. Ex
oleribus conveniunt malva , lactuca , bugloflum , borrago. Ex fructi
bus mala dulca > uvx palae. Legumina , porrum , capas , caules , vitet. Cibi quantitas fit moderata. Vinum bibat tenue , & mediocrem
cerevifiam bene defecatam. Exercitium ad excrementa excutienda
fufficiat. Quxrat hetitiar occafiones ; triftitia: fugiat. Somnus fit longior. A vigils diuturnis abftineat.

VIL
MEDICATIO

MULIER1S,

E X
HEMIPLEGIA

PARALYTICA.

MU L I E R annos prarter propter quinquaginta fex nata , pituitofa , diualimentis * humectantibus ufa, matutino tempore,
inducul fintea tantum veftita , ledo , ad nefeio quid in cubculo
accerfendum , egrefl , & ab aere frigidiore nonnihil refrigerata , in
lectum rediit ; ibique poft fomnum per horas aliquot reiceratum evigilans , animadvertit totum fuum latus finiftrum ftnfu & mora ek
deftitutum. Mens ipfi jam ftupidior eft , & folito inarticulatius loqui
tur. Alvum habet adftrictam. Latus affectum reliquo corpore eft
frigidius : & pulfus in eo languidior & folito minor.
1 Perfenonfunt | b Alvum habet adflirHam.'\ pro
mala , quia per emuntuiia Ut'u depo- I nervi fexti pori at obllructi vel
nuntur,
I non.
Partes ajfettt in hac iegra funt cerebrum , ut patet ex mentis ftupore : & , quod indicat loquela inarticulatior : & porro altera
pars medtlu Jpmalis , nervis inde orientibus , ut totius lateris finiftri affectas probat. Afficiuntur quoque omnes iflim lateris * arteria ,
docet pulfus - jbi languidior. Atque etiam tnteina, quia alvus eft
adftri

P A R A L Y S I S.

61
adftridta. AfRcitur aiitem cerebrum & medulla fpinafis primario : fe
cundarlo vro > feu perfimpatbiam , reliqua: partes affecta:.
a Arttrid.] Quii unquam tulit tuum animaliura in illud latus , parte
medicamentum arteriis.
illius lateris flaccidas funt , ideoque
b Ibt langmdtor.' Poffibile eft , pul- pulfum arteriaecujufcunqueadjacentis
fum in latere affecco tic debiliorrm, non nili languide dferont ad dgitos
influxumfpiripalpantes.
iJt ri'.ts , qui earn affligit , eft intemperies frgida & hmida ce
rebri , & imprimis iniftrx partis medulla: fpinalis j cum * valvularum , & pororum , in ervos oppofttosque muculos fpeantium ,
mmia tfacciditate vel obftruclione ; & fibrillarum , in nervorum
tububs exiitentium , pre/Gone vel nimia relaxatione > conjuncb : qua;
fenfus & motus privationem in toto latere finiftro inducens , Taraljifis quardam dicitur , qua: Hemiplegia appellari folct.
a ValvuUrum.'] Earum non eft quas oritur ! continua eorum folumentio facienda in hoc morbo, eque tione, & abiciffione . vel ab obftrupororum : nervi obftruuntur duobus ftione , quia ab obftruftis nervis fpimodis , vel compretlione ab externo, ritus non libere in 1 los influunt , uc
Tel in' us ob; kr u ft loue.
illorum totain longitu linein tendant,
b YUcciditate.~] In Paralyfi adeft & projnde tubulis lublidenribus . filafiacciJitai , vel minor tenfio in nervis, tnenta flaccida relinqui,neceffc eft.
/ procatartlica hujus morbi > eft ufiis diuturnus alimentorum
humecbntium & refiigerantium ; quoinnoftra ygra calor nativus ,
per itatem ingravefeentem per fe languens , valde eft dbilitants &
magna copia pituitoforum humqrum in toto corpore , & prselertim
incapite, fuit collcfta : qua: antecedens hujus morbi eft caufa. Hxc ,
ab aris matutini , in corpore pme nudo recepti , frigore , in cere
bro condenfata , & in alteram partan medullar fpina- ervos prolapfa, caufa ejus eft contwens , & omnium enumciatorum fjmtmafeaturigo.
,
Caufa Auftores &finefenfu fibias nervorum partibus
tficunt , hunc mo- bum pofle etiam pro- fenfitivis feparant , ea'que hc ratione
venire i caula calida , quippe i Bile, refilire, ic flaccefccre f.iciunt , intrrca
dum aliqux adhuc parti annexa; mafed vifcidiore.
Abopiatis poteft hxc paralyfis fpu- nent i quas aliquetn adhuc lenfum ,
ria inttoduci , quatenus eapaulatim, fed ftuptdutn illi parti confervant. Spi*
H 3
ritu

MEDIC
6z
ritus tamen poflunt per nervorum tu
bulos in nufculuin fluere , utut non*
n bilimpediti qua de re mot us ferme
manet integer : ubi vero pollea fibra;
exaflluxu fpirituum denuo adducunturad eandein p-irtem fenfitivain , eique adnafeuntur herum per naturalem
huinoruin circulantiuin vikohtatem ,
tunc rcftituitur fenfus integer.
Narctica nimis Jcopioie aflfuinpta
paralyfin etiain inducere poflunt : ra
tio , quare Narctica ita optrantur ,
hxc eft : quia in Sanguincin coagulationem inferun: . unde minus fpirittium generatur , atque fic fomnolentia , & minor Icnfus intra. lucitur.
Dcinde fu acrimonia nervorum fi
brillas abfeindendo > eas a pattibus in
vertis quodaminodofeperant, hincfibiillx ilia; infenhbi liter abftilTa; poros
quosdam nervi obftruun't , V facint,
ut fpiritus non refta , eque per hos
tubulos ferantur, (cd ferantur per tubulos prximos j ideirco motus non in
totum abolctur > fed quia fibrilla; plu
rimx funt feperatx mufculis & aliis
partibus . ideo nervi motuin non fatis
recipiunc
Objici hic polie t, ergo fenfus nunquam reftitueretur ; Refq. quia fpiritus
continuo tranfeunt per ervos, i iL s ob(Iruftiones tandein iterum explicant ,
Sc fibras iterum extendunt , atque par
tibus iterum applicant , qua; fibrilla;
iterum aeglutinanrur partibus ope hu
inoruin continuo circulantes per par
tes i qua; fuo lentore iterum omnia fracta confolidanr.
Hinc etiam aectum dentibus ftuporem inducir , quia fu acrimonia fibril-

A T I
las nervorum dentibus feparat , &
ideo fenfutn diminutum hoc modo in ducit.
Forro vero paralyfis Brachii poteft
oriri, cumquis donniens illud extra
lcchun depender Unit perpendiculariter : quippe incommodo ifto fitu nervi
quodammodo comprimuntur , & mi
nus fpirituum transinittunt, & etiam
in onmo minor copia , & motus fpiri
tuum eft ; ergo humores non ita im
pel luntur, ut antea, Sc cun perpendiculariter furfum debent afeendere ,
ibi hxrent > & obftrudiones efficiunt, quia magis ac inagis coagulanrur ab are frgido citcutnjefto ,
quare cum tubulos musculorum impleant , Sc ervos comprimant , ideo
parai) Im verain produeunr.
Paralyfis aliquando dolore clico
originem ducit , quam ab intemperie
biliofa Auftores dedueunt, quod quatenus cum veritate conliftere queat ,
advertemu? bilem fine viieofitate fibi
adjunA i fuo fluor , Sc acrimonia potius obftruftiones referare , quam fa
cer apta neta eft quainobrein rclinquitur , lit illam paralyfin non Bili ,
fed adjunftx vifcofitati adfcribainus.
Aliquando auctores ftatuunt , Para
lyfin oriii ab exficcatione , quod ta
men non ita frequens eft : exlkcatione quidem corpora noftra ad motum
minorem aptirudinem accipiunt , ut in
Scnibus videre eft : fed tamen quis ideo
illos paralyticos cueftaruir.
Varii gradus paralyfeos poflunt effe , quatenus vcl plures , vel pauciorcs
tubuli obftruuntur.

Nam ab intemperie a frgida & hmida cerebri mens efl apidior :

quia fpiritus hic funt craliores , & cerebrum torpidius , quam ut illa
refte moveantur , quemadmodum reclus mentis ufus defiderat. Pars
hujus

P A R A L Y S I O S.
6
hujus hu mors , ad nervs & mufculos lingua delata , fcit lequel* marticulationem. Ad nervum fexta: conjugationis , inteftinis implantatum , deveta , producir ahum adrttlam. Hinc enim inteftina ,
quamvis ab exerementis lint timulata , ftimulationis motum in cere
brum dferre , illudque exftimulare & cerebrum fpiritus animales ,
ab ifta ilimulatione determinatos , & ad fiecum alvi evacuationem
neceflarios , in fibras inteftinorum immittere > ficcesque exturbare ,
non polunt. Altera vero fpinalis medulla: pars , intemperie hmida
& frgida : & nervorum inde orientium fibrilla;, preione vel nimia
relaxatione ; valvulxquc & pori muculorum , nimia flacciditare vel
oblniftione laborantes , impediunt , cjuo minus fpiritus animales in
mufculos , ad eos convenicnter inflandos & movendos , alternatim
mente vel alia caufa determinan , in eofque influere & refluere ; ac
nervorum fibrilla: motum fenforiis , ab objeciis tangibilibus impreffum , in cerebrum ad fenfationem faciendam tranfmittere cjueant. Atque ideo c omms mets &fenfus su fimflro latere bie efl oblatas, Quoniam
autem humores multi frigidi , in hoc latus profufi , calorem natura
lem ibi imminuunt , & arterias venafque aicbnt, porofque earum daudunt ; idcirco d partes tbifuntfrigidiores , ac pal/us minor & Ungmdior.
Vrigida & hmida. ] De clica
biliofa, qua; fit caufa paralyfeos. vide
Riv lib. I cap. f.
b Mem eftupieUt-r."] Tardiras in
gnu oritur, vel paucitatefp riruuin,
vel ab eoruin cralfitie, 3c tarditate ;
aut fib-arum cerebri natural i crallitie : hac aurem craflitie , St tarditate
fpiritus minus influunr in ervos , Sc
ill os non fads diltendunt , quare flaccidioces ( nt , quam debehant efle,
qui ideo non niii .^ inoiuin ab
ojeis rxternis tibi intpreTuin , c
tarnen aJhuc tanruin obfeurum, Sc non
itis liiilinft ad cerebrum , Sc fenfo.
rium commune transfrant , q iareobjectiim non nil) oblen , Sc confuse
Tneiti propoticur , c hinc mens tan
tum o Heure de hoc objecto ratiociBatur.
Oman maus & ftnfus in finiro

lettre hic eft . ] Hemiplegia ori

tur , cum humor aliquis unain partem
inedullx fpinalis dimidiain partem oc
cupt , Sc ita omnes partes alterutrius
lateris paralytica; funt , qua: aeeipiune
nervs ftios medullar, fpinalis altcrutro trunco aflfto.
Alteram latus etiam non oinnino
fanuin eil in hac xgra , quia buinot
peccans non ita defcrtiu ad unain par
tein inedullx fpinalis > quin criain
aliqtiid moveatur verlus aliaiu partein.
In Faralyli p us paralytica llupidior
efl fpiritibus torpidioribus , Sc paucioribus.
d Pertes ibi funt frigideres.'] Sxpeliumero in paralyli pars paralytica
emaciatur , & frgida fit , feu calor ejus
diininuitur , quia fpiritus defkiunt
nervis obftruftis in i'iomeiiibro , quo
calcari humores dctuti iu (uo motu
retar

MEDICATIO
4
tetardantur, Sc tanto cum vigore, & i trimentum in eandem partem : nam
mpetu non moventur in ilia membra, I fpiritus ad humorum citculationem,
& circulario minus procedit, uncle hu- I Sc nutritionem partium, ut alibi di
mores in partibus hxrent , & tubulos 1 him eft . hie magnopere requiruntur.
obftruunt > quo minus deponatur nuSi vero , miifculoram valvulis & * meatibus fanis , fobe nervorum
fibrilla: effent affea; , a?gra noftra nihil quidem taclufentiret , fed cor
pus tarnen pro arbitrio pojfet movere. Quemadmodum , nervorum fibrillis benenabentibus , & valvulis meatibufque mufculoram aftectis ,
falvum babensfenfitm , folo motu effet dettuta.
a Meatibus, -e.] Illorum mentio
facienda eft , fed non valvularum.
b Salvum habent fenfum ,foh motu
tfftt defiituta. ] Paralyfis duplex ftatuitur: Spuria nempc, Sc vera, vera
dicitur, cum pars aliqua nec movetur,
nec fentit. Spuria vero cum tantum
movetur , Se non fentit ; vel cum tan
tum pars fentit , Se non movetur.
Senfus autem in Paralyfi eft integer,
& motus aboletur , quia dum mufculus obfeffus eft rumore , prxfertim fcirrhofo , qui tubulos mufculi occupt,
& ideo m ervos fpiritus quidem influunr , Se ervos tenfos tenent ; fed
tarnen non uiTicicnter in inufeulum
polfunt influere , quia cavitas ejus eft
impleta tumore, Se ideo nervi funt
apti ad motum objeftoruin ad cere
brum deferendum , confequenter fenfus fupcreft , dum motus aboletur :
fed tarnen in hoc cafu triam fenfus
quodammodo ut plurimum imminuitur , quia eadem intemperies crafla,
vifcofa , qux mufculum obftruzit , fa
cile etiam aliquos nervorum tubulos
obfidet , proximeque circumjacentes
fibrillas illius nervi flaccidas reddit,
quaproptcr morum fibi ab bjetis imrreffum , non a .leo facile ad cerebrum
ilcfrmnt.
Prxrcrca totus ill nervorum decur-

fus per ilium mufculum affectum fimul

materia , mulculo infetta > comprimitur, Sc obftruitur undique dura
materia ift obftruente , quare una fi
brilla non feorfm inoveri poteft , fed
motus in una parte obftrufta impreffus
communicatur omnibus nervis in ifta
obftruione contentis , ideirco fibrillas
xgr moveri poflunt > adeoquc non
nil i admodum languide communicari
cum nervis ad cerebrum diftributis,
unde fenfus neceffario eft obtufior.
Etiam ubi plurimi capiili in capite
vellicantur i until /cuius inde oritur obtu lus : Sed fi unus capillus feorfim fepareiurft vellicctur, fenfus crit acutior. quia cum omnes vellicantur.
totus nervus aliquis vellicatur , cujus
tremor & vibratio tantum lenta eft.
Motus autem inanet, & fenfus Hupet
in altera fpecie paralyfeos , cui analogum quippiam occurrit in illo phxnomeno , quod nobis dicitur fomnus
membrorum ; ubi quoque motus ina
net , fed fenfus quodammodo eft imminutus , Sc aliquando depravatus ;
nam fentiuntur , quafi punfturx acuuin.
Hoc autem oritur, quia in com
motio fitu merabri nervi comprmuntur Sc aiterix, ira ut humores non
moveanrur in tubulos partium , qui
ideo

PARALYSIOS.
5
ideo inanes fere marient, quare cum fenfum ilium punftionis, quafi ab am
membrum in fuo fini rariacur Sc mo- bus , exhibenti fed hoc brevi reftituiTetut ftatim fpiritus per nervs in tur, quia flatiin humores arteriofi itetubulos inanes influant, qui quoties ruin in tubulos influunt , atque cos
funracriores, undiquaque ob vol it an
repleut.
do, & fibrillar nervorum pungendo,
Neque hi tres parahfeosJpecies aliter ex aliorum quorundam fententi
rte explicanpoje vmentnr. Nam quod illi fupponunt , neququam cft
admittendum : etenim nulli funt nervi motui infervientcs , qui non
etiam fenfui alicui miniftrant ; quod ipfa docct experientia. Ncc fpi
ritus alii funt ienforii , aliimotorii: cum omnes in ventriculis cere
bri confundantur , & indiferiminatim in partes difndantur. Nec fenfus in nervorum membranis , motus vero in interiore eorum fubftantia coofiffit : enim ratione non polTent diverfa; obje&orum imprefiones , ad fenfationem faciendam , fatis commode in cerebrum ufque penetrare ; cum membrana? nervorum , meningibus , cere
brum non ingredientibus , fed tantum involventibus , originem ducant.
Morbus hic mximo * conjunctus cft pcriculo , tura propter magnitudinem caufa; , tum propter etatem a:gra: ingravefeentem , turn
propter nobilitatem & multitudinem partium afretarum. Difficulter
itaque curari poterit. Et metus eft , ne materia morbfica , in cere
brum copiofius piofufa i apoplexlam ; vel ne in dextram ctiam fpinalis medulla; partem prolapfa , paraplegiam inducat. Atquc bine fieri
poteft , ut argra vel fubito exftinguatur , vel reliquam vitam mifer
traduct.
a Ctnjuntbu i ptrkult ] In fenibus paralyfis incurabilis prope eft ob
teinperamenruin frigiduin , Se quia
tubuli partium funtduriores . cV fibrilIx crafx ] denfx > 6c minus mobiles,
quare obltruftioncs in iis genitx non
facile tollunrur.
Partium frigus malum eft , quia indicat paucos admodum fpiritus per
ervos in eas deferri , Se ideo ervos
valde obftruccos efle.
Si membra Atrophia laborent , Sc I
pallida fint , pefiimura eft , nain Lic.*

indic i humores nutrientes ad partem

non deferri , liquidem ea valde eft obfttufta , qux obftrucYio non facile
Medico tollatur , utplurimum , quia
inveterara fit , aut pervertis remediis
tratata.
Si convulfiones paralyfi fuperveniant , & comitenrur , AuAoribus dicirur Paralyfis feorbutica , quia tum
acrimonia vel falina , vel acida, ervos
vellicans,adeft: quod etiam malum eft,
quia eft complicado morboruui.
Si oculus lateris aifefti extenuetur,
I
peffi-

M E D I A T I
66
pefiimuin eft , quia iignificat paucos rhea fupcrveniar , bonum eft , quia in
fpiritus adefle; vel magnam obftruftto- dicat fermentationes in Sanguine aunem efle in nervis oculoium , quamvis geri & ideo materia peccans , cuminainpliflimas habeant cavitates, & oculi cipit fermentan luis in latibulis , fe di
fpiritibus paucis contenti lint , nam latando tubulos aperil , Sc viam fibi
nervi breves paucis fpiritibus moveri parat ad egrediendum.
Hucfpcftant feqq. Hipp Aph.
& inflari poffunt.
Si tremor Paralyfi fupcrveniar, bo- Seft. VII. Aph. 40. Si lingua ex improvifo impotens fiat , sut aliqua
num eft , nam Ticmor eft initium mo
tus, & iignificat ervos incipcrc fpiriti
coreo is pars attonita ftupeat, melanbus patere , & mufculos jam pofle utut
cholicum hoc ipfum eft fignum.
Hic^phorilmus non univerfaliter veleviter tantum contrahi , ac Ipiriium ex
uno mulculo in alium progredi , & rus eft : poti ft quideui fieri , tit paraideo tubuli mufculorum jam incipiunt ly fis ab atra bileoriarur, fed non Tem
per ab c oriatur , n un curariiDU] paeffe aperti , vel fairem aperiri.
Febris valida paralyfi fuperveniens, ralylicos dirigendo curarionem ad pibonum eft, fi nempe vires xgri hoc tuitam tantum, non ad atram bilein.
ferunt , quia piruitofam intemperiem Sett VII Aph. if. l'aralyfis fpuria
prxter catifas quas antea propofuiincidit , & confumit , & obftruftiones
rfrt, non tarnen febib perfecaufa
inus , etiam alias caufas habere pofalutis eft, fed potitis lignum , quia
teft , nam fi in Paralyfi lpuria motus
indicat majorem fermentationem in
aboletur manente fenfu ; hxc caufa
eft , quia turn minores r pauciorcs
Sanguine fieri , hinc Sanguini ineffe
deber partculas alina , c acidas,
nervorum tubuli aftefti funt , ita ut
non totaliter fubfiderint ; verum ex
qux aptx natx funt ad obftruftionem
parte adhuc dillinfti funt , ita ut mo
referan Jam , & ad humores pituitofos
incidendos, & loco depellendos.
' tus adhuc ab obretis exttrnis deferri
Si Paralyfis ab Apoplexia ortuWi
poffit , verum tot fpiritus , quot ad
dim t it, periculof. eft , iterum enim
motuin animalem requiruntur trans
facile in apoplcxiarn poffet degenerare,
mitiere non poffunt.
& ita p.Talylis orta eft ex maxima, & NB. Hic & equens Aph. debebant
periculofiffima cauf.
referri ad paragtaphum illum,ubi de
Paralyfi (Jdebilifcilicetl ubi non ad- opiatis ferino eft hocce capite.
funt pertinaces obftrudioncs , fi diar
Sine ulla itaque procralinatione aufpicanda eft Cttratio ; cpx <faufam antecedentem & continentem auferet ; intemperiemque cerebri
& reliejui corporis , per contraria , corriger.
Ante omnia itaque injiciatur talis a Clyfter :
Salvia , majorana , hjjfopi, calamintb&, centaureian. m. j,
Flor, cavtqmt. me/i/oti , lachados an. .f. agarict &.f.
." atj.-in acj. com. ad Ith. j. in qua dtjfohe
. '" * Hincdtfti (axat, d dtaphtnici an, 3vj.
01.

PARALYSIOS.
e Ol. hlior.
ffaits com. -fF. Clyfter : qui fepius reiterari potent.

*7

d Diaphonie! an. Jvj.] Diaphaenia Clyfler.~l Si in Paralyfi vires fint debiles,& fi al vus fit adftricta,& aeger pur- ci fit fi^.
e Ol. Ulior.] Olea impediunt, quod
gationera non ferat > clyfter convenir.
b Coq. in aq. com.'] Coquatur cly medicamenta noti pofifimt penetrare.
Melius adde
vita matthiol ^ij. ad
fter potius in vino albo gallico.
Betted cU laxativa.] Delatur be- frigidam intemperiem ternperandam.
{ Salts com.'] Loco Talis communis
nedicbim laxativum , fed in decofto
iufpendatur nodulus ex pulpacolo tint. falit fudoriftri 3j.
3$. aut Deinde utatur * hoc potu per menfem integrum -.
. Hjopim,\\\.
Saht* , majorante , rorifmarini, an. m. j.
Coq. in aq. com. lib. iij. adtcrt. partis fonfumt.
olalur* adde mellts dejp ttm.it t jij. caque aromatifetur tinnamomi , nncis mofchatt an. 3u
F. Apozema. '
a Hoe potu.] Ad.fe.
Rad. angelica -vert
Ligmguajact 3v.
Corf. rad. tapptr. 3*i $
Herb . verbma -, ..
card lined, mi.
Bacc. junipert ,
lauri an. ~\\.
Pod infufionem calidain fuffkientem
in bydromelitis . & vini albi gal lie i
3d. parr xq fiat decotio lenta in va
fe beneclaufo col. feiv. adde
Mlti fciU. 3x.
Aj. vita matthiol.

Salis fudoriferi
Sp. faits ammoniaci an. 3<JJ.
M. F. Apozema.
b Apozema- ] Varietatis ergo Ubinde fumatur.
Sp. angelica , aut
ccrnuctrvtjuofalevol.impragnati gutt. xvi. aut xx. aut
Sp.Sulpb. dulcs.
Si aeger inclint ad hydropem apofemati indito.
Rad. cbu.lt
fambuciaa.^^.
Flor, jamba ci m. I.

Interea corpus alteretur & purgetur hoc decocto fequenti quotidie :

'
. K^d. angelica , acorian.^j.
Jiriolocbi* rotund. %f.
Herb, majorant, , falvU , betontet an, m. ).f,
I z
Flor,

(3

MEDICATIO
Flor, finchados , rorifmarini , lavenduU an.p ij.
oq. ex aq. com. adi. ], f. in qmbus per noem
lnfundatarfol. fenna
f. agarici 5ij.
Rad. mechoacannt Qnnamomi , Zinf. an. 3j.
In Col. dijfolvefjr. de flachade , de bjjfopo an. 5}.
F. * Apozcraa.

^.~] A decois purganti- 1 afTuefacientla

bus abhorremus , quia ab us non eft I
Interdum etiam fumat has pilulas :
Pil. cochiar. amear an. [Scammomi , trochtfc. albandal an.gr.v).
Cnmfyr.rof.fol. a.f.
F. Pilula:, . ix.
a Hat ."] Melius.
IjL. ExtraB. agaric, gr. xv aut xvi.
Trochtfc. albandal gr. iij. autiv.
Mcrcurii dulcs gr. t. aut viij .
Ol. carui q. f..
M. F. Pilula:.
vel Pro purgatione.
Spec, diaturbith cum rbto gr, xiv.
Mcrcurii dulc. gr. vi.
Trochif. alhana. gr. iij.
Ol. carui gutt. v.
M F. Ful vis.
Pilula: etiam forraari pofTunt cum
Syrupo, fed tardius operantur : Mercurius dulcis in purgantibus paflitn adtlatur, quia fine {tormine venttis facit
fuccedere purgationetn , & fuarum par
tium non nimia fubtilitate diu manct
inSanguine,nec patitui alvum adilringi
port purgationem.
F. L'ibU.! Omnis Purgatio , &
fudatio non eadem eft , nam folia fen etfi copiof aflurnantur, & etfi copiofe vacuent > tarnen non prxftant
hoc utilitatb j quod troch. alhand , &

alia potentiora purgantia prxftant,

etfi parva doli atfuniantur , & partim
vacuent : Nain fenna tantum faeces
ex inteftinis deturbat.
Alia vero purgantia fortiora per to*
tum corpus tranfeunt , & particulis fuis
duris in omnia latibula penetrant , atque ibi humores pravos fermentando
educunt ) qua: utilitas maxima cil ,
qux purgatione indicatur.
Sicetiamde fudoriferis fentiendum
eft : nam Theriaca motum Sanguinis
augendo copilos etiam fudores elicerc poteft , non vero pntrt , uti
Bezoar. mineral. & cxrera faciunt,
qux toturn corpus pervadendo , & mul
ta latibula penetrando & dilatando fecum rapiunt , quod ita utile , ut pauci fudores ex his excitad , plus valcant,
quam plurimi ab illis. Nam fudores
propri non juvant, fedapenioj &eduftio huinorum ex fuislatibulis, quz
fudores concomitantur.
Hic convenu Mercurius dulcis tam
intus quam extra : vel fi aegcrlitfortis,
&T1-

P A R A L
ft rire confient) & malum in' Tent
culo refidear , vomitorium prodent.
Vel Medicamento purganti proterit
addi Mercurii vita: gr. j. aut ij. turn

Y S I S.
69
Medicus vidcbitjUtrum *ger commode
voraere poflit : nam fi facile , voinar,
vomet fin minus , purgebitur.

Corpore jam a farpius purgato , ufurpet jejuna hos trochifcos maiatorios :

Nucs mojeat , pjretbri ,ptperisalian.3).
Fo!. fajfopt. 3/. uvar.paffar. 3j.
Mafiicbes & mella cj.f.
F. Paffilli Manfiles.
i tpiut purg*to.~\ Pol Apozcmatis
Croci gr. vij. Tel viij.
antea praefcripti pet triduumaut
Syr. Cardb. drag if .
quatriduuin continuatum , pro ratio
Aq. Cardb. une. ij.
ns humorum rurgentium inftituatur
Vita Matth, drag. ij.
purgado pituitam putgantibus conSp.faits ammoniaei ferup. fein.
nans , ut pulvis praeferiptus : aut quaM. F. Haurtus.
liain Cephalalgia fuerunt commenHie hauftus eft potentiflimus.
dara.
Tel tale fubide ufurpetur.
i. Theriac. vtt. aut orvient. 3j.
Poftridie Tel ipfopurgationis diefub
Tt/jxram pro appetitu & viribus asgri
Sals* fudoriferi gr. xij.
irerum ad Apoz. revertatur . in quo
fuccini v*L gr. vi. aut viij.
camper quintain aut feptimam diem
Tinil. croci 9>j. aut 3j.
perfcreraveric xger, tune fecunda vi
Syr. card, lined. 3iij .
ce purgetur , & redeat unum diem
S^. . . fait[ mpragnati aut
ad decoctum , & poftridie potens deTuligin gutt. x. aut xij.
turfudoriferuin , in quo faepius repeAq. menth*
tito,prxcipua pars curationis deineeps
melijft an. Jj.
conftkir.
vita math,
cinnam. an.
ffc. Selit ca'd. vel mixti gr. xv.
Bo^oar. min. gr xiij. vel zvj.
M. F. Haufhis fudorifcrus.
Utatur qnoque fternutatorio , ex tabaci , ellebori albi , & pyrethri
pulvere , naribus inflate
Ad cerebri & reliquarum partium a intemperiem corrigendam } liare
praferibatur mixtura :
". Conf.flor.falvu , flor, rorifmarin. an. j.
"Rad. acori Condita
'Nucs mofcatA ,piperis , carjopbjllor. an. 3ij
Sjr. defltehade ej.f.
F. Conditum :
De rjuo drngma quantitatem poft cibum fumt.
I 5

t/-

M E D I A T I
7
Ubi pituita peccat , ibi acida funt
lntemptr.em corrigendam."] In aftecHbus nervofs , non nimis calida Sc fufpecb , quia- forte incraflant adhuc
exficcantia clui huit exhibenda : G ve
fanguinem.
Subinde fumi poteft gummi guajaro ventriculus eft obfclTus humoribus
frigidis 1 1 poteft quidein ftoraachicum adgr xvi. aur
Galbanetuin unuin aut alterum vide
atiquod validum aliquoties exhiberi ,
ufque dum il 1 i ex ventrculo lint expul- apud deodatuin in pantheo lib. . cap.
fi vel corre di, fed non tamdiu cum li
24. pag. 161.
quippe galbanum , caorium, ajjaf
lis continuandum , doee inde fanguis
6c partes confequenter nervofe exfic- tida valde arnica nervis habenturin recentur , in dubium quippe eft. humores mediis externis , nec noninternis. vidari aliquos,qui exuccationeindurtur. de apud Ha i tin. proxeos pag. 411.
Ol. juniperi etiam pag 432. & 437.
b Condimm. ] Loco conditi hic
Oleum comp oh tum , fi partes
quoque ufus poteft efle.
algere fentiuntur , quo in cafu etiain
Sp. vini , ut &
Elixir propritt. parece!/, cumJpiri- ferviet atj. vit* math, i theriaceL. in
tu fali ammoniaci pr*paratum.
tern c exrern.
Partes paralytica; } & prsefertim tota fpina ciorfi , ubi corpus be
ne fuerit purgatum , mane fricentur pannis afperis & deinde liniantur b hoc ungento calefaclo.
5. Vngucnt. arragon, martiati ,
agrippa an.
Ol. lunmicor , camomtll. an. .
Ol. de rorcmaritio , tberebintbitt* an. 3j.
Mifce pro c Ungucnto.
Vel folo d fpiritu vini calente partes perfricari poiTunt.
a Tota fpina dorfij] Collum hic optiin illinitur , quia principium nervo
rum forte eft obttuftum. In Paralyf particular! aliqui folum membrum particulate illiniunt , Sc fspe nil
efficunt , quia aliquando vitiuin in
ift parte non haeret ; verum, cum prin
cipium nervorum obftruftum eft , initium etiam inungi debet > ut obihuftio
tollatur.
Hic prodeft linimentum ex oleis
deftillatis, utefto/. cera ftHI. ol. tar
tar ol. de lumbric. deftill. olea ve
ro cofta hic partim profunt ; nam
vifcofa oleaginoitate partculas fuas

pungentes , & fubtiles obtundunt. Po/funt tarnen reliquis oleis deftillatis e

quantitare admifceri , ut nimiam corum acredinein , 5c exficcandi vim demulceant : Cera hic etiam non valet ,
quia corporis poros obftruit.
b Ungento.'] Potentius erit tale
balneum praemine artificiale , quo
rum aquae etiara potantur.
i. Cort. & ligniguajac an. IfeJJ.
faffafroi Jfej.
tamarifci.
flaxtni.
fant. albi.
Rad. capp. an. 5iy.
Stipit.

Stipit amara dulc , ftu dulcama

ra Ifej.
Rad. allbu Jiij.
lilwr i. ^iv.
bryonit ^ij.
Bryonia lenem introducit fennentarionetn in parribus.
Herb beton *
majorant nob.
falvia,
menth.
iva arthrttica an mij.
Sem.fotnuul.
fittugraci an. ^j.
Adleniendas partes eft icenugrzcuin.
Flur, camomill.
mclilet.
fambuc an- mi
Niirj,
SuIfhurts vi-vi, facilites [ermifct
tur aqua profiter ttrram ad
mixtarn.
Satis ammoniaci an. jij.
Concifa & contufa M pro feinicupio
cx aq & vino parando . i poll'unt
ferre fumptus.
Tel ^.Unguent, dt Arthan. une. j.
Ol. hum, .
'.
De Uteribus a Jif.
Theriac. drag j.fem.
Salts [udo if. dra g . j
M.F- Liniinenrura Penetrans,
Pro fecrero haberi poteft , quod purganria renfeditt cxternis adjungantur ,
quia fermentationein in humoribu ftagnantibus introducunt , eos dilatando
carceres (uos perfringere faciunt , quare
Aiimr.e profunt tn tumotibus , praefcrtim fcirrhofis, undo ungucntuin de Ar
than. ftudio hie additur , quia purgantia in continet.
Ob eandem fere r itionein Theriaca
additur , quia etiam fermentationem
in Sanguine , & huiuuribus excitt ,

Y S I S.
7.
ob diverfitatem particularum , quibus
confit.
Olea hace adduntur , quia fpeciatim
dicata funt nervis , Se non nimis calida
tum, quae hic adhiberi non debent,
nefucaliditate nervorum fibrillas nimium exficcent > quod hic non conveniret : fal fudorifcus additur , ut iua
penetrantia Se particulis rigidis viam
aperiat , & partes humoris obftruentis
incidat, & a fe invicem divellat, Se
quaquaverfum per corporis poros fluere faciat : quod autem fal non facile
mifceatur cum oleis , id parum obeft ,
nam cum fortiter commifcetur concuffione , ad hoc unguentum conftituendum, l.uis inifcetur , quod fufficit. pars
Paralytica foveatur Balneo fequenti.
1. Lapp. Major, une j'j,
Rad. Lilior. alb.
Styon. a drag. y.
Herb, iva arthritic m.ij. vel iij.
Sem.leviflic drag.iij.vel une fem,
Ilor. Camomil.
Sembucian, .).
Sal. Ammon.
Sulphuris viv a drag. vj.
Salis Comm. .. \ vel. ij.
Coq.exaq pun partibus duabus ;
fub fnem decofti adde vini albi Gallici
part j. radix Bryon. additur, quiaoptim pntrt , & etiam purgar , &
purgantia conveniunt. Pro fex vicibus
poteft hoc Balneum ufurpari , manentibus viribus.
Cum hoc Balneum coclum fucrit ,
ftatim in vas idoneum cfhindatur , &
pars paralytica (uper vapores calentes
teneatur , Sc ftragiilis undique tegatur,
ut vapor melius retineatur, & excipiatur.
Ubi refrigefecre incipitpars paraly
tica foveatur.
Balneum hoc bis vel ter de die ufurpetur.
cTJn.

M E D I
7*
"Ungento.] Poil balneum inungatur , partes tali linimento calido.
Ung. dearthemijia. ^ij.
Thtr.ac. vet. 3iij.
Crcci
havtnd.an. $.
S alu card, btntd.gr. Xfj.
Ol.lanartdcfi.il.
Salf. pruvien.
Ol.avtnd.an.$$.

A T I
lumbr't. tme. q.f.
M. F. Linimentum ante focuin luculentuin partibus affe&ibus & prxcipu medulla: fpinali illinendum.
d Sfiritu vini 3 Spiritus vini etiam
alionando potelHHini , fed non fit cjusufus nimiuin frequens , quia nimif
calidus eft, & eificcans parte nervofas , ol. Junip. ell ejufdem natura:.

In vdtu ratione acr fit calidus & ficcus , vel natura vd arte. Cibo
utatur calefaciente & ficcante , ex pullis , caponibus , gallinis , &
aviculis affis , ova etiam fumat forbilia. Abftineat carne fuilla > pifcibus , Sc forbitionibus. Ad * diem deeimum cjuartum ufque , eibus
fit valde parcus : fiquidem b famem & fitim tolerare plurimum in hoc
morbo auxilii probet. Potus fit paueus : utatur aqua mulfa bene defe
cate , & fubinde etiam aqua cinnamomi & vino Hippocratico. Exerceanrur partes refoluta: moderatis friebonibus. Somnus vitetur longus. Alvus medioeriter fluat. Animi perturbation es fugiantur.
a Diem 14. 3 Mon poteft teinpus 1 tolerare, ut fanguis fiat acrior, non
determinan.
fitim.
b lamen & fn'vn tolmrt.} Famen 1

kvni.
MEDICATIO
SPASMO

VIRI

BRACHIORUM

ET CRURUM AFFECTI.
VI R agens annum quadragefimum > pituitofus , erada cerevifi quotidie fe inebriahs , otiofamque vitam plemmqae ducens :
tempore hyemali & pluviofo , ab itinere fub vefperam domum rcdux,
repente in involuntarias , & fumino dolore exciuciantes , ci urum
brachio

S P A S M I.
73
brachiorumque contracciones , per frequentia intervalla redeuntes ,
incidit. Membra , ubi funt contracta , vix ull vi in priftinum ftatum
poilunt reduci. Pra? doloris fa:pc redeuntis vehementia , perdius &
pernox vigilar. Conqueritur etiam de capitis & dorfi dolore.
a Sunmo djlere.] Hi dolores ifas- I Vtx till* vu\ Hinc fpasmus djfit
mum diftinguunt a motibus convull- , a convulGone.
T reliquis.
Partes affh&i in hoc xgro , funt cerebrum & * fpinsc medulla , item
brachia & crura : quod eorum dolor & contra&io indicant. Perniofahtm bafficiuntur cerebrum & fpinalis medulla; per fjmfathutm ,
alii partes affecta: : quippe qua? prioribus caufamcontinentem accipiant ; uti ex caufarum explicatione patebit.
a Spinalis medull*.] Hiftoria loqui
tur de dorio i fed non de lotaali me
dulla.

uifficiunturcerebrum."] InSpafmo
pattes contrais affaciuntur, cerebrum
vero nullo modo a fficitur.

^Morbus , qui noftrutn argrum afBigit , .eft * intemperies frgida,

hmida , & acris cerebri , & medulla: ipinalis ; cum inordinato fpiriruum animalium , nimis acrium & crauorum , in mufculos brachiorara & crurum contraftorios , copiof & vehementer fluentium , mo
tu conjun<5la > qua: cas partes contra voluntatem a:gri magna violenti concrahens , fpafmus iftarum partium , ab ifto * convullionis mo
ldo fymtomate , hune morbum comitante , nuncupatur.
a Intemperies ] Haec non neceflario
aikft, ouippe tempore nocturno faepe
convulfioncs pariunrur homines , ca:
terafaniflimi.
b Intemperies cerebri'] Non eft par
tis folidi , fed fanguinis , humorum ,

fpirituumque animalium.
Conxiulonu (ymptmatt. ] Hic
convulonem confundir cum fpas mo ,
quorum tarnen ditTerentiamvidebimus
permagnam ex caufis.

t^anfaprocatarica hujus morbi eft crpula cerevifiaria , cui hic vir

quoridie operam dedit : item otiofa ejus vita. Hinc enim , pituitofo
ejus adjuvante temperamento, pituitofi & acres humores in toto ejus
corpore funt collect ; qui antecedentem hic conftituunt caufam. a Hi
autem in fpiritus craflos & acres converfi , & vi frigoris humiditatifque acris hycmalis , ac incommodis in itinere toleratis , in corpore

reten

M E D I A T I
74
retenti , atque hinc inordinate in cerebro & medulla fpina: moti , partefque brachiorum & crurum nervofas vehementer vellicantes po
ros cerebri , in ervos definentes , per motum ilium vellicationis ,
delatum , copiofe & vehementer aperientes , talem fubinde accipiunt
determinationem , ut copiofe & vehementer in partes illas fluant;
& poros valvubfque nervorum , qua: contrahendis brachiorum &
crurum mufculis inferviunt , citra & contra voluntatem noftri a?gri aperiant ; tantque vi , cum ex cerebro , tum ex oppofitis laccrtis > in
mufculos illos fluant, eofque eum magno dolore , [ tpdr
& interdtu admentt , tm vehementer fecundum latitudinem &
profunditatem diftendant, fecundum longitudinem vero contrahant ,
ut vix ttlla adanttHm vi in prifltnum flatum ejueant reitui ; atque ita
continent hujus intemperiei, & convulfionis earn comitantis, fint
caufa.
a Hi a. rc. ] At verum fpasnium
absque omni intemperie elTe diximut ,
fie etim revera ex pituita fia i non pof
funt fpiritus actes , debuiller ergo me
morare multum falis pituitx fui de pernixtum.
Spufmus eft contraftio involuntaria
mufculorum cum vehementi dolore,
vid. houferum here. med. cap. de fpas- |
ino.
b Er poros valvuliuque nervorum. J
Ad moturn mufculorum bene intelli
gendum , neceiTari requiruntur val
vuli in duetibus ab uno mufeulo in alium antaeonifhm decurretitibus > qui
ductus facti funt in pnmordiis penerationts ex eo , quod humores arteriofi >
cfpiritus per ervos allapfinonfemper eodein reraporis fpatio reeepti fint
in anguila vafa lyinphatica, quadere
aperucrunt fibi hos duftus ex mufeulo
hoc in mufculum proximo adjacentem,
quia omnes partes tune adhc molles
tant ) & rara; , ut facile perforarentur
In his vero dudibus infinitix ortae
fimul tum tcinporis funt vlvula: ab

implicatione tnutui appendicum , feu

extremitatum particularumillaruin 0blongarum , ex qtlibus coaluerunt fi
bras proxim circunstantes finpulos
ductus hofce,feu tubulos tranfverfim ex
mufeulo in mufculum euntes. Dein fa
ctum eft, dum humores , & fpiritus
per hos duftus permearent , quod iftas
fibrilla; iituin aeeeperunt , fecundum
fluxuin humorum fpirituumque , poftea ubi interduin humores regurgitarent , hx fibrilla: fe mutuo amplexx
(unt Sc intricate; inter fe invicem , lin
de tandem pelliculam feu valvulatn
compofuerunt , quemadmoduin Sc in
venis factum elfe videmus , qua; vl
vula;) ira funt difpofitx j uc fpiritus &
humores libr ab uno mufeulo in aliuin antagoniftam fluere poffint , non
vero re Muere per eosdem ductus.
Omnes fpiritus > qui mufculum infiant , nullo modo poflunt per ervos
a cerebro fat cito affinere ; nam frimct
nervi angufta adinoduin corpora funt
tefpeftu mufculorum , adeo ut iinpoffibilefit , ut tantam copiam fpirituura,
quanta requiritur ad mufculum inflandum j

S P A
dum , poffint tranfmirtere in tarn bret temporis fpatio > quohocperficitur:
fecund , non eft conceptibile , quod
tun minuto temporis (patio oinnes
fpirirus & humores , qui mufculum
imprzfentiarutn inflant > ftatim
avolarent aut condenfarentur ,
quam requiritur ad mufculum antoganitam ir. fian du in.
Concipiatnus itaque in homine
vi gil ante, omncs ervos placide re
pletos fpiritibus animalibus , Sc
: musculorum tubulos mediocriter
sdem efle repletos , & humeri bus circulanribus , quare omnes mufculi antagoniftx in equilibrio pofiti funt ,
nam non eft caula , quare in uno pia
res fpiritus & humores proportionaliter eflent, quam in alio ; quare , cum
fpiritibus animalibus per ervos muf
culi: s aliquis infhtur, & ont rah i >
necesario ejus antagonifta , qui jam
plenus eft, etiam oblonga tur & ideo
ca vstates ejus anguftiores reddunrur,
ideo fpiritus , & humores in eo con
tenu neceflario exprimuntur , V in al
teram ilium mufculum , qui inflatur ,
propelluntur per duus, feu tubulos
modo defcriptos , ad eum tendentes ;
& Gc motus in momento poted fieri ;
nam cum fpiritus in nervis copiofi adfint, & ervos undique imple verum
cerebro ad inufculos ufque, non poted,
ut anima fpiritus in cerebro determinet J
ad mufculum , quin eodein momento

S M I.
75
fpiritus in mufculum influant.
Nam fpiritus in nervis h . bent ratio corporis continui , quia oinnes
partes funt contigua: inter fe Sc intra
tubulos coercitx Si jam eveniat, ut
vlvula: hac in duftibus intermediis rcvellantur Oc per vim humorum , & fpirituum in contrariam partem protrudantur , jam fiet , ut humores ifti , &
fpiritus in inufculo irto content! non
poflint in antagoniftam progredi,quia
viae per revulflonem valvularum funt
impedir: , quare cum continuo fpiri
tus > Se humores per nervs , Sc arte*
rias ad mufculum hune eundem progediantur, & non poflint per alias vias
fat cito abire , neceifario debent muf
culum inagis ac inagis inflare > Sc tan
dem fibra: ruptionem m inen tur, qua
re fenfus dolcri s fequitur , qnod locum
habet in fpafmo folo.
Conttntn% .] Spafmus etiam oritur
ab obflruftione in tubulis mufculorum,
quia ida obftrucdione humores ibi ha
rent > & fpiritus , continu influen
tes i impedid in circulatione propter
obdi uftinem in idas irriunt , V ida
irruptione ervos irregularitervellicant,
huic caufam prsebent, cur fpiritus per
apertos poros nervorum magna copia
in msculos influunt , Se ira ad atro dolorem ufque : fed tali in cafu
fpafinus vix pored fubito oriri , Se perire , uti tarnen vulg fit-

Ut enim pori & valvule mufculorum ab ordinate, & naturali fpirituum & objecorum organorumque motu > (cjuippe qui ab anima
noitr rgi poteft) , pro arbitrio noftro aperiri & claudi iolent : ita
per inordinatum eorum motum ilia inordinate & praeter notram voluntatem aperiuntur : tiftnque ifti qu data porta magno impetu ruunt,
ab anima noftr rct gubernari vel deterrninari queunt.
Spiritibus autem his per intervalla infthfibiliter diflpatis vel fopitis,
z
oriuntur

76
MEDICATI
oriuntur in hoc affectu contraionis & doloris incucix : ij. vero , poftmodm ex antecedente caula fatis copiof regeniti , exhibent xgro no
vas alten aloque convnlfion paroxj/fmot.
Sunt qxi cxijhm.tnt , cacochymiam pituitofam , ex ebrietate & vi
ta otiof colleflam , ervos brachiorum & cruntm hc cnimis replcre, eofque ita diftendere , ut fides teibidmis ab acre hmido , in illas
fefe infirmante > diftendi & contrahi , immo ctiam difrumpi non raro
folent. Sed magna inter hxc inttrcedit diifimilitudo : nervi enim teftudinis funt conflati ex inteffinorum quorundam animalium , fibril
lis inter fe fortiter contortis , qui ideirco ab a'ris humiditate , in interftitia earum impulfa,diftendi,contrahi,& intcrdum difrumpi pollunt.
Fibrilla: ver noftrorum nervorum non funt contorta?, fed lax inter le
coherent ; atque ideo , inftar charta; in aqua maceratse , ab humoribus illapfis eifent potius relaxandar , qum contrahendi. Im fi
hic fpaimus tali nervorum repletione oriretur , cavitates eorum ab
humoribus , cas rcplcntibus , obftrucrcntur ; atque ita cum hxc convulfione paralyfis , fenfum & mot urn tollens , neceTari eilet juncta : cujus tarnen ulla hc ndfunt indicia.
a Vit oticfa. ] Otiofa vita Spafmuiii producit , quatenus obftruftionem parit ( miaori motu huinpruin) &
bine fpafmuin ofiridiximus.' Sed in
terimluec caufa tantuin per accident >
& long perica eft.
b C'urutn. ] Quando dorfcm in
Spafino doler, hoc fit , aut ob fpastnum mufctilorum dorli, aut ob conti*
nuatos capite nerves ad crura excurrentes , nam hoc niodo partes per fympathiain lzdi dicuntur , quatenus vafa
aut membranas habenc continuatas
caufa prxima , Sc principalis Spafini
latet in ipfo membro , & non in cere
bro.
Nim rtplir*.'] Convulfio ab Hippocrate Sc ejus fcquac|bus ftatunur ori
ri vcl teplctione , el ab inanitione.
a repletione gigniturhic morbus , quia
tum vlvula: vi rcpelluntur, quae replctio poilet progigni ex di*u ; ita

nimi repletione ventriculi crbis ori

tur aliquando finguhus vel repletio
ne mufculorutn fpiriribes animalibus Sc ita repletio eft caufa prxima
, c non datur fpaimus , quin
lit talis repletio , fed tainen non vice
verfa,itbicunque datur repletio , ibi tracim Spafmus adeft , uti reftarur experientia.
Spafmus ab inanitione propri eil
fpafmus, cuinnempe tarn pauci ipiritus adfunt , ur non valeant vlvulas
cl.iudere,fed per vlvulas vago motu in
antagnicas inufculos ultro itroque
moti, mufculos parum inflant , 6c lie
tremorem potius , Be minime dolorificum producunt.
' Inanitio potcft etiam occurrcre in
toto corpofe , cum humores fpiritufve
maxime confumuntur , difllpaiitur, vel
avolunc , & tali quidein tunc fit ratio ne motus convullivis : fi fpiritus ma
XUD

S P A
xim Je fr.mm confunvntur qualiciuiquc caula raurbinc , ita uc non
lufiiciant imn'culos amplius diflenderc,
& Ccrrbruui fatil elerare ; hinc omnes
totius corporis roufculos flaccidos ee
fequitur, li jam Ipiiiius rcJiqui pauciffimi dbiliter in cerebro inoveanrur,
& ab anima non deteriuinenrur , tune
aiquanduper ntrvos pra: reliq'iispatentiores in nufculoS Cubito rluunt,
qui fuo inrhixu ( quamquam debili ;
muiculuin inflant , & hinc nembrura
contrahunr , c^uia mufculi antagoniltae
flacci.ii funt i & hinc parum rcliftunr ;
hineque levis iila miniui dolurifica oritur ccnnilio . qua; maximum lbi
iemper conjunuin habet periculuin

J.

77
ob rires maxime prostatas : cd non ,
fi evenit hic levis inotus convullivus in
fomno ; h.L-c enim tune niultisfamiliaris cit.
Tremor partium oritur prritibiis
aniinalibus ricillim per apertas vlvu
las in oppoiitos mufculos influ.ntibus ;
quod oritur , quia fpiritus non vehe
menter magn copia in vulvuhs irruunt . & ita iltas nonctaudunt; (ut
ven tus femi apertam januam non
claudit , Ii leniter in earn irruat . fed
pergar'c per januam conniventen exitj
vel va! villi- lint mutil.it.- , ita ut duciii aperti maneant , per quos fpiritus
libere fluunt ultra citroque in anugonaftas.

ffliivero, qui credunt motum omnem ab imaginatione vel appetitu proficifei , put.mt imaginatioi\em vcl appetitum hic elle depravatum> eumque , hune depravatum & involuntarium mufcuorum
efficere motum , ut imaginario vel appetitus naturalis motum excitt
naturalem. Sed motum corporis fa:pifmc citra ulJam imaginationem
vel appetitum fieri , docet refpiratio infomno , & alterna pedum agitatio inter ambulandum , citra ullam de movendo corpore imagmationem vcl appetitum , fada. Imo fi imaginatio & appetitus hic'quicquam portent ; seger nofter hune ipafmum adeo doloriflcum , queni
que adeo eft exofus , contraria imaginatione j cx'.divcrfo appetitu fa
cile fufflaminaret.
t/f/imjfcrunt humores , in fpfmo laborantibus preuliarem quandam habere qualitatem moleftam , qu facultatem excretricem ner
vorum & mufcuorum naturalem irritant ; camque irritatam fu<xque
imbecillitatis confeiam , facultatem cxpultricem animalcm in auxilium
vocare , atque ad violentum hune motum incitare. Sed eque hax
fententia nondum reft folvit. Nam nulla ratione intelligi poteft, quomodo facultas expultrix mufcuorum naturalis , qua; , fi detur , nullum
intellectum habet , animalem eorundem facultatem in auxilium voca
re > atque ha;c Uli ? contra voluntatem asgri j tant vi fuppetias venire
cjueat. Cum hoc fine cognitione , qua fpiritus & mufculi totius cor
poris funt deftituti , fieri non poflit.
"~
y
Sed!

78

MEDICATIO
Sed bic quaret forfan aliquis : >aftmufiatne a Ufa facutate animait
an vero naturals ? Refpondeo ab animali fieri. Oritur enim ille fpiritibus animalibus , & mufc'ulis , qui ad facultatem animalem pertinent;
quia, cum iili bene funt conftituti , fubfunt anima? imperio , & actionum animalium prxima funt inftrumenta. Nec obftat fpafmum con
tra & interdum citra voluntatem a:gri fieri : nam ad ationes anima
les non requiritur , ut Temper ab anima imperio feu volntate fiant ;
cum multa: acciones animales , quas ego automticas appello , quales
e. g. funt refpiratio & corporis volutatio , qua: in fomno , & incefls,
qui inter ambulandum & aliud cogitandum lWpe contingit , citra men
tis imperium fiant. Qua: tarnen omnes ideo funt animales , quia ipfa?,
ubi partes , ad hanc facultatem pertinentes , rect fe habent , ab ani
ma ad rem attendente , perfici & dirig immediate pofTunt.
a AHones animales. J Hic tuetur definitionein traditam lib. i. inftir.
cap. 4 f. I.
Morbus hic valde eft *pertculofnu , obfymptoma doloris & vigiliarum j quod vires xgri vald profternere , Sc b mentis alienationem
inducere poteft.
a Vericulofus.~\ Hue fpecbnt feqq. Seft. IV. Aphor. 67. In febribses pee
fomnos pavores , auf convulones ,
Hippocratis Aphorifm.
malum portendunt. Ab acredine
Seft. II. Aphor. i6. Febrem convulJimi fupervenire fatitss e , quam
fpirituuin tunc oritur convulfio,
convulfionem ftbrt. Sinerape conqua: fatis periculofa eft, utfupra
vulfio oriatur vifcidis humoribus
dictum.
obibuftionein parientibus , febris Seft IV. Aphor S. In febribses }iritu offendens ':, malo e. tonvuU
poflet obftruftiones aperire : fed
convullio febiiin iequitur, vel ab
onem enim gnificat. Id eftj refpi
acredine humorum , Tel ab inaniratio impedita , & ferino abrup
tione fpirituuin.
tly , quia indicant fpiritus maxi
Seil. IV. Aphor. S7. Spafmo out t
me confumptos efle , alioquin vox
tano vexatefebris fi accefferit , morpetagi police modic copiofis fpibumfolvit. Quia febris atrenuanritibus.
do ) & diffipando obftruftiones Seft. V. Aphor. I. Convulo ab el.
leboro lethalis. Quia ex helleboro
folvit.
humores , & fpiritus nimis acres
Seft. IV. Aphor. 66. In atutis febri
but convulones , & circa vifsera
gignuntur , & ita fibras nervorum
vehementes dolores , malum. Quia
rodendo , vellicando , convulfioea omnia fpiritus maxime confunes pariant.
munt & bine convulfionem ab Se.V. Aphor. 2. Convulo vulneri fuinanitione progignunt.
pervemens , lethalis. Aphorifmus
hic

SPA SMI.
79
hic non eft unverfaliter veras Se f
etrripiuntur, non amodum convul.
venas fit > cominget hoc . fi con
onibus ttntantur :fi vero pnut ten.
vulso oritur ab inanitate , aut cortatifuerunt , fuper veniente quar
rofiva acredine huinorura gangre
tana , libirantur. Hujus Aphorifnai n rulneri Si fic mortem indu
ini prior pars non eft magni mocenre.
menti , quia eft tantum negativa :
Sed. V.Aphor. 3. A copiofo fan~uU
in noftris regionibus con'rariura
n fluxu finuttu4 , aut cmvulfio ,
obtinere poflet , quia quartanx ,
malum Ob debilitatem profufiofeorbutus fa le t xo & atrio re poci fangui.'iis fupervenientem , ft
te.t adeife, qui fu acredine conconvulfio ab inanitione.
vulfionem producere poffet.
Se V Aphor. -4. * Pur-a'ione in Se.VII. Aphor. j. Vomttufingultus,
m .i: . convulfio autfingultus fu
<y oculorum rubor, malum Quia
perv.n.ens 3 malum. Ita ut erit ab
horror eft fpecies convulfionis
inanitione.
cauf frigid,eft igitur fignum>fubiSed. V. Aphor. j S ebnus quispiam
tain mutation caloris in frigus effe
derepenti ebtumefcat y convulftu
facain i quae feinper eft mala : ioim'ur, tatftfibre comfut , eut
dem dicen du m eft de fingultu , qui
ubi ad horam ptrvenerit , quia era
etiam convulfio eft.
fuU lvuntur , vocem recuperet.
Seft. VII. Aphor. 10. Ab tleo vomiOb fennentationein abolitam &
tus , velfingultus , vtl finvulfio t
quia ea de caufa nulli fpiritus gevtl delirium , malum. A laflitudinerantur, nam fi tantum pauci ad
ne i & viribus proftratis , alias ile
hue generarentur fpiritus , non ob
um fatis periculofum per fe eft , 1mutef'ceret > quia lingua paucis
deo fi alia fuperveniant , pejus 0
fpiritibus mobilis cft.
ritur malum.
Se. V. Aphor. 6. Qiii titano corri.
Seil. VII Aphor. 41. Si fenibusfufiuntur , intra quatuor dus interepra modum purgatif fingultus acciunt : fi vero hos uperaverunt , in
dat , non benum. N un oritur ab
itimes evadunt. Quia in Ttano
inanitione, & in fenibus fpiritus
vehementiUme omnes inufculi fpinon facile reparantur.
nx extenfores inflantur, & hbrilb Mentis alienationem.~] Admodum
Ix a ni ir i 1 diftenfione franguntur , longe petitus eft il le motus, nifi fit fpas*
& fraftione obtruftiones oriun- mus admodum inordinatus.
tur, cpeitinaiifimi dolores , quae
Minuaturilla valvulrem revulfio,
omnia fi taindiu durent , non mi- tremor ejusdem inenbri , prxfertim fi
rum eft , quod monem infrant , fpastnus fuerit frequens in eodein men
quia nimios fperitus abfuinunt.
bro , qualis tremor ell ex ebtietate St
Se V. Aphor. 17. Frigidum vero feneca.
ctnvulfionel , ttanos , nigrores ,
Mentis alienationtm Id eft , febrcin,
rigores febriles. Quia frigidum ob- cujus fomes fxpe elt inflammatio , fi
ftru&ones parit , non vero humi- forte fiat in cerebro illa inflammatio ,
dum (implex.
tunc demum fequetur mentis aliena ;io,
V. Aphor. 70. %i quartana uti patebit io phreniiidc.
.
Feftinc

So

M E D I A T I

Feftin itafjue adcurationem eft acccdendum : quar peragetur , pri

mo per antecedentis , & deinde continentis caufae abhtionem ; ac
intemprie cerebri , & medidla: fpin.-r , paitiumque dolentium corrcioncm ; non doloris mitiationem.
a Que f.erav/frtr.i Spafmus liter curari poteit , quam uc humores
& fpiritus per infeniibilem tranfpiratio difcutianrur ; aut quod tanta
pia fpiriruuin in mu'culum detetniinetur , ut tandem val nil.e revulfx iterum
ad /latum naturalem deducuntur : ubi
vero femel vej bis fpafraus eofdera
mufculos occuparit , facile redibit ,
quia vlvula: femel vel bis revulfx , fa
cile iterum polunt revelli, &ilkis re.petit is revulfionibus, <5c plicationibus
valvule raagis plicabiles redduntur, &
ita facile de novo hie afftdhis orietur.

Intemperies.'] Si forte quatclam acffuerit i czterum obltrudionum refera tionis potius injicienda fuitfet mentio.
Sed quia fpasmus fzpe ft in corpore
alias fano. non indigebit tunc intem
periei curatione, fed forfan reinediis
quibusdam externis demulcentibus acrcdiuem huraoris lJtitantis in parte
corporis aliqua fpeciali (panno affecta,
&'valvularum litum naturalem rciutuentibus , qualia erunt eadem medicamcnta , qua: vulgo cephalica dicuntur , przfcripta fuut in me Jicatione ce
phalalgia fiigidx.

Idcirco omnium primo injiciatur talis clyftcr:

. Ract. hlior. albor. j , ariflo'ochit rot. f.
Herb, malvt , bifmalvt. ,faJvt<e , betonier , an. . ).
Flor. . mtlilot. centaur, min. an. p. ij.
Furfur macri m.Y. agarics f.
Coq. ex acj. com. ad lib. j./ olatura addantur bier*.
*Picra , benedstln laxat ana 5'j. me!, rof. gf.
Otes lilior. y.ffalU 3f. F. Clyfter.
a Clyfttr.] Supervacaneus ell . nil! alvus adftricla fuerit.
Ad humores & fpiritus alterandos deinde bibat de hoc dccoclo :
^l. Saht* , majorant , herb, paralyfts , beton, laari ,
lor. rorsfmarini , flchados an.m.j. Dccoquanturin hydromeltte. tj.f.
Ad lib. \. F. apozeraa , dc quo bibat per intcrvalla jiiij.
9 Vecaio.l Si fort fortuna Intem
peries adfuerit , poteft ufurpari illud ,
aut quotidie liquoties fumi talis bauDut.

5. Aq.ffirHuofatanacet. iij.
Syr. le pceni* ?.
M. f. bauftus NB ancres clavclUti vel
false tart, addi poffunt.
omnia

S P A
Omnia antepileptica. (quantum fieri
poteft ; Juvabunt & anttparalyiic ,
modo hace n n funt acria. Hartm. por
ro habet Oleum craci pag, 4 1 S .
juniperi pag. 412.
fuccini 43j.

I.
/. C.C. (adde fpiritus ejufdera) p. 43 y. ut,&
lavenduU. led notandumjquod hifcc valde calidis non fit utendum diu , ne partes nervofas inde
nimiuin exiccentur.

Deinde mox purgetur his pilulis :

g\ . cochiar. foetidar. , de agrico a3j. fcammon, <ir iij.
cumfyr. betontet tj.f. F. pilula? . ix.
Prffe&.J Si intemperies peccat,
Trechi. AlhaniLgr. ).
atque tune potuifent praeferibi loco
Caflor. gr. vj.
clyteris.
/. carm q. f.
// ] Pro purgatione Phleg
M.F. fulv. vel filnU, aut
magog.
Si bilis inagis peccat loco refin. agaric,
J. Refin. Agar, ferup. j.
fuinatur refin, jeamm. gr. viij.
Poft purgationem detur * caftorei 3j. in aq. falvis diffoluta. Purga
do etiam aliquoties crit it'iteranda, & utendum de hac b mixtura :
VjL. finferv. fior. ambos, beton, an. j. rad.acoricond.3j.
fonfeSion. anacardtnt , diamufctan.^). muhnd.it. opt.
Caorei$i'}. fyr. e tchad.q.f, F. conditum: de quo
fumt mane & vefperi , caitanca: quantitatem.
a CaortiJ] Formulante nimis eil I aut diafcerd. & hefoard. miner, addita
!DCo:nraoda,cereruin Houferiis ex Sen- t.nll. efii.
Vel fudoriferum detur fcquens.
ncTTo omnibus nervinis medicamentis
S}. Mith id.it. recent, ferup. iv,
illiid ruk inferi- fi opus eft pillulis,
Crocioptimi gr viij.
> Ex:rei fitt. foetid gr. xv.
Antim diafheretit. irup. j. aut
Diagrid. gr. v. aut vj.
henear. Mineral, gr. Xv.
Tvibifci alhand. gr-iij. aut iv.
& fi dolores vehementes adfint.
Ol. Uvend. q. f.
]. Laudan, nftati gr. ij. vel
M. F. pilulx.
Caftorei poteft fieri commodior tinchi
Tinura ppci vera cochlear, fem.
Syr Cardb. drag. iij.
rijSr inagis penetrans cum fpiritu vini
Aqu/cejufdem une. ij.
& o1. tartan per d: liq.
Spir. fal. armen, gutt, vj.
b liixiwa. I Potentiora erunt fudorifera fine omni fale ex tberiaca , mithr.
M.F hauftus.
Caput , poft evacuationes univerfalcs , purgetur his paftillis >mafb'catoriis
L
J. Pj.

MEDICATIO
BJ. Pyretbri ,fem. flaphid. agria an. 5j./. nneis mufcat.
macerisan. 3j.
Acori coudai , nuber. coud. an.
matcbcs 3j.
Succibetx. q.f. F. paftilli manfilcs.

a Mic*toria.'] Sunt inutilia.

I int Us debet fumi, eque f.iliva to imbufa Se m.ft agrit.\ Illud non temer | ta ad ventriculutn defeendere.
Pars poflrrior capitis , tota fpina dorfi , partefquc fpalmo con
tracta: ; fequenti * linimento erunt inungenda? & fovenda: :
B. O/et lilior. alb. terebinth, an. 3jjf. $.
Axung. humana , vulp. mguenti Agrippi an.
F. Linimcntum.
a Linimento.^ Cum prxambulis calidis, lenibusque fridionibus, caeterum
adde ol. luinbric. terreft. &
Caftoreo an. q. f.
Olli lilior.] Loco /. Jr. e/. &
in , adde quoque
the tac recent, Jjj.
f arthanita |$ .
(TMI <#/ie opii lenitet exficcatx tantundem.

Cotra ignera luculentum unge fpinam , & Nudum ; quod linimentum

fi potcntius defidereraus , polliraus etiam addere aliquid Ol. nucs mojeh %
expreft! y & * deftillat. & chariophiUor.
Friftiones hic etiain profunt fub e
fpe , ut tandem ral villas rclituant ,
praefertim , i cura linimento praefcripto' inftituantur.

Si dolor 6c contractio his non cdant , utatur hoc balneo ter aut
quater in die , cavendo niraiam ex eo debilitatem :
J. 7{*d. mht. , lilior. narcijfi an. vj.
Fol. fMvia m. j. malva , abfinthii , origani an. m. ij.
Flor, camomillorum , meliloti , flacbad. an. m. ijf.
Seminis Uni, fanigraci, anifi an. lib. f. Coquantur in at},
com. q.f. pro a Balneo : addendo inter coquendum
vulpem > fi haberi poiJit.

.] Balneum non debet effe exficcans , fed fpirituofum : fi adeft

intemperies frgida , adde
Raf. ligni guajaci ^viij.
Herb, majoratt.
betnica an. adj.. loco b-

f.nthi , quod nimis videtur

calidum & exficcans.
Sulphuric viv ij.
S.! is mtri Sc
Ammomaci an. ^ij.
Coq- in aq. fabroruin fcrrariorum.
A bal

S P A S M I.
83A Balneo partes ante dicbc liniantur hoc ungento :
$1. Flor, ronfm. fttcbad. ferpilL fampfuchi , hyjfopi an. m. j.
, cinnamomi , mets mufcats, , curpphyllor. an,
3/. cafter. 9j.
Coquanturin fufficienti quant, ol, irin. F. unguentum.
Dolor, fi his fit implacabilis , poterit ille etiam leniri gr. iv. vel
. laudani opiati , vel 3j. Philonii Romani , vel gr. vj. aut viij. extracti croci Jac. Bontii , in Med. Indor. defcripti.
Interim utatur ut , in qu a'r fit calidus , & ficcus : cibus ex
camibus gallinaceis , ovis forbilibus : potus , aqua mulia , pauco cin
namomi vel falvia? condita. Motus vitandus , fed fricciones ejus lo
cum occupent. Alvus refpondeat vel natura vel arte. Animi pathemata tugiantur.
a laudani. ] Nil prxftat , quam ubi illi oriuntur ab acredine humorura,
tina.opii vera,
quam hic , ubi nil eft, quam convulSed interim longe alii ratio eft cu- iio ralvularum in prauernaturalem firandi dolores per medicamina interna > turn.

IX.
MEDICATIO

VIRGINIS,

Menfium iuppreffione

ANnus jam ferme ad umbilicum pervenit , ex quo Virgo annorum octodecim , temperamento pituitofa , cui mdiftrua a in
terdira funt imminuta , interdum , menfes aliquot , fupprimuntur j
per longa temporis intervalla totius corporis inordinatis c convulfionibus , ipfam , cum d ftcrtore , aphonia , e fpum ex ore effluente ,
omuiumque fenfuum & alianim perceptionum privatione , f profternentibus & vehementer concutientibus , fuit coxrepta. Symtomata
hxc , per horam integram ante hac durare folita , jam , licet multa
L 2

&va

M E D I A T I
84
& varia remedia fint tentata , frequentius & diutius ipm infeflant.
Paroxylmi plerumque 1 cum vomitu incipiunt , & demiinc
a lnterdum.~] Id eft , in certis temporibus ; funt tamen apud medicos
o'ofervationcs , fed raiiores epilepfa:
periodic j.quae itaque indubi aufctiltant certibu phalibus luna;.
b Totius tor, arts.] Hinc differt a particularis alicujus menbri convulfionibus.
Cetrvulfi'nibui '\ Riverius cura aliis
autoribus hic fubtiliter nimis diftinouit
inter convullionem &c morum convul
fivum Prax. lib. . cap. 7. fed inanis
elriifta dilinftio , nam quod epilepticorum menbra poil paroxyfmum aduioduiu doleant , quai fuftibus perfufa, id ft, quia non fol tun confu
, fed maxime fpasinus afliguntur.
Itcntidem cpileptici magnos edunt
in paroxyfino clamores , & polliccs
convulfos mmibus claudunt , aliquodo alri excrementa] tirina, ut fernen
expriinuntur c effluunt.
d Sterine. ] Hunc habet commu-

ncm cum apoplexi , qua interim diftinguitur epileplia (uis convulfionibus.

e Spuma tfuente.'^ In 'minori radu epilepii.-E fpuina ex ore non effluit.
f Pr^ficmcnnbui ~] Saipenonfofuni
cadunt , fed ctiam feiiunt terrain.
g Jam.'] Hic morbus facile redit,
quia pori arteriarum in cerebro femel
aut bis nperti ita difponuntur , ut faci
le itirtim liumorein peccantem trans
mutant
h Fre^uemiitt.^ Ergo fomes peccans
jam leviori fermento excitari poteft.
i Cum vemitu ] Non omnibus fo
uies mal] fedet in eadein pane . quibusdam ab xrreiro pedis dgito , aliis
lumbis, aliis aline fentimr, quafj
aura ad caput adfccndere. vomitus vero
hic fufpicionem mover fotnitein , (i
non in ventiiculo, faltein inter incnbranas ejus lixrtc.

In bac gra graviter afKcitur cerebrum, quod graves illa: aftionum

animalium Ixfones teflantur : 3c quidem pra?cipu ficundnm afenfo.
rium commune , quod nos Conarion ce exiftimamus : item fecnndm
Jpiritus in ventriculis exiftntcs , unde hic omnium feniiuipi & motus
oritur la-fio. Videtur autem cerebrum aD utero , ob mcnlruorum
imminutionem & retentionem , per confenptm affici.
a Senr>rium ammtine. "] Hoc non
videtur magis affectum effe, quam relequum cerebrum , revera afcitur Cm
guis , cerebrum & fpiritus animales."
hieque nimia peccat acredo Je ebullitio,
per quas hic morbus diflinuitur ab
omnibus reliquh morbis foporofis.
b -Ab utero. ] Epilepfia , c inordina
da ubUlcntcs rnenfes funt duo effc-

his fe mutuo coroitantcs , fed orti ab

cadem caufa , tanquam ab alio tertio,
nimirum parte aliqua folida , nimis
potcns fermentum continente , & de
in fanguine nimiatn ebullitionetn
concipicnte J interim dum plurimi ca
ms funt , quibus menfes bene fe habent , fed fi inordinati funt c fubfifren
tes, caufa etit, quod humores intra ubafltuin

EPILEPSIA
85
ftantiam uteri , autteliuin fint coagu tantasque ibi 5c in cerebro turbas exilan" , auc quoir.odocumque funt - tat > quanta; in epilepfln obfcrvari foxupti > lentaquc & diuturna digeltione lent : interdum quoque cpileplta <5e
aduane natura in fermenti nimiutn menfes inor.iin.it 1 aut fupprcfli fe mu
potenrif , quod per temporis incerra tuo comitari polTunt , quamvis ab in
imerralla (aliquando arta fed raro ) ficen) nequaqucm dcpcndeaiit , uti fxebuilliuonein. concipht, &ex)atibu- pe funt in noltro corpore inorbi couiio ; ..; , feraturque ad fanguinctn , plkatL
tJlivrjxs , qui ipfam divexat , eft intemperies quaxlam pituitofa y
irofa , acris & maligna cerebri : quae per intervalla qua?dam fpiritinim animalium efFcrvefcentiam vehementem & pravam in ventriCu
bs cerebri inducens ; omnemque fenfuum aliarumque pcrceptionum
uium 1 per gravcm conarii five fenforii communis affettioncm tollens;,
ac totura corpus involuntario inordinato , & vehemcntiffimo motu
coDCutiens i tptltpfia , five morbus aui-.cus vulgo dicitur.
Caufa procatartiica , unie hic morbus originem duxit , eft imminutus & iupprefiiis menfium fluxus. Hinc enim , auxiliante pituitofo
atgrx noftra: temperameoto , cacoehymia acris ferofa in corpore
ejus fuit genita ; qua: anteceemem huic morbo fuppeditat caufam :
pars ver ejus deinde malignitatem peculiarem ex diutina mora' adipifcens , & in cerebrum poftea c fiibinde delata , ibique quibufdam intervaUis > partim conario vehementius impadh , partim in fpiritus
pravos copiofius convcrfa , & cum aliis fpiritibus mixta , vehementiufque ibidem , inftar olei vitrioli cum oleo tartar mixta' t effcrvefcens >.
& aetata , & varie , pro motus fui divcrfitate , in varias corporis
partes deinde difffa , d continent hujus morbi evadit caufa ; graviaque
': > ilium comitantia , producir.
a Cacechymia~\ Poteit accidere , ut
epilcprci fanguis non fit Taldecaco
chymirus i fepe enim ipfi illi homines,
abfeilte paroxyfmo, fatisbenebabent,
Omniaque fanorum munia obeunt.
In ctitbrum ] Epilptica: materia;
etiatc munitifliiive fedem accuratiflime
perquirendain elfe, bene monet houfcrui , ut ejus loci in curatione habeatur
ratio, illius videlicet partis aliquando
fipe fentitur moleftia , it prjefertim
garoxyftno ingruerwe.

Caufa Epilepfix non neceffano irk

cerebro later > fed aliunde e paite folid poteft ; lie in noftro cafu j.
morbus fuit : tits iLipi effis nicnflriiis,
qunt e probabile ell ex utero , vcl teflibus foemincis , nguine vel i; mine
corrupto malum ortum fuifJc ; nam.
dum fanguis fuit rraffiorqunm oportebat, oblhuftiones circa uteram fecit ,
quare , cum humores & fanguis ibi
Intentes bgnabant , Se magna pars
cot tun hxtebat in tubulis uten Don poL 3,
tuexunt

MEDIC ATIO
tucrunt circular! , & ad cor per vafa vi, & varii affectas : fienim in gln
, lymphatica redire ; hinc huinoruin par dulas falivales influant , falivain vehetcula: mora fui alios acceperunt ina- mcnri.i quidam expellunt ; hinc in
gnitudinc ,& figuta poros ; fermenta- quibusdam fpuma magna copia ex ore
tione fun interna , vel ab externa alb effluit , quatenus ifta (aliva ab expiraqucaufa, Ut ira j &c. fuerunt moti, tione in bullas agitur : fi vero fpiritus
& fuis latibulis per vafa lymphatica ad alias partes , ut funt vefica , telles,
propulli ad fanguinein in olito majores crura , Brachia , ice. deferantur , alia
produxerunt fermenrationes : hinc fan- lymptomaraindefequuntur.!
Ad hune mot um convulivuin ma
guis maxima vi per totum corpus propellitut , quia ab ita fermentatione xime contribuit humo: um , 5c fpiri
fanguis magis fubtilior redditur, ma tuum acrimonia , quia fua vellicatiojor copia , & impetus fpirituum ad ca ne ervos magis aperiunt.
Acredo orta menfium fuppreffione,
put defertur , quare maxiinus in cere
bro oritur motus , itut prxterfpiri- aliquando Elephantiafin facit, quantus pars craffior etiam fanguinis , ob do ea acredo fixa eft , ctcorrofiva.
Ali liando malum in ventrculo hxporos arteriarum illo mpetu nimis apcrtos cerebri deponitur , qua; obftru- rere potel . quo vapores elevantur.
ctioncm in plurimis nervis efficere po- Bilis per fe vix Epilepiam (ut aliiputeft , hinc fequitur , quoniam ifta ob- tant) producer , quia humor eft latis
ftmclione nervi fpiritibus vacui red- blandus , & corrolivas acrimonia; naduntur , & proinde flaccidi pendent turaliter expers , ideoque ad fumrauin
ut xger fubito in terrain prolabatur , & non plus , quam dolorem pungentem
nonfentiat.
per totum corpus fua acrimonia caufaAb hic eadem effervefcenti Sanguis bitur, fed Epilepiam non poteft proSc humores fpumofiores redduntur , ducere, quia in omni Epilepfia adefl
quia autem fanguis majori mpetu , vi, obftruftio , Se bilis obftruftionem imo
& copia ad caput fuit delatus , & ab vix unquam facit , nempe pura lit &
illa effervefcenti majori copia , & iin- aliis humoribus non immixta.
petuofiores fpiritus fuerunt prognati ,
Subinds. ] Quia fubinde rantum &
quia magna vi moti in cerebro undi- cauf quadain extraordinaria multoque (ibi exitum quxrunt , adeo ut eo ties materia in parte aliqua fol i da con
loci , ubi fuit fatis valida obftruftio , tenta ad ebullitionem deducitur
tuncillincobftruftioncs nervorum perd Cominera caufa, ] Hcurnius de
fregerint , & ita fibi viam in ervos , morbis capitis cap. . p. 163. hifto& hinc in membra paraverint j unde riain habet epilepfia: ab urina nimium
pro varietate partis , in quam fpiritus retenta .
irruunt, orti fuerunt motus convulfiNam piritus iffi animales in ventriculis cerebri , racione jam ex
plicar , a vehementius dilatati & inordinate ibidem moti , talem
ex illo motu acquimnt d determinationem , porofejue cerebri ita ape
riunt ut inordinate in totius corporis ervos fluant , valvulafque & po
ros oppofitorum mufculomm per vices inordinate aperiant & claudantj

EPILEPSIA

87

quo ipiritus , ex oppofitis in oppofitos lacertos vicilTm inordinatque & vehementer tranfeuntes , a:gram profternunt , totumqe ejus
carpus convulfivis , iefl , vehementibus alternatif inorcbnatifque mottbus
vehementer bac & tllac concutimt.
a Vehement'tut dtlatti.~\ Indubi
fan*uis hie concipir vehemenrilfiinam
ebullirionem propter acre & potcntilmum fenoentum ex latibulo partis
alicujus folidje recepttun , hinc imina ni mpetu ad caput adfeendens extrudit ex arteriis fpiritus nimium calidos
debito copiofores & inxquales.
Pueris quindoque oritur nimium
cabS' :! capite, five foie, fife ab igne
Hipp lib. de morbo facro , aliquando
ab airo adftria, Riv. obferv.fo. communicata.
b Inordinate."] Ex nimia ebullitione
fanguinis exorra permixtione ferrtienti
alhpli ex latibulo partis alicujus folidz , fpiritus & multi & impetuofi ex
arreriis cerebri, net non humores etiam
Tifcidiurculicrurnpum , qui cerebrum
& vafa obturent , dum poltea fpiritus
illi multi & iinpetiofi fubinde hare ilia
clauftra perruinpunt,V hos alios ve er
vos invadunt, mufculosque annexos
convellunt.
Tt'im dettrminitionem.~\ Ad motum voluntarium maxime faciunt fpi
ritus , qui per glandulain pinealem pe
netrant, nam quia glndula undique
pluriinaj habet fibi circuinjeftas arte-

ras fngulis pulfibus raulti fpiritus eru-intu , & glandulain undiq'.icxquaHbus viribus preinunt ; & quia gln
dula etiam habet fuos poros , ideo
multi per hos tranfeunt fpiritus qui
proprte ad determinarionein fpirituuin
voluntariam faciunt : quia cum glan>
dula determinationem aliquam ab ani
ma aeeipiat , etiam pori in glndula
alium afpeftum acquirunt , quare fpi
ritus , qui moventur per poros ejus,
etiam ad aliam cerebri partem moven
tur , & cum fpiritus in ventriculis politi in .equilibrio ab bis fpiritibus protrattarttur, aequilibriinnrt itKn tollitnf
& fpiritus ad partem aliquam detetminantur.
In hoc aurem morbo voluntaria fpi
rituuin determinado tollitur , quia fpi
ritus lunt magnitudine inaequales , adeoque etiam viribus inxquales ' unde
eorura ^equilibrium et lublatum, &
dum fortuito modo hos , modo i.'tos
ervos tuinultuari aperiunt , arquibriuin adhuc magis tollitur in fenforio coinmuni , & fpiriti us ; ergo fen(orium commune eo verfilm nutat,quo
vergunt fpiritus per nervuin aliquem
apertum,

Quamvis autem hic tantus adfit fpirituum motus, qui ventrculos

cerebri fuflfctenter dilatet , & fibrillas nervorum in eoriim tubulis
membranaccis , ad fenfationem peragendum fatis liberas faciat , nulla
tarnen in *gr nora , e enfatio , ulla alia cogitatio , ettam
loqaela ; quia multi humores ad fenforium commune in paroxyfmo
font delati , vel cerebrum & cerebellum , propter ipiritus inconvenienter in iis tunc agitatos, illud nimis premunt > atque ita omnem oblatarum

M E D I A T I
8
latarum imaginum perceptionem j aliamcnie cogitationem , & loquelam etiamimpediunt.
In altisepilcpticisfuperfunt interdumfenfus , imaginatio dr reminifecntia , quia conarion in illis , dum fpiritus effervefcunt non ita graviter,
ut in noftra virgine , arficitur. Dum vero humores pituitofi , per ve
hementem haiK fpirituum agitationem , cerebro in fauces deturbati,
viamari) inter refpirandum ultro citroque commeanti, nimium artant , vi aris, anguillas illas tranfeuntis, ertor ;ab acre vero in faucibus , per vehementiores refpirationcs , cum pituita , delapa >
mixto , puma orugigmtur.
Porro quamdiu materia hsft maligna erat pauca , & tarde regenerabatur , parox\fmi erant breves , Cr turdi eorum red.tus. a Illa vero
jam incrcmentum fomente & citius renafcente, freeptentmibui er
hngionbus exaeerbationtbus torepuetur <zgra.
- a Illa venjam, &(.j Aut quartana rantia & totius distx vitia: accedf,
derivata'in tertiana!, aut tertiana in quod lapfu temporis Comits poflent
quartanam, quandoque ( materia mor multiplicari , longiores exacerbationes
bifica facilius ad effervecentiam per- dependent fomitis (eu materia: pecducitur, quo pluriinum faciunt caufx cantis copia & pertinacia.
accidentales , ut ira , terror , intempe Incipit & dfinit paroxyfmus * vomit , quia materia acris , iub
ejus principium & rincm ex vicinis locis , per vehementiores corpo
ris concuhones , in ventrieulum efiufa , cum vellicandoj & fpiritus
animales in cerebro in illum determinando, exeretionem per fuperiora
ftimulat.
a Cum vomit.'] Aquando voinitus fequitur paroxyfmo jam initicentc,

aliquando narium hatmorragia. Heurnius de morbis capitis cap. 2. p. 163.

Deniqtie ubi illa acris, tcnuis& fpirituofa a materia tandem eft difcufla , tum adfe redit , & , omnibus fymtomatis libcrata . accio
nes omncs tamdiu recit pei ficit , donee iJla , fatis copiofe ex antece
dente caufa regenita , novo paroxyfmo virgnem ncftram excrue'et.
a Materia difcujja.] Aut faltem pofl Regenita,'] In hac asgra affliget
quam vis fenncnti eft frafta , ut non paroxyfmus poiiflimum quo tempore
amplius fanguinem educat ad vehemen menfes redire & execrni folebant.
tem ebullitioncin.
Non.

 H L E P S I I.

t9

Ttynnui exiim.m , cerebrum , materia acri & maligna irrirarnm>

acrimoniam & malignitatem illam fentirc , atque idto foe centrahere
& ad earn expellendam infurgcre : illud porro contracTum omncs er
vos , tanquam lora fibi alligata , variis motibus contrahere & agitare,
& hinc omnes iftos violentos inordinatofque variarum partium motus,
in epilepticis obfervatos , originem duccre. Verum cum in hac virgine epilptica , ut multis aliis eodem affeu laborantibus , tempore
paroxvfrni nullus fit fenfus , nec ulla alia cognitio , idcirco cerebrum,
in ilia exacerbatione nihil quicquam fentiens & cognofcens , atque
hinc nihil quicquam expeliere appetens , pcrpcram acrimoniam & ma
lignitatem materia; ientire , & ad earn expellendam iniurgere , ("deque,
contrahere , & alias fibi alligatas partes fii4ontrac~rione agitare dicitur.
Hoc accedit , quod cerebrum nullum motum per fe , fed omnem
fpiritibus animalibus habeat. JQuod auicm fpiritus vari moti varicque
determinad , citra ullum ienfum , appetitum , vel voluntatem > varias
admirandabue agitationes in corpore orgnico producere , partefque
ejus varie venementerque movere pofint , cuivis eft manifeftum , qui
machinas hidrulicas , pneumticas, aliafque, tum naturales, tum
artificiales , diligentius eft contemplatus.
Nec e , (jHodquifijuam hic nobi objiciat motum perpetuum cerebri ,
quo illud ad oculum perpetuo alternatimque dilatatur & conrrahimr,
wltHum , quo perernittationem hoc vehementim movetur: atque hinc
inferat , cerebro Ienfum & cognitionem naturalem , qua citra hominis
, cognitionem , aliquid fibi utile eil fentiat , & cognocat , attrahat vel
expellat , neceifari eile adferibendam. Motus erm ifti non fiunti
facltate cerebri fentiente , vel vi movente ipfi propria , non aliunde
ort. Nam diaftole cerebri fit fpiritibus in cavitates ventriculorum
plexu choroide , in cordis dilatatione, exhalantibus , &
attollentibus , fyftole vero fubfidentia cerebri fpontanea, ex novorum
fpirituum , per fyftolen cordis in ventrculos cerebri turn ncn exhalantium , defeciu , & fpirituum , in ventriculis jam exiftentium , rcfrigeratione profeca : quod ex cordis & cerebri motu , eodem momento
in utriufque contingente , eft manifeftum. Stcrnutatio vero non fit a
motu cerebri contractorio ; fed re cerebrum ftimulante , & fpiritus
animales in ventriculis cerebri ita determinante , & tales cerebri poros
aperiente , ut illi , in mufculos refpiratorios abdominis , thoracis , fa
ciei & narium vehementius flucntes , a'rem. naribus magna cum veM
hementia

9o
MEDICATIO
hementia expellant, cerebrum concutiant, & qua?libet obvia ejiciant.
Ai or hie , cum jam diu duraverit, & per fe fitmalignus, &
magnus , ac quamvis bona adhibita int remedia , nihilominus fit
auftus, valde *dfficnlter tttrari potent. Quia tamen eftperfympathiarn , & b auxilium ab tatis mutatione hic fiepe oriri folet : ctiamnum fpes curationis afliilget. Atque ideo earn tcntandam cenfeo.
a DicuUtr turari. ] Si malum eft
hxreditarium, critfereincurabule, uti
cciamin fenibus dimculter curabitur,
fzpius rcciierit ; aliqgando unie a ho
ra paroxydnus hoiniiiem abripuit.Periculofa etiam eft epilepfia, Ii uxio eit
multa c tempore hyberno.
b Auxilium .ib tu mutatione &c ]
Vide aphorism. Hyp. S. 2. Aph. 45
coinittbli morbo juTtncj mutaciones

potiflmum xtatis . & regionum , &

viihium, liberationein accipiunt.
Hue fpectat porro feqq. Hipp.
Aphor.
Seft ii). aphor. 16. Ajftduis imbnbtts
motht fete fiunt , febres long* > flu
xiones ah , futreumes , tfiltpfi*
oplexii, angin*. Quia obltruftio,
nein pariunt , fi frigus acccli'eiit.

Curado autem adhibenda crit in paroxyfmo , & extra ilium, in ~

roxjfmo curandum , ut ille quam brevilime folvatur , nee argra fe ullo
incommodo afficiat. ltaque primo ipfa ccllocanda capite fublimi , Sc
ore per lignum infertum patente, lta enim excrcmentis fpumofis li
ber ex ore dabitur egrcflus , argra fibi linguam mordicus la?det.
Et membra, quantum poteft,bono fitu funt collocanda & extendenda.
Deinde caufa continens , maligna , cerebrum ltimulans , & fpirituum
cftervefcentiam excitans , cerebro revellenda & difcutienda ligaturis
& frictionibus extrcmorum , ficpius laxatis & iterum adftritis : item
ruta , catorco , alla fxtida , vel oleo fuccini naribus admoto :
non ernutatoriis ex helleboro albo vel nigra ; pratterca vomitorio>
ex antimonii prarp.^r. 4. vel 6. ori aperto peno indendo : pra:fertim
cum paroxyfmus vomitu folvi foleat.
a Membra.'] PolIices,(conTcllantur,
explicandi funt, quia illa reJuAione
pori nervorum v iriantur , & fie aliquando id prodeflie potelt : neinpe , ut
copioii , & iinpctuofi fpiritus per iftos
poros plus folito apertos libanus evocentur.
b Nuribm.] Hoefferus in fuo Her-

cule Medico in ipfo Epilepfii Paroxyf

mo applicat capiti hoc fequens.
>. Sutcini Alb.
Thris.
Mafiich. drag f. fem.
Glimm Calban.
, a ferup. ij.
Ambra gr. VJ.
Mefdi

EPILEPSIA
91
Mofchi gr. iij.!
torn. i. p. 16.
Ladern krup . ]'. fem.
14.f.emfl.cuiefl>ere pulvert tub*.
Sem. ?: drag fem.
Lar, (jr futur4 commit a}-fitQltt nue mofi h. fmrurn.
rofor. q. f. vide Hoejfer.
Cunti, qua: extra poroxjfmnm adhibebitur , caufam procatar&icam & antecedentem ; & tandem etiam pravam cerebri , fanguinis>
& fpirituum intemperiem toilet.
Primo itaque fumat huncpulverem * purgatorium :
Spec. dtaturbtthcMmrabarb.^i].
Crmor, tartar^)),fcammomt ^r. x.
F. Pulvis : exhidendus cum cerevrfia: vel aq. artemifia: q. f.
a Vurgatorium. "] Quod fi fanguis
Mercur dulci gr. 15 aut viij.
nondum jueirerit ab ebullitione nimia, Aut fi purgationein
us dubiam,
quzinepilepfa obtinet, ad purg.it io
ejus loco umarur
Mercum viu aut
nes non eft dvenienduin ne fermai Vitri antimenii gt. i. aut ij.
talionis nimia; occaio renn ft i tur , przfertim G cum morbo non eft conjunfta
M. F. Pilulse.
b \'ulvn\ \ Medicamenta hit praenotabiiis aliqua intemperies ,. juod
fieri poteft , arbitrar.
ftat exhibere in infufione, quam in pul
Si autem purgare convenir.
vere , quia hi xi r i pulvei es fx pe
ExtraB. rhebatb.^Q- autgr.xiv. poliunt deglutir.
Diagrid. gr. Tj.
a Vena deinde fecanda circa talum , fanguifque educendus ad uncias
octo.
a Vtna deindefecunda ] Venz feftio fupreflz , ut nimirum fanguis ducatur
hune raorbum non fpefta't , nili Ple peccans per infolitas vias , li pet folithora a. '.lit , vel Ii tnt eracuationes tas non poflit.
fuppreflx , ut in noftro cafu menfes
Poftea humores alterandi & evacuandi hoc decoto :
c. Rad. ptonia marls , ariftolocbia rotund, an.
angeltet, poljdor. tj. an. ^f.
Herb, mchjft ,pu!egii,fa!via betnica ,fabinA.
ruta, un. m. j. artemta m. ij.
Sem . peona mar. 5C amfi faeniculi an. 3ij.
Flor, anthos p. ij.
decoq. in a<. . ad lib. if. in Colat. infundeper
M 2

noblem

M D I I
nom fol.fitiM |j f. agarici , turbit , .
Expreioniforti ad&fjT.rof.fol.Q). F. eApozema: de quo fu
mt d cjuotidie hauftum ^iij.

a Decoiio. ] Houferus ex Horftio

commradat ufum Ugni fant in vafe
bene claufo decofti , 8c ejus oltum pet
defcenfum , intellige . ii fanguis fit
cr alius Be frigidus
b Angelic*, polypod.] loco rad.gll.Sc polyp adle
Ligni fantil citrini 31$.
Rad.falfaparill. 5j.
Apelern*, j Nolirmn apozema
meiden s , in fecunda medications pra:fcriptuin 1 convenit. Guajaium tantum
addatur ad 4r*g. iij . propter acredinem:
ftipitcs dull , ama: X, 8c fad. lappz ma
joris fumantur ad une. j . fem. pro Chi
na St falfparilla , tanqtiatn pretiofiotibus.
Tartar drag. iij. addanttir.
Hetbx fint Stachai , Origanum ,
Thymus i Zptthymm , &c.
Pro obftruclis inenfibus Semen ta 3ij convenit.
Pro fapore Rad. GlycirrhiK. 8c Pajptlar. liquid pote add).
Decoquatur in aqua ad fev. non in
rino , ne Sanguinem nimis inovcamus.
Hic convenir Aq.Flor. tilia , cerafor.
nigror. & Aj. Epilptica Langii , TinHura Painia. Spiritus Vitrioli Philofophor. Sai " Ol. corn, cetvi , Ungula
A lets , Aq. Spirituofa Tanaceti ; Quain
etiam in conrulfione maxime laudamus j Sal cranii offtum humanorum
violent, morte extinihwn , ut& om
nia alia , qux in inorbis foporofis con
venant ; 8c intet omniaaperientia non
dantur meliora , quam qux pod fe
nullum caput mortuum relinquunt.
Arcani loco in pilepGa , ut & in

convulfionibus , haberi poteil frcundina humana in umbra exiiccata, ejufque pulvis fcrup.i]. idrag.). ammptus cum liquore aliquo , fed prima
vice lerem excitar naufeam.
Atiquis Ametforti pro fecreto habuit
feinina peonije quore aliquo digeione in firmo equino extracta ; horura
i lfcnt a ita parata egregia pixfb'tir.
Sic cuicunque cii.plsro aperienti,
& difeuticnti additur aliquid Mofchi%
Cr Puherei aliqiii deobltruentes ; tale
empraftr ad umbilicum applicatuux
maxime prodeft. M.fcbt aliquid mm
fumatur , ut gr. iij. adgr. viij.
Pueris poteft dari inel defpuniatuin,
in quo inaceratus fuit hyflopus , Vtfcus querdm , Sem. t*&n4 marts ^ /
grua nigm.
Aliqui referunt pueros fuifle curatos
afumo tabaci in os apettum inflato ,
unde vomitus fequebatur , it malum
fublatum erat , quia in illis ma
lum circa veiitrictihim ha:fera t.
Si lade nutricis puer ameiatur ,
abftineat nutrix vino copiofo . ne e us lac nimis fit fpirituofutn , 8c exiccetur : dantur tarnen 6c quxdam, qua
vint potu copiofiui lac habent in
maramis.
Si lac fit nimis cra(Tum>vifcofum>nutrix utatur Herb. Fanieulo , Anetbo ,
Rutha , Melia , Salvia, Betnica
Sem. Paon a.
Sed tarnen hoi um non nimis ufurpetur, quia menfe Morendo lac minuerent
d Ghcoti lie ] Hujus apozemaris ,
amotis purgantibus , quotidie fumi
poteft triplex aut quadruplex dofis.
Corpore

EPILEPSIA

9}

Corpore ita alterato & expurgato fub tempus , quo menrua ipil
fiuere folebant , utatur hoc balneo vel femicupio :
. yirtemifitt , majorant , melijpt , nepiu,
Lauri , thymi , lavendula . rorifntarini,
Cbamryos , cbamtpiteos an. m. iij.
Flor. /i , mthloti , anthos ,fambci an, m.f.
Baccar ,jumperi ,lann an. p. ij.
F*ren.fcm. Uni tfnigr&ci an1
Coq. in aq. cum q,f. pro Balneo ; in quo umbilico tenus per horam fedeat , & reliquias dccocbmm herbarura > facculo indufas , circa
pcctincm detineat. Illud continuetur mane per quinqu vel fex dies,
in eoque calefaclo moretur per horam unam.
a Qua menftrna.~\ Pro menftrub exciranch'j vinum Malraticuin optiinum
eft remediuin , quia in fe tinAuram
quandam minetalem abicondit loco
ubi nafcitur.
lnobftructis inenfbus profunt om
nia , quz fanguini motuii) dant, ne
rameo nimis lint fubtilia > ne potius
caput fua levitate petan t , quam literum > fed mdica , quorum notabilis
porno fanuinis inoturn deorfum fequatur , & tarnen aperiant : Tic Cabina
eft potens : fuffiraigia movent men*
fem adinodum movendo reliquum
corpus , ut in ob metis menlibus jidebimus.

b Sainen. ] Balneum vero autorrs

vix prxftabit aliquid , niil quod emobliendo rafa interna nonnihil laxat.
Balneo adde Sabin* in. ij.
Salit communii m. i v.
nitri.
Sulphuric v'ru't an. 3tj.
Salts a>nmt:a<i .
Curatio authors phis fpeoat menfuum obrrutionem. quam epilepfiain,
quia illam hu jus in fuperioribus ilatuit
caufam > quod nos incertum fife diximus , quia poterant elle duo cfltftus fe mutuo comitantes , Sc orti ab>
eademcauCa, tanquam ab alio tertio.

A balneo , vefperi ad fomnum in lefto compofita , per horas qua

tuor vel quinqu uno ex his utatur pelTariis , vel npdulis :
Sa/via , majorant , abfntbii ,ga!bani , agaritt an. .
si 'oes , colocjrntbidis , ellebori nigr. an. 5j>
Mcllis defpumati fyf.r. Noduli vel pelria. N. ij. panno
lerico tenui involvenda , & filis longis alliganda.
Poftea particularis evacuatio fiat cerebri per errhina , mafticatoria
apoplegmatimos.
Poftbac denique exhibendumhoc a Elechiarium, quod peculiari proprietate malignam qualitatcm cerebri & fanguinis corrigerc poteft r

94

MEDICATIO
1. Conferv.flor. rorifmarin. |i f. conf.fi. bugloff. |f.
Spec, diamufci, dttlc, 3j f.,p*tv. rod. pvtonu Jem.paenUjjuniperi. or.inn bumani, vtfii eptercini an. 5]. fptr. vurwl,
gut. XV.
Cum fyr. de jhch.ide e. f. F. Conditum : de quo omni
mane fumat caftanes ciuantitatem.

a "EleBrium. ] Praeftarent pulveres

Penetrantia fudorifera fomitem ex
illi absque faccharo , niii id Et pro ad- fuo latibulo efiieacius eluerent, dum
modo ea fcircinus horatn circiter imam
tnoduin delicatulis adde.
Fel. Una. No. xzx.
ante paro N'y ! mura exhibere.
Tota curatione durante acr fit puns , moderate calidus. Vitetur
vorticum & prcipitiomm afpeus. Cib* fint euchymi & eupepti,
conditi cephalicis & antepilepticis. Allia , carpe , a caro badina , por
cina , & anferina , fugiantur. Potm fit moderatus. Vitentur animi vehementiora pathemata , & imprimis terror, tribus fit laxa. Excrci*
tia funt medeocria,
a Caro htdin* t.] Hipp. lib. de
morbo non longe ab initio ; hs
cniin cames, inquit, maxime al. um
turbant , addit ex volucribus galluin,
turturem ; exoleribus inentham , in
terim ridet illos , qui prohibent in ca
prina pelle decumbere , eainve geftare,
quia in mediterraneis africx partibus
homines caprinis pellibus ccarnibus
utantur , cum eque pallium eque

ftratum eque calce.itnentum babeant,

quod non Ht caprinuin : non cnim alia
xllis prates , boves & capras pcora
funt , utiturque argumento ad humonem contra Hipp, dicens. iiii.ee (uvant aut nocent , morbus utique divinus non eil , Sc minimis vis difipa.
tur , poftcaque addit, pictas ac divinitas eoruin impia eft & celefta.

X. ME-

X.
MEDICATIO

jUVENCULiE,

SOMNAMBULONIS.
) Uvencula * viginti annorum & temperamenti calidioris , dcima
puerperio node , domeftica qua:dam negotia fibi peragenda fomnians ; ledo fine ullis veftibus , inter feviflima hyemis frigora
furrexit : & cum thalamo hac imaginatione duda in partes domus
inferiores defcendere vellet , ftrepitu januse , quam aperiebat , ma
tron j eodem cum ipfa decumbentem ledo , expergefecit. Hxc novitatem rei admirans , filiam alt voce incrcpuit & ad fe revooavit :
quo ilia expergefada ad ledum rediit , e dicens fe , nifi clamoribus iftis
fomno fuiflet excitata , domo exituram fuiiT. Vigefimo quarto
poll die , cum marito dormiens , circa noctis gallicinium iubito
' ledo exiliit & ad januam cubiculi properavit. Verum marito evigilante , & ftcntore voce earn inclamante excitata , flens & tre
mens ad ledum revertit ; narrans fe ledo voluiTe fugere ; f ad evitandam vim , quam virum quendambi inferre velle fomniabat. Port
ea fimilia infomnia , earn ad fomnambulandum cogentia , ficpius eft
paiTa, in quibus fine ulla noxa tam s pexiculofa adiit loca, qua: vigilans nulla ratione adire audcret.
a Viginti .~\ Etas juvenilis
ad .. morljum facer potcft , |.bus plures fpirkus ad capur deferentur,
quibus llatu inter vigiliam c f oin
nura oriatur imennedius : fed haee caufa procararclica ell longe niinis petita.
b TeTiptrementt ] JEtm & temft'*r> tr.r:,m p.i'Kin f iciunt ad rhombum,
temperamenrum adbuc a liquid potefl,
fed eft caufa valde remota.
Apudfchenkium videbimus multas
Hidorias noftambulonis. Horftius in
tegrum rraftatura ea de re fciipfit.
rricens ft 1 Altui fomnus non poteil huic a tit ftui conjungi , quia fere

femper memoria Somnainbulonibu*

adeft , deindc multi fpiritus adfunt ,
quia prxhenfa fortiter manibus tent nr,
Sc retinent : fed potius quidam flatus
eft inter fomnuin Se vigilias. Haec circumllantia faspe adeft, quod oculi clau manent.
d i Lee exiliit. ] Somnambulones
non differunt rigilantibus , nifi quod
non videant 5 nec audiant , id eft , quod
aliqui nervi nondum fint aperti : ita ut
in iis lit vigilia partialis , non univerfalis.
e Tremens. ~] Propter banc animt
conitcrnationcm , & tremorein morbus

M E D I A T I
96
aliquot die um itcntidein excitatur in - g Peritubfa aditt loc*. J Aliquando
poltea homines laborant , fed hoc eft
luultis fbinnambulonibus
f Ev.-tand.im vim. ] Hie affmitas ab intemperie prxexiftente in (anguine,
quxdain defcribitur hujus aficftus Si vel magno tertore , vel lapfu , cc
incubi.
Afficitur in hac fmina cerebrum , fecundum fubftantiam , & fpiritus , ventrkulis cerebri contentos , quod probat imaginaiio , in fomno
ipfam adeo inquietans. Afficitur etiam totius corporisfanguis , un de
fervidi ifti fpiritus gignuntur.
Morbus qui earn infeftat , eft Somnambulatio j five 1 intempe
ries fpirituum , in ventriculis cerebri nimis copiofe inter dcrmiendum exiftentium , jufto calidior & fervidior , cum intemperie vifcidiorum quorundam vaporum , cerebri fubftantiam , longius nervorumprincipio , occupantium , conjunfta ; qua ilia , per infornnia
nocturna ledo interdum exfurgens , ad ambulandum in fomno irripellitur.
Intemperies irituum.'] Si culpa corpus effet visions i poteftque foraeffet parte fpirituum, omnes nervi - nambulatio eile in fpiritibus maxime
fus afficerentur , adcoque totuin cor- temperatis.
Caufa hujus morbi antecedens eft fanguis fervidior &vifcofiorac
crailior j in toto ejus corpore redundans , qui vifeidioribus & enffioribus quibufdam partibus in cerebri fubftantiam vaporis fpecie delatus,
& fubtilioribus in copiofos fpiritus animales converfus , hujus morbi,
dum segra interdum vehementius fomniat , a continetis eft caufa.
a Ctntineni efl .~] Somnam rentia inter fomnambulones Sc vigilan
bulatio oritur . quod in cerebro (int al tes.
ta valde vefHgia impreffa, Sc quod Inf
Mulri nervi ex fuperficie ventriculoicientes adlint fpiritus , qui non to- rum cerebri non oriunrur, fed tantuin
luin in ida vcfligia impingan! > ment' ex intermedia cerebri fubflanti , qui
que ifhrum rerum coitationes fatis bus nultus idcirco fenfus , nec mo
dare offerant , fed & nine in aliqua tus Toluntarius : tales ieruntur mulri
inembta moveantur , quibus ergo fom- ex medulla fpinx ad varias partes, ut
nambulo tunc uii potell > quae efl diffe adhxpar, velicam , &c.
Dum enim ifti fpiritus ipfi in infomnio , quod de re cupidius profequenda vel fugienda , ob imagines , ex quibufdam expands cerebri
poris , menti in fenforio communi * prcfionc vicinarum partium
tum

SNfNAMBUL ATIONIS.

9?

tum temporis libero , oblatas , habet , vehemcntius in ventriculis ce

rebri moventur , determinantur illi in illos membrorum nervs & muf
eulos, in cjuos fi milis cogitatio cos in vigilia determinare folcbat. Jique in mufeulos illos copioiius & vehemcntius fluendo tarn dortmtntem
trtgmt , & tn varia oca , quamdiu hoc infomnium durt , defermt.
Nec tarnen iffa ex hoc vehementiorc fpirituum motu tvtgtlat j quia
reliquum cerebrum , ubi imagines five nota: decori , honefti , utilis,
aliarque funt picbe , vifcido & crailiorc vapore occupatum , propterea
expand non poteft. Atque ideo vagatur ilia infomno , quo ipfam ima
ginario ducit , donee , vehemeotiore matris vel mariti , vel alius earn
incrpanos , clamare , vifeidiorcs &: craflores ifti vapores cerebro
fifcufi vel difoluti , cerebrum fpiritibus expand, & rerum omnium
imagines menti oftem patiantur> atque illa ita expergifeatnr.
>uod vero fieri polit , ut in una dormientium cerebri parte fpiritus
rehementius , in alia tardius eodem tempore moveanter , V nervis
porifque cerebri unis per fomnum claufis , alii patcant ; prater infomnia vulgaria , manifeftum eft ex medicamentis quibufdam lomniferis,
inquietifllma infomnia cum profundifimo forano excitantibus ; atque
ex fpontanea dormientium , & reliquo corpore quiefcentium , reipiratione. Nam fomnifera ilia hoc aliii ratione non faciunt , quam quod
diari fijo temperamento cerebrum in aliqua parte gravent,& in alia
aum vehementem motum excitent , quodfdam cerebri poros,
imagines quarundam rerum continentes , aperiant , cafquc menti in
fomno ofterant. Et ne quis contrarias h onrmrferorum in cerebro
dormientium operationcs miretur , corfideranda eft aqua communis,
qux in ignem flammantem injecta ardorem extinguit : in calcem . Ve
to vivam , ardorem excitt. Rcfpirationcm dormientium fpontaneamquod attinet, ilia nulla ali ratione fieri poteft, quam quod,
reliquis nervis claufis-, refpiratorii perpetuo pateant', in eofque fpi
ritus ex cerebro continuo fluentes , modo infpiratorio , modo exfpiratorios mufeulos , diftendaHt, atque ita acrem viciilim in pulmo
nes Sc ex pulmonibus pellant.
juveneula fomnians , tarn ptriculofa , , adit oca
quia, ob plerofque cerebri poros per fomnum lanos , notar periculorum antea perceptorum menti ejus non oferuntur ; atque ideo nuHo
terrore perculfa , intrpidos & firmos in illis periculis figk egreflus,
atque ita fliciter ex iis fcfe expedit.

j)8

M I D C A T I

2\o omnet autem dormientes funt fomnambulones , neque ctiam

haec fmina ngulis noibus patitur fomnambulationcm ; quia non
omnes homines , nec etiam haec fcemina fcmpcr fpiritus in ce
rebro tarn vehementer habent motos , qui ervos & mufculos tantopere diftenderc queant , ut corpus eorum inter fomniandum erigatur>
& de loco in locum ambulando transferatur.
Somnambttlatio licet fxpe nullum nocumentum infcrat ; quia tamen
multi fomnambulones in vita; periculum , im in ipfam mortem fe
incaute conjecerunt ; idcirco curationem inftituendam cenieo : tum
in paroxyftno ; turn extra ilium : praefertim , cum in epilepfiam hoc
malum nonnunquam degenerare nonnulli ferant.
tnparoxyfmo fomnambulationis deprehenfa , fi in pcriculofo loco
fuerit > cavendnm ne excitetur , quia talis excitatio polet Uam perde
r ; fed permittendum , ut ex fua fponte fefe expdit , & in tutum
perveniat. In tuto ubi fuerit , crit excitanda & acriter increpanda , &,
(i hoc non ufficiat , * etiam caftiganda. Ut , notis iftis objurgationis
& caftigationis cerebro profundius impreifis , fomnambulatione tarn
periculofa portea deterreatur.
a Etiam caiganda.~\ Si (it puella vcl pucr.
Extra paroxyfmum caufa antecedens erit altcranda & corpore
educenda , & intemperies capitis contrariis corrigenda.
a Extra p*rtxyfmum.~\ Curariohuk fomnum induceret ; modo fcireinus ,
morbo null eft , nii admonitiies fc- qu node morbus efle invafurus. Proprise : quia homines cxtera folent efle terca ell , quod quoridie vix queamUJ
fani : I ; feftio vefperi inllituta corpus torquere remediis.
pode jurare, quatenus placidiorem
Primo itaque * purgetur pilulis ; ;

Scammonii gr. viij. vel x.

Cumfir-% rofat. foluttvo q. f.
F.Pula; N4 , .
a run*tur.\ Potius fi purganduin
ani^ij.
fit.", ' '" ; V
Tiat infmo m T). vtl Tir. vint
fe T..
.'.
;
emvifaan />..
FoLmna - aut 3.
-i M.F. Hauus.

SOMN AMBULATIONS.

99

Poitridie educatur fanguis brachio dextro ad unciasofto s vcl de

cern.
' .
Et deinde hoc utatur apozemate.
Rod. sichornQ).
maris , faniculi , petrofe/ini an. f.
Ellebori nigr. 3"j.
Heb. ctcboni , lachtet , endivu , agrimenU , chamtdries ,
ardut benedttli, betontet an. m. j.
Sem quatuorfrigid, major, an. 3"j.
tsfnifi yfanicu/t an. 3j.
esfmigda/ar.du/c.porta, viij.
Tamartndor. gj.
Decoquantur m ac. comm. ad lib. ). .
F. Apozema , de quo quotidie ter quaterve bibajt
hauftum quatuor unciarum.
a Afo^tmatt.'] Ad Je rad falf. parill
ligni faflair. & limilia
Dum utitur hoc apozemate , quarto quoquo die purgabitur pilulis
ante prseferiptis.
Lavetur deinde fsepe in balnco aqua: dulcis : & fubinde fub fomnum
fumar emulfionis auiigdalata; Jvj.
Perfeverante affectu , amigdalato confiriendo addi poterunt feminis papaveris albi 3ij. vel iij.
Ad vehementiora fomnifera vel ftupefacientia non eft progrediendiim ; quia illa , infomnia quidem fomnambulatoria irnpedirent ; fed,
meis eft ne , cerebrum nimium gravando , coma vel carum accerferent.
Poteft etiam uti Iotionibus caput mediocriter refrigerantibus > ca
put deinde bene exficcando.
Ad cerebri corroborationem utatur hoc medicamento t
J. Conferv* rofar. 5j. f.
FL borraginis .
Pulv,fem.poma maris 3'j.
Sp.dtarhod. abbat. 9ij.
Crmor, tartar 3j.
N 2
Qnin

too

M E D I A T I
Cumfyr. conditurs- citri q.f.
F. Conditum , de quo nonnunquam fumat dragmx quantitatem.
In viEtu* ration e acr fit purus & inter dormicndum cavcantur radii
lunie > quibus in hoc malo augendo magna efficacia adfcribitur. Cibi
fint boni fucci , non flatulenti , vitentur itaque faba? & Jcntes & fimillia. Somnus.non ineatur mox ccena ; eaquc fit parcior. Imagina
tions & arTeus non fint fortes , fed mites : ne iis imagines cerebro
fortius imprimantur , earque , poftea menti vehementius in lomno
oblata:, paroxyfmum fomnambulatoriumacceifant. In primis autem
opera eft danda , ut dormiat in cubculo cxatifimc clnufo ; ut , quamvis ex lefto furgat , ulterius tamcn progredi nequeat , & prarcipitia
aliaque loca periculofa adir non pofit..
'a Smnusfit parcur.) Hoc remedium eft morale.

xi.
M'E D 1 A T 1
INCUBO

V I R I,

DIVEXATI

Vir quadragenarius , boni habitus , qui diu a inglviei & cbrictati

incUiHic , interdiu bene fe habens , & mente fenfibiis integer,
ubifub noem fe ad quietein componit , frequentiflme nourno
quodam ludibrio afficitur. Putat enim fe in fomno interdum bad
venerem follicitari ; interdum c magna mole vel homine incumbente fuftbeari , adeo ut vix loqui aut refpirare qucat ; fenfibus < ftupefcentibus j non tamcn ademtis. Cum fe movere cupit , maxima accedit anxietudo : qua fummoperc peiturbatus , tandem evigilat. fDc
capitis gravitate interdum etiam conqueritur.
a Ingluviti & ebritteti indulfir..2
Vi ad vrnerem r."] Non qualiHoc nihil facit ad rein , quia tempera- bet nofte , ied incertis etiam femporitiflimi incubo vexanfur , & intempe- bus , quemadmodum in meJicaiione
catiffimi ab eoiirunioes.
grxcedenti , interim hoc luuibrium
l. " i
fpfti*

I N
fpeciale de non tangit eflntiam
hujus morbi , fed ocula vi hoc facit.
migna . ) Hoc magts eft ufitatam.
d Siupffctniibat. ) Die potkis upidis exiftentibus > non enim ftupidi,
fiunt , fed funt , & quidem naturaliter ftupent in fomno , catterum dici poteft conjunct o anima: cum corpore ee
partim impedita feu imminuta ) fenfus
caim ftupent ) partim , non enim
poteft anima agere pro arbitrio , quae
alias fol et agere pode.
tadtm evigiUl ) Sunt nomines ,

UBI.
loi
quileviflime dormir folenr , &imi.
nimo ftrepitu excitantur , quia inul
tos durante fomno adhuc haben t fpiritus , quare nervi non totaliter fnbfldent ' fed quodammodo ab influxu
fpirituum tend" tenenrur, St ideo i re
bus externis facile moven poflunt Sc
motumad cerebrum dferre, obi port
nervorum plus aperiuntur , node ma
jori ir> fpiritibusex cerebri ventricntis
excitato effluxu homoexptrgiiciiw.
f Cefnis graviltl V dolor. ) on
eft de ctTentia hujus t

In hoc gro ajficitur a cerebrum fecundum illam partem, unde ner

vi refpiratorii originem duamt ; & hinc etiam affickintur mafculi tho
racis pulmo : quod ex refpiratione , k capitis gravitate eft manifeftum.
Ctrtlrum. ] In Incubo non fempei & primario afficitur cerebrum , fed
malum omne in mufculis refpirationi
iafcrvientibushiret.
b Nervi rtfpirutori , St. 2 Potius

mufculi abdominis arSciuntnr , quam

cerebrum , & mufculi thoracis , & pnlmo i forte etiam acinotur partes abdomine contenue.

Morbus i qui ipfum divexat , eft a inc'tbvi ; five intemperies

fanguinea & pituitofa cerebri , qua; meatus ejus , in ervos refpitatorios definentes , in fomno frequentiffime anguitans , infomnium ex
citt, quo argro , ab mcumbente vel ftrangulante alicjuo corpore,
repiratio k vox praecludi videntur.
1. ) Hic morbus quotics in
viris eft anlogos plane mihi judicatur
fuffocatione uterina; in mulieribus.
lMtmfctits. ) Non neccano in-

temperies fanguini s 3c humorum adeft ;

fcdaliquando invenitur craffa , vifcofa
aut etiam nonnihil actis , nam faepe
adeft palpitatio cordis.

Caufi procaurica , nde hie morbus primo originem duxit , eft

quibus arger nofter diu frarna laxavit. Hinc hornorum nguineomm & pitehoferutn in ejus corpore ftrk
genrta : qnar antecedens hujus morbi eft can/a. Eaque in a vapores ibhita , in cerebrum copiofius delata , iiudque in ibmno nimis graN i
vans,

IM

MEDICATIO

vans , & meatus nervorum refpiratoriorum anguflans , fpirituumcjui

juftam in eos reci-procationem impediens , commtmem , ejus > & fymtomatum , conbtuitcaufam.
a In vtptrtt.) Hie morbus oritur,! Hinc primS , cum anima iflam dicum vapor aliquts craiTus abdomen fficulratem fentit . lie rati cinatur;
implevciit , &.iiftcndat, qui fu craf femper cum prftori & abdomini alitie avalare non poteft , fed calore ex quod pondus incumbir , tum refpicitato rotura abdomen lilftrndit , quare ratio lxditur : ergo reciproco , cum
etiam diaphragma fur fu in prcinitur, Sc iinprxfenriarum lefpiratio impcdiatur,
ideo non tain commode d.orfum trahi pondus qunque corpori incumbct ,
poteft, pnfertim in fomno , ubi pro- & in fallir ur quam maxime,
pter minorem influxum fpir'tuum ani- Secundo cum abdomen mmis ermalium minus vehementer inflatur , & trorfum premitur , etiam minus adeotfumducitur. Sic vidi hydr.ipicam ris in abdomen intrud , quaie fan.
alias faniftimam , quae rnoriebatur, quia guis folito modo non rcftigeratur ,
cafufrmentatio produccbatur in aquis fed magis tern Jus ad (nilhum corin abdomine exiftentibus, tunc vapo- dis venrriculum defcrtur , bine ibi.
res crafliexcitati abdomen diftendentes, dem majori vi ebullit , majoriqte vi
& diaphragma premcntes, tamincom- Sc motu in arterias ingreditur t &
modam fecerunt rcfpirationcm , ut in- plures velocioicfque fpiritus ad caput
tra hora; fparium refpirando defatigata , deferuntur , Sc in vaiia membra indiem fuum obierit.
fluunt, & homo quadautenu expecAltcra caufa hujus affeftus poteft la- g; ici tur , fed quia ftatirn omnes cirtere in mufcul's abdominis , qui infpi- cumftantias non rire examint , ideo
rationeextrorfumdebent propelli ;cum confiifa; & anxiar cogitationes ad rem
enim diaphragma deorfum premitur, pus in anima manenr , doee plano
omnia vifeera in abdomine contenta moti fuerint fpiritus in omnia omnino
loco fuo movet, qux neceflario abdo- membra, Sc circumftantias conne
men Jebent dilatare , quare mufeuli ab- ftens , anima fe fomniaTe pe
dorn i ni s debentconvexum corpus com- ceperir,
poner , Se extra fitum vulgarem proCaufa incubr eriarrt haerere poteft ia
pelli : hinc neceflario longiores debent valvulis . quae a mufculis rclpirat-oni
fieri Sc tubili inter fibras debent angu- infervientibus in mufeulos antagnniftari , fi jam cafuevenit . ut acrimonia ft diaphragmatic fpiritus tianfmitquxdam exiftat in mufculis abdominis, tere debent ; cum nempe illa; clatrquar ervos vellicando muiros fpiritus duntur i Se tune fpafmi cujufdam fpcia illos alliciat , nccefltio inantur , cies hic morbus eft ) & ita fpiriribu
Sc iftenduntur , quare breviores red- tranlitum vel partim vel omnino produnrur , Se non pofliint itis commo- hibent ; hinc infpiratio , fi non ia
decedere v fceribus in abdomine con- totum aboleatur , faltem dimmuirur,
tenths: hinc etiam diaphragma minus &dfp"v"ur.-/ecioi<*,fanguisdcxtrQ
deorfum poteft trahi contra nitentibus .cordis ventrculo in pulmones cgreflus,
abdominis vifceribus.

I N
non fins coagulacur ab infperato acre,
quia repiratio impeditur t ideoque in
ventrculo cordit liniftro veheinentius
ebullit , 3c magna vehement i qua
quaverfum expellitur , arque (ic in
arterias capillares vehem ntius tendens , Sc eis quoqtie una cum yenis
capillaribus fanguine implcndo, rube
rem in facie producit , (quod omnes
experiri poumus ii tantillutn refpirationem cohibeamus: ) tirtm , vehe
ment ida rarefsctione cordis palpitationes r anxietates produt it : quarto,
vehementi fanguinii in cerebrum impu!fu fpiritus copioiiores generantur,
St nine homo evigilat.
Qiiod hie morbus ab ingluvic , Sc
ebrietite producatur, non univerlalitet eft > nam etiam homines

U I.
10}
tempetatiflmi hoc morbo divexantur
In diaphragma tc ab audoribus in ana
toma verlatis inveniuntut pori , qui
ta i funt, cum diaphragma adhuc
tenerutn fuit , qui poftea confervati
funt > quia abdomen naturaliter vaporibus featet , ideo cun diaphragms
deorfum trahitur propret anguttiara
ibidem factam , necelfario quidam potes pet diaphragma in cavum pecto
ris delabuntut , quorum aliqui etiam
in pulmones penetrando cum are expirato extra corpus propelluntur > cum
diaphragma furfum iterum propellitut;
quidam vapores vice vera cavo
pectoris pet diaphragma in abdoinine
progrediuntur ; il ergo aut hi vapores
ni. ms craf fuetint , aut pori nimis
parri , evidenter rcfpiratio impeditut.

Dum enim ab humore vaporofo , meatus nervorum refpiratoriorurn in fomnis occupante , refpirationis dificultas , & inde magna
moleftia , a?gro noftro oboritur : hinc fpiritus animales in ventriculis
cerebri fortius dilatati , & fertiorium commune fupcrioris cerebri
prcifione , omnia infomnia, omnefque c-ogitationes aboqui impediente>
liberantes-, ipil imaginationcm excitant ; qua, quia veram molea:
iftius refpirationis caufam in fomno excogitare non poteft, ab invaaente altcpto ftbi fauces ac thoracem magna vi comprim , jpirittrnqucfibi
pruclu , imaginatur. Illeautem magno conato , ab opprimente pon
dere vel homine invidente , fe , ut putat , in infomnio expedir la
boran* , pra* imaginarii pericuJi timor magnopere angitur ; & quia
nervi . tafSorii , per fomnum fubldentis cerebrnmole comprei ,
propter hujus infomnii inquietudinem parum tantm patent , ideirco
taftiuipfi, in ifto agitandi corporis conatu , upet, Conamine vero
ifo hboriofo diutiufeule perfeverante , fpiritus animales in- ventriculis
cerebri vehementius dilatantur , & novi e corde tarn copiof pro
pelluntur, ut non tantum fenforium commune > fed etiam ventriculi
cerebri Sc nervi cerebro fubjetfti , preione & fubfidentia liberentur,
humores vaporofi , qui ervos rcfpratorios anguftabant , difcutiantur i arque ita agcr noer , magnopere infornnii iftius ludibrio
:
trba

o4
MEDICATIO
abates , tandem evigilet , & ab ta relation* dificltale lite
vet.
a Nervorum reffiratcriorum.'] Ergo
plus quam apopleicus effet,
quod tarnen falfum , ed hifcc nervis

culpa clancla non Amt * contrarie

nufculoruin abdominis , diaphragma tis & cortaruim le va toiibus conringit.

Et quoniam fernen copiofum in partibus genitalibus , ex copiofo

fanguine ab ingluvie & ebrietatc natu > quod venercoium inforanioruin cogitationes, fuo peculiaris temperamenti motu, ixp excitare
folct , nonunquam in ipfo redundat ; ideoque mlcftiam repirationis
in fomnio percipiens , interdum ab invadente quapiam fevtadvtnerem follicitan & cogifomniat.
tJHetHs eft , ne hoc malum ingraveicens in ipfo paroxyfmo ipfum
fuffocet , vel fangirinem in ventrculos cerebri, aut ejus fubftanriam effundo , vel.carotidis arterias vel plexum choroidem, aut eorum poros
obftruendo, apoplexiam, vel carum , vel aliunr fimilem gravem
cerebri morbum a?gro noftro accerfat : idecque tempeftiva Curatumc-,
Jnrjufmodi mala funtpracavenda.
Eaque tota in caufa procatarftica , antecedente , & continente tllend , & intemperie corrigenda , verfabitur.
a ToUenda.) Hujus morbi curatioconiftit in pororum diaphragmatis , A ab
dominis apertionc , & vaporara ra Horum in tili on .
Primo itaque talem umat hauftum jejunus :
IJc, Spec, diaturbttb rbabarb.
iacartbami , an. 5f.
Crmor, tartar ).
Scammonii gr. xij.
Qertvifi& tenuis q.f.
M. F. Potio.
Diagrid gr. ir. aut Vj.
a Tvtto."] Melius.
Trockifc alhand. gr. j . if. aut ii j.
,. Zxtra. heeb. nip.
CummuciUgme iragxeant.
tatholici an* gr. vii]*.
Fiant pilulx.
Mercurii dttlcU gr. vj.
proftridie a aperiatur ipii vena in brachio dextro , & fanguisedujCtur ad uncias decern.
a Aferiatur ven. ] VenaefecHo adroittetur , G fanguinis eft terreftrh , aut
.magna adeftcacocbvia ant plethora.
Poftea

I.

to$

Poftea pra:fcribatur hoc medicamentum :

Ij. %}. aeon i angehea , pAomitan.zf.
Fccnicult , petrofelmi an. .
Fol bet ,fumaru , cufcm& ,
Scolopendria , aceteft an. m. j.
Hjrffopi , endivia , borragin. an. .f.
Sem. antfi , funiculi , an. 3iij. cymini . 3j.
Decoquantur in aq. communi ab lib. ).f.
tAacno fnbfinem dtcoStionitfolftnn* %)[.
Rabarb. agarici ,jalappa an. 3jCrmor, tartari Colatmx addefjr. de cichorio comp, cum rheo
F. Apozema , de quo iumat quotidie ijiv.
a Roe mtdicamtntum. ~\ Hoc autem
commodiflime tolletur Apozemate in
cidence, quale in cephalalgia frgida
przfcrptuin fuit ex Ligtu Guajaeo el
J). Ligniguajac. Jvj.

Coq. n aq.q.f. ftij/J. '

addt mell. dtffumat gj.
Sal. fix S p. Sal. . $i.
F. potio.

Corpore his univerfaliter purgato , utatur errhinis & apophlegmatifmis j & fternutatoriis , jejunus , ad pnrticularem capitis evacuationem initituendsm.
In nucha , vel altcrutro brachio , excitetur fonticultw > diuque apertus fervetur.
Interim hoc utatur medicamento :
V. Spec, diarhod. abbat is , aromatici rtfati, diambrtt , diamufci dulc. an. 3j.
Diffolttti in aq. bttonicd. Adeftechan albiff. ^ij.
& F. Confeftio in tabulis , de quibus fumat 3ij. cl
iij. poft fingulos paflus.
Et per plures dies fumat paronia; maris femina xv. pulverifata > &
aqua betnica? mixta.
Nocturno tempore hanc cueupham geilet , capitis tegumento nclufam :
52. ortic. citrifice.
"Rad.typerib^)O
Fol.

10(5

M D I A T I

Fol. rorifmarini , majorant betomcA an. m. f.

Fl. UvcnduU , rorifmarin. falvt& ,achad. ar.ib. an, p. j
Cinnamomi , cariophjUor. macerti an. 3f.
F. Pulvis qui excipiatur cotonc mofchato , & cum
panno ferico interpunto formetur Cueupha.
Singulis feptimanis his utatur pilulis , mane jejuno ventrculo -i
t PH. cochtarttm .
Extrali catholict gr. xi).
Seammon gr. iv.
Cumfjfr.diftetchad q f.
F. Pilulat . vij.
a Pilulk. ] Plus tribuendum eflct
balitis fulphuris , five naturalibus,
five arti'.Kulibus : ita etiain limmentum circa umbilicurn , Sc mufculos ab
dominis , nain in illis mufculis eft
morbus j ex gr.
ji. Unguenti de artbanita ^j.
Theriac. vettr. 3ij.
Croci ^I l ;r. Salis ammoniaci gr. ij.

Balf. ftrnv. gutt.v/.velviij.

Ol. de caflorto q.f,
M. F. linimentuin corara luculfnto
foco illincndum.
Hic etiain valde conrenit empl. fpintuT,um , quale in epilepfia umbilico
applicatuin : ut & Ol. dcfliata aro
mtica LavendttU, carui, &c. Uli
niatur quoque venter Ol. Huris Mofch.
exfreum.

Yefperi, ab ift purgatione", fiimat tbciiacE dragmam unam ,

cubitum itunis.
a Theriac*. ] Sit potius aliquis potus fudoriferus potens > addendo theliacx ' vel
. Salu mixti gr. xij. aut xvj.
jucctttt vol. gt. viij .

Tinct. croci 5^.

Bernard, miner $ aut gr. tit
Aq. card bined. jij.
Syr. de echadt <. f.
V. Haulus.

In viRturatione ar fit moderate calidus , purus. 4 Cibus fit racilis

concoftionis , bonique fucci ; non flatulentus ; hyflopo , ferpillo,
fatureia , aliifque attenuantibus conditus. Potus fit cerevifia tenuis ,
vinum tenue & parcius fumtum. Cama fit valdc frugalis. Vitet omnefn crapulam & briettem.. Corpus tempeltivc & moderate exerceatur. biter camam & fomnum tics ad minimum intcrcurrant hora*.
Decubitus fiat in alterutro latere.; nimquam fit fupinus. Noctu fidum adjuncium habeat homincm , qui lamentantera & queritantem
mz

I N I.
mox c expergefaciat. AIvus refpondeat natura vel arte. Aflfccbs animi fint pacati.
a Cihu.J Cibi nocent cra/Ti , vif- latere, ne ex cerebro per quartum vencofi * acres.
triculum humores peccantes copiofi
b Alteratro latere.,] Ut non qui dem depluant in fpinalem medullam
pondere corporis primi poflet medulla
Expergefaciat.'] Hoc ipfum doc et,
fpinalis , uti vulgo credunt , fed non- non omnes ervos expergeacbs efle.
nihil praecavemus decubitu in alterutro

XII.
MEDICATIO
V

SENIS
N.O

I.

4 Enex quinquagenario major , craiTus , obefus , pituitofus , in otio

Ovivcns , fomnolentus , vic~tu pituitofo & craffa cerevifia diu ufus,
cum nuper ambulandi caula foras eilet egrefus , vifus eft fibi videre
res omnes objectas , ut homines , arbores , domos , celcriter in gyrum
agi. Malo , paulo poft , ingravefcente , cum fefe ereftum fuftinere
non poffet , in terram cft prolapfus. Ubi aliquamdiu jacuit, donce
paroxyfmus eilet finitus ; qui ab tempore jam farpius , per intervalla quardam temporis , rediit. Adcft c capitis gravitas , <> facis in
flara & decolor ; per os & nares multiim pituita? excernit. Ex intuitu
rerum profundarum , vel in orbem acbrum , facile nOHim paroxyfmum incurrit.
a Sentx quinquagenartt major. } am colli , aut ipfius fpinx , feriunt
Hanc xtatem defcribit , quia magis terram.
Capit gravitai. ) Signum eft obfolet efle obnoxia huic malo Fibra: non
Tum adeo flexiles , & non tain facile ftmftionis in capite.
d Facies inflata. ) Qiiia obftrui
obfequunrur in fenibus.
b Prolapfiu. "] Quia non eftguber- eft in externis panibus : aliquando d
natio fpiriruum in omnes muiculos. ert animi deliquium , vicete Syl vii
G convulfio inter cadenduin accdt, praxin lib. I. cap. 34. f. 74.
In hoc a?gro afficitur cerebrum : cum vifio , citra oculi , medii , vel
objei vitium > hicladatur, Afficitur autem > auafiftm ejus ubO
fian.

M E D I A T I
ioS
flantiitm , quod probant excrementa pituitofa ex ore & naribm copiofe excreta > item capitis gravitas : tum fecundum iirittts in ventriculis cerebri exiltentes , quod , ex fymtomate precipuo a?grum noftrum
infeftantc j vertiginofo fc. eft manifeftum.
Morbus , qui eum moleftat , eft Prtigo j five intemperies frgida
& hmida cerebri , fpirituumque animalium in ventriculis cerebri mo
tus vorticofus ; quse vifus falJaciam > five depravacam vifionem , qua
omnia objefta vilibilia circumgyrari ipfi videntur , inducunt.
'Procatarclica hujus afteclus eaufa , eft otiofa argri vita > & diuturnus
ciborum pituitoforum & crailk ccrevifix ufus , quibus , adjuvante
temperamento ejus pituitofo & fenili a:tate , magna pituitoforum humorum copia in toto ejus corpore eft genita : qua; antecedente* hic
conftituit caufam. Ea vero in cerebrum delata , ibidemque per circuitus quoidam tempotis in fpirirus craifos vorticofos converti.
connentem huic morbo , & fymtomatis , fuppeditat caufam.
a In fpiritm CTMjfos.) A caufis intcrnis
hie morbus oritur , quando Ipiritus niiriis craffi gencrantur , quam ut podint
i;it is apte , Sc teile influere in ervos,
quare cun motutn rectum continuare
non ) quam minime potium,
ab illo defleftunt fecundum leges mo
tus , quare mor um circu arein aut ellipticuin neceffario defciibunt , quia
motus circularis minus defleftit a
motu recio , quin omni s alius recti! i
neus motus ,^ide cudid. element
Geomet. lib. j. propof. ir adjuvante
ad hoc vitare ventriculorum ce
rebri ; quare , cum ab bis Ipiritibus
orones alii in circu ; g y rent ) ani
ma: motus circularis reprefentatur :
anima .lutein , quia feniper fecundum
aflueta judical , putat externa objecb
in dccujum rapi : prout jam varit fpi
rituum motus in inagis aut minus celerem , vertigo eric vel major vel mi
nor
Hincpatet, ciirin Ebriofis vertigo
tarn fxpeoria tur? tjuia fcilicct ebreo-

fi vinum non bene concoquunt . & biac

fpiritus craifos fatis tarnen copiofos
gnrant , qui vertiginem produccre
valent ; fed primario id accidit , quia
vafa turgent fpirituofo , & copilo
Mo potu , qui poros itaque plus folito
patentes dum facit , per eos rapiuntur
etiam particulx crafliores , que vertginis cauf.i fnf. Semper per glndulas
pineal. s poros fpiritus quidam moventur j quia undii]uc atis propinqua ha
bet vafa finguifera , imo femper obfervntur vas aliquod fanguineum in il
la deterniinari.
Nihil autein obht, quod aliquarido
in e lapilli lint invena , quia hi fuos
etiam peros habent , aeque ac alia corpora.
Cum vero in fitu natutali tmdique
aejuc premitura fpiritibus aniinalibus,
in xquilibrio poita elf , & prarterea
Iatsribus fuis depender i duabus fibrilS t.niquam funibus , quod tainem non
impedir . quo minus poflit moveri,
fed infuper Ira; tarn neeeifario requiruntur,

V E R T I G I N I S.
runcur , ut G eveniat , (ut aliqui in dif.
feftionc Lethargicorum obfervaife fe
putant) quod hz brill.c abrupta: fue
rillt . jam ftatim homo non poflit bene
raciocinan y nam glndula tum devoluta fpiritibus hue atque illuc move
nt! , 3c jam ad hoc veftigium c jam
ad iilud converting, unde ftultorum
tarn inconnexz ratiocintjones funt ,
fed in ftatu naturali his fibrillin fufFuIta in fuo ftaru , & loco fixa perinancc ,
ir refpicit infertiones Rervorum in tuncavitare rcntriculorum , qui ad inotus
arbitrarios perficiendos dellioati funt ,
& hoc fufTicic : cum itaque glndula
undiq'ie zque prematur accuratilfime
in equilibrio eil pol ta, quare mini
ma vis accidens fu/Scit ad zquilibrium
tollen.lain : itaut anima de aliquo ob
jecto tum fpeciarim cogitet } Talis viciffim flngularis novj cogitatio fufficit
ad glandulz determinationem motsircpritnendum : quare etiam glndula
ad una m partem magis nutans , quam
ad aliam , zquilibrium fpitituum animalHim tolln , 6c illi fpiritus , qui per
poros glandulz morentur eo , quo
glndula nutavir , jam potentiorcs
lunc, quam caeteri cmnes , qui in I iffercnti motu deferebanrur : nine quia
oinnes in motu funt , eo omnes moventur, oc cogitatio in corporis membra

109

effeftum imperatum fortitur :

Ut vero hoc applicemus huic negotio , cum talis motus circulars in ce
rebro eft , motus fpirituum indiflcrens
tollitur ; quando ergo anima glandu
lz nutatione dctetminat fpiritus ex re
cia ad ervos muculofque crura en
tentes , ut corpus fuftincant : Si ergo
hzc determinatio per animam faifa
fufficiat ad recle fpiritus mittendos verfus ervos pedum , nihil obftante mo
tu circulari i eccehomo non cadit , fed
cum inoleili ftans nun, vel progreditur.
E contra , cum motus i fe anularis
prxvalet , omnia in cerebro conturbantur, Ipiritus ad dbitos netros re
cia fufficienticopi. poflunt determinariad muiculos inflaros tenendos , qua
re fubito homo in terram labitur , neo
fe erigere poteft, antcquam inotus ifte
fedacus fuerit.
b ln [pititn crajfo vorticofos. ]
Tenebricofa vertigo viderur originem
trahete defeetu fpiriruum animalium,
trt non fat fpirituum inveniatur ad nervum opticum , oculum iuflaiidum ,
quod tarnen paucis fpiritibus aniinalibus fieri coufuevit : hinc clarum eft ,
cur Syncoptici fete frmper ante xyfimim vertigine tenebricofa laborear,
fed de hoc alibi.

Erenim imagines rerum vifibiliura , ex oculis ad fpiritus animaler,

in ventriculis cerebri in vorticem a&os , delata; , & cum cii cumgyraonefenforio commiini oblatx , vifus illam fallaciarjrj pariunt, qua
omnia objetA vifibtlia eodem modo in orbem agi vitntf.r ; quo imagi
nes rerum vifibilium , cjux per fumos in are circumgyratos oculis offeruntur, fpeciem objeebram circumatflorum exhibent. Eodem cuirn,
ad circumgyrationis viilonem in fenforio communi iaciendam , redit,
1 five imagines in acre ante oculos , five in fpiritibus animalibus , in
ventriculis cerebri exiftentibus ,. ante knforiurn commune y circumr
agantur,.
*

no

M E D I A T I

agantur. Cum utrque ratione imagines , ad fenforium commune,

circumgyrata? pcrveniant, & ibidem ab anima circumrotatse percipiantur.
a Sive imagines in aire ante oculos
6"c ] Vertigo oritur a motu vitiato
fpirituuin annnalium, nempe circulari intra ventrculos cerebri.
St objettum in orbein fertur, radii
luminis ab reflexi participant aliquo
modo de motu ipfius circulan , & ideo
in nervuin opticum incidentes, ipfi eriam talein inptum imprimunt , Sc hinc
fpiritus h.c fingulari determinatiooe
menti perceptionem dc objefto in cir-

culuin moto oflerunt cun vero hi

fpiricus pergunt , & alios eodem mo
do movent , motum indifferentem fpirituum intra ventricalos , ut ne rect.i
linea interturbani in mufculos promp
te detcrmiiiari queant , hinc turn fequitur (pod aliquos greflos titubantes)
ia terrain prolapfus , nili mens lit lads
prudens ad ilium motum turbatuin reparandura , & contraria uctetmina no
ne fiitrnduin.

Circumgyrantur autem fpiritus animales , * per certos tempor circu,

tus, m cerebri ventrisu/is notri xg : quia per certa temporis intervaJla,
cerebrum & fanguis in cerebro, prxcipue in plexu choroide, exiftens , talem acquirunt intemperiem , ut tam craffi per exhalationem
in ventricLilis gignantur fpiritus , qui , quia fads commode & copiofe
per nervs in totum corpus diftribui , atqiiG ideo ad lineam rectam
tendere non poflnt , in gyrum , propter novos fpiritus ibi perpetuo
fupervenientes & vehementius ibidem motos , eodem modo aguntur,
ut ventus in angulum aliquem , ubi transitus non datur, delatus, ab
infequente vento in vorticem rorari folet. Spiritus autem ifti , pra*terquam quod fint craili , non polTunt , ob iftam circumrotationem,
ervos fatis copiofe ingredi , nec mufculos ad corporis fuitentationem
fufficienter inflare , atque ideo in vertiginofo hoc paroxyfmo , ob
fpirituum animalium in mufculis defectum , prolabitur nofler &ger in
terram , ibiemque tam diujacet , donee , vertigine celfante , fpiritus
animales officium rurfus faciant.
a Fer certos.'] Hoc non notaturin hiiloria, fed dicit ibi per intervalle quedam.
a onft rerum valde profundarum oritur novus vertiginisparoxyfmus i quia confpetus ille , terrorem a:gro incutiens , cerebri & ner
vorum poros anguftat , quo fpiritus , in ervos fufficienter fluere & ad
lineam recbm tendere nequeuntes , in ventriculis cerebri in gyrum
aguntur.

V E R T I G I N I S.
m
aguntur. IdemJpmtHHm vortex etUm ab a$petite rerum cicHmrotatarim
oritur > quia ipia imago rei circumrotata; , ad fpiritus ventriculorum
delata , etiam circumrotatur ; atque ideo fpiritus noftri a;gri animales,
ad circumrotationem ^ehementiorem > ob caufas jam dicbs , valde
apti , ab illa imaginiim circumgyration? , facile in gyrum movcntur.
a A confpcclu re 'Mm valde profuniUwm. ] A confpcitu rerum profundarum ex alto oritur vertigo per i Jens,
Don vero per fe , ham omncs > &
fjnguli feiuper debcrent ex illo tonfpectu profundarum vertigine laborare,
quod tair.cn falfum eft ; fed tantuin
hoc oritur in non affuetis c timidis .
quart- concludimus hoc a tcrrore fieri,
quia nihil ell quam fi: ma imaginado
periculi jam imminent h , & quail prxfemif . qui autcin in alto pol hi terrore
iruximo ab iinaginatione depravat
cito afficiuntur , libi periculum ca^is
jam quai prae ' cutis imaginantur , Sc
perceptionem quandam in fe reperiunt,
quali jam caderenr actu , c vidrent
ngula objecta eeleriter iufque deque
ferri , & prxtervolare fuos oculos ; hie

autem conceptus motum circularem in

cerebro invols it , quare ab hoc motu
circula vertigo tain potefl produci ,
fi ab alia caufa onus il le motus fuiffet.
Aliqui etiam prx timor res inanibus coinprenlas omittunt , inanus
fol runt , & lie cadunt ; quia fubitus
terror periculi ita animant totam occu
pt , ut de determinandis fpiritibus in
nu nus ne femel cogitet , quarc uli f ;.k eekentes inanus folvunt.
b Ttrrorem meutient.'] In illa om
ni paffione revera latet caufa iiiali , alioquin enim omnes prxcipitia intuentes vertigine tentati deberent , quod
tarnen falfum eft in affuetis , S: teue
re m indc non concipientibus .

Sunt qui exiimant , imagmationem hie ejfe Uftm. Sed quia hic nulla
imaginum antea perceptarum fit prava conjunio , feparatio , vcl detorfio, in quibus folis imaginatio depravata confiftit ; aft tantummodo
rei vifibilis pnrfentis prava perceptio , fcquitur non imaginationem
fed viionem tantum elfe depravatam. Nec obefl, quod forn nonnulli
hoc affectu laborantes , res objeclas revera circutorotari putent. In
illis enim non imaginatio , fed pister tifum , ctiam judicium officio
non funitur.
Nifi morbus hic tempeftiv curetur , metus efl , ne in hoc fene in
apoplexiam , carum , vel alium fimilem cerebri gravem aftectum ,
degenerct.
a jtpof lextem. j Prxfertim fanguineain , fi vertigo eft plethora , aut
nimio fanguinis mpetu , exemplum

vide apudAlexandrum-dcodati in vafctudinari pag. i 2. vide S. 3 . 2 3 hippFacilius curabkur, fi eft caufa ca-, ,

112
MEDIC A T J
lida i clifHcilius in fenibus, in ebriofis, nus poTunt dilatan : Sc qtiamvis in& ea qux eft inveterata aut hereditaria. terduininjunioribus fpiritus fnt pau
Hue fpectant feqq. Hyppocratis A- lo craffiores , tarnen in ervos minus
difficulterpount mpelli , quia caviphorifmi.
Scft III.Aphor. 13. Hyeme plcuri tas eorum; potet deduci ob partium
tides . peripneumonia; , lethargi , inoUitiein , in fenibus contra.
gravedines, raucediaes , tulles , pe
Scft. IV. Aphor. 17. Non febricitanti cibifaftidium . oris ventricuctoris , laterum & luinborum dolores, vertigines, apoplexie. Quia
bi morfus , vertigo tenebricofa , &
oris amaritudo , purgarione per fuomnia tunc incorpore Amt er Hi pema opus eTe Significant. Quia a
ra.
Scft. III Aphor- } i. Senibus fpiran- bile vifeid oriri poteft vertigo , & tum
di difficulties , deftillationcs cun vomitus prodeft , vel fi malum in ventufl , ftrangurix , dyfurix , articu- trienio hxreat : aliquando hie affeftus
Jorum dolores , nephritides , ver- orient acaula calida, quatenus majo*
ri gines , apoplexix , inali corporis rem motum fanguini inducir , (ut vihabitus , pruritus torius corporis , num in ebrietate)quare& Sanguinis evigilia: , al vi, oculorum & nantira jufque magis moti ad caput defcmir ,
humidirates vifus hebetudines , unde plures generantur fpiritus , qui
glaucomata , auditus gravens. Se commode per ervos distribu codem
nes huic morbo inagis funt obnoxii , momento poflint , unde ad circulum
ijui a eorum fibrilla: minus cedunt fpi- dtflefttntcs hunc affeftum produntibus craffioribus , & latici nervo- cunt.
fo; & fe eorum tubuli nervorum mi-

* uratio itaque primo quoquo tempore eft aufpicanda : ea^ut circa

caufa: procatarciicar , antecedentis , & deinde continentis ablationem ;
ac denique circa intemperiem cerebri fpirituumque corrigandam , per
contraria remedia > verfabitur.
a Cunti.'] Si eft terrore , tum fturam fefe , ut inde adeo vehementer
anima fe adverfus cafus prxfertira fu- conturberur. Si eft plethora , aut
bitaneos quantum fieri poteft munire nimio fangujnis mpetu > administredebet , ftmiter decernendo za , qux turprotinus venxfeftio.
fbifubitoeventurafunt, tantinonfaSumat igitur * omnium primo taies pilulas > mane jejuno ventr
culo :
i. PU. , de hierafimpl.an.Zf.
Sfammoniigr. vj. fyr. rof.fol, q.f.
F. e pilula; Ne. ix.
a *

V E R T I G I N I S.
"3
Omnium frime. ~\ Si Plethora &
Uiagrid gr v. f.1
Cacochyinia ad.'uerint , Venxle&io>
Trocbifc. alband. gr. j. aut i).
& purgado inlituarur : Ii vero humo
Mtrturu dult. pr. iv. vel v.
res non turgeai:t > eos prmuin incideGummi tragacant. inaq.rvf. fere oponer > & latibulis eciucere , ut
lui q. f.
cominodius poiea purgentur cic hoc
M F. Filulac.
perrcierur noftro Apozemate capitcle- re t. xiral. Cathol.g 1.
cundo ptaecripto.
Rtfin. Agar, gr. iv.
Si vero natura ad dejeionem prom
Mer. tira Ducu gr. vj.
pt ! eil, tum incilione ptxcedanei opus
Trvcbtfc. Alband. gr ij.
Den eft.
M. Fiant pilulx No vij.
Ftluliu.'] rul.t autoris niinis funt
Si inuhurn Cacochymiz in ventr
moldtxjquia continent integra drag- culo refederit, voinitus excitetur ; aut
mam & a licita grana.
pulvis fcjuens dubius adbibcatur , quo
Pik/4 ] Nonftarirn accedcnduin i'umpto natura monftrabit viain > vcl
eftadpurgationem, edpotius fanguis advomitum, vel ad dcjeionein alri.
prias eft atteniundus decodo apcExtrait, aut Refina Abara gr.xij.
rienri & incidente
Mer um vita gr ij. aut iij.
Obi purgandum eft.
Cum Saciharo F. Pulvis.
j. Exira pilul. cchiar. 3j.
Portea utatur hoc decocto alterante & purgante :
Rad. enuU campan. ptontt marts an. ^f.
Fol. mayorana , hjfjopi ,tht& , laurt , betonte* an, m. J.
jRutd ,fummitat. cemauretmtnor. an. m. f.
flor, anthos ,*cbados ,fambttct an. p. j.
Sem. ant,fecmculi, carut,leris montan, an. 3j.
Decoej. tn ,tn. com. ad Uh. i.f.
in olat. infundeper notlem cfol.finna ^f.
. , ..
Wigand "if. rabarb. jaUppt an. 3ij.
Cinnamomi 3j.
Fxprejontforti adde fjr.de fljtcb.tde, mtlhtfcyflitici an.%\.
F. Apozema : decjiioiiimat, pro ratione operationis , quo
tidie , vcl altemis diebus ^iv.
a Deeeclo.'] Ailde
Frl.finna] Delcantur fol. ftnna,
Ligniguajaci 3vj. (quod omitta- agancut-, rabarb, jalapya , cmnamomit
rur (amen , it eft inti tripe fyr. deeebade , me.f(t.
ries calida)
Col. Ifeiij. adde
Sal/a tarttt. Ti.
Oxymel.fii.gQ.
b HjJJopt.~\ Loco Hyflopi fumatur
S / card, bened.
verbena.
Spiritus fa lit amnicniaci an. 3/L
P
fS-

ti4

M E D* I A T I O

Spiritus Talis aminoniaci,q ui non

lit deftill. cum .Ice viva.
Tro fpecificis porro habent fiercas pa
vona expccatnm. Dofis 3j. faepius cum
faccha rum exhibit urn.
Antepileptica j . &
hic juvant- i fie maxime ffirinu falls
du le. fp. falls: fpiniin &ol cornu cervi
autfulitnti ffintto nkrt tilxu fp- nitri
pbilofophts , pulvis ex cinnab nativa
confeftus apud querceranuih b. de
capir. affeft.
oceurrif porro otium cinna'mom.vhum
twiy ol. vitriol, cum aq. faelijjk \Ab:
g&Ja.
1
"
Hie refer in intemperie frgida , oh
urn amp , cariophyU. ro/arttm. Apud
hartm. pag. 410, 414, 416, 446,530.
ubi quoque oceurrk balfamum fangui

nif humum , ibi bene queque monee,

olea hxc fine tioxa ufarpari , nifi corpus anpea futrir purgatum.
Olea Itllatitia intus , 3c extra ufurpari poffunt , fed antea corpus debet
purgari , poti aperiri , quia lias niuiiomotu , quem in fanguinein nitro- .
dueunt ) partculas eradas ad rafa caplllaria derruderent , unde obftruftions orirc-nrur.
Sianimi deliquium adfuerit , prodelrtin&ura coralloruin & oirmes aquae,
fpiriruolae. .

'
-it
Si caput pituitofbin eft , inafticato-:
ra aliqiio modo forte conducunt . ut
<5 tincturae Siereom; Pavonum^olum^
, Anerum. Quia inulto Sale a
bundant.

Corpore jam aliquof/'es exprgato y utatur hoc 3 maicatorio medi

camento :
. Vvar. pafinr. enttcleatar.%).
Hjffopi , ortgani an.
T{gd. aeon conduit > [em.fjnapi an. 3j.
Piperis , mafticbes an. 3ij. meltis q.f.
F. globuli mafticatorii , quibus utatur jejuno ventrculo , &
prandio circa horam quartam pomeridianam.
a Maicatorio.'] Id, ficuti alias que
Ad obftruftionei capitis rrmlrum va
que diclum purgabit vafa falivalia , let elixir propritt. paracet, cum oL fuh
aliqui. hjc commendant conferv. flor, pburis per camp preparation gutt. XTJ
calendulas.
vel xx. ex. cochlear! cum vino.
Interea utatur hoc electuario :
c\ Rad, zjnzjb. condit* |j;
Conferv.ft. rorifmarini , rofar. rubr. an. J^.
Sp. dtarhod. abbatu , aromatici rof. .Sjr.d&ftacbade q.f-^. Conditurh :
' ,Bc'quo'forjW ,aie cibi /iimtioncm , dragmar quantitatem.
a /.

V E R T I
a Eleuario.'] Si pro ii cl ica tul is ta
le quippiam prxfcribedum , adde fol. Lutu fubttlijpm nitor. No.
xij.vel xiv. ita chyinici haben t ctyftalks
fa;. i , Sc 1 pcubilem.
Conducit caput fzpe pcderc , &

G I N I S115
fricciones ejus calidas , atque a/peras
inlituere.
Spina dorf cum nucha inungantur
ungento aliquo nervino vide HourT
med. fa mil. pag. 91.
'

Et -ifonticttlns cauterio aperiatur , in cervicis parte poteriore, vel,

fi ibi moleftior fit futurus , in alterutro faltem brachio , diuqhe apertus fervetur.
a fonculus.'] Cauterium incipiti
admoTet Zacut. lufir. prax. admiranda
lib. i. obfer. jS.alii vero occipite ap
plicant, ut Or i balm < , alque , fed tormentum hoc eft inutile.
Veicatorium capiti admotum lenius
quidem eft remedium , fed valde etiam
doIorificum,unde dolor major obfeurat

minorem , Sc fi aliquando veficatora

ope m tu lui obfervata funt, id feceI une > quia in menbranis cognatis ma
gno dolore excitato fecerunt inclinarionem ad convulfionem , quz obftrulio forte fortuna fuit ablata , prxftat
igitur in parte prxima quam remota.

Geftet quoque in capite hoc tegumcntum pilco includendum :

toi. betontet tflor. * camomill. rofar. an. m. j.
Sem. mgelU unc.f. loriandriprtpar. 5j.
Exccata & leviter contufa confuantur f. art. tum cotone
in panno ferico , & r. Cucupha.
Subinde detur potus fudorificus ex
a Camormll.~\ Loco . fubftituitur majtrana , aut falvia paul j- falibus 6c mineralibus. fi non adeft in
lum nrumar.ni , adde aliquod // temperies calida , conducet diatta ex
community quoque irroretur aromatuin. guajaco
Tot Curatione air fit temperatus , puras ; ctbus parais , eupeptus , nec flatuofus : potus , vinum & cerevifia mediocrium virium ,
& parce fumtus. Corporis exercitium fit temperatura ; id capiti magis convenit cjmes. Somans fit mediocris. jlws refpondeat arte vel
natura. Inter animi pathemata vitet potiflmum c iram & triftitiam.
&.~\ Crato lib. 1. conf. 3. em,
terni fzpe tnafticandum, & in cibo po
tinque frequenter ufurpandum vult.
b Convinit quia. ] Qnies hic non
nimia debet efle , quia tubuli nervo

rum ill anguftantur , Sc fibra: in fe

fubfident i quz glutinof materia quodammodo ubi mutuo agglutinantur ,
ita ut poftea non facile fe i nv icein deducantur ; hinc fomnolenti magis heP a
betes

li
M E D I
betes funt, quam vigilantes , & caput
eorum aide grave dt.
c Intn triiiiarv.~\ Illam , quia
nimium in fanguine impetuin ciendi ,
facie j ut ex arteriis extrudantur eti-

A T I
am in ventrculos fpiritus craffiorej
Sc vifeiriiores , ideoque ad poros obtin anuos aptiores : banc veto , quia
motuin fanguinis facit fegniorem , eu j, nique incrail'at.

X 1 1 .
MEDICATIO INFANTIS

HYDROCEPHALI.
a. T)Uer triennis jam i duobus annis ingerrti confpicitur capitc ; quod
_L contactum molle fentitur ; & digitis fortius prellum in fofllas
fubfidit ; radiifcjue folis vel candelar expofitum pellucct. Senilbus eft
ftupidioribus , & fomnolentus. Quamvis e bene edat & bibat , reliquo tarnen 4 corpore eft macilento & pallido. Pulas pro ratione xtatis dcbilior eft.
a Tutr ittennis.] Hie affeftus in in ad tracfatum de> apoplexia.
fantibus magis, quam in adultis obfer Bene edat.'] I ir.o quod magis mr
vatur , quia tunica: arteriarum in iis randumeic, hoc etiam contigit aiciri- .
funt molliores ; atquc pori tubulique eis ad mortem ufque.
anguftiores , nec inotus Sanguinis urn
d eft wuctlint."] Ergo non in
flit ax , interim quoque pori arteria- capite folum > fed etiam in reliquo cor
rum facilius dilarantur , Si particular pore mulrx funt oblhucliones genitaccrafiiores in cerebrum deponuntur,
Corpus eft macilentum , quia tuqux non votant ut fpiritus , fed circa buli nervorum quodamraodo funt obItrucli hinc fpiritus non fatis promp
feinviccm tafitum repunr.
Infantes in utero materno hunc ffe te per nervs ad partes nutriendas de facile contrahunt , cum inverfo feruntur ad humores circulantes requifitu fiti funt, Dtmpe capite nimis de- fito. modo propellendos.
cliri, quare cum caput infantis inae Prv reliant dtMiu."] Infantefnemquis diu manet , qux in utero funt , fa - pc naturaliter pulfum habent debiliocile ha: cerebrum refrigerantes hunc af retn. Sed refpicit hie ad inultam afectum producunt.
quam ftabulantem in fanguine & alibi,
Subitit.] Hoc ipfum cum ana- qux enim facit incptiotem ad fe: n-.cn
fatca efl commune > vide Wefer. prxf. utionein.
l/ffjici-

HYDROCEPHALY

lAfacitttr in hoc infante caput , fecundutn partes externas , ut dotet tactus : atque etiam a fecundum fubftantiam cerebri , quod ienfus ftupidiores & fomnolentia indicant : & forfan etiam fecundum
ipfos cerebri ventricules ; cum experientia doceat in hoc afreftu fa:pc
magnam ferofx materia; copiam iis contineri. Afficitur etiam cor &
totrnn reliquum corpus , quod pulfus debiJis & macies totius corporis
indicant.
b Steundum ventritulosj] Non mii Secundum fubantm
<Jt
plurimum tamen in partibus externis ruin hoc eft , quia , quo major locus*
aquacolligitur ob frigus extemi acris , enfacilius aquas conBuunc
ftcalorem intcrdum ibi Jem calidiorem
t/Corius hujus inlands eft Hjdrocepbalon , feu hydrops apiris ; qui
eft a nremperies capitis ferofa r illud in magnum tumorem , mollem>
& perfpicuum , attollens.
a Inttmperies femf~\ Eil - I capitis obftrutio>unde aquae ibi coll(oruin lympharicoruin x tubulorum ! guntur.
Caufa hujus morbi aprima b intemperies frgida & hmida cor
dis & reliquorum vifeerum ; uti ex pulu debili , & totius corporis
colore pallido colligitur. Atque inde ferofa materia > cum fanguine
copiofior in vifcenbus fanguificationis genita , & per rcliquum corpus
difriifa , antccedtntan huic morbo dedit caufam i qua; propter nimis
magnam vaforum capitis mollitiem , poros ibi copiolius aperuit , Se
per diapedefin ac evaparationcm extra vaa , partim intra cranium &
cutim, prtim in fubftantiam , & forfan etiam iu ventrculos cerebri,
paulatim fefe efrundens , caufam connemcmm huic morbo fuppeditat :
titcpe cerebrum uo pondere gravando , nervofque fubjectos premendo , mincitf*mno1tti*m ; fenforia vera fenfationi ineptiora faciendo,
producit Jenfuamuporem.
/ prime."] Hie morbus oritur, lympha ibi dpolira tubulos cerebri , $c
quia vaa lymphatica funt obftrucb, nervorum quadantenus extrinfecus
quatccum hoc in exteriore parte capitis comprime! , 5c intrinfecus obftruec.
oritur , mm lyinpha ftanans in tubu- quarc fenfuuin (hipiditas oritur.
b \ntejntmts cmdii & vifctra."] In
lis partium externarum ibi tumorem ,
& Lcucophlegmaciam producir; cum temperies eft inordinata proporiio parautem in cavitatibus cerebri ortur, ticularum Sanguinem , 5< humores
P i
confti

TiS
MED I
conUtuentium ad fe nvkem , ergo
intemperies non cadit in partes folidas,
fed hse intemperarx dicuntur , cum
partculas alias vafa fanguifera in illas
deponunt , quam folebant , quzque
in illis obftruction.es faciunt.
Debilitas vaforuiii tantura confiftit
in inconihnti pororuin , ira ut facile
inutentur , Si indebitas etiain part
culas facile tranfmittant.
Vifceruin debilitas etiain confiftit
in pororuin tubulorumque ioconftanti , Se coi um obitrudione.
Senfuum uj><irtm.~\ Hsec aqua in
ventriculis cerebri contenta non efcit
apoplexiain , quia aliquo modo eft

A T I
fpirituofa refpeftu aliarum aquarain .
Se coagulationis expers , quare fpiritus animales facile per earn in er
vos penetrant , & eandem in conti
nuo motu tenent : & deinde aqua faacc
in cerebro fenlim colligitur , & noo
fubito, quia fenfiin ibl collecta , ib.
etiain fenfim dilatavit poros tubulosque cetebri , & non compreffit . vel
oblb uxit , ut quidem ftere fi uno m
petu colligeretur : uti videmus in gra viditate, cura utrrus fenfim dilatarur,
non magnum incomtnodum infere ; G
autem fubito ita diftenderetur , homo
ncceffario moreretur ob Jdefeum refpirationis , aut difruptkmem uteri.

a Nec eft ) quod quis miretur , ferofos humores in ipfs ventricu

lis cerebri , falvis vel obtufis exiftentibus fenfibus , copioifimos poffe contineri. Cum frequenti conftet experienti , aquas quam maxime
copiofas ibi fuile inventas , & fubftantiam cerebri ejus ventrculos
in maximam capacitatem fuile expanfos , quod cette fubito , ante hydrocephalorum mortem , fieri non potuit.
a Nec efl , quod quU miretur, &tC\
Deinde objiciuntaliqui, quod in hoc
cafu objecta externa non poiTunt d
fera per medias aquas ad fenforium
commune : refpondeo , quod haec aqua
ft fubtilis , & non coagulata , quare
fpiritus pet ejus poros ttanfeunt > ita

natatores 8c urinatores fub aquis audiunt, quamvis ob faire , Se aer cor

pus eft craflum refpeftu pororum aqux > quos tum tranfire debet : nofbi
veto fpiritus longe fubtiliores i une , fed
tarnen (cm per in hoc fenfu s
funt Ihi pi diores.

a Sefus auteVn hicfuntfuperflita , heel obtufi ; quia aqua: ibi conten

tar , valde funt tenues & fpirituofa? , ita ut magna illa fpirituum , aquis
iftis miftorum , copia, cerebrum illud ingens, & tanto onere gravatum,
poit attollere,cranium ipfum diftendere, & ervos cerebro fubjeos
nimia preljone vindicare,eofque ita aperire,ut fpiritus per aquas iftas,
in ervos fluentes , illos fenfationi S motui qualicunque faciant aptos.
a Senfui fuperfltes.~\ Sicetiamvox I januam , imo etiam per parietem latearticulara poteft intclligi per claufam rinum > interim fenfus funt ftupidiores,
quia

H Y D R E P H A L I.

ii9

quia aqua hydropicorum ft/let ce vif- ideoque ipfos adeo diitendere , ut eocofa, Se laspe inftar amurca: in cere- | rum fibrilla; non omnino uprafeiiivibro collecta: influere in ipfos nerroi, j cem collabantur.
Jguod vero per mdiat -y..u motns objeilorum ad'feufut oncm faciendum
poffmt tranfire , patt in pifcibus , qui per medias aquas olfaciunt , audiunt, & vident, unJe intelligimus , etiamper aquas cerebro con
tentas , motus objeftorum fenforiis extemis imprelTos , & in cere
brum delatos , ad fenforium commune , pro fenfationc qualicunque
modo facienda , poffe deferri.
Nec objiat , mnltos , exfubito bnmorum in ventrculos illapfu , in apoplexiam , omnem fenfum & motum adimentem , mortemque accerfentem , inctdtjfe. Nam humores Uli apopleticorum non erat te
nues & piritibus multis perfuii ; fed cram* & tenaces , qui, principia
nervorum & poros cerebri fu craffitie & tenacitate obturantes , perniciem argris accerfiverunt. Et deinde magna eft differentia inter hu
mores fubit in ventrculos vafa aut fubftantiam cerebri collapfos , &
paulatim five lente ibidem collectos : nam humores apopleticorum ,
fubito in iftas cerebri partes profufi , non expandunt cerebri poros ,.
fed eos fua copia & craffitie ac tenacitate obturant. Contra vero , hu
mores lente ibi colledi , prxfertim i valde tenues fuerint, laxant pau
latim vaforum & cerebri poros , eofque ad fpiritus tranfmittendum r
aptos rerfdunt.
Atque ex. his jam conftat , aquas iftas hydrocephalorum , in yentriculis cerebri exiftentes , nihil obftare, quo minus fpiritus anima
les in iftis ventriculis , ad funftiones animales peragendas , perpetuo
gignantur.. 111a: enim non impediunt ,. quo minus /ubtiliffimi fanguinis halitus r qui fpiritus iftos conftituunt , ex plcxu choroide ibi exi
lente, in ventriculorum cavitatem copiofe exhalent, & ita novos
fpiritus ibidem perpetuo producant.
Morbus hie eft *pcriculofiffmus , rum propter ejus magnitudinem 5
tum propter principem partem , quam occupt j tum propter teneram infantis a?tatem , qua: gencrofa remedia, hic neceflaria, ferre
non poteft. Nec tarnen plane deferendus xger ; fed tentanda.
Prafftat enim eam , licet incertain , aggredi , quam certo exitio a:grum exponere*Pcri-

M E D I
no
a Pericubftu.~\ Hie morbus difficile
in infantibus curatur , praclertiin Ii in
ternus eft , quia nudicaio coiiliftit in
medicaineiius intc-rnis levibus , quia

A T I
vi hoc malum neutiqitam fuperatur,
i longe tempore inedicaineota debeat allium , quoi ab infantibus rix
impetratur.

^Curatio confiflct in acpiarum capite cvacuatione, & intemperiei

capitis , & reliqui corporis , per contraria correftione.
a Curatio. "Curatio hydrocepha con- tur aqua , Bt crafla amurca inrus ;
ftit in obftrudionum (olutione; li au- .nens conglutinat fibras partis ita , ux
Cem velimus hie fubitocurare,ac aquain iininoiules ibi oriantur obQrucliouna vice oinnem evacuare . homo terre ncs.
morietur , quia tenuior lie depromiPrimo itaouc pra:fcribatur talc * purgans :
Sjr. re/att folutivi cumfol. [ 3j.
remoru tartar 9jbcammonii 9ij.
Mifce F. Syrupus.
De quo exhibeatur inranti cochleare imiim, femel vel bis in die,
pro operationis magnitudine.
a Furgans."] Periculofa formula in.
fanti , liquidem in?ula cocbiearia
( praeter viin purgantem reliquarum )
fcammonii gr. viij. re x. continent:
fie quoque boli potius quam yr fiftentia eft. fi igitur infans (it
JfL. Syr. rvf. olut. ^ij.
Ktf.jnlapp. gr. iij. F. fyrupusi de
quo detur cochleare unum , atque , fi
infra tres horas illud non operetur > fu-

matur porten aclhuc aliquid.

bi cft profeca: magis eutis.
J}. Mag.ft.gunmtgutU gr.ij.aut iij.
Re/'.jmlntp.g! j Tert*.
MF. pulvis Juinariir cun Titello
oti aut fpvini: nutrx infantis regatur,
nefanguii litcrallus , vifcofus, exerceat corpus , laepc peftat iufantera &
calid caput fricet.

Et fubincJe ipfi porrigatur cochlear a vini Hippocratici.

Vint HipjHcratici. ] Vinum Malraticum hie optimum eft , quia aliquid
minrale in le commet , unde quidein

lente", fed potenter aperit, uti patet

in fupprcflione mcnfiiun.

Deinde foveatur caput hoc a fomento :

Hcrb.calamintba,
origani.
pulegH,

HYDROCEPHALY

pukm,
ferpilb,
faha,
betontet,
fabins. an. to.'}.
i R
Flor. camomilL
mt'iloti,
f

ichados,
anthosy
antthi an. p. ).
rofar. ,
Fttrfurts macri , an. p. ij.
^ cyprei 3ij.
Decotjuantnr tn Uxivii , ex cineribtu farmentorum vitis confecli , & * vint aufleri partibtu aquahbus . ad tfeij. F. Decodum :
ciuo , cum pannis laneis , ve] fpongiis intintis , d foveatur ca
put infanris mane & vefperi.
a Tomento. ] Adde rad. bryoniz & obflruftiones liquor Ule ftipticus : fujalapp. an. ? f\ fi infantile tenellus matur ejus loco vinum album genefint ana 3ij. alii tantundem > ammo rofuin.
d Feveatur caput. ] Limaces cura
niac i , fem cum i ni ana
aut ir.
Lxivii. ] Ita Lixivium farmen fuis teftis pinfentur , & reducantur in
torum or ti me noho fcopo conducit.
for main emplartri capiti applicandi , te
Vim mtfitri. \ Com men Jam fere ibidem relinquendi , donee caomnes autores liquorem ftipticum . 1 dant Cent. 3. obf. Cbyrurg.
quod tarnen nos non poflumus probaHydrocephalus fafei a guidonis in
re : Tolunt fc. impedir , quo minus in- ! infante rceos nato curatus apud Rir.
trent aquae , fed tunc ererterent ceco- I obf. commun. VI.
nomiain animalein , potius augeret [
Poftca capiti exficcato fequens * linimentum illinatur tepidum :
gi. PhIv. abfmthii,
chamamtli,
meltloti an. ij.
Utttyri majalis,
Oi'et camomillor. anethi an. iiij.
cr& pamm. Mifcepro Linimento,
vel gc. MeUtsvHlg.lib.f.
Vulv.

i >^>**
/, origani . ). f.
* ' ; .
S*/m comm. jf.
1 '
tJHifce , informam Cataplasmas-, capiti adhibendi.

a Linimentum. J Si volimus linitntn- Putern tarnen horuin tenacium loco

fubilitoendas potius
turn, tunc fit tale
Rad- bftonit gQ.
Jj. IJwgr. < arthanita
Pulv. abfmt. rem.
Htrb. card, bentd. m iij.
abritant ana
Gummi gutta 3jCrici gr. viij.
Sulphmu ,
Se//J w>;xr; gr. xij.
Arrm ni -ii an. ~,ij. vel 5>ij
Ol fhihfoph. 5j.
Pulv. nnriqkyl Ba ora &
Deoq in lixivie farmentorum vitis
rutacei q. f.
& vini albi gallici an. p. jeq pro
M; FJirjimentuin.
b Cataplafmatu.~\ S/ voltil! arom
fotu.
tico potiui caput fzpe delinatur contra Pote obcruliones referatas & aquas
ignem poft calidas fricciones, fe etiain jam ex parte affrta edutas , inagis
Spiritus cifa tnadcSant lintea duplicata tempeiiva effet lenium adrtringentium
inixti.
capiti applicanda.
Curado hit non nifi per externa
Inter optima , quae apud autres
infeituatur , purgarionc nica excepta,
fed interne corpus eft curindurn , non
Styracis
aliter >n afeite, fed quia medica
dlibani
. Koffocelf. ana x, jiquefinrit in mento! um vis pluriioum immunuitur,
j . vino albo, dein
v- .> prifquam ad capiat devenant , hinc
non male, magna pars curat i on i s frpinor.
_ ,
ftituituf in exttrni : fie praetetea non
piiinario bk iniiicatur purgatio.
ri >':.iffl/. intthi.
i

Deinde caput roboretur hoc pomo odorat , naribus infantis frquenter adhibito :
afloret , benjoint,
Pulv. rut<t, cjperi, galangt, nucs mufiata an, 3j.
Styracis liquid*. 3ii).
Sttbigantur cumf. q. aqua rofar. in qua gummi tragacanthum
& arabicum maduermt , & fiat maffa , guttis alujuot old
cinnamomi & cariopbyllorum imbuenda : quA in formam
Pomi odorati concinnana,
iPowo

HYDROCEPHALI.
a Temo dorate. ] Quia fattens eft, ' prjcfcriptis , fubindeexhibeanturlenia
abhorrebit ab eo infatb fedetiarain I hydragoga, & poftea hauftus potentes
adulto nihil poterit. ii fufficetint, ( fudoriferi ex mineralibus & falibus
quia puer eft majoiennis , confiliaque p itfctibendi , quae pluribus piaefcriau'cultans , praefcribatur decoctuin fu- bentur in reliquis Ipccicbus hydro
doriierujjj ex tad. Sc ligiiU ante hoc ps.
. "
"
; \j ... 1
kjL .; 1 a vi !*.
Si hare morbo fuperando non fuffecerint , cutis capitis trit aperiena , & fenfim ex eo ducenda efi aejtta : quod ut tuto fat , parvum vulnus cuti erit infligendum , eique cannula argntea , vulnuculo tam
exaft refpondens , eft inferenda , ut aqua ex vulnere egredi non poffit , nil inierta cannula prius merit aperta. Alioeui enim , fi aqua con-'
fertim educeretur , certa prnicies , c ob fpiritus copiofos cum multiY
illis mus evacuates , inranti immincret.
a Cuite ttptnendi.} Sy hydrocepha ratur , fubitam evacuationem elfe lelus tanturn ek in partibus ex terni s , cu - thalem.
nnt autores incilone forma crucis.
Ob [piritiu Cfiofoi.1 Stramme eil
Si Cranium folidum jam eft , trepano haec ratio, caufa vero eft , quod ruht, Ii
erit aperiendum i (i aquac lint internz, ante aquas difteitti afTatim rffluente
id eft , intra Cranium (int collecta: . aquacollabunturnimis arftc, St tenaei
vide Hildanuiii in chyrurgia.
amurca remanente conglutinentur , ut
b Stnm. I omnihydropeobfer- remediis non amplius in eat detur ingreTus , neque etiain alimctiti s.
Atmfyivnc jam patet , quani perniciofum illrum fit corifUjum,
qui ipfum cranium in hoc aftectu perforari volynt,' , ^ . '., ',.
a femitiofum. ] Q^ia incioncc in
bydrope facile fequitur gangrena , ideo
non fiunt nifi in lumuia neceftuare.
alioquin tiepanum non eft adeo pernicioivun , quam Tulgo putatur , modo
Cranium jam fit foliduin fatis & qufl.

qua:jb rationc .ili.is , qux intus colle

cta; , potent e .tu i , &. \ ell luijus
articuli cum pi zcedentj toiineciio ; an
non foramen i.anii obturar potclt, ne
aft.itiin aqium tluat.
. -

Quantum ad diaam-attmet ; inrans m are caiid. Nuttlar

tur pane bene formentato ; ovis forbilibus ; carnibus pullorum gallinaceorum afls ; jufculis , foremarino& falvia alteratis ; Cerevifi,
cum vino temperat. Motus , pro ratione toleraritia: infantis , fi mo
derates. A fletibus quantum fieri ppteft > rceatur , & blanditais demulceatur. A omno nimio impedfatut r.i ". . -..*.- >.
.i
i
Q^i

XIV.

- .

MEDICATIO

ME LANCH

VIR I,

LI

G I

MErcator opulentus , quadragenarius , temperamento Melancholicus , ex magna? pecunia: jactur , ante aliquot menfes
at , in magnum mcerorem & perpetuam follicitudinem , pe
ne omncm fomiium ipfi adimentem , incidit. Menfem hoc atfectu tor
tus , folitudinem quserere , abfurda cogitare , & pra:fentem egeftatem > per quam fibi & familia: fu c pra: fame fit moriendum , imaginari ccepit. Hue acceffit , quod , malo paulatim ingravefcente , arternis inferni cruciatibus Deo fe adjudicatum jam credat , monftrofifque fpetris , qua: diabolos apnellat 5 fe frequenter infeftari vigilans
& iomnians putet , Quamvis ipfi mens officio fuo din reliquis fatis
bene fungatur j .nulla tarnen ratione > . hec non vera > fed imaginaria
ee , periuaderi qooquam poteft. Atque ideo, perpetuo angore
fe miferrime exemcians , vitam, cum morte com murare exoptat.
Ab alimentis & medicamentos eft alienior.
' '.'] Hoc fanguincm valde miranduin eft , quod Homo in
nott fixum , & ad fermentationem ccrto return genere dlirt , & de omni
minus habilcin , feu fuerit fimplicitct bus reliquis fanum habet judicium ;
trtrelttii feu. falinus, acidiifjue filmsj caufacft , qurkiifti foluin rerum geneConfer, lib. . med 13 . de affeftione ri , dum fani efferaus , nimium. pofucrimui practium.
hypochondriacs.
e Perpetuo angore.'} Etiam in phre
b VccuHi* jtlur.] Similis cafus
fuit in hiftoria med. y. " ' 1 1
nitide qui dem trifles aliquando obve' Trfeme moriendum im*gineri a- ritunt cogitariones , fed quia feb'is hic
fii.] Hic morbus cil mentis , eatenus nulla elt mentio > ideo a phrenitide
rriedici diraftioni non fub^aecns , qui- diffrt melancholia , fed tunc melan
que accurate cHnguendg* eil - cholia incipit dcgenerari in .
BeneappofuLlTetpu//*/ , qui indu
lancholia, quatenus depender a conlge fuiTet tardut , rarut Sc forte etiam
lUtutione fanguinis.
.Schenkius.ip obf. habet quodijarn debUu. fi nempc non adeft multum. Sc
cxempltnn melancholia?. '
potens fcrmcntum.
d In reliyuit fatit bine , &c.~] Hoc
Afficiun.VIZ
5.P

MELANCHOLIA
15
Afficiunturj in hoc a;gro, prscipuc cerebrum & cor. Cerebrum
nti a ex prava imaginatione , & judicii vitio j Sc cor , ficut ex perpe
tuo timorc & trifttia eft manifeftum.
a Trava imaginatione. ] Magna ex
parte eft imbecillitas in mentis ratiocinio ; quoad certbrum , illi veftigia
damni accept! nimis alte Sc dimtlt

funt impreffa > ut ea mens nimis afiduo contempletur ; porro non cor fed
fanguis melancholicus cil culpandus.

Morbus , qui cum torquet , a eft Melancholia ; five intemperies

quidam cerebri melancholica maligna , qua? cdepravatam prarfentis egeftatis , & -ceterna: damnationis , prafentiumque interdum monftroorum fpeclrorum imaginationem & perfuafionem , nec non timorem & triftitiam , citra juftam caufam , ipfi exhibet.
a Melanchili t. ] Melancholia; effeotia eft perverfa de re aliqua imaginatio , & nine perverfum judicium,
feil, cum anima putat fe phxnomena
extra corpus percipere , quae intra cor
pus exiUunt : at cum pauper iinaginatur fe eue regm , reven in fe perci
pit ideam regis , fed eft mala applicatio V
b Maligna. ] Quidni clare dicitur,
effe triftitiam diuturnain fine maniferta
caufa , orta ab intemperie fanguinis
nimis fermentabili.
Depra-vatam. ] Vox ctiam eft ob-

fcura. depraratio hzc non confiftit in

imaginatione , quae eft fpecies per
ceptions ( vide tnitiuin mditt. 6.
Cartef. ) nam in perceptione non poteft effe error, vide pag. 2 med. J.
Cartef.
d Citra jiiflam caufam ~| Hoc facit
effentiain melancholic , fi diuturnttatein addas.
Fallitur vero mens , quia veftigia ce
rebro iinpreffj funt tain alu & difltnlie
in omni delirii genere , folent tum
effe , cum objeita revera funt atue
orgena fenfuuin prxfentia.

a Caufa hujus affectus prima , eft magna ilia pecuniarum jaclura ,

qua; a:grum noftrum > natura melancholicum , valde perturbavit.
Hinc enim , magnopere contriftatus , intentius dc hoc damno dies
noefque cogitare ca;pit ; quo fpiritus animales > natura fu jam ante
ad hanc malignitatem in ipfo proni , vehementius & inordinate in
ventriculis cerebri agitati , fomnum ipfi diu ademerunt ; pravamque intemperiem eo contrahentes earn cerebro communicarunt , quod earn
perpetuo ipfis fpiritibus in ventriculis cerebri nafcentibus , & languini
in cerebrum & deinde in rcliquum corpus , per circularcm ejus motum , delato 5 viciHm communicar. Atque bine non tanturn .
J
pertes

M D I I

petits tila ctrebri & totius corporis , fed etiam triflitia Hit , & horrent
cognalienes , reliquaque fymtomata in hoc argro originem ducunt.
a Caufa prima.] Hue Spcftant feqq.
Hippocratis Aphorifmi.
Sect, ill. Aphorif 30. Vcre cniinfurotes , melancholia; , epileplae,
fluxiones fanguinis , Sec. Vernum
tempus aliquid ad Melancholiain facir , quatcnus novas in fanguinc famenciones producendo , fermentum
incralTans , & coagulansex Iatibulis,
in quibus per hyemein refedit mortuum educirur , quod icaque Sanguinem nimis volatilciu , & mobilem
reddat.
Se. III. Aphorif. 12. Autumno
aellivi etiam multi inotbi Sunt , &
febres quartanz > cepdepfia, infanix , melancholia. Autumnus
Melancholiain efScit , quia aeltace lpi -

ritus fanguinis a vol.mint , V autumno

ideo inagis cratTefcit ob fucus iocipiens : res eodem modo fe haber cum
Melancholia plus -villi bibcrunt ,
quamdiu languis vino fpirituofus
eil > funt valde hilares , fed cum fpiri(us abrupti funt , & in folituJine relinquuntur , iterum Sunt Melancholici
mapis , quam ante.
b Satura mikncholicum. ] Mira
hzc ell , (x arcttfiima mentis & cor
poris conjundio , quod ilia aufcultet
temperiei fanguinis. vide Cartef. de
paflioneaniiui pag. i.art. 30. ad Gnem
ufque partis.
Vchtmtntitu.~] Tunc potius orirctur phrenitis & mania .

Cum enim , ut in Phyftcis & Medicina ante hac fait demonftratum , ita nati fimus , ut ex vario cerebri & fpirituum temperamento
vaiii eorum motus , & ex variis motibus varia; in nobis cogitationes ,
feu pcrceptiones & judicia ac voluntates , oriantr : ideo arger poftcjuam , per continuas & immoderatas folJicitudines , tempcramentum cerebri & fpirituum graviter laelfet , propter pecuniar jafturam
de paupcric & rcrum neceflariarum egeftate , ex magno damno aliis
aliquando exort , forte fortun^cogitans , ipfe de propria inopia co
gitare, &eam, ob malignum cerebri & fpirituum tempcramentum ,
iibi attribuere carpit , eamque cogitationem fepius repetendo , & captat folitudine corrigere conando , ejus imagines cerebro ita inflxit,
ut ilia; propter fuam evidentiam menti ipfus nunc perpetu obverfantes , ipfum cum familia pr<t fame monturum jam cerro ipfi per[ua~
deam. Cumque illi deinde, ex peccatorum fuorum rccordarione ,
de impiis , ob peccata arternis inferni cruciatibus adjudicatis , cogitatio oboriretur , apit etiam talem damnationemfxbiipft , ob pravam illam fpirituum & cerebri difpofitionem , attnbuere , eamque cogita
tionem fxpius reiterare ; quo etiam ilia imago cerebro firmius fait imprefl;

MELANCHOLIA
u7
prefia ; etque , animo iplus jam perpetuo obverfans , ipfum mxi
mo angore afficit , , in molcftia? iftius levamen , cxopt.it
cogit. Cumque Hi , ob aeterno damnationis cogitationem , ctiam de
diabolis , sternum damnatos cracjantibus , in mentcm veniret , &
ipfeeorum imagines attendus, confideraret, eorum nota: tam profun
de fuerunt cerebro imprefl* , ut ilia; , ex Itvi cerebri vel fpirituum
motu , fenforio communi & ibidem anima; tarn evidenter jam ofterantur , ut ipfe , &r vigil ans , & dormiens , 'ft diabolos vidcre fxpc ixi,: >/>:!. Et quoniam omnibus his imaginationibus magna, ex cerebri
Scfpiritqurq motu & imaginum imprclone & oblatione 5 adeft appareptia; evidencia , hinc tam magna jn ipfo , de earum veritate > eft
pe in.-.!:. j , ut a nemine [ circa illas opimont haclenus dtmoveri
epical.
a Corrigen cortando. ] Die potius contrario non metum folum , fed 4
uon cortando j quia mifera eft conditio defperationem fovendain lie.
Si Diabulis. j Anima non putacultatis vulgo ut ajunt ratiocinativae ,
ut in tain evidcnti materia non videar, denttfr judicat de cafibus exceptionis,
& apprehen.lat veritatem. prauerea dum ex confuetudine judicans propter
ouoi confueverit talis homo ratioci- tantam imaginum a caufa interna in
niu;n Aium pati a conflitutionccorpo- cerebro ortaruin evidemiam , quanta*
lis abtipi , praefertim minim id eft, folct baberi in iinaginibus a c-iufa eum mens hujUs aegri in reliquts rite rrinfecus ante Organa fenfuum verante
productis , putat illas imagines neiungatur officio fuo.
b Ob pravam. ] Die potius in eo celTario a Diabolis ante oculos rever
effeiterum morbum mentis, quod pu- verfantibus ortas efle vidtCartef it*
tet loco fpti , iino fidiuu in attcrna St fine me. lit. 6. ubi de inediii agit diginfinita D*i inifeticordia pontndae , nofcendi vigiliam a ioinno.
Quamvis autem in his cogitationibus , ob imagines iflas cerebro
tam a.flrmiter impreflas j delirct : attamen , quia aliarum rernm
pcrceptio & judicium ab illis non impeditur , idcirco mens ipfiin rehcpiis fie fatis bene officiumfacit.
a Tirmiterimprejfm.''' Ula firma im- mum eft mentis debilitas pro caufa,
preflio tantummoJo aitmtiont mmi, qua mens nonaffuevit uti propriis arejus ajfiduifattm; non vero delirium iuis ; tanti ell. cum fanLfumus aftuefacere mentem , ut impuio utatur in
poteft producere.
b Dttirtt. ] Bl alia natura , & re inclinations fuas , nequc protinus aulicario hujus delirii V phreniiidis at- fcnlret inptibus fpiriruum liase aut ida
que mania: , in hifce eniin ell caufa veftigia cerebri tepratfeotantium , &
corprea , fed in melancholia potiiii- reveta deliramus in omnibus noftrii
con*

ii8
M E D I A T I
concluGonibus facile , efpeciatimha- < mat, & perinfomnia omnibus nobis
bet unusquifque aliquod objedum de & fempet cantingit delirare,
lehnionis fux > quod nimiuin acfti- |
Qxod autem occao de his vel illis rebus cogitandi > melancholicis
oblata , ipfis fxpe fit caufa , ut illas fibi cum firma perruafione attri
buant , frequens docet experientia ; qua: teftatur melancholicos , alios
degravibus cjuibufdam morbis & eorum fignis in medicorum libris attentius Iegentes : alios de fceleribus vel turpibus peccatis ex aliis afftuofius audientes ; alios de monftris horrendis referri intelligentes ,
de iis propterea ita fuerunt imaginati , ut tarn certo fe talibus morbis
laborare, vel fcelera ilia pcrpetrafle, vel in talia monftra feeiTeconvcrfos , fibi perfuaderent , ut nullis deinde rationibus hujufmodi opi
niones ex ipforum animis deleri , vel cogitationcs corum ad alia con
verti poflent.
tsitque bine jam hitelligimus , nonnulli mclancholici , de magno
nafo forte intentius cogitantes , ftbi perfHaferoit fe nafum tarn Iongum
habere , in quem omnes occurrentes impingerent : & cur ahi , occafione intentioris cogitationis de butyro , vitro , vel frumento oblata ,
fe butjr. ceos , vitreos , vel fr, ceos ejfe tarn firmiter crediderint , ut
ad ignem , alios homines , & gallinas , tanejuam fi ab illis elent perdendi , propius acceder non auderent. Et quare alii , de rege & re
gno fortius cogitantes , fe reges ee , & munia regibus digna fibi incumberc , perfuafum haberent. Et cur alii de urina tarn copiofa , qua?
multis hominibus fubmergendis fufficeret , forte fortuna ridicule ima
ginantes , fibi perfualerint fe tarn immenfam urina coptam in corpore ha
bere , ac propterea , metuentes ne muks illa urince fus copia emifla
uffocarent , meiere non fuerint aufi. Et cur alii de mortuis , & de
eorum neceiTaria eibis abftinentia recordantes , fe vita jam deentlos
credtderint , poea ullo cibo vefci votuerint. Nam In omnibus his &
aliis fimilibus contingit melancholicis , ut , propter ipforum pcculiarem cerebri intcmperiem , rerum cogitatarum & iplis applicatarum
imagines tarn firmiter ipforum cerebro imprimantur , ut de iis poftea
recordantes , eas fibi convenire , eafque non imaginarias , fed veras
efl credant.
a Se regts tjfe. ] Non Aim hi - I fatuos, generarim quia nulla his regi
r referendi ad meUncholicos fed ad I bus-imaginafiij ett .

MELANCHOLIA

io

Ex his etiam ratio reddi poteil , eut mtlancboltci nomulli fint infles,
<$ ai Un. Nam , prartcrquam quod hoc farpe ex eo oriatur , quod
fpiritus per fe apti funt , tnles vel la-tas , per * peculiare fuum temperamenrum primas excitare cogitationes ; frcqucntiflme tamen
hoc in illis , ex occafione objectorum fortuito oblatomm , originem ducit , ac tum , fi illi forte fortuna de rebus larris cogitare incipi
ent , imagines ikx cerebro impreif lxtas cogitationes poftea exci
tant , ipfofque gaudio & rifu exhilarant. Si vero cogitationes triltes
ipforum menti primo ofterantur , triftes iftx imagines cerebro deinde
fortius infixa: & anirno oblata: , mentem ipforum deinceps perpe
tua triftiti mifere torquent.
PeculUre tetnperAmintutn. ] Ad exprimitut externa Se occafionalfs
gaudium neminem difponere poiTunc caufa rriftitia: Sc letitix . fed qua: alius
Ipirituum fubtilitas , mediocris copia, cerebro imprea , poftmodum fxpe in
Se modicus impetus j ut adeononi- cerebro a fpiritibus refufeitatur , Sc ab
gar.;ur nimio fermento.
anima ngulari cum attemione conlib Fortuito ebUtorum.J Sic quidein deratur.
Atque ita peculiaris ilia cerebri & fpirituum intemperies , abfurdas
has cogitationes eo , quo dixi , modo excitans , quam melancholi cum aliis ex confuetudine appellamus , jam nobis fatis nota & peripecb eile videtur. Quod vero nonnulli earn in fpirituum tencbricofitate , impuritate , frigiditatc , & ficcitate coniftere ajunr ; illi meo
judicio , bic nihil agunt. Nullum enim lumen in cerebro ad cogitandum requiritur-, cum anima ibi nullos oculos habeat ; & deinde fpi
rituum impuritas , frigiditas , & ficcitas , potius ingenii torporcm
quam adeo multas , varias , & abfurdas cogitationes excitarent.
a Ttnebricetate * impuritaie,&c '] I b Sircitiu.'] EiTentia fpirituum non
Olarius dicitur craflitie Sc paucitate, in humiditnte vel ficcitatc , fedinfubfermentoque auf non efficaci , Tel non j tilinte confiftit.
atis multo.
Graviifimus & periculofiffimm hie ejl Affilias : metus enim eft , ne
ager vel ad maniam rcdigatur ; vel aut inedia conficiatur ;
vel fibi ipfi vim inferat,
a A.l maniam. ~\ Tunc fermentum copi aut viribus nimium deberet
crafcere in fanguine .
R
C*rA-

M E D I A T I
Cur.vio itaque follicit , per falfarum iftarum cogitationum & ma
ligna* cerebri Si reliqui corporis intemperiei correctioncm , pravarque
materia: evacuationem > erit inftituenda.
a Fal arum cogitathnitm. ] Haec craffiore fanguine aliquotes evacancum fpeftant mentis debilitatcin non do i reliquum attenuando dc obftrumedic fed inriraliter corrigenda; : fco- ioiubus toJlendis.*
pus curativus medicus confiftit hie in
Ac inprimis danda opera , ut > quibufcunque fieri poteft perfuafionibus > arger ab horrendis iftis cogitationibus abducatur , & earum
falfitas ipil prudenter dempnltretur ; aiquc ira his nota: aliar cogitatio
num , fanarum fe. cerebro ipfius imprimantur.
Medicamenta quod attinet ; pra*fcribatur primo a tale decofSum :
5\ Had.polypod. ij. %].[. hellebor. nigri. 3ij.
gramtn.ftmcuh an.^}.
Cort, rad. tamartfet , .. an. 3vj.
Herb, adianthi , thjmt , cpithytm , chamsdrioi , cufia/* x
fumar j borrag. bugloff. an. .).
Sem.faniculi,peirefelini, antfi, 4.fern, frigid, major an. 5j.
flor, borrag. violar, an. p. iij.
Prunor. acidtor.pajftiUr. mundat. an. 3".
Decccjuantur in acj. com. ad lib, j. Colaturd. aide fjr. de
pomUredol. violacet an. jj. F. Apozema.
De quo arger quotidie tcr quatervc giiij. bibat.
i DwSxw.] Adde
Ligni guajaci ?j.
Kad. jalf fartU. i.
Helleb. nigri cum alvus non obfequitur 3iij. ( i aciditas non
peccet, adde
Tartan albi ^tij. )
Decoq. in vini alb gallic, prxfertim (i aciduin peccet : fi vero fal
in vino rhenano. flat infufio calida
per n - .ctcm poitca flat decoitio in
vafe bene claufo.

In ejus ggiij. diflolve

Meli. Jci ( prout fanguis fuerit
tcrreltris vel acidus > auerufque ) j vel i$.
Tartan vitriolatt
Spiritus faits sut
du his . 3j.
Si acidum peccet
Spiritus ammoniaci ,
Salis card, btntd. vel
tnixti ana 3J.
Ubi

MELANCHOLIA
i**
Ubi biduum hoc remedio fuerit ufas , ex vena in brachio apert
fanguis large , pro ratione virium , ipfi educatur.
a Vfut in br(bio afirte."] Bene hie
fecatur ante purgationem . fed
fiat in artu aliquo interiore , forte etiam aliquoties erit reiteranda , nam
traas fanguis non poteft lumuentcr

& fat cito attenuari : ruinas inflin

gen Juin non nihil majus , ne craflior
fanguis gnunefcens vulnus illico obatrae.

Polridie hoc utatur purgante :

c. Sj/r.roftr.fol.cumfol.fenud^i\.
remor. tartars >
Seammomt gr. . . cordai benciiiia.f.
F. hauhis , aliquoties reiterandus.
Vel fumat fubinde lias pilulas.
c. Extrali atholtet 9j.
Scammonit gr. vj. F. pilular . iij.
a Has pHulas.] Poftquam f . aut 6.
diebus apoferaate ufus,uii in aliis morbis minus pertinacibus , ad purgatio
nem 4. aut 5 . die accedi jubeo.
jfr. Extratf. lap. la^ul. gr. xij. hoc
deficientl potefl
Exiru. rathol. fubftirui vel
Trocbifti elbnnd. gr. v. vj. aut
Extraci. htUtb. nigr. gr. vj. viij.

DtMgrid. gr. viij. aut X.

Mercurii dulc. gr. vj. aur viij.
M F. pilulae.
Vel fi humores varii peccent > ut in
Medic. 13. lib. 3. in hypochondriacoi
tunc cacrerorum quantitati addi poli une
Trocbifc. aihand, gr. iv. vel v.
In hoc morbo pnefemm funt 1
djgeftiva.

Poft porgariones faftas , a balneo acjutc dulcs fiepe utendum > in

tjuo malva , violara , & flores chamemeli incoejui poterunt.
a Bebif atjHd , fr.] Per fotum fa- I iniuin falis in fanguine , turn emoleilius 6t quam per balnea , fi effet ni- ' lientes herbue efl'ent utendx.
a Somnus etiam exhibitis gr. iij. vel iiij. laudani opiati -, vel tali
amigdalato erit excitandus :
c. c Amirdalarum. du!, dtforlicat. |ij.
Sem. papaveru albi , i. itly.es. an. 3ij.
Contundantur in mortarto marmreo affundendo
d A<{> cichom Itb.f. ColaturA at e [aechan
R
Sjr.

ijz

M E D I A T I

Sjr. depapavere 3j. F. Amigdalatum , quo utatur vcfperi cubitum iturus.

a Somnut txcitendtu. ] Przcipue iniis vigiliii Campbora prxftat , quia
ubi pciiculumeft <//m ex nimia vigi magis fubtHi ell , & citius avolat :
profunt bic ctiani omnia acida rolalia , eft incipienduni potius
Laud.ofimt. gr.j.autaltero,aut tilia.
Amygd. jij. ] fufficic , ?f.
Syr. de pupav. j (j . & omnium
d Aq Chichor. ] ^ix.
optiine
Ttnci tpii gutt XXV. ad Lx.
e Saaharum. ] Omittatur facchaaut L. ufque
.
b LaudMnmptxU .] Pro opio in ni
Utatur criara hoe elecluario .!.. onferv&fl. buglofli^,
Spec.Uttficant. a/emS).
Dtarboon. abb.uisfine mufco 5r.
Sem. citri , c'mnamumi tletti an. gr. xij.
S^r.vwlar.bujJoJ&an.q.f, F. Electuarium , de quo ar
ger, fumat bis tcrve in die caltanea; quantitaccm.
a Zlecluarium.~\ In cafli acido inultum profunt oculi cemri , .
In rattone ar fit Iucidus , bene olens , temperatus. Cibus ,
corpus mediocriter humccbns , beni fucci , cupeptus , ex carnibus
gallinaceis , vervecinis > uvis pafls , petrofelino y endivia , borragine,
ouglolT , lactuca , malva. Potus fit eerevifia mediocris > a vinum al
bum tenue. Exercitii loco deambulet per loca amarna. Somnus fit longior j & omni ratione provocetur , cum in eo potiffima curatio confiitat. Omnia , qua; metum & triftitiam conciliare polimt , vitentur.
Animus contra, quibus poteft modis , ad hilaritatem componatur.
a, Vinum tmue. ] Hoc bene.

XV. ME^

XV.
M D I I

J U V N I S

I.

Uvenis robuftus , viginti quatuor annos natus , biliofus , V po~

culis largioribus quotidie indulgens , nuper magna contumelia fuit
aftcftus , qua; ipfura , hinc ir valdc perturbatum , diu de vindicb
magnopcre habuit follicnum. Poll aliquot dies coepitferocior videri,
& cum rprovis de rebus leviculis rixari , noftes parn totas infomncs
ducere , & miris imaginationibus infeftari. Cumque malum deinde ingravefceret , diluculo quodam evigilans , leto nudus exfiliit , indufium & lodices difrregit , damoribus furiofis totam domum replevit , & in occurrentes domefticos tantum impetum fecit , ut uni , renitentibus aliis , gulam manibus fortiflme comprehenfam , pene to
tam confregerit. A pluribus itaque viris robuftis , in auxilium vocatis,
magna cum difficultate , tandem fuit comprehenfus , & vinculis in lero detentus : ubi jam per biduum damans, abfurda loquens, cantilJans, ridens, dejerans,* torvum videns , perpetuo vigilar, Nulla
ipfi adeft febris. Cibos oblatos fatis avide ingei it. Potum ore hauitum,.
inadftantium vultum , finon attendant, labris in fiftula: modum artatis, impudenter normunquam ejaculatur. Saspiffime nudo jacec
corpore, ullum frigus fentit , nec ab illo Ixditur. Nullis blandiraentis, nullis objurgationibus , ncc ullis admonitionibus ejus ferocia
vd Ierriri hactenus poteft. Habitu corporis eft cufarco.
a Maniaci.'] Mania eft fpecies mehncholix fed major , nimio & niinis
po:enri fermento.

Nulla de ftbris ] Hinc diftin

guitur phrcniciHe.

-crtbrHm in hoc juvene graviter efl afreftum , probat ferox illud*

delirium. Cordis & tonus corporis affecti argumentum eft iracundia , St
frigoris fupra naturalem modum tolerantia.
a Ctrtbmm ei ajfeBum.1 Noaqui- I ob nimi.nn copiam & impetum fpinv
SCT per fe , fed meJiantc fin euiiie , & tuuui affluent ium.
R 3
Mor~

134
M E D I A T I
Morbus , qui ipfum vexat , eft Mania ; five peculiaris quxdam
intemperies cerebri & fpirituum biliofa & fervens , qua; febri immunis , imaginationem & judicium ejus , cum excandefecntia , in quoilibet ferocientc , dpravt.
a aufa , qui: huic affeui primo originem prsebuit , eft magna il
ia contumelia , qua juvenis ifte affefcus , in tantum excanduit , ut noftes diefque de vindicta cogitans , & omnem fomnum fibi adimens , fpiritibus animalibus , in ventriculis cerebri exiftentibus , qui ,
ex nativo ejus temperamento & precedente ebriofitate , ad banc
c pravitatem jam ante erant proclives , per vehementiores illas & i ira
cundas cogitationes intcmperiem nimis fervidam 5 & menrem peculiariter perturbantem , conciliaverit ; qua: deinde cerebro communicata , & ab illo fanguini imprefla , & indc ad Cor delata , totum cor
pus hac prava: intemperiei labe infccit ; eaquc jam cum fanguinei
membris ad cor > & corde ir cerebrum perpetuo rediens , ibique
mentem fuo peculiari fervore & pravitate exagkans , eft perpetua Ho
rum furioorum famptom.uum ft.
a Caufa. ) Mania oritur a Sangui
ne fixiote Se maxime irregulanbus
particulis confiante , quia fermento
copiofo , & aliunde accedente enormiter in inotum agitatur.
1 Hie fpiritus particulis inxqualibus
confiantes generantur , qui tnagoo
motu incitati in veligia Cerebro alte
imprefTa impingentes menti iflius rei
vivacis reprxfentationem efficiunt :
quae TefHgia il ( verbi gratia ) in.uriam
reprefentont) fpiritus in membra ad
vindiclam va! de influunt , Sc quia fpiritus adfunt copiofi, craffi, & val de
mod in mufculos impingentes mag
num fortiuntur effeftum , fed quia fpi
ritus funt magnitudine inxquales , &
irregulariter idcirco in Cerebro moventur , bine plerumquc cogirationes
vagas, & pi erumque toto coelo direrfas nico momento menti occurrere
neceffaefl, ita ut ali liando feroci
ad blanditias tranfeanr.

b Netive. ) Cum geano Talis intel

ligendum.
Pravitetem. ) Qu* in nimia co
pia , & nimia craffitie . tt notabili inX jalitate fecunduru magnitudinem
& figuram , nec non nimio mpetu
conduit, qua ctaflitie nimium differunt praritate , qux in pleuritide
cit.
d Iracundas etgit*tioti. ) Ab iracunds cogiutionibus conciliatur fan
guini & ipiritibus , quatens ab m
petu fpirituum ex htjbulis lienu & he.
patisaliisre eluit ferincnuun aliquodj
quod ibi aliquamdiuhxferat j k llam
ferinenti naturam fu quiete induar,
quod fanguini permixtum infolitam
in eo & confequenterin fpiritibus effervefeentiam , imo aliquando ebullitionem plane adrdinariam excitar,
Utihicin mania notabili ter, cinepilepa , 4c.
Pri-

iS5

Primo enim fervidi efti fpiritas , vehementiori fuo motu cerebri

ventrculos diftendentes , & nervorum principia aperientes , perpetwM ipil factum vigilias . lique porro , in fenforium commune venementius & iuordinatius impingentes , turbant ferocibm , tructtltntu ,
violcntiflmamque vindiebm pirantibus cogitattombus ejus mattem.
Ut enim blandus & lenis bene temperatorum pirituum motus blandas,
jucundas , lenes & prudentes , ex eo quod ita natura comparan fimus , folet excitare cogrtationes ; ita tervidi ; pungentes & maligni
fpiritus y data occafione vehementius moti , folent hominem , haud
aliter , quam (i ftimulis eilet concitatus , facer ferocem , iracundum,
temerarium , impudentem , & de vi inferenda cogitantem. Hue accedit , quod nofter a"ger , per diuturnas illas & intentiores de injuria
iliaca & vindifta fumenda fxpius reiteraras cogitationes , earum ima
gines cerebro tam copiofas & firmas imprefl'erit , ut ea* fere perpetuo
ejus animo tuibato cvidentilme obverfantes , eum ad omnem violentam ferociam impulcrint. Atque binefailum , ut tile e turbulento infomnto evigtlans , quo ille forte de adverfario fuo fomniabat , tufuroremfuertt acius , drjam , pro variis imaginibus animo ejus magna evidenti oblatis , taferoetter mverecutide CT imputierter , modo cum 'mtribus , modo cum nfu , modo cum dejerattontbus , modo cum turptbus
derv.s , deliret. Et quoniam non tantum fervidifimos , fed etiam
copiofiflmos habet fpiritus animales , quos vehementifime in mufculos pro arbitrio dtermint , ideirco corpus ejus vetbus denudatum
db dirtsfrtgore non ladttur : virefque ejus , in rebus apprehendt ndis , dcpellendis , & retinendis , plurium hominum > adverfus ipfum fimul
agentium , robur longe fuperantes jam nonnulhs ab tp/o comprehenfis
pernictem pane attulerunt. Quia vero malignitas ilia , qua- in febribus
fanouinem & habitum corporis nutritioni ineptiorcm reddit , fcrvidiifimo ejus abeft fanguine , ideoque hie ejus fervor , ai tant ftbri
bd'.enus Ither , tpfum bene nutrirt patttur. C^uia denique bite cerebri &
fpirituum intemperies ipfi tara evidentes excitt imaginationes , &
fimul judicium ejus pervertit ; idcirco ifIn ja fua rations corfttttanea ,
aliorumvero admomttones & ibjurgastones comen>ntnM extftimat.
a Ir. r.ina-itti.) Id eft , non xqua- rautare, uncle fpiritus tuinulari &
liter undiqae urgent fenforium com intempeitiv , id eft . non convenienmune, unde non poteft in Equilibrio tcr ciicumftantiis extra nos exiltemifuo manere* , fed modo hue inodoilluc bus dcteruiinancut in varia iuembra> in
quo

M E D I
13*
quo confifttt delirium k cura lise om
nia maxima cum violentia fluni ( parrim propter impetum , partiin propter
copiara , p.it; un propter cralliticm fpirituura a.linodum transpirabilium
ex poris mufculoruin j ideo non pUn
dum e Itrium, neque fhfemlu,itfuror
cum ferocia conjuncHis oritur.
Ab omni fibri. ) Sed puKus, quem
febriitm dicunt,tain hic, quam in iebri
bus addle potefl, nil) forte abftia fuis
in. Iii et ipfis adelte febrera , fed tarnen
in febribus quibuf.lara adelt litis , imo
nephritici quamvis febrientes non fu
ient de lili conqueri , hxc caula ab-

A T I
fentis fuis non nihil reji.i poterie
craffuiem humidi , adcoque in ejus
parciorein tranfpirationeiu , tum ctiain
in humores forte non actiores vel LI(lores debito , fed prxcipue quia xque
maniaci atque phrenitici aliis rebus
nimis intend, non cogitanc de pora ;
febris autem hie abcit , quia inter requiflta hujus inorbi non occurrebar,
necefXario mixtura fanguinis turbata,
quae tarnen forte fortuna adeffe poteft.
Imaginations. ) Id eft , pcrcept iones , p. i. medic. . & in fine mcdic6. Cartef.

Quod mttmadbunc furorem excitandum pccttliaris cerebri intempe

ries &fpirituumfervor reqmratur , manifefte ex febribus ardentibus &
vehementiimis corporis exercitiis , ispiifime nullum furorem excitantibus , patere videtur.
a Nullum funrem^y Fervor nempe
fpirituum rectiffima linia ferre potefl
in poros > in quos non fuerunt per fenforium commune determinad ;
Cxterum in mult is febribus arden
tibus non eft delirium > quia non fem-

per in illis eft cerebri vel meningum

inflainmatio , vel fenforii communis
inxqualis preifio , qua: eju< equili
brium tollat. prior cafus locum habet
in phrenitide , pofterior hie in mania.

Et quamvis ha:c intemperies peculiaris nonefmn ulterius innotuerit;

hinc tamen nulla in furore , ex ea explicando , oritur difficultas. Nam
etfi ejus natura fecundum particulamm infenfibilium motum figuram &
magnitudinem exquifite & perfe&e effe cognita; hinc tamen nihil aliud innotefceret , quam quod talis fpecifica cerebri intemperies talem
mentis turbando habeat poteftatem : idque non aliam ob caufam -,
quam quod ita natura facti fimus , quod tales fpirituum ccrebrique
motus tales in mente excitent cogitationes. Arque hoc ex aciculis cutim pungentibus , qua: dolorem ; Sc digitis , plantam pedis fricantibus , qui moleflam titillationem excitant , manifestum evadit. QuSmvis enim ilorum figura & temperies hic fatis fint nota: ; cur tamen hi
in illis partibus titillationem , ibe in aliis dolorem excitent , nulla alia
ratio > quam nos ita natura efle fados , five nos tali facltate innata
paffiv

MANIA
rj7
paffiv ee praeditos , ut hinc tales titiJIationum vel dolorum fenfatio
nes in mente noftra excitentur , ulterius dari poteft.
Mi/rbtu hic , ubi temporis longitudine * altas radices egit , nulla
rarione curari poteft , hominemque fa?pe , inter fcetidifimas fordes
efummas mi ferias , adextremam fene&utem deducit ; ideoque cu
nti , licet ob ravitatem morbi & inobdientiam tgri valde fit difficilis , haud perruntorie erit tentanda.
a Altai radtees tgit Mann, fi altas terJuin non confumirur , quin reliquia;
ejerit radices , inciirabilis eit , in partibus fli is adhuc relinquantur,
pliot , porofque fi ; mit it Cerebro im - qua: iterum ab aliqu ; caula externa
preffbs explicare non hominis ell , ut ill actum deduci pollint , Sc fic nun
charra; plica firiniter impreca non fa mania redit.
b Nulla ratrnt ) Prognofis huic
cile eiplkatur ; aliquando nihilominus trachi temporil, Sc motu charrx morbo cun phrenitide cd communis,
ob/iteratur : verum fi acut altius .beta vide Hipp, f 8.A.I6. tenninatur hic
fuetit, 3c forainiia efleccrir , nun- morbus protraclus in fatuitatein perquam imago delebitur per ilium po petuam, netnpe ineipiunt tum floccutorum ordinetn' , 8c iefiem reprefen- los carpere ragulorum , vel (trainina.
inunitum difeerpere ; ratio ell > quia
ttta
Aliquando mania tenninatur tan pori cerebri nitnis (labilem fituin, acdem in Itultitiatn ; hoc fit, quia tan- quirunt quoad inagnitudinem & figu
irm pori detorti afluclcunt illi inde- ran) , quam non reduxeris ad (latum
naturalem , uti plica chartx aut perbite figurce.
QuzJatn mania ali uando redit, gamenz, fi diutius ibi manferit, pollea
|uia licet hoc ferinenttiin potens tan- non facile inde cx; lkabitur.
confuinatur totalster tarnen inCtuft vero , ob quam m tniaci inter mximos & miferritnos i&ts. errsrts 1 tamditt vrvere cjtteant , confiftit in ipforum corporis tempera
mento, quod quamvis reftis mentis aionibus adverfetur; nutritioni
tamen corporis eft convcnientiiilmum.
a Tamditt vrotre. ) Patet hic cor
pus propriam vivere vitam ab anima
Bun cleprndentem , fic porro ob humomm Sc fpitituum magnum motutn
rubuli partium nuttiendarum xgregie
marient |apcrri, ur nutriinentuin quaguatetfuin commode poflit diftribui,

fed przeipue tarnen lixe lonsa vita

intelligcnda cd de fatuitate in qua
man a ( modo hominem non interemerit ) male curata dfinit ; in his
eniin paffiones & (bllicitudincs f.mguinein non alterant, atqueadeo inorbis
6c inorti occafionem nonprxbent.

Cmatio confiftet in pravi fanguinis evacuatione , & intempeS

riet

ijS
MEDICATIO
riei * tum cerebri , tum reliqui corporis , corredione.
Ctrpcru correclione.
corrcBiont. ] Die potius
TiT mImiu'i
fin. I
b
a_ Ev*cuatione.
)\ Ut
reliquis fan
guis tantairi vim non habeat in poros rcfrxnandum efle fermentum
arteriarum & fubftantia: cerebri, nec urn , & nimis potens in fanguine.
Don nervorum.
Primo itaque exhibcatur cum potu vcl jufculo hie pulvis infipidus
Rad. - ^
Scammonii gr. xv. F. pulvis fubtilis.
a Inpidut.~\ Qiiia alioquin his hominibus perfuaden non poteft,ut medicainentum fumant. At vero dicendora
hic quoque eft , purgationem omnino
hie improbandum efle , quia ilia inagis

adhuc ciet fermtntationes fanguinis ,

adds, quod fi exhibcatur purgans aliquod , confiare deberct cx melancholiam purgantibus , qualia in medicau
tione de melancholia babuimus.

Poftridie cducatur fanguis per * phlebotomiam brachio dextro ad

lib. i. Eaque poftca fepius in variis corporis partibus , pro ratione virium , eft repeten'da. Docet enim experientia venas feones largas &
frquentes plurimum auxilii hic .
a Phlebotomiam e brachte dextro. ]
Venae feftionem in fuis indicantibus
curativis bene prasmierat , bene etiain
percipit fanguinetn ex brachio potius
quam ex artu inferiore educendum cTe,
quia eft impetuofus , fed fallitur , quod
dextrum ftipuletur brachium uti etum,
quod earn poftca in variis partibus re
pet velit , nulla enim eft caufa miltalionis loci.
b Frquentes.^ Iterate ven e-feftio e
tiam hie magis adhuc quam in Melan
cholia neceUaria eft : & fanguis craffioretiamin pede venae fectioncin indicaret , fed quia motus tarnen fer
mento iinpreflus in eo praedominatur,
ideo potius in Brachio venaercfti inftituatur , ut fubtilior , Se magis inotus fanguis evacuctur. Venae - feilio
autem fi ullibi ad minimum hie inftitui debet , & pluries quam femel : ita

Riverius in obf. exemplum habet maniaci,in quo fexagies fuerit vena fefta.
Sed triplex veuacfectio in noftris frigidis regionibus non poflit admitti :
pluties tarnen hie a^miniftranda eft, ut
fenfim vix ille corrigibilis fanjis fubducatur c per alimenta novtis fubftituatur : fanguis enim melancholicusnon facile atrenuatur , nec nimium 6c
nimis potens fermentum fat cito & tu
to rcframari poteft.
Venx-feftio hie inflituicur, ut vafis fanguineis fanguine notabilitet depletis , non ita dtftendatur , <St poriillorura magis coarebntur , & fjbfidant , quare tanta copia fpirituum in
cerebro deponi non poteft , & hinc om
nia in Corpore fiunt tranquilliora.
Vulnus in vena: feilione etiam araplum e(fe debet , ut cralfior fanguic educatur.
Vefpcri

MANIA
Vefperi ad fomnum conciliandum exhibeantur ipfi in potu laudan'
opiati 1 grana v. cum pauxillo fyr. de papavere diflbluta : vel Jac amigdaJatum> cum fyrupo papaveris , ad Lb. f. Vel talis prfcribatur hauftus fomniferus :
. Syr. violac. papnveriri , diacodti an. |f.
sicj. i/Ut. latines, jiij. M. F. hauftus.
a Gry.) Praeftat incipere a gr. ij
Optara non facile tunc adhibenda
func . fimedicus fuerit tardius advoca
tus . nam poreft contingcre , ut longo
furore fjnguis fpiritubus effet exhauftus , &fi ideo Narctica vulgari , St
plena liofi exhibit entur , ferincn atione-fanguinis ira profternercnr, ut mors
inde fequeretur , fed ab anodino primum ft incipiendum, ut Camphor pritno gr iiij ad motnin fanguinis GHoKKim , qui non ita inetuendum elt ob fui fiibtilitatem ; huic
faccedere poflunt Sacchar faturni gr.
it. r.
Hiceriam prxcipu profnnt omnia
Corallia , conchilia , margarirx , oculi
cancri , fixa antimoniata , omnia chalybeata, bolus armen, terr igill fitala , qux acidum fenncntuiii in fanguine . motum ilium nimimn efficiens ,
polTet inbibere , fit motum fanguinis
Gitere , 6c quae acidum nervant fermematione , X ebullition? cun eo ex
citar, fanguinis motum augeilt-, er
go parva rantum quanfitas femper de
bet adhiberi, quae fxpius itcrata idem
prxftabjt , quod magna copia limul affurupta, quare tutilfiuium prxferendum

eft. poftea lenia Narctica poflunt exhiberi amigd cum femine , & fyr. papav rii.cl.opii gutt XX xxv.ulterius
etiam fendra afcendendo , fi opus fuetit.
Przparatio tinfturx opii.
y. / ^ij$ ex Picea Jenifer j ex(iccatum in pulverem tedige ,
cui adde.
Sal tenart
Sp. vint pint. iij.
Hxcfimul filtrentur fepties vel oftiei
per chartam emporeticam port |uftam
digcltionem , fie fie habebis tincturam
clarara tk rubicundam.
(tsiltQ moo.
. Opii tabaici ignis colore leni ex(ccati ad friabilicatem ufque
in pulverem triti parr. x.
Sal tartaripart. 1. affunde
Sp zi m q. f ad exrrahendam
inde tincturam rubiniformein , leni
digcltionc triuin , quatuotve dierum:
tinct. poftea fepnra per chartain empo
reticam , qux fiftratio ofties repitatur, & lactam erit , quod opor
tet.

Poftea prafcribatur ipfi hoc medicamentum alterans

g. Rad. buglojfi jj. f. elUbori nign 3iij.
c'Poljpod. quere, 3vj.
Fei. endivtit , cithorii , fumaria,
tpbymian. m. j.
S

purgans :

Flor.

140

MED 1 A T I
Flor, borrag. buglojf. violar, ..'.
fem. mtionum , cucUmeris , Cucurbita an. 3jiliauiritit. raf& 5ij.
tamarindornm
dtcoquantur in . commun, ad lib.].f;adder,do
fub finem decotlwntsfol.fennsQ. f.
cinnamomi gij.
colat, ae d fyr. rofatifil. violacci an. j
e F. Apozema , de quo bis in die fumnt uncias quatuor.-

' furgatu. ] Purgans hic mini

me convenir , quia fanguineni magis
movet , quod hie peffijnum eft.
.b Ellebon nigri.~] In Melancholia
lielleborus prodeft, hic vero non, quia
Sanguinem nimis mover.
Polypod. ] Polypod. quercin. hic
fufficir.
Si tamcn laxa alvo opu s il, Qtis ef
fet clyfterein lenitivum injici , v. gr.
. Decoif. ommunu flyfi email.
m colat. dijfolv
I/t. bentd. laxal.
dial runt lax**, ana Jj.
Nitri 3j aut Jj. vitill.ovt N.i.
M F. Clytter.

'd.-Syr. rofat. ] Dccofto poreft addir

pro alio fyrupo jfyrupus papar, con
debet addi (piriuu acidus , nec non
etiam fpititus f.ilis aminoniaci,nc San
guis exagirctur.
e F. Apotema. ] Dccoftum ex noftris 1 ignis ccorticibus temperaris. in
dedinarione prafcrtim, prodeft, quia,
particulii fuis gravioribus fanguinis
inotum fifth ) & rigidirate fu interim
fanguinem inciJit , &. obftru&iones
totltt.
Tartarus hic non prodeft , quia fanguinetn nimis mover, nec rad. liquiritix ob fuam acredinem , & caliditatem...

Si hujus uum detreclet , fiepius. ipfi prabeatur ferum laciis , in

quo epithymus , & anagallis flore purpureo , int coda.
Et frequenter ipfi in potii exhibeatur fal pruneL'ar dragrr.x* ponde
re ; quod peculiarem vim habet maniacum ilium fpirituum fervorem
compefcendi.
a Lnp.prunslle.'] Subindc furaatur
fequens pulvis.
y. Bolt arment , aut
- Terragi.^\.
Camphor* ,
Salts fatum, an. gr. vj.
F. pulvis.
Si aciduin peccet in fanguine, exhibe
Limatttra cbaltbit , ocult cancri , coralh a ciuda contufa,

Sic profunr omnia , qua: in Tanguine

graviucula funr > Ut Fol. luna , /,
margarilu , C Inp'tdet praofi.
Crocus martis hic non ta convenir,
quia fpiriru aciJo eft prxparatus l Se
ideo iltam diffiulitioncm , qufi cum
acido efcrvelcat ifludque enervar >
amilir , & interdure etiam aciditarem
quandain ex preparations contraxit.
Ac

M A N I JL
141
Ac poftea a/ubinde purgctur dragmis lexvel oo confectionis hamech i vel extracti hcllebori nigri dragmis duabus , quibus aliquot
grana fcammonii unt addita. Et , fi hxc propter ingratum fapprem
rtfpuat , purgetar ubinde jufta dofi diacydonii purgantis.
a SubinJe purgetur.J Pro purgatio-,
ne cam fanguinis inotus paulum cd
immiuurus.
]. bxtrAci. hellihir. rgr. gr. v. vj .
Trocbifc. a 'h. gr iij.
Mcrcur. dale, gr. .
M. F. Pulv. vcl Pilulx.
Purgans non eft poteus , quia unain

aut alteram federn fufficic

Si xger fkfedarus, quibufdam non
male videtur ciere vomitum , fi vikidt
judicantur humores in ventrculo ltabiliri, ur. ex Crco mttaor. Vitro enumomi , Trtaro emtico , Mercurio viU, &.

Pot purgaciones reiteratas hoc a linimento tmpora ejus oblinantur :

Olci violar, mandragora , fuccifempervivi an. .ft/is pru11). Mifce pro linimento , cum linteis adhibendo.
a linimento. ~\ Potius
Vaguent, populei ijjj.
Qfu,tnb*ici p>(i.aut gr. xiv.
OL fapav. 4. L ad conllent. li-

nimenti
M. F. linimentum,
Quocjuc potett inungi carpus manuuui
& regioni cord.s.

Et tale elccluarium aTumat:

ConfcTji. roftr. violarum , borrag. bugtojf.
mciijfa an. 3". .
Cort. curt conclu 3ij.
Spec, deamargariti frigid, carbod. abbatii .).Confeti, allmes 5.
Syr. tlmombus q.f.
. ,
F. Electuarium , de quo dragms duar bis quotidic , cum
potu mixta? , ipfi prarbcantur.
Verum his non jtivantibus, tentaxi poterit Curatio hujus morbi
ftr transfuftonem fanguinis vitulini, ex arteria vituli crurali , in venam
aliauim brachialem maniaci'; qualis nuper Pariiiis in maniaco , ope 1
tubuli , una parte arteria: vituli , Sc altera venae maniaci accurate inferte, filicitcr fuit facta. chirurgia ctiam in aliis moibis curandis jam fatis frequenter adhibcri fertur. n.\

i42
M E D I A T I
In diita a'r fit temperatus. Chus fit Jiquidus , forbilis , & humecbns , ex cndivia ; bordeo , rapis , carnibus vervecinis. Potus cervifia tenuis. Somnus fit longior : ifque omni ratione provocandus.
Alvus fit lubrica vel natura vel arte. Amicorum moderata admittatur
priefentia : inimici & ignoti excludantur. Et deniquc vinculis, admonitionibus , prudenter , pro re 'nata > erit regendus & compefcendus*
a Cib'ut ft. J Commcndantur lccumina , fab* , afclli arefadi > & fimilia
alimenta .

XVI.
MEDICATIO VIRI,

I.

VIR triginta quinqu annorum , craTus , obefus , fanguiheus,

poftquam per continuos aliquot dies & noftes vino & cerevilla
generofiore fefe imgleviifet , infomni aliquamdiu fatigatus eft ; &r,
fi quando in fomnum incidiflt , moleftis & horrendis fomniis fuit turbatus. Tandem poft aliquot dies cpit vocferari , torvum tueri , abfurda loqui. Jam , nifi robuftifimis viris vel vinculis in leo retineatur, ex eo nudus exfilit , & quemvis obvium ferociteraggreditur.
Subinde floccos & feftucas in ftragulis quarrit. Oculos habet rubentes , & lemis fquallidos. Plus/olito & indecenter loquitur. Perpetuo
vigilat. Oculi ipfi nonnunquam lacrimantur. * Os ipfi eft aridum.
Valde fitit. Pulfus perpetuo eft magnus , celer, creber, & & inarqualij,
e Urina pallida.
a Triginta quinqut anncrum. ] Eft
tas robultifliiria.
b Submdefloccoi.l Ubi vellunt floc
cos , & ftraula difcerpent , folct de
generare morbus in immedicabilem fatuitatem.
Os ip eft /tritium. ] Signum eft vafa faliralia tile obftrua.

d lnennlis~\ Nihil facit ad rborabum , inxqualitas fortuita eft Infebribus languis tum non eft xqualiter
mixtus.
e Unna pallida. ] Quando tubuli
renum funt anguftati , & pori Teiicx
obftrufti , urina pallida eft.

PHRENITIDIS.

45
tsffficititr in hoc 2gro cerebrum , quod ex vigilia & delirio eft manifeftum. Afficirur etiam corpus , ut confit ex cbriofa intemperantia , qua; praceifit ; non ex febre prafente.
Morbus y qui cum affligit , eft peculiam fpiardam * intemperies biliofa & fanguinea cerebri & fpirituum ; ferox delirium , & febrim
continuam producens : quae Medicis <* pbrtmtit dicitur.
a Intemperies. ] Non feejuitur ubi
febris <juod ibi intemperies.
Nam Phrenitis potdl produci . fi
nulla intemperies fit in Sanguine, fed
tum febris non adeo acuta eft , quam fi
intemperies falina adeflet
b Delirium ,
f.brim producens. )
Febris non producit delirium, fedfiinul cum ea ab edein caufa producitur,

aut producitur delirio , tan quam in

flammationem cerebri aut meniagum
comitem habente.
Tebrem continuant. ) Per febrera
continuam & acutam diiHnguicur phre
nitis a mania.
d Phrenitis.) Phrenitis oritur ab in
flammatione meningum , Tel fubftaatix cerebri.

Caufa procatarica morbi cft intemperantia illa cbriofa , per plures

dies & noctes centinuata ; qua magna copia fanguineorum & biliofolura humorum in corpore a*gri genita , caufam antcctdeniem , ac infomniam & iomnum turbatum, morbi liujus prerludia , produxit : eac|ue in cerebrum & membranas ejus delata , ibique in ventrculos exhalans, & in fubftanram mcmbranarum& cerebri promfa, ac vehementius incalcfcens , malignitatemque peculiarem adipifeens , morbi
bujus & fymtomatum ejus continentcm caufam conftituit.
a In ctrebrum & mtnbranas deUta.) Hoc quotidie fit per circulationera.
Materia enifh biliofa & fanguinea in cerebrum Se membranas provecb, jbique incalefcens , & putrefcens ,facit eorum inflammationcm.
Dum vero ea partem quandam in venas perpetu ex cerebro inflamrnato-pellit, qua deinde percas ad cor defertur > ibique vehementius
incalefcit , & ex eo per arterias in tottim corpus diftribuirur , facit
ftbrm,pulfumque magnum , ce/erem, crebrum , & , propter inirqualcs
fanguinis partes , c snaqualem. Ad oculos vero delata facit eos A rubicun
dos , & poris vaforum , qua* funt in oculis , egreTa, ibique incraflata.
* legst extrema* pa'pebras kmis. f Spiritus , ex frvido illo fanguinc in
ventrculos cerebri exhalantes , cum fint nimis copiofi, & quafi ardentes > attollunt perpetuo cerebrum , nervofqus fubjedos diftendunt ,.
atque

144

MEDICATIO

atque ita perpetuas vigilias gignunt. Dum vero illi vehementius in fenforium commune4 impingunt , faciunt peculiari impulfu (quia ita na
tura comparati fumus) feroces de 'rebus objetlis cottiones. Atque hinc
fit , ut ejus S perceptio&*h judicium ita depraventur , ut ille nihil nill
delitibus, pugnis, vulneribus , & vindifla cogitans , perpetuo de iis
rebus inepta &ferocia loquatnr & quemvis obvutm invaderet , eumqut
Uderet , nifi manibus ab adftantibus , vcl yinculis injectis , cohiberetur.
a Incalefcens putrefetns facit in- eleinenti eas protrudit , rlitis crafoxmmationcm &c.) Putredo seque eft ribus i qux non ta commode hune
voxobfcura,ac pa res explicrtela; in inotum fequuntur : ex quibus clare pacaled it materia in cerebro,ejufque tec mixturan) fanguinis , V rrfpectum
menbranu , & infhinmationein facit, particularuin ad leinvicem deber tolquia partcula: quxdainlive biliofxfieu li , & f.inguincin , quail lutbidum redut fimplicius loquamur falinx , five di , (ut videinus vina & cerevifias diapituirofx in poros cujuscuinque partis phanas fubindea fulmine turban) quia,
(fed prarcipue menbranofx tanquain languis humor eft ex diverlrfiimis parconfian tiores poros habentis ' recepta;, ticulis confiants , qux omnes cerro orinconveniente ua inagnitudine Se figu dincjuxta fe invicn politxfunt, 8c
ra eos non tranfeunt , fed in iis hx
repunt.
Hxc vero mixtura cum notabilit:
.rent , eosdera tarnen non oinnino &
fucceffu temporis immutetur , in cor
in folidum obfiruendo & circa feie exi
guas pororuin reliquias relinquendo. de fermenta tiones febriles excitt, &
Cum vero in reruin natur.i nudum pof- omnia fymtoinata febiis per totum
1 it dari vacuum vel minimum . nccef- corpus hinc commode fequuntur , de
fe eft , ut per mnimas porotum reli- quibus infebribus latius.
////;. ] Hoc fortuitiim eft,
.quias fluat affidue mundi materia fubtiliflima , qua; lneru ignis , etc , &id- quia in omnibus fanguinis guttis mix
circo fulininis inflar fertur pennemo- tura ejus non arque turbara eft
.rat.iis pororum reliquias , facit inflamd Rubaundoi. I JLx nimio viHeL
mationem.
mpetu fjiiguirris in vafcula capillab Facit febr'tm. ) Si hac ratione ge- ria , ut ea diftendantur plus lolito,
nita eft infla inmatio in parte aliqua , oritur rubor , nam per microfcopia
ubi notabilis eft vaforuni fanguilero- accurariota , f exigua portiuncula
rum aut magnitudo aut multitude, il- fanguinis infpicitur , non apparet rule tranlrus xtheris pai volando langui- bicundus.
e Tegit palptbras temu. ~\ Palpebrx
nein, ibit recta linca, unde partcula;
fanguinii inteftino & vario motu , non interdum quallent , quando videlicet
-amplius indr'erenter verfus omnes motu fanguinis nimio particulx quz-partes moventur , fed aliqux , quae dam glutinofx , Sc guinmol'x per po
inotum material primi eleinenti com- ros arteriaruin circa palpcbras depomodius fequuntur verfus earn partem nuntur , qux in fuperficie frigore aerii
moventur, verfus quam materia primi cxtcrni coagulatx , glutinoium , &

P H RE N
quail cruftaceuin corpus componunt.
Sptritui \tx ftrvide tilo &c] Die
potius , niiniuin iinpetuin fpirituum
etfe caufam niinix vigil ix
g Perceptio.j Cartelius pag. 2. med.
3. agit de perceptions cjudicio ; in
perceptione non eft error , fedinjudicio > nolter autor in eo errat
h Judicium.^) Judicium hic proprie
non laborar > quainvis anima abfurdi , & abfooa effeAa in corpore pro
ducat ; nain cum Phreniticus de jurgiis
loquitur, judicium ipli non vacillt,
nam rever aniinx tales dse reprefentantur, ut de jurgiis necefiario cogita
re clebeat J led in hoc errat , quoelputat ias ideas excitan in cc caui
externa prxfenti > cum excitentur re
vera tantum aveftigiis cerebro impref6s.
i lit nihil de Utibit , &c. c."git*ns.~] Relit , ut delirium explicetur,
cujus caul eft , quod idem ille xther
continuo c copiofe cerebrum pervo-

I T I D I S.
145
lats & ad ventrculos perveniens retamque fua m lineam perfequens non
folum quatiat & infenlibilirer diffolvat
(ialiqu.liu durt) partculas tibi ill t
ubltajitia cerebri (in quo confiftit ob
fera ilia authoribut dicta putredo) fed
ad ventticulos etiam perveniens , tollit
indifferentiam fpirituum animalium,
nam cum fpiritus in ftatu naturali in
zquilibrio politi i une , minima vis fuperaccedens hoc xquilibrium tollere
valet , quare non mirum efi quod
materia primi dementi ab una magis
parte , quam ab alia mota hoc xquili
brium coll.ic : xquilibri fpirituum
fublat , omnia confuf modo fenlotio coinmuni line conneclione ancre edentium Se confequentium reprxferb
tantur ; & vice verfa fpiiitus tumultuori abillo xtheristransfliixu in hos,mo
do in dios nervojforte fortuna, & inteinpeftive influunt , in quibus duobus
delirium conlittit.

Et quia enfla* cjuardam particula* fpiritibus in cerebro mixrar , &

vehementius in ventriculis agitata: , in fenforium commune ita impingunt j uti flocci anteociilos volantes in illud mediante lumine impingere iolent , ideirco videtur fibi noiter agcr , fe floccos ame oculos
valuantes conjpcere , eofcjue m letlt flragttl , dum tntuetur , mantbus
captt. Pra febris ardorc ,a:fophagum & os perpetuo exficcante,
os ipperpetuo arel , & continua torcjuetur fui. Materia biliofa , qua:
alis urinam fingere folebat , c in cerebrum delata , ibi , propter peculiarem cerebri ex hoc morbo ciifpofitionem , manet , atcjue ideo urina,
fufficiente copia bilis deftituta y pallet : & cjuia hxc intemperies cere
bri , lacrimalium carunculaium poros plus fatis aperit , ideircofirum,
quod cum fangaine perarterks eo defertur , ibi ab feparatum , per
illas carnculas ex ocuhs , lacrimarurn fpecie trumpit.
a \n ftnforium commune ita impin- | forte fortuna Btant particulx quxdam
gant, ut flocci & ] Quirenela potius I craffiufculx , qux radios luminis in
caufa eft in huinoribusoculi, in quibus I debitum modum reflechint aut refrinT
cndo

M E D I A T 1
146
gento ad oculi fundum transmittunr, fit, dicendo , fi vel paulum bilis admiteadein ratione qua ilium pervcnirent, ceatur , urinain illain multuin inde a marefcere , quod tarnen non eft in ti
revera flocci ante oculos volitarent.
Ol ipfi perpetua aret.'] Hie adeft oris rina rubicundiflima , eft potius ob ob*
ariditas.ob duplicem forte caufaiu: pri
ftruis pc; is vaforum emulgentium St
mo, quando pancula; fanguinis aqueas velicas,nec non tubulis rcnum> particu
per habituin corporis , vcl per alias viae lx fanguinis flavas aut etiam alimentomagna copia extra corpus protrudun- rum non polunt tranfire, fed interim
tur , lyinpha vix aliqua iii.it .idos, & pallor hic non feinper habet locum.
d La:hr;marum fpetie.'j Quod OCUgulain ad earn humedandam , quod
turn in nobis fenfutn ariditatis ! & oint li Lachrymentur tantum eft accidntale
fitirneicit, qua: fuis potu potcft f'e- huic morbo, & nihil ad Phrenitidem fa
dari : vel fecundo, oris ariditas oritur, ch, nain oculi Lachryraantur ,quia ob
cum glndulas (al i va les fnf obltrdas. fanguinis inotum niniium plus feri ad
ita ut nihil vcl parum falivas feercta; ad Glndulas Lachrymales defertur,quain
os mittatur, quae litis potu licet iinmo- commode ab iis per vafa lymphatica
dico non tollitur, fed augetur, quia ob- eodein tempore revehi poffit , quare
ftructionem auget , c ventriculi appe- tum neceflario extra corpus propelli
tituin , & tuft :< mein deftruit , fed tum deber fub forma Lachrymarum.
obftruclio eft referenda.
Vehemens Phrenitis aliquando tre In cercbmr.~\ Hoc eft hic iteruin morem efficir > quia tum ob nimiuin
error,pugnans cum circulatione fangt: i inotum fangutnis , & humorum valnis vid. Hipp. S. 4. A. 7*vulis vis fit , & quodammodo inutiAlteraque hie eft hypothec's faifa , lantur , & hinc fpiritus ab unomufeuniinirum , quod tubor urinas fit bile, lo in alium antagoniftam influunt.
quod figinentum helmontius bene irri Morbus hie valde pericMlofw eft ob perpetuas vigilias, qua? egrum
valde fatigant , & fpintus magis incendunt ; ac prarterea quia princeps
pars biliofo fanguine laborat & hoc delirium non cum rifu , fed fe
roce ftudio , eft comitatum. Itjque yncrofiifima hie adhibenda
mcdela.
a Morbiu hic valit periculo .~\ A Ivi excrementa , fi fint alba , malum
eft , quia obtruftionem in duftu cholodocho fignificant, quare humor flavus cum bile non movetur ad inteftina
ad fasces tingendas.
Rubra dcjrftio mala eft , qu'a prop
ter nimium asilum omnia magis adufta
fignificat , vcl propter fanguinem ipli
adrnixrurn
Orina hie pallet, & clarcfeit , quod

malum fignum eft , nam indicat poro

ren.im cue obilruftos > ita ut humor
tingens cos pervadere nequeat.
Hoiror malum , rigor peflimum eft,,
quia defeftum fpirituum , & obftruhonem nervorum denotar.
Hucfpcant fcqq. Hippocratis Aphotifmi
SecV III Aphorifm 30. "Vitra hant
tetem provefl hmata , pliuritidei ,pcrifumon:t , Uthargi , phrtnttidei

1>HR ENITIDI.
47
ttiJes, &. In acultis inflamraatio- | Seft VII. Aphorifin. 12. A peripnes poiiffunum locura habent , quia neuraonia phrenitis , malum. Quia
parec funt duriores , ira uc pori non morbus magnus fupervenit magno.
facile cedunt,hinc facilius'obftruuntur.
6)jt cofifbt in caufa: antecedentis & continentis ablatione , & intemperiei , per contraria , corrections
Primo itjque hic injiciatiir clyfter :
IJJ. Hordei mnncUii p. j.
Fol. latiti. , violara , m.ilv t , btu an, m, j.
Sem. if.frigulor. major, an. 3ij.
. acidor,
Cocjuantur in aq. comm.
ib j. in tjua diolve.
C.ijfu pro clycnbus , diapruni an. 3vj.
Salis 3j. Aifce. F. Clyfter, mox injiciendus , & quotidie , nifi aliud purgans exhibcatur , repctendus.
a InjicUtur ilyfttr. ] Prxmittunt
tlvfterem , ut fasces ex inteftinis educamur , fed bic fere impolfibile eft ,
ideoque fupervacaneuni, po'teft injici,
cum lucidum intervallum eft , fed tunc
potius venxCeftio inftituenda eft, in
qua tota cur.itio fere conlillit.
Uti in maniate & bic furgentie Cunt

vitanda , quia langui ; inde nimium

inovetur.
b Sa/u."] In Clyftere poterunt diflolvi loco Talis communis , Calis prunell.
a drag. ij. in morbis acutis oleoCa non
addunturclyfteri, quia facile inbilem
dgnrant.

Farcibus alvi per clyfterem hunc vcl fuppofitorium edueb's , aperiatur vena in cubito , vel , fi hoc ad minore arger nolit , in fronte , &
fanguis large educatur : prarfentiiTmum enim in hoc malo remediura
eft fanguinis detraftio. Arque ideo fi venar fectio ab argro non admit
ate , fiat fcarificatio profunda in cruribus & dorfo cum cucurbitulis
Venarfelio hic reiteranda quoque erit.
a Aeri*tuTvanain culito."\ Venxfeftio ante omnia debet inftitui , &
pro nmffltate iterari , inftituenda auttmel in Rracbio, quia Sanguis
tu , & Cubtilitate peccat

Infrontt.l Futile eft Tenamfecare in fronte , & lignum ignorantix cir

culations Canguinis : cum exbauftx
Cunt vires, renxfeitio non adminiftranda , quia facile moritetur.

Capiti adhibeatur hoc oxyrhodinum ;

$c. bOksrofaceili).f.
T X

Sued

I4S

MEDICATia
6 Sued , port/flact , folani an.
d roic. j.
F. oxyrhodinum , cum linteis capiri tepide adhibendum.

a Capiti. ] Oxyrhodinum capiri quia fua acidirare cum fpiritibus falinis

admovendum eft , & xpius iteran moiinn auger: tepetltntibtn eriain Incus,
dum , nam paucuin ad inrcriora per- non eft, nii in principio inorboruin oc
venir : vcl intro exhiberi poreft pulvis dedinatione , adde
gr xij.autxv fi vires non
aliquis maxime refrigeran! line obltrudum (unt proftratae.
ctione j ur fequens
Camphor* ) a"t 3<$- G ferre . Lapid. t.runell. er xv.
vuk odorern. iopiumoinirCaphur. gr. iij iv vel v.
ti poteft-, fi putamus peiicuLaudan Opiat, gr. fem.
lofum.j
M F. Pulvis.
e Oxyrrhodinum. ] Sequrns Oxyr
Ab hoc & liniili pulvere miras allquando vidil Ciariff vir operationcs hodinum , ur levis exciteiur foinous,.
in Phrenitide , & Mani , ira , ut igri optimum eft
/. Ol. Kofar. une. ij. fein,
ipil admirareneur muMtioncm : vel
Succi l'ut: i., .
H. Syr. Papav. Errat. ^ J}.
LuBuct.
Lauden. Optai, j>r lj.
: i Uni. . unci].
Ay. Ijiftuc. une. i;.
uiceiOjdy
M. F. Hauilus.
Aq. Pitfa-v. Re/. a. une. ij.
b OUi.] Non poteft penerrare po/ F. Oxyrrhodinum cum linteis.
ros^quoniain conftarparticulis ramofis.
Succi.~] bi aeftas ert,ut poflunt ha duplicatis capiti tepide adhibendum.
Pro linimento Tcmporum.
ben-.
t. 1)ng I opul. une. fem.
Si non habemus fuccos herbaruin ,
Ltud. Optt, vclop gr. xij.
furaimus aquas dcftillaras , fie habe
Caphur.gt xj.
mus oxyrrhodinum optimum.
0/. Hyojtiami. q. f.
d ActtiA Ubi morbus fuerir in vi
M. F. Linimentuin.
gore , non nulruiu aceti habendum,
Sub norftem exhibeatur hie hauftus hypnoticus
S)r. papav. errat.
a Laudan i opiaf nr. iij.
jiqjattuc* %i Mifce..
a laudan'mpiati p. ii.] Narctica
minime funt adhibenda,cum putemus
vires elfe atritas , ve! a minims femper
dofi cil inripiendum , ut videamus,
quid fanguis ferre pofiit , fie primo
poffot incipi fequenti fomnifero.

-. Syr. Papav. 3 0".

Laudan optt gr. j.
jiq. Uftuct %\. vel
cum cerevtf*. M. F. Hauftus
Pollen femper ad maioretn dolin afeendi poteft , li necc/fitas urget.
Sub.

PHRENITIDIS
49
M.
F.
Tulvis.
.
Subuode ad impetum fanguinis refrxnan tum, fumantur tales pulvercs. Sed facilius in potu ordinario infund
poteft tinRura opii cochl.dimidium aut
j.. Terrt fp. gr. XV.
amplias. Mukus fe ufus lap. fruneU.
Seech fatumi gr. v.
j J 3>j ' aut ampliut
Camphora gr. iij .
Laud. oiat gr. I. aut ij.
Poftridie exhibeatur hoc * purgans
2. Spc. diaturbitb cum rabarb. 3j.
Satmmonit gr. vj.
carmbcncdibli : ;uj,
M. F. Hauius mane propinandus.
i Pingan?. T Purgans rejiciendus ,
quia niimam rerraenrationem in fanguinefacit, Ii opus iit, potius a ! dy redeunduin Si morbus ell in
principo aut in declinatione, ut omne
pcriculum nimio: ferinrntationis praeterierit arque f not.bilis adiit cacochymia , tunc.
Exit rhabarb. pj aut gr. xxv.
Ref. fcamm gr. iij-. aut i.
M. F. Filuli.
Ad obttrudiones tollendas in cere
bro , tc Meningibus , tk mixturam
fanguinii legitiinam reftitucnJain. po
tius ludoriferum ancefebrile dari po
teft, fi rires conftiterint 8c febres- habtant intenniliiones , feouens fudori*
feruin paulo ante periodicam exacer
bationem ) ft talis datut , ptopinati potel
t. Sa'ii Card benid. auiMixti gt.xvj.
vel xriij.
Bednar. M:neral gr. xij.
Caphier. gr. iij. ve! iv.
Laudan. Opial. gr. j-.

Spiritus Nitri gutt. vj. vel viift

A i Card, bened. une ij.
Syr. -v. drag. iij.
Mifcf Fiat Hauftus.
Si vires <Sc febris continuata tale potent
fudoriferum non ferant , mixtura ejufdein generis poteft preparan , & ab e'
continuo ali.]uid cochleatim fumi ( ver
ni gratiu)
. Sal Sudorif. drag. fein.
SiLPruncll. fcrup.j.vel drag fem.
^. Miner gr. xxij.
Spiritus Nitn adgratum fapcrem
tan'-mn Hi cumSale cfler*
vfcat
jfq. Cud. bened. une vjt.
Syr. Palau, drag iij.
Mifee
Loco Bezoard. mincralis Antiinonium diaphoreticum qudein fluni po
teft , fed major debet ejus cile dolis ,
& ideo in parvis his mixturis non ita
convenu , quia ad fundu in fubftdens,
major ejus quantitas asgro ingratam.
facit mixturam.

Pcdibos , bad diverfionem materia morbficas, adhibeantur colurabc- viva;- diflecta?;

a PeMb'ti.1 Animalia viva diflcfta qui ex illis exhalt, mnxiine amicus eft :
poris , & conveniens aliquo motriam capiti applirara profunt . quia noftris
do eft ad obftrufribnes in illis tollendas. .
ulor , & vapor blandus & fubtilis ,
-j> j
b Ad*

M E D I
i5o
divirfienem.2 Id pugnar cum
circulations fanguinis . potius pcdibus
pplicentur fermentum acidum , cui
vulgo addunt ruram Sc lalem. , quod
fzpe poli applicationeui nigrefiir ; Un-

A T I
de ardorem corJe revulfum ajunr: Sed
revera eil fale exhlalo ex planris pe
dum , exficcanre fermentum applica.tutn , cum cujus aeieiitate procul du
bio ferinentationem aliquam excitt.

Interius uiurpetur * ferum Iaftis & tenuis cerevifia pro potu , &
talem fubinde fumat julepum , vcl apozema potius ;
5. Fol. lailuca , port: 'act , plantag. an. m. ).
Flor, nympb&t , violar, an. p. j.
oq. ex a<j. fard, ad lib. i. adde<-fyr. violacct^).
d Salis pruntlU 3iij. M. F. julapium pro iij. dofibus.
Strum."] Serum laftis potiffimum
d Salis fruntlU. ] 3j. aut $'tj. falx
converti przeipue fi Mars ineofitex- prunell fulfil it , bene tarnen addit faJ
ftincrus , nain volatile in fangujnere- prunellx , fednimiainquantitatem.
inoraturob metallicain gravitatem.
e Julafio. J Adde fantali citriNix ni m in aqu dilblutuin, vcl in
aqua purifkatum , fumine prodeft in
ic omnia feront , quz fangui
omnibus tnorbis , ubi fanguis nimis nis morara compecunt ut Oculi onemovetur, Sc volatilis eft, ut & nitri cri, , ttrragill. On.nia chalyfpiritus , qui aperit , Sc coagulando btata, creta, b int , Fol. luna, fofo, &c.
Sanguinis mot um retardt , Sc denique Sed hxc omnia ubtilirTime debent teri,
diutiufcule in fanguine hxrer.
ne ubi alias aperiunt , nunc potius obb Potu "jlndantutfingulis hauftibus lruftiones pariant.
Spiritus nitri guttz aliquot, ut fpatio
Itaque fumma curationis fatis po4 hororum aeeipiat ejus gut tas 40. tcntis confiftit initerata Venz-feftiovel 50. tarn in potu ordinario quam in ne , in Clyftereemolliente refrigerante,
julapio.
c non obtruente ; tandem & in mix
Syr. violac. ] Potius fyrup. de - tura vel alio Medicamento antifebril!,
toiitate citri, aut granatorutn aculo - non omiflis interim iis , quz fangui
cuin~|i^
nis motum niinium fftunr.
Habet ad ftj. fyr volacei ^iij.
Magnus cordis calor hoc epithemate temperetur :
c, Ac. rofaeet hb. .
NymphtA , bnglojf. violar, an. gj.f.
Sautai . CT citrin. an. 3ij.
amphort gr. iij. auti 3j.
Croci 3. F. epithema , cum Iintcis intinetis cordi tcpid adhibendum. Idem etiam teftibus adhiberi poterit.
a Aa.nymphtttbHglojf.] Sunt merz aqux : acetumbeneadditur, ut temporetur fal.
Ubi

P H R E N I T I D I S.
Ubi malum nonnihil mitefcere inceperit , capiti adhibeatur gallina
yin diffeta , vel pulmo vervecis maatione calens.
Pro potu etiam utatur hoc infufo:
i. A(\. fotttit lib. 2.
Fol.acttoft ,papaveris rbandos an. m.f.
Fbr. borrag. nymphes. , violara an. p.f.
Spirit: vilrtoli 3j. fantali rubr. limau 9j.
Stent ininfitfoper haras aliquot, frigide colentur
per chartam empreticam, & c addefaechari q.f. adfaporis
gratiam.
S> r;!us. Spiritus nitri hco Vttrioli
Stntali rubr.J Same potius fant.
adgraum acorem. Spiritus adduntur citrim, aut 1.
ad extrahenduin colorem , ii niiniura
Adde fecchari. J Potius fyr. aiJdu , faxes etiaiii extrahuntur.
cidus.
Urina hic frpe fubfiftit , atque ideo monendus arger , ut mingar :
quod fi hoc non fufficiat , fiat nxc fomentado fupra peftinem :
J. Fol. parietaria , m. ij.
Tetrofelmi cumradtce m. j.
Sem.fefelios , petrofeltni , apii an,
Fiat decoclto mJ. q, aq. comm. In colatura
dijfolve olet fcorpionum
pro fotu , pttlini linteis

a. Tttro[*lini.~] Petrofelinum & apium funt urinas pellentia.

Hujus decocti refidentia frigatiir in fartagine cum a oleo fcorpionum
q. f. & port fotum applicetur b pectini.
3 Oi.Sc*'pionum"\ Spccintim dicatum cit ad urinam expeliendam , addi
pweft ipiritus rerebint. 3^(3* 'ea 'n
Sae funt addenda, alias Ipiritus avohrcnt.
?ichni.~\ Ad Urinac excretionem
piomoveodam , peften & peritonxum
inungi pofTet O. corpionum, (Sale

aliquo penetrante , ut a ri moni ill A

vlica flimuletur ad excretionem, (verbi gratia.,)
JH.. Ol. Scorpion.
j;
So/. Otm. ferup j. au:
Sl velatil. fuccin. gr. XV.
Ol. lumbritor. 3ij.
Mifti , concutiunturfortittr.

h ata a'r fit temperatus,. meJiocriterluminofus. Abfintab oculis.

M E D I A T I
i5
lis picbra:. Cibus fit parcus, cx lacluca , intubo, pifcibus faxatilibus.
Potus fit ccrevifia tenuis. Quies hie conducit. Somnus omni ratione
.conciliandus. Excrementa alvi & veficx bene refpondeant. Aifeus
animi, quantum fieri poteft > fintblandi.
a Cibtu ft frcm. ] Sit libeialior, fimiliaque.
b Ctrtvtfi*. ] Qui afl"uevit vinunu
i alvus poteft ferre, ne languis fiat
fumt vinum iheanum tenue.
acrior.
Conreniunt omnia hordeata, rapae,

XVIL
MEDICATIO A DOLESCENTIS,
rab'tdi cants morfu

HYDROPHOB!
ADolefcens , annos natus plus minus fcptcndccim , ruri iter pe
des faciens in digito annulari finiftra: mar.us cane rbido , infiliente , fuit commorus: Vulnus , quia erat cxiguum > nec ulla dc
canina rabie fufpicio , brevi chirurgo fuit c conolidatum. Trigefimo morfu die ccepit dc firnftri dolore conqueri > & aquam
metucre. die vinum , cerevifiam , Si e omnia liquida ac irid
ela abhorruit. Tertio die f nec fonirum , im nec g nomen liquieTorum ferre potens , infigniter febricitavit. Pulfiis jam eft concitatus ;
multi adfunt fudores.Mens ipfi in reliquis etiamnum fie h fatis conftans.
a Annos natus 17. ] Atas nihil
facit ad rhumbum , nifi ad prxfcribendas formulas.
b In digito ennuUri.'] Nott exiguitatem partis > unde morbus in fotum
corpus diftribui non poffetine circu
lation fanguinis ; quodque arguit,
veteres parum ratiocinates clic.
Confoiidatum. ] Et taie exemplura eft in obferv. 18. lib. 7. Schenkii

pag. S ij. excmplum bydropbobix

port feprennium a morfu dilapfuin fe
inanifeftantis. habet ibidem png. 8 1 5.
obfervation. rj. excmplum hydrophobias poft 4. menfes fe manife
ftantis. fine antidoto, videlicet huic ve
neno contrario , orme fermentum falivas canis viribus plenis manlit in corpore obf. 1 6. ejuldein.
d Trigem morfu d.'J Hydro
phobia

HYDROPHOBIC.
*5J
phobia manifeflat fe aliquando rrige- vulneris obftruunt, quare)femientum
fimo morfu die , aliquando octo aut lu e vencnuin hoc facile inter ho tubu
fex menfibus port : nam quod vene
los obftructos latere poteft , donee ex
num tain diu in corpore poteft hxrerc, qulibtt caul., externa aut interna for
priufquain manifeftat , endein cm tuita , fermentatio in illo producatur
fa eft. quaTe vii aliquando variolis , tum enim propter majorem conceprum
& morbillis infeftentur , (qui jam ad motuin t careres fuos perfringit . oc
adultain , auc etiam decrepitain xta- cum huinonbus circulantibus derivatem accefferanr , non autem in eoruin tur fenfiin & vieilli m ad fanguinemj
puerici) neinpe quod fouies , feu fer- ibique fermentationein fimilein produ
fflentum hzrear alicubi in parte aliqu cir , eft in fjnguine rabidi canis.
fo'.ida , ubi portea a caula aliqua exter
e Omni liquid.] Hoc iignuin pana incipir fermentari , intumefcere , thognomicum eft.
&carceres fuos perfringete, & tandem
Nif fonitum. ] Hoc non femper
infanguinem irrumpere > & in eo fcr- ade , not atque majorem motbi gtamentationem libifiinilempetficere, dum.
g Nomin liquidcrum.) Hocforruitune de in um fe inanifeftarefolet.
Venenuin faepe fe manifeftat aliquot tum eft , excinpium etiam non febticttempus poft infliftum vulnus , quia, tantis habet fchenJclui obf. iS.
h Setis Co7ifit.~) Sine delirio morcum inorfu animalis fibra: camis &
membrana; dilacerantur , refiliunt in buin quandoque ce , habeC obfervaCincinnos , & tubulos circa latera tionem Schenkius obf. 16.
Tartes tifft* hic funt vari.T : a cerebrum , cjuod ex aqua: & omnium
licjuidorum mctu : braebmmfimflrum , cjuod ex dolore ; & cor , ac
quod ex febri , & pulfu cotxitato , ac fudore innotefcir.
a Cerebrum. ) Die potius ma ifi m |
b Trechtum fintfirum ) Propter
fanguinis, &c fpirirus tanquam peregri- ervos digiti commorfi per totam branofermento imbutos.
cbiilongitudinetn excurrcntes.
Morbus eft Hydrophobia j five intemperies venenata , contagiof
& calida totius corporis , ac prxcipue cerebri ; aqua: , omniumquc liquidorum , & fplendentium timorcm inducens. Quod caufa: & fymptomata teftantur.
a Contagofa.) Non quidem per infenfibilem transpirationem , fed tantura
per coinmunicationem liquons.
C*ufa precatartlica hujus aflfeftus eft morfus canis rabidi, qui sgrum
noftrum in digito annulari mordicus vulncravit. Hinc enim , per contagium , yenenum iftud rabiofum ipfi > in digito vulnerato , fuit comV
muni-

154

M E D I A T I

municatum: quod, vulnere per venas aefcor, & hinc in ciebrum

& totum reliquum corpus , cum fanguine arreriofo > diftributum , totum fanguinem pauhtim infecit, lfque majorem corruptelam indies
contrahens , tandem ad tantara pervenit pravitatem > ut antecedens hujus morbi evairit caufa. Sanguis autem illc ad cor dclatus , ibique
praeter natiu amincenfus , per corpus deinde diftributus , & in cerebro
c in pravos fpiritus animales converfus , ac d perceptionem ibi vitians,
conttnens hujus morbi , omnfumque fymptomamm en caufa.
Mirfits canif.) Aliquando fimilem
rabiem caufis internis poe gigni ha
bet Schcnkius ibidem obf. 17. fed undc
cani talis rabie* : verifimititer ofTaaur
alia offa veneno confpcrfa ipfi objefta
fuerunt , aut ex caufa fortuita ipfj orta
inflaimnatio in cerebro, unde phreniris
b SanguU autem ilU.) Quod fi faliva
canis hu|us rabinfi fit fpumofa , illud
docet adefle vifcofitatcin , interea dum
tarnen ex poten ti fermento cuminixto
oritur in huinoribus & (anguine impe
tus > qui ad cerebrum qiioque derivatus^expellic ex vafis etiam fpiritus craf-

(Tore; , unde tubulos nervorum

prompte fatis ingrediurrrur, fed tumul
tuare intra ventrculos agrranrur, unde,a:quilibrio fpintuum lublaro. oritur
delirium, quo etiam f :cir quam ma
xime fpirituiim inxqualitas quoad ma!mitudinein,&:confequenterquoad%io
tum.
In pravos.) Id eft, in nimis hnpetuofos.
d Perceftiontm ibi vitiani.) Otnne
vitium eft in judicio , in perception
ne , nam (i non refert hanc rem , ad
minimum refert aliam.

Nam a malignus ille fanguis cor ingreflus , ibique, bob nimiam

fuirn dilatabilitatem , fupra naturx modum cxcalefactus , & in arte
rias & venas totius corporis propulfus , cjcbrtm , & pulfum centitatumt
febris indiccm , fudoreue cvpiofosproducit. In cerebro vero in fpiritus
commutatus , propter peculiarcm fua; intcmperici malignitatcm , ce
rebrum ita difponit , ut imago lucis , & cujufvu alius Ucjueris ,
fenfibus , remifcentia , vel imaginatione perc|pti , ingratiffirnum
motum ipfi imprimt atque hinc ea: res magnum timorem , & horrorem noflro adolefcenti metttiatit.
a Malignm & fravui.) Sunc voces xther mixturam fanguinis intime turque obfeuras.
I bans.
b Ob ttimitm dilatabilitatem Hoc |
d Imago bic.~\ Lux asgruin ofinipfum magnam partem explicat illius j dit hie, utiin aliis inorbis acutis, quia
malignitatis.
_
I luxfpiriruum metum auget , fpiritufc Fi brim.] Ed id peculiare quid ic que nimis jam motos adhuc magis
fortuitum , quan ionemp; per hoc fer- ! exagitat.
mentum in fanguinetu introducitur

HYDROPHOBIC.

I)

ta tnim i natura facti fumus , ut diverfi motus diverfas in noftr

mente excitent cogitationes -, ut ex fridione laterum & planta? pedis,
titillationem ; pndur nervi , dolorem ; & ex omnibus reliejuis fenfibus , per folamjnotus varictatem , varias fenfationum cogitationes
in nobis excitantibus , eft manifeftum. Cum autem omnis motus five
imprefionis varietas , vel ab objectis , vel medio , vel fenforiis , vel
omnibus fimul oriatur , necjue hk in objetis liquoribus vel luce *
in medio , ullum fit vitium , quod per fe tales motus produccre poifitj
fequitur motum ilium , five motus iftius modificationem , qua? argro
noltro liquidoram & * lucis timorem incutit , peculiari temperie
fenforiorum , five fpirituum , cerebri , & reliquorum talium rganorum , ubi ab his objcis moventur , origincm duccre.
a Lucii timorem.'] In omnibus animi
dclitjuiis & deliriis hoc (it , ut non ferant xgri niinium lucis , quippe qui

nimis turbat cerebrum, uti fUni non

forum lumen folis.

Hincj tm patet hydrophobiam non magis eile occultam , quam eft

dolor acutus, qui ex nervi punftura : vel fcintillatio , qua: ex oculi
percuifione ; vel molefta ilia titiilatio, qua? ex fiibita lateralium pecto
ris mufculorum, vel planta; pedis fridionc , pcrcipitur. Nam omnia
ifta proficifcuntur varia motarum partium temperie j qua: propter
infenfibilcs partium partculas incognitas , noltro quidem judicio >
non magis in uno, quam in alio, fpecific explican potcft.
lAtcpte ex bis gcneraliter maniacorum , phreniticorum , mclancholicorum , tarantula demorforum , & aliorum delirantium deliria fa
ds commode ex plicari pofle videntur. Cum enim ex vario fpirituum
& cerebri temperamento varii motus , & ex variis motibus varia;
oriantur cogitationes ; hinc jam facile intclligimus , fi motus eorum
fecunclum naturam fuerint, cogitationes etiam eflb fanas j contra vero,
ubi illi convenientibus noftra: natura: legibus recedunt , efle infanas j
& > pro varictatis fua: ratione , varia etiam infaniarum feu deliriorum
produccre genera.
a VarUoriantur cogitationes.'] Cum corpore non ranruinmodo aas immotus fanguinis maxime a ftatu natu preffiones in cerebro , Be hinc longe
rali recedit , fpiritui etiam longe aliter diverfas animz cogitationes > & ideas
moti & difpoliti generantur , qui prop- offcrunr , & ideo non mit um eft, quod
ter arctain conjunftioncin mentis cum ' miros habeant rabidiconeeptus.
V 2
Morbus

15

M E D I A T I

* Morbus bic cum fit venenatns , & aqua: aliorumque liquidorum. timorcm, quibus iegri fitis eft miriganda, jam induxerit: cumquc
hacenus nulla fere eorum fuppetant exempla , in quibus hie morbus,
ubi ad aqua; timorem eft perventum , remcdiorum.e hactenus inventorum ope , fit fuperatus : hue accedit , quod a*gri in hoc affeftu fere
nulla aTumcrevclint remedia. Itaquc/p hic in anguo eil. Imo metuendum , ne ante mortem in caninam rabiera agatur. Attamen non
plane hic deferendus a*ger : prarfertim cum mensipfi etiamnum conftet ; quo rationibus eo forfan potent adduci , ut formidatis liquoribus in medelam utatur,
hic fit vemnatiti."} Mor
bus hic ell contagiofus quodammoJo,
led tarnen fermenrum noil ita volatile
eft, ut quidem in febribus tmlignis,
& in pede , nain hoc conragium tantum communicatur pec imineiliatum
contaclum , aut rabidi animalis.
b Ad. aqn* timc.rtm.~l Mctus aquae
non eft accident infeparabile hujus
morbi , nam fuerant , qui avide cam
biberunt ad exftinguendain lit im, fed
segri aquam metuunt, quia for Ian aqtia (la cum veneno jilo , inftar calci: ,
fermematur , & magnas in corpore
turbas & dolores excitt , ideoque

omnes liquores metuunt , & hoc ea

propter cum racione faciunt, ficuti fani
por. nu, a quo malum habcnt,mecuunc.
vel potum zgri hi fugiunr, quia canis
rabidus meuiiraquain, Scfennentum
iilud fermentationem fibi ftmilem in
hotnine producit . & (c hominera eatenus cani fimilem redclit.
mventoritm.'] Non vi
deo , cur non poli t morbus hic venaefeftione una aut pluribus , atque dein
remediis intrnis impecuin fanguinjs,
huinorumque municmibus , nec non
penctrantibus fudorifitis alexipharniaeis malignitati , & veneno obviam
euntibus , malum fanari.

Tentanda igitur Curmo : qua* caufam antecedentem , & continentem ; ac malignam illam venenatamque intemperiem corporis,
contrariis remediis impugnabit.
a Curarte. ] Diftcultas Curationis prascipua eft, quod segri nolunt inedicamenta aflumere.
Primo itaque talis injiciatur clyftcr r
i. Rad. cllcbori ntgri f.
Fol. mj'vit. lattuc. violant , borraginis,
endtvia an, m. \.

Hordet^). prunor. acdor.par. viij.

agarici trochifcatt 3ij.

HYDROPHOBIA

47
QyquantHr in ) carnium ad lib. i ./
Col.it addatttr Inert diacokcynthidis'Q.
*
ol. violar.
f. mifce F. Clyfter mox injiciendus , &
altrais diebus , fi Alimenta admittat , reiterandus.
a Clrer.] Nihil facit ad rhombuin,
forte ui inteinis hxrent (sees indu
rate , alias c.\ huic morbo nulla alfi-

nitas cum purgmtibus, fed potius

cum fudorifetis.

Dcinde a vena brachii aperiatur , & fanguis pro racione virium educatur.
a Vtn* brarhit aprriatttr.~] Ad Curationem primo vena Brachii ,
ut motus j ic volacilitas fanguinis diinuatur, & ut mal am in fanguine

quodammodo imminuatur , & fuperfluum in fanguine melius corrigatur,

quae venas-feitio pro neceflkate iterari
potelh

Poftea tale a fiat veficatorium :

. fentbartd. Svj,
Sem.fjnapi , rad. elltbori albi an. 5ij.
Fermerti acidi
tsicai fallit.cj.f. Mifce F. MaiTa; de qua portiones,
linteis illita? , brachiis , femoribus , & tibiis apponantur , ibique diutius relinquantur. Ulceraque exekata emplaftro diachylo diu aperta ferventur.
a Tist vcficatorium ] Vecatotiuin enuincftoria putant venena ejeftuin in,
led cur ad has potius quam ad aliashic non nifi malum adfertb Brach:ii,femoribMJ&c.']Vethxi partes cjiceretur.
Interim , corpore evacuato , de Palmarii celebratilimo hoc an
tidoto juila dofis ab a?gro quotidie eft fumenda :
. Fol. ruta, verbena ,falvia, c plantaris >
Foljpod. abfmthtivitlg. artemifia.
Mentha , meljtffophyU. betnica,
Hjperici , centaurei minor, an. m. j.
Ha;c omnia , jufto tempore collefta & exficcata , redigantur < in
pulverem fubtilem : de quo exhibeantur gro , cum faccharo > dragmz tres , mane jejuno ventricolo ; & tantundem prandio , e circa
horam quartana vcl quintarn pomeridianam. Vel , fi per os recipere
V 3
recufet*

i58
M E D I A T I
recufet, duplum mane & vefpcri, cum apto & fufEcienti liquore,
injiciatur per anum.
a Pelmarii.] Liber in otlaro non falibus , ut nimirum non tantum in
fanguinein penetret , fed ut oinnes parinutilis.
Cel( brati'/Jmo nti ioto,~\ Longe res folidas etiam perva.fae , & in J;
praeferrem fal viperinuin verum , vide venenuin latens educat . quart fal voFrancifci Rhedii experimenta natu- l.iulis viperinus legit.mus medicamen
to potelt iinmifceri, qui ob fummam
ralia.
PUntago.l Non convenir cum - fuam volatilit.iiem rcfta via per totius
corporis poros pennest, uthincinixliquis > quia refrigerar.
d In fuivt rem /ubtilem.] Pod venae turam Sanguinis reftituat.
e Quurtam eut quintara h. . ~\
feftionem fudoriferurn potens exhibea<ur, quod confit cx mineralibus , & Potius fextam & feptimam.
Magnopore etiam in hoc affeu commendatur , pulvis faus vulgaribus ferpentibus , capite & cauda truncatis , evifecratis cute nudatis,
Sc in olla vitrata fuper lento igne perpetuo agitando , cxiccatis. Hujus pulveris fumatur mane jejuno quotidie dragma una , cum fyr. de
limonibus , in pilulas redacb ; & fimilis dofis circa vefperam reiteretur. Utiliffimum quoque , eft a antidotum illud illuftre /Cfchionis,
ex cancrorum cineium partib. x. gentianar part. v. & thuris part. j.
paratum , & duorum cochlearium quantitatc quotidie bis exhibitum.
a Antidotum tfchionis."] Vide Ga particulis gummatum ramofis , Sc
len, lib. 2. de linpl. medicamentorum glutinous adli.-erent : uti Oenopolx
vinum turbiduin Ichthyocoll diTofacultare.
Thm.~\ Thus & alia guniinata lut ip(i potenter permixt darum
bic j avant , nam fanguinein purincanr, reddunt.
quia particule fanguinis peccantes,
Celfus unicum ait hydrophobia oppreilis remedium effe non opinantem a;grum in pifcinam , non ante ei pravifam , projiccre , ac , fi
natandi peritiam non habeat , modo merfum bibere pati , modo attollere; fi habet, interdum deprimere, ut invitus aqua fatietur. Jmo
paifim obfervatur , quod demorfi cane rbido , fi ante hy drophobiam
in mari ter quaterve fub aquis fortiter demerganmr , ab omni rabie
& aquarum metu maneant immunes : proptcrea quod aqua ita adhibita
vim habeat , ad venenum iftud ita figendum , ut poftca nunquam ulJam eflfervefcentiam , rabiem vel hydrophobiam efficientem , excita
re polir. Potel taque etiam hoc remedium in argro noftro tentari
eo

HYDROPHOBIC.

iS9

o modo , quo prfcribit Celis ; vel , more nohatibus blito , potent

man mmcrgi.
a Rcmcdium. } Allium cootufum
Salis viperint aut ejus loci (Ii lunilncri impoltum prodcft ut it in
bert non poteft. )
Salis vol. conti cervi , 8t
bubooibus pcflifens i quia vencnum
adfeattrahit ; hoc eft , occ alionan dat,
Juccini . aiu gr. iij.
Ot vencnum (nguinc tpellatur, ut
aut 9.
fe; um ad agnetem.
Beipard. mineral gr. xij. aut xiv.
Squis i emerganiur. )
pu um
Syr card, bened. ^.
faene lua. tum teirorem , quiaillo lan
Tind. troci .
guis quam maxime altetatur : pracci0fit, tu gutt. ix. aut xxy.
pac commendatem ulc iudoufc~4qu* card, betted, jij.
Spiritus theriac. ^.
.
ammoniaci gutt. viij.
Jj. Therhc. veter. aut
M. F. hau flu s fubinde iterandus.
Diafcord. auc
Si haec non juvant , pte(l in quam
Mithridat. aut
Orvietani jj aut 3injici.
In s V't&us i ar fit temperatus. Potus fit cerevifia tenuis ; ad cujus
ufiimomni rationeeftadigendus. Cibus fit humeebns & refrigerans,
ex jufeulis vel carnibus cancromm , vervecum , & pullorum gallinaceorum,b afparagisacetofa,endivi, & cichorio alteratis , & parce
exhibitis. Somnus omni ftudio promovendus. Aftctus animum
perturbantes fugiffndi ; omnibus ad gratiam aegri , quoad licet , com
paraos.
'
a Vicias rattone. ] Quidam volunt Schenk) i . XX.
b ^fparagis , ere. alteratis. ]
drophobos fe abftinere deber conta
lignicorni per annum integtum , omnia tantum przeavent , ne fanguit
licet intra manus calcfcat. fide (cntctur nor a quadam cacochymia.

XVIII. ME

XVIII.
MEDICATIO

ADOLESCENTIS,

COMATE

VIGILI

LABORANTIS.
ADolefcens quindecim annonim febri continua , caque fam
frvida , laborans , farpe ex leo profilk routus ac ocus < cfaufis , dormienti fimilis j quamvis perfe non dormiat; tumque ca
put rebquuroque corpus in parietes illidi t , tanquam exitum qimens.
in leumrelamsi corpus d rarie jatat, oculofqueeclauos veH con
niventes habet. Si qujs ipfura alloquatur , vel attingat , nihil articu
late refpondet : fed inconditum fonum , inflar mugitus , edit.
mm/ rtgUL ] Datur mam - 1
pa fonolenmm , autor ejus f- '
cit mentionem, ratio eft, quia eodem
modo gnrtur ut lcthargus.
b Satis ftrvii.'] Sic ctiam in letbargo rat fbriv continua , fed lenta ,
quod goMB eft > hic phis falis vol*,
tilis eue implicitum pituita; vicidsc ,
unde phenomena hujus morbi elate
fequutura fun tc CUufs. ) Sxpe numero tonveahoquin potius accederetur

ad JomntUnum , cum alius mor

bus magis appropimjuit ad nimias vi
gilia*.
d Vmk jaflat (Sc.) Hxc figoa funt
fomni non perfefti , ut id etiam con*
tingit identidem hominibus fanis, qui
dum fere cvtgilarunt , multum fatpe
corpus jadant.
e cUufos.) F.o tempore, quo magis
ad fomnolentiam.
t Cvnnivtmrt.) Eo tempore, quo ma
gis ad nimias vigilias.

Acitttr in hoe argro , prarter cor, ctrjtw affero ex rrbr eft manifefta, etiam tatbrum ; quod ex mentis ftupore , ocus inflar dormientium claufs vel conniventibus , & corporis illo inconcinno & in
conveniente mom & jaftatione , patet.
a Tretet cor. ) Id eft , langtrinem , cerebrum ob multitudinem, vel acreditxftbri , id eft , ex fanguine.
nem,vcl utramijuc.
Ctrtbrum. ) Id eft , fpiritus intra
-, qui ipfum , a cum febri continua , affligit , eft intem
peries pituitofa cerebri , cum magno fpirituum animalium , in cere
bro &

COMATIS V I G I L I S.
i6i
bro & ejus ventriculis cxiftentium fervore conjuneb ; qua? lomnolentiam , verecjue dormiendi impotentiam , fimul inducens , coma vi'
gil appel] ari folet.
4
a Cum febrt continu. ) Febris in
noftro asgro quidem adelt, fed tarnen
non neccflfario huic raorbo conjunginir, nam mixtura fanguinis turbata
nullam babee connexionem cum paucitate Se acrimonia Ipirituum.

Fervore.") Qua: eft multo

fale vol.. tili , aut etiain tri, aque
non male Galenus apud lUreriumait,
medium elle affectum inter phreniti- i triii & lethargum , quippe pbrenitis
(a pe oritur ex niiniif vigils.

Caiifa antecedens hujus morbi eft congeries pituitoforum bilioforum i ac putridorum humorum , in toto corpore exiftens. Pars vero
ejus pituitofa in cerebrum copiofius delata , illudcjuc gravar.s j &
bilioia in fpiritus frvidos converfa,& ventrculos cerebri diftendens,
inordinateque movens , c continent hujus morbi , fymtomatumcjue in
hiftoria commemoratorum eft caufa.
a Cofiofim. ) Atramen non adeo
copiofe, qmm in lethar^o aut caro, fed
fenforiuni commune fu flic ir hic quodammodo obfideri , Se ervos totius
corporis , prajfertim oculorum, Se ita
palpebrae oculorum quadantcnus gravanrurob pituita m , quae pluriiiios tu
bules iltius inembri obllruit.
b In fi'mtm frvidos. ) Morbus hic
producitur paucitate , Se acrimo
ni j fpirituuin animalium : Nam paucitas fpiiituum facit, ut nervi , &cerebru'n totalitur inflan , Se elerari mi
ttiine poflint j cjuare fubfulcns , adeo<juc impediens fpitituum paucorum
influxum non valde potentem in ervos
& mufeulos > fomnum produceret , ni

acreci fptrituum orta ab h timor aliquo acri , fale abundante , continua

vellicatione poros nervorum aperiret >
Sc ita licet pauci lint fpiritus continuo
tarnen in corporis membra influant) Sc
hoc modo (latum medium inter vigiliam Sc foinnum proiucant: itaquenon
opus eft i ut huic morbo conjuncta (it
intemperies pituitofa ; paucitas , Se
acrimonij (piriruum fufficit.
Com caufa. ] Pofit etiain
initium lere er . fipelatis in cerebro exiftere i linde etiain phenomena gradu
aliquo accedtinr ad ea > quz in pfucnilitis; interea debebat autor in meiuoratione tauf* antinenns, cbflruionum
przeipue mentionein fecille.

Morbus hic , propter cerebrum & cor tarn graviter affectum,

maximum vita; periculum i & pratterca phrenitidis vel lethargi mctum inducit.
a Tarn graviter.'] Die potius duo- aegri alimenta medicamenta fsepe
bus attributis tarn contrariis affectum. capiunt : adde, quod medicus licet pruEft rero morbus hic periculofus , quia dens fsepe h aciitet , an nimias vigilias ,
X
an vero

i6z
M E D I A T I
an vero nirnium fomnum hie confide rum alterutro non multuin differt, nil
rare tlebcat.
gradu, (tum etiam hic adfit febris )
b ihrtmtid vtl lethargi ] A quo prout aut falc aut pituita continetur.
7r<i/<euaqiiccliligentifimaadhibeatur. Eaque \n antecedentis, contincntis, & intemperici , per contraria ablatione, coniiftet.
. ) Hufus morbi ruratio extra corpus protrudunt eas.
Abltincnium eft ergo ab acribus.,
conliftitin medicamentis acrimoniain
fanguinis lcnientibus,& vires reftauran- ne ebris , quae hic adelt , & vigilix :
tibus , Sc in fudoriferis > nam ilia ulti geantur.
ma partculas acres volatiles reddendo,
itaque vena fecetur , fanguifque pro ratione virium> ad revulfionem & evacuationcm , educatur.
a Vena fecetur."] Ven* feftio in noVenxfecio in brachio propter fe
lro xgro , ubi febris adeft , poteftad- brera continuara.
mitti , fed nonnii mdica ; alt ubi fe
Rivcrius in praxi bene nott rem
bris non adelt, venae-feftio non infti- dia hic phreaitidi aut lethargo adhituatur, quia fpititus hic fatis funt pau- benda efle , prout magis adhunc aut
ci, hineque minime vemefectione mi- approquinquarenr..
oui debent.
Talifque a dyfter injiciatur ;
ge". Decoli emollientts lib. i.
,
in qua dijfolve el. diapb&nici , bdiaprttni an. 3vj.
c Ol. vioUtei, camomill. an.^j. fahs$).
Aiifcc. F. Clyftcr, aliquoties iterandus.
a Clyfler injieUtur. ] Clyfter non
multuin ad caufara morbi tollendam
efficit . quia fang^iineni non raultum
altrt > led Ii ixces indurata: adiint ,
tunc poteft admitti.
b Diapruni. I Si hoc coma magis ncceflferit ad afTeftus foporofos , magis

vellicante opus eft clyftere t & loco dia

pruni fubftituatur confeti, hamech.
Ol. violac) ] Olea abfnt, nifi inteftina fint cificcata, formula igitur autoris magis conveniet , f prxdomioetur intemperies falina.

Vel a fubinde purgari etiam poterit b tali haiiitu, fi eum admittat :

". Diaphinici , diapruni an.
jq. ccoft. horciei q.f, %^ijce, F. Kaufius..
a Sub-

 M A T I S
a Subinde purgari.) Si dominium
hic eft filis i puratione prxfcrtim Ire
quenti Se potenti fermentatiune^ fanguinii adhuc augereneur , impetusque
fanguinis, ideoque porius fuMiftenduin
ut plurimuin in clyfteribus.
Atpurgantiumloconoi melius con
Tertimus ad ca , qua: impetum fanguinis podunt > & fal refrenare blande , ut
interim protliritas in feinnum non nimis augeatur.

V I G I L I S.
b Tali hufln. ) Apozema leniem
& line mpetu attnuons lignofum hic
conducit : fomnus eft leniter inducendus , ne xger in Phrenitidein incidat.
Contra febrim continuam dari po
te! t mixtura diaphoretica fine. vj. ex
mineralibus > & methridato recenti :
cui addi poreft, Cmphur gr. ij.
dan. Opiat, gr. fem. velgt. j. Syr..
pav. drag. v. Mifi.

Oxyrhodinum etiam capiti ex aceto acrrimo , a ol. rofar. & camomillino , tepide , per triduum adhibeatur.
a 0/. rofarum. ] Non putetn haec
Curatio porro profeflenda eft fudoripenetrare (. acetum quoque acer- feris internis antifebrilibus, piaetermifHmum eft fui pert um, quippe quod vi
lis tarnen falinis' v. g.
gilias faciar majores : adde aqut fo. Theriac. aut diaftord 3jmm, laptJuqut pruneU 3j. aut3i<$BtToard. miner, gr. xij. aut xit.
adhibenturque quotitlie altquottes.
M. F. Bolus,
Si deeft loinnus, adde Camphort gr.
b Per triduum.] Hoc fp.u i um deter
xrj.ftritsecum pauxillo olei) Opii gr. minan non poteft.
t
*iij re X.
Poftea, pro cerebri corroboratione & materia? difcufTione, fiat oxy
rhodinum vel capitis inunio ol. camomillino > coftino , Jrino , cum
aceto , in quo pulegium eft incodum vel maceratum.
a Coflino, trino, pulegium.] Propter
febrem hase calida minus conveniunt :
fed fi febris fere nulla adfit , Sc mor
bus vUetur abirc in coma fomnolen-

tum aut carum , ufurpari illa poi'um,

alioquin placenta rofacea , memorato
ftatim oxyrrhodino, irrorata (tanquam
temperatajapplicetur.

Corpore evacuato , * cucrbita: cum fcarifcatipne eolio & dorfo

ctiam funt adhibenda:.
a Cucurbiu. &c.~] Juvare non nihil poflunt , quatenus dolortfica fomnum
poflunt difeutere.
Ad fitim & ardorem detur taie julapium :
5. ts4c. eco. hordei lib.f.
b Sj/r. violaceiydefucc. hmouum an. ^j.
"fceb.dtrybtiZC Milce.
X *
vel

i4

MEDICATIO
vel Je. Rob. deribes%).
S)r. violacei , de limon, an. f. F. c Mixtura 7
de quafubinde altqmd delftr ex cocbleari.

a Adfitim ry> ardonm.'] Pro fiti poteft dari pulvis , jam life laudatus > ex
lapide prune! 1. & Camphor, vel potui
ipiritus nitri poteil addi.
b Syr. violac. &c. ] Syruporiim &
rob e nimia cjuantitas , funlcit pro
iteofti 3 XV j. adviendo.
LafiH. frunell. j.
Sptnim nitri gutt. xij. aur xy.

Et loco r. vio/, augeatur.

Syr. de limonibus tan tu m Jem.
Mixtura.] Si mixtura: convenienti adderetur.
Thenn ca aut
Bernard, minerai, pro curanda
fenfim febris (pro cu, us fublatione au
tor non nihil omnino egityvajdc id fultuin cil et.

Verfctur in are temperaro. Nutriatur jufeulis vervecinis & gallinacejs j altcratis a endivi , acetla y lactuca , item lade amigdalato cum decoto hordei fato. Potusfitcerevifia tenuis. Tencatur
c quietus; turba remotus.
a Zndivia , la8nca.~\ Has val de funt gis inclint adde
fufpecbe, nififal prxvalcat, & ratio
Sem. 4. frigid ma'pr. vel etiain
fa atitris.
ne febris, acoiofa bene praifcribitur ,
<juia acidutn infringir (al.
f^uietm] In cmate rigili ,
b Amygdakto.] Si ad vigiliam ina autem fomnolento.

XIX.
MEDICATIO

AURIS

JUVENIL

DOLORE

LABORAN

TIS.

JUvenis z8. annorum j rpbuftus, phlethoricus , intenfiifimoafficitur dolore dextra: auris, quo pene ad delirium adigitur. Ad< ft a fe
brcula continua; diftenfioncmquc, gravitatcm, calorem; pulfationemque y non tantum foris fed etiam intus in sure pereipit. Rubor
. .
& ca

AURIS

DOLENTIS.

16S
te calor ad tmpora & inalam ufque portenditur. Interiora quoque
auris aliquomodo tumere & rubere confpiciuntur.
a Jtbricula continu*. 1 Eft fem Etiam intus ) Aliquando ob conptomarira , St index eryfipelatis aut ncionem partium, uti dolente dgi
nflaminarionis in parte aliqua interio to, interduin dolet totum brachiuin.
rs capitis.
tsfjicanr 'm hoc argro auris dextro fecundum partes internas & ex
ternas i quod ex querela argri , item ex rubore , tumore , pulfatione,
& calore , circa aurcm & in aure perceptis , eft manifcftunu Afficitur
etiam * cor & totum ut ex febrcula colligimr.
a Or.) Die fanguis , & deinde totum corpus.
( totum.) Non tarnen fun-

ftiones re qui corporis in hiioria dicuntut lxfx.

Morbus , qui agrum affligit , eft intemperies * fangunea & bilioa

auris dextra* j qua? dolorem , calorem , tumorem , pulfationem , gravitatem, & tenGonem, in ea & vicinis partibus , item febrim continuam producens , potiore fymtomate otalgia grace , & daltr auru
latine appellari folet.
a S*njinci>.) Hie inrelligenda eft
etiam plethora , qux revera tarnen
pored abide & addle : ffedus hic oin0 no ell fort Liru , quaeque fccUm non
ncceTitio fert inteinpcnem , qua: fi
forte adelt , effet vifeofa & falina adftnngens , fed prxci'pue obftrudio erat
memoranda in partibusauris ; quodammodo alioquin intemperies potuiffeteffe orta ; fecundum nos enim poffuat humores mediociiter fani in par

tem aliquant foUdainfprxfertim externamjdeponi, qui ibi coagulationem

p itiantur, aut ab externo aere poros
fubeunte > aut ab afiquo fermento coa
gulante aut precipitante , forte in cadem parte folida reperra , utadeonon
opus fit ilirotot.iin madam (anguini*
intemperies infumilare .quoties in par
te folida affectum aliquein pratternacu.'ralem advertimus.

Caufa antecedens hujusmorbi eft a plethora noft.ri argrj pars vero

ejus ad aures corde propulfa & ibidem propter poros rbi jufto
magis patentes , auris partibus internis & externis infnuata ibique
corrupta, Si in de c cum fervore ad cor delata , continent hujusmorbi
ymptomaturn ejus eft caufa.

MEDIC ATIO

Plethora.) Fortuito tantum '- quias fluere poflit. quxfolet inflarafens , qux tunicas vaorum plus foH- inationem progignere , qux fem per
to dillendendo , coros fiiml earum ni non. ut vulgo putatur, oritur a fanmisaperit, uti ft, ubi magno calori guine ftagnante aut extravafato , reuccedit i abito frigias : lie enim ex po rum oritur deinuma quicunque caufa,
po quadautenus . U non . nio
lis Iiis extruduntur humores cra, vi
obftruente , ita ut pituita cum fale mix
coi , qui alias intra vafa maniillent.
ta poifit pro luccre inflininationera ,
b Jnftema.) Hoc quiJem ex ple
thora ft in arteriis , led non necellario fed de hc fufius in Phrenitide dixiinus.
Alienando caufa cft.corpufculum in
in rcliquis parribus folidis.
Hic morbus in noftro cafu oritur ab aurem illapfum,aut imprudenterintruobftruftione, partium vicinaruin auris, fum
Cum fervore,") Quia fpeciatim a
facb a materia falin cum pituita con
junct i , nam dolor cum punctione gra- tali obltru&ione vocatur eryiipelds, aut
vativuseft, Scindubie hie talis eft ob- inflaininatio.
Per fanguineum humorem intelliltruio , qu inflainmatio oritur ,
gunt vcteres quintain, quafi eflentiam
nempc, ut nihil nil i materia prim i de
menti per obftrudtorum pororum reli confer Hipp. S. }. A. 31.
Dum enim humor fanguineus biliofus , partibus iftis infmuatus , ni
mia fu quantitate partes auris , & vicinorum membrorum * replet &
expandit,facit in iub tumorem , c ruberem, d oravitatem& d/ftentioHcm;
& ob arteriarum ex quantitate ifta nimia ellapforum humorum preffionem, eorum e pulfaonem. Dum vero vehementi fuo fervore,
quem ab artherea materia , vehementius in poris ejus fe agitante , aceipit , f membranas , nervs , aliafque acutiflimo fenfu prarditas aur,
temporum , & mala: partes , vehementiffime agitt , eumque motutu
ad cerebrum defert , g mtenjtffimum in iis partibus excitt dolorem , qui,
ob fuam vehementiam , norum ad infantum pene reigit.
a Replet e$> extandit. ) Propter obftruftiones .
b Tumorem.) Pars tumetob impeditam circulationem : dolor diftendens
hic adeft a motu materia; primi demen
ti , quae vehementius humores Magnan
tes rarefaciendo , hinc partes obftru&3S in majorem molem aiurgere co8"'
Ruberem,") Quod in inflammatione femper adfit rubor , non eft certuin
figiuun fanguinis ibi hxremis , quia ,

fi pars infbminata fecetur , fanguis non

niiiex valis vulntraris effl it , fed ori
tur rubor , .quia multuin falis adeft.
d Gtavitatem & diftemioNtm') Di
ftenlo eft in omni obftructione; /itM eft pituita vulgo.
e Pulfarionem.) Dolor etiam pulfatilis adeft , quia arteria eft in vicini,
qux partes Calinas lingulis pullibus per
intenfos valde ervos protrudens , do
lorem iingulis pulfibus exacerbante m
producit.
f Mem.

AURIS DOLENTIS.
i67
{ Mmbranas , rurvos &c.) Inhif- magnus, quia nervi auris breves funt,
ce facilius fir cryfipelas & inflamma- & dcinde nervi inagis tenf funt , quatioi quia babent conftantiores poros, re acutiorein rnotum efficiunt.
jH zrbere transrluente non tarn
Ardor oritur, quia fpecies inflamfacile deftruanrur.
mationis eft.
g Inttnjijfimum dalcrtm.j Dolor eft
Morbus hie , ob doloris vehementiam , & acutum partium affectaram fenfum , & a cerebri fympathiamj periculofiffimus eft. Metus
enimcft , ne dilirium , lipothymiam , cerebri inflammationem , &
convulfionem , aliaque graviifima inducat fymtomata.
a Cirebri fymfhttiam.) Nervi hi funt acutioris fenfus propter fuam breviiatem 3c cerebri viciniam.
Cleri itaque & acc uratiffima curatiotie bic morbus eft impugnancu5 ; qua: in intemperici & tumoris , per contraria , ablatione , Sc
doloris fedatione , confiftet.
a intemferiei. ) Qua; faspe numero attendendum, ne frudra medicament is
non eft in toto fanguine, fed folum in intetnis totum corpus torqueamus.
bmore ibbiliantc intra partem affe
b Tumtris.) Id^ft , ooftruionein
dam , ad quod in curatione diligenter ablatione.
Prim itaque tali clyftere emolliente > refrigerante , & laxante, fiat
corporis evacuatio r
N
!. 2{ad. althd& , Mm. alb. an. 5),
Herb, malvt , bifmalvx panetare , lactuca an. . ).
Sem. Uni , fnurract un.
Coq. exaq. com. ad lib. 1.
Colalurs. ade el. diaphs,tiici , duiprum an. 5vj.
01. vtolacei Camomillor. an. gj. fuit! comm. 5j.
M. F. a Clyftcr , mox tnjicitndus.
C'.yfitr. ] Hic nihil facit ad rem , nifi forte fortuna alvus fie conftipata.
Corpore expurgato , & hor un atque altera intermifla , * vena,
in dextro brachi'o , aperiatur* fanguifque liberalitcr , ad uncias decern
F*ter propter , educatur 1 Se clyftcr atque Yenafio fequenti die
reiterentur.
a Venm

M E D I A T I
it8
Vena in bracbio ."] Venx- urgent i aut magna cacochymia aui
fecYio hie primo loco inftituatur , 6c plethora, aliquando etiain venx ectio
quidein in brachio , ut fanguis magis iteraada , quae iterado locum poteft
inocus , & fubtilior evacuetur , nam fupplere arteriocomix in temporibus
fanguinc deplcto minori mpetu ad au- quibufdam fuafa: , fed niinium peri.
rcs fluct. Si febris , dolor & vigilia: culofz.
Interea temporis ad revuHioncm humoram , ac intemperiem corrigendam, doloremcjue fedandum tale medicamentum auribus inftilktur :
5. Lactis mttlUbris rectntis emulcti ij.
Albuminis ovi in agitati
tJWifce . & inftiUetur in amem tepide.
citra vehementem auns contactum.
a La3is muliebris.] Leniens 1 cat ins. Vide lulu in praxi admiranda
non fpeftat caufain inorbi , nam non lib i obf. 64.
deobltruit poros obftru&os.
Ad refrigerandum ardotem lapii
Inftilla potius opii , in qua prunella: hie etiain prodelt : lie quoque
c*mpbcrt modicum ft iolutum ; addi ovum Tub cineribus tectum diinidiaetiam' poteft crocus, ex quo cadem ope tum , cui , parte vitelli ablat, aliquid
ra extrauicur t inclura , crit millies etH- croci } icumini , caftorci Ja tur.
Oleum etiam rofaram cum fueco plantag. & folani , fi ardor
ingens fit , inftillari poteft , prarfertim fi ei d aielli vivi ineofti & expreifi fuerint : dolorem enim valde fedant.
a Oleum.'] Medici monent, ne oleofa in aurem inflillentur , ne Tordes, qua;
aliquando copiofeinaureexiftunt , Lis
jund.v, lateribus auris adhaereant, c
ita obftruiones magis augerent,quam
diminurent.
Hoc tarnen de omnibus injeftionibus non eft dicendum , quia fpii jtuofa
lacis cuir.inode iteruin effiliere pofl'imt
Ol. rofarum. ] Olea ifta live concoflione parata, magis obftruunt par

tium inflammatanim poros , quam r

frant : potins Fumui tabact reeipirur
per infundibilum in aurem , illienim
oleum narcotkuin &fal penetrans inert.
SuicofoUni.~] Praeftat hic fuccus
folus fine oleo , fed cum Se
facch.faiumi.
d Afetti tncoHi ] Horum quoque
ufus eft propter fal qui in iis eft , fed
tyronibus notum , quod fal non mifceatur cum olis.

Tali etiam utatur fotu:

.
J. ,bifmalv& ,violarix , lactuca , an. . ).
Sem. cjdonior, malv* an. 3^.
Flor.

A U R I S

D L E N T I S.

i69

Flor camamtll. mehlolian. p. j.fior. rof.rub. p.

F. Decoctio , qua piirs affecta icvtitr & tcptde , cum fpongia)
madefacta expreffa ,fove.ttttr.
a Fo/e.j Loco
addice
dcndo Nitri Jiij aut^jj.
Salant ,
Laiinct.\ Refrigant quidem , fed
C*pit. ?fav. So. ij. fiat obftruunt , potius nitrata utcnda , iju
deco&o in
..'/. aut
/-..'.-r ad- refrigerant , & obruftiones tollunt.
Etpoft fotum tale imponatur 1 cataplafma :
IJi. Herb. malvA , btfmalva , shtrefolii an. . ].
Farta.fem. lint , fanigncian.
MechilU canxdt ^ij.
Cum lat vaccmo F. Cataplafma , tepide cum lintiu apphcandam.
Hoc cataplafma refolvit , & fi materia refolvi non poteft , ttiam
fuppurationem procurt.
a Cataplafma. ] Adde Craei 3jNimR. ali .jui addunt fcoriam fem
ad exficcandum , fed Tenis fcopus de
bet efle , il acidula peccet , ilud ne*
candi, five infrigendi.
Cherefolii. | Refolvit ob admiitum chxreiolium , ergo non nili in
principio poteft adhiberi > non vero in
fiant.
Mtdxtta fame. J Hic fumi poteft
incataplafmate farina lupinorum.
non fine ratione laudat
folia viridiai Nicotianx fub forma turundarum in aurem in rula , quia do
lorem y fu Narctica ionium , Si ini penetrami vi fu ceferant ; vero

Tiridia folia non nt ad manus , eca

poflunt macerari in aqu lo! .ni, ir
e3dem redibit.
Mercurialis ulcera excitt in vicini
partis dolentis > ita ut per illa ulcucula materia acris vacuerur , & par
te dolenti , & inagis fenGli amoveatur,
qui tune fine dubio plus iuvabunt,
quam fonticuli in humais > aut alibi
excirati.
Adllringent.i lenia in principio fem,
aut in fine tantum adhibenda , non in
ftatu , nam tuinotem duriorcin tune
redderent. Alii coinmendant acetutn
in quo corix feni funt coctXjin
iniillatuin.

Sidoloris fumma vehementia urgcat; talc narcoticum adhiberi

poterit :
J. Optithebaicigr.').
b fiflorei ; croci an. gr. j. f.
c Cum hile muliebri <\. f. fubigcttttur , & in aurem tnillentur.
Y
a Taie

M E D I A T I O
'*7
a Tali nxrcottctnn'] Si acgcr dolo camphora foluta fut > quae potentifrem pcrfcrre poffit ad Narcocica non ine dolorem fedant , tam facile
eft deveniendum > ut eo racilius tumor obftructione efficiunt.
b Caorium. J Caftorium tanquam
fuppuretur.
Ubi autem iis opus fuerit , cape calidum in hac fumina vehemencia eft
Ol. camphora; cum i piritu acido in fupeftum.
Lade multebri. ] Potius aquz fo
cau Salino prxparatu m ; aux t inclura
opii genuina in cafu acido , in fu lani.
Et fubtempus fomni exhibeatur philonii perflc. 9j- vellaudani
opiati gr. iij.
a Sub ttmpsst fomni. 1 Sub hora
Nitri
fomni fu mi poteft talis pulris.
Campbora , Sc
Sac ch. Saturni, ana gr. iv. aut-v.
j. Laud, opiat. gr. j. aut ij.
'aut TmB />, gutt. *xx, XL,
M. F. Pulvis.
aut L fi pul verein noliinus )
Ad fuppurationem maxime commendatur tale cataplafma ex ca:pa
factum :
, * majorem . j.
Uttttrt recent. jij.
Ol. camoml. rofac. an.
eroci^i).
F. Cataplafma , eptod moderate caUdum parti adhibtatur,
* Ct-a. ] Denuo ex praxi Riverii. Cataplafma autoris poteft probari.
,* Facta fuppuratione > a?ger in partem affetam decumbat , ut pus
commode effluat ; & eluatur auris tali remedio : '
gC. DeCottt bardes %i]. melL rofar. j>
Msfce i & a intlletfir m attrtm lepidc.
a luietur.] Pous ijpbone injiciatur.
Fernelius fonnulam habet Tat conrenientem ad ulcus aurium inundandum , & detergendum.
jpt. Rad. Cyclamin.
Myrrh drag j.
Croci,
. . Viridis ark , an. fcrup. f.
cum vino mifcean tur,& colluatur auris.

Id ulcere inveterato R iveris ex Valefio habet

i. Mell 5x.
Actti
coq. ad ignem & defpuma, dein adde viridis arts 3j.
Mane & vefperi in autem inllilletur,
aut ubi adinodum fotdidum eil ulcusj
adde
Dngtstnti JEgyptiani aliquid
In

A II R I S

D L E N'T I S.

ift

In dut air fit temperatus , Qbus parcus , refrigerans. Potut ccrevilia tenuis , & julapium ex fyr. de limonibus & aqua hordei. %SHotm vitetur i concilietur omni rationeJomtms ; atque ideo utatur lacle
amigdalato cum fyr. & fern, papaveris albi. silvas quotidie refpondeat
natura vd arte. Vitet omnia vehementiora animi pathemata.

X X.
MEDICATIO
Surditate ,

V I R I,

Tinnitu Aurium ,

c Gravitate Auditus.
LABORANTIS.
Vir triginta duos armos natus , poftquam diu crpula fe fatigaiir,
incidit in tinnitum aurium , quern poftea , jam fex menfibus,
infeeutus eft finiftrae auris , primo gravis auditus , & deinde furditas.
Hue jam acceEt tinnitus & gravitas auditus a auris dextr?.
a Juris extrt. ] Ob nervum auditorium alteram , alteri in origine viritsffjicitur in hoc a:gro atraque auris fecundum ervos auditorios j
cjuod ex furditate j gravitate auditus , & tinnitu aarium eft manifei#forbus finiftras auris eft a obftrutio vel compreflo nervi auditorii , ab huraore pituitofo fafta qua? auditus privationem ibi inducens , furttas dicitur. Dextra: vero auris morbus eft intemperies
bumida, crafa & c flatulenta nervi auditorii > qua: d imminutum audinm > & tinnitus fonum , in ea excitons , gravis auditus & tinnitus
m'mm nuncupatur.
a Obflrufte vel ctmprtjfto nervi su- cum vero tliffkilius movetur, gravis
.] Cum nervui Auditorius im- auditus tan tu m fequitur. Caula nulmobilis eu , totalis furditas oritur ; lius aut minons motus ia netvo audiY
rio

MEDICATIO
i7*
torio potet oriri a mala difpoftione flatulent!.
d Imminutum auditum."] Iinminunervi, ofliculorum auditoriorum, tympani , aut me.irus externi , ad 411.1-, tus bic auditus interdum eil fymptomaticus febribus fuperveniens.
quantum poflibilc , attendendum eft.
Tnuutm."] Aerem auri quendatn
b fttuitoft.'] Die generarim 1 craifo
vifcofo , five pituitofo , five biliofo, congcnituin finguot , fed id repugnat
id eft , inline.
Volatilitt actb , feu potius vaporum
Tlt'ttloita. 1 Eft vox oWcur, ab it, ternis partibus venientium ad
cum pri funt obftiufti , lVmper (unt cavuin auris.
Caufa * procat.irftica horum morborum eft crpula , tju hic vir
fe diu fatigavit. Inde enim curditas , & deinde pituitofi in toto cor
pore humores cx cruditate fuerunt geniti, qui in vafis cerebri contend,
caufarn .tmcccdcnttm ; ex vafis vei in nervs & vicinas auiium partes
poftea effiifi , cenunentem horum morborum , & fymtomatum , conltituunt caufam.
a ProcxtrHica.~\ Interdum furditas
eft nativa Confer. S }. A. f. & 17 ,
fiibinde furditis eft ab extrinfecus illapfis corporibus i aliquando tympa
num ell ruptum ex fiagore explofx
bombardx inajoris , prxfcrtim in non
niliietis, hic cafus eft imineditabilis;
non nunquam abiftu,autlipfu odenla
auditus laxantuti aut tympunuin ruinpitur , aut nervus auditorius ab officii
lis feparantur , ctiam hi cafus finir inianabiles.
Hic afFeftus aliquando ab intempe
rie in faiiguine oritur , aliquando tan
tum, quod ofcula vafo um prope aurem funt detorta , aut aperta faltem,
ut ita humorein folito' crafliorem Sc
vifco'iorem in tubulos deponanr, qui
circulationcm impediendo tumorem

[ efikit ; vel particulis crafforibus po' ros tympani obitruendo efficiunt , ut

vapores in aurb cavitatem ob olifan
tes , non comino le t rauf pi tent : quare
obvolirando, & tympanum , Se ncrvum auditorium fortius feriendo infolirum in eo motum . & hoc pacto
murmur aut tinnitum efficiunt.
b Tj:o cor' ore. ~\ Subinde intempe
rie lie t notabili non exilente in toto
fanguine , folutnmodo pori arteriarum ab aliqua caufa funtnimis aperti , ut admiltam partculas nimis cr f(as , q. x in poris auriuin angullioribir- h.irent ; afficlui huic etiara fxpe
fupervenir morbus acutus & foporofus
Bfu. I Et obhiiftiones oftendentes aut iacientes.

Dum enim humores ifti propter craflitiem fuam , & debilitatum

cerebri calorem , in flatus circa nervum auditorium convcrtebantur,
irapingebant illi v.hemcntius in nervi iftius fibrillas , atque etiam in
tympanum, atc]ue hinc motu fuo excitabant tinnitusfenfaonem : Ii
vero poftea leviter circa aurem finiftram incrafiati, & in nervorum
finiftrar

TINNITUS, & GRAV. AUDITUS.

m
finiftne auris cavitates impafti , primum nervorum fibrillas leviter ibi
compreiTerunt , & obturarunt j atque hinc ortus eil gravisnirdt, anris auditus : ab iis vero , portea ibidem magis auctis & incraiTatis,
tanta nervi auditorii compreifio & obftrutio eft orta , qua; motum
omnem , fono nervis imprelfum , ad cerebrum deferri impediens >
furdttatem in ia aure excitavit. Humoribus ver ad nervum audito
rium dextra? auris delatis , ibique partim in flatus converfis , & in ner
vi iius fibrillas vebementius impingentibus , c tinnitus; in nervum
vero nonnihil impaftis , Sc fibrillis nervi iis nonnihil compreifis vel
obftructis , gravis auditus iextrs- auris ctiamfupervenit.
a Cerebri caloran. ] Die proprie
propter debilitatein calorem humoruin
crailoruin , nciiipe hie atTectus iumi
cur pro cau/a.
b Ma aucl j Fir etiain ex frarote bombarda: majoris in hominein
loliro Humores ex arrcrib auri pro
ximis, 8c crafores, 3c vifcoli expelli
poliunt , qui alioquin intra arterias
Tenafque manfilTent . qui potrea memoratam obuiuv. Lioneln vel compref
iionem gignerc poliunt.
Tinnitus. J concha auris

continetur , tum Sc qui extra tympa

num verfatur , femper quidem movent
aliquo modo tum tympanum , cum
oflicula auditus , fed quia ille gradus
motus eil folitus , ideo mediantibus
nervis auditoriis ab anima non cone i pirur, fed f quis major gradus motus
in his partibui inpeimicur i flatibus,
cunc ille fub forma tinnitus pcrcipicur.
d Gravit auditus "] Ob fibrillas ner
vi auditorii ab excerna comprelfioiic,
auc interna obltruftionc flaccidas.

Quoniam hic affedus jam ft x duravit menfes , Sc paulatim incrementutn fumfit, a metus efl , ne ob diutinam illam moram , materia
ita nervo auditorio iniftro fit affixa , ut nunquam indc tolli poflt , &
furditas ibi maneat perpetua. Et quia cercbiam hic valde eft afri<5tum,
metuendum, ncautis numoribus , furditas etiam dcxrram aurem
occuper.
a Mitus t. ] Vide S. 4. A, iS.
bf-nbus in acuris morbis lechalis
Hipp, in coacis : fi el a rumore duro,
curationern non recipit Riv. in praxi,
item qui a nativicare auris frgida;,
lividx, contracta; , autoiibus lethales

funt : immedicabilis fur. lirai , ubi

tympanum rupiuin, aut ofsicula auditi s luxata , auc uervus ab officulis
foliras.
Poreft eti.m gravitas auditus eue
prxnuncia moibi foporoli.

Quia tamen ha:cpredi<ftiononeftneccflaria j idcoque Cufationtm

inclioandam exiftimo. Etque conet in caufa: procararcYca: , anteY 3
cedentis,

174
MEDICATIO
cedentis J & continentis ablatione , intemperieique per .contraria
corrcctione.
Primo iracjue purgctur arger bis terve his pilulis :
5. PU. cochtar. ,fmt qudus ejfc nolo an.
Jcammonu gr. xij. cumfir. rof. fol, q. f.
F. pilula? No. V, mane fumtnda,
& fingnhs fcpttmanis wit repttenda.
ut R. Extra. cathol.
a Vurgetur. 1 fumatur
Re/in. agar. an. ferup. fem.
Extrait, piular, auth. . gr.viijAi ercur. i dulegt. viij.
Trohifc. alhand. gr. iv. aut
Troehifc. alhand. gr. iij. tel if.
uni du l.-ti , gr. iv. aut vj.
M. F. Pilular.
M. F. Pilulae No. %.
Fro purgatione etiam conducunt pi- Si nor hi I is, videlicet, a deft cacocbylul* ex Scammom. . Ba*, agar. Ex
mia , tuncque etiam ufurpetur decotract, cathol. Trvchifc, alhand. Mercu ftum, quale in cephalalgia frgida pratrio dulcit.
fcriptum.
cuSingulis etiam menfibus admoveantur tribus diebus iontinuis
curbitulx fine fcarificatione poft aures , & utrinque in fcapulis , &
hmeris : ut hac ratione humores ab auribus revellantur , & ex iis
educantur.
a CucurbituU. ] Cucurbitulas non
icarificatx aliquando profunt , li profe aurem applicentur, quia fuo calore
fermentationein in humoribus ob-

ftrucntibus producunt , & fimul r/oros aperiendo , He dilatando > aliquando obihuctiones tollunt.

Utatur etiam mane & vefperi a lotionibus pedum > cum camomillor. , meliloti , majorana; , hylTopi > & rorifmarini decofto infltutis.
a Lotimibu* pedum. ] Potius fotus
ex fpiritibus auribus applicerur cum
indito Sulphur* , Nitro , &

Prodeft caput fsepe pefti ante ignem , & exercitium fub Cole , fine
Albita tarnen refngeratione.

Notturno vero tempore talem cucupham capiti imponat :

gj. Rad. iridisflorent. f.
calami aromat. cyperi , acori an. 3j.
iol.ficor, majorana , mchjfa ,falvia,
rtrif-

TINNITUS & GRAV. AUDITUS.

175

rorifmarmi . . f.
Flor. xch.id. arab.fpicA nardian. p: j.
cinnamon.t , macis, cariophyl. , benzjoini an. 3f.
Omnia in pstlvcrem redaa excipiantur mofcbate,
" cum pannoferico interpuno ,
F. a Cucupha , nou geanda.
a Cucupha. ~] Non potet difluaderi.
eriam adhiberi potet.

Cucupha ex fpitiruofis conftans hic

Intercu fub pileo in capite gerat cucupham ex corio hifpanico;

quales jam in frequenti ufu efle inter juvenes & fencs obfervamus.
Mane jejunus, & vefperi fub horam -quartam > hoc utatur a maticatorio :
2. b Tl&l- pyrethri , angelice , zjedoartA , an. 3jSem.fiapbid. agria , c fynapi ,
Nucs mofchat* , fol. fema a. 3C
Puherifintur , & addatur parum manches , actum cerAq.f.
formenmr Globuli mafticatorii :
de quibus maicetur stnus prono capite , frequenter exfpuendo.
a Mafticatorie.'] Quia foramen da- ,
Sinapi."] Saltera finapi omittatut.
tur intra os, tendens id ames,
d Ctr*. ] Abominabilis illa cera,.
b Radix firetri. ] Sxpe fola potet <juis Teilet manducare.
'.uSiccre cum femme ftaphid.
'
< dormitum iturus auribus hanc aqua m indat :
g!. jiq.f*niculi ,
Sem. car pa olei extractionem remanentis an.
Spiritus jumpers f,
Mifce , & de hoc liauore inillet aliquantulum in aures , ad
denda femper guttam fellis carpionum ; & poeanat effluere,
ac einde indat auribus cotoner*., in quo mafcbus fuitfervatus,
vet in quo mofchipulvts eii dijperfus.
-N*5. 1 Curnonetiaminterdiu. ! rutn , & reHquoruui pinguiuin , adeo
Po olti txtraJfiiMwb] Poftjuam ut vk admittatur ol. uiccmL
omnia vifcofa funt feparata , hic imHic valet Oleum fuccini , carui , &
ptobaums ufum amygdalaruin ama- I alia olea delillata , /cd cum fsppiiime
auies

M E D I
If6
aures exulcerentur , tunc eflent nimis
acria ; cum prztcrea ipfa propter conjunftam glutinoltatcm non alte pn
trent, non funt manx efficaciae.
Oleum abfynthii non admodum
glutinofum eft , quarc reli^uis prxftat.
Hic juvant fpirituofa , ut fpiritus
vini i fpiritus juDpei , & tinctufx,
ut tinlura caorci , caui , cappar.
fuccini : & variorum florum aromaticormn.
Zjftntia finit humum per fpirituin
Tni extracta potenter aperit.
Ovum Tub cineribus coftum fumatur , vitellus nonnihil excavetur, Se
indatur parum Oro, Caflprei, Cumini,
ek cali ie cum lintco tenuifsimo applicetur fuperinduefa.
Aliqui fumunt fuecum raphani , !
formant turundam ex radice & fpirituofo aliquo liquore earn inbibunt , Se
(ic iinprimunt.
Sumttur etiam czpa rubra , aux
excavatur paululum > Se indatur Sem.
ctimini partis du* , Qaor. pars ,
Olei Rut* parum. Torreturfupra pru
nas candentes ; fuecus expriinitur , 8c
tepide auri inltillatur ; vel ctiam expa
iinbuitur fpiritu vini > S aUatur, poftea

A T I
fuccus ad ufura expriinitur.
Omnium tarnen priftantifsiinumeft,
fi fumas flores multos cephalicos , uc
Calamenth. Beton. Majoran. Kosma
rin. &c. S tinftura extrahaturope Al
cohol vini & Spiritus Juniperi Cenumi,
ada'itu Betein ty Styrace , qua: tintu
ra eft optimi coloris Sc odoris , ita ut
pro fuffuu haberi poflit ; fed fi ei ali
quid alieujus purgantis addideris , ut
Stamn.cn. <Z*Jonmh. HeUebor. incomparabilc habebis inedicamentum , quia
purgantia non folum rfrant , fed
partculas illa longe protrudunt j ut
w. flor- lavendttl,
I'ahita
rorijmurin.
betnica ,
majorait* , an. p. j .
Herb e*laminth.
/oran*, . ], .p.
month, p. .
benfoin.
fiyrar. an. 3ij.
Jcatr.mon.
tol'cinth. an.
ala hol vin'' , Sc
fp. juniper: q.f.
F. Tinftura.

Mane fuffitum ctiam auribus excipiat per infundibulum , ex hoc

caliio decocto.
Fol. auri , rau , origani , Irffopi , majorant . m. j.
abnthii , mentari an. m. f.
Flor.&cb-td. editen, m. j.
'. lauri , jumperi an. f^f.
Sem. amfi , funiculi , earns , cyminian. 5i.
Decocjiiantnr in vino albo e.f. aden, part, confumiionem , &
balitus calidset aure per tnfuhdtbuUm txcipmtitr.
a Per infundtbulum.l Vapor decofti j per Syringam in aurrm infundatur,
ex herbis fpirituofis Ccphalicis , St mox iterum effluar , St iterum deco
cumino per infundibulum auribus er- rum injiciarur , ut per poros jam roacipiarar, ut penetrativa fu vi poro* gis apettos melius pntrer.
eriat ; decoctum ipfum poilea calide
In

TINNITUS, & GRAV. AUDITUS.

177

In irt verfetur calido & ficco. Vius fit tenuis , Sc paucus : &
famem aliquando fuftineat. Vitet replctioncm , & omncs cibos crafios Sc tenaces, qualis cafeus & legumina. Cibi condiantur feminc
anifi , farnicub , cymini , petrofelini. Poms fit vinum & ccrevifia
mediocris. Excrcumm fit moderatum. Alvus fit foluta arte vcl
natura.

XXI.
MEDICATIO JUVENIS.
Hsemorrhagi Narium
LABORAN TIS.
JUvenis robuftus , viginti duos annos natus , ex intemperantiore
diarta incidit in febrim fynocham , ardore febrili continuo , fed
blandiorc , fcfe manifeftantem. Hie poftquam aliquoties poll: vena:
fechonem eilet purgatus , & julapiis convenientibus alteratus , ex muliercularum confilio fumfit medicamentum , nefcio quod , a vomitum
ingentem , cum rofione ventriculi , excitans ; quem infecuta eft
tanta narium ruemorrhagia., ut plus quam 4 libra fanguinis ex iis
jam fitevacuatum eque vires ita funt dtbilitatar , ut jara animara
agere viiieatur.
a Vomitum tum ntn*.~\ Duplki- aperirns vaforum poros,
ter ergo nocuit , vomitu nimium ira Dibihtat*. ] Nempe fibre , petuin addeus fanguini , Sc acredine inicu & hxmorrhagia.
PrtercpAm quod in hoc xgro febri afficitur tor & corpus,
ifficiuntur etiam ejus vemriculus & narei ; quod ex vomitu , & fanguinc naribus tam copiofe rruente , eft manifeftum.
iJWcrbtts praecipuus , qui ipfum jam a potiifimum aiBigit , eft
diarefis & diapedefis vaorum narium ; qua: , copiofum fanguinem
ex iis emittentes, H&morrhagia narium appellantur.
a Potiffmum ~] Ergo bic fe medicus I tanquam magis urgens poftea ad
ptimum convertere debet ad fymptoma, I inorbum curanduin.
Z
a Vafo-

i78
M E D I
b Vaforum mriutn."] Quainvis roCo ventriculi menorata lit, rafa tamen ejus non apera, nrc exefa fuerunt,
alias languinem vomuiflet , iunaribus
non diapedefis fed anaitomafis eft , ab

A T I
i mpetu potiusquamab exefione , qui*
I alioquin ventriculus ab acrcdrne medi! cainenti plenis viribus ad fe accededj tis , precipite iftam erofionem debuif| fct elfe paffus.

Caufa procatarica hujus niorbi eft intcmpcrantior ilia diccta , qua

copiofus fanguis in corpore genitus 4 corruptelamque certam febri
lem contrahens , fynocllam febrim prodncens , antecedente/ hujus morbi conitituit caufam. Is vero vwmitorio aflumto vehementius
agitatus , & in naribus vaorum dizrelin & diapedefin excitaiis , c copiofiffimumquc ilium fanguinem cx iis cflundens , eoque vires xgri
fummopere profteincns , continent hujus morbi & fymtomatum eft
caufa.
a Qorruptelem cert km. ] ConiiiHt, fuilfet prognarus: caufa ergo antecedens
in mixtura fanguinis uirbata.
completa eft fanguiscopioius, impc Anrece.ieittem.'] Non neceflariam tuoiiis & acer.
tamen Be fufficientem,nifi concuflio to Copiofijftnmm.'] Signum eft valde
tius corporis, & inde inajor quoque verilnnilc,aiteriolas non nullas potius,
natu fanguinis motus five impetus quam vnulas fuiTe adapertas,
Morbus hie , propter proftratas argri vires , eft periculofjJimM .
Ideoque negleft ad tempus febri fynoch , qua: forfan hoc fanguinis
fluxu ceflbit , Curatio ejus protinus eft aggrcdienda.
- a PericnJafiflttHHs. ~] Lipothymiam & hydiopem , nec non mortem minatur, fi h*morrhagia eft crcbra & copiofa.
Eaqtie in humorum ventriculi acrium attemperatione , folutionis
continui vaforum narium unione , & nimii fanguinis fervoris & motus
temperatione & moderatione , confiftet.
Itaque primo fumat dragm. jf. falis prunellx , quod in vnc. ij, aq.
plantaginis fit diflblutum.
a
Poteft commodius divid nia vafa totiiis corporis, adeoque & parinij vel iij. dofes.
tis affecta: nonnihil collabantur, & poParcit venaefeftioni j quam alias in ri fanguinem tranfmiffuri fiant anguprincipio inherit vulgo , quia jam ftiores , cujus contrariuin hie fuTel
libra: 4. fanguinis effluxcrunt , 5c jam faunt
animam agcre vidctur , nam revera
Si haMiiovrhagia fuiflet critica , non
fruftus: , qui cx ven^fcclionc in has- fubito nec ante periculum dbilitt
morrhagiafpcraripotet, eft, quod om- nimisfuiectiftenda,

Porro

H A M R R H A G I A.

*79
Porro prarfcribatur taie lac amigdalatum , ad acrimoniam hnmorum temperandam ; & vires refhurandas :
T}t, %>4msgdalar. dtt'c. ^j. f.
Sem. 4.frig, major, an. 3j.
Papaveru albt 3ij.
Cum a<j. decoEi. bord. q. f. F. Lac amigdalatum.
tsldlib. ). de cjuofnbmdefHmat |ij. vel |iv.
Jhantttatem.
a Amigdalatum.'] Oprime autor Profunt etiam fpec. diatrag frig. rel
.:. S ./< Armani*.
prefcribit ainygdalatum.
Adde Salie prunel. |'. aut 3$. Si
Terr* Sigi. a gr. xv.
Camphor, gr. it.
pergat fittcre fanguis, adde laud, ofiatt
Etfi neceflitas urferic , etiam adde 1gr. I. ij autiif.
dan. Opiat, gr. j vel ij Mtfci.
Subinde fuma tur talis pulvis.
. Salis pruneU. $.
Camphora hic valde prodei, ii mor
Tragacant. gr. x. aut xv.
bus producatur ab acribus , Sc impetuofs > t\ Sanguinis ten 11 i ate.
Camphor, gr. iij. aut iv.
Sacch. faturm iv. aut v.
Primo lenicntia funt ufurpanda, f
Laud, optt, gr j. aut ij.
Sanguis lu acer, ut Ol. lac. tec.
M. F. Pulvis pro dofi , bis quotidie
In fanis aqua frgida etiani, intro
fumta , L on frit , fed non in aigris .quia
aliquot diebus fumendus.
Fluxus fimulac ineipit minui, fu- obftruit , nili in faciem folummodo
tnatur quotidie una dofis. idem obfer- fparfa.
vaaduin in potu ainygdalati.
Et mox a in nares inferantur turunda? ex cotonc faftar , & atramento i fuligine fumarii , & aceto rofaeco , imbua?.
a In nares inferantur. ] Fungus in | tuuin forti ign crema , & aqua folve
qua: aqua optime adftringit.
naribus inflatus, eft optimum reme
At femper diligenter attendendum,
diuin.
Vclfubform turundaruinintrufus, art tempeilivum iit,adltringentia externa
etiam fortiter adftringit , aliz turundx adhibcre , nam tmpetu, acredine fubtt.
ltate ,fiuidttate, Si copia fanguinis eaob acrimoniam non valent.
Porro etiam confert tinctura Lapid. dem manente, vim tanquam naturx
Hxmtit. quz fie paratur : conjunge (pleruinque fruftraneam aut noxiamj
pulveri fubtilifinio Lapidis Hzmatit. facimus, Si nihil amplius.
Cum fortius debemus adftringere,
(al ainmoniac trtum , fubma ipfuin
per fortem ignem , poftea mor- Vitriolum album potent adftringit.
Ac prarterea a acetum rofaceum in aures inftilletur.
a Acetum in aures.'] Etolfaftus ftercorts retentis porcini.
Z

Item

M E D I A T I
i8o
Item linteum, in aceto madefaftum > eolio frigide erit obvolvendum > & tcftibus adhibendum aliud linteum , aqua plantaginis frigidiflm imbutum.
a Linteum in aceto &e. ] Bufo exCccatus > i fub alis politus, narium

fluxuin cohibet , quo I fxpius Clariifitnus vir cum fuccetfu ridir.

Ac ligatura: arftiores brachiis & cruribus'crunt injiciendar.

a Cucurbita: cjuoque hypoclirondriis & fcapulis funt adhibenda: ; ve
na fectio vero , ob magnam fanguinis emiili copiam , hie praetermittenda.
a Cucurbit*."] Hi revera videntur fi arificaulx partim dunraxit venxetiain inutiles . uti inemoratx artuutn fcclionis prxibnt , quam hic propter
ligaturx pemiciofx) nam fi fiet funt, debilitatem xgri bene fuafit omitten& partibus vicinis applicitx, nil nifi dam : ubi vero venxfeio prodee
impetum fanguinis Se humorum auge poteftj prxftaret longe earn aduibere,
repolTunt, eoquenornineeruncnoxix: quam cucurbitulas fearificatas.
a Vtus (it refumtivus ex ovis forbilibus , jufculis gallinaceis & vervecinis , cum pane candido , & vino tcnui oligophoro. Motus cor
poris , & vehementiora vitentur animi pathemata. Soranus fit paulo
longior. Arvus fit arte vel natura laxior.
Vitentur aromata & alia omnia aa Vicbu.~\ Sit emolliens ex bordeatis atque ffebre non interdicente) lacli- cria , eibi ficci potius quam huinidi.
b Alv-M iaxior.-] Si autem ilia eft
ciniis , rapis , limilibufque ; porro incratfans ex pulcibus i< leguminibus: frte adlhia , non facile inovcuur,
ventriculus ferre poteft . etiam non ne inul cicatur languis .
nihil vifcofa , non nihil frigidus potius quam calidus.

XXII.

i8i
XXII.
MEDICATIO

VIR I,

LABORANTIS.
Vir quidam crais & obes , ex a lapfu vehementiore , in nafum
aliquando fac"to , jam in e finilra nare carnem habet mllern,
* fubrubram , totamque narem adimplentem > eamque valde dilatantem , & ex ea aliquantum e propendentem. brevi crevit , indiefque valde augetur. Adnata eft narium finterftitio. Reliqua vero iftius
cavitaris interior fuperficies , connexione fere libera , ftylum immifliim facile tranfmittit. Quango hxc caro fortius ftylo premitur ,
fanguinem copiofum proflindit. ^
i jtpfu vthemntion.1 Aliquando
talis raanifefta caufa procatarccica non
pofljt reddi, cum interdum fit caufa
interna , ut vehemens triftnia & plutimus fer us , uti inemini aliquando
cootiguTein fxiuina.
b Ahqundt>.~\ Debuiffet addi tempus, ut nequis ncgliens fit me.le
le , excurrit rann annus unus aut
alter.
In niftr* nare.] Aliquando eft
in utraque.
Eidero. Hoir.ini idem polypus quan
doque propendet ex naribus, quando
que boa > pro varia conlHtutione ris

& diverts Innre phafibus ; quandoque

in ipfas fauces protenditur , ut loquela ipli? lit incommoda ; obftruitque nonnunquam foramen, quod naribus cun palato commune eil , & polt
uvulam facile confpicitur , in aultrina
vero tempeftate Sc pleni lunio inaxiine
inflarur.
d Subrutrem.'] Interdum alba eil,
interdum lirida.
e Proptndentcm.'] Ufque adeo non
femper exerefeit
f lnttrjltiu. ~\ Nonnunquara offi
fpongiofo ad radicem narium tito.

Afficitur in hoc argro nariumniftra ; quod ex carne , ejus cavitatem replente , & interftitio narium ibi adhaerente , patet.
>JM,orbHS , qui eum affligit , eft tuberculum quoddam a carnofum,
molle , fubrubrum , quod radicibus , five b pediculis quibufdam , inter
ftitio narium , in finiftra nare , adharrens , cavitatemque ejus adimplens, &diftendensj forifque ex ea aliquantum propendens , fimiZ 3
litudi-

tfc

MEDICATIO

litudine cujtifdam pifcis marini , vel pedum fuorum multitudine ,

ccPt>/jpns vulgo nominari folet.
a Csmofum. ] Ed fubftantia fui
generis in ghndulofam & adipofam
media.
b PediculU aubu[dam.~\ Alioquin j
fimplicitcr, farcoma fuiijct appella- j
tum. Rir. in praxi farcoma ait in

imis* narium partibus , polypum in

fuinmis juxta radicem naris increfcere.
Volypta.) Rhafes nariuin hxmerrhoidas vocat.

Morbus hie cx vehementiorenoftri a;gri , in nafum lapfu , origtnem

primam duxit. Hinc enim a pori vaforum , & pai dum circa interftitium narium , in finiltra nare cxiftentium ita aperti & male figurati fuerunt , ut inde primum pauco humorum allapfu nafcerentur hujus Pobpi pedicili , five radices ; in cjuas , cum , propter earum certain conformationem , humores fanguinei copiofe influrent , illi ita fuerunt
difpofiti , ut ibi carncula cjutam ernjbs &fubrubra , primum exigua,
& deinde c ex copiofioribus , non tantum capite j fed etiam reliquo corpore , e ailuentibus humoribus , grandior ; narem repicas,
camcjue diendens , & ex ea nonmhilpropenden!, pajm magts magifijuc
augefcens , ylumque immijfum per narufmira interioremfuperfictem ubi<ue , excepto to loco , ubi ejuspedtcu/iinterttio narium adherent , facile
tranfmittens , & ylo fortius prejfa , fangu/nem copiofum profundens ,
fuerit nata.
a Pori vaforum im aperti. ) Caufa anguftuin habeat fundamentum : far
hujus affectas eft , quod ofcula extre coma latum; ad hxc polypus habet
ma, feu pori arteriarum ita dilatcntur, carnein fui generis : interea tamen cauut atterix prolongentur , 2c ex arteria- fas , & curationem habent fiiniles.
b Humtrtt angmnti.) .Alioquin foruin niinis apertis poris novae arterio
le producantur , qua: novas partes lent medici humorem craflum , vifeiprogignunt , Sc tum vocatur Sarcoma. dum , pituitofum , interdumque fanTolypus vero oritur vafis fangui- guinis melancholia aliquid admixjum
Deis fortuiro calu prolongatis Sc per efle , quo ultimo cafu inetus fit, ne in
ofcula turn humores quidam exflillant: cancrum degeneret. Polypi auteui canqui fi fint pituitofi , Polypus mollis crofi exemplum de infelicem curatio
erit , Sc albus ; fi vero fufci coloris, nem vide in aclis medicis & Phofophicis Batth. part. i. obf. 6.
Mclancholiam indicat , & dura eft ca
Ex cepiofirnbm. ) Die potius ex
ro , qua; peflmx curationis eft , 6c
infuetis , dum in poris detonis humo
nierus ne in cancrum deeeneret.
Polypus a farcoinate five excrefeen- res cum tempore induuntnaturam peticarnisdiltinguitur, quod Polypus regrini fennenti , quod gignit fubftan
tiam

P O L
tiam polypi i a fubltantia reliquarum
partium ooftri corporis diverfam , interea dum prolongantur arteria; , polypo nutrimentuin adferentes , poftquain illud a memorato fermento eft
in perigrinain ubbntiain mutatuin,

Y .
i8?
fi nim hoc decrementum fmpliciter
dependerec ab atlluxu copioforum hu
morum, tunc incrementum polypi non
diet nimiuin , fed intra paucos dies
iinmenfum excrefeeret.

Morbus hic a perkulofus eft > quia in cancrum aliquando degenera

re folet; & in fauces ufque progrediens , fufFocarionis periculum inducit ; & quia , difficultcr remedia ad radices hujus exerefeentia: pervenire poffcnt , difctlts ejus fiepe folet eile Quratio.
a Pericult[.) Sarcoma curatu facilius , quippe q'iod fmpliciter oriarur fecundutn autores ex abund.inte
nutrimento , fed praeeipue ex arteriis
Donnibil ultra longirudinem naturalem
productos i at polypus quoque periculofus eft , quia pars aflecb eft acutiffimi fenfus , remedia corrofiva vix
admittens
Facilius curatur albus , ruber vel ex

utroque colore mixtus Sc mollis , quique in imis narium partibus hirer,

quam lividus , durus, & ofli fpongtofo
anntus.
b Curatio. ) Sarcomatis & polypi
eadem eft , exterum quod velit humoruin allapfum impedir , id omnino
pugnar cum circulatione fanguinis Sc
humorum.

Empte in humorum allapfu impediende , 5: carnis iftius exffirpatione, & pororum vitiatorum correctione confiltet.
Primum itaque corpus a univerfaliter purgetur tali medicamento catharetico ; venfeio in bnchio ilniftro pridie prareeifit :
. c Fit, Coch. de Hiera an. 9j.
Scammon. opt. gr. vij.
Cumr. rof.foL cj.f. F. Pilula: . vij.
tSvl.imjejuno ventrculo exhtbenda.
a Univerfaliter.) Prxfertim quan
go malum habet intemperiem fanguiB comiteui.
Veiufeio.) Si magna deft cacochymia auc plethora , quo in cafu
iumatur decortum ex Sal/a pariU Sc
China , Guejaco non multum tarnen,

ne fanguis actior reddartir , undc

metui poftet , ne malum fietet cancrofum.
P/ cotbi rum,&e.) Extractarumearum pillularum mediadofis cric
coinmoctior , addendo loco [n , diagriii gr iij aut iv.

Deinde cucurbitula: fex vcl o<5to > cum fcarificationc , fftptrlis &
nimmo humero adhibeantur.
Po-

!S4
M D I I
Poftea forci pe apprehendatur polypus , & fatis valida tra&ione tcntetur ejus i a cum radicibus > eduftio , qua: in multis aigris itis fli
citer ceft.
a Cum radteibra.') Ne denuo fue- 1 polypi aut farcoraatis abfcilTionem recrefcat, fi magis propender in nares, I liftura, more folito ad cicatricem de.
extrahatur per eas ; li magis in ulam I ducendum.
per gulam ulcus pod cxtraclioncm
Si huic chirurgiae Polypus , propter nimis fortem fuam adharfionem> noncedat, ad Pharmaciam erit deveniendum.
a Non ctdat. ) Saepe aegri abhorrent , neam extra&ionetn magni polypi , eaab cxtr.iclionc , fed fine tau fa } vidi, dem hora fu oblivifle muera,
mus enim mulierem momentaPolypo itaque a oleum vitrioli > cura flylo panno involuto , in co
que intincto , erit adhibendum i & indies bis terye polypus eo crit
obiter madefaciendus vel tangendus.
Ol. vitrioli.) Dolor hie debet efle
multo intenfior quam ex traftionis , iic
ad polypodas & fart orna ta Paulus JEginetalib. 3. C. 24. accipit.
Squamma arit ?j.
Vitrioli Jiij.
S der.teil.
Htlieb. nigr. 3ij.
M. F. pulris infpirandus in nares
per dies 13. commendat etiatn atrajnentum futoiium , id cil , Vitriolum
cum aceto.
A initioribus autem ineipiendum,
ut ab ufu fucci granatoruin acidoruin
coftione infpilTati.
Coinmodiffime autem curatio procedit , fi fpiritus vitrioli aut aqua fortis in aqua plantag. folani , aut Hyoiciami difuantur. Trimo parum tantutn diflol vendo, dein progrediendo
ad fortiorem diolutionem pro necefltate.
Aut iuecus rad, ari cum turundis
etiam applicatur.

Vel
. M.trcur.fublim. gr. xr.
Coq. in Aa. une V|.
Aut Ii fortius tupis , Mercur quaa*
titateni auge, vcl prxcipitatuin rubrum
aliquoties cum aqua lavctur . & cum
melle mifeeatur , t fub forma turundarum applicetur.
Vitriolum album hune aifeum feliciter fatis curat.
Byturum Antim. rectifkatum po
tenter operatur : rrftificatum potius
fumitur , quia tunc fubtilius ct , &
inagis penetrar , & minus inter fibras
carneas hzret . & ideo minores puniones relinquit ; antecuam externa
adhibeanrur, purgetur corpus internis.
in ufu autem horuin cauricorara
medicamentorum obfcrvanduin , narium partes fanas inungendas efle un
gento populeo vel numto , caque
caulica per fitulamquat tangattumorem immittenda , quae fit ejus civita
tis , ut polypuin quantum fieri poteft
ambiat,

iinbiit , fiat applicatio decrefcente

luna , tunc rtliqu aagis detutneicit polypus & medicamtnium fa
cility ad i ciit ein ufque pervemt.
Ernplaftrum quoque recipere poteft
. Vini. tris,
Auri pigmenti ,
Vitrmit ,
AluminU cm,!, an. 51$.
Antitrunti 3v.

Macerentur in aceto (aetum infringit vim corrofivumj tcrantur fubtiliter,

exficcentur, quod odies repetirur, dein
aq plantaginis rurfus macerentur , &
I it can tur , portea accipt lithatgyrii^ir.
Ol. rofAr.
Mifceantur & roquanturademplaftri fatis glutinofi confiftentiam j ex
quo cereoli natibut indendi.

Et deinde quotiefcunquc polyps oleo vitrioli ita tatus fuerit , in

narem , illic ubi patet , intrudatur exiguum Iinteolum inunctum un
gento /gyptiaco, cui pulvis tenuiflimus corticum granatorum eft
admixtus , & parum olei vitrioli eft additum ; idque ita adhibcatur,
ut pars lintei inuncb polypum tangat.
Horum ufu polypus denigran & putrefcere incipiet : tumque nor
rio corrupta chirurgo , ope penicilli indies erit eximenda : eaque
aemt repetendum erit oleum , & unguentum jam commemoratum:
cjuo fanguinis profufio,qua: banc corrupta: carnis cxemtionem fequi folet, mox fifteHir.
Ubi radix Polypi hac ratione fuerit ablata j ne recrefcat , fed inte
gre confolidetur , a turundula? fiant , ex ungento tutix , adeo fpiflo,
ut in formam turunda; vel fuppofitorii , formari pofit talifque una,
fecjuenti aquse viridi bene intincla , & nari inlerta , ab argro alicjuamdiu geftetur:
J. tsErugin tru 3j.
ulunptgmtntt'SiJj).
Tcrantur fubtiliffime , coquantur in ww'^iij.
ad media partis cotifumpttonem : ubi refrixcrint , adde a<\.
rofar. & folant an, ijij).
TurunduU.'] Fiant poftquam ul
cus eft fatis deterfum , utque adeo ad
qus exficcationem fit deveniendum ,
quse nonnumquam Aiccedit , fufflando folummodo pulrerem rofaruin rubrarum in nares.

b Aqttt virilit] Mercuiialern habet

quoque harttnannus in praxi ,,fed quia
corrofiva haec utraque eft aqua , ilia ufurpanda eftjcum polypus nondutn plene ell confuinptus : ntque radix ci jam
ponitur ablata ab autore.
A a

Si

i8

M E D I A T I

Si polypus poftea rurfum pullulet , oleo vitrioli a rurfus erit tingcndus.

a Rurfiu.] Si Pharmacia non juret , fuccedic Chyrurgia.
a ViStm ratio hie exficcans eft adhibenda.
a Vim txcfdni.'] Exficcatio parum hue facit , dutnmodo temperante:
virt.

XXIII.
M E D I A T I

'OZENA

V I R I,

LABORANTIS.

VIR 3. annorum j poftquam antea diu defluxionibus acribus,

ad nares & fauces delabentibus , laboraflet ; incidit in narium &
palati erofionem ; oflculumque quoddam putridum , cum fxtido
pure & fanie , poftea excrevit , aliaejuedeinde oficula illud funt fecuta. Malum hoc paulatim ita incrementum fumfit , ut jam in naribus j circa earum interftitium . quod ex parte eft exefum, atque etiam
in palato , folutio continui fatis magna 6V profunda appareat j fcetidaque fan ies frequenter inde cxftillet.
Oz*na.~i Similis ferecafus eft obf. I OjcHlumque.~\ Solet quidem ru
. Cent x. Hildani.
' dus efle luis venrese.
Affectum fuit in hoc ero cerebrum; quod deftillationes diuturns,
quas nofter xger eft pallus , arguunt. Afficiuntur etiam b nares &
tarum interflitittm , item palatum : quod eorum erofiones , & exulcerationes ftis dare demonftrant.
a Ctrtbrum.'] Die potius rafa cir
ca radicem narium & os fpongiofum.
b N*res.~\ Sub narium tunica repe
riuntur fatis notabiles . licet val de exigux.innumerabilcsque glndula: , col

locate inter tunicam,nares intus veftientein i V ( narium , in quibus elandulis & eadem tunica interiori eft morbi hujus fedes , ut bene advertil blalus
in therapeutica fpeciali.
M,

M.

18-7
Morbus , qui hune argram affligit , eft Ulcus nafium & palati fartidum, putridum & famofum , item latum & profundum , quod
Graeco verbog j id eft > oleo , five faiteo , deductum > vulgo Oza4 dicitur.
Vlcu* narium] Vetuftum , cruSofum.
b 0^*a. ) ' Ozaena aliquando eft
polypus exulceratus. Ozxna firoplici exulceratione difiert , quod Ozxna
plus inverarum > & fordiduin lit & ma gis hoc ulcus fastet , quam alia ulcera;

in fimplici exulceratione plerumque

prodit put album , dein Ozxna eft
exulceratio inveterata : in Ozxna dolores adfunt acres; in fimplici exulce
ratione parrij aut nulli ; exefio par*
tium cum adeft , cancrofa feu corrofiva cfl'c incipit.

JjHe ab acribus humoribus ex toto corpore , fed pricipue ex fuperioribus capitis partibus , tum in nares , tum in palatum decumbentibus , eafque partes primum acrimonia fu erodentibus , deinde
diutumitate defluxus , etiam cxulcerantibus & exedentibus , & putredinem iis inducentibus , originem duxit.
a Ex toto .'] Die potius ex arteriii proximis, & forte etiam nervis .
Hoc ulcus aut (implex eft & parvum,
nullumque dolorem infert , fed tanram alt mid fanguinis frequenter etnittit, ptxfertiin cum attingitur, autirritatur ; alioquin cruftula ficca eaque
nira obducitur , qux emunftionis m
petu aliquando excutitur : aut ulcus
eft Ozxna majorem inferens dolorem,
cujus crufta eft fordidior , mucus graTeolens , qui ab ea profiuit, moleihis
fattore Sc xgro & adltantibus , inter-

dum illud ulcus & ferplt > aut narium

pinnas aut interftitium earum & tend la 0S3 exedit Be putrefacit . !exefumque
per palatum perfort , idque maxime
ad naturam cancri accedit , vel ex lue
venerea aut elephantiafi oritur vide
Riv in praxi.
Caufx prxter litem veneream poffunt etiam if uffitus mercuriales ,
atfericales & a n timoniales ,intempeftive
aut nimis copio/e inftituti , erofionibus itnprudenter unguibus fatis Aipervenitepotift.

Morbus hie perkhlofiffimus eft , primum ob diuturnas fluxiones,

quae hunc morbum produxerunt ; & deinde propter erofioncm , non
tantum partium mollium , fed etiam oifium , & putredinem coram.
a VtriiuIofiJfimiH.) Curatio eft dif- I crofam degeneret > fere incurabilis eft ;
ficilis , quia diuturnitas effecir , ut po- 1 fi ab Elephantiafi ,* aut lue venerea orriftabilem figrala . Sc magnitudinem tum duxeret, incurabilis eft, niii curenacquifi-erunt , quae apta eft , ut parti- j tur limul inorbiconjuncti.
culas illas acres tranfmittat : fi in canAa 2
Cftrati

i88

M E D I A T I

a Curatio in humons generationc , & illapfu impediendo $ & ulccris confolidatione j confiftet.
a Curatit. ) Curatio confiftit par
tim in fanguinis, fiadfuerit, acredi
te temperanda , partim in pororum
vaforum adftriiona ne inateriam
peccantcm tain facile emittant: fi ve

ro ertone fectindum Auorem loqueremur ; diceremus , ne hmnorumafHuxus fiat Confiftit pono Curatio in
ulceris mundificatione a adltritione,
Je exiccatione.

Primum itaque utatur talibus pilulis ;

a siloes rofata gr. xij.
Scammonii
Olei canophyll. gut. j.
F. Pilu's. . iv. manefumend*.
a Alois , [.) Medicaments
hxc acria non valde fuadenda , ubi vafa vim patiuntur erofionis , fit potius.
yt. Extract, rbabarb. 1 autgr. xxv

Ri. agMric. gr. .

Trechtfc. alhand. g>. ij. aut iij.
dulc. gr. iv aut v.
M . F. Piliil X cum ol. Iini rhodii.

Poftridie a vcna:fecl:io adhibeatur in brachioriextio pro ratione

viriumj ad ijvj. velviij.
Ventfew.) Hxc debuifst prxcedere , fiadminiflranda fit, porro venxefrtio & purgatio omittetur > nifi notabilis ht intemperies.
Deinde per quatriduum utatur fcquenti a Apozemate > fumendo
^ iij. vel iv. pro dofi :
9\ Rad. dehor, tnie.
Cramims an. 5 j.
Pohpod. quere. ij.
Herb, beton, prtmul. veris , feabiof.
ceteracb. ver , agrimonia an.
j.
Sem.focnic.antf.an.5i).
lcftmt. raf.
Paffular. |j.
Decoij. in . hord. <.f. ad. tb. iJT addenda*
f:tb finem dcollions , fo/.fenm^jfi.
Mechoacan. 3"j. In Colatura dtffolvt
Syr. de achor. cum rheo ^i^jj" .
%fyti[ct F% ipOUTUA.

O Z iE N .
i89
a Aposentan,"] Apofeina transfcrip^ majtf. mund. ab azillis
Gc ci hi. ano, ut & al te ru m decoi.autij.
Si amet dulcedinem.
uin.
i. Ltgnig**J*ci |i aut fi,j$.
Fiat infufio calida per horas vii; aut
Cart, tamarijct.
diutius in dccoct. fecund, aut arj.hord
rai. tapp
q. f. poea fiat decofo lenta in vafe
Rad. fatf. pan.
duplici,aut biloco, .il colaturadiflolfe
if? . 3j.
Mella tnercurialu ^j.
polyp, quere. j
Sfiriteu fulphur per temp, q. f.
Hirt. or<. h. miij.
ad gratum acorem.
Sem.fmigr. 3j.
M. F. Decodum, de quo fuinat ter
UquiritU raft.
quaterve de die ^iij.
Cornu ervi lim*ti an
Si caula (it calida, furnat falfam perilUm loco guejeci.
Corpore ita expurgato , fequenti dccoto a fudorifero , prout vi
res ferent , utetur :
g. Scobis ligni guajacify). cort.ejufd.^).
Aq. communis ib. vj. Macerentur in loco calido per \.
Loras. Poea lento igne decoquantur ad dimidii partis con.
fumtionem. Et colatur* ^vj. demur mane, corpore tee
tecla , Adpro/tciendos fitdores.
Et J. Hedent. prior, decoil. eique addefcobis lign , guajaci recent.
jij. & denuo affunde aq. ib. xiij. & F. decotlto adtertta
p>trttsconfumlioticm. (folatura ufurpetur pro pots* ordinario.
a Sadmfen.'] Sudoriferum fit extheriacareeeoti , & exhe^ard. min.wijs
/Um.
Confultum eriam erit , non tantum cucrbitas fine & cum fearificatione > eolio & humeris : fed etiam fetaceum , vel fonticuJum cervici , ad humores verfus poftcriora revellendos , adhibere.
Dum harc fiunt , quotidie bis ulceri narium , cum turundis illitis,
adhibeatur tale Unguentum :
J. Lothargjr.aur. plumb, u. lap. calamin. ccrujft an.Qj.
fuccor.gerami robertiani,fcmpcrvtvi, folatri. an. q. f.
Pulverijanda pu'verifentur , eaque mixta indantur in mortarium , qmbsu primo cochleare plenum olei rojacei affundet
& poquam aliquantum piflilio agitaveris , omniaque probe
ctmmifcueris , cochleare plenum ex fucus prtferiptis adAa
mifce*

M E D I A T I
mifee , ejuibus itidem agitatis & commixtis , max ittrum
ajfunde o'etparum & agita : Idcpte tarn diu altemat tm &
continuo agitandofacito , donee ad giij. olei rofacti , &
tandundem pr*[criptorum fuecorum impenderis. yltque
ita fietVnguentum , ad hujufmodt maligna ulcera f.man
da utilijfimum.
a Tale ungutntum. ] Advertendura
primo i an ulcus fit cruftofum Sc antequam progrediaris , cruda non vi excutienda , ne irrteme ulcus , fed aqua
tepida fovendo , aut butyro infulfo ,
adipe anferis aut gallinx , ut ol. amygd. dulc inungenda . utfpontc de-,
cidat, aut fummitate digitiol. amygd
dulc. inuiifti leniter detrahenda , ablata cruda exficcantia , it adltringentia
ufurpanda :
In fimplici ulcere fufficit.
Aq. hordei rum
Melle m[ato , vel
Ung. it tuti* vel
album rhufit , vel
Oleum ex vitellU ovorum in mor
tario plmbeo agitatis , illinere.
Pro exficcationeeciain ufurpandum eft
deinde
Ung. diapompholigos addito
Aluminit
Chmlt'ttidk
Core, granot. confre Riv. &
RhondeIetium,nec non hildanuincent.
2. obf. ij. paul. aeginetam lib. 3. c.fts.
Erficacius erit unguentum, recipiens
Plumbiui & loti <$Aloes
Mirrkt an. 5)
Ting, nitrit. 3$.
albt camfhorati
de tutim an.
Ol. tinnamom q.f.
M. f. Unguentum.

Aqua viridis Hart mann i et i in ufui faic

venit , confer Pauli Barbette Chyrurglib J. cap. 7.
NB albus praeeipitatus edulcorarus mixtus cum aliquo uuguento cd
omnium optiinus, admifee j'j. pomati
3j.autBijRtveritu habet fatis porens decoctura
ex agrimonia , alumine &c. qux decoquit in aqua ferrariotum , pofteaaddit mel rofaruin.
Paulo pod habet addringens fortius
ex flor, balaudior. cort. granator. rad.
bidorr.alumine, &c.
Vel fumitur aqua aluminofa (im
plex , &utidcdecoi5tojubetR>v(rM}
attrahatur in nares
Ad ulceris inundationem etiam conrenitunguentutr, jgyptiacum : ungucntis etiain in finepollint addi thus , myrrha , madich , Sic- ut lentor hnmoribus effluentibus concilietur, cutidcirco minus effluant , ac tandein fiflantur.
Primo ex ulcere effluit humor qu
dam tenuis , Sc acris > tum generarur
pus , portea pus incraflatur & uti Chiturgi Ioquuntur , concoquitur, poftea
affluxus rainuitur . & tum ulcus cd
confolidanduin.
Aliqui fuffimigia parant ex Antimonialibus , Mercurialibus , arfenico ru
bre , Cinnabari , &c. Vel candtlara,
ex cera rubra prasparatain , accendunt
1 in condavi angudo, c bene cUufoj
' itauttuinus Cinnabari, quocerxfu

O Z M N ,
t9i
*Jo concilit! , in nares attrabatur.
ma Symptomita ex Mercurio fucceVerum quidon eil , hxc Mercuria- dant.
lia, &c. Potentiflitne exficcare, fed
Partes circumjacentes mollientibus
metus legitimus eft , ne curato hoc muni ends funt.
a'eftu his inedicamentis , alia gravifliUlceri vero palati turunda* , fequente fyrupo imbuta* , fubfequentc
pulvero coniperfa* . bis in die etiam imponantur :
. "Rad. fctophularts. majoris ij.
Fol. &fior. beton, agrmon. veron.
fcabiof. fumar. pjrola,fanic,
akhjmil. an. m. ij.
Cocjuantnr herba & radices in aq. comm.
ad tertu partis confumtionem. Colaturt prtlo cxprejfd cuide
fucct qerami robertianiit mellis opt. [aechar, alo, an, ib. j.
Et fiat f. a. SjrnpHS,
. 7{ad. angel, artflol, rotund, iridisfiorent.
caryophylUta,
Lgni guajaci an.
cinnamom, 3ij.
Htc mixta contundantur in mortario , ut
F. Tulvis fubtilijpmus .
Harc incjuam , bis in die reiterari debent ; & extraftis turundis,
antequam recentes imponantur, tota cavitas nah" fequente lkjuorc,
fiphone injefto , penicilJis etiam eo imbutis , erit eluenda.
V/L. Succor, plantag. geranit , atj, ranarum
jiopiAticar. an.^ij. Syrupifupertus pr*fcripti 5j.
f^Ctfce pro ntnjecltone.
a InjeSio."] Addite aquis pro infeccione theriau rtcentk vc&apunk* Z'i,.
lifto fyrupo ; eft ad iermenrum poris inhxrens emendandum.
Ulcus ubi Confolidatum fuerit , fi ex palato in nares tanta fit aper
tura , qua locutionem commodam impediat , lamella quardam cum
anful iuperiori ejus parti affk , cui fpongiola affigi poterit , erit fabricanda : ea enim ubi cum fpongiola afiigat palato rede erit adhibita , locutionem fatis articulatam in hoc viro efSciet.
Inviilu , vitentur omnia , qua* acres fu ecos gignuntj item exercitia vehementiora , vigilia* , & vehementes anirru affe&us.
XXXIV.

M E D I A T I
XXIV.
MEDICATIO
Ophthalmia

VIR I.

laborantis.

VI R triginta annorum , habitu corporis eufarco , jam ab aliquot

diebus laborat utriufque oculi magno dolore , & ruborc adnatam
tunicam occupante. Prajterea palpebra- valde tument. Adeft eriam
* pruritus & ardor magnus , ac lacrymarum continuus & copiofus ex
oculis effluxus. Acceifit tandem etiarn vifionis aliquis defectus , tanquam fi fumus oculis obje&us accuratam rerum vifibilium perceptionem impediret.
a Truritui.~\ Pruritus oritur a pun- rorum vellicantibus.
b ViJionu di/.'] Hoc cafu adione, & particulis acribus , fed leniter
tantum fingulas fibrillas cuiis& nerjif^ciuntur in hoc a:gro oculi , fecundum tunicam adnatam , quod
probat ejus rubedo , pruritus & ardor ; item fecundum a tunicam ccrntam , vel forfan etiam fecundum humores oculares , ut indicat ille vifus defedus. Afficiuntur etiam palpcbr* . ut ipfarum docet tumor.
Atque etiam carunen Ucrjmaks , ut confit ex perpetuo lacryma
rum effluxu.
a Tunicam orntam velforfan &c.~] torde humoruin affeftione dubitare,
Ilia hie nihil facit. ea quz in hiftoria patiteniinex fine biftouse adefle ininonfunt inemorata, nec debebat au- tium fulTuionis.
Morbus y qui ipfum moleftat , eft intemperies fanguinis biliofa
ac ferofa tunics adnata: oculorum ; qua: ruborem , pruritum , ardorem, & lacrymas, ac palpebrarum minorem > hie excitans> Oph
thalmia appellatur.
a Intemperies [anguinu &c.~\ Po- criores ; autfaltemex humoribus illis
tius in poris tunicx adnata; non prascipitantur falia , partem hanc afrepalpcbrarum St rafculorum (anguinco- clam vellicantia & inflammantia , ut
ruin proximorum eft obltruftio , t in- adeo poflit quidem fanguis ab internde nata partis il lins intemperies ; tum pet ie liber , & tarnen hoc ritium oculi
humores ibi fiagnantes fcnlm fiunt a- j cafu fieri.

OPHTHALMIA.

103

iCaufa antecedens hujus inprbi funt homores fanguinci & /,

in vais corporis hujus eufarci contenti ; pars vero eorum calidior,
in oculomra tunicam adnatam & vicinas alias , ac palpebras , propter
eorum d poros nimis apertos , fefe efrundens , continent hujus morbi>
&fymtcmatum > eft caufa.
[ nie^tdens.'] Caufa proca
tardica quisque eft icbs > lapfus, feit iculs in oculurn lapfx ; commoratio
diururna in fumo ; ipfe cri am afpeftus
crcbetSt duiturnus ophthalmix in alio
homine proxime adftmtc , & feinten ex poris fui oculi exhalante ,
c.:o.! fe infnuet in poros oculi at
tains hominis vicini > prxfertiin fi
cum timor illud Tttium valde attente
imaginetur ; Hinc fjciunt crebrx friftiones oculorum > prxlertim fi fiunt
digitis cxpjs aut alfamenta, aii.ve a
cria fpirantibus : inttrea non negamus,
fanguinem pode elfc intcmpcratuin ,
tanijuam caufam anticidcntem , Hild
Cent i obf. i i. pro caufa habet cariem Sc dolorem dentis.
Bdwfi.\ Hic affebis oriturex eo,
quod poii tunicarum oculi , a fale ita
ubllmantur j ut per reliquias pororum
nilnili tnaretia ptimi elementi fetatur ;
il! etiam caufa eft ardotis in hoc atFe
.
Sal hic pcccanS) aut potuit abundare I

i in toto fangnincj aut poteft prxcipaI tus eTe fanguine , aut fait, in cum
non intime mixtut > ita ut facile in po
ris habitus corporis , ob ftigus aris
ambientis prxcipitctur, & poros obftruat.
Pan taldior.~] Non fuit antea ca
lidior neceflario , fed in ipfis poris par
tis infla minatx fit calidior propter
obftrtict onctn , quam offendit in po
ris , qnalis nempe obittuctio ad inflammationcm requititur Hild. cent.
5. obf. 1 8. pro caufa allegar fedioncm fronds , ubi corpus (quod
culpare vultj antea nonfuerat expurgatum, quod ridiculum eft : porrocent.
J. obf, 17 peticulofam refert ophthalmiam ex leviflimo vulnere pal pebtx ,
etiam ex fufttu cinnabcris,corpore non
purgato. Cent i. obf. 2.4. Quod ta
rnen potuilfet > eiiatn port purgationem fieri, ridcte S. 3 S- II & 14.
d Poros aptrtos.~] Eft contrario , obftcuos.

Dum enim humor

in partes illas fefe effundit, quantitate fua
fait in illis b tMtxorem , c colore rubro d rubtdmtm , acrimonia & ca
bre adorem , dolorem , & j unde fpiritus in cerebro ita determiinntur , & fpori cerebri tales aneriuntur, meatusejuc vafoium,
qui funt circa carnculas lacrymales , hinc ita rtcrantur , ut ferum
fanguinis per illos copiofe & perpetuo rcliquo fanguine feparatum, &
ex oculis cmanans , perpetnai t> copiofu lacrjmas ex ocuhs gri cffnndat.
a Quimtitatt fua.~] Qiiantitas tu- 1 liasenim omnes oculi fani deberenteir.orcmnonfacit fine obftructionc , a- 1 tiam tuincre.
Bb
b Tumo-

MEDICATIO
*94
b Tumorem."] Tumor oculi, &la- facit : hinc etiam carbones vi vi , & ig
chrymx in opthalmi oriuntur , quia nis rubent. vid. Cartel", in Traft de
circulado humorum iinpedicur, nam met coi is , ubi de coloribus iridis.
Cum corporis tunicx inflainmantur,
lympha ibi congefta , tumorem , efifula
tantum dicitur erifypelas ; cum vero
Tero, Lachymas cfficit
partes fubjeftx , & cames &c. afieae
Colore rubro. I Quis eft ille hu
mor ruber, de humorum colore rubro Amt , dicitur inflamuiatio ftrifto di
nequidein inenrio eft apud autores , ex- cta.
e Vruritum ] Hic non aliunde eft,
cepto ipfo fanguine , at vero rubedo
illa citra otnncm humorera rubicun- quam quod particule inulta: falioae ftadum parte aliqua folida facile oriri po- bulentur in parte illa obftrufta , preci
teft , imo debet quoties ejus pori ob- pitara: a teliquis humoribus illac circufttuuntur. , ea racione , qua antehac lantibus.
f Pori cerebri. ) Non opus quidem
diximus ad inflaminationem gignendam requiri ; eo enim in cafu multitu mentionein hie cerebri injicere , caufa
de igneiztheri s illos poros obftrucos quippe inpropinquo quxrenda lachrytrajicientis facit ibidem hanc rubedi- marum involuntarium , ici licet , quod
pori in glandulis lachrymalibus 3c cir
oem.
d Rubtdinem.] Rubor in parte in ca eas Jem lint per humorum coagulaflainmat oritur eo , quod multus ig tionem vel prxcipitntionem vel quonis ilUc perpetuo flu. ; dein quia ma modocumque obilrudi , ut humorum
teria priini eleinenti per poros obtru- iliac circulado non fit integra , necefclos non recto curfu in materiam fe- fum igitur eft , ut humores illi foras
cundi eleinenti impingit, quare gl vertantut , & fub fpecie lachryinarum
bulos quodommodo circa axein rotare effluant.
Dum vero a humor hie in tunieam corneam ante pupillam , & in
oculi humores aliqua fua parte fe effiidit , induxit aliquam iilius tunicar
& humorum ocularium opacitatem & hinc taiem vifus defeftum,
quo nger fibi , tancjuam per fumum, objefta vtfifti* percipere videtur.
a Humor hie."] Non poteft dici ne- lae , vel vifcofx fbi mutuo intertextz,
ceflario eundem efle humorem,fed fim- veluti rudiinentum conftituunt menpliciter effe crafliufculum , forte fortu brancum.
na ex arteriolis proximis illapfum in
Fumum "} Fumus ante oculos
humore oculi aut vitreum,quin quad vidcrur oriri patticulis quibusetiam forfan in cryftallinum , at vero dam terreftribus , in humores oculi in
tunica cornea hie minus confderanda. ternos , ex arteriolarum ipfos nuttienb 0/'cif*iei.]Quando videlicet tarn tium potis nimium apettis , efFufis.
multa; humotum partcula: cralCufcuMorbus hie bpertculofust i cum exulccrationcm oculi, & effijfionem humorum ocularium , ac cecitatcm inducere poifit.
a -

OPHTHALMIA
a ttrxulojitsJ] Affeftus hic fi fit in- S 6. A. Vf. Ophthalmia laborentem
veteratus . difficile curatur, quia po- alvi profluvio compta num. Hoc pori arteriarum ftabilem tandem illam de- te verum effe in ifto cafu, cum intem
tortam figurant acquirunt Ut partcu peries fanguinis xgris adelt , qux diarlas catires transmutant.
rhzam biliofam excitaveritcriticam.
AI vi fluxus fupe venicns , bonum eft
Idcoque tempeftivc rat to eft inchoanda: qua? confiftet in caufa:
antecedentis , continentis , & intemperiei per contraria ablatione.
a Curatio.] Meri potione curatum confert Rfvcriu: 4 . *y. Quod
aliquando fuccedet, ubi a fanguine vifcofo & craflo orta fuerit.
Primo itaque educatur fanguis ex brachio , per vena;feftionem>
ad uncias octo.
a VentftHiomm. ] Vxne-fectio hic
indica tur , nifi Plethora adln , Ut
purgatio , fcarificatio.
Arteriotomix pro dolore oculi exEir.pl um occurtit in actis med. phil.
bartb. parte i. obf. 4. Venx Jugulaiis
apertionem in oculorum inflaminatio

ne vide apud Hildan.'cent. 4. . 14.

fed jam ante in cubito venam pcruerar,
utloco fecundx vcnxfeftionis fuetit,
at nitnix molis eft hoc opus , nifi in
plethora vel nimio fanguinis mpetu
j vel magna cacochymia.

Poftridie purgetur talibus pilulis :

Til.cochiar.Sx.
Scamrnonn
um acj.fntcuh F. pikilx N vrj.
Jjhf.as deglmiat mane jejunus.
a Pijrtr.] Potius capiatur.
R. Extra. filial, lucti j. fi bilis
peccat, adde diagrid. gr. iv .
autv.fi pituita,
Thochifc, alhand. gr. ij. aut iij.
M. F. Pillulx.
Rir. cent. I. obf. 7. malum pertinax
turavit pilulis aperientibus & diaphorctkijex
Sale tamarifii Se
abfinth.

Magierio tartar Sc
Pulvere diaphorttico per 4- diel
binas doles quotidie exhibons tribus
horis ante prandiuin Si cxnam , polka
purgavit , dein rurfum ca.uk- m pillulas per 4. dies , quas fecuta denuo pur
gatio, malumqueevanuit.
Hipp. S. 6. A. i . S. 7. A. 46. & j.
Blafius therapeutics fpecialis S. fo.
cap. 3, Weckeri antidot. fpeciale S. 6x.
b. z. Riv. obf. comm. j.

Nucha; applicetur talc veficatorium :

Bb 3

196

M D I A T I
C. amharium pulvtrif) >
Ftrmenti acru 5ij.
cum aceto ej. f. F. veficatorium, i m.ignitnJnem
imperialis , f"per tuteo txtcndencbim , C7 poerion cervici,
infra capillos , app'acanuni.

a Hoc veficatorium. ] Eft vexatorium.

Veficatorium hie juvare poteft aliquando . nimirura ex aremulis
convuliionibus veicatorii dolore pro

duftis fi illas fe extendant ad vkinura,

oculumj forte- fortuna obftruftio ex
inflaininatis poris tollatur.
b- Summi imperialu. 7 Potius de> narii minoris.

* Ubi vefic.T excitata* fuerint , folia 1 braificcc applicentur ; ut ex iis,

aliquamdiu apertis , ferum copiofum educafur.
a Pretet.'] Propter nitrum , quod eft in braflica.
Applicari etiam potcrunt eolio cucrbita: per biduum j caque ter
tio die icarificari.
Oculis adhibeatur tale a collyrium :
. uiq, plantag. j.
. ,papaveris,
rofar. an. gf.
Stefalbi , tutia prtpnrat.c an. 3j.
Vitnoli albigr. viij. mtfet F. CoIIxrium,
de quo gutta una vel altera oculis inilletur , " petioUeo
imbuta oculis nocla , & , neceffitas urgeat , ettarn interdtu,
imponantur ; etepte , ubi exficeat fuerint , rurfus ni.tde
fiant.
a CtUyriumJ] Collyrium Aucthoiis
fatis eft appropriatum.
b Vitriols /bi.) Si magni dolores adfucrint , vitriolutn album poteft omitti,
& ejus loco fumi mucilago fern, cydoneor. in nq violar. folut.imc.j. campho
rs gr . & fi dolores fummc urferint
Laud opiat.gr. j aut ij. pollunt addi ;
fed fi dolor polfit tolerari , non addatur, ne humores, & fpiritus oculi inctaflet , qui Temper fubtiles cfle debent.

Si vero dolor non admodum urferir,

Vicriolum album poteft tolerari , quia
cominodifim obftruriones fu penetranti vi tollere poteft.
Myofichtus rrochifeos haber ophtalmicos appropiiatos : vel Horftius in
Pharmacopoeia Carblica j ubi plurima optata habet medicaincnta ex om
nibus Aurhoribus corrafa : in Phar.
macopxa Auguftana habetur ief al
bum cum vel line opio.
Horftius

OPHTHALMIA
l97
HorAius habet fief citrinuin Mciu.r , vatantumq'us fit quantitas , & dein
ficf de thure Rbafis.
de, quod (it fubtile, quapropter non
Riverius in praxi babee medicamen- haerebit facile in poris , ut inagnain
tum ex albumine ovi unius , in vafe veliicationem effkiat, fed potiusobftanneo cum fnifto aluininis magno ftruetiones tollet ' ita oleum piperis
exagitat , douec inlhr unguenti incraf non tarn calidutneft , ac piper ipfum,
fefear : hac ratiunc etiam acrimonia quia "hullibi harret , fed omnes poros
qua:da m ex alumine Itannum penerrat, I pervadit , qu.ire nullum excedntern
fui lignum
quidem
Sc partculas qua dum ruin albumine II caloris
piper facit
. wuuod exkibet
hxret in, ut
poris
, &
ovi comimmkat , quod medicamentum conftituu non contemnemdum , i magnant veliicationem lacit.
Unguentum de Nihilo vulgare remeoculis iinponendum, 6c per duas horas
ibi relinqucndum.
diutu eft.
Appropriarum medicamentum pracRiverius divetfa ungenta fatis bona
pararr.r ex Tale Saturni vel
in praxi lu. habet.
9. Sil Saturni Icrup. fera.
Vulgare etiam remedium eft , (fed
ideo non conteiuncndum jearo livchxCmmfb'* gr v|
diiu, live vervecina, live alia in la
Satis . ,
Mifceantur c folvanttir in aq. rofar. minas dilfecti , & oculis ftiperimpo'raZ- 'iquod collyr um bonum iita , propterea quod fpiritus carnis
cum noltris poris habeat quandam coneffe clarifl". viro conltat.
PclTetquis dicere , quod Campho- veuiemiain ad illos oblttuxtos rcclura non folvatur in aquolis : refpendeo, dendos.
Optimum autem remedium cd fpiri
quo ! omnis qutdem Cainphora non
diflolvatnr , verum tarnen aJiquaine- tus panis filiginei aeidiufeuli > ex pane
jus partem aqua; mixtam cle ex odo ficto per dileenfum prseparatus , quem
re , & fipore coaftat ; deiode cum aliis fpirtutn , Sc inde mottjrio xneo,
ctiam antea luit immixta , ut Saturni & obturaculo Claude , ftent per viginti
faccharo , <5c anunoniaco cnm ea quo- quaruor horas . tum cxim.uur Sc Un
d.tmmodocoha:reat , Scnon tain facile ico aut pluma oculo inftilletur : fed
eodem lintco aut pluma non bis Utenryrfuincoaguletur. '
Deindc quis polTit dicere, ammonia - dum eil ; pattern inflaininatain teticum hic noa prodeile , ob fuam acre- getint.
dinem : verum refpondeo , quod pirTemporibus , fupra oculos , applicemr utiiinquc ernpiarum con
tra rupturam . ad defluxionem coliiberidain , magnieudme cpadr.Lnt:s
daleri impcrialis.
Vel ejus loco adhibcatur tale cmplaftrum :
ty. Hol. armem 3ij.
Matcbes^f.
. -, '
;.. '
.
Sanguinis raconis 3j.
< . .
i 1
PhIv. gallar. 5f.
Bb 3
Exti-

f93

M E D I A T I
Excipiantur ovi albumine fr aceto , illinantur lint , fr
F. duo emplatra , tcmpqribus fupra acules utrimque applicanda.

a Empleftrxm. ] Horftius temporibus applicat hoc fequens inedisamentum.

. Bolt Armtn. drag, i j.
. '
Thuns an. drag, ji

tupid. Htmatit.
Gm. Tragacant. an. drag. f.
OL Myrtin. Rofar. an. une. fein.
Cum Thertbintb, fr eir an. qj,
Fiat Empl.

In a ere verfetur temperato. Ctbus fit refrigerans & paucus. Totsts

cercvifia tenuis. Mows vitctur. Somnus fit Iongior olito. Excre
menta alvi refpondeant quotidie . vel natura , vel arte. Pcrturbattoncs
animi vitentur.
a Aere.] A ventis caveat oculo.
b Cibut.] Non aflmnata allia , nee aromtica , pifa, niinis faifa.

. XXV.
MEDICATIO

VIR I,

Catarat confrmat & inci

piente laborantis.
VIR .triginta quinqu annorum , * chymicis operationibus , apud
fornaces ardentes : incumbere folitus , poil vi/us defeum in finiftro oculo , cum nubeculis ante ilium volare vifis , & majore obfcuritate pofte infecut > palTum, & fetonem cervici fruftra abbibitum;
aliaque remedia ; qua; humorum ad oculos defluxum inhibent , incaiTum ufurpata ; tandem incrafTat in oculo * pellul , & albid in
pupill apparente , in ca;citatem iftius oculi incidit. Jam vero etiam
in dextro oculo fimilem vifus defehim j cum nubeculis , & filamentis
ante ilium volantibus , obfervat. Dextro oculo connivente , dilatatur pupilla oculi finiftri> qui excarcatus eft.

CATARACTA
99
ChymicU optrathmbut?. Caufa eft philofopbiam femper fua crpant expe
termita , quia alioquin fabri feirarii , rimenta.
Pellicula & albina. ] Cataraft*
& operarii ritrarii oinnes , & majorem
ob rationein debetent catarafta labora
pellicula plerumque albet, quiapituitofa materia generatur , aliquando
re.
Stoaem.J Nota, prius remediuin tarnen nigra eft, vel caftanese coloris,
fruflraneum.

vel lvida pro diveritatare materix,

Mox fequuntur fecunda remedia frir ex qua tum generatur.
Pelliculx hx apud Audores diftinranca , qua: omnia conveniunt vlde
cumnofbris fundaraentis , ira fxpe au
guuntur in maturas , & non maturas :
tores in obferrationibus fuis ludibrum inaturx dicuntur, cum xgri, tlaufo
przbent ] nam debebant ab hifce a po- oculo fano > nihil vident oculo affecta:
fttriori difcere id . quod ex noltiisfun- cum vero aliquid vident , dicuntur imdimentis dffcitur a priori , ridelicet maturx.
ilute fanguinis & huraorum circuiaUt videamus , an xgri ocrio affe
tione illx externz toi tu - fonticulo- cte videant , an non , oculus fanus
rura > cudnbitularum , fetonuin , alix- fempet in anteceflum claudendus eft .
que fnnilia remedia humores a part quia alias motus in nervo ptico oculi
affrfh (G dis placetJ revulfura ,aut eo- fani excitatus , majte lumine obfcunim arlluxuin ad eandem partem inter- rat minorem motuin in nervo ptico odufura efle omnino inutilia , & in po- culi aflecti , quarc anima minorem iiltrum hune errorem toties repetitum, ftum motum non fatis percipit.
d inte illum.lld eft,qual ante ilium.
nonamplius committendum > fed hinc
, quain
Ifta enim dilatatio, fignum eftfacbtnunifelte- licet videre

; rexca
i;j fit
lorurn experientia , qui citrafolidam I liotis curationis.
^ in hoc iegro , oculus fintcrfecundum a pupiUcm , ut ad
oculum patet ; & dexter oculus fecundum humortm aejueum : vit confit
exnubeculis , ante oculum dextrum per vifus fallaciam volare appaunribus.
a PupiBam.] Die potius huinotem aqueum primario.
\Morbus , tjut fimer oculus laboral , eft obftruftio pupillt ,
pellicula albicante in ejus cavitate nata , qua radios rerum vifibilium
finiftri oculi retina excludens , caecitatemque eoinducens, cataraSa
o>;fmata dicitur. Morbus vero , qui dextrum oculum affiat , eft in
temperies humoris aquei crafl , qua; partculas quasdam opacas in
to difpergens & volare faciens , nubecularumquc volitantium ima
gines in retina & deinde in cerebro excitans , Cataraila incipient, five
SKffno appellatur.
a OtrwXt) Id eft, obvolatio.
nus mobiles ob crjfiitiem &.vifcofitaVidtte devetfas fuft'ufiones apud tern , nam menbtana denfa inde enata.
but in actis med. parte i .
proprie opaca dicctur.
b Partculas opaeat.) Die potius-mi*
auf*

,co
M E D I A T I
{ procatariica herum morboruni eft diutina apud a fornaccs
ardentes mora ; qua pori vaforurn & membranarum nimis aperti fucrunt , & humores in capite , V prarfertim oculis , incralfati ; iique
in vafis corum exiftentes , anteccdentim his morbis prabucrunt caufam:
lili vero in aqueum utriufque oculi humorem ex iis eftiifi , & primum
in parvas quafdam obfcuras & opacas ubeculas c coagula , & deinde
in finiftri oculi pupilla in membranam d coacli , contimmem hujus
morbi & fymptomatum conftituunt caufam.
a Tornacci ardcnsei ) In noftrocafu cataracbi fuit excitata nimio lu
mine ignis , quia particulx igncx in
oculuubpcnctrantcs poros arteriolatuin,
in oculo ira aperucrinc > ut partculas
crflas in oculi humorem internum de
pofuerint j non tantura in aijueum hu
morem , ut vulgo puratur, ierie:iam
aliquando in humorem virrcum : Cryftallinus paulo folidior eft , quam ut
facile materia; peccantis particulx in
ilium pntrent. Hx partcula: humoribus innaianr , utpifecs aqua; attt aeri aves j arque radios folates vel imperliunt in eoruin progreiu , vleos dcflehint ; vel rotationem globulorum
iinminuunt ; vel contra augent. quareobjcti videntur apparere in aere volitantia , & colorata hoc vel io colo
re j quia eundem inoluin faciunt in
nervo ptico , qui in lo fano talibus objeftis fieri folet ; hactenus
dicitut Snfufo. Hx particulx , fifibi
invicem adfrerc-ant, malfulas quafdam
prvulas efformant , qux li teaacitate
fu tunicx cornex adhereant , primo
vifus defeclum aliqualem inducunt ,
cum pofla aliis continuo accedentibus

/ particulis tuncam re pelliculamquandam raram cficiuiH i vifumque magis

adliuc impediunt- m etil pellicula
magnos babeat poros , <x alicjUo mo
do (it pellucida , cum tarnen ejus
poti polis tunicx cornex non refpondeant , radios infrintmiit , & impediunt. Aufta tandem, hxc pellicula pe
rmits reddmir , ce totalis exci
tas ipducitur, & tum inaruta dicitur.
Jncr/fjf'.t. ] lila incrafltione in
tra caput, &i extrinffcus pororuin ni
mia apettione transmilla: fucrunt in
humles Gculorum particul.t niinis
craflx vel vifeidx , quam qux potucrint radiis luminis facile ceder.
Coa.a11.] BtiaiO hac ccajtiUticnt intra lu m non opus eft, fufficiitnt partcula: minus mobiles , Sc aftioni luminis non latis prompte obe
dientes , in oculi humores ex arrerits
nimium apertis cxpulfx
Noneltiu pupilla , & contra tunicam corncam
d 0#<.J Nonnumquain menbrana illaporis tunicx cornex finniter inhsret.

A nubeculis enim a in aqueo humore natantibus , & ex motu oculi in eo difperfis & volitantibus , excluduntur retina multi rcruni
vilibilium radii , quo vifus imminutio oritur. pellicula vero alba , qua:
pupilla? fuiiftri oculi eft obtenfa> & adglutinata , avertit omnes,
retina

CATARACTA.

o
retina ejus > rcrum viibilium radios , atxjuc i:a luttgr.tm inducit iflius
oculi acttatem.
' .
a ln aqueo humare,') Quoties id fit
in liuuiore vi reo , chyrurgia eo pene
trace non pot eft, forfan fpiritus medi fubtiliiiiinorum externorum eo penetrare poTer , fed vi peneteabunt > & hoc in ah vitrei humores
affcc nullum vitiuin videre pofiumus,
non aliter, ii id vitium effet in nervo

ptico , quod El in gutta ferena.

b Pellicul*. I Sit inquirendum xtatem pellicula:, prxno'catur,an tenV"
peftivum fit at um cllirurgicatn adhibcre, alioquin acu potius rumpitur ft
per humorem aqueutn difperoitur ,
quam a pupiila omnino detruditur.

Omentum hic cil , ne in iniho oedo non tarvtum panniculus five

pellicula in pupilla Jit uata , led etiam ne humor cryftallinus vel a vi-' ,
treus opacitatem contraxcrit , atque ita nulla chirurgi per membrana:
ablationem hie morbus curari por. Verum dilatatto pupiil& oculi ctci
fpem fanationis prxbet. Et dtinde c metus eft , ne etiam in dcxtro
oculo humores oculares tandem opaci vadant , vel pellicula opaca in
pupilla tandem nafcatur , atcjue ita c.tcitatcm etiam dextri oculi inducat.
a Vitrtm pp*c\ta.\tm. ~] Si opacitas vo ptico fit; fe J hoc parum refert,
bi poteft fieri , ergo ex majori & vetu
quantum ad curationein niedkamentis
fiiori caufa etiam pellicula ibi gigni internis peragendam.
Mettu (ft ,necriam in drxtro cVf.]
poteft.
b Spent f.trnHtint.l Spes curationis Alter ocultis cum fanus eft , facile
affuljet , cum a:ger non oinnino ti- eriam affici poreft , quia languis eocas eft, cum pupilla fana dilatan & dem modo i^ifpolirui ad utnimqucoconftrinoi potert , nam tum partes culum defcitur , c tanrtiin fomiituin
culi adliuc Amt mobiles , quod bonum elt i quo>t pori arteriarum in oculo uno
ita aperiantiir , ut materiam peernfimper lignum eft.
Cum pellicula non poreft videri , trin trjnfmitrant , quod facile etia'm
incerrum eft , ubi lit par* affecta , vel in altero oculo in nobis fieri poffct.
Vitium ; An in hninorc vitreo , vel ner
a Curatio tarnen tentanda , qux' confiftct in pclliculx ablationc,
rrabecularam difcuifione , liumorum ocularium attcnuntione , & inrempcrici oculi corrcctionc.
, ,
a CHraih.~\ Si inremprries in fan- fione, arrtequam ad Medicahienta ex
guine adfit , prius debet ilia cornti a terna cum fruftii pcrveniro poliiimis.
pozemate, in intemperie capitis acali
Si buic affeftui intemperies rral'a
fa frgida priefciipto & iterat purga- cura plethor conjungatur , tunc [-''
*
i *

to*
MEDIC A T I
mo venae feitio inftituatur , deindeu- exficcandum , ut ego experientia didifurpetur Apozema antea in hoc capite ci , il I os multum in oculorura affefticommendatum , cui addantur herbs bus preftare fale fuovolatili.
cephalicae oculij dicatae j ut Herb, Cheb PeliteuU blatioat , nubecuUrum
Udon. Majni , Vtrbena , Euphagia, dtfeuftnt. I Haec duo conjungit, quia
Sim. Funiculi. .
.
pellicula ablata humores pouunt ma
Mtepedum txficcetorum gr. xv.
uere craffiufculi intra oculum : fecundo
Mane fumpta hic profunt , nam non quia hxc medicarlo loquitur de amfoluin vim diureticam habent , fed bobas oculij fere que graviter affeprofunt ubicunque eft iacidendum , & aii.
Primo ' itaque acu , perito chirurgo , in oculum finitrum prope
cxtremitatem tunic* adnata: , adaft , pellicula , pupilla feparetur,
& deprimatur. Ac vulnufculum , cum maxima corporis & c oculi
quiete > confoiidetuf..
Itaque acu.] Cum pellicula ma
tura vifa fuerit , acu poteft removeri ;
de novo quodain inftrumento vide Hildan Cent.<f- obf. 6. Hxc acus autem
debet habere manubrium , quo polla
firmis teneri 8c regi , confer Vigerium
lib I. cap 31.
Primo aegri manus , pedefque ligantur , capurque iinmotum coercetur ,
ne fe vel minimum movere poTlt , Sc
it .1 turbare operationem , cum alias acus facile profundius penetraret., &
caecitatein induceret , deinde pupilla
debet refpicere nafum vcrfus ,J8t alter
oculus nuco, vel alio inftrumento ligari , nc facile moveri point , nam uno
oculo moto movetur & alter.
Operario autem in loco fieri debet)
ubi aeger lumen accipiat in latus , non
direfte in oculum : Chururgus fe ope
ration! admoveat , & acus debet eTc
argntea : acus caute eft intrudenda ,
ne niinis alt penetret, & leniter ac
feniim fecundum duftum pupillx pel
licula abradatur , St tunic cornea fe
paretur, CSc partim inferis partim fuperms , partim ad latera eft dedueen j poftea aliquid exfpecbndum eft,

antequam acus extrahatur , & bene

videndum , an partes detrufe non iterum etnergant , tum acus extrahatur,
Sc oculi ligentur , & zgerin Icelo , lturfupino, collocetur, necfequatur
multum , Sc fe tain paruin moveat,
quantum poflibile eft, ut pellicula amota firmam accipiat politioneui , &
poftea non facile re. lea r.
b Prope extremnaiem.] Id eft, ocu
lus live pupilla debet quantum fieri
poteft , verfus nafum verti : hoc autem fit , ut vulnufculum poft curationem
in cantho oculi exteriori tegatur , tum
de ut acus attingat non medium pelli
cular fed ejus cxtremitatem , eaquefic
tota poit verfus fundum humons v.
quei trudi.
Oculi quiete."] Oculo direfte antrorfutn profpiciente , dumuterqueoculus vc I a u-.cntis obtegitur , asger jaceat fupinus per dies noftesque aliquot
dc oculus neuter movearur , quo lie
vulnufculum tutius non'folum confolt"
detur , fed etiam pellicula ad fundum
oculi derrufa , ubi firmius hzrefcar,
nec tain facHe ad pupillaiu redest.
Eo

CATARACTA
Eo coniolidato curado incipientis fufrufionis dexcri OCU e inchoanda. Ac primo tales pilula; erunt pra:fcribend<t :
Fol.finntQ.
Sem. funiculi
%yfe. chchdonut , cnpbara* , verbent an. q.f.
Po Uvtm ebulhuonem infmdantur per ; poea oAtur
eoujue decocjuatnr , donee in iiffam extraitt fermant fucrit
redacta : tique adde
uilois rofau 3ij.
%abarbari opt. 3ij f.
Tnrbitb. 3j.
Sem. , fmtuli an . 3f.
Cubebar. macis an. )Maflichcs '
Scarnmonti.il.
F. maTa pilulanjm ; Je ejua capiat bis terve infeptimana 3. dimidiam , vel ferupulos duos , mantjejnnm.
a Curat incifitntU fujfufion.l'Riveri u\ in prineipioforutnapplicatex vi
ne rubro auen ad adilriclionem *a fo
rum, it iitnul difcuifionein, fimul incifionein humoram, quod vinum particulis fuis facit fubtilioribus.
Fiat vero, fi malum jara invalut, fo
tus ex
Yol.
tmfhma
ftatcuii
chehion. mejor, an. miJJ .
Sem.ftnie, 3ij.
Flor, eamom.

/73<.'( an. pij.

Sal communis m j'v
Coq. in aq. fontano pat, duabus
(non diu, quiafpirituofa funt) & vini
fub (nem additi part una , polt decotionan etiam infundatur
Croci 5.
Ex eo fiat fuffitus per in fund ibu lui n
& poftea futus.

iam aliqui maflam panic

cum fem.fmic. contufo & cum
Rula
Chilidoni*
Eu^hraf Se
Melle I ubaclus Sc in fumo adhuc
calen* per medium feebu, vaporem in
oculunicmiu.it, ut oculi ejus vapore
madefeant, ut vapor, cahdus penetrans
obftruftiones tollat.
Nocturno vero tempore cataplasma
applicetur ex
Fur.ftnis ^j.
Alees I $.
Croa 5j;
M.F. Pulvis fubtilis excipiepcUis vi
no albo calido in quo
Crocus mer alio un, fit infufilS.
Hue confrant medicament a externa
fubtilia , & non valde atria ; hue confert fpiritus panis , & aqua rofaruin, in
ua pauxillum falis ammoniaci fucrit
Sao-

MEDICATIO
:o4
Vigierius habet collyrkim Vigoois,
Sanguis calidus columba; oculo inflill.uus proitfll , quia calor aniiiulis quo I fatis II appropriauim : liinile
junctus multo fale volatil i iftius fan- habet liveriu ;, cuiadditcamphoram,
guinis accommodatus cd ad poros no- quod proderit, Ii infiamm no adiic ,
Uros ubeundos , & partculas cohe
alias melius omittitur , quia motum
rentes divellendas, qunre etiam pulli humoruin imminuit , V humores incolumbiiii, vivi dilTcfli , oculis pof- culTar , quod hie noil convenir.
b TiliuU."] Si nempc mafla fanguibnr applicafi.
Adhibetur etiam fcl Caipiomnn Pii- nis lit intemperate , at moliincn mag
cium , aiioruinquc animaliuin . quia na: hujus lormilae nihil nobis largitut
fale fuo penetrar , i itninifcentur niel iiiigularc.
li, ut ipiis confiftentia adtlatur, neni- Si velimus purgaos , (it fequens.
q, Exha. cathol. 3j.aut
mis fluida lint, & ut parriculis abradendit & diTcrpcndis firmitcr adha;filluk inn untundea.
Fiant 1'illulx.
Pntterea, corpore a! iquoties purgaroj utatur hac aqu ftillatiti,
cerebrum , ervos , & oculos a corroborante , humoreque oculares
.attnuante , mane cochlear unum cjuotidie bibendo :
. HabarHmfxmculi , ruts. , cuphrufis. , vcrbent,
cheUdonis an. m. ).
Summit, rorifmarini , [,
Flor, roftr. .,].
'Biccar.jtiniperity).
l.ntri jf.
Tiperii ,garjoplyllor, . 5j..
Cinnamomi 3ij
Ligni Aloes^f.
Stm. focniCHh , 5fj.
fileris montant 3j.
ruu 3f:
Infmdantur in vino generofo & diftillentur.
a CorrobotMte.] Id eft, obilruftio- ! cofos attnuante quod melius Set
De t oliente , & humores era ios , vif- I decoclis praefcriptis.
Adhxc utatur hoc linimento :
J, Fellis carpionum , mellis , fucci chclideni* .
otjitantur parum , donee irtfpijfentHr , iifque adds
tui/ju dragm. ). camphors,
AxHttgi* tbjmali pifcis
F. lbi-

CATARACTA.

205

F. linimentum , pro plpcbris extrinftcus >fn kclt ingrtjftm,

ungendis.
a Linimento " L in i men ta hic non i m mi ft is , via m prxcludir.
multum prxftabunt , quia vifciditas
b AxungU.] Addit haac > ut noneorum poros tunicariiin oculocumob- nihil linimentum adhxreat, fed hoc fallruic , 6c ideo partbus fpirituolis , its tis Set per mel , & per infpilTationcm.
Vtictut in are calido, a Gbus fit ex carnibus gallinarum , vcrvecum, & aviculis montanis. Caveat ninjjs humeclantia. Condiatur cibus ferpillo , fmiculo > betnica , falvia , majorana , pufegio , cinnamomo. Potus fit cerevifia & vinum mediocrium virium. Excrcitium
fit modcratum. Somnus brevior. AIvus refpendcat quotidie arte vel
natura. Mceftitiam fugiat.
a Qxbu* ft ex &r.~\ In dicta non 1 ni nimium motum conciliare , ut arotantum frigida funt fuienda , fed - I mata, imprimis piper , zingibers vi
dam omnia calida, quia poros arteria- J napotentia.
rum nimis aperire polTunt , & fangui-

XXV .
MEDICATIO FOEMIN^E.

Amaurf a

five Gutta Serena

LABORANTIS.
Fcernina 38. annorum, poftquam ab ulccribus mulris , per totam corpus diftufis , tandem eilet curata , incidit in hebetudinem
vifus utriufque oculi , qua ad longinqua & propinqua c ccutiebar.
Maluni ab aliquot feptimanis ira eft audum , ut altero jam oculo vix
quicquam vUcte queat. Oculi irifpicientibus apparenr <* clari : nihilque vitii in iis animadvertitur ; nifi quod e pupillae jufto ampliores &
nigriorcs videantur. f Alii fcnfus funt integri. Materia pituitofaex
naribus copiofe excernitur. Gravitatcm fcntit in fyncipite , circa fro*
tem, & lupercilia.
C }
a j8,^b-

MEDICATIO
>o6
Cacutiebat.] Haftenus autor graa 38 AnnorumT] ./Etas facit denuo
ad dofes ordinandas , tum etiam ad dum duntaxat ad guttat ftrenam dcindicandum, quod,ea non obftante, feripiit , fed aliquando ea fubito invaobftructio h.cc nervorum fuerit facia, dens i utruinque oculum facic omnino
interea tainen etiam contingit infan excum.
d Clari nihiiqut vitii },c] Itaaftibus.
b Tandem curat.'] Si conneftio ali- feftus hic differt a cataracts in (minore
qua ftatuenda eft inter base ulcera , & aqueo oculi.
e Pupia amphores. ~\ Hoc fortuifecutam Amaurofim, quarum ilia ab
uli nimm rotunditatem excutie ad t um Sc non ex vi morbi eft : n ignores
longinqua , hace vero ob oculi nimiam iinaginarium eft.
f enjut integri.] Hinc diftinguitur
iflaniticm hebe eft ad propinqua
morbis foprohs.
fola.
Afficiuntur in hac xgrl potiifimum nervi optici i qaod patet ex tali
vifus noftra: xgtx hebetudine , in qua ipfa ad propinqua & longinqua
ita cjecutit , ut oculos ipfius infpicienti nihil vitii in iis appareat. Afficitur etiam inferior anttrtoris cerebri pari j quod gravitas , in fyncipite circa frontem & fupercilia pereepta , Sc c materia: pituitofa: copiofa , naribus exeretio evidenter docet. Refiquum cerebrum non afrcitur : quia relicjui fenfus vtio carcnt.
Gravitas. ] Hxc fynciphi
a Nervi optici.] Aut Cataracta nata
eft in humore vitreo , qui cum craflior femper adeft.
Pituiiofd copiofa excretie. ] Hxc
fit quam aqueus , aptior eft , e quo
membrana ginatur > dein etiam len ipfum docere videtur , medicainina ulta plenz cxcitatis fuccefllo valde pro ceribus adhibita fuiflc replentia , id eft,
bable eft , hanc amorofin pot ins ex ta incraflantia, Sc fanguinein tumorefque
li caAraAa , quam ex nervorum - nimis vifcidot reddentia fuilie p pli
ticorum obftruione pioductam fuif- cata j St forte etiam adftringentia.
.
t^viorbm . quo argra ha?c affligitur , eft amouroftt five guttaferena ;
qua: eft obftructio & compreffio a nervorum opticorum , hebetudinem vifus in longinquis & propinqis-confpiciendis in uno oculo , &
in altero fere plcnam caxitatem citra confpkuum in iis vitium , inducens.
a Nervorum opticorum."] Cur non
addit hie affici maflatn fanguinis , cu
jus intemperies hic in curatione prxcipae cric fpeanda, quz commemo-

ratio potius facienda fuiflet , quam

alia fupervacua partium cerebri cfiftinftio , fie etiam oprime addrdifet , quibus reme diis ilia inlanationc ulceruin
fuerit

A M a R S I s.
207
faerie ufa, ut inagis deveniremus non omnes eorum tubulos j fed .
in cognitionem caufx hujus amau- tum aliquot obftruos aut compreTos
fins.
fuhTe, quaraquam videatur comprcfb Hebitudinem vifui.~\ Si hic gra fio , fi circuin circa nervum fiat , omcilis ad amauroGn non eft ex catarafta nes tubulos ejufdem nervi fimul que
in humore vitreo , fed nervis opticis afficere.
five obttruclis live coinpreffis , arguet
Caufx procatarlicahujus morbi fuit a humorum pituitoforum , per
ulcera e corpore egredi olitorum , poli eorum curationem retentio.
Humores yer pitiritfi , inde per totum corpus colleti , conftituunt
ejus caufam anicccdentcm. Pars eorum ad anteriores inferioris cerebri
partes , - ervos pticos delata , eofcjue in una parte magis , in al
tera minus comprimens & obftruens, exiftit continent eorum obftruionis & comprefionis >. nec non iftius jam decripta: e vifus hebetudinis ) & ccitatis , caufa.
pituiteforum.} Forfan
illa fuir antea fitis fana , ulcera enim
non feinper denorant fanguinem in
temperie acri laborare , potelt quippe
fermentum eTe inillis partibus lingulare , quod ex humoribus allapfis fal
przeipitet 1 utillic hxreat ulcera , qux
product t.
Hi aureiB pituiroil humores forfan
prognati fuere ex nimio Sc intempeltivo
ufu emollientium , unde nervi relaxati
Gnr i ut craffiores humores potuerunt
admitiere , quipus polea obluantur.
b Et nervs optical deUt. ! : ta
ferena oritur, quia rafa Sangufera Lu,

aperiuntur, ut huinorem aliquem cffundant , qui nervum opticuin aut fo

ris comprimt , aut intus obltruat.
Non tantum vafa fanguinea in cerebro .
contenta poflunt humotem peccantein
in ervos pticos deponere , fed &
iftrvi fuas habent arterioles > qux , (i .
ofeula earuin nimis aperiantur * materiam crafliufculam in ervos deponere
forte poiunt.
Htbetudin. ] Tubulis euim prxcluli -, tibi il Is nervorum tiunt flaccidx , qux alias per circuinfiucntes piritus animales tendebantur, qux ten-t
lio ad fenfiun requiritur. .

Cum enim caufa continens tam profunde in oculorum nervis latear,,

nec aliar eorum partes fint affecbe , mhtlvitiitn its infcictenti apparet;.
Sc tarnen hic ade m uno hebetudo vijus , & in altero oculo esc > propterea fc. quod quamvis imagines rerum objectarum in fundis oculorum
pingantur ; earum tarnen , five propincjuarum , five longinquarum
motus , objiervorum illam obftrudiopem & comprelonem , ad
cerebrum, Sc hinc ad fenorium commune , ubi mente fit fenfatio,
deferri non poteft

M E D I T I
8
b Obruionem & comprefsicnem.l
a PiqfMW/] Sed non ibi pingentur , il caufa eil in humoris vitrei ca- Nervi optici hic idem patiuntur , quod
in aliis partibus dicitur paralyfis.
tarada.
* PttpilU autem oculorum fttnt juo ampHores & nigriorcs ; quod,
propter nervorum opticorara obtmclionem & compreflionem , perceptioobj:ctoium , qua mens ad fpiritus ad pupillam aritandam L &
cryftallinum humorcm juo modo ad anteriora moveiKlum , exci
tan olent , partim nulla , partim exigua hic fat ; fpiritufque ctiam,
propter idem obtruftionis impedimentum , ex cerebro in fibras pupillarum i & dudhium ciliarium j quibus ha: partes moveri folent ,
flucre fatis copiofe non polint.
a PupilU ampHores.] Potius ex negato influxu fpiiituiimvideturpupilla
deber efle arftior, quia dilatatio ejus
dependet ab influxu pitituum in libias
iridis.
Ad anterior i. ] Nefcio , an hoc

uqua m fiat, Sc quo experimento ]<i

auior pouterit afleverare > ubi nam
qua:(o maneret humor qiieus , cum
igitur antrorfutn omnia lint plena,
qiioinodo deorfum poflit humor dyltaJIinus niovcri.

Morbus hic a difficiUm* e curationit ; propterea quod humor nervo

ptico infixus non nifi maxima cum difficultate indc colli foleat. Quia
tarnen hoc malum rcagnam partem compreflorle externa humorum,
inferiorem anterioris cerebri partem , circa nervorum opticorum originem , obfidentium , oritur : & obfervationes medicorum teftantur,
nonnullos , hoc affeftu laborantes , fanatos fuifl ; non penitus dcperandum , fed tentandam cenfeq.
a Diffct!!im*. ] Quia medicatnenta iterum fubito perir , cum fanuis non
interna diffi< inline ad oculos penetrant eft Cacochyiuicu,
fine maxima patte fuarum virium nmif^morbus hic capitis morbos cotnifa; accedit, quod reu um tantuin exigua teturvel ffquatur, plerumque lignum
portio deveniat
eft Lethale. Foeminx aliquandcT $>utb Samtos fuiffe.] Plerutnque hic tam feremm accipiunt, quibus funt
alFccbis fubito fit , Sc lie aliquando fupprcfU nenies.
Eaquc in caufarum,& obftru6Honis,per contraria ablatione conilftet.
Primo itaque , ad totius corporis evacuationem , tale pixferibatur
1 purgans :
gf. Fol.fcnrtA 3.$. vel3vj.
Sem. anifi, fxmculi an.
tHphrat m. j.

A M a R s I s,
^Dtco<\.inaq. hordei <j. f. ad^iiij.
Ceintura adelt dtaph.tmc. 5ij. ttnct. F. Hauftus.
Turg*nt.~\ Quoties eftlnagna - angulis oculi c hirundines a J movere
cochymia , alio juin etiain hoc eodem temporibus , fed hzc loi urn non hain cafu , tum etiain in cam niini im bent poll inventum fanguinh rcuipetus in fanguincjaut plethora prxrnit- tum.
Decii. 2 Fol. ferma: fufficit intenda potius venxiectio , prxcipuc
etiam menfes , aut (blitz haemoroi- fulio calida.
des fubftiterunt Paulus ./Egineta lib. J.

horJti J An hic locus eft .

Cap . fanguincui Tult mittere ab mollicndi: obftruioncs funt tollende
Poft triduum eadem repetatur purgatio, vcl ha: exhibeantur pi
lai*.
5. . cochiarum 3,j5'
a Scammonu gr. x. vel xij.
Cum fjr. rof.fol. F. Pilular . vij.
Scemmonii. "] Pituiram culpavit
autor , & fumit fcaimnonium , quod
taale , fed potius ,
Jjfc. Extract, agar.gr. xv. aut xvj.

Truhifc. Ihand. gr. jj. aut iv.

Me curt dulcs gr. v. aut vj
Cum trgac. in aq. rof.fol. q f.
M. f. pillulx.

Ubi purgatio prima peracb fucrit , quandoquidem hoc malum ab

ulcerum confolidarione originem duxit , non tantum pofteriori cervicis parti veficatorium eft adhibendum , & eo cxficcato fonticulus , cir
ca tertiam & quartam cervicis vertebram , per caufticum eft excitan,
dus ; fed fonticuli in utroque etiam brnchio , circa mufcidum humeri
bicipitem j irno etiam in utroque crure > excitari dtbent.
Fonticulis excitatis , tc corpore altquoties purgato , * palpcbiis &
extremis oculorum ciliis bis in die Hlinatur liquor , qui ex hepate pif
is, piipt ad a batavis difti, tegula: alligato & radiis folaribus expoiito, in vitrenm fcyphnm fubjelum exftillat. lile enim fummat
efrcaci in hoc affeftu nornullis prardkatur.
a Pelpcbrii , &c. illmetur.') Si ex
terna vclimus applicarr , ha; dint eadein , qua: in Catarafta prxferipfimus,
penetrantia nempe , & difcutientia,

fed quia ncrvus opticus hie labora?,

facile concipiinus, hxc externa non fa.
cile eo ufque penetrare porte , ut obftruclionem ex illo ervo lollant.

Si malum his nenccdat, ad diieeam fudoriieram > purgaticne pneDd

ranfla,

2l9f

M E D I G A T I

miTa, tali deco&ototo menfe inftituendam , eft accedendurai:

Scob (tgni
3j.
ort. ejujdem^).
Lign. fiaffiapbras
Rad. fin'fieparilk \, i
Jnfiund. per inaq. comm. lib- 6. Heinde decaquantur ad

:. media part confiumtionem . addenda , ful>finen* deeeiltenia.

Herb. chcliduKK major, ettphrafit , verbena , fiamcuh an.
c De colaiura per manicam HippocratU trajela exhibeantur vj.
vel viij. calidx , & prolicianturfiudoyes corput bene tcgendo.
a Guajaci. 5 Si intemperies forte
acris adelt, guajacum poteft , aut ininori quamirate addi , aut omit i , alio
quin optime .1 di tur , bue faciunt
Rad. fume, &
chaledon. maj. a.liie
?afful.maj l\.
Tart, albi 5rj.
(
'in a<. comm. ) Si intemperies
non eil calida loco aq. communis fu
ma tur
Vin um , aut
r> vim, an.

Decolatura'y Ineadifolve
Sa Ik eufhrafi* , aut
ftnieui aut
(halidonu maj. ^ij.
Si aliiuod huinoruin haberi poteftj
aUoquin adde
. Sal card, btntd. tantundein
i/jI. aromat. '. aut
:Spir:tus atntnoniaci 3$- aut ^ij.
Dofis
ter quatervc quotidie.
Ex feduncntis paretur bochctuia pro
potu ordinario.

Sunt etiam , qui per falivationem. mercurio &. mercurialibus

falam, hunc affectum curari volunt..
a Per falivationem. ) Neque fane male in cafu pertinaci-, quia base pe
netrant ad intima corporis.
Corpore aliquoties per purgantia & fudorifera recte evacate,
faliva tali mafticatorio } mane , & vcipcrtina hor quart , erit evocanda :
i. 7{ad. pjreihrl , ireos flor. .\.
Nuns moficata ; a.fol.fenna,
b Sem.aphid. agria ,fipapian. .
Ttflverifiatis adde maiches dmgm, j. cj.fi fiormentur globu'i maflicatorit : & maflteetur unas mane > & vejpert,
prono caput , frequenter exJj>nendo.
a Pur

t*

AMOUR O S S.
X Vnrgantte. ) Hie bene addit.
b S m. fi* h: An agri*.) Potius mittatur tanquaui violent um, quia ali-

2 II
quid faMfas facile degkitmus ad
verteme.

Quidam etiam fternutatoriis hic , poft juilas purgationes , utuntur , quale hoc eft :
. Pu!v. bdlebort a!b , tabaci .^.
piperis a'bi , ). euphorbii gr. vj.
F. pulvis fternutatorius, <jui vsbementipu per nares injpiretur
a Sternutators. ) Cura-io primo
confiftir , in purgatione ex pituitain
purg-intibus , & penetr.inribus ; po'ft
purgarionem vero.Ii Sanguis Caco^hymicus non requirit Jcioctum , protinus potens exhibco (udoriferura ex flibus {( inineralibus , ut ad neivum
optiium penetrare potiint particular,
ad referandas o!,ftruCtionc$ aptae : Si
hoc non prouerit ; Sternuutorium
exhibco j quou" in a'iis calibus Temper
fufpeftum habuimus : in hoc a utein
cafu, fquia graviora evenire non pof
funt, quam totalis excitas , qua bi
xgri liborar.t , quam tk hic ce pollitur,) nam melius eftremedium aneeps,
quam nulluni inftitui.
b Pulvis {lerri'ite'or
Autoris
(fenutatoriuin eft fortilimiiin Bartolinus habet fterrtutationem Litis commodam c hxc eil
. Tabic: opt. drag. j.
Majoran drag, ij.
luphrag.
Stm.fanic. a. drag j.
Troch: . '. terup. J.
M. F. . fubtiifflmui
Barrolimis aganeum quidem non
ildit , fed quia purganria oprime obibuetiones rfrant , commodiliimc
additur.

Bartolinus ibi difpurat, an pulvis

debear effe craffus, an vero fubtilis;
aliqui f .biilem deiiderant , ut hoc
p.icto ad cerebrum ufque penetret,
quod tarnen vix even:re poteity quia
04 ctibrilormc dura , & pia iriatre
tectum, partculas pulveris non transmittit
Aliqui pro exemplo adferunt , quod
cerebrum aliquando nigro colore iqfcftuin invenerint a fumo tabaci eo uf
que penetrante , quod tarnen non univerfaliter verum eft , nam etiam cerebra copiofilfiine tabacum fugehtiuin
inveniun ur a^ba , ut aliorum hominum ; verum quideni eft , quod odo
res ad nervs olfaclorio, ufque pene
trant , quod iineparticulis reriim odoriferorum fieri non poteft j fed inde
non fequitur , ergo futntls tjbaci nigro
colore tinilus ad cerebrum pntrt,
fed pofius ejus f.il volar lis ( qui albi
cans erit omnium inft.u reh'quoruin falium ) penetiabit, aliquaudoeo uf
que pervenit.
Si pulvis fternutatorius non proderit , ad f.ilivationein devenienduin eft ;
Expcrientia enim conftat , incrcurialia
potentiflime per ervos , glndulas , &
vafa Lymphatica penetrare , & obltrutiones in iis latentes folete.

In st acr fit calidus &r ficcirs. Cibi boni ucci ; conditi hyTopo,
fcenicuJo j majoran , cuphrafi , falvia , & imprimis nuce mogata.
Dd
Potus

M E D I A T 1
zu
Potus cerevifia mediocris. Somnus mediocvis , & quantum fieri poteft, fupinus. Excrcitia moderata. Alvuslaxa. Affecius animi moderati.

XXVII.
MEDICATIO

PERV

Pterygio oculi dcxtri Iaborantis.

PUer annorum , poft variolas , nortdum fads rede ixficcatas,
cum fefe aeri nebulofo & ventofo cxpofuiflet , incidit in oculi
dcxtri a inflammationem ; qua per collyria adhibita curata , appamit
in eodem oculo membranula denfa & alba , per tunicam conjunctivam & comeara } c ufque ad mediam iridem , fefe cxtendens eaque
vilum aJiquantum imminuit..
a Incidit in inflammationcm."] Cludinus inquir , homines , frequenter
Ophthalmia laborantes > tunicam adnatam afperiorcm acquirers , i huic
inotko magis reliquis obnoxios elle,
qr.od ratio eriam fuadet, nam ficquenti inflamrnattone tunica adnata qt;odamtnodo croditur , ta ut ha: pan
cula: magis alifc cmineant, alix dcpreniotes exiftant, quare palpebi x or
gana, admodum fenfibilia , has eininentias nib fpecie afperiratis fntiimr,
Junde pori vaCorum , & cunicarura

magis erofione apcrti j facile partcu

las crafliores transmlttunr, quxafperx.
tv.nicx adnata: facile adhxrcnt &
canacm pcllicubm effonnant.
b Membrana denfa , 1

membrana aliquaodo carnofa , aliquan o adipoT ,

membranofa eft,
ah'quando albicat , aquando rubcr.
c Ujque ad ncdiam indem. 1 Ur>
plurimum ab ngulo interno , rato abexterno, ratilme ab alterutr palpcbr.t proteodjiur & nunc magis , nunc
minus late. per oculum extenditur.

Afficitur in hoc pucro '/# dexier > CtCundiim tunicam adnntara

& corneam quod ex alba tunica in iis cxcrefccnte 3c confpicua pate*t.
tj^torbus , qui ilium ffligit , eft dcxtri oculi a pterygium ; five excrefcentia qudam membranea alba Sc denfa tunica? adnata? & cornea:
dextri oculi adnafcens, & ad mediam pupillam fefe ifc>i extendens,
vifumquc in illo oculo imminuens..
a Pte-

PTERYGII.
25
Pterygium."] Pterygium Gre un- j rius } quod mffuGo eft intra oculum.
gab eft membrana , ex lerius tunicx I
b "Excrefcentia. ] Tumorem
culi adoatx affixd:, eftque idem exte- | claudinus pag. jji. conf. if.
/4 procatarSica , unde hic morbus principium cepit , eft acr
nebulofus & vcntofus ,. cui hic puer ante juftam variolarum exficcationem fefe expofuit. hide enim poli corporis & prxfertim faciei &c ocubrum claufi , halitus acres & calidos , libere exhalare folitos ,. in
corpore acie & oculo dextro retinuerunt : iique in iftis partibus retend , conftitucrunt hujus morbi caufam antecedentem. Pars vero eorum calidior in tunicam adnatam dextri oeuh , per poros ibi nimis
apertos debta , ibique vehementius incalefcens , vellicandoque earn
fuo calore &c acrimonia majorem ad earn humorum calidorum alHuxum teciens , induxit , tancjuam caufa continent- , primum octt/i dextri
tnfUmmztionem , qua? per. adhibitioncm convenientem collyriorum
fiiit quidem fublata ; fed ouoniam pars d allapforum humorum circa
fuperficiem tunica; adnata? , ob tenacitatem iuam > & poromm vicinorumnimiam anguftiam ibi fuit retenta , & in membrana? alba; dimentimt, fecimdurrr pafticulas fuas infenfibiles difpofita & formata..
Hinc dum e copiofiores humores in illud rudimentum magis niagifque
affiuebant x factum eft , ut primum in tunica adnata membrana alba &
opaca fuerit nata -r eaque deinde majus incrementum paulatim fumens,
& pedetentim per tunica; cornea; fuperficiem prorepens , partemque
iridis & pupillar tegens y jam ![ opacttate , juftiim radiorum ingreflum impedicnte , inducit vifus imminutionem.
. 1 Acredo hie pro- militerilli coagularionem paffi fueriinr
remediis externis, nimiuin infrigidantipriequidemnilfacif.
b Halttus re inutrunt.] Ab ilia ha- bus Sc repeUcnribus imprudenterapplibitiinin retenfione non poteft per fe un ciris , unde pororum illa obftructioguis nafci , alioquin crebia effet carnis modo ab ilosutoreailp3ia.
e Copv/.orcj humpies. | Non tain .
iuxunantis generarlo.
NtmH aptrlos. ] Antea caufatus copia hiiinoriiin, quam ab elongatione^> foros oculorum clsufos. quomodo va forum , memorata enentio illius
nuncigitur pntexit; peros ibidem mi inenbranc demanda eft, namquamnis apertos , dicitur potius , ficuti in vis corpus non diet intemperatum'j 6c
nilncribus valdc hutnidis. vafa iangui- confequenter quamvis nimia humorum
fera facile prpducanrur & elongantur . copia non alflueret ad otulum afleMilecarolniurians in iis crefcit , ita um , lemper tanem tk naturaliter fuf>
(ciens copia accedit illuc ad ungueui
mcquid hic in oculo fieri
d jULtpftrum humorum. ] Vtri fi- ignendum.
D d j
Quo-

M I I
Quoniam hoe malum acria renjedia defidcrat , ab oculis stgr
fcruntur , jdcoquc a dijjicifti ejus curatio eft ; qua? fiepe non fatis flici
ter fuccedit.
a Difficile curatio.'] "Curatio eft
eKffiatis , quia niedicamenta acria deberent applicari , ut hxc membrana
etodatur, & oculus , pan acini Icnlus,
acria non i tit
CUudinut putat hunc affectum facile
.curan polie , quia meinbranain banc

1- virer tantum tunicx adnarx afxam

efle, ait, quod quidein aliquando ve
rum eft , Sc tum curatio facilis eft fed
'etiain aliquando fatis finniter tunica;
adnatx adhxret > quare curatio turn
admodum diffkilis eft.

4
Ea tamen in hoc puero, cum morbus non fit antiquus , per mem
brana; iftius ablutionem tentanda.
Primo itaque purgetur hic puer tali medicamento purgante :
Syr. depajfitlis hix.itim Ij. fcammomt gr. iiij.
/ftj. decoil. hordet fyj). Mit h b hauftulus brevis,
Aliquotier reiterandtts.
a Prgffr.]Videndumeft,an huic
afleftui Phlethora aut Cacochymia adjungatur, quate mm vsnx-elio fie
purgatio adminiftrari debent.
Si hie affeus eft ortus fine notabili
intemperie fanguinis> V tan i urn depen
det mutatis poiis vafoium ipfiusmet

partis affeftx , quorfum tunc purgatie

infeiviet.
b Hauulus brevi:.~\- Hic aliq i
Hxmorrhoi.ies aperiri volunt , led ma
gna incommoda & dolores fine fruchi
xgris adferunt , & aliquando Hxtnorrhoi.les aperii affuefcerefaciunr..

Deinde adhibeatur oculo bis terve in die tale * Collyrium :

5. At], rotrum ^iiij.
Salts ammomaci ej. adkvem acrmontant lingua percipiendam , eacjue mixta indantur pelvidneitbarbttor.forum,
& in ea relmjuantur per btdttum vel triduum , donee co.orem vrtdem acquirant.
a CoUyrittm,'] Hie prius ufurpanda
funt emollientia , turn incidentia, &
attenuintia : xgre Collyrium prxferiptutn ex fpiritu panis filiginei in mortario Aneo per nouin contento , faifa
eft illai fe acorein xruginofum in ore
percipere , quod indicat partculas hu-

jus collyrii maxime penerrafTe ; firm

vero, ut collyrium fortius red lerem
aliquid croci merallorum addidiflem,
poftca afTeveravit xgra , fe acorem xruginofum non ampliusguftare , quia
fal fxum V alcalicum , croco metallor. conjunchun , forte ptxeipitabac
par.

PTERYGII.
lf
panculas zruginofas in liquore hoc a- vifcidiuscula conGlentia nonnihfl diuciiiiufculo contentas.
tius poteft adhaerere ungui.
Inter Ieviora eft mel roa tum , quod
Hoc remedium fi non fufrecerit , a ad acriora erit procedendum,
quale hoc eft : .
, Lap. Umatit. Zy.vitriolialb. ui , virtd. Arts Hianii).
Myrrh* j croct an. 3. piperis longi $,
c Saccbari canat >. M. Tlverifenturfubtiliftme.
Hujus pulverisSj. mifceatur cum d aq. raphanii 5ij. & applicetur bis
terve in die , prout puer ferre poterit.
a Ad arriera.) Abftergentia funt fel
Aqua ftillatitia Euphrafiae , & cx
rifcis , aut IjL.Aq. rofar.
iucco rofarum elicita aliquibus ufui eft.
aifihrafi*
Alii applicant collyrium defaturno,
femc.*n
vel de thurelUiafis.
Ucrcur fublimeti teiiuijfime tr:h J)>
Aliqui fal ammoniacum cum calciM- Cujus gutta una aut dui inftil- nanr , & in hmido loco ponunt , ut
lentur quotidic mane in oaduuijvide ipontc in aqua folvatur , quamaquam
BlaGum in thersp. f'peciali.
cum aliis temperatam applicant.
b iijrrh* ) Myrrha hie prodefl , &
. ; Saccharum addit fcafacchar. candi , levis (it morbus i a- bririem , fed illud remedium eft valde
lias fel coftum, pumcx pulverafatusj doloriScum.
4 faoguis anguilla: viva: : cum ergo
d Rafhani 3J ) Sit gj. interimconfulenJuin eil, an acria ferre pofit, non video quomodo chirurgica opera,
faciendum eft , nam unius oculus ma- tio non lit facilior , quam hax actis
gis acribus oifenditur, quam alterios. pharmacia.
Ante & poft horum ufum , ad dolorem leniendum , oculus fovendus erit deco&o a. emollicnte malv& , alih&& ,fl. camomiU. mehloti,fcm.
cjdon.ftnijnr& jpapaveris.
a Itmitnte .) Idem fuadit daudi
ta] loco citato.

Celfus lib. 7. cap. 7. Aquapendens

parte I. cap. t8.

Si his localibus medicamentia pterygium tolli nequeat , ad chirurgiam ; quam Celfus; Paulus , Aerius , Aquapendens , aliique efcribunt , fi pbcuerit , erit deveniendum.,
ViUms fit attenuans & incidens.
a Ai chirurgien.) De hirurgic ocuto nims fTrmiter adhxreat , qno:
eptntione Claudanm fatis appropriate modo filo ferico debcat ligari , & tor.
ftribit , V docet quomodo pellicula cipe abfeindi.
XX VI II
."aumento ab oculo divellatut > vel fi

\6

M D I I
XXVIII.
MEDICATIO

'PANNO

JUVENIS,

OCULORUM

LABOR AN TIS.
"tlvenis 25. annorum , cum , variolis non fatis accurate curatis&
I confolidatis fe intempeftive , fub tempus autumni , ari aliquot
4)ies foris cxpofuiTet,incurritin quandam oculorum inflammationem;
cui cum remedia convenientia non adhiberentur , excrevk hoc malum
in tantum intra paucos dies , ut jam panniculus ex vafculorum fanguine
rcpletorum diftentione rubens , tanqiiam tela carnofa in fuperficie 0culorum , ac prccipu tunica; adnata: appareat. Oculi ofFenduntur
lumine , & contatu rci externa: , tum calida: , tum frigid. Vifio non
tantum eft obfeura , fed fere tota ablata.
a Tanne tuhrum laborantis.) Sunt
defumpta ex forefto lib. xj . obf 6.
b tere tota ablata.) Cur vifio ver
/ ablata, lefto confiare non poteft .
quia non dixit pannurn fe extendere fuper pupillam, nifi forte vox (prxci

pue) in biftoria id innuere vefit . nut nifi caufa (it quid m intern i intra ipfot
oculos iniplis vicicl. humoribus : vide*
te pagina* hujus finem , i prjefertim
fecunduin huac amculum.

tsfftcitur in hoc a?gro , utriufque oculi & prarcipue adnatarum tu.

rscarumfuperficies ; idque ex precedente inflammatione, & ex infecuta panniculi in illis excrefeentia patet.
iJfyl orbus , cui ipfum torquet , eft fannus , five panniculus utnufjue
oculi : qui eil * membrana rubicunda , fupra adnatam Sc corneain tunicam praeter naturam genita , vifufque obfeuritatem hic magnum indu- .
cens> arque cum intemperie fanguinea , & nimis lax utnusque oculi
etiam conjuneta.
rubicunda. ) Claritis / tem continebant, nunc vero fanunem
dicitur, produftio vabrum fanguifero Tubicuuduin vehunt, indubie ex nimio
ad fupcrSciem oculomm natura- anguinis mpetu, aut vafculoruin ni*
liter excurrentiuin , aut juse vafeula mia & fortuita apettiune.
aute 1; ir.f h dm dumaxat colons exper- 1
Caufa

PANNI

OCULORUM.

217

Caufaprocatarllica , undc hie morbus primra originen] duxit, fuit

arautumnalis > externus , cui norter juvenis corpus fuum , variolis
nondum fads curatum , foris per aliquot dies expofuit. Inde enim pori
corporis , & pra:fertim oculorum > claui , halitus acres & calidos ex
halare fotos, & etiamnum emittendos , in corpore rctinuerunt. Iique
retenti a aatecedoitim huic morbo prarbuemnt caufam. Pars vero eorum in oculorum tunicas adnatas per poros portea nimis dilatatos de
lata, ibique vehemcntius incalefcens , induxit, tanquam caufa conti
nua , primum oculorum tnflammattoncm.
a Anttctdtntcm.-] Intemperies faliai actis , qux a Tariolarum curationc
remanit, non oinnino rcjicienda eft,
tanquam caufa aetecedens , fed praecipue conllderandum eft (ut caufam contiaenteia inreniamus J quod Panni
caufa fi , cum vafeula fanguinea nimis
faerinc repleta fanguine , ira uc humore portea difcuflo , fanguis crafliorfaus in vaiis ftagnet , Sc cum arteiiis
eoalrfcens carnein continut.
Ornes eniin, quidam fentiuntjvero
Gmiliter generaras fuiffc , quia fanguis in ralis fanguineis minoribus fuit
ccugulatus , & vafa juxta fe inviccin
applicata , & parti intcrtexta fuerunt,
hinc llngulas fibra: carnes propriain
habent luain adhuc tunicam , quia o1 (uh vas fanguincum.
Innofiro calu juveilein h:\bcmus non
fan's accurate inorbilljs , Se variolis
cuntum , V fefc intempeftiTO acii Autumnali frgido exponentem . indeque
in.infliinmationem incidentem , cui
remedia non conveniencia adhibita
fuerunt , excrevit tandem pellicula nofa inoculo.

Ut ergo hune cafum accurate explceinus : recordandum eft , xgros in

variolis , St inoibillis admodum calidis Hypocauftis , vel aliis mcdiis teneri , Sc medicamentis curari ludoriferis : hinc pori corporis magis parent;
quare cum nofter xger fe fubito f igido
aeri exponeret , cafu laiiiuni eft , ut
quxdam partcula; acris frigidi in po
ros oculorum apertos ita rccipiantur ,
ut inde inflammatio , modo in phrcnitide explicaucxortafuerit ; lixe inflamtnatio cuna non curaietur medica
mentis convenientibus i i non in pe
jus verfa fuerit , fal'tem inflammatio
pcrmanfit , continuo materia: primi
eleincmi per reliquias poioruin obftructoium Transfluxu . fanguis in arteriis vicinis magis movetur , quareianguis ad vafeula antea invifibilia propellitur , & ea diii.cndit , & in longitudinem cxtendir , ufque dum vafeula Cbi invicrmintricara , & fanguis in lis
coagulatus ob fiigus aris cxterni pellicuiain carncam conftituant , & efTorment > videlicet dum particulx fubtb
liorcs Sanguinis arolant.

Cumque illi pori nimis aperti , ob apta remedia neglcda , pafln

magis magifque aperirentur , hinc deinde factum , ut ex- humoribus
lngujnis , per poros illos nimis apertos exfudantibus , paulatim
membrana <\utdam rttbens , tanquam tela carnofa , in fupcrficic oculo
rum

2I8

MEDIATI

rum fntrit per partium cohafioncm & conglutinationem gentta , eaque paulatim magis magisque craflefcens inducit jara , per radiorum
pellicula' ilius crafitie i actam ex ocal is exclufionem , non tantum obfeuram , fed fere penitus ablatum vionem.
Et quia ocirli ex affluxu humorum non tantum foris , fed etiam in
tus valde teneri funt facti ; bine contingit , ut oculi a contaSu rei
extern*, turn calida, titmfrgida , item alumine *ua! effendantur.
a Valde ttntri.~\ Locutio hxc nimis
quam vulgaris , & obfeura eil ; die po
tins , quia fibra in omni parte inflam-

mata plus folitotenduntur, kfacilius

lurapuntur.

%JMorbus hie , quia eft in parte acutiflmo fenfu prxdir , atque

ideo remdiorum , prafertim acrium contactu exacerban foet , difficilis erit curationis ; imo fi diuturnior fit , Chirurgi 'tantum auferri
potent.
a Atuttjpmo fenfu. ] Huic (milis etiam prognofis med' przeedemi facia
fuit.
a Curatio confiftet in cauiar antecedentis , & membranas interaperiei iftius ablatione.
a Curatio.] Coiecidit 'cum curatione. Pterygfi.
Primo itaque a purgetur arger tali Medicamento :
Pili (oeb'tarum 3jF. fcammomt gr. x.
F. pilula , . vij, aliquottes reiteranda,
a Tureter."} Si Intemperies adfit

. ViJlul hick

Poftridie a fanguis educatur brachio dextro ad gvij. & fequente

die etiam ex finiftro.
a Sanguis educatur."] Eduftio fanguinis prstcedere debet > nit fpes fit
reliquarum variolaruin erupturarum ,
quo in cam, nequidemad purgation cm

deveniendum fuiflTet) ut natura in fu

opere non turbetttr , quae potius ad fudores in vitanda forct.

Cucurbits etiam collo & fcapulis , primum fine , Sc deinde cum

fcarifkatione > fimt adbibendx uti & veficatorium.
Cor

PANNI

OCULORUM.

Corpore fufficienter purgato , ad tpica veniendum , <ju* panniculum abfumere vakant ; a mitioribus incipiendo 5 quale hoc eft :
gi. a Offis fepit ). faccbari candi ^j.
Vanoh^$. tMthiA prap. 5$. mifee F. pulvis fubtilis,
panno infpergendus.
OJfuJtfU & farchari candi.'] Addie ob fcabritiem.
Quod fi non fufficiat * ad fortiora eft veniendum: quale hoc eft>
i multis in hoc aftectu fummopere laudatum :
2. Sncct famculi iiij. chelidonii ^iij. rata |ij. malvt ij<P
Aloes 3j. c arugin 9j.
Sinfiber yCinnamcmi . Fellis anguilU
, ampartim 3ij.
Saccbari candial). mtllis optimi^jfi.
HuUiantfacet , adiendo , & depurenw.
F. CoIIyrium > bis in die in ocelos infltllandum.
a Ad femora. ] In initio exhibeatur formula fequens Forefli.
Mulilir.
'Crec.
FiO. Carpion. a. p. *q.
Incalcfcanc in vitro autteftlovi, &
iliquoties calitie in oculum inttilletur
ad gute. : j.
Fordtus ait ab cmpyrico , fumino
cum fucceflu , ufnrpatum fuiile icqbot.
i. Aq. Ttnic.
Rofar. a. une j.
Salis (,cmm* tira j>
M. F. CoIIyrium.
Foreilus laud.it fequens.
. Lapid. Htmatit. drag ij.
Vitrioh Alb.
Virid. JErU Uft. a. drag. iij.
Myrrh.
Piptrit Longi.
Od an drag. j.
Seither. Cand. une. fem.
M. F. Pulvis.

Hujus pulveris aeeipe drag. j. diflolve

in aqu rap han. une j . vel une. ij quod
finiinis a. i hue acre exifbt > plus aquae
alicujusftillatitix uteuphralx &c. addatur, k bis terve in oculo appliccttir.
In hoc pulvere loco lapid. Hxmatit.
Tumi poteft ejus caput mortuum > portquam flores inde fubliinati funt , quod
potentiilime adllringk, hoc cuin in
aqua lui va tur & fu pra inercurium projiciatur , inercurium flatim in pulverem coagulan racit ; piper melius omittitur in hoc pulvere > quia ejus acredo oculis inimica cit.
b Aloet.~\ Habet tarnen hxc vim vafa nonniliil erodendi , formulam habet
ex Foreito : cavendum , ne ab erugine
addita, flat nimia inflammario.
r*ginu.~\ J&mgo autem ufta,
prxfertim lota,mitius ero Jit, quam non
ufta.
Etugo ufta fola in I acte fol uta adhiberi poterie. OrJfcabritiem levein lau<
a
datur


M D I
datur pulvis alcohol lapid. Pumicis ,
& Ollis kpix.
Foredus maxime laudat liquorem in
oculis inftillatum , qui exfonnicis rubris , in arboribus degemibus , expri.

I
Hartmannus laudat oleum Sarumi.
Pro pueris accipe mellis alquid , &
illinatur interior fuperficies pelvis
nez ; pelvis leniigniiuiponatur, do niel virefcar , & oculi eo inungautur .

Ante ufum talium rcmediorum, pars fornida eft decodo emolliente ma vt ,fol. violant ,fem. malvt , cot ancor: papav. fem. ftniqrtci,
mcltlott , &fimilium ; quod etiam poft eorum applicationem eit , ad
dolorem leniendum.
Si bis topicis pannus abfumi non poflit > e ad chirurguim eft veniendimv
a Ad ch.r.irgiem. ] De opefatine chirurgica siJe /Ctiuin , & Celfuin.
In dutta , luminofum arera vitct arger ; temjj utatur vidu ; abftineat ab omnibus fumofis ; quics corporis hic laudatur alvus fit
lubrica, natura ve! arte.
Tiimpi.'] Id eft, a falls,' a fu- I fiinilibusque acribus, & a cranis , rifmo, c Kuno con litis , alliis, cxpis, \ cods, & multo aromatum ufu.

XXIX.
MEDICATIO FOEMIN/

Eglope ,

cum

palpebrarum

c mlx inflammatione ,
laborantis.

Fcernina quadraginta annorum r pictrica y cum diu fuxum guinolentum & purulentum ex nare finiftra effet paila , tandem
* fluxu illo ceffante , incidit in dolorem , finiftrum capitis latus occupantem : Apparuitque tuberculum , in oculi finiftri cantho five n
gulo interiore, durum rubrum & ex contadu4plens : Ac deinde , cum
'
hujus

jE.GILOPIS.

221

hujus mali curationemneglexiflet per aliquot dies , fubfeeuta eft inflammatio in palpebris & mala , tumore , dolore, & rubore comitata.
a Fluxu -Ho eeflante.] Debuifletad. I intempeftire repellentibus , cVrefrigederecaufam, curfluxusillcccaverir, I rantibus. ride blftoriam pterygiL
an , an forfan ex tncdicainentis I
Afficitur in hac xgra finirum capitis lam ; quod ex ejus dolore :
Item carncula lacrtmalts , qua? eft in cantho interiore oculi finiftri ;
quod cx ejus tubrculo , rubore , & dolore : Necnon ibidem palpebrA
&1 ; quod ex carum infhrr.matione , & fymtomatis hanc comitantibus , & enarrati$ , eft anlieftum.

Morbus , quo hsec imina affligitur , eft * tygilops , five intempe

ries fanguin & biliofa, carunculam Iacrimalem , m cantho majore
oculi finiftri cxiftentem , in tubcrculum dolens , rubrum , & durum>
attollens. Eaquc , in hac argra , c inilammationc palpebrarum & mala:
eft comitata.
a Mplept.] Egylops eft tubercuhim
carncula; Uchrymalis , in cantho ma
jorioculi exiilcns exulccratutnEgylops aliquando fiftul la
chryinali confunditur apud auorcs ,
ncc magna differentia eft inter bos affeflus ; nam cum folummodo eft tumor
glandularuin,dicitUr lore five angylos i cum vero tumor exulceratur,
tfkitur deinum egylops : cum ulcus in-

vetcratum ell , in Ttulam lachrymalem degcneiar.

b Tubuculum durumi.J Duriries tubcrculi facpe fucccdit , cjuar.do per negligcntiam infbmmatio non difcutitur
intempeftive, & inlenfabiliter.
lnflammtwnc f alpebr.irum.'] Ici
eft , facpe numero glndula: illx exigus
arliciuntur, cjuarum lingulx fingulis
poris cams adit aie loi cut.

[ , unde hic morbus prim originem duxit , eft * plethora ,

in hujus argra corpore obfervata. Inde enim , accedente Sanguinis nimis copiofe afluentis corruptela , fanguinokntus & purulentas ill*
fluxas ex nart ftniftr* , propter poros circa illam prx exteris magis
* apertos , fuit ortus : coque ceflante , d materia bilioa & fanguinea
in toto corpore , & pra?cipuc in finiftro capitis latere, redundans, eafque capitis partes diftendens &vcllicas, induxit in s dolorem. Ad
carunculam vero Iacrimalem canthi majoris oculi miftri , & poftea,
neglet hujus mali curatione, etiamad palpcbras & malam finiftram,
per viciea vafa , hic plus fatis fecundum poros aperta , fefe errtindens>
ibique vehementius eftervefeens , produxit tttbercu;<m.tllud oculi , tsEe 3
gtlopt

Hl

M E D I A T I

gilops ittufh , inflamrnationmque palpebrarum &maU , hoc comitantem.

i
a Plethora.] Hie caufa mnttctimt f va vi Talis vel , acidi crofos.
A Bibvfa - (. J Die acr
aide longe eft petita , & plane atcinonnihil corroiiva lalma aut acida ,
dentalis.
b Corruptt'a. ] Ex plethora hzc quam tarnen in toto corpore redundarej
corruptela per fe non fequitur , namque non eft necefle , nam cum jam liquido
tum totum deberet corpus laborare , conftet ex hiftoria, partes quasdam navero verifimiliter inflamraatio aliqua rium inflammatas & poftea exulceraras
prxciflic , qux non fuit infenfibihter fui lie , quid mirabiinur , inde etiam pati glandulam lachrymalem tanquam
vJiyjij a , quamquc in hiftoria omifit.
jtptrtes-~\ Id eft>de(ortos & corro - valde piropinquam.
tJMorbus , hie propter acutum partis affecta: fenfum , & remediorum commode adhibendorum difficultatem , fatis difficulter curatur :
& , propter mflammationem vicinarum partium > fatis eit periculofus.
Pra:terea fuppurari hoc malum farpe folet , & haud rar in fiftulam
lachrimalcm abit.
Diligenti itaque uratione hk morbus erit impugnandus , qua; in
plethora* ablatione , bilioforum humorum toto corpore a evacuafione ; &deinde in- humorum ad partes affeebs affluentium revulfionej
allapforum difeuffione vel fuppuratione : ac denique in uiceris , forfan
fuperventuri , mundatione , exficcatione , & confolidatione coniiftet.
a Evacuatione. ~] Caufa cornrptelx , tionefi adfit ; poffumm enim xgytope
eft quies : plethora fi adfit > auferarur laborere illis ablentibus.
venxfeftione ; humor biliofus evaca- I
Primo itaque vena: fectione ex brachio llniftro educatur inguis ad
uncias vel decern , habita ratione virium j ad alterandum , evacuandum , & revellendum.
Adhibeaturque partibus afledfcis faciei hoc cataplafma :
52. Herbar. Malva,
Althe*,
i
Chtrefoliiana. Mj.
Forin. fem. Uni
Fimgr&ci , ana
*
Medulla, pants canidi%\).
Cum

 G I L P I S.
2Z3
lit vaccino q. f,fiat Cataplafma , de quo mane " vt>eri fumatur pars fuiciens , Itnteo intenfa tepti adbbeatur.
i Cmtapliuma.~\ In principio inorbi
difcuffio eft tentanda. Difcutiens op
timum paratur ex fpiritu panii filiginei , qui f cr vel qu ituotdecim
horos in mortal io Aneo leliihis fuit ,
de in oculutn inftillatur.
Riverius in praxi fui medica decoutn kabet ; ex inj rrhi , aloe , croco,
& m ile ; A loci optime adctitur , quia
fuo acuraine potenter penettat , icvi

ful purgante humores ftagnantes in

pane affect i propellit Plura in prxcedentibus arfeftibus habuimui difcutientia.
Primo itaqueadhibeatur fpiritu$ pa
is flliginei > tum decoftum Riverii ,
& fi tumor ita duras fuerit , ut difcuti
nequeat , tum eft matu randurn c fuppuratio promovenda : ad quod cata
plafma Auebris confcrt.

Secundo die tale prarfcribatur a purgans :

IJJ. Pi/.cochiar*m$i).
Scammomi apt gr, T.
umfr.rof.fol. q.f. Fiant pilube . viij. fitpxs , pro ranone affeus , repetenda.
Prgi.] Iterum bene > fi intern- 1_../.'$\.
penes adfit.
I
Diagrid. gr.iij. F. Pilulx
Sub vefperam fcapulis & colli pofteriori parti, admoveantur cucurbita; fex , cum fcarificatione.
Poteft etiam vcficatorium collo adhiberi ; locufcjue excoriatus
a diu apertus fervandus , impofito folio braflica: } vel emplaftro dia
chylo.
a Diu aptrtm.~\ Quod fufficiens argumentum eft inutilitatis torinenti.
Imo , in pertinacia hujus mali > cauterium vel fctaceum in nucha
erit adhibendum.
Si pnedicto cataplafmate , aut aliis remediis , tumor a refolvi ne
queat , fed ad fuppurationem tendat atque perveniat , turn abiceius>
b fi fponte non aperiatur, c ferro aperiendus eft ; idque quam primiun.
fi enim apertio ditfratur , pus paites vicinas crodit , & fiftulam
incurabilem farpe producit.
a Refolvi ntquetO Qui poffit refol- j b Si fpente non aferiatur."] Cumul
are , ubi tot addita funt cataplasmati I cus remediis pharmaceutics non apecmollientia.
( ritur , Aquapendens docet methodum
os na

M E D I A T I
214
os narium aperiendi , & p;rterebran- -j Excipbntur ungento ureo Se ar/plidi , ut pus pet aperturam effluat , ne cenrur.
acrimonia fun in pactes vicinaj proferAb hoc medicamento producetur
pat , & cas afficiat.
E 'chara herum . quae iterum remoPrimo ulceri gr. j. cautetii potentia. venda digeftivo Auftoris ex therebinth.
lisiiuponitur, cuincfcharain induxir, Sc viteil. ovor. fupra prasl'cripto > tum
eicliaia ell remorenJa , ad quod djge- iterum hoc ungento impouatuc , &
efcharaiteruin removeatur, quod toftivum hoc fequras convcnic
J. Ren 7 tiereb,n:h.
ties eil referendum, doaec ad os uique
Vttell. vor. a. drag. j.
pervcntuin fuit, &videndutn, an Ol
Mifce & extendatut fuptalinteuin, latum fit, ncc ne, ios itillxfura,
dc quo abca pas adhibeatur in for tantum ell exliccandum limis carptij,
ma emplallricum parva turunda.
& bis in die mutatis , Sc ulcus confoliPoil remotim efcharam adhibeatur dandum , Sc cicatrifaodum eil.
Ferro aferiendui.~\ Si nempe lo>
feq '
yi.Me/curii frdcifitati rubri gt. xij. cum ufledum digito palpantes , adverAluminif ufli gr. ij.
timus intus pus aiiquod rltiftuare.
Abfccfl in cantho oculi majore fponte vel arfe rupto , ulceri imponatur tale medicamentum ;
V/L, Hefinn tberebintbint,
Viteiovi
iffltfce & extnicbr fuper inteo j cu quo abfeifet pars adhi
beatur in forma Emplaitri , cum parva turunda.
Si oculus a valde rbcat , pannus intinftus fccpicnti Collyrio fupra
oculum clauium ponatur tepid :
9. tyj.flill.rofarum
ftnkttli an,
TttthU prtp. 3j.
Lapid. Hamatitis
Mucilag fim. fntgrci%).

Aiifce cumf. c. alottmiriis ovi.

a Vahle rbea!."] Si oculus valde ru- hic additur Lap h*mtitet addepotius
beat, fpiritus vini cum camphora in
Camph rt jr. viif. qui teeo diffoluta valet.
rentur primutn.
b Lipid. HtmatilU.) In vehementi
Cumtuthia, & portea eum
inflammation? , qualis hic ponitur vaMucilagine illa mifceaotur.
lide aftringentia funt Sufpefta, qualis
Ad abiterfioncm ulceris , emollitionemque reliquiarum tuberculi,
& cicatricis indurionem , applicetur hoc emplaftrum :
2. Aloes

S.

S.

2*j

J. * lAlocs heptica,
Milla ana 5j.
Myrrh* $.
roci,
Felln ovitti an. $.
Aflfce refina terebinthina <j.ftinformar Emplafli.
a AloesyMeUi,Myrrh*.) Hate unt mundtfitenti Sc abftrtngentU, exterum mel
etiain addi poteft prxcedenri digeflio ex therebiot , t Ttello ovi.
Ad efehara? fupernafcentis fcparationcm , adhibeatur emplafirura,
fuperius prarferiptum , ex terebinthina & vitelloovi.
1 Siterationtm ) Ad feperationetn multi exhibent butyrum recens.
Efchara fi difficulter cedat , prudenter debet exfeindi , vel forcipe extrah.
a Si dtfficulter frt) Satis felicitur adet , fi applicetur unguentum poma cum Mercurio ublimato albo edulcorato.
Vihs ratio fit tenuis , & ad frigidum declinet.
dinda. Alvus fit lubrica arte vel natura.

Quieti opera

Ai fiipdmm.) Futile eft, quoddicit, ridus t frigidus ; fit tempera-

XXX. M E

M D I I
XXX
MEDICATIO

F M I N ,

Fiftula lachrimali,

in t)culi

rri ngulo majore,

Laborantis. *
Fcernina vignti quinqu annorum a ex argilope finum habet in ma
jore finiftri oculi ngulo T bad os ufque penetrantem j unde pus
craflum & foetidum , cum multis lachrymis , tere continu effluit.
e Per annum integrum chirurgis quibusdam mifer fuit afflifta , &
per dietam valde extenuata.
a Ex tgipole.)V\t hic p.2ij. Ii rf i 'to cotaplasmate 8cc. In fine, ubi diekjfiftulamincurabilemfpeproducere.
b Ados ufque.} Quod ut plurimum
carie africitur.
Per annum integrum. ) Etiain in

partibus , quamvis non adeo acut i feofus , fiftula: difficulter curaatur , par
tim propter duras margines , partim
propter earuin profunditatera , ut terduin remedia vix ad fundum niant . fed hoc fpecbt prognolin.

jiftc'itur in hac a;gra angulus major oculi finiftri : quod ex pure

craflo & fectido , item ex lachrymis inde perpetuo effluentibus>
patet.
,
Morbus, qui earn affligit , eft * ulcus purulentum profundum &
anguftum canthi majoris oculi finiftri ; quod ad os ufque > cum multa
lachrymarum profufione , penetrans , FiflnU lachr)tnalis , vulgo
appellari folet.
a Ulcus. ) Aliquando foris aper- chryinalis eft ulcus profundum , angu
tutn . aliquando perterebat os nariuin, ftum , inveteratum , & plerumque iatus membrana aut callo obducluin.
ut pus intus per nares evacuitur.
b Feula lachrymalie. ) Fiftula laa Jjue originem duxit ex Eglope five tubrculo biliofo & acri , carunculam lacrymalem canthi majoris oculi finiftri ante hac occupante.
IIb

FISTULA LACHttYtALIS.

27

Illo cnim fuppurato , & vicmis partibus ab acri materia ad os ufque

eicfis , natum (ft hoc prcfundum & anguftum ulcus , pus & lacrymas
ob poros , tum fanguincm , tum fertrr , ad illas partes perpetuo
deducentes , n;mls apertos , continuo ffundens.
a Orgntm duxit.) Morbus hic oritur . quod pori yaforum vicinorum
detorrifunt . irautfcium acrius tranfmittant, quod in partibus vicinis prop
ter ancu.ios poros haerens , acido fuo
autfaleconofivo, omnia hace producir
fymptornata ; non opus ergo eft , aliquam vim attraftricem , aut debilita*tcir. in parte aticen collocare , qux

humores pravos alliciat , ut abfurde

ftatuitur.
b Petos nie/ efertos.) Potius ob
eosdem obftnutos , Sc circulum buI morum in viciuia impediruin , unde
debet extravorfum erumpere '. ad lachymas faciunt etiam vafa lymphatica, ieu
lachry maiia erofa.

Morbus hic quia tarn altas egit radices y ut annum integrum duraverit ; ofque lubjeftum pure & lacrymis corruptum efle videatur difikilis erit curationis ; ac vix fine cauterio auferri poterit.
a Ofque fubjeum fie.) Aliqiwndo & materia acris defeendit per ma
las , eafque exedit , & bene autor hic
ofl mentionem injicit , ut refciat
medicus , an os ft demidandum , nec
ne.
_
Diffictiltas curationis in reteri *jylope eft, quia pori detorti fiunt , quai
cirtiljjinei , adeout difficulter in na
turalem figuram & magnitudinein re-

ftituantur , fed potius propter pert inaciam fuain debeant coofum remediis,
ut de novo partes uccrefeant ex fubftantia naturalis
b V-edU erit curation. ) Aquapendens finit cum hoc prognoftico,
quod Ci ulcus rucrit cancrofum , non
debet curatio , ut impoffibili, rentari.
vide Hildanum , & Scverinum in chirurgia eflicaci.

uratio in humoram in toto corpore peccantium evacuatione, allabentiumque revulfionc : item in ulccris mundatione , oifis corrupt!
eduftione , carnis generatione , cavitatifque confolidationc confiftet.
a Ojf< corrupti eAuicnt ) Id eft , lamellarum offis carie corruptarum eduftione , five feparatione per cauterium afhiale^
Primo itaque exhibcantur hx pilula: purgantes :
i. PiMar.Cocbiarum,
nurarum an. ).

Scammotiii optimi gr. vj.

ttmfor. rof. fol. cj.ffiant piltila? . vij. maneexbibcndu , (*r
ftibmde reiterandi.
Ff 2
Poftea

iz8
M E D I A T I
Pofteafex cucurbitula* eolio utrimque fine feftione applicentur per
biduum ; & tertio die cum fcarificationc.
Deinde uiurpetur talis a injelio , bis in die in fiftulam fyring
injicienda :
5. Lixhii , aqtt communi ex eineribtts Itgni cpurcini
f*8ifb.)J>.
esfceiij.
'Hpir. rubrarum,
"Balautorum , ana | .
allarum 51.
Fol. MjL
Decocj. CT colentur pro Injeitionc.
a InjeBh. ] In principio aqua alu- [ Catten. m illud lixivium Sc aettum
minofa in(tilletur,aut fpongi applicc tanquam aciia videnrur , durioribus
turca imbua, quaindiu viele), fanies fftulae marginibus exedendis adhibita
lachrymis non eliadmixta, fed Ii jam ce i & quamvi. fint acidum Se alkali,
fucntcoinmixta,fpoiia cum vino ru non ramen ica mutuas vires infringunr,
bro aufterofubla mina plmbea appri- ur fiant omnino inutilia , nafeitur enim
matur, vide aquapend.Chirurg parte 1. inde aquod tertium ab urroque tara
cap. .
alkali, quam acido dircrium.
Si , port aliquot dierum hujus injetionis ufum forfan portio ofls
maxillae fuperioris in oculi ngulo ad nares cumiarte cainis putridar &
fcEtida: per nafum a in palatum five cayitatem oris erumpat ; tum continget , ut nullum pus , nec ulla? lacryma: amplius ex oculi fede foras
effluant ; fed omnia per nafi amplitudincm in j alatum dcident.
a In palatum.'} Ita fiftula hace aliquando introrfum , aliquando extrorfum
prorumpit.
Tumcjue tale a unguentum in ulcus immittattir :
gi. Thuris,

Sorcocola,
Sanguinis draconis,
Aloes an. 3j.
Antimonii crudi,
Plumbi ufli & loti,
Tuthi*.
Lapidis hdmatitis an. 3j.
Balan.

FISTULE LACHRIMALS.

zi9

Balatifticornm,
slriftolocbit rotund, ana $1$.
,,
ilumina 3ij.
t^ruoimt 3j.
Subtilaer pulvcnfata excipiantuy f. q. nullit & terebintbint,
& fia: f. a. Unguentum.
a Unptent um,,] Unguentum fimlerideapud Hanm. in Praxi, pag. loi.
Jurar hic unguentum fufcuin felicis
Worlii. citerum autoris unguentum
cbaoseft, quod cominee mundifican- |

ta, farcotica, Se adftrin^entia. N

Adftringentia non ni principio
& Ene utenda ; inftatu vero digeliva,
poftea exficcans unguentnm & detergens , deni^ue conJolidans.

Peaeveret Chiruigus in ufu hujus unguenti & lixivii , bifque in die

ufurpntur,
Nucha: etiam , inter honim ufum } adhibeatur , ad revellendos ob
oculis, aUuentcs humores , cauterium potentiale. Et ubi efehara abhta fucrit , ervetur fonticulus alicjuamdiu apertus impofito pifo , & uT
perpofito Sparadrapo pro fonriculis Pharmacop. Ultrajeciinar. . . \.
Derur ciuocjue , ad promovendam ulceris hujus fanatiortem> "tale
decodum: g Fol.tanaceti.

Caulium rubr.
. r.
tsfgrimonit,
tiltcis majtrir, ,
filipndula, , ,
Pimpinella,
>
Ceterach. c ana Mj.
Myrlhiana Mjft.
%ai. liqmriti* ^j.
Cicernmrubror. p.'. ,
Decoq. aq. communi <j.f. a ft>i j. folattirt. addatur /ae
chan q. f. & Fiat Apozcma , pro quinqu /fexdofibuj.
i Dtcoctum.~\ Si videlicet fanguis
> folani an mijj.
ptecaverit , eft hoc mundificens de. vuL
Sem. fepav. gJJ. fe. pro ifer.
.
aut ij.
Cmliurn rubr."] Si corrofiva ts
Ana M).~\ Sufficit quantitativ hu;u
ilfucrirfanguini, loco caulium rubra- <| pars, aut fat horum 3eco<tio ad pv.
tum & tanaceti adde
Ifavj. fi fanguis ell acidus , fmantur
Fot. hjofa.tmi
ubinde ocuf. cancricrudi gr xxv.
Ff 3
Pur-

M D I I
Purgatio quoque fubinde inffituatur his pilulis > qnas de duobus appellare foleo :
...
Ahts pellucid&
Scammonn optimi ana gr. xj.
Cttm'ol.eartopbjU. gtiit. j. &fjr.rof. fol. tj.f.T. pipula: .iv.
a Purgatio.j CI. virprxferret ptiraain purgationem fecundz.
Ubi ulcus fnari inceperit , fi inrus ilud tunic fuccingatur, ne finus
apcrtiis ibi maneat , portiuncula cauterii potentialis. erit immittenda;
qua? mire qttidem iiret, fed ilico reraittet dolor. .
a Cauterii potentials. ~] Quia raro
dilua curatur fne cautciiis , ideo ad
illa devenienduin eft , cun ulcus os
nondum denudavit fillula , inftrumento
idneo prxhendi, Oc difcindi poteft ,
& reliquum curationis tnftitui, ut in
ulcere cotmnuni fieri folct. .
Si os lit denudatum , & tarnen non
cariofum , inftrumento apto os debet
aliquantulum abradi , quia acrimonia
pun's pori funt aliquomodo variati ,
fed quia locus eft admodum incommodus , & poteft exuri ferro candenti , &
(os non funic cariofum, pauxillum
tantum uratur , ut tenuis tantum
fquainmula ab ofledecedat, fi tarnen
os pottus abradere cupias , aquapendens excogiravit inftrumenta ad hoc
opus apta, Procain curationem fatis
appoiitc trail.it ; ut ulcus uratur, Aquapendens in ulcus cannulam argen-team inrnidit , ne ocultis a ferro can
dente lxdatur , & cannulam fortiter
parti affecta: applicat , ut valida comprrffione fenfus quodotnmodo obtundatur , tum ferro candente ulcus -

rit ufque, dum os lultrare polTumus ,

tum vi Jeatur , an os lit cariofum nec
ne , os fit affedum , ulterius uratur,
poftea curari poterit , ut ulcus com
mune : fen um candens przfcribit lub
forma nuclei olivjc. Si zger ferrum
candens -Imitiere non vu It, cauterium
Potentiale fumi debet > fed cavendum
fedulbeft ne tale cauterium fu acri
monia pntrer ad partes vicinas , Se
oTiculum Le Jar, quare eriam inftrument argnteo in itu fuo fixo retineri
debet.
Cum mareria acris inter os genz, It
inufculos ofii fuperftratos proferpat.
Aquapendens docet methodum , utos
namim , quod ibi valde teneruin eft,
fubtili terebro , ibi perrerebretur , ut
ita per nares materia acris effluat.
b Remittet dilor. ] Modo fuccefferint remedia mitigan na , hue facit
eriam unguentum d aphomph. officia,
tanquam exficcans. Interea notandum,
cancrofanon tangenda , nifi nova chymici c potentiora muniant medicamenta.

Poftea , ad carnem generandam , hoc farcotico ungento erit urendum :

jfiad. artotochm rotund*,
iridis,
Corttc.

FISTULA LACHRIMALIS.
2ji
Cortic. t $\$.
Maichts,
Myrrh*.
SmycocIU,
Ahes,
Lapid.calaminarii 5 j
Meilitzf.
Mifce & Unguentum.
VtHi ratio fit tennis & ad frigidum dccJinans. Atque mais,quo
fymtomata fuerint graviora. Vtx(ert\ m fi foifan cliirurgia per ferrum
vel ignem adualem vel potentialem fit adminiftrenda.
a Ad frigidum.] Sint omnia teinporata.
Ignem ibtalem .]CeIfus praeter propofnam chirurgjam , quocies aegri exparefcunbferramenta oandentia . pro*
ponir medicam. adurentia,cau(lico igitur appofito,ita comburitur s, douce

ad cavitatem ipfius finus prsttentatam

& cognitam deventum fit , cavetur ta
rnen, ne cauiticum fpergatur , quo fine
argenteum exiguum operculum caufticb fuperponitur, ut eo comprimatur :
aquapendens ibidem.

XXXI.
MEDICATIO

JUVENIS,

3Catarrho calido acri &

allo moleilati.
JUvenis viginti ofto annorum , eufarcus, plethoricus , & vino Iargiore fiepiufcul fefe oblectans, poftquam diu arftu folis fiib diu.
incaluiflet , incidit in magnam capitis incalefcentiam & gravitatcra.
Earn jam comitatur copiofus , acris , tenuifquc & fall bumoris , per
nares & in os defluentis , defcenfus , ejufque copiofa & ficquens cum
fcrcatu per os rejetio. Adeft faciei rubedo , arque ctiam tuflkula ,
fperi fub leti ingreflum ingravefcens : & nocbi firpe fomnunv

M E D I A T I
num ipfi adiraens. Pulfus adeft cekrj crcbcr , magnus. Plus juo itir,
Urina cil rubicundior.
a Catbarro. ] De catarrho fcripfit illuc adfcendentem , quod in praxi
Scroderus volumen integrum.
accurate dignofeendum eil.
Unna efl rubtcundior. ] Urina in
Tenmfqu* & fal/i. j Ut partim folet fal non aufterus humores tenues noftro xgro eft rubra , quia xftus fanred -1re , ut e(c contrario , auflerus eoi- guinis nimium inotum in fanguinem
rlem coagulare folct.
introducens , plus humorum ad renes,
Beneque autor falcin exptimit , ne & magna vcheuientiu ad illos propelin curatione refpiciatui ad catarthuin latur, quare plus l'alij cum urin pet
fmpliciter pituitol'uin & craCura , aut renes pntrt] qui calorem fiammeuin
ad aiiflerum eo per ervos, aut va . excitt.
liralia dclatuui , non vero ex pectore
Pars in hoc a?gro pra?cipuc affeila eft caput ; ut patct ex nimia ejus
incalefcentia & gravitate. Item pulmo & ajpera arteria , ut doce: tuficula. Item a cerebrum , nares ,os ,cj-fauces ut indicat copiofa & frequens humoris tenuis & falfi cum fereatu peros icjectio. *b Arque
etiam cor , ut conftat expulfu cleri, crebro Sc magno cum fiti. Et te.
tumvtforum genus , ut^robat urina rubra.
a Cerebrum. ] Cau quiJem affe
b jltque etiam cor. ~\ Fortuitum eft,
ctum eflfe potcft , fed tunc deberent alia ncque enim Temper ex intemperie turadefle ligna , ut gravitas intra peclus, batur interiui mixtura particularuin
fanguinis , qux febrein facit.
& ditficihor refpiratio.
Morbus prarcipuus , qui cum affligit , eft intemperies calida & ferofa & animis laxa cerebri , & glarwularum vaforumcjue circa nares,
fauces , & palatum exiftentium ; ejus copiofos humores acres , tenues,
&falfos, in nares, palatum, fauces c & pulmones demittens , fereatumque & tuficulam farpe excitans. Catjrrbus calidus acris Se faifas
Mediis fynecdocliic nuncupatur.
, a. Nimis axa.l Laxitas non intem
peries eft , fed ffeclio orgnica , neque video laxitatem pororum eu! pan
da m , fed potius laudandum cfTe , tanquam qua: facile transmittal curiam
materia- peccantis , quxque non adeo
facile obllrudionei pateretur , qux ta
rnen in omni catarrho locum habet ,

fie eque gravitas capitis adinodum

affligeret.
b Circa nares."] Prxcipue etiam
glandulain circa aures , unde per vafa
la !i vaa humores derivanturin os.
t uimmes.~] Hoc quandoque fieri
po:eft Sc porifflmum in iis humoribus,
quibus larynx per inforruitum nativum
eft ma*

CATARRH I.
43
eft inagis direfle pofitum fuo foramine,
Si hi cntarrhi fua copia rcpleant
cv.o l a natibus ad palacum tendit , lin bronchia, p aeferrim incraflati, vocande tltir.nte ibiuno Sc epiglottide con tur luffocMttvi.
nivcnte , catan hi facile ex natibui in
Et Catarrhus fuffocativus eft magis
fubjeftos pulmones dclafcnmr At ve glutinof'us , 8c niinis fulfils , feu acris,
ro tufficul a aut derivenda eft a memo- quam alii catarrhi . qui humor, G a ce
rata fancium vcilicatione ; aut inde , rebro verfus pulmones deferatur , ab
quodlimiles acres humores (lege circu- infprato aere frgido quandoque intalionis fangiiinis {V humorum) feran- cralTatur . Se fie refpirarionem impedir.
tur ad mltalos abdominis , & in iis
Catarrhus non neceffario defcendit
acredine fua lev-em convullionem.adeo- capice , fed vicinis partibus
que tufiin excitent.
.
(fauft precatarctica jjiijus raorbi eft vinum largius ab hoc juvene
ingeftudfc; unde multi humores calidi & ferofi geniti , & per totum
corpus difrufi , antccedentem huic morbo prbuerunt : iiquc
in caput reliquafque partes jam cnarratas delati , &icrofis fuis partibus , reliquo (anguine , vi crftus Solis humores attcnuantis , c porofque cerebri , faucium , glandularumqire narium , & vaforum nimium apeiientis, feparati, atque per nares & foramina palati in os,
fauces & pulmones delabcntes , & in capitcputrefcentes , contincuiem
ejus, & jjmptomiitum omnium , caufam conftituunt.
a Humores c*liii & (irofi. ] Hi per
ft non tarn pofTunt culpari , quam fi
prarviis obftructionibus , Se accedente
corroGva vi fiftaniur.
Hie afFeftus oritur, cum fal aut abun br , aut non eft intime mixtus
cum fanguine , fed praecipitatur a fanguin , & in aliis partibus base praecipitatio non ita fentitur , quam quidera , cum ab arteriis inter duplicatu
ram Cranii juxta radicem nnrium hu
mor acris deponitur , & per nares in
os , St artetiam afperam defcendit.

Xm ftfit. ] Caufa procatarctica

eft , be quoque fortuira . non aurein
fit per aeitmn folis , nifi adlt intempe
ries acris Sc pod calorem fubito fngus,
luidc oblhuctiooes.
I'ortjquc, drc. nimium eperientii.]
Catarrhus cliam oritur a nimia pororum in vafis Sanguiferis apcrtione,
adeo ut humor crad'us , qui Sc vifcofus eft, cxtravaferur, & lnoveatur ver.
fus partes circumjecbs , aut inferiores,
Sc u iis coagulatus , obftruftionem pa
rit.

Materia enim ferofa , a in caput cum reliquo fanguinc copiofius de

lata , ibique Sole incalefeens , produxit capit nimmm calore* &
gravitatem , & cfaciei ruberem. Eaque ibi putrefeens & d majorem
calorcm concipiens , ac deinde ex parte in coidis ventrculos , cum re
liquo fanguine ad cor redeunte , reverfa , producit cordis & arteriarum
Gg
puif

*54
MEDIC ATIO
ulfum crcbrum cclcrcm & magnum , e rubram , & tfitim tciricula fymptomatica: indices. Dum vero ferofus ille fanguis ab arftu
Solis nimio attenuatus & ex parte in vapores eft diolutus , poricjue
vaforum & cerebri g nimium funt-aperti , copia iftomm humorum & vaporum , reliquo fanguine iefe fepautns , & in liquorem
concrefcens , in fubftantiam & ventrculos cerebri , reliquafque par
tes affe&as , fefe cfrudic , & etiamnum efrlmdit. Qua? ibi , propter
anguftiam loci , & minorem h ejus calorem , in fcrum acre & fall um
coagulara & denfata, ad cerebri bafin in glandulam pituitariam
glanduhfque & ductus aquofos narium 8c.alias vicinas fpongiois C
porofas partes defcendens j perpetttam humans tenuis , acris &fa' , in
nares, palatum acfauces delabcmis , pant deflnxam , ejUfque frquentera
ex/creattonem. Pars autem hujus icri ex palato & faucibus , * r conniventis epiglottidis rimam , . in arteriam & bronchia pulmonum decendit , & partes illas ita vellicat , ut fibrillar nervorum afpera* arteria? &
pulmonum, in ventriculos cerebri , extremitatibus fuis , defin entes ,
poros ejus copiofius & fortius fubindc apcriant, fpiritufque animales
copiofos , modo in mufculos thoracis & faucium infpiratorios , modo in exfpiratorios vehementius & inordinatius tranfmittant ; atcjue
ita thoracem inordinate & vehementer dilatando & contrahendo , acremque contentum per vices vehementius & inordinatius cum ftrepii expeliendo , tuicttlam tllam moleam producant. .
a In caput. ] Non quod ad caput
potius quam ad reliqua membra catarrhus deferatur , fed quod incom
moda ex eo hie magis quam alibi fcntiantur ab pororum anguftiain naturalem.
Gravitatem. ] Ipfa hice gravitt
doret inareriain peccantem propter obftrutiones in cap)te ibidem potius colligi , quam ad partes fubjetas delabi.
'.'.tati rubartm. ] Eit ex nimio
fanguinis & huinoruin mpetu, quo
fir, ur plura Tafcula capiilaria faciei
fanguine rubicundo inapleantur, quam
alias.
d Mojortm calorem. ] Hie calor febrili s Sc gravedo tan tura fequuntur in-

folationem per accident , alias enim

femper deferent haec in comrr.o da in.
fohtionem fcqui , fed foils radii po(~
funt peregrinum fcrinentum imprimer*
per poros capitis & totius corporis ,
quod a'iquando in iii partibus inixruram turbare potsil , aut etiam fangui
ne per aeitum nimis iinpetuofo reddiro
ex latibulis quibofdam corporis forte
fortuna tale fcrinentum antea cjuiefcens eluere ptele.
e Drmum rubram.'] Urina rubra eft
multo fale , quod in ea ell.
f Situ. ] A dec, quia niultura humidi ab xlhi folis , infeniibili tran/pi.
ratione , aut etiam fudoribus amittitur } turn forte quoque vafa fa!i valia
obftrua,

 A T A
obftrucfa poflunt , fi vifcofitas
fanguini > & confequenter etiam falivx
ajiut'.it } un.le fequitur os aridum.
g Nimium Junt aperti ] Potjus apertioncro fubi to multa conftriftio fequens Se nimia eilet culpanda ; nain
non hu: t luce incommoda , dum adhuc fub radiis folaribus veifamur , fed
potius ubi ad umbroa loca reverfi, fubito&multum refrigefceinus. vide Helmont titulo de catarrhoruin deliramentis ralde ridentem fcholarum gal
nicarum dochinam.
h ijiu calerem.'i Concipit lore in

R R H I.
255
hic,tanquam parti intum,ut verum eft
tenendum > non omnes partes corpo
ris xque ab xftu felis rare fieri , er
go autein inagis calefatfi ruunt hu
mores tenues in pattein minus rarefa
cta in j ubi poti igitur oftenJumur augultiores & humores itcrum magis coa
gulan tur , ficque obftruftiones pariunt.
i In mufeules thoracis " fmcium
mfpiratorios , modo in txfpiratorhs. ]
Infpiratio prxcipue debetur diaphrag
mati , exfpiratio mu culis abdominis.

lngrxvefcit autem hxc Agri tt/Jficula vejperi , *fub ingrejfum ejus in leSmjrigidum, cjuia vapores & humores cerebri & pulmonum, aliarumejue partium afteciarum leti & advenientis noftis frigore copiofius
coagulati & denfati , & cerebro aliifque partibus aftc&is, fefeobfrigus fuperveniens magis conftringentibus , in pulmones copiofius tum
deturbati , augent tantopere defluxum humorum , & hin orientem
tuficulam , nt ilia, propter humorum } ad pulmones copiofius defluentiurn eofque vellicantium , 8c cerebrum vehementis agitantiurn illudque attollentium 8c pandentium copiam , farp ipfi
[ Atmant.
a Subingrejfum 1 1rc.~\ Ergo id fie
ret , quia pori tunc condipantur a fri
gore ledi & acris noctutni > fed fxpius
(contrario hoc fit , cum in lefto incabf(*ni, atque tunc potius id debebit
fieri a calore, humores crafiufculos &

antea quiecentes. agitante & fundente.

b Eofqtte veUi(*ntmmt] Exiguus
eft fenfus pulmonum, ergo partes circa
laryngeal & miifculos abdominis , at
que torre intetcoales potius vellicantur.

CMarbus hi eft valde perwtlofut , quia eft humoris acrs & ilfi
copiofi , non tantum in nares & palatum ; fed etiam in fauces & pul
mones defluentis deftillatio : unde exulceratio pulmonum , mde
1 tabes imminet. Bene tarnen fperandum , quia eger eft vahdus , &
malum non eft inveteratum.
a Tabes imminet. ] Catatrhus afi
jando tabem tfficit , cum nempe hu
mor acris in pulmonem delapfus, ibi

exulcerationem eficit , prxfertim in

iis , qui laryngem naturaliter habent
diredius fubjacentera foi a min i ifti,
Gg
quod

M ED I I
quod paUto cura naribtis commune copiofus fucrit , ta enim intra horam
ell-, aut etiam catarrbi iufbcativi metus unain aut alteram homo aliquando
erit , fi catarrliut crafl'us , vicous & medio tollitur.
farotto igiturhaudperfuniloric eft aggredienda : cu coniiret in
caufa; proeatardica? , antecedentis , & contincntis , ac intemperiei
cerebri , afiarumque partium afrecbrum , per contraria abbtione.
a Cerebri intemperie! eblatione] Pot tus obftruclionura ablatione cetebrL
Primo itnque a purgetur arger hoc medicamento : ,
ji. b Fvlfemia o'uj.
%barb. clcEli 3j.
c-Sem, anifi,f<zntc. an. -j.
Infur.dimitr m deeotlo brdet c.f.
In diflo'vc erentw. tartar .
Scammomi gr. iiij.
M. F. Hauftus , mane exhibendus , & pro re nata pofteareiteranclusi
a P'urgetur. ] VenifeAionem (cu
jus pagana fcquenti demum facit inentionein) prxmitti vellemus ob pletho
ram prxfcntein , vide Pifonis integrum
u\,cb;um de inorbis crol'a colluviei.
Czterum ad purgationem hic tico
accedi potet port vcnasfei-'cionein , quia
preparations humo' um , lanquam ni
mis tenuium>bic non opus eft.
b Toi ennt 5ij. ] Turgario nimis
fortis , ft 3i aut
ur 6c fequcutium ingredientium djraidia pars.
Sem.anr &fenic ] Adduntur prop
ter corretiou, & ventos difcutiendos.
Praeftat
Jf Extra. rhabarb gr xv. aut xvj
Digrid.gt. vj. aut viij.

M. F. pilluli.
Non dantur purgantia , qua: ele&re
falem vacuant , ideo particulate *dicainen.um purgans non pofluraus
prxferibere >' verum omnium purgantimn optima interna finir Hydragoga
quia cuur ero languin Tal comuiodilfiiue niifrettiTj & hinc cum aquis
inultum Talis evacuatur, quare hie
mire prodelt Mercurios dulcis ad gr.xij.
vcl feq incdicainentum.
T_. Red. jaMpp. gr. xv.
M*gitr.gHtt.g*mb.vX\)M it.
M F. i'u^vis.
Or fal cum fero educatut, diuretic*
etiam prorunt.

Sub vifperam fumatur dc hoc lacle amygdalato , ad fomnum conctliandum , & humores acres & falfos tempcrandum , eorumque fluxum fiftendum.
5\ bsfmygd. dtt!c. txearttc, |ij.
Sim.

CATARRH
hSem. fut. frig, major, ana 3j.
c Tapav. alb. 3iij.
t/iq. herd. ifej.
F. Emulfio amygdalata.

a37

1 amygdaUto. J Lac araigda- lagine fu partculas acres obtundunt,

latuiu etiam prodeft, quia partculas t fanguinem incraffant.
(alias oblinic , Sc inertei reddir.
PMpaVi alb i Papar, albi femtn
Color albus Jacteus in tali medica additur, uc vi Al Narctica fangui
mento oritur , quia Ol. amigdalar. nein incraflct , le acrimoniain falium
cum aqu inifcecur , qux olea tum temperet , quare 'lngulis vefpiris poffunt amigdalata exh;beri.
befcunt.
b Sem quat. frig. maj. "] Semina
Hic etiam prodeft potio anodyna,
quatuor frigida hic non profunt, quate- Mito opio : dulca , prxcipue lituflis
nuifunt frgida, fed quatenus mud adft, profunc.
Vcl fumar, fubinde vefpcri pilulam gr.'iv. Iaudani opiati : vel pil.
dccynoglofa gr. XVI. qua: in pilulas dual formen tur : vcl fyrupi de
papav. une. f. vel 3vj.
a Pilulam gr. ir. Uudani."] Laud,
opiat.gr, IV. potiusgr. i.adi$.
b Vil uU dt cynegojfa gr. xvj. J
Incipiente agr.vj.
Laud, optt gr. I.

Camphor, gr. iij.

Sacch. faturnigr. iv.
M. F. Pulvis.
A ut tiut. opii putt. XXV. ad cocbl.
diir.id. aut etiam ultra.

Magni etiam ufus ad catarrhi 1 defluxum itendum , & acrimoniam

ejus temperandam , eft cochleare fequentis fyrupi , poftquam corpus
bene eftpurgatum , vefperi fub ingrelm le&i furntum.
J. S)r. e papav albo c hjjfopo,.
Oxrmttl.mpl. an. j.
Mifce.
a Defiuxum ftfltnium."\ Sifti pro
prie nullus potefteatarrhus, repugnaret id circulation! fanguinis & huinorum , fed catatrhi nimis tenues modice incraTari pofTunt , ut non tain fa
clic per quasvh tubularum anguftias
fsrantur . nequetam prompte ex arteriis egrediantur.

D# hyfipt.) Niinus cali.lus e in

hoc cafu calido,
Qxymel (impltx melius eft.
Spiritus Suiphuris inixtus cum fyr.
de papaverc hoc in cafu non impro
bar . vir. fed pernitiofum eft 3 ubi :
catarrhus eft vifcofus & ctailus :
Poteft etiam mifceri cum elect requiei nicolai.
Gg3
Po

"4. J

zj8

M E D I A T 1

Poftridie aperiatur vena & educatur fanguis fatis largiter ; cum

arger nofter fit plethoricns.
Deinde fi malum perfeveret , humor eft alterandus & incraTandus
tali ciccocto:
PZ. Fol, lauc. portal, plantag. an. m. j.
Sem. quai. frig, maj. papav. alb. ana 5j.
fiar, viol, nympk. pap. rbdad, an. p. j.
Coquavtur ex aq. com. a hb. i . in colalura dffohe
Sjr. violacei , rofar.ficcar. an.
Mifee. F. apozema , pro tribus dofibus , bis in die
fumendis.
Hie etiam profunt decoftum hordei
Syr. vielar ] Syr. de acetof. citri
potius adderet . V. fed quid poflunt inundad j & pukes ex culin , & ter
frgida , obtrutiones faciunt ; fi funt ra figillata , ut ic gummi tragacanth.
utenda,in principio hoc faciendum eil , ictalia guminata, quia lentoremhuinoribusinducunt.
ut authorjam facit.
Ad materiam defluentem ulterius incraffandam , & fluxum inhi;bendum , atque acrimoniam ejus temperandam > hunc fequentem liquorem in ore teneat :
. Flor. lof. rubr. p. j.
Corric. eap.papavx . j. vel ij.
Jujub. recent, p. ).
Decoquantur in aqua communi pro lib. I .
Qolatura addefyr. papav.
diamori , f.
Bolt arm. veri 3j. Mifce.
a In ere teneat.'} Fraftra incraflatur i incraTandus potius fanguis eft , taal II e catarrhus , qui jam ad os pervenit, 1 quam fons mali.
Tum etiam trochifci fequentes in ore frequenter erunt dctinendi :
c". Cjum.tragacanthi& Arab. an.$iy.
* Bolt armen, terra figill. lotorum in aqua rofacea an. 5jSem. papav. alb.fucciliquiritia an. 3f.
Saccb. pen id. j.
Cum macilag, fem. ction. extraSi cum aq. rof. q.f,
F. orbiculi parvij quos diu noctuque in ore detineat.
a bolt armen.~\ Terra figillata effet in ore tenendos diu nouque , fed CL
magis temperata.
I Vir adftringentia non admifceret, ut
Autor non male prafcribit trochifces j irent ad pulmones.
Inter-

I.

}9

Intcrdum etiam ad Catarrhum lftendum > & roateram tenuem incraTandam , & acrimoniam ejus tempcrandam , commode utctur
hoc limftu
5, Loch- de papav. j
Srr. ppav. |j. & f.
deju]*b.%jfi.
Spec, dtairagzc. 3j. M. & lambatur cum liquiritiar.
a Uttturhnu? Illo in cafu uretuc linctu , quando catarrhus facit
apcritatem in aucibus , prxcipuum
intrrea, ne hxc dulca fubglutinantur
Aibiro j alioquin enim ad ventriculum
potius eunt ,ubi Icntore fuo appetitum
& concolionem imininuendo,plus no-

cent, quam pro un t ; quam per laryn

geal conniventem ad arteriam
c pulmones.
Hoc tancum agunt ut multum aqux dulcs Se particularuin emollientium , arque reirigerantiuin humoribus admifeeantur.

Ad rmteriam alio a revellcniam , adhibeantur lotiones brachiorum

& crurum in aq. decot. flor, nymph. fol. falicis , cap. papav. alb. &
flor, chamom. rontem & tmpora inungat ad fomnum conciliandum , oleo nymph. papav. & ung. popul.
a Kevtendarp. ] Lotiones pedum
Sonando profuifleobfervatumeft , &
ideo Auftores putant, lotiones pedum
catarrhos revellere a capite , quoH cun
circulati ne humorum non convenit ;
Ttrum G juvent , hoc potius ideo effi
cient , quia concant ex particulis mol-

libus, atque ramots, qui fe in po

ros partium infirmando , humores per
partes circulantes , St hinc fanguinem
craffiorem , Ci ita volumus , c paflim
partculas falinas involvunt.
b lnungat. ) Adde paululum olei
ligni rhci ad gr.it um odorein.

Ad caput roborandum > a fluxionem fiftendam 5 ejufque reliquias

abfumendas, convenit harc cucupha.
Gum.junip. 9j.
Rof. rub.p. ij.
Myrttil. 3j.
Macis,nucis mofeh.
Ibttrts , fem. pion. cort. cap. pap. an. 9j.
T^ucts cuprejft ,
Tulvtrifentur , & cum floccis panni occinei, acfyndone rubra,
F Cucupha interpuncta } perpetuo in capite geftanda.
a Ai

M, ED I A T I
240
a Aduxionem en-tlum.) Promo- calidi : confer medicationem primam
venda in circulura potius , quam fe &fectindam.
Commendat etiam Riv. in praxi b.
itenda per jnteinpeftivam pororuin adI. cap. 15.
ftriftionem , eftenim humorum agita
Sfxiiitu Snlfhuris &
do , alioquin natura: fe violenta
Vitnolt , qui in cafu falino
um hxc cueupha in cal'u ca
tarrhi nimiuui tenuis erir upervacanca, adinirti poilunt ; tum quod obllrutioautetiam noxia , adfunt cniin calida, ne- tolluiit , tum quod fales Alkali
qua; humores re ldunt adhuc tenuiores vim infiingant , Tic etiam diurtica
&acriores, leniter adtlringcntia bene ex ufu funt > quia rum urina muterint addita , modo non pra:domincn rum falis eracuatur. Etiam hyeragg
juvant, & quantum fert coho rentritur catarrhus , ut hic in grarxdinc.
Adftriftio ergo fiat in principio aut culi, copiofus cerevifia: tenuis tk recenin fine , & potius t J tan hi i rigi di , quam tis potus , ut uberius mingant.
Si his malum non cedat , fonticulus aperiendus in brachio , vcl
tiam circa nucham : ubi etiam veficatoria poterunt adhiberi.
In a di&ta ar fie temperatus : aquilonaris , auftrinus , ventofus , &
pluviofus vitetur. Cibus fit concoftu facilis , ex pifeibus faxatilibus,
laftuca , ovis forbilibus , pullis gallinaceis , Iiordcatis. Cibi quantitas
fit moderata. prandio parcior. Sub fmcm refectionis iumatur
portio carnis cydoniorum : fumantur etiam uva; pafla? , & amygdala:
dulces. Potus fit cerevifia tenuis , parce > quantum poteft , iurnpta,
Leftum yefperi ingrediatur moderate prius calefaftum. Scmnus lit
moderatus & noebunus. Tegatur caput mediocri tegmine. Excre
menta alvi quotidi vel arte vcl natura reipondeant. Motus immodicus & animi perturbationes vitentur.
a Dut) Adde quod radii folares Huantes, & foi te lunares vitentur.

XXXIL

CORYZA.

41

XXXII.
MEDICATIO JU.VENIS.

CORYS A

LABORANTIS,

a Ytlvenis 1 6. annorum cum excalcfacbs ad ignem , & poftea foras

I in arcm frigidum & humidum fubit eilet egrcflus , ca:pit in
parte nafi , qua? os frontis attingit , (entire gravitatem , & refpirationis per nares facienda: diificultatem. Malum hoc poftea auctum
jam per biduum durt , c humorque acris ex naribus exftillans , eafque
exafperans , magna m moleftiam ipil parit.
a Juvenis. ) A.tdc , intemperiei ut I Uumtrque acr.) Qui provenir,
pluh.num falfx; vide articulum hunt aur ab intemperie falina , aut quod for fecundum, Sc lineain penultiinam hi- tc fal (licet inodicus untura in fanguiftorix
ne fuerit/przeipitetu: ab humoribus ;
4 oi frontii cW.) Hocconfir ; aut & ab ipa mafia fanguinit ; aut
mat ante poiitam opinionem , quod .ula in acre infpirato pet nares latencatarrhi non ab intimo cerebro , fed ab | te.
oTe fpongiofo prodeant.
Pars , ciux in hoc juvene pricipue afficitur eft na radix Sc o
ttbmoides : idque ex gravitate circa radicem narium pereepta , & ex
rdpirandi per nares difficultate , pattt.
%^tori>M qui ipfum alfligit,eft intemperies narium & oflls ethmoides , ac vicini cerebri frgida , hmida , & acris , cum obftruc"tione
eorum conjunla ; quar gravitatis fenfum in iis , refpirandique per ea
difficultatem pariais , latine gravedo , & grarec coryza ciieitur.
a Cttttft hujus morbi eft corporis , & prxfertim capitis calefati ,
in acrem frigidum & humidum fubita dclatio. Inde enim partes jam
commemorata: fuerant rcfrigcratar > porique circa nares & anteriorem
cerebri partem ab igne antea aperti , per frigus fuperveniens externi
aris , e profundiiis in cerebrum ingredientis -> fubito claufi , impediverunt , quo minus vapores copiofi , in cerebro calido exiftentes , fatis abunde ex & naribus exhalare poflnr. lili autem ibi retenti , &
vehementius agitati , aperuerunt in anteriore cerebro & naribus ita po
li h
ros,

M E D I A T I
4y
ros, ut copiofum ferum & pituita faifa reliquo fanguine eorum ope
fepararetur , ac ad nares deflueret. Cumque illi pori cerebri ctiamnum ita difpofiti mancant ; hinc rt , nt humores , etiamnum c defluentes , obftruftionem narium , gravedinem , & afpcritatem ce rofionem in iis pariant.
a Caufa.') Eadem eft caufa Cory
za: , decatarrhi, nempe praecipitatio
falis fanguinis malla, qui per arte
ria$ fitas inter duplicaturam ctanii cir
ca narium radices , in nares ipfas de
ponitur : cum prxterea phlegina ali
quot] in foramine palato, Sc naribus
commune, h .treat , Sc are infpirato
frgido incrafatum , illud foramen obftruat , Sc ita refpiratio per nares iinpeditur.
b Inde enitn pants rfrigrt*.} Senfus frigoris in capite oritur, quia pori
cutanci capitis obftruuntur : quare tna
teria primi elcmenti folita quantitate
deferri non potefb : eadem eft caufa,
quare inanus inaquam frigidara im-

inefam frigefcat , quia aqua obftruir,

Sc occludit poros manu* , ut materia
primi elcmenti folita quantitate influe re non pollir.
nfunJin in tertbritm.} Alionan
do id potfft fieri , Sc tunc tannnn ca
put a ffiiietur , hie vero tantuin de na
ribus eft quacflio , quarum pori in iis
pnitibus lunt corrolilalc aur acido corrofivo , fie patet, non totum corpus,
non totum cerebrum affici, quia medi
camento externo faelicilliiiie coryfa curatur , corporis nullo re'imine praemiifo : contrallo , fi totum articeretur cerebrum , majora mala fequerentur quam rorya , V. G. morbus
foporofus aliquis.

Hoc malum plerumquc , fi dia?ta recle inftituatur , a fponte ceflare

folet. Verum quia hoc noftro juveni magnam molefiiam parit : &
non fine pjriculo eft , ne catarrhus hic auctus etiam ad pectus, aliafque partes defluat ; ideirco Curatio mox tft adhiber. Ia.
a Sfonte.) Cum asger fibi cavet
falfis ftfumigatis.
b Non fine periculo. ) Nullum eft,
nifi teta mafl"a fanguinis intemperie

corrofiva laborar : peiicuum crt, fi

laxynjc nimis eft fubjecta foramini,
quod oatibus cum palato eil commune.

a Eaqtte in humbrum fuperfluorum , ex toto corpore , & partibus

affectis, evacuations; pororum clauforum apertione ; , & intemperiei per contraria conedione cpnfiftct.
a Zaque 1 Curatjo eft eadem, qu e
in ptsecedenti afletu eft prxfcripta ,

quarc purg.mtia, & diurtica hic eodem modo inltituntur.

Mane itaque purgetur talibus 4 pilulis :

9. Akts

MJ

5. tslocs rofati ,
Scammonii pt'mi an. gr. xiij.
Olci cariophyllor. gnu. ).
Cumfyr. rof.fol. q.f.
F. PUuhe, No. IV.
a tilulis.~y
y_. Rhab'rb. grxvj.
Mercuriitt/c.gT.vj.

Trocbifc, alhandal gr. iij. aut .

Loe olti csrmfhyli. iiimiteaq.

Interdiu himc nodulum fxpe naribus admotum olfaciat :

Sem. ngelLt , cjmini , a tburis , cariophyllor. an.
ontufa mcladantur lintto &f. Nodulus.
a ThurU.) Thus , fuccinum j ma- ilia gravedinis fpecie etiam producunt,
ftich. &c intus aflumpta profunt, quia ubi non tarn al , quam phi eg ma pecquodommodo incraflant, fed quiae- cat.
tiam aliquo modo incidunt , ideo in
Purgato jam corpore , vefperi & mane caput mantili injedo & undique dependente tegat , excipiaicjue pronis naribus , fumum cariophyllis indicis fex vel feptem , in ignem patella exceptum , & na
ribus fuppofitum , aliis poft alios conjectis , cxhalantem. Nares interius, ad afperitatcm tollendam & cxulcerationcm pra:cavendam >
oblinat unguento rofato vel pomato.
a txcifiMtqmefumum.j Fumus Ac
tus eft perniciofus
b Vnncntii.~] Adde facch. Saturni

partem trigefiinam
Camphor* partem .
Mercurii vivi fartttn 10.

Vapor etiam , majorant , chamomcli , mcliloti & fifymbrii

decocb ; vel ab aceto rofaeco , in laminam fcrrcam ignitam injcclo,
exhalans , & npribus exceptus , multum hie conducit.
Vapor. "\
deccch Rad.
tjfem. & cap
fix qtiartain

Poteft fucccdere vapor videlicet falino ) praeferrhn aceti rofa& herb, malva althaa, cei rubri in laminam candentem efpapaveris , addendo a- iufi.
partem aceti ( in cafu

Verfctur domi in are moderate calido ; & caput tegat integu

mento , quod ad frigoris fenfum tollcndum fuificiat. Vefperi cubitum
Hh 2
iturus

M4.

MEDIC A- TIO

turus fumat cochleare fpiritus vini cum faccharo albo.

a Aire.] Venti imprimis vitentur, I ris.
& fubitx nur, at iones frigor & calo- |

XXXIII.
MEDICATIO

MULIERISi

ODONTALGIA
LABOR AN TIS.
MUIicr i8. annorum , plcthorica, polqiiam ari frigido Sc verrtofo fe imprudentius expofuiflet , incidit in ingentem dentium,
inferioris maxilla; finiftrum latus oceupantium , dolorem ; ciui ipfam
pene ad infaniam redigit. Ufa fuit ," a purgatione univerfali negleft,
variis remediis localibus calidis , dtntibus Si mala: cjufdem lateris adhibitis : unde multa cjuidem pituita ex ore fluxit > fed fine ullo doloris levaminc. c Faciem fupra modum tumidam & rubram habet.
a Furgtt'tone nigleS*.] Taxt bene vero tantiim propter detorfonem popcccaiuin , quoad ad externa protirtm rorum vafculum aliquod ex fanguine.
eant , pecvante tota mafla fanguinis; non fenfibiliter inteinperato , humofed malum fxpc curatur folis externis, rem quendam acrem eifunriit, & hic
quin patientes, quoad cxter3,fxpe fani humor forte fortuna in nervum vicinum , Se ad denrem decmrentein p
funt.
b Vtide multa quidem pituite ex ort ntrer , Si ad radicem demis delabatur,
fluxit. ] Cum multi dents fimul affi- atque ibi h.xreat , V acrimonia fu
ciuntur, fanguis folet elfe intempera- fibrillas nervorum vclncando dolorem
tus , & tum etiain multum materia: demi inducat , rcincdiis folummodo
pituitofx , acrifque per os excerniturj exrcrnis cuiari poteft , ut etiain , cum
6c tarnen hic effluxus non adfert ullum vermes indentibus lix.rcant, nam plelevamen, quia continuo iterum fan- rumque hujus inorbi caufa funt verguine inteinperato hmnores ad dents miculi in cavitate demis geniti , velut
afHuunt , Se in tali cafu intemperies modo diximus , humores acres ad ra
fansiiiiie cil auferenda , priufquam re- dices dentium all.ibentcs ocnervulum.
. media externa juvarc poffint : . cum croJcntes.
cF4-

ODONTALGIA.
4j
Taciim [* modum tumidam & 'gna tumefcit , Sc dolor mifluitur : fed
.] t ura itamius per nervs Ii humor acris prius adgenam tiein
immediate ad deinem defeendit , tum ad dentem allaberetur , tum gena tugenz non rubent ; verum Ii polteaca- de et, 6c dolor non m i nue tur.
tarrrms itle ad genain derivetur , tum
Partes jjfex ex querela a?gra; funt manifefhr ; nempe dentis in inferiori maxilla finifhi lateris : uti Sc mala tnifira ; quod ex ejus ruborc & tumore pater.
tJHorbui , qui earn affligit , eft intemperies dentium inferioris
maxilL-c ferofa , & aeris , cum * tumore mala: conjuneb quxingentem dolorem in iis excitans , molefto hoc fvmptomatc, dolor denHm latine , & odontalgia gnee appcllari folet,
a Tumore mala."] lile plerumquc 1 vis materia; peccantis difperfa , non'
ell lignum declinantis mali , quia ' aiiiplius unita eft.
Caufo procatariCA hujus morbi eil ae'r frigidus Sc ventofus , ein
xgranoftra imprudentius fefe expofuit. Indeenim pori- corporis fuerunt conftricli , & tranfpiratio^ufta impedita , humorefque ferol totius corporis , qui antecedens hujus morbi funteaufa, rcliquo fanguine feparati , ac partim * ad caput dclati , ibique ad nervs dentium
inferioris finiftrar maxilla:, tum forte ex laxitate debiliores, prolapfi,
acab intern peftivis topicis calidis copiofius eo proleti , eos acrimonia
fu rodendo, & copia fu diftendendo , continent hujus morbi, graviiEmique fymtomatis , funt cairfa.
i Adcapttt delati.'] Caput hos non riis , atqne fi tenue? fint , n(ultnjms i
Jccipit aliunde , fed proximis arte- inltar inde erumpunr , v.g. ad dilentes.
a Tmculofits hic eft afFectus , propter doloris vehementiam ; qui
nonnullos ad vim fibi inferendam adegir. .
a Pericuhfm. ] Periculum eft in ( fione,non mirum iraque hominem in*
Mtwumbrevitate, craflitudine , ten- I. currere periculum rabiei.
Ideoquc diligenti & celeri curatione erit impugnandus ; qua: in k antecedentis , & intemperiei , dolorifque ablatione condftet.
Mcx itaque vena aperiatur , Sc fanguis Iiberaliter educatur, Sc fub
vefperam cucurbitulx fcapulis cum fcaiificatione adhibeantur ; poftriH h 3.
dieque-

M E D I A T I
*46
dieque purgetur argra tali purgante medicamento :
1. Diacathol. 5vj. dtaprum 3ij.
Dijfofve in aq. cichoriicj.f. F. Hauftus trevis,
aliquoties , fi necejfitat urgeat jreitcrandus.
a Yen . ] Venifectio in Mercurius dulcs : alia tarnen Caco
ftitui poteft , fi plethora pcccet, vcl chymia ctiam facilliine pencil adefle,
quare formula haec fequens convenir.
magna cacochymia.
. Extract, eethel. gr. xv.
Purgetur. I Si corpus fit Cacochyinicum, purgantia adhiberi poliinn,
Refin. jalap, gr. vj.
Trochifc. alhand. gr. j. vel ij.
qua: prsecipue confiant ex hydragogis,
M cut. i dale gr. vj. Vel viij .
qui.i cum aquis fa) educitur , quod hie
Ol. carui gutt. j.
ut pluriinutn peccare folet ; quare hie
(prodefi refina J alappae , refina Agarici,
M. F. Pilulae.
tibi corpus bene purgatum fuerit , utatur hoc mafticatorio :
$1. Staphid, agru , mafltches an. 3j.
Sem. hjocyamt 9j.
Fiant cum hmeoraro globuli mallicatorii , . iij. quorum
mium poft alterum maflwet , pttuiramque ex ore eUctat,
Vel i. Ol. ex charta combujla collecligutt. j.
Olei mortJyriaci , five ortgant ygutt. if,
cum colee F. puppclUe . ij. denn cavo ir.fcrendi ,
a Maicatorio.~\ Mafticatotium non
inconfultum in hoc cafu , quia pars
affefta eft in ore.
Aliquando fola manducatur Radix
pyrethrt , fi eft ex caufa frigida.
Si caufa eft falina , acida produit,
Sc vice vera.
In caua acida valde proficua funt
Ol. caryophy.
' cinatnomi ,
caarei ,
Sittapi j
origan , vide Dodat.Panth.
Hygiaft lib. j p. i . 36. tanquam prxihntiflimuin habet Semen lentifc: contufum i facculo linteo inclufum , do
Jenrique demi applicatum.
nter remedia externa profunt folia

tabaci mafticata pro fis , qui tabaco

non afluefacti funt.
b Ol. charu J Oleum charras etiam prodeft ; quod ita paratur Char
ta convolvitur in eselindrum, ut
manear cavilas, tunc una ex 1 remits
incenditur, altera txtremitas duobus
cochlearibus comprehenditur, ut famus, in cochlearia afeendens, in oleum
condenfetur.
Hic ctiam convenit oleum tabaci.
Aliqui pirkum vitrioli in dentera
inflillant , quoJ tamen non faciendum
faspe , nifi dens rorruptus fit erofione
humorum acriuin , 3c nullius fit pre
til 1 nam fpi itus vitrioli dents ira
corrodit, ut friabiles vadant, & fruftulatim dcidant.
Spiri-

ODONTALGIA
Spiritus virii camphoratus in ore
contentus i & naribus attraftus , ret
etiam intra aiTuinptus,
Ol campiiora: , quod eft narcoticum,.c penetrans, quod cum goifypio dtnti poteft applicari , & ita mira
pritat : vel cainpliora fimplex.

47
Ol. heraclinum , quod mlgoputatur ol. ex corylo , aut buxo paratum
efle.
Porro herbs perficariae in aceto
coftae incafu falino : gumm tacainahaca : fel vituli aceto calido liqucfactum.

Maxillam exterius inungat oleo camomillor. & liliceo.

Tomporibus liniftris imponendum cemplahum ex gummi tacamataca, maftiche, myrrha , gummi elemi, ad defluxum humorum
impediendum.
a mjiUflrum.'] Emplaftra juvant , fi intclnperies non adeft fanguini.
Si ob doloris vehementiam perfeverantem majus periculum metua-rur, a narctica ufurpentur, quale hoc eft:
i. Pbi/onit romani 5j.
Opii gr. vj. ol. vitrioli gutt. v. mifee , ex mixtura bac a/icjmd dtntibns\ doltnttbus , cum bombace , appUcctur.
i . ) Si dolores atrociffixi adlnt , ad ftupefaciendum valent
mphora, & laudanum denti applicata i fed commodiflira adhibetur tinctura opii cum camplior in ea diflolutl , in ore contenta, naribus attracb,
nemporibus illita : temporibus etiam
iquicinplaba adhibent , qui videnmrjurare, quatenus fpiritum aliquem

gummofum exfpirant, qui per poros"

corporis in ervos pntrt , i per
illos ad dents ddabens, particulis fuis
ramofis partculas acres involvit , &
fie acrimoniam teniendo, dolorem fedare folet.
*
-b sipplicetur.') Iinplicetur, fi cavus
eft dens.

Vel tale baliamum cum cotone adhibcatur :

. tbtbaici,
Spec. Ji.tmr* an. |.
Cawpbor* gr. iiij.
Ol. caryopbylUr. gutt. vij.
Ol.nnc. mafch.exprtjft 3j. F. mixtura adformnm Ra!<ami.DrJore fopito , poll: ophtorum ufum es cluntrr drcoCto lnlvia;,
rorifmar. majorant , hylTopi ; ut opii noxa corrigatur.
a Ol

M E D I A T I
-248
Alum.ui gr. viij.
a Os iluatur. ) Si ingruit nor , ut
Ahes $met us Ht opiacorum non correftorum
Mf. rt/at. 5jj.
ideglutitio.
fia. ij.
Cxterum ad dentes nigros & vac i I S'iri'ui fain dulcq.f. adgtatuin
liantes , ad gingivas tmidas ( facile
fa poicm hike quotidie bis, autfemd
fanguinein fundentes
fricetur U eluatur
jjt. Terr* pofltU. trita 3^}.
Tartar, vitriol ^1].
Si languis peccat, interna eriain funt
fumenda
Alum, gr xvj.
A licuando nervus inoreuritur> hsc
Aloes gr. viij.
tarnen omnia proderunt > intempe
MeU.JciUtt. 3$.
ries fie ablata , alias tantum ad temSpiritus vttriott , aut
pus.
filis dulas q. f..
Si vermes adfint 1 illi educumuriteM. F. vel
tata coli utioue oris cum aqua tepidi.
Tart, vitriol. >
His nihil proficientibus , dens cavus e extrahendus.
In a tata , a'r fit temprants ; cibus parcus , mollis - potus ccrcvifia tenuis ; alyus fit lubrica ; epics motui prarfcrenda ; vitct
curas.
a In dUta.) In diet abftinendum eft ab omnibus aromaticis in cafufajjne,
,3c prxcipuc copilo laie.

XXXIV.
M E D I A T I

V, I R I,

PTYALISMO
LABORAN TIS.
VI R. 40. annorum , poftquam diu ventriculi cruditatc laboraflet , incidit in tam copiofam b faliva? in ore eelk ftionem > ut
fere fingulis momentis illam exfpuere cogatur. Hujus aftus molefti jam per 14. dies laborat.
Vt*-

PTYALISMI.

49
a VtntricuU irA7a/f.)Cruditas ut ferum prxripitatHin Sanguine Jitriculiquam Auftor , vulgo Aufto beralius pervaa (ali-alia denvetur ad
tes culpant ) nullo modo hujus morbi os.
b Salivt inore colItcHonem.) tieft cauia per fe , quare cura ta cruditare
renmculi > morbus tarnen hic non toi - quitas earn derivabat vaporibus *
trien] i (Ted pin in theoa aliter doti
En.
Melancholici fputatores dicunrur, Annus) eft igitur nimia vaorum falivaquia Jcidum in Melancholia fangui- lium apertio , aut feri fanguine nimia
coagult , quod tan ruin effii.it , precipitado.
t/fflcMtttur in hoc egro tonfilU , duelas fahvales , a'iteuc oris Cores , & porofiores partis ; quod ex frequenti exfpuitione patet,
Affedus i quo afticitur , eit partium iftarum jam commemorararum a intemperies ferofa & riimis rara, nimiaque laxitas ; qua* fre
quentem copiofa: faliva? in ore colleftionem > ejufijue exfpuitionem
excirans , * PtyalifmHS vuJgo appellatur.
a Intemptries. ] Uti jjm diftum 5
rolpanda eft nimia feti fanguine prxtipitatio
b PtyalUmeu ] Hic afeftus non
fuit veteribus ita farailiaris , quia apnd

nos propter luem crebrior eft

Mercurii ufus , qui fpecialiter hunc
morbum producir , quia ferum a fan
guine prcipitt.

hujus morbi ca*t{a eil diutina illa a ventricrii eruditas,

oua ger nofter laboravit. Ex ea cnim multi ferofi & aquofi humores
in corpore argri colleti , antecedent em huic morbo pibucrunt caufam.
Pars vero eomm corde ad partes carnofas aliafquc oris perpetuo propulfa , Se eas laxans , in iifque reliquo fanguine feparata , ac in os
continuo defluens , contiens hujus morbi , & expuitionis frequentis.
cft caufa.
a Ventriculi cruAitm.'] Stmt aliquando inulra: cruditates Se aquofo' um huinorum colkftiones , ut in leucophlegmatia Se hydrope . ubi tatneii base fre
tjuens fputatio nen adt II
b Can'f.j Ptyalifmus enim oritw nimi i praecipitatione feri fan
guine , quare cun multa lympha per
Lyinpliatica redit , per vala Lymphatica orisj&falivalia in os detruditur,

Si dcturbntur , quia ctiam pori glandularum nimis limtlaxj. cum mer

curio oritur hic affeftus , tum freqnentifiiine ulcufcula in ore & lingua adfunt , os dolet , lingua tumet , dentevacillant , & os factere folet , quia cum
fero copiofus fal praecipitatur , qui fu
acrimonia os , lingiiain , Se per fa lalivalia inter denies ad denies delabens > gingivas afliccrc folet.
Ii

M E D I I
guia hic aftectus ex cruditate , raagnam pituitoforum humorum
copiam producente> originem duxit ; idcoque , nifi diligenti cura; idne impugnetur, fatis erit pertinax.
a Cmmto confiftet in cauia antecedentis , continents 5 & intemperici, & lxitatis nimia: > per contraria ablationc.
A.Citrttio,] Si eil natural auteriticus , non cil tollen, lus.
a Primo itaque a:ger talibus pilulis fubinde purgetur :
gj. Ptlular. de btera , matehtnarum an. 9j.
Scammonti gr. vj.
cum jjr. de mtntb. cj.f.
F. Pilula:. . vij. manefumenda , & fubindireiterandt.
a Primo purgetur. ] Purgado Hydragoga non tollit inorbuni , fed ta
rnen primo loco intitui poteft , ut ferum educarur (verbi grari)
t_. Rtfin. Agar. gr. r. aut vj
Cremn. Tari. gr. xv.
Megifl. Gutt. G*mb. gr. ij.
M, F. rulvis.
yel i. Refin. Jalapp. gr. v. aut vij
Mag. gutta gainb. gr.iij. ir.
Ol. cu H; q. f.
M. F. Plulx , aut fine oleo.

SLfalivatio Mercurio procedat, off

timo cum fucceu femper adhibui
lmplicem decodionem rad. chinx.
Nmmus aureus ctiain in ore retineri
poterit, dbnec dealbetur , Sc ex ore
portea extrahi , & in ignem in|ici , ibi
que levirercandefieri debet , ut mercurius avolet , & iterum ore indi , atque
ira magna fatis porrio mercurii extrahitur Folia auri etiam intus 'aflumi
poflunt , tx globulus ex iis in nares in
trudetut.

Poftea ventriculus , a circa os icutiformc , illinatiir tali linimento :

. Ol. maicbini , nardini an. 5.
Ol. macis 3j. cartophyll. 9j.
Ctrit parum , M.F. Linimentum.
a Circa sfcutifurme,'] Ea, qux ventriculi region! exterius applicantur , ut
ventriculum calefaciant , non muitum
prodetunt , quia vis medicamentorum

per totutn hxpar , ventrculo ineumbens , vix penetrare poteft , quart me

lius in dorio applicarentur.

Hoc etiam a decocio os fuum frequenter , citra gargarifationem>

colluat :
52. Fol. plantag. m.f.
Myrti , falvia an. m. f.
Ltgni

PTYALISMI.
Ligni Aloes , 5.
Fier. rof. . fee. m. j.
balauiorump j.
F, dec oil. inf. e. at}. & vint , infine additi , ad lib. 1.
In Colatura diffolv. alumtms 3j.
Sjr. rof.%).f.
tJH. pro oris lavatione.
a TW080 os "' Fiat decoftio etiatn coarftentur falivalia.
cfoliis p amag flor 'ofar. rub balau- !
b Ci m gargurt^ tionem. ~\ Ne ffior. propter aditriciionem i cui addi mius motus introilucatur in partes
poreft bolus armenia: , quia non loi um oris , lalivain niinis copiolam man
i : : 41 it , fed etiain pancula: ejus dantes non poteft autein bxc, aliave
quz.iaui fefe in vafa falivalia ml 1 una n r, oriscollutio juvare Iquamquam non& poros minis apeitos leplcnt , & ob nihil coniti intens ; fiquidem non tain
turan' ; decoquatur in aqu ferrario carnes oris , & vaia falivalia culpanda,
rum . Ted decoftuin hoc tantuin in ore quam pattes falivarum in ea profun
retineri deber , ut quiete tanto melius dentes.
Et de hoc a eletuario fumt , ante & poft patum > magnitudinem
cailinei majoris :
. Conferv.rofar.
beton. a.Q.
b Zinzjb. m India Cond.
Spec, diarhod; abbatis .
aromat. rof. an. 3j.
i orall. rub. ppt.
*Sviaf\ches an.
stmfyr. cjdomor. q.f.
c F. Conditum.
1 .'.~\ Si morbus eft ex Mer
curio , huic conierv. adde fol. auri xxv.
b Zu: ib ffee. dtarh. alb. rom*t.
"/".] Sunt noxia,quia fanguinein impetuofiorem reddunt.
F Ccnditum. 1 Ne prxcipitatio
fericontinuetur, fed illud denuo cum
fcnuine mifceatur, exhiben poteft fu*
doriferum , ut firaul id difcutiatur,
quod tone abunde t , aut id , quod jam

prxcipitatum fangnine eft, ncc os

uniri mrfum poteft , indc evacuetur.
Sudoriferum lit tale :
i. Mithiid 3j.
Be^oard. miner, gr. xv. aut Xfiij.
Land opiat. gr. ij autiij. (quod
non nunquam fal peregrinus in fanguine eft illius prxcipitationis caufa)
Syr. de aeetof. citri 3iij. aut de
papareris tantundum.
Ii 2

51

M D I I
Aq. card, heid, gi. aut 3 i .
en un med. per totum corpus pelli .
Sfirit. faits gute. viij.
UtSanguini, & humoribus lentor,
M. F Hauflus.
& cradities connttur . gumm. arabic.
Sudores forte non copiofi fequuntur , tragacant. & iinilia afluir poifunc.
fed eque hoc etian intenditur , fuffiut
a Cibus fit paucus & exficcans ; ex afis potius , quam elixis ; &
pane bis coto. Potus fit etiam parcus, ex vino rubro & ex abfinthite. Extrema fint talia , ut corpus exficcent. ^'w fit lubrica.
a Cibut.~\ In diaeta pedes vervecini, deft i Iiis, qui mane laborant naufei.
Ce vitulini ad incratfanduin conferunt.
Produit diurtica , ut multus petro Varus bit .~\ Imbibit (erara Mini ufas, c fpirirutrercbinc: t
in ventrculo abundans , ideoque pro- ffiritm falu dulcu.

XXXV.
MEDICATIO

ANGINA

VIRI,

LABORANTIS,

Vir trigirita quinqu annorum , tcmperamcnti fanguinei , genio,

liberaliore & generofiorc potu , indlgele folitus , fubito incidit , a in fpirandi & deglutiendi difficultatem , paulatim magis magisque ingravefeentem. Hare b intra paucas horas ita crevit r c ut quiequid ore hauftum deglutir conatur, naribus rejiciat , fpiritum non
nifi recta cervice , d ore hiante , & lingua exferta , eumque difficillimc; cum metu ftrangulationis , ducat. Facies rubet. i Collum ru
brum & S tumidum vald caler. Ore aperto & lingu depreda , faucium confpicitur tumor & rubedo, h Pulfus adeft ecler , creber , &
validus, Valde fitit.
a Spirandi & degluten.] Aliquanb Intra paucas hriu.~\ Szpe intra
db alter utrum tantummodo Ixclitur , biduuin aut triduuin hoc iocommoidque fecundum mufculos externos aut dum demum fir.
Dt quicqutd ort hauum tire ~\
internos : in praxi Rivera recenfentur
quatuor anginx. fpecies.
Alimenta auuipta , piiuiquam dtglutiri

ANGINE.
5.>
lunri poflunt , tufli ejiciuntur , quia ratio minus difficilis eft.
acrimonia , quae aliqua aliinen e Facies rubtt.'] Propter febrera atLs adelt , autipfoetiam contacta folo cutam Sc conrinuam.
partes inflaramatas vellicac , & c tui Collum rubr*m.~] Hoc ab Inflam*
fiin erficic.
matione > fignumque > mufculoi exter
d Ore hiante , * lingua exferta.~] nos potius quam internos arUci.
Lingua fxpe exferitur, quia cum lin
g Tumiaum.'] Tumor ab impedir
gua elongatur , tum minus crafleicit, circulatione in illa paue profieifeitur.
quare tum minus ac:i, inafpcram arh Pulfui celer.] Semper adeft febri*
teriarn in re [furo , o bitat , unde refpi- continua, magis minufre acuta.
Partes ajjet in hoc argro fimt a mufeu/tfaucium , tum interni , tum
externi ; quod tum ex tumore & rubore , foris & intus confpieuis j tum ex deglutitionis & refpirationis difficultate ,. fatis eft manifeftum. Afficitur ctiam cor, ut patet ex febri , quam pulfus celer, creber & validus , inflammationem hanc comitans , nec non magna illa
litis indicar.
a iiufcu fauiium.] Angina vera
oritur ab inflainmatione mufculorum
gui* , aliquando tantuin internoruin,

aliquando externorum , aliquando amborum , & mufculorum afperx arterix.

( , egrum infeftans , eft mufculorum interiorum & exteriorum j gutturis & gula: phlegmone , qua; , difficultatem magnam
refpirandi & deglutiendi efficiens , tsfngma vulgo appellari (biet.
Qaufa a Procatarica hujus morbi eft genialis vita , quam a?ger noftft , potui liberaliori.& generofiori idulgendo, decre folebat. Hinc,
adjuvante fanguineo ejus temperamento , magna copia b fanguinccbrum ] in toto ejus corpore genita , c Antecedens hujus morbi fuit caufa. Eaquein corpore incalefcens , & poros vaiorum circa guttur&
gulam < nimium aperiens , & in mufeulos eorum internos externosque fefe copiof cHiindens , ibique valdc effervefeens , kontinentem
hujus morbi & ejus fymtomatum conftituit caufam.
a Pnratartfica."] Etiain angina fit
per alfiduos imbres volente Hippoc.
S. j. A, 16. Ajftduis imbribus morbi
fert fiant, ftbns longa , fluxiones ahn,
fmreimts , epepa , a[oplexU , angi
ne. Quod praseipue intelligcudum de
angina epidemica conf. ph. & .

Imbres frigidi anginain producunr,

quarenu? gnrant obltruftionem , &
hinc inflaminarionein . fed tarnen nonnili forte fortuna.
b SaagHintomn hxm;rum.] Potiusfallorum.
Antecedens caufa.~\ Aliquando eft:
Ii
-

254
M E D I A T I
iymprotnitica , fupertrenieus febribus | men non neceflfario ie feraper adeR;
& contrario paliim obltructio potorum
idiopathic is uve primariis
d Nim'iim aperient J Poteft quidem peccat , altoquin tnrlammatio non poilia apertio adefle > uti magno calori tuiflei fieri.
lubito luccedit fripus notabile , fed ta
Dumenim, per ilium humorum fanguineorum in mufculos illos
, copiofe influentium , ibique vehementius incalefcentium , influxum,
tumor circa collum & fauces nafcitur , gula & guttur arebntur , eaque jufta dilatationc , in deglutitione & refpirationc neccflri , fatis
apcriri nequcuntia , magnamrefpirandi& eglutiendi panunt difficultatem, Dumque arger Iiquorem ore hauftum magno conatu verfus gulam tumidam mufculis oris , degluticndi caufa , premit , liquor preffus fauces claufas inveniens , impetumque preffione habens , magna
vi per foramina , ex palato in tiarts patcntia > crumpit. Et quia ab hoc
tumore, tanta gutturis eft auguftia , qua: mufculis tumidis fatis aperiri non poteft j hinc ore aperto , lingua exfcrt & extenf , erek
cervice , conatur ager gutturis apertionem inier refpir.wdumjuv-. Cum
, que hic conatus refpirationi vix fufficiat , hinc tanta oritur rcfpiratioms
diffcultas , ut tarangulatioms metum ipfi incuttat.
Nec mirum eft fuciem, Collum , (fr interiora oris valerubtre , pulfumque ejfe celerem , ettorum , vaiidum; cum illud 1 rubicundo x valdeef.
fervefeente fanguine , partim in ilhs partes copiofe illapfo, partim
parte per venas perpetuo ad cor reflutnte , ibique vehementi &
maligna fu incalefcenti febrem fymptomaticam excitantes originem ducat.
a Rubicundo fanguine."] Cum pars
infiaminata lacfa non mittatanguinetn,
nili ipfa vafa Ixdan'tur fanguifera.
Dicimus potius a nimio & perenni
ter aethere , five igne per poros illarum
partium transente , quemadmodutn

omnes noftra: partes ad ignem appro*

priantes plus folito rubefeunt & incalefcunt ; c etiam efiervelcit fangui
ab iinpedita refpirationc. ut &ipla fa
cis rubelcit.

Morbus hic cum fit acutus , & ftrangulationis a periculurn indu

cat, celrrima uratwtie eft impugnandus. Eacue in caufae antecedentis
& continentis ablatione , ac rcfpirationis auxilio , confiftet.
a Periculurn inducit ] "Hue fpeibnt | Scft. II. Aphor ^j.Exiit, quiflraufcqq. Hippocratis Aphorifmi.
I gulantur , & diolvuntur , ntedum
mtrtui

A N G
mortuifunt nonfe recolligunt , quibui
jpHm* circe osfuerit. Strangulatis fpuma lethaiis eft : quia cum crangnlatio
vehementer hominem afficit , lpiritus
detetintnantut in omnes mufeulos , &
convullionem efficiunt , & ita convullion: partium oris , & glandularum ei
ricinarum, faliva cura mpetu , adeoque fpumoia expellitur. Accedit , quod
aer paueus ad Sanguinem perveniens
eumnonatis refiigerat j hinc-Sanguii
cbullit, & port etiam omucs humores,
inde & confequentcr etiam faliva fpu
mofa excernitur.
Seft. I.V. Aphor. 34. Si fibre de.
tats fitjfecatio deupent'e fuperveneiit ,
n*h in fv.uibus apparente tumore , lethsh.
Seft. IV. Aphor. Jj. Sifebre deten'repente' Collum intorqueatur , ac vix

I N M.
55
deglutir queat, nullo txifiente tumore, le.
tbale. Quia morbus magnus fupervenit
magno , & tumor intus haeret , ita ut
non fatis cito cura i poliit.
Seift. V. Aphor. lo. 6uibut , ex angina Itberatis , ad pulmonem malt fit
tonverjio y ii intra dies feptem mariuntur : fi ven bos effugertnt , purulenti
evadunt. Quia materia anginam conftituens in pulmones delabituc , ibique
pe ripneumoniam facit , & quando
Bronchia non ita opplet, ut homo fuffocetur , tum ibi hxrendo in pus rem
tur.
Seft- VI. Aphor $7. Angina correpte , fi tumor oriatur tn collo , bonutn :
foras emm morbus vertitur. Quia erteriusnon ita aflicit afperam arteriain,
c remedii] rtiain externis locus eft. .

Mos igitur a educatur fanguis ad revuliionem & evacuationem

b ex dextro brachio ad uncias decern ; & nifi malum mox levetur,
reiteretur venarfectio intra horas duas ; imo vel tertia repetatur poft
tres hoias.
a Ziucatur fanguis. ] Hie uti in invadir , ideo venae-feftio larga potefl
omnibus inflammationibus magni inftitui.
b Ex dextro brachio."] Nonrequirinomenti in principio venae-feftio debetinititui, & quidem in Brachio ) ut tur ut fit dextrum neque quantitas
fanguinis impetus melius filtatur, quae definiri poteft > nam interdum & au
ttiain fzpius iterari poterit , quia ha; tor bene dicit aliquoties repetenda inflammationes fmos alias homines, propter plethoram.
'obiiilofquc , & plethoricos aliquando
Et poftea injiciatur talis a Ctyiter :
gc, ]{ac{. a'tUxfy.
Herb, violariA,
mtrcurialis , paridarii an. . ).
Flor, violar.
rofar. an. m. jj
fthfenn* |j.
fem,

z$6

M E D I A T I
1> Sem. Uni
ftn.gru. an. 3ij.
fnicult 3j.
cDecotj.in aq.cem. In colaturidtjjolvt
Diaphitnici , dtapruni ^f.
d 01. camomillor. jj, (. fa/es corn 3f.
Ytat Clyfter , mox injiciendus.

a Clyfler."] Non exhibentur hic ali tjua hatenus per o , quia fxpe id fieri
non poteft ob faucium anguftiam ,
tum eriam, quia in morbis acutis non
tutuin eft purgantia per os fumere . nifi
in principio Sc declinatione morbi.
Clyfter exhrbebitur acer, ut ejus vis
poffit per purgantia validiora ei indita
penetrare in partes fol idas , adeoque
ad fauces uquc.
Objfffie. At in inagnis inflammationibus medici abhorrent validis
purgantibus. R 7. Exprrientia tarnen
hoc probat, & ratio, fecundo nihil pejus
poteft aegro accidere,quain jam contingit videlicet fauciuin angullia Sc ta
rnen non occlufio.
b Uni, f*n gnci.J Locoduorum

fem. capiat
Sem. cardant aut
crd. btntii ^. carda
mom, dicitur fpeciatiin prodeffe.
Dtcoquan'ur.J In decoltionc nodulus fufpendatur ex
Trochifc. elhand. 3 jj. aut fi eft
bile, port dccoionem calide infundatur
Rhabarb.
d Ol. camomill. ] Si nempe faeces
funt induratx , alio juin non opus eft,
fcabiiriein inteftinis conciliare , uc
pinguia quoque inflammationibus fufpcfta (unt , Ii tarnen ardor val Je' urget in addito elccbiar. aut oleo diffolvt
Camlhir* gr. xij aut xiv.

* Utatur ctiam hoc gargarifmo :

IJJ. Fol. b plamagtnis,
belLdis ma')orisana m. j.
flor, rofar. rubrarttm p. j.
balauftwr. galU ana 3j.
fern, cydomor. .
Decay. c in . plantaginis lib. i.folant, tquifeti ana ^i.C d Fiat
gargarifma , quo e gargarifet j Vel fauces faltem humeclet , & capite
retrofum inclinato lavet.
a Dtatur gargarijmo.'] In principio
morbi Gargarifma adftringcns poteft
adhiberi , ne plus materia: peccantis
cx arteriis cxccrnatur : ubi autan mor-

1
j
j
/

bus excreverit , Sc jam multum terias peccantis in fanguine fuerit ,

eft adhibenduin , ne poros adftriogendo matedam in poris contentara ir
confit

A N G
connrinemus , ut xgerrime , aut nunquam in ic removeri pofft : unite fcirrhfus forfan tumor gigneretur.
Plantaginit.~\ cilcx bile, alias
omitratur, adde
Fol, brunt Hi m. f.
fol.xni m^.
rof. rubr.
belauft &
Gallas , ne addito , hid in
initio ] aut declinatione.
In aa. plant in is,') Decoclio ab.
furd fit in aquis deftillatis
d Fi*: gargarifm*. ) In Gargarif-

I N
i s?
mate ad une. x' vel viif. diffolvatur
Lapid. prunell. drag. j. a. fcrup. vr.
Melt, rofar. une j. JJ. Spiritm Nuri
drag }.
e Gargariftt ) Non Temper confuir
efi agitatio in faucibus , fed fsepe fautum lunino capite liquor teneatur in
fautibus aliquamdiu , & in fine paululuin gargariari potelt , ubi liquorein
expui tetnpeftivum eft.
Pro ardore etiam convenire poteft
gargarifmus ex lade caprino i aq.plantagini.

Faucibus oleo amigdalor. dulc. illitis , adhibeatur foris hoc Ca

taplasma:
Kad. althd* j.
Fol. malvt , bifmalvt,
htrefo. ana . j. '.
ar.fcm. Urft,
fanigraci ana if.
Flor, camomtllar. melilotianap.f.
pulv. nidi hirundinu jj. um lat vaccino Fiat
r'Cataplafma , calidi adhibcndum.
a Ol. amygd. dulc. ~\ Si eft angina cataptfmati admifceri poteft in utroque angina albliiri graecuin , ex quibus
fpuria , ol. amygd. amar.
b nidi htrundw.'] Spccifkum hoc duobus cum aq. fabroruin ferrareorutn
habeturad anginam . fed revera prop (it cataplafma porens.
Cataplafma.) Autoris poteft conter falem vol a t i le in opt I n, qui eft in
fimo hirandinum . applicaturcum fru- fervari, fed excipiatur nidus Iiirunu in angina nota Gve pituitofa ; cui dinis.
Si malum his nondum levetur , aperiantur vena; fublingua , &
cucrbita? multa? ab humeris per univerfum corpus deorfum adhibeanfuf) & cutis multis Iocis fcariflcetur.
a Aperiantur vena fub lingua.) Nul'J praerogativa ex venis raminis ieftis
"ptftanda , quamvis dicatur , prsedente fruftranea venae brachii feftiow, levamen deinum perceptum fuiffe

poftraminam feftam; nam hujus rei ve

ra ratio eft . quod fefti raminac tunc
habcat rationem iteratx venaefeftionis,
quae plus Temper poteft , quam venaefecuo quxlibet ptaecedens.

Si

5 .
M E D I A T I
Si ftrongulationis metus perfevcret > a Iaringotomi rcfpirationem
adjuvandam ceijfeo : cum ea tuto , cum certo gri levamine , uiurpari
poifit , fub tertio vel quarto afper.t arteria: annulo , infra guttur.
a Larmgttomi.] Vide Hildanum , Foreftum , Horftium.
Et , fi * degluricndi impedimentum diu continuent , injiciatur bis
in die talis Clyiter nutriens :
c. fur caponis lib. i .
Vttellos ovorum ad mediocritatem coil. . ij.
Cinnamomi ^.
Fiat Clyiler , nutriendi caufa
bis in die injiciendus.
a Deglutiendiimptdimtniutn.~] Clyfteres nutrientes hic profunt , imo ego
in segram per decern dies in vivis
letinui Clyfteribus talibus > verum atomata & l'aies volatiles vitanda. Jufcula confuinpta difta cito & non con-

(tarnet reficioot > quarejufcula mediocriter coda , cum partcula: adhuc craf
Gufculx cxjtunt , roeliora unt.
b Cmnamomi.] Adderur in angina
notha , non in vera ; fed tunc Joca
cinnamoin. adde ni tri 5ij.

Ubi aliquid deglutir poterit arger , hoc utatur dccoclo :

1. %ad.cichor
dentts conis , ana j.
Herb, Ctchor.
EudivU,
dentis leonis ana nr.j.
ard. benedii,
Seabiofe.
Mahiana m.f.
Sem. 4. frigtd/najor.ana 3i
Fcenisuli ana 3ij.
Tamarindor |j.
Fiat decoSio in ], com. addendofubfinem detoionis fol. fenni ^j.
cinnamomi ^if.
Col.pro Apozemate , de quo ftimat qmtidiemeint quatuor, mm
jejuno ventrculo*
. a Of

ANGINE.
DfWAwj Si deco&um velimus , bus j additis
& polfimus ufurpare , confie tantum
Saeehar.fatumi gr. iv.
ex Kd. Chin* tut .
Camphera gr. iij
b Herb, dehor. &e.] Cape foliui
Spnitut nitn gutt. viij.
Card, bentd. auc
M.F. autem haufhis.
m ii j.
Malura dentil apri hie , ut in PleUriSabia* m. JJ.
tide prz fpecifico habetur, qua: poteft
In colar Ifciij. autiv. tolle fennam dar! drag. fem. ad fcrup ij nimis fticinnam adde fpiritus nitri Z$>- giJa hic non hint adhibenda.
aut 3j- btbarurque apofrraa bis ter Senna.1] Si ad declinationctn
ve quotidie.
gat angina , fequens purgatio deror.
Curatio interna potiffimum Sat
i . Gumm. Amman, drag, j,
Mercurii DhUu fcrup. ij.
1. prunt.
Sprritm nitri.
Dtagrid, gr. xij.
Saech.faritrniSt
M. F. S. a. Piluljc.
Camphor*.
Majores Tel minores pro lubitu , ic
Ad febrem porro & porotum referatio- dividantutin quatuor Joles quales.
nem j fiat fudoriterum ex mineraliSi tumor in abfeiflum mutetur , & rumpatur , tali utatur oris collutione :
Herb. malv&,
mehlotianam.f.
Flornm camomill.p. ij.
. |f.
carte, pmgti. . iij.
fiq. mf. cj, ac. com. ahb. i. Colatur*. adze mellis rofar: jif.
iJWtfce fiai Gargarifma.
a Carie, pingu.] Cum abfeeflus mp
b Gargawma.) Non Gat gargarizationem min itur , caricx in ore tenean- tio , (ed refupinooie collutio tantum
turjuxta locum afletura, materia e- in ore tenenda.
Voft abfcefTum ruptum , nonnihil
nim niundi fubtililfima per confiantes
feminis poros traiiciens, cutem partis conf. rttbr.rof it], in ore teneatur ad
affect* acrimonia teneram faftain en- mundificationcni ukcus , & li-nifllmain adrtriftionem , eaque in ore te
Gm rumpit , & ita abfcefTus ad inte
riora aperitur , quod melius c(t , quam neatur fine deglutione quantum fieri
fi ad exteriora aperiteiur , nam ibi foe- poteft.
da cicatrix gignetetur.
In dut.t ai-fit tempcratus. Cum arger deglutir poterit , eibus fit
liquidus & mollis > ex ovis forbilibus & jufeulis. Vitentur omnia, qua:
2
,
in-

M D I I

fanguinem calefacere . Ut piper & alia aromata. Poms fit

ccrevifia tenuis. Corporis impcretur quits. > Somnus fit folito brcvior ; ne eo malum exafperetur. Alvus fovatur arte vcl natura. Sollicitudines , quantum potct , vitcntur.
a Cale/ ^ojfut. ) Autot bene cet pituitofo > eft Hic contrario fit
vetat .
t. .. ,, . , i . longior , & venxfe&io fub vefperam
b Somme* brevier.) In cafu videli potius , quam inane celebretur.

XXXVI.
M EDC AT I
APHTHIS

PUER],

LABORANTIS.

* T)^er duorum annorum jam quatriduo magnam acrium huX. morum paritur e ad os defluxionem ; d linguamque } & fauces
plurimi albis f nlcufcufis , magnum g dolorem inferentibus , obfeffas habet. Magnus h oris etiam ardor adeft. Atque etiam infomnia perpetua.
a Puer. ) In adultis corporibuj aut per utrosque : alter cafus eft iner
Symptomata graviora , & febris Au- forruittis , cum videlicet id tantumftior , quam m pueris efle (oient.
modo fit in ore , &non alibi.
b Acrium bumomm.") Aphthx tain
d L,<ngu*mqut.) Lingua fola non
generaliter quibufd.un fumuntur , ut eft hujus motbi fubjeftuin , verum ealionando lint acres , aliquando non , tiam xfophogus , ac interdum etiam
pro divera materia ex qua generantur; inteftina.,
fieniin humor acris eas produxerit lin
e Albis.) Aphthx rubrx , purpu
gua m rodendo, ultu'cuh oriuntur fali- re* , & atrx long pejores funt albis.
na aut acida : Si tantuin pituita proAliquando degenerar in colortin fub
flavuin aut obfeuruin , qux poll-cms
ducantur, non tain puftulx quam qua
. ..
G lac coagulatuin abfque dolore in fu- fuiir.pcliimx.
f Uhufcidii.) Partes fingulx funt
perficie partium oris confpicitur.
Ad os.) Die potius quemadmo afperx ab crol acrium huinorum.
g Dolorem infeiet/ubue ) Dolor indum ad alias partes ,fic etiam ados,
quamvis in aliis partibus non ira id gravefcit , cum ulcufcula aperta fuot,
fent'utur , defluxio autein hx fit aut quia caro tum nuda eft , & medicaper ervos, ant per prximas arterias , menta acria exhiberi debent , ut ulcuf
cula

APHTHARtIM.
z5i
cuU detct anmr.
vente per partem quaraque mittendam,
h mrdor.) multo (ale non- ut introrfuin per vaa lymphatica ad
nih.il corrofivo i non fatis prompte fanguinem tevertatur , aut ad aliquam
transpirato > autcirculum uum ablol- partem excretioni publice dicatam.
Ulcufcula harc , pueri hujus linguam & fauces , cum humorum
acrium deflxu & ardorc , oblidentia , Aphih* vocantur.
Ea?que ex humoribus a ferois & acribus in toto corpore redundantibus , tanquam fa Antecedente ; funt orta:. Pars vero eorum ad
os , linguam & fauces delata > ibique propter iftarum partium jnollitiem & pororum c nimiam laxitatan feparata , eafque erodens , vellicans ) & exulcerans < ardoremque in s excitans , continent hujus
morbi, & fymtomatum cft caufa.
a Sen[U. 1 Et vifeofis , autor bene
dicit ex acribus.
b In toto corpore."] tJt plurimum fevideS. 3. A. si. & 24. infantes faepe
invadunt aphthx circa tempus dentitionis.
Nimiam laxittem.~\ In arterih,
te poftea quoque in fibrs , ut dnique

ipl tubuti partium nutriendarum nimium hiare poTunt, & humores admittere nimus copilos, craflos St Tifi
los i qui alio in loco forte obftructione
nata fiftantur.
d Ardortmque.~\ Pororum hie ergo 1
eliara quxdam eft obftrctio . utineryfipelate.

Morbus hic propter defluxionis & doloris magnitudinem , atatifqc

puerilis teneritudinem , fatis eft a gravis.

a Graw.~] Nigre& cruftolae pef- I Iura quoque eft, quia puerilis non pofimx & lethales, Riv. in praxi : pericu- 1 teft adhiberi , quod volumus.
uratio confiftet in caufar'antecedentis , & continents j item in
intemperici , & ulcufeulorum , doloris ablatione.
a Primo itaque purgetur infans , de fequenti fyrupo quotidie aliquid exhibendo :
V/Lt Sjfr. rof. fol. fol. fenm & rabfb.'Qj.
Sctmmonti pulv. gr. vij. ol. vitri gbtt. vj.
Mifce F. b fyrupus j pro iij. ve! iv. dof.
a "Primo purgttur.] Non debemus
proclives efle ad purgationem , quia
facile dianhxa fequetetur , quod ad-

inodum malum eft in oirlnibus aphthis, 1

nifi fpontanea , & critica lit evacuado.
Alvus potius folrenda fuppofitoK j i
rio '

M D I I

o icu patato , ut fzees einolliantur.

Sjrupm frt iij. velU. dofi.~\ Tum fudoriferum pro teera astate rendus fyrupus pro pueroduorumanadbibeatur fequens.
norutn.3. vel \. dofibusjlit pro 6. vel 8.
St^oar. Mtner. gr. v.
dolbus.
Lup.d. Bez.ar. gr. viij.
A licuando levis diarrhza critica fuCroci gr. vj
pervenit , & aphthz copiofe excemunM. F. Pulvis.
tur ; quo J indicar . non foluin os illis
Exbjbeatur cum pulte , aut lacle ma obideri , fed & zfophagum , & om
terno.
nia intedina , & nulla eft ratio, quare
Si fimul nolitaflumeTe, fiat parti- i Hue materia peccans non ita deponebus vicibus fe inviccm brevi fubfe- retur , ac in os.
quentibus. .
In os ngeratur frequenter de a tali mixtura : eque , cum Iinteo
bacillo alligato , aphtha: fxpius illinantur.
^. Syr. granater. acior. eydoniorum,
Mtllu rofacti ana 3i.
c Spiritus vitrio q,f. adgratum acerem.
Mifcc.
a Tali mixt .-] Alii decoquuntfa Spiritui vitrioli. 1 Hie conducit
tureiain in vino procollutione oris, aut fpiritus nitri, przfertim in caul iMini,
veronicain, & adjicitur aliquid mell quia poros aperit , & huinorem infrin & fpiritus vitrioli quantum fert git , & difcutit , fed minima tantum
guftus.
acrimonia gutfari debet , ne dolore* ni
b iBmantur.) Et differenda eil quan mios in ore parit.
tum fieri potril deglutido.ut liquor diuLinaus etiain poteil parari Syr.
tius agar in aphthas.Etiain fubinde ad - Diamor. (um tauen Gutta S/ Vi
di potefl alumen ufti , aut zgiptiacum, trioli.
fi non fulticienter mundicat.
i
Malo perfevcrante : ubi corpus rurfus purgatum fuerit . exhibeatur,
a J doloris fedationum , & fluxionis cohibitionem , a laudani opiati gr.j.
in fyr. rofaceo dirtblutum.
a Laudani opiati. J In puerilo > ne . facch. faturn. gr. j. cum fyr. convenieolmia fubito fiat rautatio , cape gr.
\ te.
Interim nmrtatur puer carnium * jufeulis , acetla , lactuca & endiv'u alteratis.
a Juftulif.) Sine fale , fed altercntur potius cremorc tartar.
XXXVII.

XXXVI I.
MEDICATIO JU,'VE;NIS.
UVULA

RELAXATIONE

L ABOR ANTIS.
JUvenis viginti fex annoram , a plethoricus , poitquam aliquot dies
liberaliori vini & cerevifix potui induHnet, incidir in magnum do
lorem i aucium , quo non nifi cum dolore & difficultate cquicquam deglutir porcr. In faucibus etiam aliquid , d inflar boli deglu
tiendo tuniens , ab ipfo perpetuo percipitur. In ore ejus , cum lingua:
depreffione aperto , apparet e uvula valde tmida Sc f laxata , vicinarque partes valde g tumcntcs & h rubentcs.
a Vltthorhtu.) Plethora aliquando
adeft, aliquando non; nafcitur vero,
cum cafu vafa cogna ta aperiuntur
plus i'olito , tunc Ii forte aliqua adfit cacochymia , ea in tubulis uvulae
obructiones faciendo , circulationem
humorum ibi impedit.
b Difficultatt.) In noftro cafu deglutitionis dificultas adeft > quia mtifculi aefophagi , & laryngis unt affefti , c ita incipientein anginam producunt.
Qmcquam deglut'trt. ) Hactenus
eft angina notha citra inflammatioDCffl.
Suffocatio aliquando adeft , quia
glndula; unt obftrucbe . & tuinidx,
nec non in faucibus hxret citan hus ,
eafque obftruit.
d Inflar belt ) Hoc aliquando eft

ab uvula longius dependente in fauces,

fed aliquando etiam gl.induly xfophago adjacentibus ubftiuctis , & ai
de tumefacta.
e 1)vula tumid:) Hoc gnum eft
pathognomicuin.
i Et laxata.) Cum Uvula relaxata
largatn figuram habet , columtUa vocatur ; cum eft figura: rotunds, & pediculuin habet anguftum , uva vocatur.
g Vicinaque fartes tumentei.) Uvu
lae telaxationcm aliquando concomitatur tumor partium circumjacentium .
quia tunc catarrhus non foluin uvalam
occupt , verum etm alias partes obftruit , oppletque.
h Vic'mtque partes tubenttt.)W\c rubor
diverlitatem nobis nott caiifae interna;,
feu antecedents, vi lelicet falina:. cum
alias pituita uvula obftruitur , albet.

siflicttur in hoc a;gro uvula , ac prarterea fauces , quod ex dolore,

deglutiendi difficultate, &tumore, inftar boli fauces prcmentis, in
illis partibus percepto : item , ex ipia fauces ejus infpicientium autopfi , eft manifeftum.
Morbus

M E D I A T I
*4
tJHorbus , qui ipfum affligit , eft tumor faucium , & prarcipue
uvula; , fanguine a calidiore & pituitofo ortus qui partes illas vicinafque fu copia diftcndens , uvulamque nimium relaxans , atquc
hie dolorem & deglutiendi perpetuam difrkultatem , fuffocationifque
. c fubinde invafura; metum , inducens , Vvt*U relaxatio , precipuo
hujus tumoris fymtomate, reliqua alia fymtomata potiffimum producente i vulgo appcllari folet,
a Caltdieri & pintttofo."] Cum fan- dolor eft ratione falis ; diftenfio ratione
, guis eft pituicofut i & t men calor ad- obitiuetionis.
Subinde.] Bene additur hoc , quia
eft, fignificat febrim adefl'e
b Cof'd diendcus. ] Sed demum cacarrhoruin lapfus cum obfhuciione
port "obftruclioncm faftam in pons ; eft fortuitus.
Procatartlica hujus morbi caufa eft potus ille generofus & liberalis , cui hie juvenis per dies aliquot plus jufto indulfit j inde enim multi humores fangumci & pituitoii , in ejus corpore geniti , anteceden'
(em huic morbo pra?buerunt caufam. Pars vero eorum in corpore incalefcens, & poros vaforum circa fauces, uvulam, viinafque parres
plusjufto , ex prarcedento ' potatione illas partes prje ca:teris magis
laxante, apertos inveniens . & per cos fc in partes illas copiofe cfrun, dens , contiHiniem hujus morbi , ejufque fymtomatum , conftituit cau
fam.
Potatione laxante ) Caufa
a Pottu gtnirofw.'] eft caufa fortui
non univerfalis , fed fortuita potius eft,
ta.
b Anttcedtntem eaufam.~\ Aliquan- uti eti.un fipe varios affefttw in fingu. do etiam lue venera exoritur , uvu laribus part,bus fieri polfe citri notalam totani exedente, ut inde incom bilem fanguinh interaperiem ; notatum eft pluries , quo pori magis apemoda fat locutio
Caufa incalefcentise eft obftruftio tiuntur , eo circulatio facilior eft , fedpororum illoruin , utin inflammatio culpanda cil obb uctio .
nsDum enim per ilium humorum fanguineorum & pituitoforum , in
partes illas copiofe illabcntium , ibique vehementius incalcfccntium,
influxum , tumor in faueibus vicinifque partibus & uvul nafeitur , gu
la & guttur ita ar&antur , utea , non ntfi magna vi , * magnum dolorem
neeeano inferente , in deglutiendo aperiri queant. Uvula ver hinc juolongior & latiqr evadens, & fauces fu nimia mole replens-, facit

UVULi

RE L AXA T .

in us perpetuar , tanquam bolt ibi htrentU , Jenfum. Interdum ver

illa plus folito intumefccns , & humores cjuofdam c in afperam arteriam per rimas epiglottidis copiofius immittens , tantam fubinde inducit refpirandi difficultatcm > ut ager dfitffocaiiontmmeiuat. Hax autcm omnia in ore tarn funt evidentia, ut tnjpicientium ecul cernpofint-,
a Mtgnum Jola re m "] Non foluin j
quia forte inflammatio eft in partibus
proiimis ; fedetiam , quia in deglutine partes iaucium valde teniae , ob tumorum cum periculo ruptionis,niinium
premuntur.
b Ibi btrtntb.j S*pe hoc fit glandulis, in principio zfophagi folitis in
leniri , tumefacis , ut fruftra gargari
zando onris incoiumoduin tollere ,

cum eo usque gargarisinata non per

i ingant.
In mfftram murium immitttrt."]
Quoties refpirandi difficult. aderit , orietur potius turnore partium
adjacent i um diltentaium , Sc afperam
arteriam ricinam comprinientium. .
d Suffocjitttincm mttnat.] Hoc non
habet iu hitoria.

. '.
j
.'*
Morbus hic , cum degliititionem & refnirationem tollere , & uvul,? corruptelam inducers poflit , fatis eft periculofus.
a Vd'hU corruptelam.'] Turn videl.
tumor, cui faepe adeft inflammatio non
infenfibiliter difcutitur , ied refriger.mtibus & adftringrntibus.id eft , repclItDtibut (entatur ctiratio vulgo, fed ma

le, nam fuccedit interdum nde gangrxna , aut cancer, arque tunc partis
illius color non rofeus, fed obfcure rubens , aut livefcens , aut fubnigricans
confpicitur.

Diligent! ert impugnandus. Eacue in caufa: antecedentis , & continentis , item in tumoris & intcmperiei , per con
traria ablatione confiftct.
E ven igitur in brachio dextro apert mox cducatur fanguis ad
ciaj decern. Idque etiam poftea repeti poteft.
I afcrta tducetHr.'] Si plethora non adeft , poteft omitti venaefeftio.
Paulo port talis injiciatur a clyfter :

. D'ccotl. tmoBientit hb. i.

Elect, dtapruni , diaphttiici an. 5vj.
OI. violar, li/ior. an. j.faits 3j.
Mtfce, F. Clyfter.
a Cryflir. ] Si deglutitionis caufa hoc fecififet , debuuet dylter etfe admoduin penetrant , ut in angina.
L 1
Cucur-

' M t> I

Cucurbitula ctiam fcapulis & humer is Amt adhibenda:.

Et utatur tali a gargarifmo ;
$. Herde mundalt p. j.
Fei. vielari* , porttat* , plantag. m. m. j.
tleytie ne. Jp.
Cort. malor. granat. 3J5.
flor. rof. rubr. malva arbor, an. m,
Sem. eyden. malva an. 3j
AmttKtar. j*(k >
Deciq. in aq. tern, ad hb. iJ). in ctlarma dijfoivt
dti , dianai , med. rof. an.
A1ifee pro gargarifmo , quof&ptns in die gargarifet.
a Gargarismo."] Gargarismus autoris convenit : in colatura dillblve.
Saht Pi until. <4rag. j. fem.
Syr. Diamor.
Dianuc.
Mellii Refer, a une. fem.
Mifcc pre Gargrtfmte.
Sicaufa fit calida, utfiinfiammatio adt i proderic A<. Herdti , cum
Omphacio rj Salt Vrunell. &e.
Et fi fit in principio aut dedinatione
aliquid boli addatur.
Cum caufa pituitofa orirur,non tan-

tus metusgangrxna; ab adftrmgemibtu,

quam fi eft caufi laiin i ; fed lirapliciter tan tu m ti men da obfttuio eil.
Aquapendens .adhibet decoctum cottic, granator. & parum piperis , rel co
ram pulvis cum parvo cochleari urulz
adbibetur.
Quia in noltro cafu principium infiammationis adelt , ideo ieniter adftringentia in hoc initio morbi admitti
poflunt : v. g. ex rolls rubris , balauftiis>iirnilibufquc.

Et fiepe lambat de hoc a lindu :

1. Diamori , dianuci,
Syr, violacei an.
Mife.
a Lmtht.~\ Eo fine jUttueamurfau- 1
b Syr. violacei.'] Loco fyr. tiolaces falis catar. hi.
) rum, fit fyr. de .
In ingenti dolore , interdum gargarifandum cum lae recenti.
Poftridie purgetur tali hauftu , Ii tum deglutir pofit ; nam alioqui
a repetendus effet prarcedens dyfter :
i. Senn*%$.
Sem. amfi 3j.
Deeoq. in aq. berdci q.f. ad jiiij.
/

VUL/f

RELAXAT*.

67

Inquibus dijfolve el. .

Mifcc. F, c potio j marie exhtbcnda : & fubinde,
malo perfeverante , iteranda.
a Rtpttendu elytr.~] Suma tur pur
gado interius , i i intemperie* adfit,
aut alvus adlricta
b Sen/u z |s 3i. fermas fufficiunt Po'/.] dde in principio nitrigr.
xij. ad feliciorem cxtrac'honem , &
fanguinis refrigerationem , & in

lat diflolve trochift. alhande! gr.ij. aut

dUgrid. gr. iij iv. Si peccet bilis , i) lud vero priuuim mufceatur cum ele. diaprun. Sc potio non
diu ftet immota , ne fe. diagnd. rurfus
feparetur ab aqua. Vide inoleri mircula cbyinicapag. loo in I.

Corpore bene purgato , uvula a cum pulvere fequenti , cochlearis,

abHildano centur. 2. obf. i.defctipti , vel alterius convenientis ope,
fepius in die erit fublevanda :
,
5. Rofar. rubr. balauftior. cor'tgranat. an.
7td. btort* , tormentiU gallar, immatur. tnd.
florcnt. .)- alumnus ttjlt 9>jM. F. pulvis.
a Cum pulvere.'] Autor habet pul- ^
v:: ein ex hildano.
Tentetur primo lenirera Iftringentb:
aliquando juvit alumen ultum fol um
aut em f. tontufum.
Vel inflan inatio ineipiens adfit,
in deeofto hordei difolve nitrum.
Et pulrerem nurum cyprefli . cum
cochleari applica. Sed cavendum fedulo, ne fat incommodum uva: ab inftramenro , quo ad applicandum utimur, nam alias malum exafperatur,
quate inUrumentum oleo folet illini.
Hartmannus Labet fequens.
Pulvir. Piper. Long, ferup. j.
Succ. Acacm.
Rad. Tormenttli. an. ferup. ij.
Mifce Fiat Pulvis.
Piper non debet adbiberi , nifiinme
to pituitofo cafu , ut fle rad. iridis
In cafu pituitofo prodeft etiam fumus tabaci , prxfertim in non aifuetis.
Si hzc applicata non juverint , urulatangatur aqua fublimata , fihaec

non proderint, applicetur pyroticuin es

aqua torti.
Si aliquando ex infl.immatione nigrefeit > aut pituita albet , & Hupet (en*
fu , & putrefacta eft , abfeindatur , ne
partes vicinae vitientur.
Aquapendens forcipe exiguo uvam
abfciendit , & poil abfciflionem ferruin tenue calens , non ramen candens applicat, ut, ficut ille ait , caliduminnatum excitetur, c calor na
turalis illi confervetur.
Non tantum eft abfcindenda , cum
pediculum habet anguftum , & pars
iuperior gracilis eft , quare uva tum
vocatur , alias minime tentanda eft abffflo.
Aliquando rubefeit cum aliqu ni*
gredine , quod indicat, aliquid cancroi adelte , & tunc eft attingenda medicamentis mollientibus , live acribus.
In magno dolore non vis eft inferenda
u vul xnc gangratna oriatur.
LI
In

MEDjlC UVUL/E RELAXATE

In a'r fit temperatus ; cibus cx jufculis & ovis iorbilibus :

vitentur omnia aromata : potus fit tenuis cerevifia : corpus quiefcat :
fomnus fit moderatus : fugiantur animi affedus.
Vitentur emeUanmsta."] In cafu pituitofo poffuiit conced aromata > ooo
autcm in cafu faiino , id eft , biliofo.

2cTo

%_

iE,

SECUNDUS.

De Medendis Morbis Pe&oris,

L
MEDICATIO

SPUTO

VIRI,

SANGUINIS

L4BORANTIS.
1 R roburtus , 40. annos natus , poftquam diu intemperanter , in copiofo , & generlo eibo > potuque ingurgitando,
vixiflet , esepit de dolore quodam thoracis gravativo , &
tull fleca comitate conqueri j qui deinde e per aliquot menfes duravit. Tandem ipil noifle evigilanti oborta eft turn's vehemens ;
ex qua poft aliquot horas incidir in fanguinis exfpuitionem tam copiolam , ut ea nocte pelvim integram languine 1 cui multum e purij
Fztidiffimi erat admixtum, impleverit. Portea exfpuitio illa nonnihil
quidem fuit imminuta J verum fredeunte poftridie vehemente tiifli ,
rurfus pelvim fanguine fpuitione rejefto , iroplevit. Jam valde ititj
nec g febri eft liber.
a De dolore gravativo. Hic indicar,
dolorem in pulmonibus eilt , non
alibi ; quippe Dolor eft gravis , quia
pulmo paueos habet nervs refpeftu
lux magnitudinis.
b Zttuflificca.'] Hincdiftertab ailmate , quo phlegrnata folcnt

evacuari.
Per aliquot menfet.') Tunc fane
meritb fufpicio oritur infla'mmationis ut eniipclatb , tendentis ad fupperationem , przfertim fi febrcula adfit , quz hie etiain memoratur in fine
hiftorij.
L1 3
d San-

M E D I
d Sanguinis txfpmtionetn.) Haec fan
guinit expuitio cum przeedenti tuffi
icca nocac fads , in fanguine domi
nad intemperiem acrem , vafa fenlim
crodentem.
e 1 Mtu fttidifiimi.') Factor indicat
ulceris vetuftatein.
f Rtdtuntt vthtmtnti tuffi , &c]
Tuffi fanguis cum moleilii ejicitur,
quamdiu Unguis in cell dis pulmonum
coagulatus basrer , Sc non in afper
arteria continetur, nam quae in pul
monics continentur , prius debent
bronchia perradere , antequam ejici
poffint.

A T I .
Sanguis , qui ex pulmonibus excetnitur , floridus eil , quia recens ex pul.
monibus venic , Se fpumofus excemitur ob admixtum acrein : \ curricula
vero excemitur cum Naufe coagula*
tus ) grumofus , Se ater.
g ftbrt. J Quia febris fignum eft
( prxterquam quod id jam pus rejeum docuerit , fanguinis in thorace
jam putrefcentis , lie hace medicado
eft praeparatio ad medicationem iecundain , teniam , nonam , decimam , &
decimam .

tsffficttur in hoc xgro 1 fitbflantia ' , & eorum vafa , uti

ex fanguine, & pure illo copiofo, tulendo reje&o, eft manifeftum ; afHcitur & cor , lit patet ex febri.
a Subfltntia pulmonum. ) Et quidem . illos exulceratione quadantenus
confumptos elle non tain gravis eft af
feftus hie, ac vulgo imaginantur nid
di flic ili s eft curatio propter continuum

pulmonum motum ) quia ex theoria

nobis confiant , contra vetus judicium,
pulmones non fupplerc in refpiradone
partes mtu , fed tantum patum.

%JM>orbni , qui eum infeftat , &! & ejus vaiorum exulcerato , fanguinis & puris copiofi exfpuitione comitata.
Qaufa procatartlica hujus moibi eft intempcrans ilia cibi & potus
copiofi & generofi ingurgitatio j qua magna copia humorum fanguineorum & acrium , in to to corpore & pulmonibus collecta, antecedentem huic morbo prarbuit cauflam. Pars ver ejus magna c ex vafis pulmonum in eorum fubftantiam effa , ( caufa hujus morbi conti
nent exiftens) produxit fuo pondere primum d dolorem gravanitm ; &
acrimonia quantitare fu bronchia pulmonum irritando > excitavit
tuffim ; qua primo nihil expeitorabatur , quia materia ilia > pulmonum
poris contenta,prim erat nimis cra(Ta,& fubftantise eorum nimis firmiter affixa , quam ut de ea quicquam ex pulmonibus expeftoraretur.
Poftea vero lapfu temporis fuit ille fanguis extravafatus* in pus cortverfus,quod lapfu temporis putredinem &hinc fcetorem Vtantam acrimoniam contraxit ; ut illud ipfi dormienti tarn vehementem concitaverit
tuffim,

SPUTI SANGUINIS.
z7i
ruiTim ) qua pulmonum bronchia & vafa , materia; iti purulenta- &
cedx , in cavitate pulmonum collehr j vicina , ac ab ejus acrimo
nia pene exefa , diflregerit , atque ita &p/tri &fanguini topiefo in bronchiorum cavitates feneflram tantam aperuerit, ut vi vehementioris
tanta foc ri di puris & g fanguinis floridi copia fuerit excreta , qua; jam
aliquot pelves hactenus implevit.
a Cibi & pottu gentry/7.) Impetuofi
St acris , . gr. fal, aiomata, etiam fpiritus villi.
Muira cet: a hu worum .)
Copia huinorum pletbor.iin dicic,
rafa , cor umque poro9 diftendentem,
unde fanguis faciliuj transfudet, dieftdcfln vulgo vocant ; qux apertio fi
eft major, ut fanguis copiofior exeat,
naflomofn vocanr. Acredo facit erofionem, quam diairen appellant; fi
externa vis iftus, aut lapfus vafa erumpit folutionem vocant, qux etiam
diururna , vehementique tunl originein
poteft ducers.
Ex -wit pulmonum.) Riveriiis in
praxi vult , aliquando fanguinem tie
ne , hep ire & utero tram muri ad thoracem , id circulo fanguinis maxime
fie mini feile rpugnt.
d DoUrm gmventem.) Non quod
ideirco fanguis fuerit neceflario acredinis expers , fed quod fubllaotia pul
monum fit obtuli fenfus.

e Nam crajf.) Hue facit paucitas

fanguinis extravafati , qux rum fufficiens eft ad gravatirum fenfum infe
re ml um : fecundo, aliquando eft raf
fine membrana: abfceUum confinentit:
tertio, materia extravafata poteft hxrere
in tel lulis remotioribus broncbiis,
faltein capacioribus.
f In f:<; , quod putredintm rye. )
Eft ipfumpus jam factum per putredinem , quod dum tempore accrefcit,
fxtorem induit & majorem acredinem ,
qux apoftematis membraoam att
nut j & tandem perfort.
g S iwg-. florid* ) Id eft j fan
guinis arteriofi & rtcens extravafati ad
difterentiam fanguiais congloinorati,
qui evoinitur ex ventricule , quxque
ibi mora fu fui' coagulatus & perpetuam aaufeam excitavit cum fenfu
ponder is in ventrculo , quibus fangui
nis i J le afieAus ventriculi ab hoc pul
monum diitinguitur.

Et quoniam pars puris putridi poros vaforum pulmonum intrat ,

& com fanguine ibidem mixta ad cor defertur , in oque vchementius
&amalignius incalefcit, producit ea hie febrim ; ex qua deinde ori- *
tur , ob fophagi exfccationem , molefta fit.
a M*lniu* inealtfeit. ) Id eft , ob I per pus deduftam , feruieniationes
matetiam xtheream peregrina in , eo | fanguinis augecitMorbus hic , propter exuleerationem pulmonum & majonim vabrum, magnam copiam fanguinis etTndentium , cft * pcriculal'
mus.

1
MEDICA TI .
mus. Hinc cnim vel fubita: mortis , vel phthifcos eft periculum. Quia
tarnen hiftorix teftantur nonnullos tali morbo fuile curatos ; fpes
nondum plane decollavit.
a Tericulelfimat.) Vide S. 4 A.25.
S 7. A tf.& 16. quia omni s autein
conlol id.u io requirit partium quiet cm ;
darum cd , fanationcm pulmonum,
nunquam quiefeentium, iorc dimcilliinam.

Dicitur folvere cephalalgiam Se. C.

A. IO. intellige earn , quae a plethora
originein traxit modo etiain fangui
nis iib evacuado lie mdica inftat
venxfedionis , in curatione habet fcopuni a V ci lio ni s.

itaque tentanda j eacjuc confiftet in fanguinis averfione &

a edftione , vaforum apertorum clauionc , ulccris deterfione , ejufcjue confolidatione,
a Ziuiont. ) Ejus videlicet fanguinis , qui jam extravafatus prxcipitatur
in pulinonibus.
igitur a fanguis per vensefcclione dextro brachio cducatur ad
vnc. viij. Et venarfeciio poftridie , imo ncceifitate urgente , vel peft
tres horas , reiteretur.
a SanguU cducatur e brachio. ) Au&or inftituit flatim venx-fedionem in
brachio i qux tamcn aliquando nocerc
maxime poller, uti aliquando prodefle
poteft ; ipfo videlicet tempore fluxus
Sanguinis.
In noftro cafu evacuavit jam xger
ad minimum fanguinis libij. adeout
vires lint line dubio lats debiles , qua re adhuc vein fedionein inftituere
non line periculo effet : deinde hxc
hxmorrhagia oita elt ab exulccratione,
qux pulmonum vafa erofit , adeo ut
venx-feftio hic non multum juvet vel
faltem dubium fit , Sc propter incertutn lev. untu non eft inferendum cer
tuin damnum
Veux fedio in hxmorrhagia inftitnitur , quia fanguis per vulnus effluens
facit , ut fanguis minori mpetu , &
copia feratur vtrfus omnej pattes cor

poris , atquc adco etiam minus ad rafa

fanguinem prxternaturaliter euiittentia , quare h ie vafa in nus diflcnduntut a minori copia fanguinis contcnii,
unde quodammodo fubfidunt, i id
modulum ntus contend fanguinis
contrahuntur , & pori anguftantur,
deinde Sanguinis aliquid grtimeicens
ofcula nimiuin aperra , tandem ita ob
turt ,' ut poftea fanguinis nihil ctfluat, atque ideo venx-feftiofola ali
quando hxmorrha^ias curar ; ex his
patet , venae - feftionein ffi(Htuendaa
efle, cum fanguis adhuc copiofe et.
cemitur , & adu effluit , nam ii inflitueretur venx fedio , poilquain fifli
cxpit Sanguis j Sc collapla jam funt
vaforum patilla nimis orificia , fruftn
tanta quantiias fanguinis efflueretpcr
Vens feftionem , k fine frudu.
U:itur

SPUTI

SANGUINIS.

i75

Utaturque continuo pro tuifi diatragacartho frgido tbuIatOi n,

ore detento.
, . ,..
Et hoc Eclcgmate utatur , lambendo :
. [jr. de litjuiritia
Syr. capill. ven. j.
Lochfam & experti 3j.
Syrup, vio/acei gf.
Mifce , F. Linaus , quem lambat cum lacillo lq*iritia.
a T.c\tgmatt7\ Diatragacanthura illudprcftat ineclegmatc , nempe non
nili rias pulmonum lubricas reddit , c
ab :credine fanguinis Sc puris nonnihil
dfendit , quod fimplex etiaui poteft
[pnfm itfymfhyto , aut
de papavere,
Mulciufus eft conferva rofariim mn-

I tiqua .in caufa frgida conducir Ut

\ Sulj hurts
b Lincha.'] Linclus in hoccafufa: t funt accommodati > quia diu in ci
re poli'unt teneri , priufquam deglutiantur , ut ita fenfim ad pulmones dilabantur per afperam arteriam.

3 Purgetur etiam tali purgante haulu :

g. Rbabarb. e!etl. 5iJ*.
Airobolan, cttrn. 3jJ.
Tabiarmd.
Infunde m atj, plantag.f. c. exprtjfioni adde rbabarb. pulv. 3f.
Sjr. de rof. ficc. |j. fcammnn gr. iv. '
Mifte F. potus , quifumatur mane.
a Purgetur.'] Purgationes hic non ft lcnilUmum., & ira .paroxysmuai
mSituantur , qUia fanguinem nimis fi't j ut
, , jnii (,.. V :
Movent , atque adeo mpetu facto vafa
Pulpa cajfu '
ateaditat , & fanguinis fluxum aut
Manna aut .,,
J8?eat, aut periculum inducunt, ne
lnfufm [tnn* , fed diffra tur
ffluius cohibitus iterum erumpat.
quantum eil pollibile , quniam illa
Pujante. ] Si aliquo utendum , non lit de eflentia hujus cutationis.
* biduum reiteretur purgatio hoc haufhr:
gc. Sleiijenu.lv).
Diacathol. .
acj. unul, caballn)
Mifce . F. Potio.
Mm

M E t> I
274
a To bidiitm.] Si Cacochymia in
(anguine (it, per aliquot dies quiefcat,
ut interim vafa confolidtntur , priufquam purgationibus educarur.

A T I
b Rtiterttur purgttie."] Si purgatio
| eft iteran da , cur eft rautanda , quam
] iterationem improbamiu.
I
*
Pro potu utatur hac ptifana :
VjL. Hordei mundi pugill. ij.
GlycjmzA (*.
Vvar. paular.
Decoquantur in aq. . a lib . addenda colaturt facchari q.f,
Syr dt fymphito aut
de rofis fice ijij. vel iif.
Sab pruntll. $Ai, F. JulapiumjquodprxUtpIuj
quam autoris.
Hic etiam profunt conferva rofar.
antiqua , lac Sulphur. Syr. de Symfbiic
apaver. theaies, jvj. Yerneinj&CcraUiA, quia particulisfuis
gravibus inotum fanguinit retardant.
aut viij.
'i
*

Utatur etiam frequenter hoc amygdalato :

Amjgdalar. dale, excorticatar.^i).
Sem. 4. frig. maj. ana 5j.

aq. bordei ej.f.

a F. emulfio amygdalata ad lib. 1. jaecharoftrltto
q.f. ednlcorata,

a Ttifm*. ] Auflotit prifapa hie

convenir.
Sein . rhead. drag ij. addi illi
poffunt Ut fanguinis raotus eo magis
fiftatur.
Ri, in prasi Julapium parat

a F. inrnlo.-] Addatur ci infuper ] guinem incraflat , & Tifcofiorem redfern, papar, drag. j. Cc colaturx fyr. pa- 1 dit , & dcinde motum ejus imminuit.
par . rh . drag. ij. tale amigdalatum fan - '
Si fputum fangufois copiofum perfevejet, utatur frequenter hoc
acfccQCto :
. . R4d.fimphytimaj.
TormenttlU,ana%j. .
Herb, bellidismin.
Milkfolii ,
Pulmonaria, ,
Tt/ffilaginis, ,
Portulac*, .
.. :

'
Tb-

SPUTI

SANGUINIS.

Tlantaginit,
Pyrola,
HugtiU , m, j.
Sem. Hjofcyami,
Acetofa,
Fortuite*, ana 5ij.
Decocjuantur in aq. commuai ad li. i . i 9* diffolvc fjr, de portalaca . myrtiU. ana
F. Apozema.
a Dicoffo. ] Vide plurima pulmo vaille adftringentia non ufurpanda , ninum , pectoris que vitiis opitulantia a- vis morbi fuperata eft, nain non eft
pud Fernelium lib. j. method, med fubito ni mis adftringendum , quin ex
cap. zo. heie pixcrtim commeodatur tufli Gcca marafmo argri interiant.
Scabioj,-veronica >rn '.mo vulpu}mtdMlia
Hic , & in dyfenteri prodeft fimcrurum vitvli, & loch, vorandei , fed plix decoctum herb, millefolii.
Sumat etiam fubinde de his tabellis :
JJ. Sem. hyofcyami alb. fubtihjf. pulv,$\].
Gummi arabiciB}'
Corall rubr.
Boit arment au. of.
Sucei berbers 3ijSacchari albt jij.
t/ftj. rof.
plantag. anaej.f.
F. * tabella 3 cjuantttatc , tjuarum unam teneat in ore , doee
fenfim Itcjucfcat.
' aq. plmntagi aut
a Subnde.~\ Ut fanguini tenacitas
fapav. 3ij.
coQcilietur,ufurpetur fubinde pulvis feMumu.
quens.
Maflichu an.
?l. CorU. rubr.
Sicch. rtfati q.f.
Marg. prap. an. 3$.
M. F. rilulx fublinqual.
Gummi arab.
vide Riverium aut.
tragacanth an. Jif.
. Requiei nicolai 3jM. F. Pulvis pro X. autxij. doGbus,
Thcriac. recent. aUC
de quibus binos de die fumet patiens .
Mithridat. 9ij.
Margarita: in hoc pulvere pro paupeLaud. Opiat, gr. j. aut ij.
ribus omitti pount , ii augeatur pul v.
Camphor gr. j. aut IT.
cotalliorum in duplum.
au x . Mucilag. gummi arab. Sc
M. F. "Bolui.
Heic fcit TmBur* pH.
tregac. extract i cum
Mm
bSucci

ME D I
276
b Swcfi birberit.] Intabillis'autoris futcus berbers acitlus non nihil r
pugnt coralliis & bolo , poflit igiciir
ille f'uccus omitti, fi aciduin fanguinis
infring debet.
TabeU. ] Alldoris tabella: funt
accommc datas , &c hoc genu; medicamenti fatis ijuadrat cun hoc afleftu >
quia diu in ore retenta: has ubelli fen-

A T I
fim diflolvuntur, & pedetentim ad pul
mones delabuntur.
Ghynuci hie laudant oleum de cara
be i quod etiam lenitcr adftringit.
Hartmannus hie laudar oleum fuccini , fed de eo incrito dubitari pofftt,
cum hoc oleum lit fpirituofum > &ca>
liduiu.

Magnopcrehic ctiam a-profunt trocliifci de aJktkcngi cum opio,

in lade dragmar quantitate farpe exhibiti.
a Trefunttrochifci &c.~\ Semen Su
mach potclt mane fumi j vel etiam cir
ca vclpcram pondere Arng. [em. vel circiter.
Amatus Lufitanus a mat feinen urticaruin.
Sanguis Draconis > fi haberi poterit
in guttis , fubinde ad Arag. fern, affumptus , valde proderit > nam eil fubtilc , & penetrans adihingens.
Lapid. Hacmatit. ad At ag. j. affumptus potencius adihingit , non tarnen

hic nimim eft ndcringendunv '

Laudatur etiam lac afininum chalybeatum , fed quia tale iac non ubi
que femper habetur,lac bubuluui potett
fubftttui , quia chalibeata sdftringunt
fine obllruftione.
b Cum opio.'} In difficillimis cafi"
bus tandem ctiam ad narctica devenire pofTunius , quare proderunr. hora, Rtq. Nicolai, Syr. Faptv. Laui.
Opiat. Tinf. tptt. Thtrmca , Mtlhrid. .
Rte. &c.

Sub noftem etiam fumi pottft * hec Medicamcntum :

5. S)r. de ref. fice.
de[ucee pcrtHLict.
papav. alb. ana.
Mifce.
Capiat cochlear unum fingulis duabus horis , ita ut una
totus fyrapus ille abfumaur.
a Hoc Medicamcntum. ~\ Habenda
Camphor* gr. iij.
eft ratio ventticuli > praefertim fi fit
Cum pauxillo cerevifiat aut vini
fcernina.
praifertim rubri.
Cape potius Tintf. opii cochL
Torus fyrtiptu.~] Nimium eft dulSyr. At papav. albo j^.
cedinis pro tantillo temporis.
a Cucurbita magna hepatis regioni poteft adhiberi, & frequenter
rciterari.
Cucurbita.'] Iutilis eo magis , quia hepati exequias jam funt decnta
te^ vide Kiv. cent, ptimamobf. 18.
Oxy-

SPITTI SANGUINIS.
i77
Oxycratum ctiam poteft teibus applicari.
*vdcrt ad ficcum & frigidum declinans. Cibm fit refrigerans,
ficcans, c adftringens , paucus , d ex pedibus vitulorum , lafte , carnibus vervecinis , gallinaccis , piicibus faxatilibus. Potta fit ccrevifia
tenuis, vinum aquoium, rubellum; lac caprillum > amygdalatum.
Fugiat txcrcitia & quiefcat. Acrcm leviter infpjret. Excrementa alvi
refpondeant quotidie arte vcl natura , e Somnus fit nocturnus , moderarus. Abfiineat Fenere. Vitet omnes nffctlm pra:fertim iram.
rA'f.] Sit teraperatus > ic cibus. fcribit pedes vitulorum.
Sicc*ni.~] Siccus non nili in cafu
e Somnus fit nofurnui.'j Hace furilde hmico.
perftitie eft j asger debet dormir quanc Adjir,ngens.~\ Sit valde modice.
do poteft.
d ixfcitbm vitulorum.] Bcneprae-

1MDICATIO
PHTHISI

MULIERIS,

INVETERATA.

AFFLICTl,
Fctmina a triginta quinqu annorum . jam ab oto annis Iaborat ~
tii/fi, cum exfpuitionefanguine , interdum etiam purulenta, alias.
quoque acjuoia. c Hue accedit febrcula , qua: fe cibo prarfertim
mmpto, levi calore pranernaturali & pulfu cclcriorc d manifeftat.
Corpus ejus de die in diem magisque c marcefcit. Quamvis multorum'
Medxorum confilio fit ufu , morbus tarnen hactenus fancri f non
pocote.

anncrum.~\ Phthifis folet fere vidimus etiam exeinplum . anno-*

mediant banc cadere setatem , ut nun.
Cum fan-uiis pulmones tranft per r
debrair in cauls procataricis.
b Ab Uborat tujfi. ] Bene vafa pulmonalia,& materia aciis& fai
dicta in veiibulo theatri tabidoriiin fa , aut ctiam purulenta in pulmonibus
refert cxemplum tuffis 1 6. annorum : fottehaerens, ci iminifcctur , totiis cum
M in 3 .
m--

MEDIC ATIO
tempore Sanguis acredine imbuitur , chyli ; dum pori cbyli adhuc aliter fun;
. '& fsepeetiam folito , & debito tenuior difpofiti, quam quidem pori fangui indeevadit , hint & humores in parte* nis , ideo materia primi dementi po
funt depofiti fiuiJiores , & catharric ros particularum purulentarum ttancapite in pulmones delabentes tuflim lens , non commode tranit poros pat
' iicc.im effkiunt , quia humor tenuis tium chylofarum , arque Sanguinis &
non potelt lulfiiienter ab aere elevari , contra : hinc levis oritur ebul litio, quae
ut excernaxur : intcrea tarnen cogitan- dicitur exacerbado febtis hectic x poft
dum eft > fanguinem numero partum.
d Maniftfiet.'] Ideft, inralefeic.
prius & antc omnein humorum in
Intenlionem febns port partum alt
partibus folidis acredinem efle imbut um acrimone corrofiv , nimifque in - ernando non fentiunt aegri , quiadiude tenuein , unde ergo nafcantur hu turnitate motbi tandem huic fymptomores , & catarrhi actes, tenues,& cor- mati afluefeunt, & de confuetis non
judicat anima.
roi: vi.
Hue acccdit febricuh >c"\ Circa
e Mercefcu/j Interdum capilli deillud videlicet tempus , quo chylus in- fluunt.
- greditur fanguinem.
Capilli in Phthifi dcidant , figniFebrisin Phthifi eft parva , aut len ficat fanguinem tain acrem efle , ut ra
ta , quia partcula; puris habent poros dices capillorum abrodat , nain pus a.non multuin abludentes poris parti- cre fanguini conjunum , uti in alias
. cularum fanguinis > quare materia pri- partes deponitur , ita etiam in parte
mi dementi hos poros perttaniens capitis , ubi glndulas circa ingulos
. non multa i n inter fe differt , quare qui- poros cutneos hxrentes , qua; pilodem aliquis , fed tarnen non val de fen- rum bafes funt (nam ubi tales glndu
fibilis conflictus oritur : verum in ho- la; funt , ibi funt pili , & totum corminibus anis cum crudus chylus in pus pilofum eft,quamvis pili non valdc
fanguinem defertur , pori partcula rum confpicui lint) etodens fulcra , & radi
. chylofarum non multuin quidemi po ces pilorum confumit > quare amplius
ris particularum fanguinis abludunt, inhxrere non poil un t .
Non potuii. ] Vide' River, obferv.
quare inter hos duos liquores nulla Utplurimum oritur lucia fenfibilis , fed ab henrico Rufo cominunicatam terpori particularum puris paulo plus ab tiam.
ludunt fanguinis poris , & poris
uifficiuntur in hac argra pulmones , eorumque vafa : quod ex fangui
nea purulenta & aquofa exfpuitione., tufli rafia, confit. Aflicitur
etiamw, ut patet ex febrcula illa continua fubinde ingravefeente.
A Afficitur totum etiam corpus ; uti ex eius marcore eft manifeftum.
a Afficitur totum corftu.] Id eft patitur totum corpus.
Morbus, qui earn affligit eft ulcus pulmonum ; fWtufi , exfpiii
tionc

Phthisis inveterate.

i75

tione fanguinea & purulenta , a< febri comitatum , Pbthifit

appellator.
a rhthifis ] Alia dicitur , feu
legitima . alia fpuria 8c fpeciatum ta
bes.
Phthifis dicitur fpuria , cum pars
Tel corpus emaciatur line ulcere pul
monum , ut in lue venerea , aut nu
merous in corpore obftructionibus > &
przeipue cum nimirum fanguis nimis
acris exiftir.
Phthifis fpuria orirur intendum ab
afTecru hypochondriaco , in quo gln
dula: mefentericse , & vafa nonnulla

la fu r ob ftru ft a , ita ut parura chy

Ii ad fanguinem defieratur , qua re fanguis acrefcit 8c maciera inducit : imo
lpf* partes nutriendx obltruuntur , adeo ut nutrimentum omnia illarum
punfta perradere nequeat : Humor a.
cris in pulmones ob poros eorum male
difpoitos non ita deftrtur . quam qui dem. quod magna ejus copia in fanguine exilien; poros vaforum vi aperiat , ft
ita figura m pororum im mutet , etiam
in pulmonibus.

*-[ hujus morbi eft humor acris in pulmonibus c genitus , &

ob ejus d poros nimis apertos , reliquo fanguine feparatus , ibique
collectus , vel ab aliis partibus per deftillationem eodelapfus. Hie
bronchia irritans e tujfim , & fubftantiam ac vafa pulmonum erodens,
ibi fmIcms produxit ; quod nunc modo fanguinem modo pus in bron
chia deponens , eaque turn quantitate > turn acrimonia fu ftimulans,
Bexfl/mttonem fangmms & spurts tufiiculefam excitt.
a Cmut*.) Cufas procatarfticas,
Tide apud fernclium & H. 3 A. 13.
. . $. f. . 9 $. 8. . 7 & 8.
rhthifis aliquando oritur ab acribus
halitibus ex calce recenter exftinfta fsepeinfpiratis.
Humor eeris.) Tabem ex gonorrbea habet Hip lib. 6 epidem$. 8.
texm 47. fed illa ad notham referen
da potius : aliquando malum eft hxredinrium , quod tarnen fe non prodit
ante pubertatis annos , qua state foI ent humores omnes noftn corporis re1 i quis paribus acriores fieri.
Gmitia , ttiqui cottbts.) Potius
in fanguine generatus.
d Ttr>s.) Cellulas potius.
e Tujm.) Plerumque ficcam ob hquiaut espite per

nervs , aut ex vas oflis fpongiofi per

os deftillat ad fubjeftos pulmones .
prasferrim fi ex cooformatione naturali larynx direftemagis fubjecta tftforamini , quod naribus cum palato eft
commune.
f Ulcus.) Vide Hpp.f A~ if.
$. 6. A. Ii
g Exfputt'tonem fanguinii.) Aliquan
do per totiun hnjus morbi decurfum
nihil fanguinei in phlegtnat.bus fpe&atur.
h Exfpvititnem furU.) Pusdignofcitur phlegmate , quod pus in aqua *
fubiideat , phlegma ei innaret ; II Uni
que duToIvarar 1 hoc vero non; Tus
practerea carboni vivo injeftum fxtet,
non vero phlegma. Pus aliquando fua fpontc cum urin
exter-'

M E D I A T I
8o
excernitut , cun pus magna copia in dicamenta vulgo funt calida , c termifanguine cxiftit , nam uti reliqui hu um partium, qux poros corporis apemores a fanguine fecernuntur in reni- riunt , ut eo commodius vapores pubus , it non mit um eft , pus cum bu - rulentieos tranire poflintt & corpo
moribus (anguine fecretis in renes de- ris calorem augendo plures , & veheponi , & cum urinis excerni : fed eft mentius agitatos vapores purulentos
& alia viager quam pus in pulmonibus excitent.
Et utinis.aliquando innatat pinguemagna cofia lepertum , ibi corpotis
calore mullos de fe fpitat vapores pu do , hinc etiam febris dicitur collirulentos , qui inter Juin pulmonum , quans : pinguedo vero in Urinis oti& diaphraginatis fatis magnos poros -tur , quia acrimonia puris multas par
tran.'eunt in cavum abdominis non- tculas pingues , 6c oleoginofas cum
nunquam ( & quamvis|difhculter, per aliisparticulis folidarum partiumabraporos veficx ftas intus fpeftantes in dit , qux partculas cun urina excer
velicam penetrant , ibique rurfus in nuntur , ob earuin levitatero cum
purulentum liquorem refolvuntur, & urina diu permifeeri poflunt, fed fucum urina excernuntur , quare Autb perficiei innatant.
tes etiam diurtica adhicot , quae meMateria autem purulenta & faniofa , ulcus circumftans , &ineo
contenta , inficit fu putredinc fanguincm ; dextro ventrculo in finiftrum > per pulmones tranfeuntem : Qui deinde in cor perpetuo
delatus , vitiat ibi fanuificationcm effervefccntiamcjue julio ederiorcm & a malignam ibi excitans , facit febricnlam ; ejuibus totum corpus fenfim mdics magis magifque ob defectum boni nutiimenti contabefitt.
a Malignam. ] Per malignitatem
intelligenda cft vis cotrolira.
b tebnculam continuent. ] Febris
hecrica bic nunquam intermittit , fed
quidein remittit, arduas aut tres bo
ras poft partum ingravefeit, quia ;crudus chylus ad fanguincm delatus > diverfain & peregrinam materiam primi
elcmcti > per particularum durum
poros rluentcm , fecum ducit > & fangu i s pure infectas etiam alienam mate.nam per fuos poros tranfinittit , qux

dux matefix fubtiles diverfx luftam

nter fe excitant , & febrim augent :
febris autein eft lenta , quia pus fanguinisfermentationes facit debiliores.
Cun fupe'ficies corporis egrorum
manutangitur, calor acer percipitur,
qui oritur (alt volatili copilo per po
ros corporis exhalante.
Invalefcente febte unsues in dgitos
curvantur , male livefeunt , cotrarum
extrema fuafum convelluntur fu iccitate , Fernelius.

FcbricnU ilU inttnditur fumpto : quia partcula? alimentorum

aumptorum crafla? , nondum lats ben copiai , ubi cum rcliquo (an.guinc funt mixta: , vehementius moventur. cnim tales ibi taciunt
0

PHTHISIS INVETERATE.
281
irrfanguine & corde poros , ut fiibtilis materia illas vehcmentius mo
vere poflt ; atque ide lise a vehementiorem in corde fanguinis effervefeentiam excitant ; qvx deinde , partibus alimenti magis ab ulteriore coftione attenuatis , paulatim imminuitur ; & afumpto rurfus no
vo alimento , iterum intenditur.
a Vihementiortm tfervefceniram.'] I piunt , vebementius , quam fcea
Ligna iicuti viridis , ubi arder inci ardent.
Ulcus hoc , tum ob febrim hccTticam commitem, tum per fe , tum
quia jam m^orum praeftantium Medicorum confilia fprevit , * non
videtur poiT fanari.
a Non fttf ! Quu non eft
quies pulinonibus , five inrerdiu five
oocr.u,ad conlolidationem aguilita, vi

de Hipp ff.A. IX. cV 14. heredita

ria palliar i , non autem curari poteft.

Attameh , ad vim morbi mitigandam , & vitam prolongandam,

medel palliativ* uti peterit; quse confiftet in materia? acris attemperatione , ulceris deterflone , & , quanta fieri poteft confolidatione ,
fcbrifcjue mitigatione. Prarfertim cum Hiftoriar teftentur phthificos,
plane confumptos , a fuiie fanatos.
a Tuifft natot l Riv. cent. . obf. tik , fxpius ctiam purgantia exh ibuit,
21. mittit fanguinera ad ^vij. in vir- & J. ciiefebrij exacerbata fuit , quod
gine 14. annoruin in fuinma Jam ma fatis oitendit , venaefeftiones 8c purgat . quod indubie fecit ad fuhlatio- tiones hie ncuiiquam convenire.
febris : quarta die venaefeft rcpeAd hos fcopos utatur hoc pulvere, qui Haly abbati Valefco de
Taranta adcribitur.

2. ummi orah:ci , tragacantkit,
<ym)li ana .
Sem. papayer, albi 3x. portuiaca , malva ana 3v.
cucurbit* , melonum , encuatan , citrullorum , cydoniorum mmd. an. 3vj.
Succiglycyrrhyut , fi'tu an. 3iij.
Penicorum adpondus omnium.
a F. pulvis , de cjito demur omni mane 3j. ru
Nn
pe

zBz-

MEDI C A T I
'

papaverine viljujubino. ttiam mat apt

in hordeatis , amygdalatit , aliijue csbit.

a T pulvis."] Pelvis Auctoris non . f nempe acidmn peccet, alioquin peius

eft rejiciendus. Adde corail, ocu!. tancr. | fpirttu fulphum imprsegnentut.
Nou dormkum itura utatur dc his trochifcis :
. Gummi tragacantht. , orabsei ,
Thris ana 9j.
%smyU 3).
t^Cedull.fem. melonum.
Sem. papav.albt recent, hyofcyami, ana$f.
Coralli rbri , oculorumcancri , ana^ii).
Opa , ta vmogtnerefo diffoUtti , gr. vj.
i
iJHucs/ag.rad. *Uht & confetid cj.f.
Saccbari penidtatt medtam partem ponder;s rtUquortsm omnium.
. trochifci 3. dimidid ponaeris j , *ter b dents & buceos retenium , continent , ft*
quefuperdormtat , & jponte eum dijfolvijmat.
a opii.] Eciin probo modicum hujus iiiuin , quaindiu oninus non fue
rit immodicus , & vires confliterint .
itcjuc etiam coinpoJitio piobatur.

Dents & buccat.] Ut defendan

ts inter dorm i end um fauces vcllicatione , excitante tuliiin , qua; fomnum
interrumpit.

Ufus facchari roftti & a conferva: rofarum diuturnus , conrinuus ,

ac multus , multos rctituilfe dicitur.
a Conferva rof,~\ Nimirum antiqua; , I Poftfufficientem deterfionem , quam
Gc enimaccedituradlencmulcerisad- ! appritn Juvant omnia bordeara. Vitritioncm. '
I de Mulleri miracula cbymica pag. 104.
Syrupus de fymphyto hie etiam eft optimus : nam deterget , confolidat , & adfti ingendo roborat. Radix etiam fymphyti decofta in
jufculo eft magna: efficaciae. Vel
V/L. Sacchart refati %').
Flor.fulphuf&j. Miftc.
_
Sumat mane & veieri magnitttdincm caflanea. VeJ
0t. Pulv. millefolii 3j.

PHTHISIS

INVETERATE

igs

furis fllt ^iij.

bumat in aurora per aliquot dies. Vtl ex to pulvert cum
Jaccharif. *.
F. tabella , quorum un am femper in oregtet.
a Syrupu it fymphyto. ] Hie profol. Muri &
deft, prsferrim ubi ulcus deterfum fue
Jrgenti
tit , & ad confolidationem acclra,
Celatinam co*ni cttvi.
Oleum fuccim flavi
mus.
b Ktdix fymfhiti. ] Ubi videlicet : . Praxeos pag. 43 . commendat
flotes julphur alba : p.ig j II. i^uincoofolidatio tempeftiva eft.
tam ejjemiam fulpburu : pag. J . f. lac
Schroderus commendat
Aquam mxgnanimttatu.
fulphur : pag. fiz & feq praeparaAlii TinSt. coral.
tionein quanuam fingularem tartcri,
Lap. prattofos
pag. 56:. i feq. fp. p cri arum pag. 5 71.
Utatur etiam hoc * deeofto :
t. 7(4. |j.
Santah citrin. 5ij>
Dtcocj. tn afta borrag. & tapiU. ven. an. hb. iij.
Po tnfuonem decoejuantur ad teriia yarns confumtiontm.
De eolaturafumat mane ^iiij. & tantmtm bai c in
prandto & cana.
1 DeccBo~] Ex guajaco.
Salja panB. & fimilibus
aliqoando phthifite* incipientes cura,
s habet Riv cent. l. obf 99
Guajjcum autem calidum normihil
M nu im eil, & tarnen caloretn acrem
culpanr in corpore & vifeetibus, Tide
Ri. cent 1. obf. 78
Gimjicum ergo in intempetic calida
potelt omitti.
Subinde fudoriferam aliquod po-

tens, quantum ferunt aegri vires,ex theriaca recente c minemtibus fjfalibu

omillis, quia morbus eft falinus) exhi
batur.
DecqHantur. ] Potius in aqua &
hydroinellilis an. p seq. in cdlat. dif
folvantur. .
Meli, rjfecei ^j. aut Jij.
In prandio & ri,] Sumaturquc
non in prandio & m , fed potius
temporibus vacui ventriculi

Ferfetur in acrefcco, temperate calido Cibus fit panatclla,ex

pane in jure pulli cocto } c ex pulli carnibus } ovis forbilibus, ptifan
ex integro bordeo deglumato coda. Potus vini fit oligophori. Procurctur ahn humecbtio prunis decois , ante cibum exhibitis ; alijuando turn manna; vel fyrupi violacei folutivi uncia una. d Lacle
N n a
afina?,

M DI I
afinar j vclcapra?, velnutricis, non videtur utcndum , ob febrim.
Attamcn multi ejus ufu dicuntur reftituti ; &c. quidem in tantum , ut
teile Platero , nutrices dicantur ex ipfis concepill.
a Aeriptco.~\ Totius in Hmido, liaque lenientia v.dde profunt.
Ex fuicamibm.'] Tum it non frgido ra men
Dixnm adeo multum hic pofle con dibus Tcrvccinis St vitulinisob viiciditendit Bcnedius in veUkulo thcatri tatem eorum.
d Litte nrn.~\ Atit inilitbre j aut fi
tabiJominpng. jt urtullim I annorum fuffufi ne 3c initillatione nataui, hxc haberi non pollimt , bubuluiii /ufola cxnx inhibi(ione curatam fuilie mitur , nili febris fit intenfa , vide
Hipp. $f A 64 Se rever , Hipp,
referat.
Cibiu 1 Oriza , crmor , ptifa- aphorilinuru gcneralem non elle , tenx , prima, raps , 1 furni.i , limi- ftatur experiencia.

III.
MEDICA TIO

'PHTHISI

V I D U ,

INCIPIENTE

LABORANTIS.
/iginti quinqu annorum jam ab aljquo tempore graviter a:
Vidua viginti
capite
ficitur defluxionc tenui & acii , quam in pccuis fibi ex capii
delabi fentit. Hanc comitatur tu/fis ficca , ferc perpetua cum ma
de, febri lenta, & genarum rubore. Ante duos menfes ejus mantos
Plithifi periit cui nodes diefque adherens , c pravum arem , quem
exhalabat , infpirare fuit coafta_
a ?htbifi incibiente.) Ordine prxpoftero fcquitufphthifis incipiens. Conf .
Houfer. torn. . lib. J. obf. I J. & feq.
ut & lib 7
b Excapite.) IJ cft , exoffbfpongiaib.
Pravum infpiwc.y Quam

' vis igitur morbus fit ex vomica . ab

I fcelu , ulcere , propter Iong un tarnen
converfjtionem aeris infefti fenfim li
pc.litenrim morbus , qui ex fua naiura font.iciofus non elfyalis evadit,acri
aeri inipirato, paulatim pulmones exedente.
In

PHTHISIS INCIPIENTIS.
In liac ajgra afficiuntur pulmones ; ut patct ex tufli , caput , quod
indicat deftillatio : cor , quod probat febrcula : Sc totem corpus , quod
conht ex macie.
a Caput.) U eft o$ fpoogiofum ,ni- 1 terioribus capitis partibus Teir , aut
G i l Sat per ervos , tum poteft ex ex- | terti ex proximis vafis pulmonum.
SHorbusj quoargra prxcjpuc laborat, eft intemperies maligna
pulmonum ferofa , & acris > non diuturna j qua; febriculam lentam,
* tuSro iiccam ac perpetuam , totius corporis maciem , cum gcnarumrubore, inlucens, pbtlvfis utciens appellari poteft.
a Tu/Jim fccam ) Rivrrius b. 7
dicit i fputum eie folito amarilis : lie

etiain thorax anguftus Sc fcapulac pro

minentes alarum inore funt.

(/utft & origo bu]us mali eft ' convcrfatio perpetua cum marito
phtifko ; quaacrcmab illius halitu corruptum hauriens , malignam
qualitatem per conragium imprilTt cerebro, pulmoni , fanguini eum
tranfeunti , Sc cordi : unde orta eft ha:c c deftillatio acris , ad pul
mones d delabens , & tuifim excitans ; item pulmonum & (angunis
totius corporis corruptela cum e fervore conjuncla , unde genarum
rubor : & cordis maligna intemperies calida ; atque ha*c febrcula ,
lenta , & hectica > eft profeca.
a Convtrfttto ftrpitu.) Ita ut in
bac vidua aut nulla, aut minima deftil
latio cerebro , aut aliunde Hat : adeo
ut apud Femelium dicatur phtbilis alia
elfe pulmonum vitiofa constitutione ,
alia vero ab humore ext.fente.
b Ercrrdt.) Quatenus poifint halitus prxternaturalcs ex ventriculis cor
dis exhalati , aut triam humores acres
arttriarum coronariarum vim facer
porisipfius cordis, imo parenchymati inhxrre , Sc in naturatn fermcnti
abire.
Defltllmio cris. ) Ita evaporado

calci* reccnter extinclx mranos fabros fere phthifi exftinguir , aflererante Houfero in hercule medico lib. i.
cap. i i. hinc novas domos in alubriter inhabita inus.
d DtUbtm.) Ita fanguis jam pjffus pultnonibus ragit confitmando
Sc augendo intemperieui acrein Sc corrofvam in pulinonibuj.
e Ftrvore conjunct*.) Qui fervor in
dicium prxbet non levx inflaininationis aut eryfipclatis , priminn in pul monibus origincm lui lie.

Morbus hie, propter malignitatem & principes partes affrtas-;

eft 1 periclofiffi/nus.
a Tericulof'jfimus.) Videfj.A. loi
Nir 3.

z%6

MEDIC ATIO

a Qtratio itaque circumfpe aggredienda. Eaqtte confiftet in pravis humoribus leniter evacuandis , & partibus afFeftis alterandis.
a Curatio.) Confer . y pag. 44.
Primo itaque purgetur a tali potione :
5. FohorumfcnnA%\).
"BJiabarbari 3j.
c Ctnnamomt 9jInfunde per notlemin ccoi petoralis ir.
(jolatura aide calabriCA 3ij.
rofatifolfit. ^f. /. d y*i hauftus ,
tSrtane exkibenm.
Tali fetioue, ) Hanc formalem
purgationis habet Riverius.
b Potitne) Curatio potius confiftit
in alterantibus. Vide Rir. Cent I.
. obi , 09. Jam ante citatam.
Ctnnamemi. ) Cinnamomum ad-

ftringk, ficque contraria mifceoturcontrariis.

d Fiat hauflus mane &c ] Eft ma
gna dolis , lufficercc pro duobus dofabut.

Poftridi per vena; feionem a educatur fanguis ad vj.

a FJtuatur fanguis. ) Venxfedio hic non indicatur , . nam vires funt farw
proftratas.
Po/le utatur jufculis peftoralibus ex capillo Veneris , pulmonaria %
fiabiofa , tuffilagine , prajfio , alufyue imihbus , per dies duodecim,
quibus quarto quoquo die incoquatur enme uncia dimidia.
Port jufcula utatur a balneo ex hordei & amygdalarum dulcium decocto.
a Balneo ) Rjverius obf. citat commendat balnea tepida , indubi , quia aqw
tepida poilu leoire inguiitem.
Sub noctem fumat cochlear unum hujus fyrupi fluxionem & tul"ilm cohibentis :
52. * Syrttpiviolacei , jujubini , it rofisficcis , iepapav. 0>.
ana
M.
a Syr.violacei, & at ros 3fits.) FofTunt oimtti.
Si

PHTHISIS INCIPIENTIS.

z87

Si malum perfeveret , adhibeatur caufticum utrique axilla: ad a fonticulos faciendos , quibus derivabuntur humores ad pehis delabentes.
a F/*fcj.) Vide Riwrium cent. I Hildanus alterum torraentum addit,
. . . & 7. Cratonem lib. 3. ut nullut tormentorum fit finit.
fol. 76.

' I
Ditta fit fimilis illi , qua: in precedente medicatione fuit prxfcripta.

IV.
MEDICATIO

VIR I,

ASTHMATIC

I.

Vir quadraginta annorum , fanguineus , Vcncri Sc Bacch gnaviter operam dare folitus , ab hinc aliquot annos , per acrem gelidum , plufculis milliaribus , rhed vectus , incurrk exiguam quandam refpirationis difficultatem : qua? poftea ita fcnfim fuit aufta , ut
pertemporis intervafla , denfe, crebre, five anhelofc , & a cum fi
nio fpiret , prefcrtim ubi acclivia afcendit loca , vel alio celcriori &
'vehementiori motu corpus exercct. Malum hoc durare folet , d do
nee multum craffi & vifcicfi fputi tuiendo excrcverit. Jam nunc
c morbi fui exacerbationem patiens , non tantum anhelo fibilo fpiratj
fedetiam, pra? mctu fuftocationis , fereus, ad actem facilius ducendum , federe cogitur.
a Cum fibilo. "J Sibilus in infpiratione oritur , quia humores craffi fiftulz laringis ofculum obfederunt , ita ut
aerfubito hanc an:. 'Ham tranfire non
porfit, fed Kit ciibu > allifus, fonuin acu
tum edit.
b trtftrtirti ubi "c ] Illa cita defatagatio docet , exfrigorc ervos refpintiofti infernantes fecunduin raultos

tubulos fuiY obflru&os ; ad juaincaufatn vulgo attend i non folef.

e El vehementicri motu corpttt exer.
ctt.~\ Cum corpus movetur , refpiratio
cclcridr fit, quia tum languis magis
movetur, ic incalcfcit , hinc magis
movenrur fpiritus animales , qui ideo
etiam , uti in alias corporis partes , ita
iam in partes rcfpirationi inferien
tes

M D I I
88
tes vclocius , & frequentius influunt ad tubuli obftruuntur, unde fpircui per
paucos fuperltites tubulos non fuffiinagis refrigerandum Sanguinem.
S Done mu um ir(ft J I.i, quod cienti copia fluere pount ad partes repro fecunda caula anhelationis haben fpiratorias , unde inagnus nilus ; &
dum elt , (etil euiin craffiues 3c vifcidi- conamen oritur.
f ftdtre.~\ Refpiramus facitas quo minus aer potuerit libere in
quafvis pulmonum undique cellulas lius erefti , qui.) turn vifcera abdominis
propria gravitate fubhdunt , adeoque
jnfiuere
e M. rbi fui txetcrbtthnem p*tiens.~] non tafti diaphiagmati in infpiratioae
Paroxyfmus Althmaticus oritur , cum retrabendo relntunt
per accidens adhuc plures nervorum
tsffciuntur in hoc argro* pulmones , tum fecundum fubftantiam,
tum fecundum bronchiorum afperar arteria: ramos & cavitates : quod
ex difficili refpiratione , & fputo tufllendo rejefo > malum hoc
fua evecuatione levante eft manifeftum.
a Pulmones ftcundum , bronclwrum
remos &c. ) Quia infpi'ato minor eft,
hinc nonfequitur plurimas pulmonum
cellulas humore erado obftrucbs eSe ,
patn tum gravitas iji thorace percipietur , fufficit , fi humor crafTus vias
bronchiorum obftruxetit, ita utaer

' btonchiis in plurimas cellulas penetra

re non point , hinc languis non cicbite
refrigeratur ideoque reipiratio frequens
eft loco profundioris relpirationis. Et
praeterea non raro nervi re/pirator hic
quodainmodo obitr.untur , quapropter .tam alta relpir-itionon fit.

t^Corbns, qui eum affligit , eft a pulmonum intemperies pituitofa&fcrofa, cum bronchiorum obftructione & compnfToue conjunh ; qua: difficilem , crebram , anhelam , foncram , & ercctam refpirationcm hie excitans , %^hma , imo Onhopma , jam appellari
poteft.
a Pulmonum intemperies.] Cur non totius fanguins.
Caufa proCAtarilka hujus morbi fuit ar gelidus , per quem hic vir
aliquot milJiaribus jam pridem fuit vedus. ille enim pulmones ,
nimia Venere & Baccho debilitaros > fanguinemquc copiofum s con
tentura (qui antecedens hujus morbi eft caufa) ita refrigeravit , ut partibus quibufdam pulmonum a frigore coarctatis , pori multi in eorum
fubftantia & vafis plus jufto fuerint aperti ; cjUO ferofx & pituitofi
fanguinis , in pulmones delati , & magna copia eos , ob fanguinis
rculationem , perpetuo tranfeuntis , partes > reliquis feparatar , &
m

A S T H M A T I I.

iS9

i pulmonum bftantiam cavitatefque bronchiorum cflxife , hujus

morbi & omnium ymptomatum cor.men'.em jam fepiui antehac prarbuerint i & etiam nunc praebeant caufarn.
.
Quofiroft, filuitefA [tngUtnii t
a Afngore."] Afthmafzpe product tttt a rigorc , prxCertim Ii caloren i Cu in pulmonts, &c] Cum humores pecbito fubfequarur , quia frigore in po- cances primo in pulmones deponuntur,
ro apertos penetrance , omnes humo- j Cunrcjuidein faepe tenues, (c acrinres inagis incraflanrur , hinc obftru- fpiratus , & expirarus partculas iubetiemes oriuntur ; quz , lint in pul- tiliores fceuin in auras abireacit, de
monibus, aut nervis reCpirarors, adh - craflz remanentes hunc afteciumpioma p;oducunt.
ducunt.
Cum enim in principio hujus mali pauca materia feroa & pituitofa
in bronchia & fubftantiam refrigeratorum pulmonum^ per poros paucos ex refrigeratione , e qu dixi , ratione apertos , fcfe efirdcret,
eacjue nonniiil anguftaret , rcjpirancL difficult** fuit exigua. Cum ve
ro , ex prima illa pulmonum intemperie , concoho eorum , qua
fanguinem > eos perpetuo tranfeuntcm , debent concoquere , ex
feroforum & pituitoforum humorum , ibi rcliquo fanguinc feparatorum & incralatorum , copia , magis magifque debilitaretur hinc
feroi , pituitoi , & vifeidi humores fenfim in pulmonibus incrementum in tantum fumferunt , ut eorum meatus , ab iis nrcxjti & obftrufti, non ni p aerem , eumifue fibtlanttm , & crebrum , feu anhelum , imro'vtt.'ere & emitierepotuerint. Atquc hoc jam aliqnotics tamdiuduravit, doee pituita t!latopwft& , pertufim vel alio cxpeiorandi conatu fatis copio/e , ex irritatis pulmonibus , ejetla , eo
rum bronchia & poros ab obiruc~tione& comprcilone liberaverit,
rejji'iraitonemcjue liberiorem feecrit.
a Aererr.fibiUntem.'] Id eft, humores bronclrijs contentos cumftrcpru auditi , propter arein tranfeuntem.
Poftcavero, quia ab ilia pulmnmim intemperie, antehac geIu contracta, rurfus nova in piilmonibs gignitur materia pituitoia ,
qua; meatus, coram rurfus anqufht ; hinc demde ncva , hujus malt nafatur : qua;, port firm cientem ejus cxpcctorationcm , no
vas hujus mali adducit inducas , alia exacerbatione , ex pituita poftea
rurfus fenfim genit & colle , rumpendas.

Tul-

i^o;

MEDIC A T I
a Pulmwum intemperie. Die po- re fie baccho crudum . qualis i circo
tius totuin reftigcratum fuiflfe fangui non ni crudos poteft in pulmones hu
nein ab acre, j ..in ante nimio rene- mores ajfiduo deponore.
tsugetur htc difficulta rejpirandi cttrfu , acclivium afienfu , aboque
vehementiore corporis motu j quia materia > qua: pulmonibus contmetur , iis dilatata , bronchia pulmonum magis ardando pauciorem
acris in pulmones ingreflum permittit.
a Qui* mattria &c.~] Etquiapauci eunt , non fufficere queunt peragenfpiritus , qui per ervos diaphragma- dis cum confbnti tarn Tehementibus
ti s ic mufculorum intercoftalium par
cxercuiis.
tim compreffos partim blemelos
Jam autem in paroxyfmo , quem a:ger nofter patitur , non tantum
difficultcr , fonorc , velociter , denfe , & anhclofe ille fpirat ; fed ,
ad fuftocationem vitandam , eriam eretlus jpiritum ducere cogitur : quia
. tanta copia pituita: in pulmonibus ejus jam eft colleda , ut , fi jaceat,
pulmones collapos , de eo corporis fitu magis ardatos , ad repirandum minus dilatare queat , atque ideo corporis eredione eorum dilatationem juvare cogatur.
a Corporis irtione.~\ Etiain quia acr gravitatefua liberius influir ad nfimas .
pulmonum ecl lulas .
VtlocitM autem & frequentia anhela rejpirationif, qut in ahmaticis
bis exacerbatienibHS animadvertitur , ex eo * originem duxit , quod cum,
ob arhtos & obftrudos pulmonum meatus , multum aris in thoracem infpirari non poftt , S fpiritus fit fie fatis validus , infpiratio ncceiTario valde brevi hie peragatur tempore , qua parada, mox per
fpontaneam mufculorum infpiratoriorum contradionem pauci fpiri
tus , qui in iis funt , brevi temporis fpatio in exfpiratorios mufculos,
ad exfpirationem viciifim perficiendum , . per vlvulas fublatas& po
ros in eos fpedantes , in Phyficis ante hac explicatos , tranfmitruntur.
Gumque hi mufculi tantum paucos fpiritus ab Ulis mufculis accipiant,
hinc fit , ut ob paucitatem fuam , pcr.fpontaneam exfpiratoriorum
mufculorum contradionem , breviiTimo tempore per alias vlvulas Sc
poros in infpiratorios mufculos remittantur , atquc ita celerem faciant
exfpirationem quam deinde , ob cadas jam didas , alia nova cele

A S T H M A T I I.

-25,,

ris & brevis inpiratio & exfpirario vicifim infequuntiir.

a Origintm duett. ] Sufikit ob rai- non fatis impregnan! particulis aeris ,
nus profundan refpiiationem , aerem nii frecuencia toinpenfaret refpirationon penetrare ad omnes el lulas pul J nis minorem profunditatem.
monum > fcque tnaceriam fanguinis
Hue accedit , quod in hoc affctu , ob bronchiorum pulmonum
compreffionem & obftructionem , tantum ar paueus eorum cavitates poffit ingredi , qui cum fanguinem , ex dextro ventrculo in pul
mones iteratis vieibus propulfum , fufficienter refrigerare non poflit,
hinc fanguis folito- calidior ad ventriculum finiftrum cordis , & inde in
cerebrum & plexum choroiderrr corde propel litur i qui, ob caliditatem luam folito majorem, in cerebro, in fpiritus animales folito
celerius motos-converfus , nccdTario etiam folito celeriores fpirituum
animalium in mufculos infpiratorios & exfpiratorios facit reciprocationes , qua: infpirationis Sc exfpirationis folito celeriores in hoc affc&a proxime efficiunt vices. Jdque fere eodem hic contingit modo ,
quo ex curfu calefaus in corde .fanguis , folito celeriores in cerebro
producir fpiritus animales , & hinc celeriores etiam i ni piran di & cxfpirandi alternationes, in omni curfu paffm obfervabiles.
Et quia hare ratio eft fufficiens & manifefta , ideirco neququam oc
cult* natur* provident hic e mribucndnm , quodilia , quia propter via^
rum anguftiam & obftructionem fufficiens acris quantits hic infpirari
non poteft , , qut magn'audini fufficicMti refptrattonis dfunt , freepenuk & ve!ocaat rcfpirandi compenfet , atque ita frequentem & velocem refpirationem , pro occulta fu providencia , hic faciat. Omnis
enim utilitas , qua; in rerum naturalium operationibus obfervatur,
ubi intelleus immediate non concurrir , ca fol mechanics par
tium difpofitione proficifcitur j atque ideo etiam ab e , non autem
natura: occulta providencia , quippe qua: nulla hic immediate concur
ra , explicatione ejus eft repetenda.
a Eafolrc.) Videprincipium Philofophise Cartefii parte tenia Sc iritiuiD ira ftat us de pafonibus anima:.
4J4 hic morbus , aliquot annis durans , radices tarn altas egit , ut
in orthopnaram excreverit ; & arger jam ad fenectutem vergit ; ideir
co non exiftimo illum * penitus iublatum iri. Imo metus eft , *> ne xOo 2
get

$
M E D I A T I .
ger in ipfo parexyfmo , aquando fuffbcetur c ideoque , turn in paroxyfmo tum extra ilium , diligcnti Curattoxt crit laborandum , ut caufa
antecedens & continens auferantur , & obftruftio ac intemperies pul
monum >.. quantum potefl: ,. tollantur j vel fakem imminuantur..
a Penitui fubhtum.) Cum duraverit aliquot anuos, ignutn it , refpirationis diflcultatein potius accrefccrei ex nervorum refpirationi infervientium accrefccnre obilruftione , quam
pulmone catharris obeio. Vide
S. 4.A 4- 50. &$.A.+6.
b N tiger juft'octtur. ) Tali in cafu
vacatur catharrus fufTocativus.
Ideoque dtligenti curat. I , &c.)

Morbus hic non fubito. Si t curan

potete. , fed continuo Sc crebro ufu int.
dicaminum , quia obitruetionc. in tubulii duphr3?matis , Sc nervorum refpiratoriorutn exiilunt Se tubuli r 1 angultilfnni > non nili lente aperiri poflunt : deiude pulmones Amt vifeus te.
nerum , quod muitain vim non pateretur.

Gum itaque arger jam m paroxjfmo vcnetor , & fanguis in ipioabundct * fanguis ex aperta vena , pro ratione virium , mox erit educendus. Si vero farpius ille effet eduhis , vena: feio plane eilet omittenda
a- Senguu iducendiu. ) Si plethora nzfelHonera fubito leva men artulilTe
aut magna cacochymia adfic , Sc vires in his pectoris aflcclibus.
confient ; docuit enim experientia ve
Venar feftione peracta , tales -pilula: exhibeantur :
. Majf.ptl.cochiarumo^
Saimmouii gr. xij.
i for. roj.fol. q. f. F. pilula: . vij.
a PiluU.) Omiffis cholagogis.
Specter dincarth. gr xyj.
merewrn dulc. gr. v. aut rjk

trechifc. eihand gr. j aut iv.

#/. catui gutt. L. fi velis pulve
rem j aut q. f. Ii velis pilulas.

Sed prxflanrius erit tale vomitorium :

IJJ, fini emetici , ex infuonc croa metallorumfat , %pf.
Salis vnrioh 9f. Mifce.
a- Vtnitorium.) Si caufa latet in ven
trculo , & atger facile vomar , viresque confient.
Horflius torn. 2. fumit fyr. emetic,
angefnle ?j.

Nos fumihus tartan emetici gr. iv.

aut v.
Scnnertus lib, f. praxeos etiaravomituin procurt, vitnrn autem infuiditur in vino hifpanico:in infufione ft>
muetur,

ASTHMATIC I.
mrmtur gr. t. vel viij. in pulvere gr.iij. i liberetur pituita , 8c coflcffio ft > ut
ami v.
I oh! trusiones in parcibus folidis eztI'rxcipuus ufu$ eft, ut rentriculus I ftentes tollantur.
Vomitas enim hic non tantum ca vacut , qua; circa ventriculum
cxiftunt i- fed ethm ilia , quai funt in ipfis pulmonibus r eaque vomendi conatu , partim ex bronchiis pulmonum per afperam artcriam
& os foras rejiciuntur j partim ex pulmonum came in eorum Tafa &
inde per cor & arterias in inteftina & ventriculum felicius deturbantur.
Atque hie fxpe confinar, ut unico vomitu tollatur paroxyfmus.
Lambat ctiam vomitu fzpius de hoc eclegmate :
J>. isfqx* flilLtcit. cmnamomi opt. gij,
a Oxjmtit. fejllaki ^j. Mifce.
. fciitici.) Sumarur po- ner in aquam calidam, indexgr (ta
riusmei fcilliticuni, oxymelfua acre- rim commodius (nt fpiraturi.
For ' an femel hoc fucceffit , 8c ihdc
dine nocet.
Houferus in Teheinentiffimo mom mox regulara formant gcneralem.
fuffocationis , (ink aegros-, pedes po
Ufurprrietiam poteritvinum , in quo a millepedes- feu afelli , pan
no lineo inclufi , fucrunt immacerati & exprcifi. Uti etiam croci fcrupulusunuscum vino inalvatico cxhibitus..
a MiSepedts.) Ob falem fc. eorum
volatil em , pituitam riicidain diffipaturuin i ergo ubi fa I pituita* iminixcus
peccat , non ufurpentur.

b Vitium malv*ticum ctrm croco. )

Approbaruin.
Gulingius in florilegio inter alia1
thoracica habet oleum facchari.

Inter horum uiiim adhiberi poterunt brachiorum & crurum frictioncs , & ligatura fubinde folvcnda? & reiterarkla? j quibus materia ad
pectus fluens ad illas partes revelletur.
Ubi ger \[ erit liberatus, humores ,"m pulmonibus Sc
relicjuo corpore exientcs , crunt afcermdi , & praparaneli a rali re
medio :
, l ..
.
'' .
Glycymzjt , b petrofdini an.
Hrb.mxrri*b , betnica', CabiilivaneY.p t'ei,.
c Hyjfapt , r/ijftfagtrtis an: m. j,
Sem. fdtnicttlt 3ij.
Oo j

earn-

2J4

M E J) I A T I
(aricar, pinouium. par. vj.
pajfular. ).
Decof in atju. har, ad ib. ').'
In Co/at. dtjfelvtfjr. de byjfopo , gtycyrrizx an.
nJH. F. Apozcma , de quo bibat hauftum bis terve m die.

a Tali remtdio.) Adde ligni Si cert,

guajea an 5 j ( omittantur Ii materia
peccant eft ni mis tenuis & faifa )
falfaparitt.
chin* an. 3jrad. . alb. ^vj.
rail. brienU
trios noflrat. an.
Rad. petrtfilim.) Quod ad pecbs
faciet.
.,
Herb*.} Sunt valdemul rae : pof
ifimut ferrare.
titJfiUg. miij.
hyftm$. adde

yim. < 3j. fume

gsM Wa. re
v/ni de hydromt. an. p.scq-ii
IfeT.
Poft infufionem calidara fuflcientem
in colatura difTolve
m<U fctlbt.
ffiritut fulphuris du le.
Sic riet apotema poten tiu s.
Vide Roelandum cent. 8. obfenr. .
Hartmannus habet
t/m Ztdoari*.
ffiritut fangutnit humar.: pag.
44<5.
el. ottm-'nii rubrum habet Dop
pius in baClica antimonii in fine.

Poftea fubiode purgentur tali a potione:

igartct 3j. foLfennt 3j.
Qremtr. tartart^h
tnnamomi , %tnz.ib. an. .
lnfundantur per noRem tn aeju. cardui tettetti giiij.
Mane colatura adde . duphamci 3ij. oxjmeU. ftjl.
tJHifie Fiat Hauftus.
a Ptthnt.'] Si fal peccat tremir tar
tar tolerari poteil , fed tum non conre
tuet cinnamomum, nequeZinzib. *
Sic etiam doGs eft vehement ! omitta tur oxymtl. ferevius aeeipitur.
,. ExtraS. agaric gr. .
miremit dulcs gr, vj. ! x.
trochifc. alhandal gr ij. velj.
M F. pulTs,aut^i/< cum ol, conti.
fultit hauitum.

Elect". diacMth 3iij

trochtlc. Ihand. gr. iij, iv> V.
Syrup. rof folut. 3iij
Aq. cichor. ^ij.
Spirit*/falu ammohiaci gutt.n.
aut vj (fi non adeft acredo
falisyalioquinfit
Spiritus fulfmris dultis. $
M..
Vd

ASTHMATIC I.
*?5
Vel his pilulis fingulis menfibus corpus ejus evacuetur :
J. PH. de huera cum agrico '
Scammoniigr. vij. /jr. rof. q.f.
F. pilulae .' vij.
Et quotidie ad intempcriem pulmonum corrigendam de hoc decmario fumat caihnea: quantitatem , bis in die :
Rad, beltncondit.
. onfcrv* violar, betontet , an. j.
Vulv lit}Htriiia$).f. pulmn, vulp. 3ij.
Cumfjr. de hj/jfopo c. f. mite informam Elecbiarii.
tilehicetiam eft deeoftum guajaci , fiuTafras , faifa:, &chyna
cum pcoralibus factum , & a citra fudores farpius Sc diu ufurpatum.
a Citn fudirts.~\ Nsmpe potentes &
muks , ne affligantur vices , & ut de-

coctum poffit copiofius fiimi , alioquin

bland fudores valde profunt.

Neque hic omittendi * fonticuli , in brachio & crure geftati.

Fentkali ] Harum nugaruin loco fu- tim ex corpore per almm edua rp
dorifera fubinde fumantur ex tbenaca titif purgationibus ) ad qux, ( nullus
t muhritUtt & bexjaardt min. ( fed de- fal peccac , pofluot faliaa fudorifera
mam erada partim attenuata, par addi.
In vttlus ratione ar fit calidus & a ficcus. Ctbus fit ex carne vervecina & galliitis : ex famiculo, thymo, hyllbpo, calamintha. PotusCit Winum tenue, aqua mulfa. Exercitium fit lenta ambulatio,
ante eibum ad laflitudinem ufque faa ; & c partium infernarum frictio. Somnus fit moderatus. Vitentur animi vehementiorcs perturbationes.
a Sitcm.~ Sit temperatusb Vitium teme.~\ Ptele efle generofum, Sc dulce ; lit etiam hydromel,
quantum videlicet ventriculus poteft

ferre dulcedinem.
Partium inftmarum friHic] Friclio eft migatoria.

V.. ME

MEDIC ATIO
V.
MEDICATIO. JU,VENIS.
PAP1TATIONE

CORDIS

LABORANTIS.
Uvenis viginti quinqu annorum bilifus , dum xftivo tempore fe
vchementiusxxercebat, incidit in vchementiflimum & inordinaJ tum cordis > arteriarumque motu m , qui ipfum adc torqucbat , ut
inyncopen incideret. Poftea ex levi excandefcentia velalio
v.ehementiore animi motu , eodem aftetu - fxpis correptus fuit j &
jamnovum patitur paroxy fmum.
a Vehimtnt'uu exerctbat. ] Vehe
mencia quippe exercitia ex variirtorpons latibulis xpellunt fermenta
de ad fanguinem derivantur.
b In fyncopen incident,] Quod accidit tum demura , cum treinulus convilli vus motus non folum fit in corde,
ed ctiain in arteriis , iis inomentis ,

quibut debebantjdilatari , id e, qui

tus tlilatatur languis.
Septus corrtptiu .J Hoc enimpartibus conrnlfis evenirefoler , ut poftea
faciliu-. convellantur , na in valrulx intermedix inter mul'culos antagontat
fcmel convulfx , poftea iacilius &fum plicanrur.

tsifficiimtur in Jioc xgro ear & a arteri ; ouod ex vehemente &

inordinato eorum motu , & fyncopes periculo patet.
a EtarttrU.~) Auftor dicit in noftro inordinate influunt, ira ctiain illn$ in
asgro arterias ctiain affici , quod ex ea- libras arteriarum influcre , atque in
rum relieinenti pulfatione man!feilum fanguinein intus contcuium inagis f e
eft, quod poterit intelligi , 11 conci- rnere , atque ideo fanguinein vehe
piamus fpiritut animales , uti in cor menter propellere.
t^Corbus , qui argrum torquet", eil intemperies biliofa , Sc acris
fanguinis ; aqua? in corde, & arteriis vehementem & inordinatum
motum intumefeentix & detumefeentia? , five diafloles & fyftolej
efficiens , Paipitatio Cordis vulgo appcllari folet.
. Qutin corde &c.~] Ut hic mor. \ eft, non tantum motum fpirituum , &
jj beue inteUigatur ; primo feiendum | faniuiinis rarefaftionem cor movere,
ed

PALPITA TIONIS CORDIS.

297
fed triam contingit , fanguinem ex va
in majorem amplirudinem cor difteufi; coronariis ferventiflimum delabi in dit , & fpiritus crafli ab eo generancor , & una cum fpiritibus rubulos tur , qui mufiulos cordis valide in
inufculoruiii implere , 6c ita cor con- fUiit c ideo conftringunt cum vehcftringere, iijamoinnes caufa: moven- mentu qu .dam. Raro autein totus lan
tes hx vehementer agant , praecipue fi guis ita conititutu eil, primo invafiofangnis it paulo rifcidior , & fpiri'uo- nis tempore, verum humor ilte fermenfior , mocuiu convuliivuin efficiunr , talibis , Sc vifeidus ex parte aliqu foaamifte fanguis in corde efier vel cens Ii da eruitur, c fic ad cor defertur.
Procatariltca hujus moibi caufa eft .-Etas juvenilis , * & intemperies
biliofa noftri a?geri. Hinc enim multi biliofi & acres in ipfius corpore
fuerunt geniti humores , qui antecedente? huic morbo pra:buerunt caufam. Pars vero eoram , prim vehementioribus illis exercitiis ab xgro noftro , tempore a?tivo > fatis , & deinde etiam vehementio
ribus animi pathematis , reliquo fanguine feparata , vel ex loco aliquo , in quo extra vafa antea exifttbat , in venas propula , fanguinique commixta , & poftea ad cor delata, illudque vellicans , & efrrvefeentiam pravam ibi . fheiens , e continens hujus moi bi & fymtomatum eft caufa.
a Zt inttmftritt biliofa ]Et vifcofa,ve ti fpiritus & copiofi in cordis mu feu! os
licrnentem tarnen fermenration:m con- inmiunt , atque cordis mucronein ad
eipitns ex inulto i c putenri fermento baln vehementer contrahunt , atque
fanguini a (mixto Sic Aliqui hoc af- ideo palpitatio cordis eft qudam confeftu laboraot , cum vefperi lac cum vullio , & forte fpafmus liiufculorum
faccharo comederunt quo:! videtur cordis ; & omnis convulfio excitanobis aliquid de morbi hu us natura tur , cum acrimonia quadam hxret
explicare, nam lie fanguinem vifco- inter fibras iiiufculorum , quae fibrilfuin, &tenacem reddit , cV faccharum las nervorum vellicat.
b Pnvxm, ] Id eft , magnam &
quia eft fpecies falis volatilis fangui
nem actiorein reddit : fanguis ita vif - intcmpellivam.
Contmens.'l Palpitatio cordis in
cofus exiftens, cum effervefi it in corde,
in inagnatn inolem attollitur , quia cadaverefuit repcrta , quia vermis in
fpiritus fe propter fanguinis vifcolita- capful cordis harebat , c cor todetere ex tricare non pofliint , ut aqua bat , & vellicabat.
Aliquando lapilli in corde repetti
cum fapone mixta, & vento infiata
in magnas bullas elevatur , quia aer fuerunr, quihunc affectum produxeintetius inclufus vifcofitatein aqua: ranr.
non facile perum pit , hinc cordis late
Aliqui Auclores pro cauf ponunt
ra vi fe invicem dedueuntur , fpiri- copiam feri in capfula cordis, quateru/que cordis parenchyma traiifeunres nusfcilicetillud fua copia corobruit:
fu acredine cot vcllicant , quarc mul verum fi hoc rede perpendamus , non
pp
fuit

298
M E D I A T I
fuit caula , feil offertum palpitations , fuiHe , in quo seger palpitatione cordis
quia , cum cordi latera maxime l laborans fu natura non facile potuit
ften , pori inter fibras diatan- inebriari, quia copio ores ,& magnos
tur , quare per apertos poros magna in terebro h.ibuit poros, per quos va
copia Vapores tranfeunt , qui coartati pores difflari poruerunt , quod taimo
intra caplulam cordis, ibi copiolam nullatnconnexionetn habet cum natu
ra hujus morbi. Et li verum eilet , Selymphain coinponunt.
Aliqui inter oblervationes habcnt , ri deberet . ratione ianguinis vifcofi,.
quod qui palpitatione cordis laboraut, (piritus non facile emittentis.'
non facile incbriantur : potril cams
Ex vellicatione enim ifta > biliofis & acribus humoribus in corde
facia , dciertur lire motus pravus per nervum fextac conju^ationis ad
cerebrum , cerebrique fpiritus ; quo pori cerebri ita aperiuntur, ur
fpiritus , in cordis fibras vehementis inordinatiffque fluentes , inotdinatum vehementemque illum motum , qui a Palpuationu cordis no
mme vulgo indigitantur , inducant.
a Pelpitaiion coru. ) Adeo interdum magn.e , ut quidam rfrant, co
ilas iode difliaftas fuilfe ; imo fo-

num emins audirutn ; etiam coai

incurratas Sx. homines inde gibbos fuiffe. Vide Horfhum torn,

Quia autem per vehementem inoriinatumque illum motum fpiri

tus, & utiles fanpuinis partes valde diiTpantur , fanguifque reliquus ad
dilatandum ineptus evadit , hinc parm abfuit , quai in Syncoptn nofter arger a incideret.
a Incident.} Imo aliquando in fyn
copen incidunt , fed caufa vera eft ,
quo 1 non lir harmona inter motum
fanguinit . & cordis arteriarumque ,

tunc nimirutn , quando hace contrahuntureodeiH tempore, dum fanguis

dilatatur.

%j\torbtu hic 1 periculofiiJimus eft , quia cor , omnium partium

pars nobiliifima , adeb graviter afficitur , ut lethalis Syncope inde
fit metuenda.
a Pcricubjpmus. ) Vide galenum lib 50 de locis affeis cap. 2.
uratw itaque diligenter eft inftituenda. Encxe in caufir procatarebcx > antcceJentis , & continentis , & intemperiei ablatione , confiftet.
a Prim itaque per triduum tali utatur medicamento :
g". Sjr.defue. acetoft , de cciofit. citrt , deribci .\).
och.

PALP ITATIONIS

CORDIS.

cicb. borrag. buglojf. ana.

M. F. JuJapium,
etodfum.it ftotidie jejunta , ptr .
a ?rimo.] Venae feftio hic non eft
roetuenda , quia vires non Cunt attricz ) fed tantum opprelTas , quainvis
adfit lyporhymia. Hinc curatio con
cilie in lenicer inci Jentibus humorem
ilhim vifcidum , fed non nimis calidis,
4c moderate acidis , & a niter i s i ft in
fermcn: Jtioncin inhibentibus , Ut funt
imprimis corailia , omnia offa pulverifata , quae fui fcabriric incidunt , &
firme. uones nimias Ii Hunt quodain:

modo, ut&fpiritus fulphuris . c. &

fpiritus vitrioli ; omnia chalybeataleniter adftringunt , &inci.!unt.
b JuUpium.'] Julapio auctoris adde Up, pruntU* Citatus Capivaccius leniter adilrin
gentia commendac , vcluei piilveretn
inafthicis , tunc fi ex latibulo aliquo
partis fol i Joe vkiofus humor ad maifa m fanguinis fciatur.

Poflea tali purgetur potione :

Rhabar.felett. 3jf. jpic. . ae. debar. iiij.
Tofltevem ebullittonem infundantur per nettem.
Coiat.add.dtaprun. ?\\).fjr.rof. fol.
F. Potro
t Sfkemt.'] Addunt hanc tanquam
correorium.
Zxtra. rhubarb, gr xvj . )
D'agr.d. iij, iv, V.
mircunt Mulc. gr. r. aut vj.
M.f. pilulas. vcl

j. Abt Succotrin. gr. xvj.

Mercur dulcs ferup. fem.
Refin, feammon. gr. iv. velrf.
OL ligm rhodii gurt. .
M.f.P.

Evacuato corpore , matutino tempore quoticlie utatur tali eleiiario , tribus horis ante pauftum , magnitudinc caftanear majoris :
tyl. Qonferv. rof. violar, bugiof. ana. 5C ratlif. 3j.
Spec, diarrbod. abbat, diatriumfan, diamarg. fiig. an.$\).
Offts. de Cord, cervi , fem. curtan, 9jCorail. rabr. .
r. de !tmon.e.f. F. Elehiarium.
. thuarti ) Pulvere eleftua theriac , antimonio diaphoretico , auc
ni per fe funt aneores quam fub for bezoar. minerali : falla propter redi mara eletunrii. Si vir eft, non familia, nein hic omittntur.
Horius tomo . pag. 181. habet
poiTunt addi moiebi, ambrt an gr. v.
Qaia melius penetrant ; feemina non fpiritum theriacalera fatis egregium.
fertodorem.
Subinde a (fuma tur fequens
R , Lipid prunell. letup, j .
SudoriferaThic optime adhibentur ex
Pp
Cam-

3oo

M E D I A T I
Camphera gr. ir. Aliquando i Sic aqua theriacalis,aut tinftura opii
cum c i fed faepius fine e. I multuin praefbt.

Et hoc epithema cordi man , &vefperi, admovearur tepidum :

. orall, rubr. & alb. [ant. , jpec dumarg. fiig.
an. 3j.
Croci 9j. campbor.gr. iij.
t/iq. ruf. lib. f. borrag. buglojf. an. ijij.
tActt.vin. opt.parum. tJ.F. b Ephithcma.
a Mane rjr vefferi ] Potius quoties
cxiiccant > & linteum fit quadruplum.
Epithcm* j Multo potenrius &
cum ininori incominodo operabuntur
potentia fudorifeca ex mineralibus.
Aliqui regioni cordis , qus ell Tub
mamillafiniitra > non in medio choraeis (quia Loe minis carcilaginofum eft)
applicant ex therhe emplaftrum , qua;

theriacam rclHtuendts fermentation!bus maxime convenit , quod (um expertus ante aliquot tempus , nainputr
jam in agone mortis vetfabatur , ac
prxferiptum fuit liniinentum ex Theriacd. Sal. Cardb. Croco r$> Balfam. Pe
ruvian. Quo linimento faucibus
orci liberatui elf

Po'ft ufum epithematis talem faccuium cordis regioni admcTveat :

gi. a Flor. rof. rubr. txftccat. bug/of. borrag.ftccor. ana 5j.
Fol. melif. ex/iccat. 3j. fantat. omnmm , ana 3jiT
Ojfis de cord, cervtpulv., coral, rubr. pulv. ana 3j.
"Beben alb. & rubr. ana 3f.
Omnia in pulverem red.ttla inc!ud.tnturfaccu!oJerico,mnlt-locis interfuendo , qui acj. rof. irroratia , & i ol
la munda calefatim app.'icetur regioni Ms.
a Vlom borrag. buglojft. ) Nihil profunt.
b Melijf. ixccat. ) Exficcata parm
viridi prsferenda : 6c loco borrag. &

i
1
I
'

bugloflx , adde fol. majorant, men*

rorifmar. qux unt aromticas herbxj
prius debet calcfieri & tum ruadefierij
alias odor abieret.

In viSiut rationt a'er fit temperatus. Cibus eupeptiis , elixus potis

quam affus , fueco Iimnum conditus. Potus fit cerevifia , & vinum
mediocre. Fugiat vehementiorem corporis motum , & vehementiora animi pathemata. Somnus fit medioeris. Alvus refpondeat natura
vel arte.
VI. ME

SYNCOPES.

Soi

VI.
MEDICATIO

M U L I E R I S,

SYNCOPE
L A R A N T I S.
Millier triginta annorum , temperamento biliofa , videns ancillam fuam cum infante , quem ulnis geftabat , periculofiifimo
lapfu ex fcalis decidcre , magno terrore mit perculfa. Inde mox incidit in ventriculi rofiones , vomitum bilioum & ferofum concitan
tes ; ,atque etiam in magnos artuum dolores ; quos paulo poft infecutus eft cadavcrofus totius faciei pallor ; membrorum flaccidorum re
frigerado ? & fudor j pulfus rarus , obfcurus, & interdum cjuafi
abolitus j omnis pen fenfus & motus ablatio. Ab has anxietate difficulter poftea liberata , jam fitpius fimiles paiTa eft infultus. Quoties
ad fe redit , de magna oris conqueritur amaritudine.
a Vmtrieuli re/toats , vomitum b Oris amaritudine. ) Quartuin ' ar
>fum,atque artuum doloret.) Tria hace gumentum intemperiei biliof a: jfine qua
funt argumenta confirmantia , prxce- tarnen , & fyncope , & illius fymcfens temperamentum poficum elle bi- ptomau , talia potuilfent cfle geliofum.
nita.
Afficitur in hac argra ventriculus ; ut conftat ex rofionibus > in eocirca os enfiforme perceptis , & oris amarore : item artus ; quod docent eonim dolores : non a cor ; quod ex pulfu lnguido , & to
tius corporis refrigeratione : & denique certbrum ; quod ex abolito
fenfu & motu patet.
ter affici feu dil atari conucvit , idejue'
a Cor."] Subflitucndus eft fanguis.
b Ctrebrum.] Id eft negative , nam ob inopiamfpirituuin.
Don afficitur cjuemadmodum naturalia %2rorbus prxcipus ; qui earn jam aliquoties torfit , eft in
temperies cordis frgida , qua? pallorem vultus cadaverofum ; frigidum totius corporis fudorem ; puHum rarum & pene abolitum ;
Pp 3
^<ooi

MEDIC ATIO
J02
non omnis pene fenfus & motus c abolitionem accerfens , Ljpothjm*
vcl Syncope nuncupatur.
a Morbm pucipuut. ] Eft in mente
nimis debili , Aerificante fc proprii
corporis fanitatem perceptioni pericull , in quo verfatur inf.his fuus.
b Intemperiesfrgida.) tempe

ramentum biIiofum eft contraria.

Abolitionem.) Solum ex f'ermtntione fanguinis per terrorein fere inflaminata.

Nec obftat, quod ca biliofa materia , in cor reffuf, oiiatur.

a Nam & oleum nimis copiofum, in ignem injecbim intemperiem
frigidam in foco inducit.
a N*m & oleum
Exrufatio humorem > qui ibi aliquamdui refedit,
cfl fatis frigida , eque cniin bilis bic magi minufque inhabilem ad fermencorobruic, cum fanguinis motus fere tationes fanguinis fufflaminandas.
Ira ut rera auf. continent etiam effit nullus ; prxterea fanguis cum eadem intemperie antea etiam influxit fepoffit, nimius impetus fanguinis ,
in cor , ergo potius caufa attribuenda ventricules cordis obiucns , i nimia
paflioni animae , quz rehementi fpi- paffione anima; exortus.
rituum motu excutii ex latibulo aliquo
a Caufa prima five procatarilica hujus morbi fuit terror 5 <]uo hxc
fmina , ex infantis periculof labentis onfpeitu -, vehementer fuit
perculfa. Caufa antecedens eft b congeries bilioforum, acrium > Sc
feroforum humorum , in vafis & e circa ventrkulum coecta. Ea ve
ro ubi perturbatione fpirituum , ex vebementi terrore excitar , m
ventriculum & artus , nec non in cor copiofius defcrtur , continent ejus eft caufa.
a Caufa prima hujus morbi fuit ter nr.) Syncope interdum a terrore ori
tur, quia in terrore fpiritus maxima
vi inordinate , Se violenter in totum
corpus , & membra influunt, quare
bi fpiritus etiam copioGus , Sc inordi
nate in cor , arterias, & venas influunt,
& cor, & vafa conftringunt ; quare
fanguis in cor illapfus propter angufiiam loci in corde conftricto non multum poteft rarefcere , c ideo non cum
vi in arterias pulmonales , & hinc
ia liniftrum cordis ventriculum, ex

tilo in arterias propellitur.

ftatiin minori copia fpiritus
animales fecernuntur , Si in membra
influunt , unde animi deliquium , S
pallor oritur , St quia fennentariones
fanguinis funt maxiine imminutz.ideo
buinor aiiquis in fanguine copia peccans , ut in noftro aegro, bilis non amplius fanguini mifcetur , fed fui copia
fecedit, & fecemitur fanguine per po
ros arteriarum uti in alias partes , fie
etiam in os,ubi oris amaror producit;
in ventriculum > ubi intet membranal
Ii aeren s,

SYNCOPES,
3oj
tuercas, fu viadirate naucam, & lus concurra t , unde ergo Syncope oricfu acrimonia ervos vellicans , vomi- tur aliaaue ymptomata.
nun producit , cum aeger ad fe redieb Congtritt.) Hace antecedens cau
til,
i <a nihil fan't ad rombum , clique tanVel Syncope terrors oritur, quia tum accidentalis , lubitituenda potius
terror..' maxima vi 1'piritus intotum eil mollifies anirai nimium tnbuencorpusinfluuiu i ideo ex membris, ti..
quibus bet folidis, humores varios vi Circvtntticulum.) Quarequasfo
tiolosexpcllunt, & ad cor deierunt, circa ventriculum, nifi addat,torte forex quibus pro varia eorum conftitutio tuna ibi obftruciiones natas elle : cae
rle 3c coinmixtione varias oriuntuc teruin L'igni rot eil lyncope ex cordis
quandoque in toi de ferinentationes palpitatione . uti habet hiitoria inedifuffiain arae : nam i humor lit pitui- j cationis prxcedentis ; aut ex nimia ve
tofusper fe jam minus ferinentabilis | nxfectione . ex veneno, uciu, lapfu,.
tritOc interduin adhuc minus autnul- I aut purgantibus iortioribus tempore
latcnus eflervefcer, fi cum aliis nonnul- prxertim anitatis aliumptis.
Ex magno enim illoterrore fpiritus in cerebro ka primum fierunt
determinan , & pori cerebri , in nervs fpecbntcs , ita aperti , ut
fpiritus in totum corpus magnum impetum fecerint , quo humores
ferofi & bilioil , in corpore collec~ti vel geniri , relicjuo fanguine fuenint a ftrparati ; iique , ex reeeptaculis fuis in varias partes propulfi,
excitarunt in ventrculo rofiones & vomitus biliofos & ferofos ; in arubns dolores articulares ; in corde ver , copia & crafitie , alique
ad dilitandum ineptitudine , c refrigerationem induccntcs , impediverunt juftam fanguinis ef&rvefcentiam : & prarterea. peculiari u acrimoni moverunt ita ervos fextar conjugations r eordi implantatos, ut per poros cerebri, e apertos, fpiritus animales copiofius
in fibras cordis conftriftorias fluxerint , & lufficientem cordis e dilatationem impediverint. Arque ita , propter duas illas cairfs , juila
fanguinis caJeiatio , & cordis juftus motus , & calor , impedita flicrunt. Atque hinc faillis eft prime jmijtts langmctus , \rns , & pene abolttut : qui cum corpus fatis calefacere & fanguincm fatis copiofc pet
corpus diflribuere non poflct , ideirco hun deinde , ob defectum fan
guinis rubicundi , infecums eft cadaverofus faciei pallor ,. item f(ob de
fectum calons) membrorum refrigeratio : & (ob vaporum , ex-'
corpore perpetuo alioqiiin exhalantium , ex e refrigerationem & in-craifationem) (udor fnqtdus ; nec non , (ob fpiritunm animalium , in
cerebro ex tarn debifi cordis motu deficientium , inogiam) omiis fen/ & mettts ablatio.
Sepa*

304
MEDI A T I
d InfihrM cenflrilfer-ai.'j In fyncorr
a SepMTMtt.JP'u nterdum.ut certa particularum genera , aut quantitate aut ticorutn difle&is cadareribus reperequalitace non peccamia/eceflionem fa- rint fanguinem omnino coagulatum.
e Du*t*tionem im.eJiVirunt.'] Hzc
. -ciunta reliquo fanguine , "qux fupref
fio Si iupeiari non poted > xgri 1110 ratio nirais longe petita eil
PulIus languidus , difnguit fynriuntui cum feore continua.
b Dtloris arttcularei.\ Uli non ad copen a fuffocatione uterina Sc coneflent nii fortuito , intemperies illa vuliionibus partium imi venrris ; prsebil'ola antecefliflet cum obtructioni- terca hyftericx palliones brachia pedefquc fsepe jaclitant, cumin yncope
bus in meinbris dolentibus.
Refneratio*em ] Haie demuin omnia quali mu; tua jacent. interim
tarnen & 1 y ne ope hyftcrko affect ui coopoft efferefcemiam fufBammatam de
jun&a eile ptele.
bet conpici.
Ubi autem materia illa prava tandem conte & ventrculo ma^nam
partem fuit di'icula , yt ali tranflata , fanuis melior , ad cor pauJatim ' rediens j majorem concepit efrerveicentiam ; & fpiritus, ex
cerebro copiofius in fibras cordis dilatatorias fuentes, auxerunt cor
dis motum, fanguinemque calidiorem per totum corpus diftribuentes , :1 repocarunt agram noram ad fe. Qua: deinde , aJiis pnrtibus
pravorum humorum, ad cor & ventricnlum ubindc re.icuntibus , vel
ibi auctis , vel genitis > in lypothymiam ritrfus fmbmdt incid!.
a Revoctrunt tgrem nofiram d fe.]
-Cum interea anima tempus lucretur , ut propriis utatur armis , pacat
jnagis cogitatione ejus defervefeit hic
motus inordinatus fpirituum > cordis

conftriftio rclaxatur , fanguis iterura

inodicc , c ordinate inch eervefeere ; fpiritufque iteruui inore folito generantur, c paroxyfmus deniquepenitus evanefcit.

Amaror autem , quem in ore percipit , oritur bile , tum a in ven

trculo , tum in vails exiftente, & in linguam & palatum feiernde
eflundente.
a In ventricule.) Die in rafis falivalibus.
In hoc afteftu , quia cor tarn graviter afKcitur , magnum imminet
periculum. Quia tamen ex animi pathemate eft ortus , bene de illius uratione eft fperandum. Eatjue a turn in paroxyfmo , turn extr*
turn , confiftct in pravorum humorum difcuifione , & fanguinis &
.cordis intemperie corrigenda : extra paroxjfmum vero , etiam in pra
vorum humorum evacuatione.
Tum

SYNCOPES.
^ in parexyfmo tum extra tum.)
Si Taepe redeat Jipothymia citra man}feftain caufam}repente moriuntur. S. .
,A.4I.*S. f. A. s6.

b Zvacuatrnt. ) Si fort* adfunr ,

fed Temper mixtura Tanguini eft reftituenda.

Ubi itaque in paroxjfmo verfabitur , aqua? frgida; in faciem

fparione , fternutatoriorum in nares infatione, extrcmorum friccio
ne & Iigationc i nee non aqua; innamomi in os infuione > ad fe erit
revocanda.
a quafrigid* in faciim.) Naribus,
Rcfupini debent poni asgri , quia fic
temporibus , regioni cordis , ventri- Tanguis iacilius fruit corde ad cere
que appliceturliniinentum Tequens.
brum.
i. Thtriac. drag. iij.
Hic omnia proTunt , qua; in ApoSalis Cardb. aut mixti gr. vj.
plexia>Epilepfi.i,&Lethargohabuimus.
Croci gr. vij.autix.
Si focinina fit , St metus .fit palfioBalfami Ptruvtant gutt. vj.
nis hyftericas, lint. uni lividum accenMifct fiat linimtntasn.
Turn teneatur ante nares.
Hie prodeft Tpiiitus Talis ammonia ci
Et fxtentia mulieribus etiam proTunt,
calce viv prxparatus, quia maxi
Ut ajfa fatiia , galkanum , caflerium.
b TnRicnts.~\ Quidein admitti poTme pntrt per nares ad cerebrum, qui
teneatur ante nares, quoties deliquium Tunt , ut partos inde caleiiant , Ted li
animi adfuerit. Si interim velimus Tu- gatura; inutiles , unde enim acconomia
mere Tp. Talis ammoniaci non adfit corporis turberetur , fi ligantur impeditur Tanguis,nc per venas ad cor redeat&c.
, cum calce viva.
Extra paroxyfrnnm vero , * primo exhibeatur tale purgans :
5. Fol. fenna 3j.
Rhabarb. 3j.

Fol. abfinthii 3j.

Sem. am , funiculi an.
jit], bordet ^iiij.
Po levem ebullitioncm macercntftr fimulper natm in loe ca
lido. Forti expreiom manefail*.
zAddutxr[jr. rof, fo/ut. ^j.
i^Cifce F. Hauitus , aliqtioties reiterandns.
a Vrina purgans.'] Omnis curat io ,
fi intemperies in Tanguine corrigenda
iit i eadem eft cum intemperie pituitoii acii. Sed per duos aut tres dies ex-

Tpeclandum eft , ut vires aeger recupe

ret, antequara purgatienem exhibe*
mus.

M E D I A T I
Si amarar oris perfeverit > utatur tali vomitorio :
i. riniemcticifyC
Sa/ vitriolt albi
Vint albi
t^Cifcc pro Vomitorio.
vomitorio."] Si malum in ven
trculo hxreat, Scxget facile voinat ,
YOinitoriuin dctur : alias hie vornitorium non conducit > quia vires proflernit.
Quando romendum , tum
il. Mtrcuriivtt*
Vitri antimonit an. gr. ij.
Conftrv.rofar. 3^.
MF. bolus, fumitur cumpaucovino.

Si eft a veneno . opus eft antido

to. Vide Joelis opera lib. de Ttnenrs
& antutor is.
Si venerium eft corroirum ad vomitum prxcipue per*oleofa accedendum.
Si eft aliud ad lu :o itera Hi antidota
eft recurrendum Ex iberuca, mttn*to y d:*(cordio , ervietano , ihericali , fait viperino , cenfe. de l: . in:.
Sc 'kermei atcjue radieibta & herbu antipeftilentialibus.

Interim utatur hoc medicamento cardiaco j quod etiam in ipfoparoxyfmo exhiberi poterit :
IJt. b/iq. cinnamomi ^j.
Succt hmonwt/ 5'j.
Spec. cor. 3f.
t^Cifee. Capiat tribus vieibus.
Quo confumpto , utatur hoc julcpo
i. Jukpirofatt^].
tslq. cinnatKjmi.
Syr. de limonibus an.
Manne brifti 3ij.
nJMifcc , & capiat frequenter cochleare unum vcT
alterum.
Pro oris amarare uti ctiam poterit fubinde de hac potione :
c. Syr. de Itmontbus ,
de agrea an. jjf.
e <\. cinnamom: 3j.
*J%t 'Jce.
Vothne. "I Fotius os faepius col- 1 tofitate citri augeret biiem > it pi*
luat aqua , aceto Sc l.ipi le prunelle
toler.iri poteft.
b Syr.de 1. Nili lit de ace- 1 . cinnam.] Cinnamomum Rutfus

SYNCOPES.
307
fus uget, fpiritm faits ammoniaci de- xvj hora una antepartum , ut bilis inbetAcpius ufurpari ut fanguis ii.it i ri- ring ut , &inuniatur.
rituoius. lta/piritHs nitrt gutt. xjj.aut
Uti etiam poterit vino abfnthite pro eodem amarore.
In eu*ta fit tempcratus & modicc lucidus. Ctbus fit concoftu facilis , ex jufculis carnium , hordeatis , & amygdalatis. Potus fit vinum tenue, cerevifia tenuis. Motus vehementior vitetur, &quiefcat moderate. Vitit vehementes animi perturbationes. Vtatur amicis jucundis.

VII.
MEDICATIO

JUVENIS,

PLEURITID

LABORANTIS.
JUvenis viginti duorum annorum , ex curfu a:ftuans , ac fudore madens , * cerevifiam tenuem frigidam copiof haufit ; unde paulo
poft atroci dolore Iatcris dextri in peftore correptus fuit ; cum
lant c refpirandi dificltate , ut fuftbcari videretur. Acceflt deinde
'horror, quem fecutus eft calor totius corporis perpetuus , & magna
fitis. Pulfus eft celer , creber , & inxqualis. Tuffis adeft etiam molefta ; & i fputum fanguine tinebm.
a Ctrevifam frigidem. ] Pleuritides fepc inde fiunt. & febres petechia
les & lethales.
b Latent dextri.~\ In Pleutitide aliquando utrumque latetis afficittir.
Refpirandi dificltate.] Refpirandi dificultas hic non oritut a pulmone
afleib, fed cum pulmo aere inflatur ,
premit membtanam pleuram , atque I

ideo tum dolotes ingravefcunt . Sc ex

metu doloris refpirationem cohibent
aegti.
"d Sputum fanguine. ] Aliquando
fanguinis fputum adeft , cum nempe
veheinenti tuflis quaedam vafa I angui
ne a capillatiain pulmonibus tumpuntur , qua: paucura fanguinem effundunt.

Afficitur iu hoc jEgro , pulmonem dextrum inveftiens ;

Q^q
&for-

MEDIC ATIO
*& forfan etiam pleura , in dextra pectoris latcrali parte ; atque ctiaia
pulmo. Idque cx dolore illo atroci , pectoris latus dextrum occu*
pante j item ex maxima illa refpirandi dificltate , & fangiHolento
fputo noftri a*gri patet. Afficitur ctiam cor j ut ex pulfu ccleri, crebro , & inarquali , item ex totius corporis horrore , Sc infecuto per
petuo calore , fiti , f'ebrim continuara indicantibus , eft manifeftum.
a Torfen ittam plrura."]Ccn\im qui (enfui ; dolor vero illeatrox , partim
dem eft pleuram affici , 6t lorian quo- eft ob exquilitum fenfutn pleurae, fed
partiin ctiam, quia in refpiratione pul
que ineinbranain pulmonis.
b Dolore /.] Qui non poteftef- mones fcrunt hanc pleuraiu.
fe in pulmonibus exiftentibus obtuli
Morbus hujus argrieft membrana* pulmonem dextrum inveftientis,
& forfan etiam pleura? cjufciem latcris , inflimmatio: cjikt atrocem
dolorem lateris dextri in pe&ore ; refpirandiquc maxi mam difricuitatem nec non febrim continuam inducens , ^-PImita vulgo appellatur.
a Pteuritu.'] Pleuritis dicitur vera , vus , in veri punorius , in nothi 0& notha : vera eft, cum eft inflamma- j lor fa:pe vagus 5 dixra potius frgida >
matio membrana; pleurae : notha vul- quam calida pneedit in noth : febril
go oritur flatibui circa partes latera- j nulla adeft, autfiadfit, calutantum
les conclufis : notha dgnofcitur ver , adeft , & non folet efle tam acuta,
quia in noth dolor inagis eft diftenii- j
a Canfa hujus morbi procatarflica fuit pottis ccrcvifia? frgida*, copiof ab hoc juvene affluante , & fudore madente , hauftus. Cerevifiz enim ilia frgida per a*fophagum in podore copiofa tranfiens , &
in ventrculo cxiftens , chufit , iuo frigore r multos in pulmonibus 5:
peftore , valde cum reliquo coi por xftuantibus , plurimoque vapo
res ndique emittcntibus , poros ; quo magna vaporum iftorum pars
per alios meatus egreffum , cum aliis vaporibus , eodem tendentibus
iibi parare , meatufque illos peforis & pulmonum plus jufto aperire cogebatur. Przterta ab illo frgido ingefto potu forfan fuit finguis , in pulmonibus & peftorc cxiftens , in quibufdam vafis aliquantnm condenfatus & coagulatus , quo jufta fanguinis circulationonnihil
ftiit impedir , iinde vala vicina fanguinc impulfo valde intumucrunt,
eocjuc pori corum nimium fuemnt dilatati & expand. Poris autem plus

P L E R I T I D I S.
jufto in pulmonibus & pleura , propter duas , vel fingulas has caufasy
plus jufto apertis , & expands > bumores quidam fervidi > ex fanguine totius corporis copiofo (qui antecedentem huic morbo prarbet caufam) corde extra vafa in membranam purmonem dextrum inveftientera , & forfan ctiam in dcxtram lateris plcuram , propter majo
rem ipfirum pne ceteris laxitatem , copiofc tucrunt impulli Sretiam-'
num impelluntur ; iique ibi corrupti , & talcs ex corruptela porosadepti , ut fubtili cthere ibi vehementiflime & varie agitcntur , co3e valde incalefcant , indi:ci<nt jam , tancjuam caufa contintnt, in
animation's, indextri htcris mcmbranis pulmones & coilas inve-''
ftientibos , tumorem ; unde omnia fomtomMa h'uric -grum gravi/fimc
infeftantia , nunc porro confequuntur.
a C*uft procatirticAfui! etttt certvi*frigid*. I Morbus hie aliquando orttur,cum corpus maxime calefalhim el>,
emulis potus frigidus liauritur , va
pores enim rraffi frigidi per poros ven
rriculi & x ophagi trajkientes , Ii obftruunt poros minores denfx membranz pleura: , e raiione , quae ad infiammationem requiritur , tunc calu
inflainmationein producrre poflunt: in
tali cafu , ubi corpus frigeladtum ell ,
fpirirus vini hauflus prxllat , quialui
fabtilitate per poros rd mediocriter apertos tranfic j & nullibi hxrer.

|
I
j
I

b Plutjiflj */irVr.]Pori vaforum circa;

pleuram ab xhi fuerunt oui. lern ni mis '
aperti, atqueeo tempore ex valr; parti mix crafliufculx . vifcofx & prxfertim
falinx non valde volatiles fuerunt in
eas partes depofitx , quae fupervc.niente
fubito potu irigido ciiculum fuum non
continuare potuerunt , fed oblrulroncf.lih in tubulis , faleque a reliquia
humoibus obftruemibus prxcipitaio - .
partefque pleura vellicantc , immanes
illi dolores fuerunt orti.
Ih arrupit. , Eft illa prxcipitatJo
fiveecemo-abinvicm- :

Cumcnim, propter inflammationis tumorem, pcftus 'Se pulrricb

nes inter refpirandum fufficienter dilatari non polint , bine oritur rtfpirandt in noftro xgro difficulttu ; & cjia , propter rcfpirationcm qnalemcumque noftri segri, membrana pulmones inveftiefis 3c pleura ,
qua? valde hic tument , & acutiffimi fenfus funt intrumenta , < vehe- mentius diftenduntur j hinc oritur in infpirando vekehtens r'iHS ptloris dolor lateralis ; & quoniam pars fcrvidorarn..& pravorum '
humomm ex partibus inflammatis per venas,- ope circulations fanguinis , ad cor perpetuo pervenit , ibiqu febrilem incafecentiam
continuo concipit , & inde per torum corpus difiunditur , hinc eft /br illa con'i-.mu , qua: inflammationcm nanc comitatur ; & qia "ex :

M E D I A T I
parabas inflammatis , per poros earum nimis apertos , in bronchia
pulmonum fanguis& quidam acres vapores & humores frequenter impelluntur, qui membranas bronchiorum frequenter vcllicant, hinc
in hoc aftecbj obfrvaturfrecjutns tnffis &fangums jputum.
Morbus hie , propter vehementiam fymtomatum , partefque affe
ctas , & empyemaris metum , a valde eft periculofus ; ideoquc cjiligenti Curartone erit impugnandus.
a Valde periculofus ) Inter peracu- I A. %. if. 8c 30. S.f. A 8. S. 6. A. 16
tos recenferur , unde intra feptimum ' S. 7. A. II.
diem foletfolvi Hipp.S. t. A. 11. S.i.,
Eacjue in cauf antecedentis , continentis , tumoris , intemperiei
ac doloris ablatione confiftet.
Primo itaque , ad languinem affluentem & allapfurum commodiifim partibus afteftis revellendum & ex corpore evacuandum
mox aperiatur vena c brachii dextri lateris , & fanguis educatur ad
uncas decern vel duodecim pro rationc virium.
a Prime.) Hartmannus hie prxferibit vomitum , qui tarnen hie noceret ,
quia concuflione corporis valida mo
tus fanguinisaugetur, Sc oblruclio inflammatx partis exacerbaretur.
ptrimtur vint. )Concedimus quinein pleuritidem citra venxfeionetn
curaripoffe, fed id non i et tuto fier ,
quia dolores acutiffimi fxpe inducas

fufficicntes non dant , ut poffimus fatcito medicamentis tum internis tum

externis dolores illos fopirc mtoletabiles.
Brachii dextri.) Protinus hic de
bet iullitui venx-fecUo, ut m angi
na ; in brachio , quia fanguis fpirituofus eft deplen.tus , qux aliquandoiterati poteft.

Poft venar feionem injiciatur talis clyfter alterans & purgans :

Metv&, bifmaht , *mcrcurlahs, violarle an. m. j.f.
Hordel mundati m. j. primor, damafeen. par. vj.
Decocj. In aq. comm. c.f ad lib. ).f. In Colat. djfolve .
cl- aibol. facebari rubr. an.
(
OUI vioUr.Z).
c vitell. ovi . 1 .
bftttfte F, Clyfter , fubinde reiterandus.
a MercurUlis & -violarU. ) Poflunt I lias non nifi in declinatione , V priaadraitti, fi alvus valde adftrifta cil , a- ' cipio,in colat. diflolv. lap. prunell. jij.
b Olli

P L E U R I T I D I S.
5it
b Olii vialar) Oleum
)leum debet.deleri,
debet,deleri, / VittU.) Vitellum ovi poteft fuffiquia font fufpefta.
cere ad lubricanda inteftina.
Si dolor his non imminuatur, vena; feio poterit codem die vel
poftridie , imo & liis diebus > plurics reiteran.
a Imo & aliu d:-.bm.) Si refpicit ad i nihil tunc moTendum nifi in fumma
dkscrincus, prudenier dkunt medici I doloris nccefikate.
Thorax , in parte dolente , fpongiis vel linteis lade tcpido imbutis & expreis aliquamdiu fotus , oblinatur hoc linimento :
. : amigdaUr. du!c. violati an. ^j.
Vngstentt altb* 3j. Ait/ce.
a Lmnis lacle tepid imbutts. ) Quia
Salis a. ta. . *
M.f.Sacculi No. ij. intertexti.
Immida remedia refrigeratione fui tan
Qui calille altecnis vkibus lateri dodem molefta 6unt ideo prxferrens
facculu m lice uni prxcipue in not h ex lenti appcentur.
bordeo germinante , ( belgice mout )
b Lmimeto boc.~\ Linimento Aucto
ris adde Tberiac. Ree. drag.j. Sals Prukm. camino , flor. cainomiU.
. Cardb. a drag. fem. Camfb. gr. xv.
& pauculo I Iis ; vel.
yi. Malv ro vj.
Vng' Peful, drag. ij. & loco ol. amigd.
Sem. Card. Maria,
Se violar, fuppone Ol. Papav. une. j.
l a av. a. m. j.
fem. Ol. Cera une, fem.
~kr. .
Et a de fequenti decofto ter quaterve in die bibat
gi. Fol. violaru , borrag. feabioft , buglojf.
bellida an. ni. j.
capill. vener. rtiffi/ag. an. m. (F.
ljcjm'* tafn ^ . prun. amafien. . vij.
Taftiar. j.
Decoq in ac. borAti cj.f. ad hb. j
In Colaiur* dijfolvefyr. capill. vener. violacti,
Fapaveris rb*eidos an. ^jfi. Mifce F. Apozcma,
a De fequenti dtceclo. ) Dccoctum hotdei bonum > nam vaUe Icuir y Sc
tmollit.
bterdum bibat hauftum tenuis cerevifia^in quo difle. Juta lit 3j. * fdis
prunella?,
Ad

3ii
'
M E D I A T I
a 5j. Satis pruntUa.) Pqceft Talis fumi I
camph. gr.ij, iij, aut iv.
3$. autaddatur
|
Sacchar.faturni tff. v,autvj .
Ad fputum facilirandum utatur hoc a Iinchi :
5. Sjr. capill. veneris , violacei , an.
De licjHiritia , papaver, rhtad. an.

Mifce.

a Linctu.] Loco fyrupi violaran furairerae.il. rofar. ut melius hiertat in ort.

Si dolor ingens urgeat , hoc utatur a bolo anodyno , & materiam
. acrcm retundcnte ac diffipante :
g. Requici Nicolai , theriacA an. .$.
Latidani opiatigr. iv. /// F. bolus , vefperi andas.
a
.] Narcotics efle exiSalis fruntil, gr. xij.
.tiola vult River, licet etiam in nimis
M. f pulvis.
Alii prjcfcribunt tMoris alii Jj. at
vigiliis , fed illud rationi & experien
Fuligmu cumin t tantundem,
tial rpugnt. Subinde fumantur tin.
-epii gurt..xx. ad 40 am 50. prout vi- Utminquc ell ob fal, quod eil ilfum eft.
lis.
Hartinannus pro Narctico exhibe:
. Capiatur fxpius pulvis fequen?.
I. Sem. card, or. xv.
fpir. vint ad drag fem. aut fcrup.ij,
Laud, opiat.gr. j , aut i).
fpiritm nitri gutuxij. , Pofab.tJiud,
Camphor* gr. iij.
une. i. Camfhur gr. iv. quat in fpiritu
villi prius cilioJvjtur.
Sacchar. falnrni gr. iv.
Et hoc utatur cataplafmate :
J. a Cartear. 9j.
Decoy, in laclis cj.f. & contundatnr
um olei camtmill, q.f, F. Cataplafma.
ttm linteo caltde adbibendum.
a Cariearum. ] Indubi his utitur
sdfuppurationem extrorfum revocandam , poflquara infenfibili tranlpiratione malum non potuit difcuti , &
fupperatio jam fecuta efle ad verti tur ,
aux fi introruui ferretur , periculof\or longe foret.
Exterius etiam adhiberi poteritOl.

cerx & fuper ponatur siripi, de fulphure.

Aliqui recentem panem calicfumhteri applicant , cujus vapor amicus til
nollri corporis poris ; lie etiam applicatur omentum vervecis recenterroaftati : cum fuppuratiofach ell, !'l;!o:
kfebris remittunr, Se degenerar tune
inedicatio in curationem empyemaiu.
Si

P L E U R I T I D I S.
3,3
Si ex dolore, in eodem loco flxo, &febriau<> * fuppurario
metuatur , ca crit promovenda hoc emplallro :
J. Had. alib* muidit. ^ij.
h'ior aib. gj. enuU Camp. ^J).
Fol. ma vx , violant an. m. \).
F 'or. Camomdl. me i on an m. j.
Bnliiendo ad molhtitm cotiu , colatu , addc
forint fiu^rtct , trina an. p j.
Ftrmtmi Cris 3ij.
Ptngued. porci , butin an.
OI. amtgd-tl. A i comm. an. c f.
$>. t^ifce F. Emphftrum.
a Suptwretio tromovenda." Non pro Hartmmnus bene fulorifera exhiber,
movenda fi metuatur ranrum nodo , piamos pag i 8 ex fp vm c p mtri
fed detnum > l per inieuhbilrin irans- an. 4l. aut ,~ cum aq.fafav.r,
pirationein cam dilcuriendi non m des 2'i aut iij aut
plius affulget , fed ilia jam praefens efjjL- Be^ *rd. minral. 5j.
(t animadvertirur
Syr papavt't* I JJ.
Fro iufenlibili aurcm tranfpi arione
Tin.:. Croa Z]
CamfhcrtgT iij. aur ir.
proinovt-nda imponitur einplaltrutn de
/,
Opial n;. j. aut | Vcl
cum n aut de blph.irt.
Ct addt Curetiain hic non
Tmtt Opit gutt XX. '
addit caricas , ad promoren lam nia
San Card Mar gr. xij.
turationem.
Aq Card. Bened ij.aut
Catterum pertotum decurfuin mor
Sp. Nim DHU. 3 $
aeger teneatur in lent diaphoreli.
M. f. baultus.
Ubi pus eil genitum , tjuod ex imminut febri conftabit , danda
opera ut abfccfliis rumpatur tuifi , fternutatione , forti loquela , vo
mendi conatu.
a Rumfatur.) Opern danda eft , ut | fecus eft aperiendus . ubi ille fentitut
forai ruinpatur,quod ubi riubium eft, an i lubuim dus & mollis,
fucedere relit, locus (calptllo etrin
Abceflus , verfus interiora pulmonum ruptus , detergendus hydromdite , & decoo pectoral:.
1 Si pus fefb in csynatem thoracis cfiiindat , cauftico & incifione la
tus intra cuiintam & ft xtam coftam eft aperiendum > & pus partitis
vicibus moderate erit educendum.
Rr
P<

M E D I A T 1
34
a Tus. ) Addite coprofum , alias
medecamentis prsediftis efTunditur.
b Quintam & fextam.} Riveriiis in
praxi inter quartain Sc quintain ab inferioribus & nhotis Collis numerandam
prxfcribit feftio fiat circa pattern fu-

periorem . quia inferiori cujufque par

ti a .! j acet arteria & .
Auor ne febrs ment ionem quidem
in curatione facit , ei obvi ibis fudoriferura a nobis adfcript um.

In ditta , ts4ir fit ad ca]icfum inclirrans. Cihts in principio , fit te

nuis ex jufculis gallinarum , cremore ptifanaf , * Iacte amigdalato ;
qui poftea plenior ofterri poterit. Conced hic poflunt amgdala
dulces , patala: , mala dukia , maiva , endivia. Pottts fit cereviua te
nds, b Vinum vitetur ufque ad-morbi fmem. guies imperetur. Somnus fit folito longior. Excrementa c alvi indies movenda.
3 Lae jtmygtUMto. ) Cum fem pa- diufcuhnn, quale mofelranum prop
pav. & card, marie , nee non fyrupo de ter cotionem ventrkuri cti.im con
fervandam.
jthhindiet mtnjrntia.) Diximra
b Vinum vitetur.) Illud hi numeflVait Riverms: purem tarnen u- in omnibus actitis abftinendum potius
tandum hic eue prasfertim 0 fit aci- clfe , faltem circa vigotem.

VII L
M E D I A T I Or

PLEUR
In

PUERPERA.

a T)Uerpera , poft arftuationem corporis , in dextra parte pectoris

X potilmum refrigerara horrore & deinde febre continua languinis fputo infequente fuit correpta ; jamque puntorios lateris dextri dolores, cum magna refpirandi dificltate , Neurit i & b fee in
ipfa valde eft imminutum.

P L E U R
a Purpera.) Cams hie potuiffet inpriori medicationi , obiervat i tantum differentia & circumftantiis inter
puerperam Sc alios homines , ita medici multiplicando enti a, citra necelfttatem , morbos fininarum c puerorum, non minus quam puerperarum feperatara coniiderant.

I
,

T I D I S.
Casterum auftor mal neglexit intervallum temporis interccdentis inter
| partum & pleuriridein , quodtamen
fieri debuiffet propter articulum nunc
fecunduin.
b Luc imminutum. ) Hoc tantutn
aliquid fingulare eft in hiftoria, efequitur ex febti continua.

tsfficftr in hac a:gra totum corpus , ut ex horrore ; cor ut ex febri odntjiu ; vuimo , ut ex fanguinis fputo ; jtem membrana dcxirum
fuUmtitm tnvijiiens , & a forfan etiam pleura dextri lateris , ut ex doloribus punoiiis in dextro latere perceptis , & refpirandi dificltate
indeorta. eft manileftum.
a Forfan etiam.) Die proeqpue , eodem modo locutus eft in medication*
ptxeedenti.
Dico autem membranam , apulmonem invefiientem , hie certo
affici , quia fputum fanguinis hie tarn cit & commode ejiciturj
k quod in fola pleura affecb hic non ita fieri folet.
a Vu'nunem inveflienrem ) Eft con
tradicho cum nomine plcurit idi s , nam
fi pulmonum membrana eilet inflammata , tunc effet pertjmeumenia.
b Qiiod in fola pie*, ) Falkintur in
eoquotquot fuat auores , quod pu-

tant fputa tranfire deber omnia per

pulmones Sc ingredi bronchia , atque
lie per tracheam emitti , fed tenen
dum eft triam vafa I'.viValia ab infer
n parribus etiam afcendere ad os , atque in il lud c evacuate,

'SMorbus , qui banc argram torcjuet , eft membrana? , pulmonem

dextrum invifticntis , & lorfan etiam pleura: in dextro latere, infiammatio, febri continua , lateris dextri punclorio dolore, & refpirandi
dificltate , comitata ; qua: vulgp Pleuritis extrt lateris appcllari fo
let.
Caufa Procatarilica hujus morbi fuit partis dextra: pectoris poft aeibarioncm refrigeratio ; qua multi pori ibi claufi coegerunt multos
vapores , per illos copiof antea tranfeuntes > per alios poros viam ,
cum alii s copiofis vaporibus illos tranfeuntibus , iimul affeetare , atque
Ita poros in pulmonum & pleura: dextr parte nimium Jaxare. a Poris
autem in illa pulmonum & forfan etiam pleura: parte nimium laxatis
& apertis, humores quidam feryidi , ex (anguine totiuj corporis , (R
Ci

3I6

MEDICATIO

UCtdentt bujus morbi cauf.) copile in iftas partes corde fueruntpropulfi & corrupti atque incenfi , iique fu copia & inccndii calore , mfiammatwnis tumorem inducen:es , liberamque , ex illo tumore , pttloris pulmoimmque c expanonem & contraiiontm tmpedientes , partefejuc
illas membranofas , diitenfionis vehemencia dolore acitto perfmentes,
calidiorefque & d corruptas cjuafdam fanguinis partes ad cor & pulmo
nes perpetuo , ex partibus illis affectis, referentes, atque ita ftbrm
excttantes , jputumquc fanguino/entum efficientes , comment
bujus morbi , cjufque fymtomatum 7unt caufa.
a Poris laxatis ) 1 tempore cum
Amt zluapciti.
Humores qutem firvidi.^Sxpe ci
tra fanguinis intemperiem & plane for
tuito orici poteft ; citra notabilein edam abundantiarn falis , dum modo
ejus aliqua poicio a fanguine praxipi-

tctur , & in partibus illis hxreat.

ExpanJ.enem (3* connahcnerrt. ]
Ha: tantum paffivc concipiendi funt.
Caeterum pulmo non habit mufculos ,
collabuntur igitur, non contra huntur.
d drnipnu.] Nuin corruptio quafi
in momento fieri poflit.

a Lac ip efl tmminutum ; quia fanguis , qui heb's ell: materia , ad

vicinas partes pectoris inflammatas , ob poros ibi nimis apertos , copiofe fluens , uberibus laftis materiam fubducit.
a Lac imminutum^ Lac imrainuitut hie j ut in omni febre continua ,
prxfertim > partiin quin minus editur ;
partim quia exinde minus chyli legitimi gignitur ; partim quia calore febrili mamma; exuecantur , porique glan-

dularum inde mutati minus habiles

funt ad chyli(qui lactis eft materia particulas tranfcolendas : Partim denique ,
quia in omni febre , mixtura fangui
nis fit turbata , inde chylus ab eo ridetur non tain facile prxcipitati.

Morbus hie , ob febrim continuam , doloris vchemcntiam , magnam refpirandi difficultatem , & empyematis metum , eft jfimtis.
a Pericubfiftmtu.'] Ex puerpero vires valde fint dbilitt , ideo periclito
,
Atque ideo diligentiflm uratione crit impugnandus.
Eaque in caufar antecedentis , continentis , tumoris , intemperie)',
doloris ablationc, confiftet.
Primo itaque a vena aperiatur in dextro brachio , fanguifque, ad
revul-

P L E U R I T I D I S.

}lJ

revulfionem & evacuationcm , citra lochioram fuiflaminationem > fa

ciendum cducatur ad |iij. & pot tres horas educantur alise tres uncix.
Vena aferiatur.) Verum' quiJem
tit , quod aulo r tiebuiflet etiam rcfer , lochia flucrunc debito anindebit 3 modo ut fcircinus , parciufne,
an liberalius fanguinis eflet i mitten
dus ; 'fed etiain fnendumed, Reh(juts paribus, pleuritidem ma gis urgere , quam lochiorum confideratio
, fe i quod auftor in priori & fe

cunda venxfe&ione ^iij. in pofteriori

"ij. cinitivb.it , id parum pored ad colpfum pororum in vafii fanguiferis ,
' & impetum fanguinis iinminuendum >
qui tamen ell rorus fcopus hie propofitus. Si ulla ratione lochiorum fluxus t
ck vires permit t.uu , ex tribus fiat una
evacuatio ad ^viij. aut x.

Et a fi poft fex horas dolor adluic valde fa-viat , ec ucenda: erunt adhuc alia: fangiiinis uncia: dux.
a Si pofl fex farm {jr.) Interea tamen cum aliis rcinedlis quiefcendura non
til in morbo acuto.

Et porro pro libitu bibat de hoc decofto :
Hordet mund.itt , flor, buglojfi an. p. ).
Decoquant m a. comm. e. f. ad lib. ij.
Et F. Colalura , tn qua dio.vatnr interdum
Syr. vtolac. & caps/li venons , ff ad
Cratiam dulcedmem.
a De hie decetto. ) Decoctutn habet in prxcedcnti tnedicatione , ideo hic
omitamos.
Quarto die purgetur tali hauftu :

. ,.

. Syr. rofattfol. cumfol.fenn* jj

'
Crmor, tartn $j.fcammonngr. viij.
Aa. desott, bordei jij. ^flifcf. hauftus. ' :

a VurgttuT. ) Sic purgatio , qui fi neceflitas non valde urgeat , omittatur>

lyfter melius.
Et fumat , cjuotidie mane , rafura; dentis apri 3j. cum precedente
decocto q. f. Cum hoc remedium peculiaritcr huic morbo convenirc dicatur.
Rr 3
Vcl.

ji8
M E D 1 A T I .
Ve! i ad dolorem ilium puntorium acutifimum fedandam , adhibeatur pulvis fequens , qui prarfentaneum hujus doloris eil remedium :
J. Fl.fulphuris a compofuor. \$.
'Aens verris aprunni ,
Mandibular. Incior. pife, ana 3ij.
Sem. cardui *JM.aru ,
H.papaver. errattci ana 5j. F. pulvis.
Ccmpefitorum.) Viilete fior. chymcum Gulingii de
floralibus ,ad3e
Lap. Prunea.zfi.
Camphor, gr. xij.
Saechar. Saturn, gr.xviij,

fit 3<$- Pfedofi.

Aq. CtrefoUt , prxcipuc fiquit
forte fanguis ex vaiit fiuxerit & coagulatus fuerit
Urgenta hxc omnia potuifTenc ee
poiica in medicatione prxcedenti.

Detur 3j. cum aq. . papay. erratici , aut aq. csrefoL , mane, me
ndie , & vefperi.
Si laHs defetus perfeveret , mane & vefperi etiam bibat de hoc
decocto :
. Hordeip.j.fem.anifi'Si).
Ficus No. X,
Decocjuantur injttfcul carnittm
Pro dnabus vicibns.
Dolore punctorio adhuc urgente
jj. aricarum iij. & decotjuantur in latte , contutidanm
addito o eo chamomill. q. f. F.t aten dolenti cum hnteo
appheentur calidiufculi.
In diita Aer fit temperatus. Obus (it ex jufeulis carnium vervicinarum & gallinarum , cremore hordei , & amigdalatis , uvis pafls ,
arnigdafo, malis dulcibus. Poms , prater decodum antea praferiptum t fit cerevifia tenuis. JQuieti & fomno omni ratione ftudendum.
Excrementa alvi, velarte, vl natura, refpondeant.

IX. M E

5*9
IX.
MEDIC ATIO
PE

FOEMIN/

RI PNEUMONIA
LABORANTIS,

JUvencuIa annoram oodecim , pof vium'fatislatum, incidit

in tantam anhlitos diffieultatem , tu fuffocari yideatur. Dolor
gravis pedus occupt , ifque ad mammilhm & dextrum humerum
feextendit. c Sputum acteft fanguinolemum , & febrtsfatis acuta,
* Genar rubent. In dextro latere decumbere non poteft.
a Anhthtm diffieubatem.') Refprarionis difficults prxcipue eft ob me
tum doloris, quia pulmo laborans cum
aere repletur , ejus membranulae inflainraatx magis tenduntur cum peri
culo ruptionis,fereutin pIeuride,ideo
metuunt litas refpirationes.
b Bohr ed mamrnilUim rc") Hifce
diftinguitur ab arhmatelimpliciter.
Sputum adefl (anguinolentum, )
Sputa oriuniur fanguinolenta . quia

calore mflammationis , ofeula vafbrum paulo dilatantur , ut languis tun

excerni pollit.
d Geint rubent. ) Vide Riv. cenr.
I. obf. 96. ilgnum eft inflammatio
ns & febris ; fed quod hic genaxum ru
bor , ab autotibus inagis adferibatur
peripneumoniae , quam aliis magni
inomenii inflainmatiouibus , febrein
continuam acutam comitem habentibus, idnullofuiidamentoniritur.
5
a Afficitur in hac a?gra pulmo , quod ex magna ilJa refpirandi difficultate , & fputo fanguinolento : nec non ex genarum rubore ; item
peRoris in dextraparte mufcuJi , quod ex dolore ejus, admammillam
& humerum dextrum fefe extendente, & deeubitum in ea latere non
fcrente j denique etiam cor , quod ex febri acuta , eft manifdtum.
a Afficitur pulmo , quod ex &e.) Peripneuraonia a pleutitide diftinguitur ,
quia in peripneumonia dolor minor, Sc
Fotiusgravativus eft , quam in pleutitide , ubi dolor major , Sc punclorius
eil > nam pleura plures habet ervos
quam pulmo ; peripneumonia non raro pituita faifa oritur, nam pleura
iguliores habet poros quam pulmo ,

Sc ideo non ira poros pleurae humor

trjfus fabire potell : dolor etiam in
peripneumonia pcuius in petore,quam
in latere feutitur.
b Nonfereni e.) Hoc fignum eft3parteni pulmonis dextram prxcipue afie eile , nempe eo in iru corporispulmo affeftus decumbit contra codas
adeoque urgetur St dolor exacetbatur.
Ai or -

32o
M E D I A T I
Morbus , quo haec argra affligitur , eft inflammatio a interioris fubftantia? pulmonum ; qua; difrkillimam refpirationem , pe&orifque do
lorem-, & febrero acutam , fanguinifque Iputum inducens , Perip
neumonia vulgo appcllaii folet.
a Inmiorii fubfl.mtu., Cur non exterior pulmonis membrana.
Caufaprotacurica liujus moibi eft viftus lautus, quohiEcfcemina, in adolefcentia ufa , cop:ofum fanguinem in toto coipore pioduxit ; qui antecedtntem hire moibo . caufam. Pars vero ejus in
pulmonum iubftantiam & pectoris mufculos, & mammillam ceitram , propter coram laxitacem ninuam , (efe copile eftundens , caloremque pi seter naturam ibi concpiens , partefejue illas vehementer
diftendeiis , continent hujus morbi & ejus fymtomatum eft auf.
Humores enim illi fanguinci , in pulmonum fubftautiam , & pe
ctoris mufculos , mammillamque dcxtram eflufi , ibiqne corrupti, &
hinc vehementius incalefccntcs , arctant bronchia pulmonum, refpirationifque vehementioris neceffitatem inducunt , partefque illas gra
vant : atquebinc, fnbftamiA imertons pulmonum v.flpermanent ,
oritur anbtitt HS dificultas, <jUA magmtuditic fita f'ocationis pericuum
feremducit. Atquehinc etiam do or grava pectus , qui ad
mammillam & dextrttm humerfe exiendit.
a Vehemtntitrii.) Die crebrioris. fed
ininus profunde ob motuin exacerbandidoloris , tum etiam languis ex
illa pulmonum inflaininatione inultum
incaleicit.

I Qui ad . ) Hincdif! fert ab ailhmare , . libando poteft cffe fallada in (enfu, confer S. .A if.
| Sc jo. lib. J. deinorbi S. 13 iniaiI tio.

Et quia pars a :fu iftius fanguinis per tunicas bronchiorum pul

monum in bronchia fe effundit , hinc per exfpirationem attollitur ille
in os , fuendotjue fanguts ab agra reyutur.
femgmink.) Ilia effufio non I tu fanguinis , inflammatinnenimium
de eentia inflammationis , fed cam ! cilefatfi , tali in cafu por^fl onus adefaliquando confeguitur exniinioimpe- | fe & fentiri gravitas.
9
Etcjuoniam, ex pecul:ari ilia fanguinis in pulmonibus efTcrvcfcrntia, fanguisitain hec affrcb adaptari folet, ut ille copiofus in genas
propelli foleat , hinc gemttn Agra nora plusfahtorubent.
Et

PERIPNEUMONIA

J2I

Et quoniam decubitu dextro a partes pulmonum & pectoris

dextra: affecbc , ab incumbentibus ex ilio fitu partibus magis premuntur , quam ab alio decubitu , bine dextro laten cLjjicihus *
kit argra.
-a Perttt ftior dext.] Vid. . cent. i. obf. 79- in medio citciter.
Et quia pars fervidi iftius fanguinis > pulmonibus in ramos artere venofx perpetuo fe inirnuans , ad cordis ventriculum finiftrum per
petuo defertur , ibique nimiam malignamque eftervefcentiam efficit ,
nine fit , ut febns zieuta hunc morbum omitetnr.
Cum hie morbus fit inflammatio partis cordi adeo vicina? i tantam<jue refpirandi difficultatem, febrimque acutam inducatj morbus hie
maxime pcriwlofus eft cenfendus.
a Meximt ftricnhfm, 1 -Quidam
citius prreunc, & qui lam diutius tra.
hunt Hipp. lib. , de iiiorbis S- il
N0.49 <5c eq-S. 6 A. 16.S.7.A. & I .

Celfus male dixit, quod hie

(it plus periculi quam dolorjs : facile
fupperatio fequitur die . aut 40.

a Curatio ejus confiftet in caufarum > & intemperiei , ac tumoris

ablatione.
a Curatio.'] Riveriut in ptaxi optime ait, eanJem hie atque in plcuritide effe
racionera.
a Vena itaque mox apcriatur , fanguifque educatur ex dextro brachiofatis liberalitcrt ita tarnen ut vires contient , easque ad expeclorationem fufficiant.
a V.tnnmox aperiatur.'] Auftor re
turn aperit , & bene , proprer inflaminitionctn ; in magnis enim iuflam

inationibus bene liberaliser eflanditur, ut rafa collabuntur.

Ad (itim utatur ibinde a tali Tuhpio :

Sjr de ^]^.
violacet 3vj.
bordci lib. j. 0/. vitrioliq.f. adgrat. asor*
*Mtfee F. Julep.
Tali

MEDIC AT I
fes
a TliJuUpto.~\ Adde lap. pruneU. cardiaca ex Conflit. -nth. ad drag,
rj. Tel Magifltrd Corail. Rub. drag. ij.
*^ . Jit.
aut magift. lapidum prxtiofor. tanranAdnresconfervandas, fixgerjula- demi !, lapiidis prxtioftin iubiianai
fium turbidum non faftidiat , addas drag j. adde julapio.
Poftridie * mawft^li-furgantp.:.. . :
;
;,<...
g. Sjf% rof.fol. fol.ftnna
Jpec. dtaturbit. 9j. crmor, tartar 3$*
hor. q.f. F. Hauftus brevis.
a Utatur tali' parantt.] Turgatio
tiretur in omnibus moi bis ut is-, nam
nocet : Quia rehementia purgantia ,
humores acres moTendo , fxpiifime
diarrhxam excitant , quod in hiscafi-

bus pcrniciofiflSmuin eft : fi tamen idetur deber purgari Ienitcr' , accipe

Tamarindos , vel mannet-, fed melius
dyftetein.

Si dolor non levetur , reiteretur ven feio in eodem latere,.

Interim inungatnr latus & mammilla dolens tali linimento :
A 1 C. Ol. amigdalar. cbt'.c. anetbitii an. 3vj.
Vnguenti refumtwi j.
t^iifce , pro linimento.
a Tali linimento. ] In pleuritidepars
affefta ell propinquior quam bic : ut

adeo forfitan liniment um hic

iflultum poffit efficere.

Ad expetorationem fputi facilitandam > utatur tali a linu :

i, Syr. violacei , de hejuiritia.
capill. vener an.
Sacchari candt j. Mil
Mifce.
a ZinftuJ) Linftus poteft efle idem, etiain prodeft , ut & omnia aflamada
Ut in pleuritide & alternate, (icetiam profunt.
dixta.
Ad febrim curandum.
Mttbrid Ree. drag. . aut
Ad lenirndum fuccus liquiritix in
ore retinetur. Sudores hic prxcipunin
frup. iv.
Bezoar. Mineral, gr xi. Tel
curam prxftant ex mithridat. velTheriac recentia,ut pod fudores vi funar
XT.
cotic dolores leniant , & fanguinis
ProrationeTirium.
Croci gr. vj.
motum iinininuant. Sales hic non funt
adhibendi ob eorum acredinem : AntiLaud. Optait, j. !if.
monium diaphoreticum & bezoard hic
Camph. gr. iv. 1 .
Syr.

PERIPNEUMONIA
34
Syr. di PipMv drag iij.
9. Lepid. trunt!. fcrup. J.
Af. C*rdb. une. ij.
Camphor, gr ij.
Oln bulphur. p. c. gutt. v.
M. f. rulvu.
M.f- Haufliu.
Sal prune' 1 1 hie melius , quam ol. riIntcrmediisteinporibu.
trioli , quia minus corrodit.
Di*ta hie fervanda , qualis in pleuritide fuit prarfcripta.

MEDICATIO JUVENIS.

'EMPYEMATE
LABOKANTIS.
JUvenis 26. annoram, poftvulnus, in pectoris cavitatem pene
trans > confolidatum , jam ab aliquot menfibus ad fummam maciem ledatus , pusquotidie exfpuit ; magnumque dolorem in illo
pectoris latere , ubi vulnus fuit inflihim , fentit. * Tumor etiam,
quatuor digitis vulneris cicatrice diftans , ibidem inter coas obfervatur , liquorifque alicujus fluhiatio ibi digitis percipitur. Vigilia;
ipfum magnopere affligunt. d Febris adeft , quae hcticam refert. Ni in lefto erecus fedeat , * pra: refpirandi dimcultate fuftocaii
a Emyemate.l Tres priores metH- exhaufta V consolidan. Vide h
cationes hirjus libri fuerint praeparato etiam auftorem.
A Febru 'deP Febris inetieat i (NM
ria , nam h e morbus alienan o fequiit pleuritidem , peripneumonia^) > fan guiiiein ingrelTum cfle
e Pr* >e riran.it dtffitul(att.~\ R^fpiimo & anginain , fi non bene curtnratio difficilis oritur a copia puris in
tur.
b 1) vulntu~\ Hinc differr me thorace content! , quare pulmones non
dications prima , quia hie fit vaforum poflunt lotis libere dilatan , vel quia
pulm obftruftus eft , ita ur non p I n i
ruptio, ibi apertio analtomfeos.
Thtri'r J Signum elt minus fuif- ne acre implen poffit i el quod extrinfeconfolidtum intempeltive , id eft , fei us circuinfluenre pute coinprimatur:
anteqmm fanguis vel etiam pus in tbo- eadem pono hic , in phthili eft
I illapfum > inde accurate fuerint tbeoria.
sf
Affi-

3i4

M E D I A T I

Afficitur in hoc agro tottcm corpus , quod ex ejus furama made

item pulmo , quod ex puris fputo , & refpirandi difficultate*: nec non
pltura & mujult intercoa/es , quod ex dolore latcris , cjufque rumo
re : etiam cerebrum , quod ex vigiliis : ad bare quoque ccr,
quod ex febri eft manilcfturn.
t^rorbus-, qui iprum afligit , eft caviratis thoracis , apure, inea
collcdto , nimia anguftatio ; qua? puris illa colk'Ctione , anguftiam
cavitatis thoracis faciente , Empyema vulgo appcllatur.aufa prime hujus morbi fuit , vulneris , in pectoris cavitatcm uf?iue penetrantis , inflitioj vulneris vero conlolidatio, ante juftam
anguinis petore evacuationem , & vaforum vcl pororum , langui ncm m cavitatem thoracis cmittentium , juftam conglutinationem fada , profecunda ejus canfa , eft habenda ; fanguis autem poft internpeftivam vulnerif confolidationem in pcftore rctentus , & per va& pe
ctoris la:fa in cavitatem ejus defcendens > camque rcplens , ibique in
pus converfus , parteique vicinas vitians , tertiam & commenter , proximamque hujus morbi , cjufque fymptomatum , conftituit caufam.
copia enim ipiius fanguinis ,. in pus converfi , in cavitate tlioracis collectione , fafta fuit magna cavitatis thoracis anguftia , juftam
pulmonum cxpanfionem impediens ; rejptrationcnajtie tarn difficilem in.
dticens , Ht jam ager , nifi ereilus fedeat , tocari , magna copia
puris, (jacentes pulmones magis , dum illud furfum attollitur, quam
cos ex afpera arteria , in erefto corporis fitu , pus deorfum pellente,
rccb five prpendicularitcr dependentes., premcntis &: gravantis , )
mttmsti.
. a Sufocan metiiat. ] Hie vera eft
refpirationis difficultas ; caeteruin vo
mica hace pulmonis , fxpe per inultos
annos gettari ppeeft , nullis fignis
feprodiens obvefkulx fuse craffitudi-

nem etiatn ut mc noxa nulla iafeiat

panibui vicinis , fed cum tempore Al
bita folutionc, poteit hominem l'u ocare. vide Fern. lib. f. de partium morbii
& fymptomatibus , cap. .

Quia autem jam , ab aliquot menfibus , pus illiul pulmonum fanguinifque, per eos perpetuo tranfeuntis , ^temperiem vitiavit, eumque ad corpus nutriendum ineptum reddidit, & pulmonum poros,
imo ipfa eorum bronchia , ingreflum eft , cordis ventriculis fefe
iofinuvit ,. tcmperiemque malignam ipfius parenchymati iropreifit,.
ac membranam plcuram & mufculos intercoftalcs fu acrimonia pjjt
git,

E M P Y E M A T I S.

3*5

git , & jam ab aliquo tempore corrofit , hinc , fumma tgri macies y
c cum befltea fcbri & magn vtgiltis cotijuna j dolor(fie in peiloris ate
r mofeus j fvitfm ; t ettam inter cofias , ctrca vulnera
cttrieem , liqttonsftutluationepercepttilis , origmem dnxernnt,
a Temperier vitiavit.] Dicpotius / difficile curatu , quia pori non facile
vapores purulentos a pulmonibus ad ad naturalem ftarira rediguntur.
univerfum fanguinem fuiCTe miios.
Tempertemque mUgnm.~$ Temb Cf
hic uaus cafusjubicor perics maligna cd in materia corro
culpari poteft , nempea file corroivo fiva.
um per arterias coronarias <jtuin ex
d Cum halbe* ftbri."] Perpetu in
Btro.pi ventrculo in cordis poros cum troducente in fanguinem matertam xdetortioae derivato , & ideo eil tam ttteriain prxternaiuralem.
Morbus hic a periCu'.oimHi eft r propter febrim > he&icam referenteni , puiis fputum , & fummam maciem , qua; fummam pulmo
num & cordis arguunt corruptelam. Quia tarnen experientia docet ,
nonnullos , ita afteebs > fuiie fanatos , ideoejue urationem etiart
tentandam cenfeo.
a Tmcuhfijfitms] Hipp, prsedict. b. 1. j. l}. coac. praenot. 4**. Stio6.
& y.A. ij.S. 7. A. 1 .cx 44.
Earjue in puris evaCuatione , per apcrtuni thoracem facienda j ulceris mundatione &tonfolidatione , Sc intemperiei pulmdhum, per
contraria , correrione , conilftet.
a I*que conftet ] Vide curationem
pbthifeos.
b Inpur ."] A ut fi <1 lud
plane coftum nohdum eft , coniftet
etiam curat io in ejufdcin matUratione ,
quo ferrit cataplafma tal,
. Rad. Ahhti gij.
Ticuum ping. No. X.
Paul. mund. ijj.

Contufa & concoda per cribruin:

gantur Sc adde
Far. Jem. Imi
faeni gr.
lupin, an. 3 ].
Olei hlinr.
emygd.
therebmtb. an. ^j.
M. f. cataplafma.

Quam primum itaqpe-a peebs, circa locum tumor V fcalpello >

aperiator, & pus ad quantitatem libra; vel fefquilibwc, proratione
ririum , Sc fequenribus diebus quotidic paulo minus , educatr , dooec totum pus evacuatum fuerit. Partitis autem vieibus educendum;
Sf 3
pu-V'

M D I I
pus , ne conferta ejus cvacuatio fpiritus fubit efundat , & ita a;gnim
valde debilitet , velenecet. .
[c*lt dio aperiatur."] Para,
centhefis inftituenda eft inter quattam
aut quintain coltarn, fed iniuperiore
parte propter coftam > nam alias periculum eft , ne arteria , Sc vaena Iseda.
De aliis cautionibus in Paracenthefi
vide Aquapendentem , Se Vigonetn.
b El put ad quan ttatem c$>c. J Per
Taracenthefin put oinne afFatim edufluin nocet , quia tum vifeera ptotmus

fubfrlunt i Sc eorum pori Sc tubuli anguftantur & obftrucHones inmortales

na I cunt ur, ita ui fundi ones s non
poffint ezercece. Hic profunt detorta ,
etiain per vulnus pectoris calide info,
fa , Bc ireruin inclinare corpore emif , vel loco eorum lutni poteft deco
ct m hordei cum nielle rofaceo.
Confina vacut 10. ] V
Hipp. S. 6. A. 17.

Pure evacuato , & ulcere mundato , ejus confolirlatio erit , more

folito , procuranda; cjua: ut felicius procedat, tali arger , ab aperto
thorace, autatur decoto vulnerario, fanguinem purgante, ulcera
(detergente , & putredinem inhibente :
g. Herb. fanicuU , bugula ,
Scabtofa , betontet ,
'
Hyperici , card, bened. ,
Ftlofella , pimpinelU ,
Vincapervinca , agrimonia ,
tpiantaginu an. m. j.

flor. cor. p. j.
ot}. in bydromelite ad lib. j./
Et colentur pro Apozemate ,
De quofnmat tger vj, bis in die.
Tkcoh vulnerario.] Si febris prae
tnel. rofaeti, G febris eftexisens eft valida , adde
fua etiam.
Ugniguajaci 3j.
. , "* 3$(ort. tamafifei
t fpiritw nitrt dulc.
red. capp.
b Sanguinem purgante, j l ei muarad.falf. . an ^j. Se adde dante.
herb, vulnerar. Ut
Nam purgationes ad hujus mo bi
anual. Sic.
curai ionem non tnultum contribuent 1
fim. faeniculi 5j f. decoftio ob febriculam conrinuain , quia nul
ad tb v- in aqua & hy lumdatur fpecifTcum puransadfal
dromel an. p- acq. in col. corpore educendum . ideo meliora
funt diurtica , quia cum copila aqua
duTolre
mu-

E M P Y E M A T I S.
multura Talis excernirur. Hzc fudorifera hie dupliciter profunt , quatenus illis ( : r i obviain imus ; vel quia
copiofum Tal per habituai corporis diffluat.
Balnea ex aqu tepidi conveniunt ,
quatenus particule aquex fefe per po
ros corporis infatuando partculas st
res involrunt
Suinina curationis confiftit in decoo , quod cum p*-r trrs ant quatuor
dies ufurpatum eft , tum leni purgan
te zger purgari debet . nam turn hu
mores turgent 5c iponte fecedunt : poft
purgationem repititur decoftum per
fcxtam aut feptimum diem ; tuncque
fecundum fequitur laxativum , pott

5*7
quod Aidoriferum dandum : quia in
(udoriferis magna pars curationis con
fiftit > fed fales propter acredinem oinittantur , & fumatur theriaca recens,
6c antimoninm diaphoreticum , & bezoard. minrale. Omnia lenientia hie
profunt) ut gelatina Corn, cerv hordeata , amyluin , & omnia guminata
non tantum > quia confolidant , fed
quia particule eoruin molles , & du
ctiles acrimoniam puris involvunt . 6c
motuin fanguinis nimium inhibent.
Hic etiam profunt unctur.corall.fol.
Solis & Lunx Lapides prxtiofi > ge
latina cornu cervi tc.
Hartmanmis habet Flor, fulph. al
bos , & etTentiemfulphuris.

a Ex hoc eodem decocto poterunt fieri injectioncs , in cavum tho

racis injiciendz , ad puris evacuationem , & deterfionem , &ulceris
confolidationem , promovendam.
b Confolidationem.'] Dbi eo ufque'
a E.v 1er decoo."] Id ell , fine additis poft colaturam flor, fulfhuris Sc deventum fuerit > addi poflunt rad.
fymfhyti.
ffhit. nitri.
* Villus ratio fit ficcans , attenuans , & abftergens. Ideocjuc eibi
condiendi hylTopo, famiculo : utiles amygdala? dulces , pina? , &c.
Abftineat arger leguminibus. Petits conveniens eft hydromel ,
prarcipuc hyflopo conditum > 0 item acjua hordri r vel ecrevifia faccarata. Vinum oligophonim etiam conced poteft ; nilt febris fit
magna.
a V V'tti " Tdem> acinpthtyfi. In
dista convenit oryza , crmor hordei,
fpititus perlarum Hartmanni pag f 71.
it habet pcculiatem prxparationem
tattari , pag. j 6 1 .
b Abfimeat Ugumimbus.~] Legu-

mina praefertim pifa in omnibus in-flaminationibus nocent.

Item aqua hvrdt'.~\ Lac Afininum
pro ptimo habetur >' hue accedit ovil,
juin, feu caprillum ) fed optimum eft
mulicbre.

XI.. ME-

3z8

MEDICA TIO
XI.
MEDICATIO

VIRI,

'EPHEMERA
LABORAN

FEBRI
TIS.

Vir qiiadraginta annorum > cum autumnali tempore in are c ven

tlo , frgido, horrido, veratus eilet, <Urigore, totius cor
poris mufculos & cutim invadente, corruptus el\ ; quem, cum ad
ignem Iuculentum c eilet calefaftus , infccutus eft pulfus paulo velocior , & jufto major f aequulis tarnen , g citra ullam fitim quatuor horis poft , sger mitius fe habere ccepit , & quodam quafi h madore
penufus eft. Totadeinde no&e bene dormivit, & non nihil fdivit. Mane omni alteraone febrrii fe quidem liberatum , fed tarnen
yald debilitatum , fenfit.
a Ephemera.] Hic non vi Jet ur eile
objeclum medici , quia Paroxyfinus
ephemerae non poccit cognofei nifi ex
eventu, atque tunc febris , fi eft ephe
mera , e(Tario jam defiit . nifi relis
prxtexero , ephetneram produam ,
ut vocant , fed ilia ad quotidianaw revocanda eft.
b Autumnali tempore."] Quod etiam
menfe inartio fxpe fieri folet.
l'tntof. J Praefertim , fi ftatiin
fuccedit calori corporis majori folito.
d Vrigrre itrrufttM efl.] Cum hu
mor pituitous , & frigidus primo ad
cor defertur , paroxymum inducir frigidum ob minoiein cfrervelcentiam ,
portea vero , cum humor frigidus in
motu poitus eft . maxime movetur ,
jk ideo tum cilorem majorem indufit : atger farpe putar , fe rigere tune,
um incipit horrere , qui tarnen frigo-

ris fendis identideni eft erroneus j dum

anima judic.it . cum corpus horrare afficitur, illud idcirco nicefTariofrigere , quod non fequitur nam acrimo
nia falina ) -vel acida panniculum catnofum vellicans , horrorein inducir,
quo tremole aliquando quidem
irigus ton j ungi tur : przfertim in caufi
acida, Sed faspe etiam ut ardor, cipue in caufa falina.
e Etfit e/ato. ] Sufpicio hiceffe poteft ephemer tantuin modo prafentis , quia caufa eft tam exigua.
f jEquHU tanir/i.] aequalitJte vult lebrim banc diftringucre a putridis , quas vocant, in quibus pro li
gne ponunt pulfus inaequalitatein : ita
autor obfervat imaginariam medicorum diftinitioneiu febriuni in ptridas
& non ptridas.
g Cura ullam firum.]Qtod lignum,

EPHEMER! F E It I S.
h Majore ferfufsu.'] Plcrumque fotft> vafa falivalia nondum effcobftniita , nec humidum fanguinis copiofe lenc febrium paroxyfini fudoribus ter
difcuflum, eoquod fcbris hxciitfu minan , prxcipue intennittentium.
natura lenis.
affectum fuit in hoc agro corpus , quod ex frigore & calore
infequente, &totum corpus occupante: item'cer, quod expulfu
jufto majore & celeriore eu manifcftum.
a Cor. ] Hoc affeftum cffe ajunt , prxcipue in febre heftica , at vero in
ephemera fpiritus tantuin animales.
Morbus, quem paflus eft , fuit intemperies quardam prava maffar fanguinis , qui , fecundum partes fpirituofas , malignam j & ju
fto feividiorem inealefeentiam , poft totius corporis refrigerationem ,
coneipiens, & perunum tantiim diem durans , & deinde definens ,
ftbris Ephemera appellari folet.
a Intemperies frv.~\ Eft ofeura hace
locuiio , & ftatuendum , quod hxc ie
bris indubie tantuin gradu diffrt a
reliquis . nempe in omnibus febribus
ad materiam fanguinis aliqua materia
deferruT , per fuos poros tnjiciens xtherem non comenientem cuni eo , qui
per poros particularum noltri langui
nis ordinario fiuit. Idem facir pars
aliqua nocabilis eryfipelate aut inflain
matione laborans ; hinc confliftus ori
tur inter, xtherem folituin & infoluSivincit materia xtheris confueti,
nihil inde inali fenfibilis & diuturni
obtingit ; lin vincit altera . une ordo

particularum fanguinis inter fe mixtarum iiliquamdiu turbatur , atque pri

mae fanguinis ' termentatienes debilitantur, adeoquc frigus majul ininusve:
poftea autem cum materia illa peregri
na difcuffa , aut I. litem commutata in
magnitudinem Se figurain poris particulatum fanguinis m.igis convenientern , folent fermentationes fenlim inV llrkcre , ufque ad graduin natural!
eriam majorem I uti ligna riridia cum
lignis ficcis pluribus & prxvalentibus
foco appolitJ tandem ardent violen
tis , quam ficca fola )unde calor ma
jor naturali , aut ctiam ardor.

fouf* procatarenca hujus morbi fuit acr frigidus , ventofus > & horridus , in quo nofter arger , autumnali tempore verfatus , incurrit pororum totium corporis conftrift onem ; qua tranfpiratio folita impedir , & fuligines excernendae in corpore retenta:,
antecedenttm hu e morbo prarbucrunt caufam. Spirituofiores verb fanfuims partes inde malignam , & primo minorem , deinde jufto veementiorem , & celeriorem in corde eftervefcentiam contrahentes ,
Tt
ac

M E D I A T I
33
ac per totum corpus deinde cum reliquo fanguine cuffufa: , contintnttm
hujus morbi conftituerunt caufam.
a Atrfrigtdia.] Arhic non folum
-ratione frigoris . ut Auclores vulgo faciunt , conliderandus eft , fed etiam
ratione fuarum particularum , qus fuis
poris fanguinis mixturam turbare pof
funt j qua: mixtura prout varie turbe tur s varias febres producir.
b Tranfpiretio tmpedtta.') Tranfpi

ratio infenGbilis impedita per fe ;

producit febrim > nam tum on mes
hyemc , cum fenfbilis transpirado impeditur , deberemus fcbricitare , fed
talis infcnlib.lis tranfpiratio impeditur , qui mixturam fanguinis interturbat.

Inde enim , cum partes illa: fuliginofa: cum relicjuo fanguine nondum fatis bene efcnt mixta; , ortum fuit primo frigus mufculcs tonus
corporis invadens. Fuliginibus verb illis a cxquiitis cum reliquo fan
guine mixtis , orta fuit vehementior } & celcrior fanguinis corde
eftervefcentia ; atque hinc pu!fus evafit vehementior , & cehrior : ac ob
quales fanguinis cor ingredientis partes , acqualemque & ordinatum fpirituum in cordis fibras influxum , etiam &cualu orebnAtm,
Calor autem Ule, quia non tantus erat , ut fauces & cefophagum poTet
exficcare hinc nulla agrum torfttfitit. Poli: horas 4. quia magna pars
fervidiorum fpirituum fuit dipata , & cum humoribus nonnullis in
cutim propulfa , hinc ager tunc mitis habere ctpit , & madore tjuod^m
Uvifuttperfufm, fequente noe bene dormtvit. Et quia inter dormiendum reliqua materia morbfica in fudorcs fuit converfa , & cum multis' utilibus fpiritibus fuit difcufla , hinc ager omnifcbrt wane guidentfuit
liberatHi , verum magnoperefe debilitat um fent.
b Mquakm influxum.) Hxccaufa
a Exquifitiui mxtit.) Ideft, poftquam materia xtherea peregrina a cau- nimis longe petita eft , alias enim difis infolitis in fanguinem introduca in- ftum eft,?ulfus xqualitatem c inxqua
cipitcum fanguine accuratius mifeeri litatein tantum depender a guttis (ta& ab xthere con Tuero in fanguine guinis eodeiuaut diverfo modo commagifque vinci , t ad obfcquium fui pofitis..
motus cogi & ..tu abripi.
Dbilitas , febri in xgro noftro reliqua , metum facit recidivar;
vcl ne in tertianam j ver quartanam mutetur.
a Metm.) Ergo totum hoc molimen non eft pro caranda ephemera , fed
pro prxfervatione.

Si forte febris non effet ephemera,

fed intermittens aliqua maoris moraenti.
Ideo-

EPHEMERA FEBRIS.
* Ideoquc curandum , ut reliquia: , fi qua: materia: morbfica: fijperfunt , evacuentur , & vires initaurentur.
*ldoqut omnium. ) Curatio febris Eb Tjt reliquia.) Autor nihil addipheraerx vi !etur eflc inutilis, quia per dit de lingua.apperitu , urina , alvo
fe ftatim ceflare lolet; verum cum in a- live adftricb live lubrica , ex quibus
liain febrim paroxyfmos multiplican- tamen judicium erat , an alicjua praetem degenerar, ipi medeti , otelt
fervacionc eilet opus.
a Mox itaque purgetur xger tali purgante medicamento , jejuno
ventrculo exhibito :
5. Eletl. ^), ijfol. in aq. Card, btned. q.f.
%JM.. F. Hauftus.
a itxqut purgetur.) Interea ta Si pituita peccet, accipe
rnen ne hxc febris reHcat , purgatio
Refin. Agartct gr. xvf.
Tnchijc.Alhand. gr. iii. Mit.
poteft inititui ; ut intemperies , h qua:
Alias purgaciones ad febres non Ipe
hzreat in fanguine . tolbtur. .
cant Ii non adlit C.icochymia , nam
Si intemperies adfuerit biliofa
BL. Extrait. Cathil ferup j.
tnixtio fanguinis perturbata non reftiDiagnd. gr iij. aut iv.
tuitur purgantibus , fed diaphoteticis.
M.J. ra.
a Vefpcri , poil purgationem facbm , excitetur fudor tali fudorifero calid fumendo , & corpus bene tegendo :
. e Extrabl. card hen. 3j. d lapidbczjtar, gr. iiij.
ixf<7 c.trd. bened. ^iiij.
t^CifceF. Hauftus.
a Vtfperi pofl purgationem.) Eodem
dieid facer in xgro jam afflidoafe
bre c purgarione ' quaeque forte pur
gatio nondum celTat - con ultum non
eft , quia purgario & fudorifera inter
fe pugnant.
b Excittrur fudor.} Inomnifebri in
termittente medicamenta paulo ante
paroxyfmuinatuinenda fimr , ut fanguinetn am altrent , antequam humor
peccant ad fanguinem pervenerit, alias
l antea a (Turnantur , caufam tnorbi
on attingunt i dum jam ex corpore
eg re la funt , antequam materia febri-

lis ad Sanguinem pervenerit.

Extract card, bentd. "|
Ri. Extrait, card, bened. 3<0 aut
Bcioard. miner gr xij.
. 1
Croci gr V) aut viij. addituT
propter vires,fi itnininur* iurit
Spiritus falis ammoniaci gutt,
viij.
Syr. card, bened Jij.
M f hauftus.
d Gr iv lap btnoard.', Debet a Bl
aut ^ij alias nihil efficiet
Mulierrulse tantum fumunt vinum
Tt *
&

M E D I A T I
33*
caVidum cum nuce Mofchata & mace , adflricbr.
Sed quia ex primo paroxyfmo pa& iaccharo > nos addimus thcrtacx
drag.]. Se umimus virium Gallicum , rum fciri poteft qua hora fecundus paquia Rhenanum minus l u -lores movet , roxyfmus lie rcditurus , rix poterit antefebrile debito tcmporis Intervalle
nifi lit potentiffimum
Sumatur crcbro in cauf acid oculi ante paroxyfinum exbiberi > arque tunc
cam ii drag, fem. ra! Iii etiam alba mixtura ntefebrtii locus eft, qualbin
adbibere poffumus , it credamus rubra febri continua pra:fcribitur.
quodaminodo adftringere , lui vus lit
Dum his utitur , ubinde fumat cpantitatem caftanes majoris , (fa
hoc condito :
. onferv. rof. ij? rob. de rib.
Spec, diarrbod. abbat. 5j. damargar. fiig
Cumfyr delmon. e>,f. a F. Conditum.
a F. Conditum~Si fuperfles litis eft,
Uti faspe fit port fudorcs paroxyfmi ,
fubinde capiat lap. prunella; )'- allt

cum cerevifia; pauxillo ; etiam in

capiat interdum (piritus nitti gut.
x.autxij.

In vicias ratwne tsicr fit tempcratus. a fibtts cucfymus , & eupeptus. Potus cerevifia , & vinum tenue. Moins moderatus , ut &fernnus.
a Cibut. ] Vitetur nimius falis &
aroma mm ufus.
Prxitant acidiufcula , prxfertiin ,

ubialrus non fuerit aditricb ; hcrba

autem acetofi Si tamarindi non adftringunt.

XII.
MEDICATIO

JUVENIS,

'SYNOCHA

FEBRI

LABORANTS.
)llvenis 16. annorum > temperamento nnguineus , languinem
naribus mittere folitus , fed jam a biennio nullam narium hamorrhagiam patiens , faepe etiam vino rubro utens , poftc|uam pcdeilri
itine-;

SYNOCHi

FEBRIS.

333
itinere vehementius rfct fatigatus , calore totius corporis prarter natu
ral! & acriori correptus fuit , magnopcreque fitirc cspit , cum pulfu magno , cleri , frequenti , inarqirali , & c inordinate. Caput ipfi
valde dolet , ac tmpora ipfi vehementius pulfant; in iique ve
nar , ut & in oculis , valde funt confpicua? ac rubra. d Dulcedincm
in ore percipit. e Urina eft tenuis & rubra. Adfunt vigilia: , f & cor
poris varia jadatio , & gravitas, g fymptomata jam per biduum
fere arqualiter feie habent.
a Syrt'ch*.'1, Autores didinguunt fi
bres & fpeciatiin Symitbam in putrtdM
& non putrid**. Cum lamen nuquain
naturain putredinii explkueiint : Ve
rum quidem t.';, illos diicre in febribus putri Js ele pulfum inxqualem ,
fedil'e cantum eft quia gutta; fanguinis cor tranfeuntes non uinnes xqu
male dint mixta; , aut non ex aeque
multiscujufque generis particulis lint
compolira:. Sed hoc nihil facit ad rea
lern diflerentiamfebrium.
Secundum nosi febres continua: differum, quoad majus vel minus, id
eft , prouc fanguis magis vel minus
turbarus ell , & hinc uratio diffcrt
frcundum m i -N vel minus : rationc
emcaciuin inedicamentoium.
Et putreilo putredine i iffcrt ratio
ns materia; > quo putredo producitui , qux tnnltis modis variari quamvb poflir , non tamen vatia pollulat
antt-febrilia.
D^in djftcrunt ratione fymptomatum diyerforum , quorum curatio feorfim erit traclanda pro necefiitate ur
gente.
b Acriori.~\ Signum hoc eft multum
falif volatilis in fanguine elfe.
Intrdina.o. Qiiem vulgo voiant
mtqtialtm ; fedhiexque acmxqualis
uonfebrem, ledlanguinis tempericm

feu conftitutionein , fpectat.

d Duiceiimim in orr.j Dulcedo in
ore indicat non abundare aciduni , aut,
am irum in (anguine , fed falc volatile,
quare non erit peflimum fignum.
e Tjiina ttnuuj\ Fotclk etiam efle
multo fedimento faturata ; bic vero
poti renum forte fortuna untobftrudi;
in altero cafu funt mugis apetti , quod
prxliat.
f Et corpr'u vt'iajaclatio,'] Inquirtudo xgroium in his morbis , aliis
oritur, quia multum falis volatilis acrioris reperitut in eorum fanguine ,
qui ervos vellicet , cum autcm xgri
fe prx inquietu Jinc hue atque illuc jaci-:, , & frgido aeri fe exponunt,
iinpeditur infeniibilis tranfpir.itio,nain
poii eoruin corporuin occluduntur ,
quare fal volatile, qui alias perinenibileintranfpiratkmcinabiret, in corporeinanet, & ervos inagis vcllirando, & pungende* eorum inqtiietuilines contiuuoauget , iino mortem illis
aliquantio infcit.
Z H*c lymft^nAl!> jam Crc~] Cunmorbus non intermittit, partita , fed:
fxpius fumta , ailhihenda lunt reme
dia , quia totii-fangi.iseftafi'echis , Se
vires interdum xgri non- patiuntur potentia fudonfera.

Afficitur in hoc a?gro tetum corpus , quod ex calore prater natuiali

Tt j
& acrio-

MEDICATIO
334
.& aacriore^ gravitate totum corpus occupante, & ex corpo
ris jacbtione : item c dfopbagus , quod ex fiti : nec non cor , quod ex
pulfus illis vitiis : ac etiam caput tmpora , & oculi , quod ex eorum
dolore , pulfatione , vigiliis & venarum rtibore , & tumore , e mani-,
feftum.
a Action.] Quodindicat falemvo- rituum , tum ex pedeftri itinere , tum
la tilem ante allegatum jam levia facer ex febre
JEfapbagut? Eft infueta locutio,
eryfipelatis inicia in partibus iiih arnos antea allega vimus vafa fal iv alia.
denribus.
b Gr*viutt.~\ Signum defeftus fpi
Morbus , qui eum affligit , eft intemperies quidam mailla fanguinis & vifcerum fanguinea & a malignior , qu perpetua nimia: incalefcenti a?quabilitate xgrum noftrum torquens , febrts Synocha how
tonos vulgo dicitur, Eaque ex totius corporis calore prarternaturali & acriori, fiti , pulfu magno, cleri , & inarquali , inordinato,
corporis gravitate , vigiliis , reliquifque commemoratis fymptomatibus , jam per biduum atqualiter durantibus , patet.
a Mligmor.~* Cum febris ordina- ad minores minorefque Sanguinis ic
rriis , & efficacibus antifebrilibus non humor um arrerioforum guttulas ; quaaufculrat , tunc ab auftoribus dicitur lis difficulter ex fua natura Ac fubinde
-maligna . qua; ma I i nit.is rever in eo neququam reftitui poteft.
b Imqiiali.j Totius frequenti.
conl idi t , quod mala mixtio pettingat
a auft procattirttica bujus morbi eft iter illud pedeftre , ab argro
noftro faftum , quo c humores illi fanguinei , in corpore noftri a:ri
ex state juvenili , temperamento fanguineo , c vini rubri copiofo uTu,
.& hecmorrhagia: folita? fupprelone , nimia quantitate geniri , (qui
antecedentem luiic morbo pra?buerant caufam, ) nimis magnam & roalignam ciFervcTcentiam in corde & reliquo corpore contraxcrunt,
feita contmenicm hujus morbi & fymptomatum conftituerunt cau
fam.
a /i . ) Hic mor morbus fere-continuo calidus eft , aut
bus fipe oritur potu frigido , cum ardens N
corpus maxime calefaftum eft , ita ut
b Eft iter iOud ptdeftre. ) Magna
omnes pori fubito mutentur , & inde exercitia, rmultivim potus inter cau<ranfpiratio infenfibilis fubito impedi- fas externas mrito tecenferi poffunt,
tur> fif eryfipelas gignitur , ideo hic quatenus languinem jnultum movendo,

SYNOCH FEBRIS.
555
do, & exagitando humorem e lati bu plus fanguinis gignitur quam ex albo ,
lo , puta liene , hepateaut ex al par fed dum coagulatione quadam fangui
tibus . .is eluunt , *& in fanguinem nis Lxmorragiam (uftulit , potofque
introducunt , qui humor fu inora po vaforum imo tonus corporis contraxir,
ros fuarum pirticularum ita immuta- major fuit nata occao particularum
tosaccepit i ut materia primi eleinenti Ii a; ii tant i . n intta poros enfun colla
peregrina transfiuat > qua; inixturam bentes , indeque forte fortuna partis
fanguinis interturbar , nec tarnen hxc uni pluriumve cry I pelas aut t.un incaufa per fe febrim etciet : nain mille flainmatio potuit oriri, prifertim achomines vino fe ingurgitant , ve) ma ciden'eexpedeftri irinerefubita iuecef
gna febcunr exeteitia , cjui tarnen r- fione calotis & frigoris.
e Et it* contmtntem.') Febtis conti
bnm non pa iuntur , fed hjec eft quorundam inrelicitas quod talcm humo nua oritur, vel quia humor peccans
rem peccantein habeant in latibulo uno febriin efficiens fit adeo pertinax , &
mixtio fanguinis adeo turb.it , ut feraut pluribus.
Humares ii fanguinti. ) Potius mciu.it ion es i n : tu in non vincant , &
fall volatiles, aliquan o ver & autum- reftituant inalam mixtionem ; vel quia
Dus funt caufj procatarct c
continuo humor peccans latibulo in
d Vmi rubtt uj'u.) Non quidem inde fanguinem dilabatur.
Inde enim aefophagus exficcatustim magnam excitat ; & ex humoribus illis in corde nimium efTervefcentibus & in varias partes tranflatis , totum corpus valdc incaluit ; &obeorum copiam > t vena ocieletnm gravitate & tttmore moleflantur. aput vero tmpora , obvehementiorem eorum motum , excrttciantur delore. Puljus jieo major,
celerior , & intqualis , ac tnordmatus , ob ni mis eclerem & vehementiorem fanguinis rarcfatftioncm , inxqualcique fanguinis partes , ac
ina;ctualem & c inordinatum fpirituum in cordis fibras influxum , obfervatur. Et d obfpiritus rervidos in cerebri ventrculos nimium &
perpetuo exhalantes , torqteent norum grtem perpctu vigilia. Partcfque feri (anguinei tenues e & rubicunda; , ad renes & vclicam delata: ,
ficiunt urnam tennem & rubicmiam.
a Ex humotthtti incaluit, ) Totius leftari poGunt; gravitas autem frequen
exvaporibus falinis trajicicntibus po ter ciTe potcft abardorc, corpus red
ios partium internarum ; aut ex eryfi- dente quafi doliuin pertufum, adeoque
pelate, vel inflammatione aTiduoin- nimium tranlpirans.
lnerd natum &t fluxnm. ) Hoc
iroducentein fanguinem nimiani theficret turn , cum cor contrahetur , dum
ris copiam
b Vena cultmm gravitate. ) Non fanguis rarefit , hitic palpitatio it congravitas in oculis , fed in corpore tle- vu'lio cordis deberet oriri , de quo nul
icripta fuit in hiftoria , oculi ab inflam- la quxrcla fuit in hiltotia
d Spiritw fermes.) Id ell, multo
inatis puris , quafi piopulantes , inotale

336

M E D I A T I

file voVatill omitios.

e Et rubicund*. ') Alias cUcunt a bi
le i fe i quotic- particule rubra: ianguinis admifcentur urina: , rubor ille
non ell flaiuineus ; habentque autores

etiam vu inn m fanguineam multuin ab

hac .ilicr-.-nt mi fed rubedo nriot eft
a fale Tolatili , nam lixivia fortiora
itatim induunt ruborein.

Partes vero fanguinis dukes in ore feparatar , & os perfundentes ,

a faciimt in tgrt ore dnlceints perccptionem. Hare fjmptomata u:m per
biduum tcju.t u:r ajfigunt , quia humores fanguinei , qui hie peccant ,
ejus funt temperiei , ut nullas vehementiores efferveicentia: & defervefcentiar habeant vices. Denique c corpus vane jactatur j quia partes
acres fanguinis , varias partes vari agitantes , illafque dolore afficientes , non patiuntur corpus in eodem iitu diu retineri.
a Faciunt in ort. ) Per arterial um
proximarum poros* aut etiam per vafa
falivalia eb lerivata.
b ferbiduum.) Id fignificat mate
rix pertinaciain St copiara , unite ut Sc
ab urinarum tenuitate colligere eft ad
elle quoque vifcoluatem. Diuturnitas

autem paroxyftni provenir* etiam p

tele ah aere infpirato , aut etiam ex
partibus folidis continuo mateteriara fubuvniltanribus.
Vmri jacietur. j Quia fpiritus ini males per tot um corpus naturalitet
difcurrentes funt debito acriores.

Morbus hie quia gravia inducit fympromata , fatis eft a periculofus,

facileque maniam , vel phrenitidem , aliofque graviores morbos ,' poffet inducere: quia tarnen eft in hominc valido j & eft ab humore
blandiore , fatis bona fanitatis aflfulget fpes.
a Fericulofut.) Praecipue quia non
dat inducas , Sc vix temp us tain ali

ment quam medica iiif ntis , vide S.4.*

A 9 c o.

Cura!. o coniiftet in caufa: procatarftica: , antecedentis , & conrinentis ablatione , a intemperiei per contraria correftione.
a Intempcriei.~\ Szpe ea non adeft ; I bet, quod fieri pote ft inanente febfe ,
fi vero adelt, Sc feparatiin cuvari de-' aut febris cutari , manente intemperie.
itaqueinjiciatur, fixgeralvum fponte non depofuerit , ta
lis clyfter :
c. Malv. bifmalv. violar, an. m. j.
Mercurial, latluc. an. m.
Flor, violarum p. ij. Pruna acida. . vij.
Sim.

S Y

FEBRIS.

Sem. ^..fitgid. maj. an. 3j. Decec. in aq. bord, (j.f.adb).

In coUi. ajjoiv. eletl. dtaprnn.
ol. vw/ac.
Salts commun. 5J). M. F. Clyier.
injiciatur djr/ler.] Cum Su
dores une movesdi , prius .il vus eft Ja
, ne du phoi etico Medicamen
to partes quzdain fxcutn fubtiliores
feparentur . & per tomn corpus deferantur > ubi obibudioncs & alia ma
la producere portent; ncque udorite
rum mcdicainentum itapolietclauxa

perrumpere > te c non raro Tomitus

excitaret ur.
An rero ft purgandum nec ne , Medicus quodammodo ex appetitu poteft
judicare , qui li proftratus fit . lignum
elle folet Sanguinis cacochymici , Oc
ideircoetiam ventricuii abhumoribuc
peccantibus grava ti , qui ur erque ergo
prius purj an debet.

* Port clyleris operatoncm aperiatur vena in brachio dextro , fanguiicjue educatur ad tbj. venx feclione , liberalem hauurn fumt de
fccjuenti ptifana frgida , & pafim c ad fitim excinguendam de ea
bibat :
pruna , acida. . ix.
Ctej. t'i acj.pura tbj. & Cotent pro Ptifani.
a Vena aperiatur ) $ clyfter propter
adtricbin alvura eft Ihibendus , re
, nihilominus prxcedat, tanquam inagii urgens aut propter pletho
raiBjtui niJgnam cacocbymiam,aut ni
idiuin angu nis impetum , modo cam
vires pcrinittant
b i4tfanafrgida.'] Univerfalc no
bis eil , non adhibenda efic frgida ,
quas nempe obftruliones producunt ;
alias damns quide.n refrigerantia , tir
lapprunell d amphoram, quas re
trigfrando non obituuint.
AU (htm extmgutmiam, 1 Cum
igcrfitit fingulis hauftibus addantur
fpititus nitri gtttt.t] viiij- Telpluribus
vicibus fumatut la^fruntU. gr. xv. &
tali paci infallibilitcr litis luperabitur, & fudoriferis , ftcamphor, od
ditis , c adjuvantibus , atque omni
dubio fitim i & febrim tollent.
Poms etiam modicus in febribus

I ardentibus minime nocet per , imo

prodeft contra ardorem , modo non obitruir, quod pcrhritur , (iporustantiilum igni apponatur ,
tarnen , ne
ad teporein uCjuc pcrieniat . fed ut
non lit frigidus , & cum addaturaliquid 1'pirirus nitri , & viiium mofella
Ventrculos frigi lo potu diflenditur, q latcnus ejus poros obftruat, 8t
ira flatus in eo retinentur , qui iplum
diftendunt.
Si obibuclio in gl.indu is-falivalibus
feccrit litiin > udorifera eandem pof- '
funt tollere i il modo obruclionem r
frent.
d Fruta acida.~] Loca prun. acid,
pofunt fu m i
Tammndi adde
Laj'id. runi. ^j.
Julaf.ro . ^iv.
Spiritut nitri y.f. adgratiam.
VV
Ad

M E D I A T I
34
Ad ftim & febriHs caloris moderatinem , fimat fubinde cerafa
condita > robderibes, laftucam conditam.
% Ad febrilis cabris moderation?"!.]
Autor nihil ad febriin praefcripfit coch
leatim ( quoties alimentis ventriculus
vacuus en ) fumantur fmgulis raediis
horh , aut inregris horis, duo cochlearia mixtura fequenris
j,. Aq. cari bened. ^v.
Rofer. J j.
Confeti alkerm aut
Hyacint. ^iv. (f vires
attrictae lint )
Beziard. minerait gr. xvj. aut
liK.t. freti 5j- aut 5j.
Syr, card, bentd. ~'\.
Lap. prftnell. 3j aut gr. xxv.
Sacch. fatumt gr. viij, aut x.
(Si impetus fanguiuis magnirs , & li
tis magna et )
Spiritus nitri q. f. ad gratam acritatcm.
M f. mixtura. Vel
9. Aq. T*nic.
Mg> ' . a une. }.
Mehjf.
K"far. a. une. fem.
Tinutv Croa fctup. ij. vel
Confect. Hyacinth, ferup. ij.
Be^Hird. Mirtiral ferup. j.
Sal. C*rdb, gr xxv.
Spiritus Niiri Dttlc. gutt. xiij.
M.f. Mixtura.
Ego in inixturis foleo utibezoard.
miner, quia minor dofis fulic it , V
quia etiam omne.gr.ive , quod in mjxtus eft , fundum petit , ideo, quia
inaior reqnirirur dolls antimon. diaph.
eundem omirto : tum ctiam i quia hoc
ex vetuftate malignitatem vomiiivara ,

& anxietates cum convulfionibus parienttm , induit.

Talis etiam poteil pracparari pulvis.
.. bftar. Miner, gr. x. vel xij.
Cam' her. gr. ii|.
M.f.Pulvts.
Pro fingulari remedio haberi poteft
Camphora , praecipue , i vigilix do
lores , & alia incommoda adunt . qux
allumpta ad ;r. iij vel iiij. lua fubtilitate incraffat line obftruftione.
*
In omnibus fejribus inrermittenribus fudorilerum debet propinari ho
ra in unam aut alteram ante parorifnum mineralibus non acribus , ut
bezoar. miner, a'nrim . diaphoret itc.
fed lubinde dimidiatae dofes fu.lotiferorum exliibeantur, qu ilis pulvisfeq.
eil, bis quotivlie , prjcleniin iniermiffionis tempore c , Ii paroxj finus incerto tempore redeat
( . . Bezoar. Miner, gr viij.
(Si vires refkiendae lunt addt
Cr:i gr vj. )
Lap. Prune. gr. vj. ^hocadditur, Utinotus fanguinis pedecentim
fedetut . )
Ftl. Lunt S/itcilrJfimi triu
No. iij.
(i caput doleat.
M.f. Pubis.)
Talis pulvis eft exhibendus.
Camphora poteil addi aut oiuitti,
prout neceflitas ttderir.
Sii'onnam hauftus velimus, addatur aqu Cardb. une. j. fern.
Si vigilias adfuerint fyr. papav. </j.

Quarto ab inyafione die > purgetur hoc purgante > fubinde reite
rando.
Bit

SYNOCHi

FEBRIJ5.

341

5. EeH. diaprun. fimp. Jai,

ijfolv. in aq, DecoS. bord, q.f.
tSbttfie Fiat Potio.
Utatur etiam fubinde de fequenti Julapio & condito :
. Sjr. acetof. fimpl. de endivia an. ^jC
'
De limonib. ^j. aq. bord. ib. j. f.
OI. vitriol, q.f. ad or. i .
M.F. Julep.
5. Conferv, rad. bugluff. |j. f.
cicbor. acetof.
1. citriorum vel hmonum an. 5jf.
Sp. dtamarg. frigid.
rob. de rtbes jj.
*J7rt F Conditum.
In villus ratione lit rrigidus.)/w lit tenuis & refrigerans & humeftdnsj&paucus, ex jufeulis refrigerantibus, & pomis, endivia, acetofa , lacbica > cerafis , prunis acidis , conditus. Si carnes vituJinas &
pullorum gallinaccorum virium dejeciio defideret , altcrcntur fucco limonum , arantiorum , ribeliorum. Totus fit cerevifia tenuis. Somnus concilictur lact amygdalato vefperi dato , cui interdum. 3ij. vel
iij. fyr. de papav. addi poflunt. Alvus refpondcat natura , vel arte clyfieribus injfiCtis. Curat folicitudinenfijue fugiat. Bonam habeat fpem.

XIII.
MED1CATIO
F E

RI

TE

CONTINUA

P U E L L i,
RTIANA

LABORANTIS.

PUclh annomm viginti , mala a diact , eque calidiore , aliquamdiuufa, incidit poft rigorem , in magnum c perpetuumque totius corporis ardorcm , alternis diebus ingravefeentem j & cum
Vv 2
pulfu

541

MEDICATI.

e pulfu cleri , crebro & inxquali , ac ingenti fiti & vigiliis conjunum. Ifque ctiam per triduum continu durt. Adeft etiam * capitis
dolor iniignis , & S lingux nigredo. Vermes nonnullos excrevit.
a Vuta ceJiere.'] Cali Ja nimirum
abundant multo Tale rolauli, fedhzc
dixta alligari Hie debet loluinniodo,
ob teinperamentum diguofcendum , alioquin non nif caula valde fortuita
Zebus eflie pot eft.
b Ffi rigftim."] Tertiana cum hor
rte incipit , quotidians non item ,
qu 'in vis ixpenumeio cum fiigoieinvadat.
Quartana poll Parexyfmuin dolores
univerales relinquere folet.
Frigus iuFebribus intennittentibus
Tel revera adft , vcl foluroraodo puta
tur adefle.
Putatur aliquando , cum horrores
xgium i;. fei tu it , cum tarnen meri adfnt ardorej . hoc ob frigus externum
fieri ; quod indeevenit, quia, dum
ar iigidus exiftit , particulx ejus
funt magi , rigidx , & acres , qux fi
in noftri corporis poros , e prxcipue
inmembranas , ut panniculiunadipofum , Sc aliquos mutullos iinpingen
tes, horrorein effciunr,tai)quam tremo
rem convulfivum r cum vero in febribus calore aliquando particulx quxdam rgida: , St acres fanguinis i olatiles fium , & in membranas corporis
infinuantur, motu fuo membranas vel-

1 cando, horrorem efficiunt ,qunro ani

ma confuetis judicanc , putat horro
rem iftum a frigorc product , quod ali
quando falliflimum ell , nam corpus
tum (arpe calidiffimum ientitur r led
cum minor eftervefeentia in corde, Sc
toto fanguine exiftit , rever corpus
ftigi.lum eft 5 c frigus iftud poteltab
igne externo abolcn j at vero horror
non ita poteft.
Ftrf etuumque a- Jaron. J Hic in
dica! febrcin continuara.
d Ard'-tm.'j Nullus prxternaturalis ardor in corpore noftro , nifi a recenrer ingeftis , aut eryfipelate aut inHainmatione.
e Pulfu celeri. ] Cur non additut
vehemens.
f Capitii do 'or. ] Qui tarnen febri
non eftelfcuiialis . fed a fortuita obftruftione in capite , nam dolor capitis
oritur particulis in cerebri tubulos
delaris , qux, obfttuctionc ibi facts, Sc
acrimonia fun fibras vcl litando, do
lorem inferunr.
Ltngit* nrgrcdo.] Hxc magnitudinein ardoris nott.
h Vermel ] Accidentaliteradfunt,
ut adeo cum febrc faciant motbukn
coinplicatuin.

tsficitur in hac a?gra totum corpus , ut cx totius corporis ardore ;

cor , ut ex pulfu vitiato ; caput, utex dolore j lingua, ut cx nigredine; tfophagus , utex frei j Scinten:a, ut cx vcrmtbus excretiscft
manifcfum.
a Or.] Id eft fanguis.
Morbui , affligens banc argram , eft intemperies quidam fangui
nis

FEBRIS TERTIANA CONTINUE.

34*
ais bilioi malignior , qua: perpetuo vehemenrerque effrvefcens ,
Sz alternis diebus ingravefeens , pulfumque celcrem > crebrum & inxqualem , aliaque fymtomata gravia, hic commemorata , excitans,
febrts Tertiana continua appellator.
VthimtnierfHt. ] Si vehementer
effenrefeir fanguh , cur igirur nun me
month in hiloria pulfuin vehementem , <jui alioquin poteft e(fe debilis,
uc in febribus peffimis , & pekilentialibus.
b F(br'x ttrti'.na cortina* 2 Videtur pruna fronte comra.tio i ifc , interea , dum eft continua , tertio die
ingravefeir^
Gencratiin febles continux funt . i
materia peccans ( v. gt. ephemera ;

continetur in fanguine > Sc non alibi ;

non quod latibuluin ibi non poflic efle
extra rai unuin aut plura , fed quod
tanca mate i . peccant i i copia conti
nue mittatur ad fanguinem , ut quantuincumque ferment.:tio cordis einan
der fanguinem , Temper timen ceffu novx materix peccantis , mixturz fanguinis turbatio continuetur ;
quod polcrius habet locum in conti
nue diuturnis.

Caufjt prucaiarclicu hujus inorbi eft 1 di.xta calidior , qua hare puer
tadiwruit ufa. Ab bac ver roulti biliofi in corpore geniti humores mtecedentem huic morbo pnrbuerunt catrfam. In vans vero hi putrefcentes , ibique calorcm praeter naturara contrahentcs , Sc ad cor per
petu Jclati , & malign inceni , ac deinde per totum corpus diltributi, continent hujus morbi , & fymtomatum commemoratorum ,
funt caufa.
a Dut* calidior.' Quod hxc canfa, uti diximut , lit fortuita, patet,
quia eriam febris curaturcalidis (a Jo
nferis ; ergo tunc demum calida fcbrim inducere polfunt.ctnn forte fortunaeryfipelas , aut inflammatio oritur
in poris alicujus partis , atque fic vera
cauia antecedens feu interna eft aut cry -

fipclas t ant inflatnin.itio , aut mate

ria peregrtnum xthetem eumque nimium introducen* in fanguinem,qux
que ejus mixturan! turbar.
b Iii putrefccntes.j Putredo et,quan^
do particulx fanguinis faciant feceffio
ntma feinvicem..

enim materia ha:c biliofa in vafis primum vchemcntius effervefecret, quia multas aqueas partes habebat admixtas , a .i cor delata,
fervorem ejus folitum nonnihil iis imminuens , & in cerebrum cumfpiritibus eveta , eofque inordinate movens , totum corpus refri
gerando, inordinatoque fpirituum influxu movendo, b rigcrcm proixti. Difcuffis vero particulis iftis aquofis, materia ilia majorem
V v $
pope-

MEDICA-TIO
344
perpetuumque , fed altrais diebus ex biliof fu temperie ingravefcen.
tern , calorem in corde concepit ; qui per arterias in totum corpus , fed
inajqualiter tarnen , diftributus i pulfum eelerem, crebrttm & mtcpialtm ;
& in capitis membranas & cerebrum fublatus , dolorem tttm tngemem
T vinLu i os vero exarcas > nigredtnem ; Se fauces perpetuo arfophagumque exficcans , . jitim tnducit. Et quia pars materia:
morbifica: , in inteftinis exiftens , habet partculas ptridas , c qua? in
vermes efrbrmantur , ideoque vermes argra noftra aliquos excrevn.
a Vehtmentius efferveCrere'
)Atquc in principio potius frigora 8c rigo
res in interinittentibusfebrlbus fentiuntur; vebeinenti etiam effervefcentix re
pugnant inultx a qux particular, quas
tnemorat
b Kigorem trcduxtt.) Potius eft ex
vaporibus era Iii s .ilinis acribus per
corpus obvolitannbus,membranas, ner
vs, tendinesque vellicantibus,n >m in
de leves oriuneur treinuls conyulliones,

quai es etiam ex frigore vulgo excireri

folent.
Qu* in vermes efformaniur. ) Er
hodiernis obfervarionibus non aliter
confiant , quam vermes ex ftraine ru
fei . non ex fditi.i peripatericoruro putredine ; vide Riv. de inlcdorum generatione : prxterea fi febris cormeilion.' m habet cum vermi.ius ' uti ali
quando le ri potefl non tam caulaeS
vermium , quam tjmftm*.

Fehns hase , quia eft continua , ullas inducas prarbet , & gravia inducir fy mtomata , tertio die ingravefeentia , periculofa eft ; ar
que ideo diligentem defiderat Curationem.
Ferio:lofa)Vrognofis omnium conlinuarum, prxf ttim fi acut fint,imil
tum periculi ominitur, tuinquiavix
tempus datur rep randi vires alimen
tis , & impugnandi nnul morbum re
ine-Iiis : aliquando acuta eft, c cito interimens : aliquando protrahirur in
menes , ! abit in febriculain lenta m ,

& utiquam id nunquam adfcribtndutn

foret ignoranti.T medici : aliquando
uteumque curati iiKedunt palli.tis &
fubflavis coloribus c tmido habitu ;
indubi multo ufu refrigerarrtium remediorum narx funt multx obllrucriones , eb facit multus tempore paro*
xyfmi potus frigidus.

)ut conliftet in eaufar procatardica; , antecedents, centinentisi

& intemperiei per contraria ablatione.
Primo itaque injiciatur mox talis clyfter :
ge. Fol. violant , latinea an. . J.flor. nympbt albs.,
violar, an. p. j.
Hard, mund m. J\.fem. 4. frig. mdj. an. 3j.
Prun. damafecn. N. x.Decoq. ex aq. comm. pro lib. j.
In

FEBRIS TERTIANA CONTINUS.

345

In Col: dtjfo'vt dtaprttnifol.

Sacchan rubr.
f<*tu 3j.
t^Cifcc F. Qyfter , mox injtciendtts.
a lnjiciatur clyftir.) Si a! vus eft adftria , iojiciatur clyfler.
porridie vena fecetur , & educatur fanguis ad gvj. vel viij. pro
ratione virium.
a P'flridit vena tcuur. ) Cura in
morbi principio medici adveniant , &
Tires con'tent j primo vena fecanda
eft ; pollea leniter purgan 'um > tunc
duabushoris ante paroxyfmum fudoriferuni aliquod poten; antifebrile exhibenduir. eit , & fic vi< unquam eveaict, ut Medicus a fcopo luofruitre*
tur
Si morbo acrimonia conjuna fit ,
& Aphtha; erumpant in plethorico li
cet; Tutius tarnen eita venae lecb one
ablrincre, ne illas denuo feranturinrro: fed il ob pletkorain , & magnam
acrcrri inetuiinus , ne xger
ebraatur aphtharuin inulticudinc > adhibitoin conlilium fecundo Me ico,
utfjinaenoltra: confuamus , ii minus
profper fit eventus : fenae-feo per
mit: potelt Ii vires consent, modo
hoc obfervetur , ut ftatim poil vena:feiooein potens deturfudoriferum, it

vero vires a venae - feftine nonnihi!

prolcernantur , cardiacum Medicamentum dandum eft , ut vires reftaurentur i & tum peft duas aut tres horas
fudores funt provocandi.
In hoc autein latet vera inctliodus ad
febres intermittentes curan las , quod
nempe- vena: - feftio , & fudotiferuin
paulo ante paroxyfint invafionem inftituantur , itauc vis diaphoretica medicainenti perveniat ad fanguincm , c
partes folidas , cum humor, febris paroxyfmum efciens , fuo latibulo egreditur , & ad cor defcrtur , & fic una
vice aeger fanirati fiepe reftiruitur.
Si vero Medicus feib ad aegrum perveniat , ut cum morbus fain radices egcrit, vel cum vire? non confiant , venae- lectio oinitti debet fe folum antifebrilibus , Se purgstiordbus , ii id poftulaverit cacdchyniia , res geri debet.

Interim utatur tali juiapio :

Sjr^ACttefifimpHci , oxyfiftbitri fowl. att.
jjq. acetofie , borr<*g , eW.w<e ai.riv.
a Ol vnrtoli guit . vj.. bftCifeeF Julep ete rno fttbitide
'
bibat haujium.
/, viirioli"] Spiritus rfr/meKtw
<, vtirult.

Profiti prxflt lap fruneBa cum a*

qua, quo os fxpius lavatur.

Tertio die hoc a purgetur hauftu :

. < recens extraft*
Ele-

346

M E D I A T I .
JE Vir. it fucco rofar. S").
jiq cithoru \).fyr. de cichor. cum rabarb. 3
iJ\l . F. hauftus , aliquottes , ufu exigente , repetendus.

a Pureturhnuflu.~\ Si cil notabilis

intemperies complic*t.i cum febre :
Extract. C*th /.gr. xv.
Diagnd. gr. t, aut vj.
M. f. pilulae rel pul vis ! hauftus .
y ni vu erit , Ii extractuin cxfic*
cetur.

Si vis hauftum , addatur Jyr. & *f.

cichor. potett addiffirum nun , ad grxt am .
Vel hic purgans confer diagridio,
rhabarbaro, tamarind , &c. Si intem
peries alicujus momenti adfucrir.

Ad fitim mitigandam utetiir decocto hordei , cum . de acetoitatc citri vcl de limonibus, in cujus lib. j. diflolvantur fyrupor. 5ij.
vcl 3iiij.
a Ai fitim &c.~\ fiti Creviiia fumi poreft, addko paxum nitri aut lapfttunell. aut vini Mofcllani.
Pro eadem utatur ctiam tali condito :
Conferv violar, oxxhdis, nympht* an. ^,
"2iob.de rtbes 3j. pee. dtatragaant bifng. 3'-j.
Sjr. de Itmontbus c.f. a F. Conditum , de quofumt
inde caane* quantitatem.
F. Conditum.'] Eft nullius praetii.
'a Ad foranum conciliandum prrrfcribatur einulllo amgdala
cum fem. papaveris albi > vel fumat laudani opiati-gr. iij.
a Ad fomnum conciliandum.'] Si vi quinq; aut fcx boris,ut fur ra notarum.
gilia; perpetux adlint , & vires con
b Emulj amygdalaia.j Utipotc/,
fient,paroxyfirrufque noftu aut fequen- fi fomnus dfit.
Laudim ofiati gr. \) Incipiatur
ti inane adveniat , utiliflimuin erit ve
na in fecare fub vefperam, ita fomnus a gr. i. laudani , vel lint. opii gutt.
oprime conciliatur , fed ii parozyfmus XX. vel xxij.
alio rempote adveniat, turn antepaSi adfit ardor, Se caput nongraveroxyfinuin venx-fectio inft.tui debet tur humoribus pituitofis , caznphora
tum prxftantilftmum erit teinediuio.
Pro mitigationc cephalalgia , a poft vena:-fecl:ionem adhibutur
oxyrrhodinum ex aq. rof. & nymph.xx c ac aceto factum , cum pannisintinctis tepide.
e
M Tej

FEBRIS TERTIANS CONTINU*.

a Toflvttuf.) Venxfelio aliquan0 iterandi fi rires feiant.
Oxyrrhodmum. ) Oxyrrhodino
arlcli por ci o'tum papHvtrinum min
camphors ) & o, ii gr. xij. pro quanritate IfeiJJ.
Acanto ) Acetum non debef effe ni mm m, in aim Riv. in praxi ; alioquin potier, vigilias quoque excitare.

Tempora linanrur ungento populeo , cui etiaiu cainphora poteil

iltdi
Ex collo etiain cainphora in nodulo
potett fufpendi , & opium linceo trie lufum ante nares tenenduin ell , ui in medicaiione Cephalalgia olidi, Sede
niiniis vigiliis dictum fuit.

a Pro lingua
tollcnda , admovcantur viciiim parmi Jinei
. nigredinc
r
intinti mucilagini, : cum aq. rofar. laftucx & malvar .xqualibus partibus ad lib. y. Vel humcctetur lingua mucilaginc fern, cydoniorum.
Pro Ihigm nigrtdine &c. ) -Lingui imponitur folium fedi inajoris,de
frea pellicula exteriori , c macera
tum in aq. frgida : criam tamarindi
detenti inore > qui eti.nn taX .ir. trnenrur alvum , & anguinem
paulo refrigerant.
Os fipius colluenduin eil aqua cum
aceto mixta , ckinqufal prunellxell
difloluruinj ledatur quoque litis poten-

ter i ab obtlruclis vals falivalrbus

oriatur , per fudoriferum , cui addira
eft campbora : itis eniin partim pec
difcuflionem humidi , partim ex ob(Iruftis vafis falivahbu ori'ur
Abftnendiim interim eil i frigidis,
qui obftruftiones pount facer, Sc
corum loco omnia camphorata , & nitrata fabltitucndafunt.
*

a Ad vicera hepatis &i cordis refrigeranda talc epitbcma adhibeatur.

ylcctof. bitglojft ai. jiiij.
Vmi albi jj.
Santa'i cnrici , ruhri an. 3j.
Spec, tamaroanu friaicL 3j.
Croc, SIMifce pro Epithemate , um pannit Hntis & poflea txpreffis-, htpaiis
& corda re:ion$ lepi adhibendo.
a AJ vtfcera btpmtk & c-riis ) lilis matio curari debeat in partibus , an
in tifceribii lit aut eryipelas , aut in- rero fanguis ft alteraiidus , cujus ra
flatnmatio; aut calor ardor adferi- tio docebitur lib. 5. med. 14.
Aphthz fi prorumpant , quomodo
bendut ell fangiiini ; dignofcendum
i git m follicite,aneryGpelas vel inflam- regendx funr , jam peculiaribus mediXX
can

M E D I A T I
348
Sal mixti aut
cationibus traditum eft.
Card, bentd. 3f.
Si plants pedum aid nt, foletferBe^oard. mineral, gr. xij, lot
inentum cum fale com muni , aceto Se
XlT.
rata lub pe.libus turn fruftu ligari ,
Syr. de card, bentd. aut
pottquam cum in ( farina; jam fer
Papav 3j.
mntala: Ck acidiufculx hxc mixta
( Si defeftus virium adfunt , adJc
fuerint
'. croa 5j )
b Tali efithema. ) Nullius eftino
Land, opiat. gr. j. aut ij. aut
ment.
,
. epii gutt. XXX. aut
Qju febri eft continua, ufuipetur
coch.$.
talis mixiiira,<jiialis medicationc prjed.
ty. ltd bentd. Jij.
eft defcriptl ; f ed fi vires ferant , hora
Spirititi Nttrt gutt. vj.velTj.
una an fcfqui ante paroxyfmuin hau
M f hauftus.
ftus (eijuens.
Tji.. Theriac. recent. ^[.
Ad vermes cnecandos & cxturbandos , tali utatur linimento :
c. Siloes pulvenfatA$\j.
ThIv. cornu cervt 3i. .
Olei amigdalar. amarar, ^j.
Succi portulaa %
parum.
M. F. Linimentum j umbthco inunnendum.

a Ol.amygd.amer.) Sit ejus loco tanaceti, iKinpe oleofa generatim infertil

Amt inimica.
Intro fumat hoc medicamentum :
gt. a Cornu cervi , mfcobem fubtiltm reilitli 3j.
Mercur.
Syr. dt limombus ^j. trttfie,fumatur e cochleari.
a Cervi,) Loco cornu Cervi pulvis corallinav
XI. In Aere verfetur frigidiore. Ctbus fit rcfrigerans & humcdans >
tenuis & paucus , cx cremore hordci , jufculis gallinaceis , vervecinis , oleribus , qualia lactuca , acetofa ; item piicibus fcxarilibus ;
non prunis , pomis acidis ; Potus fit aqua hordci , cerevifia tenuis.
Somnus omni ratione procurandus. Excretio a!vi mediocriterprovocanda. I gi.u trifiitiam , bonam habeat fpem..

XIV- ME

349
XIV.
i
MEDICATIO
FEBRI

FOE M IN ,

QU ID I ANA

INTERMIl TENTE

AFFLICTjE.

Fimina triginta annorum , a pitnitofa , in otio vivens , alicjuamdiu difficili refpiratione & prarcordiorum dolore gravativo afflifta > c incidit circa vefperam in totius corporis magnam refrigerationera ) quam comitabatur pulfus debilis. e Hanc poftea infecutus eft
calor totius corporis jufto intenfior, pulfus celer & *creberac insecjualis i item fitis magna. Eacjue fymptomata durarunt per horas
quindecim : in quarum fine g illa cum levi fudorc finita funt. h Tarn
per quatuor continuos dies eadem fymtomata , ' circa vefperam , xgram invaferunt , & poftquam per quindecim prater propter horas
dmaiTent , tandem ccflrunt. k Adelt in fumnum proclivitas , appetitus proftratus , & intcrdum etiam 1 animi dcliquium.
a Pituitcf ) Intemperies inquoti
-diana peccans ell pituicofa , quoties
nempe intemperies aliqua adfit ; ea re
in frbri fortuita elt ) nam intem
peries poreft effe finefebre , Se vice ver
a ; Ii intemperies adeft , morbus eft
complicatj.
b 1h Jtio vivens.] Hoc mrito culpatur , quia huic eque intemperies,
eque fanguinis mala mixtura fcparatur
Vr^ccrdtorum dolore gravativo. ^
Graviras praecordiorum fi adfit , indicat ventriculum pituita abolituin ef
fe > aut pituitam inter ejus membranas
bzrere
Cum pittiitofa intemperies in habitu corporis Ihbiliatur, doloracontaftu oritur . fi vero interne hxreat naufeam & cardialgiam producer : qua;
debent diitingui Syncope, nam in

cafu priori vires tantmn funroppreflae,

Se nico vomitu omnia fymptomata
fepe tolli polTunt, in Syncope veto
c.irdiacis funt reflituendi.
Gravitt corporis fi adfit , malum
eft , quin hidicat fpirituum aniinalium
defedtum.
d lnciivt in mapiem refrig*reti nem^\
Quod acri frigus quoque (entire folent , cum fermentationes
e funt ,
& pulfus vchciiiens elt c mignus, Sc
* ipfuin taftu calidum fentitur;
tunc eft fallada in fenfu , & pro~
diicitur frigus , & horror ille vaporibus cum vifcofitateacredinem habentibus , qui membranis , & fibris nervofis adhxrendo , Sc acrimonia fu vellicando horrorem inducunt,feu convulfivuin inotum , quern quia anima nunquain nifi frigore ortuin obfervavit ,
hinc judicat quoque , hune frigore efXx i
fe

M E D I A T I
55e
fe , quod tarnen verum non eil > quia febris intermittith Jam per &c. igrAtn invtferunl.]
Uli . quicumillis cone umbunt , queruntur de inolello illoruin calore 6t ar- Diftinguendx ab invicein febres remit,
tentes , tk intermittentes.
dore.
e pnfita infecutm eft celor. ]
Rcmittens lit > quando febris mi
Portea autem febricantes incalefcunt* nor fit
Intermittens vero,quando plane tol
quia humor il'.e , qui primo fermenta
tionein dninuebat } cum in motu po- litur , c iterutn redr.
In interinittentium paroxyfmis hor
i u . al , tum maxime movetur, &
parricu x ejus in vapores elcvatx in rores plerumque obiervantur , quibus
poris hxrendo cj!orcm & aulorcin pro- etiain diltinguuntur comiuuis.
i Ci e ve,p*r*in. ) Matcriz perti
ducerc poflunt.
Calor in eorum corpore acrior eil nacia manet in eodein ftatu , iilcoque
propter eundem falem volatilein , to redit prxcife cadein hora
k Adcftm fon>n .m p.-ocliviiai.1 Som
piolius per infeniibilem tranlpirationem avolantein , Sc dgitos palpantis nolentia aliquando adeft poflmvationein propter fpiritus nimiuin cl Iii pivcllicantetn.
f Crebrr intquatu.] Non injicit tos.
inentionein denuo , an durante Calo
In paroxifmo fomnolentia erit mire . puifusne debilis , an veheinens nori eftervcicentia, & confequentet
futrir , quantum ad inxqualem lile ininori (prituum fecretione.
fortuirus Cli.
I Interdum cttam enimideliquium.]
g Illa cum levi fudore finit*,] Si Animi del quiiuu fi adlit abfqucfanmateria pee can s in Lui gui ne m delata guinis crulTitie, c terreftritate , indifermentationibus in corde fatis poflit cat materiatn zthereain, quz in linincidi , & attenuari , ut per infenfbj- guinein introducitur , maxime diver.
leintranfpirationem poffit avolare, & eile , a materia xtherea fanguinem
dufeuti, tune Paroxyfmus tollitur , c ordinario perfluere oliti. .
Afficitui in hac segra pulmo , quod cx difikili : refpiratione ; -vttnriculusvictnatjuevifcera , quod ex dolore pi arcordiorum gravativo ; cor,
quod ex pulfu vitiato , & animi deliquio ; caput , quod ex fomnolen
tia ; fauces , quod ex fiti , & denique totum corpus , quo! ex totius cor
poris refrigcratione , & infequentcardore , eft manifeftum.
a Morbus , qui cam aifligit , eft intemperies querdam fanguinis pituitofa & malignior , qui quotidic , port juilo minorem in corde
incalefccntiam , nimis vehementer cftervefcens , & tapdem peft quindecim horas penitus defervefcens , febris quotidianj intermittens appel
lor folet.
a Metbus eft intemperies.'] Hoc jam negaviinui.
Proc,ttaril(C4 hujus morbi caufa eft * vita otiofa , qua > adjuvante
tempe

FE R IS

QJI OTIDIANyE.

temperamento corporis pituitofo , multi pituitofi in corpore geniti

humores , antcctdemtm huic morbo prarbuerunt cauim. Pars vero
ejus, lapfu temporis circa ventriculum , pulmones, & cor, ma
jorem c corruptelam d & febrilem malignitatem effervefeentiamque
quotid'anam contrahens , conttnem hujus morbi &- fymtomatum exiftit caufa.
a Vita eth."] Caufa eil fortuita ,
Ut plerumque funt procarardica.
Sanguinis mixtura en un tutbati po
teft caufi externa , qux induct ma
teria in prira i elementi non convenientrm poris fanguinis , idque fieri potoft terrore , ab are , a veneno , ab
amentis infolitis , quz , ut in uno
febrim producuiu > fic in aliis quoque
ip:am tollunt.
b L*f>/u tem\erii circa ven neu.'am
&c. Rever poteft illa quies acriino
niain conciliare humoribus , qui circa
ventriculum hxrere non polfunt & cor
ruptelam confequi-, nifi autevertarurcirculatio fanguinis , autmeino
rentur notabiles obftrucliones in iilis
vrfieribus prognatz.
Corruptelam.'] Hzc vox refpicit
aut febrim generatim confideratam , Sc
torn denotar non nil! mixturain fanquiis turbaram ; aut vero refpicit fe
brim fpeciatim intermittentem , atque tunc dnott partes alicujus folide unius aut plurium obftruftionem.
Nam in omnibus corporis noftri partibus funt valvulx ; cum jam forteiortun humor aliquis fanguine fecretus
dtferrur aJ partem aliqu.im folidam ,
ut obihuftionem in e.i efficiat , non

poterit ictroferri , nam ulterius propic. Ii non poteft propter obftru&ionem; retrogredi non poteft propter val
vuli ; humor autem febrilis propter
mora m fuam tandem incipit fermenta*
ri, Ot in majus I'patium attolli , itaut
tandem clauftra fu vi perruinpat , &
fic ad fanguincm deferatur ; quoperveni ib, in eo fermentationein (ibi lunilem producir , c lie paroxifmuin febiilem inducit;
d El fehnlem effervifctntimm a,uotidi~
. i Humor autem irte non ita totaliter expellitur tua ipont . quin reib
quiz a'iquz in ifta parte perinancant >
cum poltmodum vapores huniorum
circulantium in iftam par ein obftruft.un penetrant , fouies febrilis ireruin
augefeit , & random ab iflis reliquiis
incipit ferniemari , tuigekere, ac etiam
ctauftr.i fua perrutnpere , licque de no
vo Paroxyfmum inducit : pro diverfa autem conlHtuitione iltius humoris, diverfz oriuntur fibres , ut , fi
fuerit humor minus pertinax , qualein
medici vulgo voCam piruitam, fermentationem fuam intra viginii quatuor
hoi as complet cv: ad langtiiucm defer*
tur, quare febrim producit quoti lia- nam.

Qave enim a pars circa pr rcordia exiftebat , prochixit fuo pondere

alartm in iis nrnv tnv /m. Q\x vero in fubitantiam & pulmonum
bronchia fuit impaih , rcff>:rwdi induxit difficulttem. Et qua: , quo-'
tidie fob vefperam ob piruitofam fuam temperiem effervefeens -, in
X x j
vafrf -

552

M E D I A T I

vafa venofa eflfunditur , aut in vafis exiftit , ad cor defertur , indocit qtiotidte , minus aecurat fu mixtione , primo tonus corporis e
frigeraitonem ; & accuratiore mixtione deinde infequente, totius cor
poris ingentem dorem febrilem , pttlfum celerem, crebrum , &intof4lern , acjitim. Et, diflpat tandem port cjuindecim horas per fudores materia ill frvida, infequitur paroxjfmt finis* Dum vero fequenti vefper alia pars materia? morbfica; 4 in vafis & extra vafa incipit novam effervefcentiam primo minorem , & deinde majorem contrahere , caque tandem difipatur , fit tum itum novt puroxyfmt principium , augrnentum > flatus , declinado. , & finis. Et quoniam
pars hujus materia? febrilis in cerebrum fefe effundit , illudque gravt ,
hinc oriturfomnolentia. Et quia materia , ad cor fubinde delata , inepta
eft, qua? in corde fufficientem acquirat raretaftionem^ hinc, dehcientibus fpiritibus , advenit internum ammi thcjumm.
a Pars circa pr*cordta,~\ Aut id eft
in tubulit partium externarum ( quod
deprehenditur protinus contaftu ex
quo malum exacerban folet J aut in tu
bulis partium imemarum rentriculi,
haepatis , lienis,' pancteatis &c quibus in cafibus contaftus nonfacit ma
lum accrbius. A liquando materia im
pacta eft in ervos diaphraginatis , un
cle diflkultas refpiraiionis.
Invafavinoia. Die in lympha
tica , poftquara humor ille in latibulo
partis iblidae fermcntationem . matu-

1 ritateinque competit , non ampliusia

j angultiis iftis propter fui rarefadioncm
. contineri poteft , hie cflbclis vlvulatum intra tubules carceribus , milestur cum humoribus iliac circulantibus,
& per vafa lymphatica it ad fanguinein.
RtfrigtrattoHtm. ] Vide S. 4. A.
**
A In vafis O" extra vafa.~\Vmta
extra vafa id fentitur plerumque , &
in va us fentiri vulgo non folet . priufquam dcveuiatiuad cor.

4 Hdcfebris ob diuturnitatem vires valde profternere fblet, atqut

ideo baud tuta eft; prajfertim cum hic fiepe adlit aniiui deliquium.
Atque ideo diligenti Cura erit impugnanda.
. a H<tc febrii.f Hic non fpeciem fe- I cujus diuturnitatem paroxyfmorffl
bris, fed individua m intelligit hanc, accula t.
Jjhfa confiftet in caufa? procatarcliica? , antecedentis & continends
ablatione , & intemperiei per contraria correftione.
a Primo itaque utatur , ad pra?parationcm & alterationem materia?
morbfica? , dragm un cremoris tartari cum jufeulo , paulo ante
pran-

F R I S Q^ T I D I A N JE.
353
prandiurn, perbiduum. Ettalefumat c :
Rad. gljcyrrizAraft^.f,
ctchorii
Herbar. d betonte* , agrimonia , centaur, mi, an, . '].
Flor. c um II. . f.
{Sem. anifi , fieniculi. an. 5jf.
Tartan a/bi ^f.
Decoquantur ex aej. cernrnmii g ad lib. ].
In olatHr* diffo'.ve h oxymell. fimpl.
t^itfee F. Apozema , pro tribut dofibus , mant &
vejperifumendtt .
a Primo it*qHe.~] In curationc pri
mo attendendum eft ad copiam fanguinis , qux mdica eft, Sc vires me
diocres , febres vehementes fint ,
tunc omnino fanguis mirtendus eft , ut
leiiquum melius regamus.
Secundo attendenduin ad fanguinis
qualitatem , <3c Ii Cacocbymia adlt ,
utendum eft Apozcmate alterante, 6t
incidente.
Ubi f\ bris qiiotidiana eft , adeoque
Paroxyfmi fe invicein intra viginti
quatuor horas fequuntur , ita utmulturnteinporisnon concevant mdico,
& xgro , tune temr-oris intermiflionis
maxiine attcndenrlum eftad culinam .
ut iget per dixtam vires recipiat , dua
bus vero poftremis interimflionis horis
ante paroxyfmum venx-fetio eft indi
tuenda , h c opus eile juriicamui : fe
quenti aurem die , duab'is horis ein iter ante febrem exhibenduin eft anti
febrile , nifi alvus ab aliquot d'ebut lit
adlfrieca , it faeces in intettinis indura
tae cfle putentur , qua: turn prius per
dyfterem einollietnlx funt , & educendx.
Venae- fcftio autem inftituitur , ne
febrisin deminuto fanguine tantas f.ciat turbas , 8t ut antifebrile in pauco
fanguine majores habeat vires

b Cremirts tartar."] Crcmot tarterf

quem Auftor nofter commendat , non
nuilunn poteft prodeffe) quia ( ut om
nia acida , excepto fulo fpiriru fulphuris percampanam { fanguincin coagu
lt, Se prxterea fufperaseft, quia adulteratur cum alumine , cujus vires
funt plane contrarias & adftringentes,
melioraigitur frufta funt Cryftalli tar
tar eligenda potius.
] Apofemati addi
Cert, timarife.
Red. Capfar.
Rad fa If. par.
Scor^ntrt an Jj.
. C. LimttiZQ.
d Bttomca.'] Loco betonicx , card,
bened. m j. jj.
e CamemiU ] Flores camomillx de
Icantur, funt ingrati faporis, etiam ni
hil poflunt ad febrim.
f Sem. anifi. j Loco fem. anifi . fu
niculi duplum , quia anifum nimis caIrduin eft.
Ad hb. 7.] Coq. ad ft>. ir.
Ox\melfimp. in rolatitra.j Loco>
oxymell. fimpl. , fumite.
Oxymell. . z\.
Lao pmnrll.
Spiritus Nitri ~ij. nur 3j.
Notandum interea , qi.od fxpcfebiis .

M E D I A T I
354
bris veheinentia {erat apparatum apo- \ oportet aggtedi an tifebriiibus.
fcmatis , fedaliquando protinuiipfam |
.Deinde-purgeuir fubinde a tali hauftu :
Fol.fennt 3iij. agurtcitroch'ifc. 3j.
Sem. amp
crem, tartari 9j.
.Dccoquantur in aq. horda q. f. olatur* addc eleft, duphenici 3ij.
%prfifce F. Hautus, manejejuno ventrculofumtnn ,
aliquotics rateraudits.
-a Tali hauftu. ~\ Si alvus eft tarda,
. potius ad clyfterem devenienduin ; li
yero tempus conceditur , nec non vi
res adfunt . ..& magna cacbochymia ,
poTunt furni.

Refina: Agarici gr .
.Trocbifci Hlbandal.gr.
lui IT
M. f. Pulvis aut cun A ^. f. Mu*.

Sanguis videtur educendus, a nifi valde parva cjuantitate,

a Hifi.valit farvd.~\ Obaniinidc- prxfertim in plethora , magna cacoliquia ; ideirco rutius elt , hic venxfe- by i nia , & magno fanguini^ impera i
, lionera omifilTe : fed fi illa abc len t , ven xfedio valde competit in principia
a Vcntriculus 9Iinatur oleo maftichino , & de abfinthio , cumpaaxillo olci macis , & favcatur facculo tali :
C. Herb, alfiat hit , mentht , rorifmarini an.m.f.
Flor, roftr. rorifmarint un.. p. j.
Sem. am , famcttlt , coriandr. an 3j.
Carwphyllor. nue. mofch.tt* an. 3jontHfa&tncifainclHcUnturlmtco, & E. Sacculus , ventriculi refont adhsbendxt.
a Ventnculm tUinatur ] Potius dorfum circa regionem ventriculi , fi putatur id aljquid pofTc proficere, fed
tain linimentum , quam facculus fcquens paruni erunt utilia. Nonne
ventriculus afFeftus eft fymproma prijnarium , morbum confequens , Be an
non fua fponte redibit ad officium, ubi
acochyinia & mala mixtio ex fangui-

ne fublatz fuerint , Sc an non omnia

calida faccultiin ingredientia aedortm
augebunt Si tarnen quis app'icandum
laccu'uin opinciur , fiat id ciemuin,r>
bri non prxfcnre. codein fine multi
cruftram panis adbibent reioni reninculi ro'tain & irroratain in aceto col.
cariophyll. guttis aliquot.
Poft

FEBRIS

C^U OTIDIANA

355

Poftquam aliquoties purgatus fucrit , tali utatur fudorifero :

Thcriaa - exirai card, bentd, ). crtci orient, gr. iij.
Mifet F. Bolus fudoriferus.
a Tilt 'utrntur fadtrifert. ] Detur
bauftus m:dicatione prxce.lenti prxfcriptus : II autem hora redicuri paroKyimi ell incena , aut xger debikor '

quam ut fern queat potent i fudoriier.i , mixtura antefebrili fzpius coch

lea tun ufurpat opus eric, qualis prxicripta eft in febri fynocha.

Febri jam mitefeente , altcrnis diebus , fumat paulo ante caara

ferupuhim dimidlum aloes rolata?.
a Febri jam mitefeente.] Quemad- i nente adhuc intemperie fanguinis ,
moduin febris revera poteft curari, ma- | (1c vice vera.
Et roboret ventriculum > fumendo cle&uarii * aromatici rofati &
diarrhodon abbatis dragma? unius quantitatem , ante firrgulos paftus.
a jrnmaticirtfeti&c.'] Tartar Vitrhlaii tanquam magi temperati fumatur potius ^i- *ut gr xxv
Cum ritis vexat , debet dari faccha-

ruin Saturai , vel lap. prundl. vel fpititus nitri, qux ardorem mitigando, Gtm tollent.

In Ut A'tr fit punis , calidus , ficcus. Qbttt fit parens ex jufeulis

pullorum gallinaceorum & vervecum , petroselino , hyopo, bulofa , & pulegio conditus > ovis forbilibus , pane candido. Pottu fit
xevifia mediocris , & in paftu vinum oligophorum. Extrckii loco
fint fricciones. Somnm fit c moderatus. Sxcrctwnes alvi & vefica: * be
ne procdant. Gaucho ftudeat , fugiat trifHtiam.
a Vulegio.] Quid pulegium in diz* poteft i fi fanguinis impetus non nihil
eft frangendus .
ta facier.
d Bent precedent Clyftere potius
b OvU forbilibut."] Si alvus eft ni("nii'i magna adfit cacochymia ) quam
nium fegnis.
Moderatt.] Longior etiam efle nternis purgantibus.

Yy

XV. ME

XV.
MEDICATIO JUVENIS.
FEBRI

TERTIANA

Intermittente Laborantis.
JUvenis viginci ofto annorum robuftus & vahdus , poftquamcibo opparo & potui generofiori , in conviviis frequentiotibus , largius indilfifTet , tandem , poft fpontaneas c lafficudines aliquot
dies perceptas , circa horam quai tarn pomeridianam incidit in univerfi
corporis d vehementem rigorem , e pulfu parvo , f raro , & tajdo
comitatum. Hune paulatim mitefeentem fubfecutus eft intenfrfiimus
totius corporis calor ; pulfufque evafit magnus , frequens , celer &
inarqualis ; accefit etiam fitrs magna , g oris amaritndo & ficcitas >
corporifqtie inquicmdo , & * ingens capitis dolor. Duravit ardor
ufque ad quartam matutinam , qu tandem k cum fuJore folutuseft.
Poftridic a:gcr bene fe habuit , excepto , quod dolorem gravativum,
i circa ventriculum in hypochondriis , & circa os xiphoides ac dorfum
featiret. Tertio die m circa horam fecunda m pomeridianam , rediit ri
gor i n cum vomitu biliofo ; quem ut prius reliqua fubfecuta funt
fymtomata. Paroxyfmus , poft duodeeim ab invafione horas , per fudores rurfus folutus eft. Urina & alvi excrementa funt biliofa.
a Pofiiuam cibo &c. largiit indu!Jiffr."] in diaeta non produ
ct febrim per fe , fed per acci.lcns ;
poteft cnim in fanguine magna elfe cacor hy mi abfque tarnen rurbau fanguinis mixtura.
b Pifl fpontaneas.'] Id cft a caufis
internis orras.
La/fttudines. ~\ Laffirudines fere
feinpcr oriiintur vel .filiipatis (piritibus , vel ab coram pauciori generatione.
d Vrhcm'ntem ri^rrm. ] Hoc ait,
quia judicct , majorem hic rigorem ef-

, quam in quotidian , uti bic mi

nor ell , quam in quartana
e Pulfu parva.] Ergo febris efTentia non in calore confiltit, quia pulfum lolet facer vehementem : b ftigore autern confit patoxyfmi perrinacia . quo evifto , febris intermittens
efle fuperata judicatur.
f Pulfu rare , & tardo.] In initio
Paroxifmi pulfus rams eft , & tardus,
quia materia ilia , quae fingulis quadrapinta horis in fanguinem defertur
ad ferm,entationera cum fanguine in
epta eft , Se Ge anguinis fermentado


FEBRIS

TERTIANA.

Dem imminuit, atque frigus , & hor

ror ubfcqui lolent
g Ofe *>;/<>.]- fignum eft
abunHanris bilis <Jc confcquenter prasfagium febris fere tertians , quam
vulgo cxquifitam vocant : fpuria ve
ro eft . qux ex mixtura bilis & pituita:
nalcitur.
h Corporiqtu inauetudo.~\ Hic par
tim eft ab inten'ilfimo calore falis abund litis , partim ab ejus acredine ;
at dolor przterea obltrudionem nott.
i lngtm ceptt dolor. j Capitis do
lor talc onus , acutus in febribus eft.
Cumfuore.] Id folutuin in intermittentibus , quia calore in exterio ribus minuto . non tain Cubito tarnen

357
in fanguine minuirur.
1 Cm ventnculum.] Idipfumaliquando accidie , atque docet , maflain
fanguinis fatis bene , quoad nijxtu luain , diCpofitam , fed t imen
obftructionem fortuitam haberi , aut
inter membranas ventriculi , aut in tubulis vicinarum partium.
m Circa horam fecundam ^.^Cum
febris ab un lion in alteram migrt,
melius eft j fi temper ci Cms redeat, quia
fignuni eft huinorem magis concoqui ,
adeoque dcilius fenuentationibus
f.mguinis polTe difcerpi.
n VomitH.~\ Vomitus fxpe accedit
culpa xgri bibentis potum frigidum ,
vigente adhuc paroxyfmo.

tsffficttur in hoc segro vtntnculus , & * pancrem , vel alia aiiqua

pars vicina , circa ventriculum hepar & lienem exiftens ; quod b ex
dolore gravativo , circa ventriculum, os xiphoides , &drfum nercepto , item ex vomitu biliofo , & fiti patet. Afficitur etiam per fympathiam cor , & ab illo totum corpus ; quod indicat c rigor , pulfus immutatus , corporis d ardor , & inquietuclo : item Caput , cujus in
dicium eft cephalalgia.
a Pancrc,t<.~] Cujus affefti non eft
certuin indicium.
b Ex dolore."] De'iuifletadderc, an
dolor circa os Xiphoides ab exrerno
tonraftu exacerbaretur , quo fciatur ,
an dolor fit in partibus externis , an
intcrnis.

R/gor.] Hic incidar potius , mem

branas & tendones inotibus.eu tremo ribus convulirvis affici.
d Anlor. Index eft inflammationis ,
aut eryfipelatis.

iSMorbus , qui ipfum affligit , eft a intemperies qudam fanguinis

& vifcerum , ventrculo vicinorum , biliofa & malignior^ qua; tertio
quoquo die , poll jufto minorem effervefcentiam , nimis vehementer
in corde effervefcens , & tandem poft duodecim horas defervefcens ,
Febr Tertiana y vel Tertiana intermittens exqmfua , appellatur. Ea<jue ex rigore cum pulfu tardo , parvo , raro , & iniequente fervore,
cum pulfu magno , cleri & inajquali , reliquis fymtomatis , terYy
rio

M E D I A T I
35
tio quoquo die redeuntibus , & duodecim horas durantibus , & poftea
ceifantibus , eft manifefta.
a Intemperies. ] Inremperiem hie
Sipe etiain accidie , ut bilis voinainulcam adefle ncgavimus , quia po- tur i ventrculo cibo onufto.
(Iridic be ne fatis valuit , nec contra b I'ulfu tardi.~] Is confirmar, quod
rium probat vomitus biliofus , quia fanguis nonnihil fit vifcofus, quae nibilis , quamvis non fit abunifans , po- coiitas jam diritur vi ferraentationum
teft tarnen praccipirari a fanguine & lie xlifcuifa eflfe , dum aJlegatur pulderivari in veucriculum , aut glndu fus celer.
las vicioat.
Caufiprocatarilica hujus moi bi mala iiit d-.xt.t in copiofo , cpiparo , & generofo cibo potuque diu fervata : qua multa cacothjma
btltofa , in venis & circum ventriculum , in vifecribus vicinis , col
lecta , antecedentem huic morbo fuppeditavit caufam. Ea vero :bidcm
talem ex mora corruptelam contrahens , qua.tertio quoquo die pre
fer naturce modum & maligne in cordc efrervefcit , & inde in totum
corpus diftribuitur r continent- hujus moibi & fymptornatum exiflff
caufa.
a In venis & vifceribut. "| I'd eft ,
Major ejus pars , perrupris aur refrimario , in parte aliqua folida una vulfis- tubulorum proxyinoium valvuautpluribus, quatenus ibi lntibulum lis, coinmifceturcura huinoribjsnuhabet foines frbrilis , qui Item is die- trieniibus naruraliter iliac circulant!bus ad maturitatem lenta fennentatio bus , ita per vafa lymphatics fecund*ne deduftus turgere incipit , nec am- rio in vafa fanguifera effundatur , noplius contineri poteil in anguftiis lati vumqucfaciat paroxyfmutn febrit in
termittent!:.
bulit fui , foras igitur proruinpit.
Nam materia illa morbfica , circa vifcera abdominis exiftens , dnm
pondere & quantitatc fu partes illas tendit & gravt , prodtica ibidem
dolorem gravattvum ; dumque pars ejus in habitum corporis transfertur , & in cerebro in fpiritus craffes , nec fatis agiles , convertitur ,
fpontaneA tottu- corporis , e nimis gravati , nec fatis agiliter his moti,
ortuntur a lajfttudtnes.
a Laflim dines.,1 Etiam propter tu
bulorum obftruftioncm intra ervos ,
vtl partes iis annext, ita ur ebnon
pofTunc cum huinoribus cpmiiioil &
more folito traniire : ic etiam pori poit

ardores funt in fupcrfice corporis pienimque , mediantibus fudoribus , nimium apetti, ut in eos ceupenufum
doliumTpiritus iufl uant.
Pars

-I

FEBRIS

TERTIANA

35,

Pars ver iftius materia: morbfica; , propter fuum temperamentum

btlio[nm , tertio cpsoepto die effervejcere circa ta vifeera incipient , effundit fefe per vafa gaftrica , mefenterica & alia vicina , partim in ventriculum , quo vomuum & orit amarorem excitt j partim in venam ca
vara , unde deinde ad cor cum reliquo fanguine aicendit. Verum quia
illa primo reliquis fanguinis partibus non arjs bene mifcetur , terea multas partes aqueas aliafque craflas admixtas habet , idcirco,
ubi ad cor primum eft delata , immmssit primo ejus caloran , eoque ex
cittpulfum parvum , tardum , rarum , & tonus corporis frtgus : in ce
rebro ver talem cnScit a fpirituom animalium motum , ut i II , inor
dinate in partes Alientes convulfivumquendam per totu m corpus pro
ducn! motum , quem nos , cum pra;dic"to totius corporis frigore conjunftum , rtgorem appelhre folemus Difipatis vero aut diperfis ex
fanguine c aqueis & crnTis iftis partibus , iifque fatis ttenuatis , reliqui illa: effervefeentis humoris partes , cor ingreli , & cum fan
guine melius mixta: , concipiunt majorem calorem ; unde oriturpulfus
magnus , celer , creber , & propter heterogneas fanguinis partes , ctiam
imcjunl ; item > ob a:fophigi ex ardore exficcationem , fit , & ob
acres & ferventes , in cerebri & reliqui corporis membranas fublatos,
humores, dolor capitis & corporu inquictudo. Eaquc tarn din durant,
donee tota materia effcrvefcens , vi fervoris , poft duodecim horas in "
fudores foluta , per eofque difcuifa , ayjnxiam fequcnti die induxerir,
Qtio illc bene feie habet ; <* excepto , quod doh rem gr-rvativum circa
vtmriculum , materia biliofa ibiharrentc, & partes iilas gravante]
fentiat.
i Spirituum animlium.~\ Die po- petenda , cum ejus corpus contrario
tius vaporuin per cavitates corporis feniaturab alio ajilante, aut Decum
obtrrantium , 5c vellicaniium fu qu- bente quam maxitne intcrea arder.
<bm ai redine partes mcinbranofas , c
-tH.) Salinis potins.
d Excepto cfuod dolorem &c.) Quia
rimlas.
b Cum eerporis frjgort.) Aliquando dolores huit ab obftruclionibus , qui
rcipfafrius ndeiTc potcft , fed eriam non neceflario tolluntur, celi'ante pa-'
fenfus f.illi potTunt hic , & a:ger de fri- roxyfmo.
gore conqueri , cujus aula theoria
Vebrisbtc, quia eft tertiana intermittens exquifita , fi recia cura
do inftkuatur a ultra feptimum paroxyfmum non durabit.
Y y 3
Vitra-

M E D I A T I
360
Ultra feitimum. ! quidetn certa : & hoc fuit in grzcp , hic rao
prognois eft hip-orratis , fed illa in nun Hint ade acute, Se i .-, peri
Boftri-; regioni'oui frigidioribus ( uti fe "
omnes relinqux etiles ) eomninoin pi.'rficictur per caufe antecedentis & continentis ablationem i & prxtcrca per intemperiei maligna: vifeerum & fanguinis, per
contraria , correctionem.
Primo itaque exhibcatur hoc a purgans :
Je. Spec. eaturbUh rhabarb. 3/. vel Qremor. tartart. ).
Scamrnonupntv. gr. xj.
exf.;.4.t tliat. ctchorit , card, benedi&i an. %if,
S)r. de ciebmo curnrabarb 3vj.
Mifct , F. Potio , mane , die intermijfionis , exhibenda ,
a Purgans.) Si alvus eft adibifta,
poteft conced purgatio aut y iter,
flt- Extrai Rhabarb. gt. xVjxrj.
Ren S*mmon, gr. iv,aut r j.
Ol. gutt. ij, vel iij.

M. f. Pilulae.
Nempe intemperies non poteft ri toiIi, fed partim potiut vieibus , modo il
la ft notabilis Sc furricientes vire , qui
polunt ferri purgationes repetitas.

Poftridic a educatur fanguis ad uncias octo.

a Educatur fenguit. ) Vero M ple
thora adfit, autnimius fanguinis im
petus i quatuor circiter horis ante paroxyfmum educatur fanguis pro viri
bus & xtate aegri , atque fefqui hor

ante eundein paroxyfinum ( fi rolumus uti i u.cbeinus lucrari tempus lumatur hauftus , aut pulvis antifebnlii
ut fudor excirctur ante paroxyfmm

Poftea tali utatur a vomitorio , horis duabus ante initium paroxifmi

exhibendo :
gc. Fol. afart virtdia N0. xvij.
Contundamur tn mortarto marmreo ,
ts4jfundendo vint kfyamu Qf.
Et exprimtfuccus^ cm addamur
FnivomuwiSvj.
F. Hauftus vomitivus.
a Vtmitorio.) Praecipuefi latibulum | gni intemperie ! etiam ante purgrtiofomitis eft circa ventriculum cum ioG- | nein ) peilet tarnen etiam aliando a
4mut

FEBRIS TERTIANA
361
ut effet latbulutn ifhid a ventrculo quainvis ventrculo fads effet reraotum vomituj prodeffe , dum- tus
modo aeger fine multo labore vomar,
Vomitorium poteft confiare ex infu.
propter concuffionem magnain tonus fonecroci metalloruin , vel vi:ri anticorporis , qua fieri poffet , ut fomes inonii , aut ex tartari emetici gr. iv,
febril s difcutiretur ex fuo latibulo ,
Morbo pcrfeverante tale apozema prjefcribatur alterans :]
IJ. Tamarmdornm ^ij.
S Rad. ctchorii
Herbar. c cichoru , acetoft , card, benedicl.
an. M. j.f.
,
' Sem. ^.frigidor. major.
ant , fankuli an. 3).
Decoejuamur in aq. commun, ad hb. j.
Colentur. & F. Apozema , de quofumat ager
Hatiftum ^iij. vein, ter quaterve in die.
a Aftfema.) PofTt purgatio 8c vomitus praecedere, fi humores ad fer.
raemationetn inclinant , adeoque funt
parati ad exitum , alioq'jin non ; fed
prxcedct tunc apozema quia ubi
corpus fuerit valdecacorhymicuin, antifebrilia licet valde potentia acgrum
adfudores non perducunr , nifi raliapofemate cacochymia crafla 3c vtfeofa
corrigaror , obflruftioncs tollanfur , &
purgantibus lenibus repetitis materia
peccant fenfim ex fanguineeliminctur:
quod fi vero , 4 cacochymia ilia , Oc
obifrudiones notabilcs non adfuerint ,
tain apofemare hoc alrcranre , quam
vomitorio 8c cathartico omiffis , protinus ad antifebrilia acceder licer. Sed
infrbribus continuis partitas tantiun
fudoriferorum doles , in intermi fentibus vero integras ex falibus , & mine-

ralibus , exhibemus.
b Rati, cichtrii. I Adde ligna , cor
tices 8c radices lignefecntes , ut obftruftiones potentius referentur.
Herb, etcher. & card, bened. ) Si
quis deliratuliu bxc amariufcula nolit,
fupponamur.
Cornu Cervi Umati
Herb . fcolofend. vrri m iij
d Sem. 4. frig, r. Omit tantur
fern. 4. frgida inaj I quae facile obftru
cl i ones patiunt ) 8c adde
formfhiar.
Fiat decoftio ad libras tres, in col.
diffolve
Lap. frunett.
aut 3SpirittH nitri 3j. aut3IT- X]f
f. ad gratuin aconUn do
is huj.us ^iij. aut iv.

Huic fubjungatur tale alterans & purgans :

P. Rad. eieberh
Fanicuti , parofeltni an *f.
Herb,

M D I I
Herb, cardui beneditli , cichorii , melijpt ,
Fumaria , acetofit ana M. j.
Summit, lupult , abnthuromani an. . f.
Yol. [ p.).
Rabarb. 3ij.
.
Sem. amfi , ftntculi , . 3i/.
Dccocjvantur tu ac. Comm. ad lib, \.f.
Et cokniur pro A pozenate , de quofumat
J^jiotidtt mane jiiij.

a Tale alierwns & purgans. ) Nimis

TinB.feammon. aut
olida hie ingrediuntur profebrc, ncKhabrb. cum fpirite
quequotUie purgandum eft, fodli ai- vini facte , cochlear auc dic
vus dt valde adftria, die vacuo fuma tum.
tur.
Subinde autem bibat de hoc julapio :
52. Syr. efttcco Itmonum 51.
jranator, acidor.,
Vtolar. ex mfufione muhip'. an, Z,f.
sit}, cichorii , cardtii beneditli an. lib. .
Oiei vitriol, tj. f. edgrMum acoran.
Mifce , F. Julep.
a julapio.) Julapium non inai eft inomenti, melius eft cerevi
, cui additur Spiritus Nitri , aut
lapis prunella:.
Addatur julapio autoris
Salu pruntll,
uiq. rofar. Jij. vel |iij.

Et loco et vitrioSf fpiritutnitri. Sed

prxftat cerevifia tanquam nonnihr nutriens , inditis in fingulos haullus/firumnttn gurtis v;. aut Tj. inulto
plus rfrigrt, & non eil periculum
obhuionis.

Ubi .corpus aliquoties purgatum fucrit , detur ipil tale fudorifcxum , duabus horis ante invafionem paroxyfmi :
* . sfc. cichorii , cardui bened. an.fyf.
Salts abfinthitbf.
Spirttmfulpb. gutt. xij.
M F. Haultus , caltde agro exhtbendus ; cujus corpus turn
plusfolito tegend/tm , utfudures prohciantnr,
tDtrn

FEBRIS TERTIANA
a Deturfuit>riferum.)KAc bezoard. i inultum expofiti gr. xxv. ad 5j. ufque.
minet.gr. xij. aut xiv. aut ) auc.m- Bezoar. min. non ita alteratur abaetitnonii diaphor. retentis , auc ari non re.
a Carps manuum adhibeantur emplaftra , qua? fiunt ex terebinthin telis aranearum lmul mixtis fubaet j vel ex fermento fecaliceo acri , cum aceto , falc , & pulvere nucis mufcata?. enim
ratione topicorum iftorum vis infinuatur c ibi vafis ; qua: inde cum
finguine a-1 cor delata , & poftea per totum corpus diftributa , diifipat illam malignitatem , qua: prxima hujus febris eft caufa.
a -ti manuum adhibean'ur Em- , tufas cum tabaco tufo, unde formant
pyrica prxcipua funtphu magnum cum placentas Sc aceto inadefaciunt.
fale communi contufum , in facculo
, & i iir.il i.i (sepe juraie reperSe collo i>eflatum>aut folia 7 .tut p.fal- tum cft.
viat cum ahuninis
Conferte Helmotium fub titulo in
Aranea putainini nucis inclufa,& ex herbu , vtrbu
U . eft magna
collo geftata. Crocus .4 allium mixta virtus .
cum linteo circa digitum annularem
Certius confidere poflumus cortici
ligata
chin L china: , atqui fyinptomnta . qua;
Quidam membranam interiorein te port ejus ufum hominibus evenilfe afix ovi Higito annulari applicant , un- junt , non tain illi , quam imprudentiae
de quoties magni excitantur dolores, adferibenda Cunt , quia fumitur eo tem
paroxyfmus levatur , aut rollitur.
pore , quo nulla debebant milorifera
Quidam allium cum croco eidem lumi i feil-, ante crall'crum S< vifcofodigito applicant. Alii theriacam cum rum humorum corpore eduftionem.
tinerebintha Sc femine fantonici carpis
b Fermenta fecaliceo.) Sacpe ligatur
applicant quorum fpiritus line viriuin fub pedibus.
fuarum infr.idione iuunilcentur hu IbivAjis.) Atteriis Sc vais lymmoribus iliac circulantibus.
phaticis.
Alii puliibus applicant paflulas con
tsEger verfetur in Acre aperto , puro, & refrigerante. Villus fit
ex pullis gallinaceis , came vitulin , lacbjci , pottulac , endivi ,
cichorio , acetos , Sc a fueco limonum alteratus. Die intcrmiiTionis,
paulo pleniore utatur eibo. Die paroxyfmi , fi inedia ferti non poteft,
fit valde parcus , & fumatur quinqu hotas ante invaficnem. Potus
fit cerevifia tenuis , julep ex fueco limonum. lfc|ue in paroxyfmo ,
exhibcatur in ejus vigore. In quo etiam abftincat a fomno. ; fed dormiat in ejus declinatione. Exercttatio vehementior vitanda.
a Suto lim/.) Incala , ubi al- tra alvum adrriebm , prxterea vinum
tus Eil adilrifta , debemui cavere a mofellanum,quod etiam indi poteft cefuccoliinonuin.
Teviliae pro ejus cruditate temperanda.
b V*!d* >ar:iu liquidas.) Potus
PotUi ccrevipA. ) l'otus non lit
etiam ferum laclis pro alTuctis , & con- frigidus.
Zz
XVL.

XVI.
M E D I A T I

FEBRI

V I R I,

(QUARTANA

"Intermittente fatigati.
Vir quadraginta quinqu annoram, temperamento melancholicus , pot multas curas, animum ipfius valde angcntes j incidit,
circa horam quartam pomeridianam , * in ofcitationcs , & pandiculationes , d quas horror totius corporis , cum pulfu debili tardoque > per horam unam eft infecutus ; qui paulatim in calorem commutatus j magnum ardorem , pulfum celerem > crebrum , Sc ma
gnum j ac inaqualem , scgro noftro , per quinqu vcl fex horas ,
cum magna fiti , capitis dolore , & totius corporis f inquicrudine ,
durantem,, cxhibuit. Poftea fervor , pedetcntim imminutus , g xgrum cum fiidore totus dferait : * fequentibufque duobus diebus argrum ab eo immunem reliquit. 'x Qiiaito poft die, circa duodeciraam meridianam , pandiculationes , hcrror, calor, pulfus viriatus , fitis , & capitis dolor , rurfus invaferimt j caque tandem rurfusaucta, deinde imminuta, ipum ut prius reliquerunr. Poftciintermittentibus paribus , ut antea, diebus, jam quateriirrriles palTi's
eft paroxyfmos.
a Intermitiente.) Vix adeo pertinax
poteftefle materia febrilis, & non tain
copite ex uno latibulo eftundi , ut
ilia duret per tres ntegros dies : poteft
tarnen quartana effe duplex aur triplex,
iu ur priufquam fomes prima: omnino
fit difcuflus , fomes alterius ad fanguinem jam acceflerit.
b Valde itngentei.) In omnibus his
verbis vera caufa iebris non continetur , reibt igitur , ut orra lit exaflumptis , qui duplice modo polunt agere ,
aut quatenus ferunt tecum mareriain
1. el. peregiimm ; aut quatenus fomi-

tern febrilem ex latibulo fuo fermentationeibi introducta eluunt , jam vero

ex temperamento melancholico ut rocant , id eft , teitefrii aut aullero ,
quacumque ratione pettinaci ad raaturitatem tecipiendara.
Ofcttationes , fmndicuht'unts. )
Quae folnt effe magis frquentes in
quartana quam reliquis febribus.
In quartana humori peccanti valde
frgido, immobil i aljquid acre admixtum eft , unde producuntur lenrx
illas ofcitationcs , rigores St horrores ,
nee non dolores olifragi , a quibus

F E R I S

Q.U A R T A N A.

365

fymtom.uibus primum Paroxyftnutn in quotidiana & tertiana intermittencomiuntibus fere dignofcitur quartana te.
h Sequentibufqut duobui dubia &c.)
ab aliis febribus.
d <'m h. rror &c. fer horam. 1 Fri Plerumque homines tempore intermit
pis hic durt amplius , quia materia fionisbene edunt, bibunt & omnia,
iebrilis non potcu tain cito prxpjrari , qua; volunt , inunia peragunt , qua
nt effervefcat cum fanguine.
dnotant , febrim poflie adefle ab que
e Capitis <ir/.;r.^IIIequoquehic ma- intemperie , qux li adGt , morbus erit
gis fatniliaris, quia fere materia hie complicatus.
i Quarto pt dit.) Vix licet expripeccat craa , & fxpenumero fmul
lilcofa , & pro.iucit dolorem, quocies mo paroxyfino intermittentes abinviraiteria ilia craQa hxret in vaiis capil- cem dignolcere, nili quod horrores ,
laribus , tubulifqut jierebn . dc circula- & pandiculationes , dolorefque ia
tionem fuain abiblvcre atquit.
fpina dorfi & capite hic funt majores ,
f Inqutetudine. J Inquiet udo eft & corpus poft paroxyfmum frequenter
particuiis aciibus , & fcindontibus
quad i'uftibus pcrcuffum doleat.
jrum cum Judore.) Sicuti etiam
tslcitur'in hoc xgro totum corpus, quod exhorrorc, cumofcitationibus & pandiculationibus prarcedentibus conjundo , & calore
infecjucnte ; itcmw, quod ex pulfu vitiato ; nec non tfgphagus , &
caput , quod ex fiti ac capitis dolore eft maniflftum.
t^Corbus , quiipfum affligit, a eft intemperies qiutdam fanguinismclancholica & malignior ; b qiiB quarto quoquo die , poft fanguinis jufto c minorem in corde tfrervecentiam , nimis vehementer
incalefccns , & tandem poft quinqu vel fex horas penitus defervefcens , febrts JOjartAKt , fwcjgh jrtanacommittens appellari folet. Eaex horrore , d aim palfu debili ' tardo, & infequente magno
& iniquaJi , f ac reliquis fy mtomatis , quarto quoquo dieredcuntibus , & poftea ceantibus , eft perfpicua.
a t intemperies ] Intemperies melancholicanon Temper adelt in quarta
ns , modo lit foines febrilis craffior.
b Qu quarto quoquo d e , fjjrc ~\ Et
fi materia illa adhuc fit craffior, fient
febres quintanx aur iex:anx , quod
rariffime fit , quia ilia materia crafla
nonaptteft tecipere maturitatem , 6c
ficetumpere ob nimiam fcilicet terreftritatem , fed potius efficiet in corpo
re obftructiones vix folubiles.

Minorem ifftrvcfcentiam. ) Frtgus hic inagis ele > quam in aliis febri
bus , minim non eft. propter ineptudincmfebrilis materix ad rolatilitatem ,
qux ex terreftri aufteritate nafcitur , uti
patctex fymptomatibus hiftorix.
d Pulfu debil'ytardcque.) Ex frigore intenfiori, tarciori reditu paroxyfmi
e Ac tardo ) Sxpe etiam raro,
f Acrtliijuu mptomatis.) Omnia
Zi
etiam.

S66

MEDICATIO

etiam hxc adfunt in tertiana , fed alligandx potius pandiculaciones , ma

jores horrores & fxpe numero per me-

dullam fpinx fentitur acceder aura fr

gida Tcrius caput fub iniciuiu paroxyfini.

^CaufaprocatarihcA hnjus morbi eft diuturnus animi, ex multis

curis , angor , uncle , adjuvante melancholico noftri argri tempera
mento ) multi nielancholici in toto corpore retenti & geniti humores,
antecedentcm huic morbo prarbuerunt caufam. Pars vero eorum, lapfu
temporis , malignam pravitatem contrahens , qua; , quarto quoquo
die , poft pracedentcm horrorem , in corde prstter natura: modum
$c maligne incolefcit , & inde in totum corpus dirlunditur , catsttnens
hujus morbi , & fymtomatum , exiftit caula.
a Frocatarflic*. ) Quandoque in- . avidius aflumptis caufaeiTepotdL
temperancia in oftrcis aliifve infolutis j
Dum enim pars iftius materia; morbfica: , propter melancbolicum
futtm temperamenturn , quarto quoquo dit cjfcrvcfcerc mcipit , ipfa primo
reliquis anguinis partibus non fatis bene mifcetur, multafque * par
tes aqueas aliafque crais admixtas habet ; atque ideo , ubi ea ad cor
primum eft delata , imminuitur prim ipfius calor, eoque excitatur
pu!fus debihs & tardus , & b tot tus corporisfngus ; in cerebro vero hinc
talis efficitur fpirituum animalium motus, cit illi , inordinate & vehemcntius in mufculos & cutim influentes , c convulfivum quendam
in toto corpore producant motum , qui, cum prardifto totius corpo
ris frigore conjtmftus , rigor hsrror nuncupari confuevit. Difpcrfis & difcuilis ex fanguine aqueis & d craifis iftis partibus , iiique fatis
attenuatis , reliqua: efrervelcentis humoris partes , cor ingrcila: , &
cum fanguine ibi melius mixta: , concipitint majorem calorem : unde
tunc oritur pulfus magnus , celer , creber , & propter heterogneas fanguinis partes , insqualemque fpirituum in cordis & artcriarum fibras
influxum , etiam imqualis : item ob fophngi, ex ardoreifto, exficcationem , fais ; & e ob acrem & fervidum fanguinem , in cerebri
& totius corporis membranas fublatum , dolor capitis & totius corporis
inquietude. Atque fymtomata tarn diu durant , donee materia effervefcens, vi effervefcentia: f poft quinqu vel fex horas inWudorcs
foluta , per eofque difcuffa , sgram febrili paroxyfmo immunem ,
perfequens biduum, feccrit. Alia vero pars materia: momifica:,
prop

F R I S

Q^U A R T A N A

i*7

propter mclancholicum fiuim temperamcntum , quarto quoquo port

die , ftmilitcr cffcrvefcens , paroxyfmos alios quartanarios , & fimilia haftenus induxit fymptomata.
a Pmrtesajut*!.) Pocius terreftres ,
d Crajfis iflU pert'tbtu , 1. Ergo
.nti fixas, aut anderas tarde ad ina- poft fudores , V multas urinas maxime
incalefcemus , V an ullatenus rationi
turitatem venientes.
Tetiiu torlcr frjtu. Ut aliqui- eft confenraneum , crafas partculas
bus dents ftrideinr . de cubilia concu- primuui difcuti.
e Ob atrtm fen^uinem. ) Acredotiarmir.
C^nvulvum. 1 Quod fgnum eft allegatur bene ad dolores , fed addenda
fal? , aut aufteritatis przfentis . cujus erar obftruio in partibus dolcntibus.
poserions fignum eft alvtu adftrim ,
f Ptfi ,jh .;:/.. vel fix hirtu.^) SytHpurgarlo difficilis fine prxparatione ptouiata durant inteidum per 14. bo
previa , qua humores corporis reddan- ras.
tur fluidiores, vide Hipp. S. a. A. 9.
ijietm eft ) ne hax febris ex natura fua * longiffima fit futura , &
cachexiam 1 hydropen , fcorbutum , vel alia gravia mala acccrfat
e ideoque Qtrxtio diligentiflm erit inltitucnda.
m
a Lon;iJJ!ma. ) Vide Hipp. S. 4.
A. jo. S. A. 70.
Si quartana tempore hyemaliadvcBat , inagis erit pertinax , quiaomnes humores in corpore hinc lunt fi
xiores , nam aslate fpirittis arolansnt ,
adeoque per hyetnem hominem iere
concoinirari folct , nifi viillain agredi.imur.
b Scorbuturn. ) Vulgatum proverbium , de quartana non lonat campa
na. Vide S. 4 A. 43. Sed autor non
feinere meruit cachexiam aur hydropem,uti 6 infiatio totiiis corporis cum
colore obfeuro fequi poteft , longiot

eft , fi ingruat tempore auminni , dutat

en i in per byemcn, aur diutius.
Sxpcniinicro ex peccato in dixta,
aut pcrverfis remediis e fimphci fit
pltx. Qua: duplex tarnen fxpe fua
ponte diaeta legitima accedente periit,
aliquando ex thenaca affumpra.
ldticjae cunt diligtntijpme. )
Moibi prolixi non polTunt vi aut cito
curan i nii magno cum periculo, fed
hic morbus porefteodein modo curari ,
ac ali:e febres intermittentes, nifi quod
materia peccans fit pertinacior, ic inedicamenta potentiora delideier.

E-ujie , a in pravorum humorum cduftione , & intemperiei fanguinis , per contraria , corretione confiftet.
a Inhumirtim iJn3icni.) Quarta bumore?-sqiti non facile inovetur , atna nno medicamento exhibiro vix tol- que a latibulo fortius , utvidetut fepi1i poteft in totum , quia producitur ab mentum habente ; illum fi vi movere
Zz j
ftu

M E D I A T I O.
ftudeamus. magis iftas partculas terreftres in poros corporis iinpellemus ,
& fic manebit , vel brevi redibit febris:
ideo fi intemperies aliqua adfit uni-

verfalis, ea tempore inrermifrtoms debet prius attenuari , & ferinentabilis

red!, deiivle purgari, poltea autem
Curatio febris aggredienda ell.

Primo itaque > die apyrcxix , a?ger purgetur 9j. a tartan vitriolait ,
& fcammon gran, i x. cumja(culo exhibitis.
a Tartar vitriolait ) Eft quid digeftivum.
b Scammcnit. ) Loco fcammonii
addit
Extract, belieb, nigri gr. vi;,
aut x.

Lap lazuli gr. xiv. aut

Humores melancbolici prime inciduniur , & purgantur extract bpid
Lazuli , & hellebor. nigti.

Proftridie fanguis educatur ex brachio fmiftro ad uncas fex.

a Sanguis educatur. ) Curatio , fi
Cacochyinia adfit , a venxfeftionceft
incipienda.
b Ex brachio. ] Ex pede aut crure
(quia fanuis hic peccat craflus) quam
ex brachio potius educatur fapguis,

fi vafa finr fatis magna ; atque fi magna

adfit cacochyinia , iterara vemecnonc educatur, utficfenim meltorubftituatur , ficuti monitum eft io inclaocholia & inania.

Deinde a utatur hoc apozcmate , bis de die ; umendo fingu/is vicibus hauftum triurri vel quatuor unciarum :
. Herb, fuman* , fcolopendrt* ,
Qard. bened. , agrimon. ,
Ceterach, capi. ven. an. M. j.
Flor, cordial, an. p. ).
ort. rad.fanicul. , liquirit. raf an. %f.
Sem, agni caflt 5iij.
amfi$if.
"Rad. capparum, tamarifei 5'f.
Epithjmi , pulypod. quer, an. 3j.
Truna damafcena . xiij.
Decoque in aq. bord. q.f. adlib. ).f.
Colaturx attcfir. decieborio cura rhabar,
Mifce F. Apozema.

F R I S Q^U ARTANi.
^9
a Utaturbocafo^emate.'] A pozeina radix refinofa Ofttutii diflolvi nequit)
part, ij aq cbalybeat. part. j. colaturat
fitfequens
i. Lign. guajaci une.
adde lib- iv.
Cet. red ramarifc. une.).
uta. fcyu. %\.
' Salti tmi. bentd. aut m.xti 5 j.
Bjtd. caff'. une. j. fein.
Chm< China { fi patiens
Sf.falisammtm-.aci ^ij.
. vi'a matthhli
poteft ferre fumptus )
une. fern.
M. f. Apozeina.
Orutiirtg. feutmfemto.
Quod decoftum fumatur bis vel ter
ria drag. vj. .
quotidie . t-tiam diebus intermifDonis
China. Zalj'afariB. a. vacuo ventrculo : cum hot Apozemaune. ij.
te peccans materia incidetur : miruin
Gem . drag. v.
hie praeftat rad O.'trutii refinofa : in
Hfr6. fumar, ceteracb. . m. j. hoc detono per hebdoinadatn unam
fem
aut alteram continuandura.
. Juniper, drag. T.
Hoc eniin Apozemate corpus > ad
Tartar drag iij.
fudores proclive redditur , & poftea ruVajjular. major, une. ij.
tius per antifebrile effie.ieitcr fudati
Coq. in vini generali (nam in aqua jjotett.
Ubi fedimentum in urinis apparere inccperit , purgetur interdum
tali medicamento purgante
52. Cjjf* recens extrada \.
onftc. hamech. 3iij.
}. hord. iij.
MtfeF.Hmlus.
Et fubinde a ante paroxyfmum exliibentur hic bolus :
Sal. abuth. card, bened. an. /Tberiact , extratli card. .. 9j.
/). de lim. q.f. F. Bolus.
Vel c*. Salis abfinthii, card, bened. an. gr. xv.
Tartar, vitriolt, gr. vj.
Saccbar perlatiZ. Mifce F. Pulvis,
Immedta'c ante ptrritxyfmtrm njfumencltis .
Siinfultus valde funt feroces meJ.ia Ame faroxyfmi.] Bihorium ante
paroryfniuni potens debet propinari cainini atttifebrili interdum addimus.
fudotiferum ex falibus , antimonio
Laud. 0p1.1t. gr. j. aut ij. aut
duphoretico , bozoard. mineral i , aTinft opiicochl..^.
liilque mineralibus, TJt
Et tali in cafu , parum habita ratione intemperiei , nos convertere debeRi. Salis abfinth 9jBezoard ininer.gr. xvj aut3j irtus directe ad febrem.
b t'.BoluA.] Obflruiones non ni
Cort. chin china: 3$.
M. f Pulvis cun vino calido fu- hil) poteft referarc , fed nihil fecit ad
moulus.
quartanam.
Sum-

37o
M E D I A T I
Summe etiam hic commendatur cortex indicus , China China
dicTus.
' Chinn~\ Etiam potefl exbiberi pulvis rad. oftrutii fcuf. ij ant
drag j. lie quoque commendatur rad.
gentiana ad drag.], ante paroxilinum
exhibit*.
TinRura Colubrini fxpius uiitata
non nihil confrrr.
Vomitoria hic etiam confulta funt ,
fi latibulum forte eft inter membranes

venmculi, non alias , quia humores

in hoc morbo pattun funt ad fluiditatem comparad Si vero faburra humorum qualiumcunqueeft intra
luin j tunc vomituj prodclfe poteft id
intemperjem ;11 auferendam.
Si alvus- perpetuo it adftricbj in
apozematc priori decoquantur red.
helieb. mgri 5iij . ant ^ JJ.

Ae'r fit temperatus ; Cs&cupepri & euchymi ; Potm cerevifia& 1 vinum mediocre ; Somnus moderatus ; . mediocria , triftitiam.
a V'tuum meditcre.'] Vinum forte , & fpiritus vini conceal poflunt.

XVII.
MEDICATIO

VIR I,

HEMlTRITyEA

FEBRI

LABORANTIS.

Vir 40. annorum , robuftus , mal diart diu utis , incidit matu
tino quodam tempore in horrorem totius corpoi is j quem infecutus eft calor magnus , pulfus crcbci" ecler , perpetuo durans. Sub
vefperam ipfum eodem die invafit refrigerado totius corporis , poft
quam fequebatur pulfus jufto celerior & crtbrior. Sequentedie, ca
lore illo perpetuo & pulfu cleri & crebro durante , leviter perfrigcratus eft > calorque deinde increvit & pulfus increbtiir. a Tertio die rarfus mane exhorruit & deinde incaluit ; & vefperi , poftquam refrigeratus eilet , etiam increvit calor. Quarto ver die , leviter decuo
fub vefperam refrigeratus , incaluit , & pulfus increbuiu Adcft venrri dolor, ftis , & capitis gravitas.
a 2r

HEMITRIT/
a Tertio iitrurfm mane exhorruit.~\
Horror plerumque indicat febriin intermittentern.

FEBRIS.

371

b Quarto die. ] Tarn prolixe hic

perfequitlir , ut fpccics & pcriodi fe bris inaotefcant.

t/ificitur in hoc argro totttm , ut ex horrore , refrigeratione,

& ejus incalefcenti : car , ut ex pulfu vitiato : nfopbagus , ut ex fiti :
wmriculus , ut ex dolore Sc caput i ut ex gravitate eu manifchim.
ifytorbus , qui ipfum affligit , eft fcbr , a qua ex tertiana conti
nua , & quotidian intermittente , compolta , Hmitras..* , vulgo
appellatur. Idque ex fymtom^tuin hic deferiptorum ordine , & invadendi rarione & modo > clare innotefeit.
a Qua ex tertiana continua &c."] Hemirritan oritur tertian s continua , &
cjuotKiiana intermittente > vel contra :
tertiana autt-m poteft cfle continua ,
cun continuo humor aliquis ad cor
deftrtur, vel quia humor ifte peccans ,
itapettinix eft, ut non nifi triduo pol-

]
j
'
I

fit concoqui & reititui : Qui. ni etiam

diceretur , hanc febrem componi ex
tertiana intermittente . & quotidiana
continua , fed fubtilis hxc autoruin
diltinecio circa combiiiaiionein haruin
febriutnnon fecit varelatcni curationis.

attf.i proCMariica hujus morbi eft mala dista , qua nofter a:ger
uctufus. Jude vejo nata cacoehymia pituitofa & biliofa , tum in
vaiis , tura extra vafa exiftens , anteceentem huic morbo prarbuit cauain. Psrs vero ejus una (nltofs , matte aft&n dtebus honorem > &
perpetuum calorem , pufumque crebmra '< ecletum ; altera ver
pamtjf.t , qxotulic fub vejf>cru> , primo corporis ltii igerationem &
dcitj.de corporis totius incalefcentiam > & puliis celaitatem& ertibrit.uem, item fitim-, ventricnli dolorem , & graviratem capitis inducens, continent hujus morbi & ymtomatum ejus eft califa.
a Cacoihymia pituitosa bilhfa, ~] In
eoconfiftitautoribus inextricabilis dif
icultas , quomudo videlicet in eodein
torpor; hofpitari firaul queant courrarii intemperies > adeo ut hinc pateat
ffntatia: noltrat peritas , fe. non fe
brem depender ab intemperie , fed
fufficere alicubi in parte folida dari fomitcm b:ninorcm , Se alicubi larere
fomitein ad mauircfcenduiu inhib
lem.

Nam febris bcC compofira clt 4>b

duolaiibua, quorum um.in concipic
matlirhatCUl in binis dicb'us quod Se
taindiu temporis ilutar , ut interim
novusfomes ex altero laribulo accdt,
quovl unum tantum requirit d ein.
Sed non opus eft,ut inultum timtis anxii in allignandohumorcin pecenntero,
feil, in quotidiana efle pituitain, in ter
tian:; bilem.quia ab uno codemque me
dicamento potet atraque febris curan.
Aaa
Mor

11

M E D I A T I

t^Corbus hic , quia totum corpus affligit , & ex cacochymia contraria , biliofa fc. & pituitofa > maligna & putrefcente , originem
ducit , fatis eft a periculofus. uratto itaque diligentiflime eft inftituenda.
a Ptricubfai] Periculofus hie mor & ideo medicas diligen-.efl"e debet , ut
bus cil , quia non conte lit inultum pro futuro paroxifmo aegro aliquod
temporis aegro ad recuperandas vires , antifebrile exhibeat.
acue conflftet in caufe procatarfticar , antecedentis & continentis , ac intemperiei , per contraria , ablationc.
Prirnb itaque injiciatur a dyfter emolliens , quo inteftinis evacuatis , b fanguis , ex brachio dextro , c tempore minoris afflitionis ,
educatur ad 5vj.
a Clyer.~\ N01 , ut aucbrfacit Atiquando non datur tempus talis
pennittiinuscly(terein> fi alvuseftad- prxpar.itionh & tum ftatim ad antife
brile accedimus ex falibus > & minera*
ilricla , alia? non.
b Sanguis educatur.^ Fiatque altero Kbut.
Alias in remiflione continuarum adido die , quo unus tantum invadit paroxyfmus horis quatuor ante eumlem. hibenda funt medicamenta febrfuga:
Tempore m norit affliUumis ; Hoc linon remittal, continue cochleatim
funt aifumenda: fub forma inixturx
bene, ne afflifto addatur afiliftio
Sed in intennittentibus purgatio antea praekriprae , cui tum a miles
camphoram , Ii inagnus adeil ardot,
potelt praecedere fequens.
& fubinde ad Grim exhibetur fpiritus
jji. Extra. cathoi. gr. xij . xv.
nitrivellap. prtmell. Porro finguli hi
Diagrid.
paroxyfmi habent eandem curat , ac
Trocbtjc. alband. a. gr. ij. iij.
fi febris efliet aliqua (implex.
Mtrcurii duh . gr. xv.
M.f. P. ant PiluU.
Et bibat de hoc julapio :
52. Syr. acetofifimpis ^ij.
apilL veneris
A<]- borrtg. , cariai bened, an. 1$.
Spirtt. vitrtol. . pro grato xore, tJMifcc, F. Julep.
a Purgetur etiam fubinde , tempore minoris afHiconis, tali pur
gante medicamento :
C. Eleuarii ditcatbolici
Dtapruml. 3j.

H E M I T R I T

F R I S.

373

Caffu recent. extr.5'1].

esfq. car. bened. q.f. iSHifct F. Hauftus.
a Vurgttur ttiam [ubinit,'] Caete- pienda funt ea , quae in tertiana & quo
mm nihil hic comparet antifebrili, tidiana nobis fuerunt praeicripta.
quamvit in tarn difficili cafu. SufciEt utatur hoc apozcmate :
ty. K^d.ftrofel. , polypod, quere, an. \). eiebor.
fol. agrimonia, acetofa, cicborii melijft, an. m. ).
Flor, centaur, mm. ,jemfld an. p. j. tamarindor.
Decoq. in aq. bord, jxvj, addendofubfinem decotliontsfol.
fennt
i in Colatura dijfolve fyr. de eiebor. cum
rhabarb.^)X>. Mifce pro Apozemate dequoquoti.
diefumat^).
a Vi* tur hoc admate.'] Ofurpari
potel noftrum Apozema ex lignis , &
corticibus ; fi cacochymia crafla , &
ifeida cum obruclionibus id requirunt.

Mulicrculac umunt decoft. centanr.

min. aut cardb. Oc hoc plus prjefrabic ,
quam Apozema Auctoris , quod ad
dimidium concoquunr in cerevifi.

Vias fit tenuis j tempcratus. Tempus cibandi fit circa horas minoris afflictionis. Potus fit cerevifia tenuis , bene defaecata , item ju
lep ex acj. endivia? , cichor. , rofar. , viol. , borrag. , de citri,
ribium , & fimilibus. Terturbationes ammi fugiendz., & cum ipe
eventus exfpecbndus.

XVIII.
MEDICATIO
FEBRI

PUELLjE,

PESTILENTI

LABORANTIS.
Puella viginti annorum , a graflante pefte , fubito magno horrore
fuit correpta ; qnem primo die iniecutus eft pulfus celer , creAaa 2
ber,

374
M E D.I A T I
ber , & c debilis , magnus corporis catar , & d capitis dolor , magnacjuc virium animalium debilitas. Poftridie in inguine dcxtro apparuit f bubo , & infra illud i in femore , erupit anthrax.
a Gr^Jprnttjeflf.'] Hoc bene addf ,
quia fympromata huic affectai cum a
Iiis roorbis aloquin communia, runc
temporis j debent fufpicionem nobis
etiam pcllis mnvcie , quam confirmant
magnus horror tfc quittera fubii inva
den ; ntC pulfui debilis t qui folct in malignii elfe familiaris ; prxre capitis dolor, quorum fignorutn
fingula petem non indica rent, led om
nia fiinul fmnpia , Vuno die :fia , ominanrur febrem non tnnrum
malignan) aric-ffe, fed potiiu feem ,
niagis . quia protinus inemoratur
magna vwiuirr debilitas: a vulgari enim
ranfa vix iinjco die fanguinis mixtura
ndco lcegc.a ftatu natutali receders poteil. '
b Pulftu , &c.) Pul fus debilis, ca
pitis dolor", magna debilitas &c. pof
funt etiam adeffe in aliis febribus . in
febribus vro malignis fxpenumero
fanuis vix eft fan^uis , & ubi ven l
fecarur, fxpe fangutl efiluir , qua: ni.
hil ef aliud , quam cruftatenax, difcolorvix cultro pcnetrabilis , & infra
illam crufhm non inveniturfanguis fibrofus , Sc inde non miruin ell tales
homines intra vigirui quatuor horas
tarn fiibito exftingui , quod pratctpue
fieri folet in peftc.
Deb ."] > rlifluis febiibuj puj.
ful rtiun eft foffis , hic autnn paflirn
debilis j prinde malum fgnum , quia
indicat fanguinem vix eife fennentabi ,
lern.
d Capitis iloler ' Capitis dolomo
indicat peftem , feil taimimmodo do
c?r per caput materiam circulan non
PoiT..

e Manejuc virium dtbtlilm.~\ Si

fubirb magna virium debilitas contiag.il , hoc dat peftis fufpicionem : d
nott enim languinem a mialinate efle
ineptum , ut erfervefcat ; ut ft , cum
Mercunus fublimatus admifeetur fanguini , fubito inilar lirai fit fanais.
Quod Anno 1660. occup.ivit atem
cuca Ley.lam , ubique <5c multara ,ic
pcrtin.ix fuit in are , ita ut femperinipiraretur , aHeoque non poruit fuperari fennentatioue anguinis , quart
tam rrinlri lioinincs cadaverofa facie
per initkps uienfes per plateas iwtTerunt .
f r<ubt d'-enfSr*.] Haec duo fiem
cum prxcedcnribusdemonttrativc concluduntptikm adeTc.
Bubones in pelle habentur in partibus glan Uiofis , quia partcula; finguinis vifcofae , ck forte etiara acres
rarnrs trapciunffacilnis , fed cum po
li glandularuin I rt minores , eque
adeo fequaers., illi inhxrent, & fie
bubones effitiunt.
Anthrax five c.irbo , qirar. nigrerline caibonis noir.en habet > leperiruf
eti;un in r.-liquis pa:tibtis . tum carne
fis , quam fibrolis , V glandulofi ;
aliquando etiam in parribus intcmii
eruinpunt ; aliquando inter membra
nas renrriciili tarn intiit > quam exrus
confpicui , & tum feqliiintur vomituscrebri , qui vix unquain tolluntur.
Peculiari; rt in hoc morbo friiduIemia , quod aegti aliquando brnefebabeant , tura & pulfus . urinaquefatis laudabilts fint, cum tamen intra
pauras hotas arori moriantut incautit
medico , acgro Sc.adlamibus,.
Affici-

FEBRIS P E S T I L E N T I S.
m-}
Afficirur in hac xgntotum corpus , utex horrore; cor, utexpul*
f viriato
virium animalium debilitate ; caput, quod ex dolore ; .
item itiguen , quod ex ejus bubone ; & denique femur , quod ex ejus
antliracetft manifeflum.
Morbus, qui cam afHigit , eft a intemperies epidemica maligna,,
calida & contagiofa fangumis & cordis , ac fixa five coagulatoria
iptntnom : qua; primo horrorem , & deinde pulfum crebrum , celercm & debilem , calorem magnum corporis , doloremque capitis , .
virium c dcbilitatem , ac bubonem , d cum anthrace , inducens , Febris pcjhleus , wcl Pris vulgo, appellatur. .
a lnttiaptrits maligna. ] Maligniras
nihil . .-...i til , quam feccflio pariicu
lanun fangninil fe invicein . id eft
Sanguinis refolutio intcnucm , & quaii
aquetiin conliltentinin , qu (f irituj nimis fubiro fere - s avolant ; qua:
ipfa refolutio cflTenon ptele fin." mix
tura fangumil admoiium inultuin turbar.uc vi iinquam nlirui polfit.Nam
varii dantur gtadus fectffionisiit patct
nia.: - , qui aliter fecernitur ad paran
dum utytum , alicer ad parandum caeum , aliter ubi coagulum pro menf
paratur : fie etiain patct in mixrione
fanguinis cun fpiritu nitri , aceco
mercurio fublimato.
b Ac fix five ccMruleteria.'j Fixitas cum contagio non confiftit , quip-

pe quod volatilitatcm arguit iomitis

I peccantis.
DibtbfMftm .] Sc. fubitaniam.
.Cumunihraie. I Simile quiddanv
in febribus pctechialibus aliquando apparer.
,
...
e Febru eflileni vtlptflu.j Neinpe
nunquam peftis poteQ elle line ft bri.
Dieine broeckius diltinguit febrim
febii pedilcnti , fedfunt rnntum diverfa nomina circa diverfos gr.i.'us ; nam
febris oiitur tutbat.i inixtione fan*
guinis ; hic atitein ea mixtio eft turba,
ca , ac proinde febris : tamcn
potelt efTe febris , qua; xinuUcur pe
ftem , ob fubiro prollratas vires , quai
ramen non folet pedis noroinari.quam-diu non grallatur iubir in inultos,

Procatarfica hujus morbi eamfa * eft aer , b peftilcnti balitu five

vapore , ob peftem graflantem infetfhis ; unde primo Icvi vitio , c per
inl'pirationem , languis in pulmonibus exiftens , & inde in totum corpus dcJatus, fuit affecbs ; ifquc antecedentim huic morbo prarbuit.
caufam. Purs verb ejus majerem malignitatem & calorem adepta
& ad cor delata , ibique fpiritus fanguinis figens , & ita in varias cor- poris partes delata , comineas hujus morai , & fymtotratum ejus r,
eft caufa.
aE/farr 1 Tile hic non ram fortuita totus affcftirs , fed quod qurfirpiaiU
ef.iufa, quam in aliis merrbis , qui quxdam hac atque lilac per aera volt- inreritn nonintelligen lus eft, tanquam tant > qux venenata incrit dici pof-

M E P I A T I
37*
Amt , non tarnen ejufJem in omnibus tantus ,!iic eft folis calor , qui illas pofpeftibus naturx ; bos enim humores fet ex terra at tollere , fed prxcipue
obruit i liberos finit elle alios , in qui- quia tot inineralium prxfertini venenabul Jam juniores corrumpuntur , in torum . & volatilium fpecies intra teiquibufdam feniores , in quibufdam lurem noftram reconditx non funt:qu*
homines , in quibufdam bruia. Vi le ratio eft , cur peftilentiales inorbi hie
Diemerbroek lib. i . de pelle cap. 4. in loci rariores ex 1 tant , fed hue tramarmotationibus , in quibufdam homi mittipoffunt per mercaturam ex calines fmul & bruta. Idem ibidem ex dioribus locis , aut ubi peftis graaHippocrate, Amoldo de villa nova, tur.
Ferinjpiretionem.'] Infpiratiocon& Fernelio.
Difficile chemicorum figmentum de tagii prxcipua caufa eft , fed nonnihil
natura peftis habetis apud Helinon- etiam per corporis potos poteft recipi ,
tium & feverinum danum: quibus prx- Sc cum fanguine communicati.
d Continent.'] PciHs oritur i feceftennilfis , ('11 flu it animadvertiffe & re.
folutionet fanguinis , & hic atque il- fione particularum fanguinis a fc invilie obftrucliones facias effe , & fico- cem, fed majori gra du. quam in aliis
riri bubones ; aut ubi corrofivum ali febribus ; hinc patet , quod peftis nunquod funul adfuerit , oriri anthraces quam fit fine febri : nam febris tamum
five carbnculos , intcreaqueferinenta- confifl.it in limili feceffione fanguinis,
tiones fanguinis tantuin fufflaminari : fed minori , peftis vero majori
Kircherus ponit venniculos fangui
& ridiculum eft , hic aliquid magis
nis in pefte , fed hoc non rpugnt nofingere divini quam in aliis motbis.
b Fefltlenii halitu , five vapore. ] ftrx fententix , nam vermiculi quoquo
Exhalationes pefHIentiales in noftt re- verfuin rependo poffcut mixturam fan
gionevalde rarx (tint, quoniam non guinis turbare.
Cum enim mateiia ifta effervefcens & corrupta multas aqueas &
craffs contineret partes , & cum reliquo fanguine non fan's bene cet
mixta , hinc ea in corde non fatis bene incalefcens , fpnitufquc in ce
rebro inordinate movens , horrorcm ilium in a*gra noilra exciravit.
Dipatis ver &c difperfis iftius fanguinis eerveicentis & cor ingre
dientis partibus aqueis & craflls , rehquse fervidi fanguinis pattes , cor
ingrellk , magnum conceperunt calorem , qui deinde per arterias toti
corpori , & prccfertim capiti , fecundum acriores partes fuit corumunicatus , atque inde totius corporis calor & ingens capitis dolor , nit
producbs.
a Capitis dolor ] Capitis dolor fieti I cantium acredine , & obftruione rudebet particularum membranas velli- I bulorum comit.
Et quia in hoc afltctu , ob ejus fixatoriam & coagulatoriam malignitatcm, fpiritus figuntur five coagulantur , & multa; fanguinis par
tes

FEBRI-S

PESTILENTIS.

377
tes incraflantur , hinc pulfus norx zgrx eft quidem , obfervorem,
ceier & creber , fed ob nxionem & coagulationem fpirituum ebths : atque hinc etiam tila virium antmaltum ade debilitas. Partcfque fanguinis qudam craTa: , a ad inguen , ob pororum ejus laxitatem , propulii , produxcrum buboncm ; & calidiores ac acriores ad femur depofitar j anthracem ibidemgctiHtrunt.
a Adunguen.] Saepe fub axillis &
poue aures.

b Femur.] Non etiajn embraces fe

mri I un t hngul .1 1 es .

a Metus eft , ne liic morbus , ob lummam ejus malignitatem , ex

fymtomaturo vehernenti manifeftam argram noftram cito interimat. Qtiia tarnen eft juvaiis , & multi ex hoc morbo evadunt ,
c fpes omnis nondum decollavit.
a Metus e.~\ Periculum quoque eft themata erumpunt rubicunda potins
eiindc , quod caufa mali fit in aere , quam lvida jut nigra , fpes eft major :
quem inpi ramus continu , fuppedi- nam horum eruptio falutare ptacbet tantem novam contagii mateiiam , an gnum , .in indicant naturam malum
tequam prior fit difcuffa
(upeiare.
b Multi evadunt. Non ita vulgb
Quaeritur, cur inagis noceat, jejuno
in principio pcftis . fed demum polt- ventrkulo foras prodire c< asgros inviquam infeftio aeris nonuihil decrevit. ferc. Caufa eft , quod pori in ventrcu
Spes omniij] Spes adhuc eft, ubi lo xfopujgo & partiblis oris, patticuTires confiant , & Lypothymiae non lis alimcntorum non nihil obiidcantur,
f*pe redeunt.
ut vencnuin non tain fnbito fe queat
Sic etiaiu in febribus , ubi Exan expndete pet totum corpus.
Idcirco magna a cum diligentia Curatio eft adhibenda ; tptit in malignitatis expulfione , & per contraria , prefertim volatilifantia >
correftione , & turaorum ablatione , confiftet.
a Cum diliyntie Curatio efl adhiiinde. ] De venaefeifVione res anccps
eft, &non pollumus litem decidere ,
nam varii inde dantur contradi eventus , fed in earn nos inclinamus fentcntiam , ut venacfeftio adinittatur ,
ubi vires iatis conftant , e lege , ut
inoxfudoriferum poifet adhibeti , ne
forte Exanthemata , quae inceperanr
erumpere , intro vergant. Idem etiain

dicimus in variolis & moibillis.

Dicmerbrouckius habet exemplum
Tcftis , qua graffante, venacfeftio femperfuit lethalis , fed hoc faftuin potuirefle, quia nou curanmr, ut im
mediate poll potens exhibrent fudotiferum ; V Ii fecerunt , foTfan illudfuic
ex Theriaca fimilibufque folis , qux
non adeo potenter penetrant , Si mo
vent fanguinem.
Vide

M E D I A T I .
Vide Rjverium cap. de Felle Lib.
17. '
PoteftetiamefTc quxftio depurgaxione : feJ rcfpordcmus diarrhceain
peili fupervcui:utein eiTe pleruinque
lechalcin Dein Cacuchyinia non
.necetlario aHell in peile , adcoque purgatio hic non per le in.licatur : fed potius clyllere etiiollknte ell utenduin ;
irbi alvus indurata fuerh
Hie omnia agenda funt , qux agi
debent in febribus ardentibus , fed tue
inajus cit periculum.
Vomitoria hoc in cafu val Je
cominendantut chyinicis : fed Diemcrbrouchim obfervavit ilia fuifle funefla , nifi forfan aliquando id fucccflcrit in homme rultico , aut in homine
alias valde robuilo , nam cum nuit
caufa fit volatilis , quomodo turn il.lud , quod peccat per voinitutn elicie-

tur ? cum per vomitum tanruin ea cuentur , qua; h x rent circa ventriculum ; quomodo quxfo mixtura unguinis humorutnque turbara perillam
corporis quaflationem poterit emen<
dari ; nunquid vires jam nimiuin peri
clitantes , admagisSc quidem certiffime affligerentur.
b Cura'io. jDecjratione prxfervativa vide Muleri miracula chyurica pag.
toS, io;. inter hxc refertur tabacum, mi in peile qua lain Londinenii
omnes officinx tabaci a ; elle cram immines J fed tarnen id non univerfaliter fuccedit.
Aliipennam geftant anferinamfub
pectus plenam argento vivo , fed om
nium certiffimum habetur proverbium
ctto , ong , tarde : cito abi , lunge
ubi , tarde redi.

Primo itaque exhibeatur talis porio cardiaca , fudorifea , & bczoardica :

}). stq tbermeahs j'j.
. de ov> ., vel dis.fcorn 3j. c M.-fcc pro T.'itxne-,
quam fttmat Cvrporc bine lefio , m proheunim fudores.
a Potii cardiaca &c/} Eadem m
dicamente hic juvant, qux in febri ma
ligna i mo.lo lint nonnihil poteiuiora
Omncs radices pctilcntialcs , & aroraaticx , qux uuiltum Calis habent
volatilis , ut Radie, gentian, Zcdoar
Tormenti. Carlm Angehe. Petafid.
C.ntrayerv, PentapbyO. Fol. Scordii.
Cardb Sciricner Dimane , SalvU ,
/ Flor. Calend. j?c
Horum pulveres poflunt cum aqua
Cardb. fuini , vel in forma pul veris,
rum recle additur Camphora
Pro cHrdiacis, non quidem fubito,

; fed conlanterrefocillantibus , fumunj tur 1fid Prttio , Laid. Jsirear.Ci1 rallia. Rafur. Zbons. Com. Ce. Va
Cornu.
Curado potlffimum confilit inalibus , & acidis volatilibus , ideoque
Auctor bene dicit volatilia cfe ufui. In
ter qux commendantur trocbifci viperini , fal volatilis viperinus , item la)
volatilis corn cerv. & com cerv. uftum , qux egregre fudores movent.
Gelatina corn. cerv. valde hic lautlatur, quia humores acres temprt, mix
tura in anguinis corrobort , beque
vires confortt. Ptodel etiam caro vi
perina,

FEB RI S

PESTILENTIS.

579
periiia , piritus fulphiuis p. camp,
Mifct propotiont."] Riveritu habet
[piritas V i t r i 1 i , ni tri , Talis , &c.
hoc , quod fequitur , non fpernen Jlq. theriicaiis .] Auftores difpu- dum.
t
tant , an thcriaca in pelle proficua lit ;
Jj. Btroar. Mineral, drag, iij
Sed affirmaimis , quia in e ficuti in
Salti irunell. drag ij.
reliquis & Tiilgaribus febribus, mix
Qamphtr. drag. j.
tura fanguinis & huinorum arteriofoM f. Pulvis.
ruin eil turbata , quam fudorificis prxDofis ejus eft ad drag. j. ego putem
eipue reditui oportet. Theriacam vero firuf . ij fufficere cum aq. Card bened.
multorics profuifle , vide Diemerbrouk addi etiam poteft aliquid ctoci.
b. 4. hift.7, Ii, 14, 17. if>cc.
Sudore jara pcrao , fumat cochleare nnum vcl akerum fecjuentif
fyrupi , per fe , vel cum jufculo :
BJ. Sjr. dtltmtnibms.
De acetofitate.citri an.
Mifce.
Et reficiatur jufculis efficaeibus , contufis , Sc congelatis :
bibat a lac amigdalatum.
a L*r ptj'daktuml Pro mpetu 1 fem. 4. frig, major. & 'papav. & in cofanguinis nonnibil filtendo , Ii lipo lat. lyrup. de papavere*
thyiniznon eil lufpicio , addipoflunt I
a Anthraci hoc imponamr cataplafma :
B. Fol.fcabioft ,pn'p ficunm an.
onutfisadie ol.UUor. q. f. ^SWifcc pro ataplafmatc ,
cut poridie refina laricea & vuiUits lovtq.f. 4rit.
......
i'...-r.v
a Anthraci. ] Uti in externis , fie intus quam extus , carbnculos conetiara in internis , anthrax oriri poreft, fpicuos nalci , nott Diemerbrockiut
cfptciatim in multum vomentibus , lib 4. hift. Ii. lib. . cap. 14.no. 5.
intra ipfas rentriculi membranas , tam
Buboniadhibeatiir tale medicamentum s
\ -'
. Herb, malva . ).flor. camomill. p. j.
Qaricarum ping. 3'jGotta ptflentur , ac addut/tr pith. rad. altbdd
farm [em. Iim.fiinigraci an. ^ij.
Vttell. ovor. No. ij. >.
Emplaflrt diachyh diffolmi in el. hhor, 5j. faiis 3ij. FBbb
Cata-

58o

l
*" ^ '

M E D I A T I
CataptafmaJ, f>ii in die xenovandum.

a Bxbmi."] Tumor undique in circuitu fatis profunde fcarifcetur & aq.

faifa calicta foveatur'i lit fanguiuis coagul.itio impedatr ccefftuxus ejufdem
adiuvetur: Ri\\

: ' Afiqiix' twfoncs ' firtaros iiuponunt

bubonibus . ier'qu matria'pcccans
citiffime , mi: vulgo dicunt , artrahitur locis vicinis : quia pofi iftius veneni facpe convcniutu cum poris bufonum ; inde , ut in magnetc, bufo ilam
materiain ad fe allicit. vide Aquapen-

dcntcmin Chirurgia lib. II. cap. 25,

Sc .
Qisnam ante bubonis apertionem
dignofcenda prudenter fmt. Videapad
Aquapend. pag I. cap. 72.
" fifchatspoft caultki applicationein
adhibetur unguenturn bajiiicenu cura
thertaca , ol.fcorp Si v.teU.tvi
Pod efcharje cafura modo ulceris vul
garis , detergMitibus cxlicc.uiubus &
confoli Jantibus utcndum eft.

a Epithema quoque pulfuum & cordis regioni tale , cum ltnteis expreflis , calide adhibcatar :
gc. Jtj.rof. gij.
Scabiaft , acetofa, an. 5j. melijft ,
yiccti rof. an. %,fi.pK'v. faamarg. frig. 5j5.
Shcc. pom. redo/. 5jjS.JWy"er.
asipplicetur teptde , &ftpe reuereiur.
Epithema.']hdetheriee. vet.
accenfus > Se focus luculentus ex lignis
-,
Salts card.bened.~~>\\Q. ftruiflus.
Afpergendo linres gutt. aliquot 1Propter ardores acetum calendulafami feruvianije In morbo hoc tanto tuin,rofaceinU)aut thcriacale afpergirat
plus prifidii fperanduin eft ab intcr- pavimento , Vel evaporatur. Aliqui
in cubculo fufpendunt vas aqua plenis.
nltf 'etfWrrl ' remedia riumeratur nui , cujus fiiperfciei venenum hiptfl. picis, ce. in cubciilo aigri ret.
? .0:1 . .,' .i . i.. :
0
Poftridie talis a potio antiloimica & fudorifera exhibeatur :
i. yl<j. theriasabs.
Jitlapif rofati an.X).
Sjr. de limontbus
, l. ".'.' DeatireJlaZij.
Mife'. F. potio , cpttt txhibeatur mane , orpm ne tegendo , adfadotes prolkiendos.
SnQfGnbp.i :fupat fubindeoj. tab. diamagariti rigidi.
f"
"
zPotii

FEBRIS

PESTILENTIS.

a Potto antiloimica.'] In quibufdara

acida volatilia funt niifcenda v gt-fpiritm fulphurts , (uecut citrwrum , malorumque chinenfium : prxtereafl viftr.
fuccint -volatil 4 eflential herbarum.
Sudores non funt valde. excitandi,
namqc fie virej fubito cadcrcnt , quaruin tarnen in hoc dolofo morbo prxcipue habenda eft ratio. Ideoque.

381

^. . Mtlijf. une. iv.

Thermcal une. fern.
Julapii Refer, une. fera.
Therme, drag j.
Salii Ctrdb. fcrup. ij. fern.
Lai am. Peruv. gr. T]'.
Syr. Limon, une. fem.
Ai. /. Potio.

Sequentibus diebus , fi adhuc periditetur , ( quod ex pulfu dcbiJi

conftabit, ) in ufu cordialium, propinatorum , admotorumque , erit
pergendum : quibus a hec potio anriloimica & julapium altcrans addi
poflunt j
g. Atj. thertacal.
vet5v],
Syr. de agrefla 3j.
fulapnrofiti
Acj. calendn'.s. , feabioft an.
Pulv. diamargarni frig. Sj>- Mifce
. Potio.
w. Oxjfaechanmpl. , fjr.de limonib. an.%]>.
b/r. acetof. ^jfc.julapii rofati
.
Aj. cmnamomi J$. fmt. vitnoli quit. iij.
Camphor, gr. iiij. Mifce ,/. Jalapium , euo utatfrquenter.
a Ht: pati:~\ Pro ardoribus adde fal. prunt.

camphor, gr. iij, vef iv.

Jntcrea curet quotidie buboncm & anthraeem Chirurgus.

In a vttius ratione , Atr rectificetur rebus odoiatis aliquotics in die.
Ctbus fit tenuis & refrigerans. Jufcula conveniunt gallinarum & pullorum , duabus lioris vcl un fudore chpf. b Congelata etiam dita ,
ex carne vitulina , gallincea , uvis , faccharo rofato. c Potus fit cerevifia tenuis cum fucco limonum. Tufculis incoquantur> borrago>
buglofla , card, bened., fl. violar. , rolar. Somnus fit <* moderatus; nam
nimius vencnicxpulfionem impedit, Vittt triftitiam.
a Vicltu. ] Mane priufqiiam foras
prodeamus , fumatur aut v;num abjrtthitts , aut fpintm janiperi aut [p.
angelice aut acetura calcnd. vel rofacei

vel aceti, in quo naceratae fuerunt rai.

alixiphermaciycochl unutn:
Aut panis butyratm fumatur cura
impoita herba aut pUlv.alexipharmac.
Bbb
fuper

M E DI T 1
38
. . I
fuperbibendo cerevifiain antiquam.
tiara ex cornu cerf i alterata acido niIn ore teneatr rnyrrha aut tad.'ange tri.
Petits fit cerevifia.] Etiam vinum
ltet, & ludarium ateto alexipharmaco
imbuacur , naribufque fxpe admovca- mofellanum pro refeccione viriuin,prztur; ubi in loco contagiofo in; ri mus ferttm in afluetis.
d Somnus fit nudtrattu.'] Bene hoc
Sputum exfpuatur non deglutiaturb GongeUtucx carne vituitx.] E dieu, quia aliquando hic morbus de
generar in lethalem faporcin.

XIX.
MEDICATIO

PUELLi,

HECTICA

FEBRI.

LABORANTIS.
PUclla 1 8. annorum , nobilis & opulenta , febri continua ptri
da , qua: earn aliqtiamdiu periculof afflixerat , liberata ; quamvis nulla febris amplius , utiprius, jam appareant indicia, ipfaepe
cibos non invita afumat , & ambulare pro arbitrio poffit , urinarque
fine laudatx ; tamen non reficitur ; c fed lafl'a & proftratis manet viri
bus ; corpufque , priore iebri acuta cmaciatum , d non rcftituitur in
integrum, e fed potius magis magifque confumitur; & ubi fc.ilas afcendit, vel alio fe exercet paulo irujore motu , uti f & poft cibum affumtum , g ftatim plus jufto incalefcit , & cor ac arterix , circa jugulum & colli latera , hypochondria , h fenfibilius pulfant j reliquo
quoque tempore pulfus eft concit nior , fed parvus.
.~\ Febris hxc in medicatione fecundai Sc terti hujus librierat
fympromatica , hie vero e!t primaria.
b Nulla feb'ts tniicia. ] Trxteriit
quidern fynocha , fed quae videtur non
tadicitius fuiie fublata per fiidorifera
obitructiones tollcntia , qux ergo tauf.x fuerunt i cur corpus non fusrir refeftjm 5c relitutura in integrum , fed &

potius fucceflerit heftica, qux tirulum

facit huic medicationi , & qux quotidie port partum aifligit , cuin videlicet
chylu* accedit adfanguinein. Confer
fincin hi. jus tii.tori.C.
Sed UJfit prvfli Atii >r.] Pro
rrata vires fxp! adfuntpoit ( fed nondutn perfecb curaras febres , aut ma
le curaras per inc licamenra frgida >
obllru-

HECTICS FEBRIS.
583
obiiruftiones producentia.
aliara adducic materiara prirai demen
d Non reftituituT in integrum.'] Ho ti magifque naturalem , quam per po
rum omnium fymptomatum hiftoria ros materia; purulenta; fertur.
nott febrem fynocham, aut fponte fua
g '1 jufto incalefttt.] Do
&fenfun ceffantem, aut eandem maie lor capitis , V ardor producitur ab obcuratam per nimia refrigerantia ; inde ftrucione ; 6c exinde, quod nimio
enim inulrae obllructioncs furront natx calore febris etiam acrior fiat fanguis ;
in vafis capillaribui & tubulis partium vel quia, pod male curatas febres, fxpe
nutriendarmn.
inflaininatio oritur in parte ignobilioe Sed !: magis magifqui confts- ri , qux febrem producit lentam ; quae
mttkr. ] Quia reftat ex fbre acredo inflammatio cura fuppuratur , & fan
quidam in fanguine , Sc praeter- guini admifeetur, eutn quoque facic
ca , quia numerofx obftruc"tiones fue- acriorem.
runt prognatx
h SenfibtUut. ] Addit hoc , quia
f Er p^jl cibum a/fuminm."] ci- femper pulfant, fed non fentitur pul
bi fumptionem febris ingravefeit. Quia fus j nili cum circa arterias lime obchylus tum fanguini immilcetur , qui ftruct iones .
Afficimr in hac a;gra totum corpus , quod ex ejus made & lafitudine ; fed prarcipu cor , quod ex corporis confumtione perseverante >
& pulfus cordis Sc arteriarum vitiis , in hiloria propofitis , eil maniteftum.
Morbus, qui earn affligit , eil intemperies quardam calida & ma
ligna , ipfam fublantiam cordis potifimum oceupans ; qua? totius
corporis continuam conumtionem , & lalitudinem pulfumque per
petuo 1 concitatiorem & parvum , & , pol aflumtum cibum , &
exercitia paulo majora , pulfationcm cordis & arteriarum in collo
&: hypochondriis fenfibiliorem , inducens , c Fents heclica appel
lator.
a Concitatt rem ] Hatc pulfus frequentia potius eft a fanguinis fiuidita
requain fpirituum copia , quia pulfus
limul dicitur eSc Hebilis.
Porro pulfus concitador feil crebrior
t debilts erit , dum in partibus cd ob
fttuio ; materia enim xtherea per po
ros jam anguftatos fuens, multuin po
ttltfanj>uincm premere Sc prope!lere,cV
hinecreber fit pulfus ; fed elk debilis ,
quia non valde fennentabilis eft.
b Vulfari mm cordis."] Palpitatio haec
indkai hie acreiini lansuiais adeflc

vifcofitatem , loco multomm fpiri

tuum , qui naturaliter client agitationis caufa , fuccedunt majora exerci
tia.
Feb'is httiiea.] Sive maranodes
live tabes notha , quia ulcus hic non
eft in pulinoue , fed tainen quia a ibi
fimile ulcus eue potclt, eo incafuetiam dicetur tabes vera
Tabes diltinguitur in legitimara >
& nothara j legitima eft ex fuppuratione pulmonis , alteriufre partis no
tabais : & tunc fsbris hcclica fempet
Bbb 3
coir.c*

384
M E D I A T I
comes eil : fed tabes oritur notba ab I tionein impedientil
obllruftionibus univerfalibus , nutr- \ adell febris heftica.
a Caufa hujus morbi eft febris illa continua & ptrida , qu argra
noftra aliauam I'm periculofe afflicb fuit. Ilia enim, aptitudine diipofitionis cordis noftra; xgra? concurrente , intemperiem illam malignam ipfi fubfhntia; cordis imprcifi:: unde fymtornata fuperius commcmorata originem ducunt.
a Caufa- hujiu morbi eft &c.~\ Syl
vius culpat falivain . alimenta , 6c res
non naturales , quae omnia non producent heiticam : praetcxit etiam gln
dulas conglomralas . & fuccum pancreaticum peccare vi ti. ltate ; fed ne
hoc hefticam febrim producet , fed
quidefti cacochymiam fanguinisjadeoque potius dicemus, eifc infiammationem & fuppurationein in parte ali-

qu non maxima; confderatioui; , alioquin typus morbi magis fubito procederet. Unde humores per partem
illam tranfeuntes acrimdniam concipiunt , & turbant mixturam fanguinis,
b Intemperiem malignam."] Id eft,
aut crailam , vifcofam , aut acrem, aut
purulentam , a quibus alrerutra fanguinis mixtura continu*, turbetur.

* Ab hac enim intemperie maligna cordis cum* prorlucatur fanguis, qui ad nutritionem & fpirituum anim.iuai gencrationerrj tit
ineptnr: bine fit , ut gras corpus , quod perpetuo calore
nativo diTipatur , & fanguine pravo c non fatis rcuLuratiir , idus
m iis man/que confumatur , &nonnifi migia Ufii:tdnc , obaefeclum fpirituum animalium , moveri queat.
a Ab hac intemperie rc. ] Auctor
nunquam explicat inodutn , quo fanCuis in corde depravetur Si autein
nflaminatio effet in corde , tum tatim
intentes convulfiones , & ipfa mors
fcqueretur.
b Calore na ive. ~] Die fimplititer,
cotifueto , fed prajterea calor hic ad
contaftum fentitur nonnihil acer ob
traolpirationem multi falis volatilis
orrofivi.
Son fatu reftauratur tS'C-J Extenuatio in hcft'.c poteft oriri , vel quod
vafa laftca in mefenrerio fint obftrua,
& tunc languis acrefeit ; quia oleoiis
inollibufque chyli particulis non fatis
augetur & quia ejus partes aquex , 5c

fpirituofe avolant ) hinc tandem tam

acrisredditur, ut non amplius aptu
fit ad nuttitionem corporis verum ab
habitu corporis potius quid ibritot.
Vel etiam praefertiin in tabr notha po
tril accidere , ut vafa capillaria arteriofa fint obtruda , ita ut faneuii ptr
ea non poTir deferri , quapropter hu
mores ibi circulantes (bgnatione acreicunt , & habitura corporis extnuant ;
in his caufis non adelt febris : verum ,
fi in parte aliqu ignobiliori fupF"rl"
tioeveniat, ita ut pus cum fanctiine
communicetur , f.inguiniT difpoiitionemi 6c mixturam immurandofcbuin
efficit , cV fanguinem acriorcm redden
do, tabein infett.
Cum

HECTlCyC

FEBRI S.

385

- Cumquc ea intemperies , fubftantia? cordis inharrens , fit jufto ma

jor, & perpetua i hie pu/fusperpetuo eft concstatwr ; (ai tarnen, ob
paucitatem fpirituum in fanguine exiftentium , e parvus.
a Bint pulfiu cencitatior. ] Majus tnerofi pulfus non poflunt zquare pulhoc eft argumentum ineptitudinis in I fus rariores , fed vehementiores fiinul.
fanguine ad ipititus ope fennentatio
quoad generationem fpirituum.
nis coneipiendos , exinde , quod nu- I
Ob candemqne intemperiem cordis calidam contingit , ut pofealarum afctnfum , velcibs fumtioncm , pulfus Cordts & artcriarum circa
Collum dr hypochondria vchemcntius & fenfibilius moveantur , corpufque
ejus plus folito ncalefcat. Ab his enim cauis calor cordis magis intenditur , & toti corpori mediante fauguinc j per totum corpus corde
dirrufo , communicatur , (fr circa Collum & hypochondria , ubi arte
ria? finit copiofiores & came minus tefta: pulfus arttnarum magts percipitur.
tjtorbus hic , quia confiftit in ipfa cordis intemperie , valdc eft
periculofus : prafertim cum ;rgra ex precedente febri valdefitdcbilitata , & metus fit , ne malum hoc in tabcm , ipfas carnofas corpo
ris partes confumentem , abeat.
a Morbus e periculofut. ] Morbus nes in fecunda & tenia inedicat. lib. .
eft periculofus , quia in t be nothi funt expofitas, qua tabc bacc febris heftica*
obftruebvafa chylifera atit capillana , non eft iminunis. .
b Ni . | Imo jun abiit , ut
fed tunc neceffum non eftfebrim adeffe. Tabes legitima feu Phthifis deno revera notabilis nulla fit differentia in
ter med 2,c 3. hujus libri , lune,
tar pus adefle cum lebte.
Difficilis cfturjaque curatu ; notha quam quod ibi pars folida affecla maquidem , quia obfil uftio ell in exiguis gis lit manifefta , quam hic, ftatim
partium
, qua;
non \ enim /1*
ex pulmonibus

. tubul
_ vafculis
I "til.

. *" nifi
*f&
I*
l- " fanguinis
F affeftis
* * autfequun- etiam
porerittolli,
medicamentis
valde turtuffis
, fputio
fpirituofis. Legitima vero , ob ratio- I puris.
Dilicntiifim itaque uratione erit impugnandus : eaquc intemperiei iftius cordis , & totius corporis , per contraria , ablatione , &
totius corporis viriumquc refhuratione , confiftct.
Ad corpus itaque humehndum , & modicc a rcfrigrandum , ta
le apozema praifcrib.itur , de cjuo bis terve in die liauitum bibat :
l. T^td. cichorii, bugloij asfurag, an,
'-

#6

M E D I A T I
Glycyrrty raft 3vj.
Herb, borrag. , violart*m,portulac<t, bng!offi1an.fJ\. j.
Flor, borrag. , violar. , rofar. provine, an, p, ij.
Sem. \.frig. major, an. 3j4^
b Papav. albiffx).
I'ajfular. mund. jij.
Coq. in aq. bord. q.f. ad lib.
olatHrA adde fyr. vieUcti ,
de cichortoan. jj. %^ifce F. Apozema.

a RefrigeranJam.~\ Peffime hie adhibentuc refrigerantia , quia obllruliones augent : fed ad rcfrigerandura
nitrata , & camphora adhiberi polTunt.
Cxteroquin in temperatis major eft fecuritas.
Ideo medicamenta , hie exhibenda,
non debe elle calida , frgida ,
fed eatenus temperara tk porro poro;
jnflaininatos aperientia ; acredi nem tollentia , Oc ztherem amicuin
in corpus introducentia.

b Papav. albi,~) rarer, &

qua: acrimoniam fanguinis temprant,
poflunr admitti : fed cortices , & ra
dices in noftro Apozemate addi , ut cort. tainarife Radie. Opparum, Rad. Sallzparill. Chins . ut&
herbz vulneranx , quz abllergunt, &
mundifican! ulcera ; ubi ilia |sm fuerint prifentia. Poreft futni 1 ulTlag.
Car .lb a. m j V in ilecodione adde
porro , qua; in Phtliili <5c Empyeinate lue ;c commends ta.

Ad vifcerum ctiam corroborationem a utatur tali condito :

J. Spec, diatragacantb. frigid ,cU*marg. frig. an. 5),
Diarrbod. abbatisSjfr.
Conferv.fior. rofar. palltd.
Borrag. an. |j.
F. Conditura ,
De quo fumat bis terve in die caanea quamitatem.
a Utatur tali condito.} Pulvis dia- ad fuppeditandum fanguini diutine'ob
margaritar. poteft fubinde ufurpari, el pororum in his eonftamiain ) xthcrein
inagiftcrium perl r. aut corail, hue fpe- ipfi naturalem.
ciant omnes lapides prztiol prxparati
Confumto apozemate & condito , alternis diebus a fumat mane tepide lactis amigdalati |iiij. in quibus facchari rofati tabulan 5ij- funt
diflblutar , in eoque ad feptimanas quatuor perfeveret.
a Sumar tnant ttpia* Ullis amtgdalati.]
dum.

Poteft ufurpari lae recens caAlte-

1 FEBRIS.
j8>
a Altero die , quo ab amigdalata abftinebit , utatur fequente con
feccione :
. onfcrv.flor. violarum , buglojf. , rofar. ,fcabiofa an.
L.iduct cotiit. gjC
Spec, diatragacanth. , diamarg.fr. , diapenid. an. 3j.
,
Syr. de portulaca & violacei ej. f. Mifct in formar
Conditi. Capiat 3ij. pro vice.
a Alten die ututurfeq. conftftiont. ] dimidia dofis alicujus pulveris antefe
Si Paroxyfmus pod meridiem fequirur, brilis, v. gr.
loco partus poteft furai antifebrile ex
i. Antimtnii diaphoret.
raineralibuj , & iales polTunt omitti ,
Camphor* gr. ij, aut iij.
alunentaque prxcipua capiantur poft
Secchar.faturm gr. ). aut ij.
difcuQum paroxyfmum.
M. f. Pulvis.
Szpius fumatur una tertia pars aut
Cordis regioni > & puliibus in carpo utroque , adhibeatur ante fomnum indies fequens unguentum :
5. Succi buglojf. , violara , portulaca , atluca , fimul ex
prejft. an. 5j.
ScabwfA
Ol. rofar. , nenuphar. , an. iiij.
Coq. adfaccor. confumtionem, addendo fub finem
Succihmon. 3.
t^Cuct/ag.fem.pjjllit , faSa cum aq. rofar. f.
Cera alba parum ,perm>fcendo jpec. e/ecluar. de
emmis , diamargar.jrig. an. 3.
Corah , cryflall.fubtthlfime pu'v. an. 3j.
Mifce. F . Unguentum.
Neilluvies aliqua, excrementorum congcfta , morbum augeat,
fcptimanatim fumat ^j. a mannar calabries > dilbluta? in tend cerevifia:
M f. Pulvis.
Mann* calabrie*. ] Manna non
Mcrcurius dulcs hicumitur, quia
malehic praefcribirur, quia acredincm
potenter deobhuit . & ei atljungltur
temprt: fed fi purganduin videtur.
bezoar. mineral.
R. Mcrcum dulc. Ccrupr fein.
Be^*r, Miner, gr. viij.
Pro arcano hoc hic haberi poteft .
quod fudorifera purgantibus admifeeTroihift. alhxni. gr. j.
antur , part tarnen doli , ne indures
Ol. carui. gutt. j.
CC
lenfi.

MED I CA PI .
388
fenfibiliter movent, & fic purgantu 1 cit , fudotiiera tum infenftbilitet & tayincant , quia interea , dum purgatio I men potenter aperiunt.
fermeotationera in fanguinem pcodu- |
Et tribus diebus poil , fempcra injtciatur hie clyfter :
Juris galltb&y in quofior. Qord. 4 . & portu/ rectus
decoRa fuerint ttb. f
Lltscaprinivelvaecini^vj, in iisdiffolv. mannt ^j.
"B'ttjri recent, gjf.
Vittll. ovi No. j. tjfytifce Fi Gyfter
a lnjicistur hit ehfttr.~l Ctyfter ex
ClyfUri i oprime aJjungarctur Rad.
ap crient ib us prodell > fed. non debet Bryqiiix viremis , fi lit [ leniter
ee acris , ut, fcilicet, in intellinis ma fblummodo ) pur.ganduin : ficca t ncum y ii lit periendura.
neat diutius.
* Viius rationem , talem inftituat : ut indies ter , hor fc. dcima
matutina > terti , & feptim , Cibus illi exhibeatur duarum faltem
vcl trium generum , pro un menfa. : de quibus tantum alumat, quan
tum ventriculus optime ferre & digerere poteft.
Hsc autem comedantur eupepta & euchyma : caro caponis non
antiqui , gallina: junioris , vituli , agni , pifeis lucii junioris ; recle praeparata , nunc elixa , nunc alla. Ova elixa trmula.
Leviter omnia falita , & vix dum vcl tenuiflme faltem, aromatibus
condita. Martius pais , amigdalse , paflula. Pro fecunda menfa ,
poma , , pruna exiccata coca. Ex lae amigdalino plus cum
butyro recenti. Pais ex farina tritici pura piftus , non falitus. Oryza
in jure cota. Tuculis carnis incoquantur folia portulaca: & bugloffa;. Vinum fit album , maturum , tenue. Cerevifia mediocris j
non amara.
a Vicliu ratmtem talem &c ~ Ce
Exhibenda funtea , quae acreJinrm
revifiae nondum deicarsc pofTimt addi temprant , & multuin nutriuiit.
herbae deobltruenres, Se emollientes, ut
Animi paffiones vehementiores viCe rad & edrtic ut in fermentatione tentiir
particular inredientium cerevifia; intiOreviGa fit recens , & vinum oligophorum ^In njxra hic prot'unt om
mius inifceamur.
Alimenta nimis multa vitentur.
nia , qux- protabe prxlctipta lunt.

XX. ME

38*
XX
M E D I A T I J II V E N I S,

cura febri arden ti,

S,

laborantis.

JUvenis viginti fex annorum , * febri ardente laborans , linguarn ,

vicinafque oris, partes , fcabras , fiffas , h multifque ulcufculis cum
ardore obfefl , ac c lentore vifcido obduclas habet : Atque difficulter oblata deglutir poteft.
a Ftlr: arcate lab. rans & fcabras ,
fijpu&c'] Signa funt imminentiuin
aphtharum.
b Multifque ulcifculis ~\ Aliqui nomen aphtharum.fument generaliut , ut
etiara applicetut lili cafui , quo partes
oris obfelfae fubftantia aibicante funt,
inftarlaftis congulati.
Ltntore vijctdo ] Quod iignum
tit veriraris fentcntiae noftrae , quod
etiam bic obftrudiones Temper quzdatn adlint, quarum lentot il le eau
lafit.
d Difflculler deglutiri. ] Partim ob do
lorem uleufeulorum deglutir meruit ;
partim ob liccitatem faucium ; partim

ob lentam illam viiciditatein ; qui ipfe

Ienror aliquando oolligitur circa laryngem , unde y oft ejus exficcationem
difficili-. refpiratio , c intra paucas ho
ras non raro mors: ut adeo' aegri ex
hoc fymptomatepotius quam ex aphthis , aut febte , aut alio comit mor
bo inoriantur ; quod accidit potilfimum iis aegris , qui celpirant ore patulo. Non putandum eft , aphthas
femper in ore folum ledcm fixifle ; fed
etiam in ifophago intetduin , quin &
in ventrculo 'lo & intcftinis. Hoc ipfum indicant excrementa alvi,
quae aphthas faepe numerofas fecum ierunt.

isffficitur in hoc argro lingua : item vicina; oris partes; quod ex

oris infpeftione , xgri querela & deglutiendidifficultate patet.
t^ior^MS, prater febrim . quo hie xger laborat , eft intemperies
acris , calida , fcabra , & vifcida lingua: , vicinarumque oris partium,
cum ulcufculis moleftilTimis cunjuncta; ifquc nomine vul
go venire folet.
Ha: in hoc a:gro , ab humoribus& vaporibus fervidis vifcidis & acribus , partim cx totius corporis cacochymi , a per vafa ori vicina ,
ob porcs ibi juo patentiorcs , partiumque iftarum mollitiem , in ilC 2
las

39o
M E D I A T I
las partes propulfis ; partim ex pulmonibus & ventrculo per cxhalationem & evaporationem eo dclatis ; partefque illas vellicantibus ,
erodentibus , obducentibus , nimioque calore perfundentibus , an
ginem ducunt. ,
a Per vefe ori virinti.l Hace vafa
melius allegar hoc loco , quam in ins
authoribus vcntrkulum longe diffi
turn; fc lia rentriculo aphtha: feiu
per venirent , tunc .nrermedius xlo
phagus femper deberet & quidcin pri
mm loco aphthis laborare.
Aliquando oris ulcera funt a lue re

nerea , fed tunc etiam aggrcdiuotur

ola p ilati , prxfertiin & nali.
b Ex pulmon bus ] Non opus eft
longe accerferc aphtharum caufam, fufficiunreniin oris \aia , quamvis Ailla caula poffit interdum eo jurare.
Videnrur aphtha; tantum locodifferre a variolis Sc morbilis eflcntuliter.

Ulcufcula hax ftbris ardentis , quam comitantur , magnirudinem

& a pravitatem ; ac proinde magnum argri noftri vita; b paitulm iignificant.

a Pravitatem.) Id eft, quia mul- rifcoGtatem.

b PtncubiM ) Praelertim fi
turn Talis corrofivi emittitur ex vafis
proximis , eque exhalatur , neque punt 6c potteaintrorfuin ferantur.
circulum fuum abfolvit ob adjunctain
Cur itto , aprartervenarfedionem > b purgationem , aliaque reme
dia febri convenicntia ; cjuulia , in febri tertiana continua , upenus
fuerunt propofita j in intemprie! , & ukuculorum per contraria
ablatione , confiftet.
a Prater venafeilionem.) Nempe fi principio & dedinatione adinitti laadfit plethora , nimius in i.mguine im xantia , inulto magi* id verum eft de
petus aut etiam ob febriin ; at vero variolis Sc aphthis, pra:fertim fi ca
Tcnam fecuiflepericulofum eft.
rinii in partibus eeiain inttrnis fufpib Purgationem.} Diximus alias' in cio fit . ubi adftricb alvus toleraturper
Minibus morbis acutis non nili in , a j. dies.
Primo itaque tali a gargarifmo frequenter utatur :
Hordeimien.tf.
Fol. plantag. , / , prunelU , an. . ).
Sempervivi , violar, an. .f.
Flor, rojar. rubr. , b*/ift. , ma.'vd arbor, an. p. ').
Sem. Cjdon. 5j. cort. granat. ,[ an. 3j/".

APHTHARUM FEBRILIUM.
}91
Dccoq.inaq. comm. alib. j. in Colatura dtffolve mtllis rofati ,
chamort an. j. *Si/Ctfc. F. Gargarifmus.
Poll gargarifaticnem cs perfundat fccjuente linftu :
52. Syr. vtolacet , granator. acidor. ,
Dtamort an. 5). Mifcc.
a Gargarifmo. ) Si fit in principio Si ulcufcula fint fordida ac ptrida
aphtbaramei ad Je
abluantur
Sent!, tubri Jvj.
Decode hordti , in quo
Si inflammatio adfuerir adde
Mel rofaceum indatur.
Succifilar.i ijiij.
Pueris detur lac thalybeatum cum
Salts frunell. 3j.
cinferva rojmrum agitatuin.
Et in ore teneat nodulos ex linteo confetos , in quibus.fcmina cydonioium parum contufa , & faccharum candi ditum nonnihil tritum , contineanuir : cjuicjue in aqua hordei vel plantaginis funt ma
ceran. Iifdem etiam nodulis , bacillo alligatis , os , lingua & fauces
fepius detergantur. His enim fcabrities lingua: & aphtha; mollefcunt ,
maturantur , & decidunt , & oris calor fedatur.
a Satcharum tandi ) Hoc raundificat ; uti infantes, exerr lingua, forteter cadentes dentibus linguam prashendentibus , unde ea identidem pertundi
tur , quae vulnera ! i s nodulis ex (ae
chare candi in ore detentis,fanata vidi.
Sivalde dolorificae funt, aut lact
autemufioneex
Sem. f. frig. Sc
Mucilag.fem. ffyllii cum

Aq. folani Sl
Rnfarnm. Fiatcollutio.
T .indem etiain ad narctica devenienduin , nam acredo corrofiva non
aufcultatvulg iribus j pofluntque poilmodum adfhingentia & exliccantia
ufui venire : uleufeulifque bene di(pofitis & portea Ruptis. natura porra
maximain partem operis exequitur.

Ubi aphtha: ineipiunt decidere utatur hoc lineb :

. Syr. cyonior.
Dt rof.ccii an. j. Mifce.
BiMa fit > qualis in febri tertiana continua fuit prarferipta.

Ccc 3

XXI. ME-

j^i

XXI.
..MED.IC-A.TIO

a TU SS I

FQEMIN^,

CONTUMACE

LAB ORAN TIS.

kEmina 28.aflnonimidum per -hiberna trigora nocturno tempore
exlecfco, non fads bene veftita, furgens> per domum farpiut
difcurrere cogebatur; .incidit in tuilim, qua multa pituitofa, Sc
faepe etiam faua , palfim expcorat : qua?que d vefperi Tub ingreifum
lefli valde exacerban folet. Multis bechicis citra purgationem hactenus eft ufa : fed fruftra. Nam hoc malum jam fefqui annum con
tinuum durar.
a Tujfi.) Vide medicationem quar vefperam, cura segti ledum intrant ,
tuftis ingravefeit , quia particulx falitern hujus libri.
Non veitfurgem.) Similis aftio nx antea iminotx (acebanr, nuncrefubi ilc caula eft fuppreffionis mcn- ro calore lefti m agis agitantur , Se
ta, nervo . impclluntur, & fie irritadofium in foeminis.
Multa pituitafa pajjm exftlor>t.) nein ad tulfim efficiunt.
: e Citra, furgautnim. ) Non '
Phlegmata in pul m oui bu s craffe'cunt
ob fngidum acrem infpiratum , & par fufTicit raifa & tenacia parti matteticulas acidas ari fx pe numero imn.ix- nu.life , fed opottet etiain poihnodum
tas pblegmata inc liantes.
ex corpore liminai! , ou a. reant.
d Vtfferi/ub ingreffum Ufti 0>e.) Ad
Afficitur in hac a?gra a pulmo ; cjuod ex tnifi illa pertinaci , & pituitoforum ac falforum expectoratione , pater.
a Pulme.) Hic non tantura pulmo
nes afficiuntur , fed probabile eft, quod
iltofrigore externo, a quo nofter aeger
morbum accepit , muln alii humores
in mufculis abdominis Cunt coagulati ,
ic lie motuin ilium convulfivum au
ge nt.
Cum enim corpus humanuni valde eft
calefa&um , pori cutanei vlele patent,
per quos copiofa materia infenfibilis
tranfpirationis avolat : cum itaque ta
le corpus frgido aeri exponitur, par
ticular mulrz aris fefc in poros cutaneos infinuant, & eos anguftant; quare infcnlibilis tranfpiratio ex parte imeclitur, avolantibus per poros an gu-

ftatos partculis fubtiljoribus , cuHiores remanent, quae portea , continuo

avolantibus parriculis iubtilioribm ,
inagis ac magis craifeftunt , & in hoc
conliftit humorum frigore coagulado
in noftro corpore. Si haec materia craffa in mufulis abdominis hzret , & fui
acrimonia ervos vellicat tufllm inducere debet
b Expeihratione ) Infpiratio in tufii
tantum eft ceflatio convulfionis niufculorum abdominis , quapropter non
non opus eft , ut dupcem convulfionem imaginemur , nempe infpirationis, cexfpirationM.
Her-

TUS S IS CONTUMAG1S,
35>3
Morbus , qui JCgram banc affligit , eft intemperies pulmonum pituitofa, a faifa, frgida, & acris , cum coram nimia pororum
apertione conjunfta ; qua? frequentem tuifim , pituitofamque expeorationem efficiens , ab effeto five fymptomate hoc fuo , tuflis appellari folet;'
a S*//*.) Sal fa non a frigoregenita , fed a fanguine jam falfo prxcipitata
b V rorum ) Ejus fane
nulla applet caula, frigus enimpo
tius obttruftiones parit , fufficit dixif-

fe , quo.f hic ft convulfio mufculorum

abdominis fafta per humores , Tel va
pores acres , & era ii'os , adeoque frigi'os, ficetiam fauces titillari , hurnorefque pulmonum per fuperveniens
frigus fuilfe coagulatos in pkuitam.

Ciiufa Procaiarflica luijus morbi fuit difcurfus , ab hac fmina non

fatis bene vcftita per hiberna frigora in edibus fsepius fairus : hinc
enim totum ejus corpus , ac pra:fcrtim caput & pulmones frigidam
intemperiem contraxerunt ; qua pori capitis & pulmonum arcbti retinuerunt magnam partem vaporum & exhalationum , qua? per illos
copiofe antea exhalabant. Vapres autem ifti , ratione in capite &
pulmonibus retenti , partim in matenam ferofam & pituitofam fuerunt, obloci anguftiam & intemperiem frigidam jam contra&am ,
convcrfi j partim ex retentione vehementius agitati magnos in illis
partibus poros , humoribus ierofis , pituitofis , lalfis & acribus reliquo fanguine feparandis , & in alias partes propcllcndis , idneos , apcraertmt. Arque ita antecedentem h aie morbo praebii-runt caufam, Pars
vero humorum iftorum in bronchia pulmonum delabens , eaque fu
acrimonia & copia vellicans , eoque poros cerebri., in mufculos tho
racis definentcs, vehementius & inordinatius aperiens, fpiritufque
animales modo in muculos infpiratorios , modo in exfpiratorios tho
racis & faucium vehementius inoidinatiufquc immittens : atquc ita
thoracem * inordinate dilatando & contrahendo , aremque & pituitam acrera & falfam , bronchiis pulmonum contcntam , per vices ve
hementius cum ftrepitu cxpellens, intemper'mhn^us , & mis canti
neas eft cauj .
a Inorditttte dilatando ) TiifTis non
requnic inordinatam dilatationein tho
racis > nifi per accidens ; quando tuflis
nimis efl continua , adco ut aliquam-

diu non licuerit fat libere refpirare;tunc

profundionreipir.itibne , tandem illud
damnum refarcitur.
M >r

M E D I A T I .
394
Morbus hic , quia eft materia acri ; & jam tamdiu duravit , inducit pericftlum fanguinis fputi exulcerationis pulmonum , & phthifeos , qua: inde fequi folet.
a 'Exulcerationis pulmonum.) Quod | tuffis non raro vext Xgttua cum cauquidem verum eft hoc in , quo di- fa Tola eft in mufculis abdominis . atcitur ice,nina inulcum cxpccotatTc, ed I que tunc colledio eft nulla intborace.
Diligente itacjue Curatove erit impugnandus j qua: in caula: antece
dents , continents , & intemperiei , ac tuffis , per contraria ablatione , confiftct.
Primo itaque a pnrgetur jegra tali hauftu :
1. Diapruni , dsapbamct an. 5^.
Decoipeoral ^iij3.
Mifie. F. Hauftus , mane exhibenius , (Tfahn
de reiteranchs.
a Purgetur.) Si modo materia jam
turgeato: prompta fit adfubcundam
ferinentationem.
Pro purgatione Mercurius dulcs hic
mire convenu , quoties hic phlegmata
cralfa abundant, nam piruitam optime incidit : Pro purgatione etiara
piodeft refina agarici vcl Jalapp. ita
que ad purganduin.
i. Spec, diacarth. gr. xij.
Refin. agar.
Merctiru dulc. a. ferup fem.
Trorhifc. alh. gr. ij. vel iij.
Ol. gutt.j.
M. f. PiluU. Vel
. Rffiu.jalapp.
Ag*r- gr. .
Martin: Duh. gf. xij.
Trtxhifc. alband. gr. ij.
M. f. Pulvis.
Qui pulvis pro ratione gri poteft augeri vcl diminuijVel addenao, vel demendo gr- j> aut ij aiicujus ingredintis.
Si pilulas voluerimus , fumantur
$1. canti gutt.], i vires fuerint debiles,

dofis poteft minui : zger formato

prxferjt hauftus.
Trochifc. alhand. gr iv, velv.
Merc, dulcis gr vii|, aut x.
DecoB. peara!, ^ij.
M. & fortius coneuttatur , /j'a
mercurius ad fundiiin fubddet.
Omnes Auftores voinitum hie commenclanr. Aliquis tarnen diceret, vomitus hic non producic phlegmata e
pulmonibus , quia tantuin eft convulfio ventriculi ; verum poffer refponderi, quod Ii magna faburr.i humorum
peccantium in ventrculo exiftat ( quod
Naufe , anxietatibus circa pricotdia, fenfu gravitatis, & quafi cinulo, apperituque proftratoprobabiliter
cognoicitur ) tum poiTe cum prodefle 1
quatenut faburram illain e ventrculo
ejiceret , eum expurgaret> & obftruioaes inter illius fibras hxrentes toileret : deinde valida illa corporis concufllo humotes craflos e latibulis par
tium tolidarum educit , Si fanguiai
inifeet.
Poftea

TUSSS CONTUMACIS.
Porteaa utatur hoc decob :
rad.althaa.
funiculi. , bpetrojelini an. j.
glj/cj/rriz-a raft, enula an.
herb, tusfilag., hjjjbpi, capill. veneris,
buglokan. . ).
jujubar., cartear. an. N. x.
uvar. pajfar. {5/
jent.antfi , carui, 4 frig, major, an. 3j.
hordei mundati nt. j.
J. decoltio d in aq. hordei e ad lib. j. In Colatura dijfolve fjt.
de hyfsopo, de liquiritia an. jj.
F. Apozema, de quo hibat bauftum bis in die*
V tuut ho: fbffcffo.] AuAoris deco- quztuffistatimpoteftfedari, osaqui
dum ut fit potentius , lit ex lignis , ut- colluatur , fed acida debent eil volati
potc , qua: maxime incidunt , ergo ad- za , alias phlegmata coagulant , ut in
tligui guajac. une. j. Vll drag. x. tort. pefte quoque acetum diftillatum prodeft, crudum nocet, hinc medcame,
/. une. j. rad.<appar. une. j. fem.
PoTcut cciam rai. Jappai maioris tis afthmaticis non niraium aceti debet
admifeeri.
addi
Tttnftlini.] Loco Rad. Petrofel.
d In aqua bordei. ] Decoum alifame Rid. Zalfaparill. uncfenuCt* quod in dcoction hordei coquerc non
une. fem. SaffafrM drag.vj. Addi etiam r eru m dur ru m con ven i r jaqua en im tarn
imprxgnatur particulis mollibus hor
t*mrs Mbm po t eft.
e Caricur. t.l Syrupus Auctoris, dei , quare nul I at enus accommodate
& cariez, & paflula: omit tan tur, quia ad vires reliquorum ingredientium ertanta dulcedo nocet ; aliquid tarnen trahendis : melius hordeum mundatum
poteftaddi ad gratum faporem , Ted non reliquis ihgredientibus immifcetur , ut
VBfiiat.
aqua , dum vires aliquorum ingredien
Acida tuffim etiam imminuunt , tium cxtrahat, etiam impregnetur par
fat Tolatilia non vero fixa quatenus ticulis hordei.
ohtilia falem infringunt , & pituitam
e ^td lib. ;.] fiat decoilio ad lib. ij
diflolvunt.
colat. add. oxymeli. fyllitic. une. j. Salis
Quod acida tuflim movere dicantur , Card. Btiied. fcrup. ij. Spirimfalis am
bine eft, quia acida , dum afluraun- moniac, aut fpirimftlphuris drag. j.
tur gulam a falinis phlegmatibus jam
Vinum malvaticum hie quoque prod^oaammodo excorticatam irrkent , eft.
Corpore expurgato frequenter utatur ade hoc eclegmate :
loch, de pino, j.
fpec . diapenidi, diatrag. an. 3)$.
Ddd

{jr.

MEDlTATIOw
96
fyr. violar., de UquirtiAAtu.
Mtfee y F.Lincbs.
a Dtboetclegmait.1 Si multum fali
humoribus admixtum eft, & gula ab
acredine irritatui , ka ut tu dis caufa
inultiplicetut iu orecclcgmaca, vcl fuccus glycirrhizz teneatur, ut fauces ab
acredine liberen tur , nam tulii hic fuecus iimplcx , in afth mate anif.it us fumitur.
Omnia mineralia diaphoretica hie

profunt , pratcipue fi aliquid croci ad.

' datur , & pollut fluni cum jo, vit*
Matth.
Pe&oriapplicari poteft pellis cygni,
rel etiam peftus emplaftro ex pulvere
anifiaut cummi , Sc aJipe agm ppteft
tegi.
HofFerus in paroxyfmo commendat
pedemdeponi in aquarn calidam.

Utiles hie etiam ftmt 1 trochiici bcchici> & faccfaarum akh.r.r , in ore
detenta , ut cnlra licjuefcant.
a TrKhifci btchici. ] Potius horum
loco decoct um caleiciens , ft caufa eft
frigida.
Au lo es vulgo in Arth ma te, & tuff
bechica adhibent line purgatione , qua:
tarnen quatenus dulcia funt , maxime
nocent ventrculo , quia appetitumpenitus proftemunt , Si fanguinem ac
phlegmata incraflant , & quamvis dul
cia eftnt proficua, & humores crafles

cx partibus folidis educerent, nom;,

men prodeflnt , quia humores ptecaotes in fanguine e latibulis educbinoa
expurga nt , n" vero pblrhmata Cur falina, &gulam crodant, tum dnleia ic
ore po limit I um i in pauc quantitatr,4:
itateneri, ut lente diflolvanrur, utita
gulam falin acrimonia prarfrrvnit,
fed non funt deglutienda , ii fieri paftf.

Vefperi etiam eubitum itura cochleare fumatde hac mixtura ;cjui

defluxus humomm eeregi filntur ; &pori nimis aperti dauduntur i
. fyr. de bjrffofo y papareris albi,
oxymeU. fimpl. an. j. ]
Mifce.
Didt hic obfervetur , cjualis in Catharro fuperius fuit pneferipta.
a Oxymtll.fiinpl.] Si phlegmata fint
TilitU Deyrtet vel
nimis tenuia , ita oxymel non ufurpabi' Laud. Opiat, vcl
tur, etiam cathanu cftnimiumco1- opii.
piofus Sc impetuofus ob vim adftrin- In caufa craflaflir. benxnin & fttfkf^k
Sumatur fubinde fudotiferum ex Tie
gendi.
In caufa tenui & acri ufurpentur po rce* rectmi. Beqadrd. Miner. TinS. Ofih
tius
Omipis faillit).
tynogl, gr. vij. ycJ
PRA

LIBER

JE

T I U S.

De Medcndis Morb Abdominis,'

I.
MEDICATIO
CA

RDI

PUELLi,
ALGIA

Laborants.
Uella vigmti annorum j jam multis anns , a de roone &
i com preflfcne circa ventriculi regionem concjueritur: clus continuo edit cidos > in hypochondriis c murmura 8c
--, ,,. rugitus audiuntur : torminibus ventris frecjuentibus &
dolore capitis inreftatur. Colore eft pallido & cachetico ,d men_
fdque non decenter fluunt.
a Df rojioue e>* comprtione circa &t.)
Uli indicant humorem pcccantem nonnibil corrofirum cflc , abradentem mucilaginem a fuperficie interna ventricu
li; non enim quotquot acid fmpliciter intemperie laborant , pari un tur idas
foliones , hase vero compreffio^aufteritat is eft indicium.
b continuo edit acido!. ) Hic
in noftrocafu fepe etiam adeftfaporarturus , quia partcula: bilis in poris
lin^uz , & Palati hxrent , & eos obftiuunt , ita ut, cum partcula: aflumptorum in illos poros irruunt , partcu
las bihofas in ervos adigunt , Si ita
fenfum amaroris producunt.
Murmura (3 rugitut.) Novum ar
gumentum auftcritatis > vclut poros

eooftringentis.
Auftorcs rhultum Ioejuuntur de va.
poribus flatulent is , quos valdeculpanrx
cumtamenin corpore noftroordinarii
lint ; fed fefe tunc denaum manifeftant,
cum pori in ventrculo aut intcftinis auc
alibi funt obftrudi , ita ut non poffint
ire per poros illarum Partium quaqua.
verfum, quemadmodum innaturalifit
ftatu i unde li iurfiim afcendanr rugi
tus; fi fraftis obftrufHonum clauftris
fubito provolent , murmura excitant ;
qui etiam excitantur , cum vapores nimis craffi funt, quam ut per poros inteftinorum naturaliter , licet apertos,
moveri queant.
d Mtttftfaut &t.) Indicium hoc de
nuo aufteritatis,
Dddz
Affici-

i9t
M E D I T A T I O.
Afficitur in hac a;gra ventriculus ; ut patet ex rofione & compreffione
circa ejus regionem , qua; eft circa mucronatam cartilaginem , percept, ckrudibus acidis emiffis. Afficiuntur item vifcera,* hepar fc. lien
in hypochondriis fita , non pancreas , & caput ; quod probar t mur
mura in hypochondriis audita , & tormina ventris, ac dolor cafutinfeftans. Deinde totum corporis habituai & uterum affici , teftatur pallidas
& cachefticus color ..&menfs non decenter, five bparcius & inordi
nate , fluentes. .
a Hxfar 5 Km. Hoc quidem nou
adeo manifeftum , fed plerumque rugitus ifti manent inter inteftina & vafa
lymphatica.aut ctiam hypochondrium,
prxfertim finftrum, ubi dolor diflnti vus , aut ctiam acutus fentitur j-fed de
parte affefta , ftante circulatione fan- J

guiois 8c humorum , non nimis anrie

inquirendum , cum tarnen de obftruftionibus referandis qulfliolit, &mcdicamenta id effeftura , per totum eaur
Corpus indifferenter.
b Parciusc inordinate.) Explicatio
hxc eil verborum hiftotix non dcerner

Morbus prxcipuus, quisgramnoftramaffliit, eft intemperies ventriculi & vicinorum vifcerum frgida & acida , uno etiam acerba , qu
rofionem & comprefionem ventriculi , rutus cidos ; item mur
mura hypochondriorum & rugitus ac ventris tormina pariens-, adrdialgia > five Cordis dolor , vulgo appellari olet : fed Ventriculi dolor rcej
rito appellandus ; cum hic b non cor , fed ventriculus prsecipu aflicia*
tar.. .
a CriUlgU.) Dolor hic Cardialga I tum corde diftantis.
vocatur, non ob dolorem cordis , fed I b cor) Propter exiles enirn fuperioris orificii ventriculi. nonmul | vos non eft acut fenfus.
Hxc a intemperies ventriculi & vjcinorumvifcerum frgida , acida
8c acerba , eft manifefta ex acidis ruibus & rofionibus atque compreffionibus, circa ventriculi regionem perceptis. Illa enim producir acidura
acerbumb& crudum chylum, qui ventriculum pungit & conftringit;
& quia c exeo oriuntur obtruftiqnes in variis partibus j cralquc ucci
& vapores , hinc nata funt omnia illa fymtomata , cpx in Cafu propofito narrantur.
a intemperies ,5 acerba.) Car
dialgia in hac puella oritur ab andero in
ventrculo , & inter membranas ventri
culi hasrente , quod adftringendo po

ros , Sc vafa capillaria Sc Ly mphatica >

facit, ut humores bgnent, Se ventricu
lum rodant , adeoque ilium dolorem
producn , qupororumconflriio.
-.

ne

 ARDI ALGI
*99
S auftero impediuntut vapores , quia I na, rugitus, & murmura vwitrispro"
a calore partium corporis excitan rut, ne ducunt. Quod acidurn (implex , &non
per i! los poros in cavtatcm abdominis i aufterum , hic non peccat , ndicat al& inde per omnium circumjacentiuiu j vusadftrifta, qua:plerumqne adcft,neo
partium poros , & fie extra corpus, ut ' abacido fimplici producttui , nam aciio fano corpore fieri (oler. Qui vapores, da farpe alvum laxam reddunt, utTafie in ventrculo conclufljipfum diften- ; marindi.
dunt, Si tandem cum mpetu erumpunt,
b Cntdum cbylum.) Ab auftero fe. &
Se fie ruus procrant.
fixo fermento talis njfcitur chylus.
Idem Aufterum , obftruens quoque
Ex to eriuniur obftrufiionts.) Cur
poros intetinorum , facit alvum ad (hi fpeciatim ex chylo , & non ex fanguine
elam , & quia vapores illos poros tran- potius , atque humoribus ndc derivafire prompte non poflunt, ninediften- tis, obtruftionesdeducuntur.
denies cavitatem inteflinoium , toimiNam chylus illcradus , acrimonia & * acerbitate fu pungens ventriculum , facit in eo dolores rofivos & contriciones. In vapores craflos
mutatus , qui ob craTitiem fuam commode per poros ventriculi & inte
tinorum diftribui necjueunt , facit rutuutn acidarum per os excret'tonem j
& per vicina vifeera difeurrendo , & partes eas cum fonitu agitando ,
& dolorof ventrem vel tunicas intetinorum lancinando-, facit in hypothondriis rugitus , & in ventre tormina. Ad cor vero per venas mefaraicas & lcteas } & inde in caput delatus , & ibidem cerebrum & membra
nas vellicans, eftkit capitis dolorem. Ad habitum vero corporis cum fan
guine crudo delatus , b colorem pallidum r cacheicum. Ad uterum de
niegue delatus , ibiejue poros ejus obftruendo , fanguinemque ad commodam excretionem ineptum faciendo , fteit meuumeparcam & inordinatamexcretioncm.
a ^ictrbitatt pungens.) Ab acerbitate
dolor potius eft feindens , lancinando
&diftendendo , faftis obftruftionbus ,
per partculas tum craflas tum aufteras ,
aut per farces exGccatas , fi murmura
fun: in inteftinis.
b Colorem pallidum.'] Obftruflione
vidcl. aut etiam conftridione pororum

ibi pregnatu, ut arteria: & vena; espil

lares non nii humorem ferant limpi.
dum , Sc colore expertem.
e Vrctm txcrttiontm. J Dum & ibi
fanguis in capillaribus fub ratione fanetunis fegniter fluirat, undc parum &
inordinate ex vafis in.cavitatcm uteri
cgteditut.

Morbus hie propter magna fymtomata , quannducit, periculum a lipothymia: b hydropis, aliorumque c gravium affectum, minatur. Atquei
dco diligenti & cita Guratione erit impugnandus.
Ddd 3
Qua

400
M E D I T A T I
longe
a Ltpttbym*.] Ex tmmani dolore. I Hydropir.] Hie
tJUiCUCU?.
Non facile etia m curabitur, quia hi- qozfitus.
Gravim* tjft(ium.2 V.g.
florin dixit , malum jam multos annos
feos vide Hb. 4. med. 1.
duraile.
* Qut in intemperiei , & fymtomatum , per contraria impugnationc, confiftct.
a q confftit.] Curatio eonftit in
corrigendo acido , & aufiero , quod
pcrficictur exhibendo fubindc pulvcrcm
ex oculis cancri , margaritis , corail,
alb. fale alkali : optimum eft limatura
mattis, nonprxparata cum aceto, fed

cruda,
Profiinr quocjuc omnia aromats,"
Terra fgi II. bolus armzniae. Lapid.
prxtioi.
b Iutemptriei.] Przcipuc obftruio.
num.

a Primo itaquc utatur talibns pilulis uiiialibus ,

ventriculurnque roborabunt:
- 2jL pil. de hierafitnpl. 3jj". alcphanginar., ajfajeretb,
agarici trochifc. an. 3/. rabarb. eleft. 3/. cinnamomi /.
cum fyr. rof. fol. q.f. fat Pilularum mafia , de qua
capiatfingttlis feptimanis 3/. cum pomo cocto , mane
jejuno ventrculo.
a VrimbUtqut uutur &c.-\ Afieftus
hic non tarn purgantia indicat . quam
obfhut iones relerantia & acidumauftcrum infringentia : facb auiem prxpatatiooe per iocidentia & obftnictio.
ncs toi lent ia > poflct purgatio fieri cum
pilulis fequentibus.
Exirt- Cathol.gr. xiv.vel xj.
Mtrcuri ule gr. vj. aut viij.
VUgrid.gt. uj.
trochifc alband. gr. ij.

M. f. Pilulz rel
JJi. siloes roftt. gr. xir.".
Ditgrii. gr. ir, , yel yj.
m.;.PhIvu.
Vomitus, fizger eumfrrcpoffiti ft
naufcabundus (it , multum piaeihbit.
Et ut fanguis in Plethoricoimmimtur , & melius regatur , veozfcio
prodeft.
Dcinde res conficienda potiflimum eft
fudorifetis alcalicis Sc mineralibus.

Et deinde porro utatur hoc ekniiuario:

2L conferv. rofar. antiq., flor, cicborii an. j.
conferv.fcolopendr., ctrt. citri condit. an. $f.
fpec. aromat. rof. Bij.fpec. degemmis ).
fpec. diatriafantalini cum dupliclo rabarb. 3j.
cineris inteftinorum & pellicular,
vcntriculi gallina 3j. f.
lima-

CARDIALGINE.
401
limatur chalibispafarat. cum aceto $f. #
trocbtfcor.derabarb. 3ij. de eupatorio f.
tum fyr. de mentbd q.f. F. Eleuarium > de que capiat quantatem caanlk mujoris, mane duabus borts ante frandium ,
fuperbtbcndo bauftum vini genero > aqua abjmtb dilti.
a EleBudriui.-} Aromtica hate probaii poiTunt in caufa acida & quamcumque frgida , fed nimis calida hic
lejiciuntur , & 10 eorum loco decoftum ex lignis , & corticibus radicibufque lignofis in dolore capitis cauf fr
gida prifcriprum , fubilitui potcft , &
addi tartari une. fem. Ii caufa non peccaver t acida. Guajacum quoque in fer.
abitur aut rejicietur , proutcaufafucrit acida S frgida, aut prout fuerit faaa& calida.
Si ab acida morbus furapfit originem,
Jji. Ol. mtc'. txpreffl gutt- xvj.
Salt! curd, bened. gr. xij.
Im opiat. grift. Ctoti gr. viiji
Spiritusfrlit
Mifcec fumatur cum hauftu vini albi
dulcs calido, vel etiam immifeeri poffit tir.. op cochl. iinum aur duo.
b ^bvthii. ] Sunt , qui dicunt abryothium ccrrigere bilem { quia ama, ut aloe, earn corrigunt : quod ta-

men non itaexiflir, nam alia res eft cum

alo, quam cum abfynthio; aloe enim
purgar bilem, hoc eft , aloe ita difpofira.
eft, utmotum periftalticum in inteftinis acredine fu augendo, & fcrmentationem in faoguine producen Jo , extra
corpus eliminetur. Accidit autem,quod
partcula: Bilis amara: per fuos poros imilcm fere auhercm trajiciant , qui facilius per poros particularum amararum aloes feruntur , quam per poros
aliarum fanguinis particularum ; ut,
cum bat parciculx fibi inviccm occurmnt , inier fe uniunnir , & fe invicem
ampleiluntur : quare cum partcula: aloci citia corpus rapiuntar , fecum particulas bilis .
Longe aliter cum abfynthio feres
habet , quod , licet partculas Tuas cum
bile jungar, non tarnen eamexrorpolecxpcllir, quapropter non jurat , fedpotiusfalcmbiliofum auger.
\

a Poft fingidos paftus utatur de hoc medicamenror

/. Mixtura, de qua- capiat cochleare unum

fongulosfaus.
Ven-'

4
M D I I
gnitudine &| vefper cum baufla
a Pe/pnguht piflm uutur CScJ
vinicalidi dulcs albi.

W. Conjicrv. meiifft^ij.
Hicctiam conveniunt ffiriiunim,
limit, chtlybit r ud i ; iij.
Elyxir I'aractlfi , pirittu fidphur f. a
/, crud.c0nc.3ijftcciar.ptfrni, Upis prurell. Scc Hbiu
/ . 'i riedi guct. zij.
fempcr racione acida; auc falue.
Caryefhill. gutt. vj.
M. f. opiata, fumatur caftanias Ventriculi regioni feutum hoc ftomachale admoveat;
. empLiri de maiebe,
proflomacbo an.
pulver. rad. galanga 3iij. cariopbjllor. $f.
ladani 3j. coralli rubri 3f,
cum ol. de abfinth. F. Emplatrum, extenfum
in corto , ad formant{cuti.
Hepatis regionem fem per mane inungat hoc a linimento:
2j.. ol. de abfintio, nardini an. ij. ol. cydon.
fpic. utriufque 3j. rad. cjperi, afari, fantali rubr.
an. Zo
tera q. f. F. Linimentum.
a Linimento.] Tum hujus tum em- 1 multiplcata: funt.
plahi ufas ptaeftaret ,' obtrutiones |
a Ind'uta, r fit temperatus. Cibus oflratur concocb &cis
corruptioni minus obnoxius ex aviculis , capis , perdicibus , pullisgallinaceis , jufculis'carnium ; conditus Tueco arantiorum. Votui fit vinum
tenue , cerevifia mediocris. Metus fit corporis modertus , ut & Somnus.
Alvus indies natura vel arte refpondeat. Maror vitetur pra:cipue, ut&
alii vehementiores afecbs.
a Iniita.j In dilti ab auen'-; ab- i culi corrgete pet :t.
ftnendum eft : dulca amanda funt : | Abftinendum quoque valdefrigiptofunt quoque fpiritus nitri , & fuis dis canquam obftrudtionem pariemibu.
dulcs, fi acidum non valde peccat ; & PolTimt quiJem nitrata conced , turquoque oleum , qui ut acorero fpiritus dot adk.
nitri cmrndat , le ctiam acorem ventri-

MEDI-

I L
MEDICATIO

JUVENIS,

NOREX

IA

& cibi faftidio Laborantis.

1Uvenis27. annonim, biliofus, pjethoricus , poftcjuam commeflarionibus frecpentioribus diutule indulfilt , incidit in oris amarorem,
toto die ipium moleftantem. Hune infecutus eft appetitus imminutus.
Quod malum intra paucos dies ita fuit auftum, ut jam tanto ciborum b Jaboret faftidio , utnon tantum ad oblatos nau/et; fed ne nominadonem mdem eonim ferat. d Adeft ventriculi morfus ,& totius corporis
gravitas.
a Ork nurerem."] Hic index eftpotus ab autorc biofe intemperiei , qux
cfta file amaneante & predominante
prx acido in mafla fanguinis.
Verofimiliter eciara acceflt fanguinis vifcoftas , Ut colligerc cA faftidio
ciberum mximo.
Carrcrum ex intemperie hac biliofa &
calida liquet contra communem opinionera coctioncm ventriculi, nempe
. non pender a calore.
b Lberet faftidio. ] Faftidium ori
tur , ii noxam abaTumptis anteaaeccP imus, aut inde vomuimus : a quo fib nllarum motu orta fuit in mente perceptio ingratia. Quare , cum poftea
ille cibus oFertur, ftatim fpiritus
dem modo determinan tur , ut ante;
indique reeratur faftidium , aut etiam
vomuus.

Stint ntmtMtionm qulim mum

ftTtl,] Cum aTumpfimus aliquandoaii men tum , quo malt habuimus, Sc vo
muimus , tunc lib idea vomitus conjungitur cum idea aflumprorum, ita,
ut ifaliquem loqui audiamus de iftis ali
ment i s , tunc cum idea alimentorum
conjungitur , & Gmul anima; ofTertur
idea vomitus, quarc ob irta cogitt 10.
ne vomitus fpiritus ctiamad ventrieulum moventur, qui motum ventriculi
quodammodo depravando ideam
fcae, aut in ventrculo ipfum aftualem
vomitum profertur, & nine eft, quod
quidam naufea cot ripian tur , aut aftu
vomant , cum de aliquo cibo loquen*
tern audiunt.
d -Jde ventriculi morfm ] x fale
non infracto per fufficiens acidum vola
tile attnuant.

Eee

Affi-

4D4
MEDICATION
Afficitur in hocasgro aw, & vetitr'tculus ; quod er precedente oris
amarare , & infecuto appetitu imminto , & tandem proftrato , atque
etiam ex ventriculi moriu patet. Afficitur etiam totum corpus ; quod
ex ejus giavitatis perceptione eft manifeftum.
a 0(0 ventrical** tyt.) Dxccndum. I b Ejttt gravhtt.) E dcfeflu fpiri
tantum eft, laborare fanguinem , cum- i tuum vifcofo llo & partim fetmtntaque curandum cfic. '
a
j brJi fanguine.
Morbus , qui ipum affligit,eft - intemperies quardam ventriculi biEofa,
b qua: appetitum ventriculi profternens ; & fftidium ciborum pariens,
grxce '|'. & latin Appetitus proratus&c Cibifaidium , pre
cipuo fuo fymtormte , appellari folet.
a iMtemftries biltofi.] Anorexia I
bilefol utplurimum non producitur , |
fed demum cum bilis vtfeofa eft , tunc
obftruftioncs inter membranas , if tubulos ventriculi eflteiendo , appetitum
profternit , & ventriculi fermentatio inhibet.

b Qj*e ^ppttitum procrntns.)Cum'v\lis fit ex genere falis , curnonacutipotius ,quam imminuti appititus eft m fi
Refp. primb , adefle vifcofit.rrm
fecundo , decile debitam propoirionem acidi volatilis, qua: cum k ktmentationem excite

Cttufa procatarflica hujus morbi eft frequens & diutina ilb comrceffatio , qua, adjuvante temperamento noftri arg ri biliofo , multi humores
bilioii , in corpore ejus geniti , antecedentem huic morbo
caufam. Pars vero eoram ad os & ventriculum delata, ab iifque imbbita,
produxit primum 1 tris amororcm , toto die argrum infftantem , & deinde etiam af imminutum. Poftea vero copiofius ad ventriculum
delata, porofque ejus obftmens , impedivitfuccifermenracei, & famem facer foliti , ex arteriis carliacis in ventriculum ingreiTum ; & iejuis
fuecus eflt illapfus , ille ab intemperie lia bioa ira fuit conuptus ,
ut non tantum peculiari fiio pravo motu appetitum preflratum; led
etiam tantum cibi induxeritfaflidtum, ut tger non tantum ad tblatum nitfeet , fedetiamejut nominat'tonem , utpote c phantafiam ipfius excitantem , & fpiritus prav in ventriculum ejus moventem , non ferat.
a Oi . ) Os amarum eft
particulis bilioGs per arterias in os depolitis ; aut forfan etiam ex van's falivalibns.
Sic quoque bilis aliquando evomitur,

non quod afcenderic ex iateftino teoui

ad ventriculum , fed ex arteriis , qsz
ventrculo i m milla: I un t , in ipfum de*
ponitur.
b CorrHptut.) Hseccorruptio mofo
con

AN

R E m

confiftir in ko , quod acidum & alcali

non habucrunt debitam proportionem
adioviccm.
rhjnthafam. ) "Ei ratione , qua
quidem homines averfntur pe totam
y nam certa quidam animalia, ut ca-

nes Si fles , aut qftoflam odores mofcbi , . aut quaedam alimenta , qua;
antea , imo primis quandoque infamia:
annis , noxam, aut qualccanque incommodum intuleiunt.

Cum vero , ex hoc appetitu proftrato 3c cibi faftidio , aiger nihil vel
parum alimenti fumat , nine valdeimminutisipiritibus, ad corporis agi
lem motum neceflariis , grtyitatis fenfus occupt totum noftri a?gri cor
pus.
Interim dum il le fuccus biliofus fu acrimonia ventriculum rodit,
adeft hic ventriculi merfus.
Atqueita ea materia biliofa , ad ventriculum delata , connens liujus
morbi Se fymtomatum ejus eft caufa.
Koibut hicpericulofus eft , cjuia amentorum fumtionem impedit ; quo
neceflario languor , & tandem , nifi ret curetur , mors fupervenirc
debet.
Curatio taque mox quam diligentiilma erit adhibenda.
Eaque in caufarum & intemperiei ablatione , per contraria remdiai
onfiftet.
Prim taque fumat a:ger tale a vomitorium:
. (onferv. fol. afart j.
vitti albi $jf.
contundantur in mortario marmreo , & fer linterna
exfrimatur liquor; exfresoni forti adde aq.
tittn*mom\ 5/.
M. pre Vomitorio.
i Vomitorium.) Satis bene, quia jam vitrumantimonii tranimittit per poros
zger eft naufeabundut , nam cum fa- fuos materiam primi elcmcnti , qua:
materia; craffic refidet in ventri non poteft fine impedimento fluereper
cule , tunc vomitorium habet infgnem poros ventriculi , hinc in fibrillas ejus
ufum , Sc valJe abbreviat curationem , impingens ; facit laoeinationcs , Si vel& fie aliquando paucis diebus curatur licationes, & convulfiones, & fievomagnus morbus , fed confiderandae funt mitum. Hinc patet cur vinumiltud fiat
voroitivum , qnamvis pondus vitri anargii vires , & facilitas vomendi.
Vomitorium poteft parari ex mtren timonii non minuatur.
nt viu gr. iv. aut v. vel ex infufione
Sumi quoque poteft pro vomitorio
viirittruimonii in vino Hifpanico > quod btntdifa RnUtuli.
CorEe e

MEDICATIO
4<>
Corpore vomtu evacuato , quia hic adeft plethora ] fanguU ei&
tatur > pro ratone virium , ex dextro brachio.
a Corfort vomit tvMuito.) Si ma- pofitpraecedere, alioquin plethora hic
teria flabulatur in ventrculo & inter- iprjtfme, prjeccdcrYenAicftio,
fiiis membraoarum , ejus vomitorium
Poftea a utatur tali apozemate.
2jL rad. fetrofelini , faniculi, api, <tn.$f.
cichorii
fol. acetofdy taraxaci, an. . ).
abfintbiim.f.
.
flor, rofar., cicborii an. p. j.
fem. coriandr.prap. 3j>
anifiSjf.
tamarindor. j.
decoq. in jufta quant, aq, deco. hordti ;
addendo fub finem dtcoinis fol. fenna. j. myrobalan.
citrin. /. Qolatms. adde fyr. dt cichorio
(um rabrbaro^), f.
M. F. Apozema, de quo iget fumatbauum
femel vel bis in die.
a Vtitnruli apo\t)dtt. ) SiobflruSf. */r. f./. ad Grit. Jcilit,
iones in corpore adtn t , prodefi deM.f. -4fo\em*.
co&um, quoduefefebabet.
b adiendo fob finem foL fame (5c. )
J^. Ugrt. Suntali. Citrin. Corik. Ta- Si purgado videtur exhibenda > quia
mtrifc. Fraxin.
faepe port vomitum multa; pancula;
Radie. Salfapar. . . une. j. craffx , 3c vifcofx remanent , cooftet
Cichorti une. j.
illud ex feqq.
FI. Acetos.
Crtmor. Tart. drag. j. fem.
Tarasiii . m. ij.
Rf/ft. Scamm. gr. vj.
flor. Kofar. Tug. j.
Trocbifc. *4lh. gt. ij. jut iij,
Tamarind, une. j. fem .
M.f.Tulv.
Ta'J. Corinth, une. ij.
Si pilulasyoluerimus.
Tari. Mb. une. fem.
iji. Extrae!. Rhabarb, gr. xtj.
Cecoquatur inaa. hord. Sc via. Rh
Ref. Scammon. gr. v, vj.
nan, an. p. xq deeoftionis q. f. col .
Merc, dulcet gr. v.
lib. iij. adde:
Ol. ligni ihod. q. C.
Laf.frune. ferup ir.
M.f.Pilula;.
Interea pro libitu , bibat de tali julapio:
2> sjrt de limmbm gj,

7ltm

ANOREXIA
Violacei %).
Aq. docoftion. horda lib. )f.
Ol. vittiol. q. f. ad grat um acoran . .
Mifce F. Julep.
a Bibat de tali jnUpio. ) Jalapium
Auctoris pro iiti potcft eile ufui .
b Ol. vitrioli. ) Acida hic fanguini
uppeditanda funt , quia falem bilis infnogerepount.
Hincex trtaro parata profunt , ut
crmor tartar legitimus, marinJi,
trtaras nirratus , qui bic plurimi eft
uus, quianitrum bilem cortigit, &

407
'

trtaras, acidus eft.

Si al vus non i-imis ft adftria , profunt fucciacidi limon, cirrior. arantior.
See. Sic e/yxir proprietatis Paracclfi
cum oleo fulphuris . c. paratum . Sc
fp ri t us citri & falis pr oiunt.
Atque hace exigua faspe plus poTunr
quam multa magna , & operla, ut pozemata &c.

Poft'purgarionem > ad ventriculum roborandum convenit myva cydonioram > vel cydniatum , vel taie conditum :
2.. lauca condita
.' t
C$nferv. acetofa , rofar.,
Flor, cichorii, borrag. av. $f.
Tulv.fantal. rubri , diarrbod. abbatisan. Jj.
Trocbifc. de fpodio > fem. acetoft an. 9j.
Cumfjr* de Xtmombusq.f. F. Conditum
De quo capiat age r aft magnitudinem, mane,
& fero, fuperbibendo partim vint oligophort.
a Exterius vero ventriculus inungatur tali ungento:
2L Ol. rofacei, myrtim , eydoniorum , aceto rof. iotorum
An. |j.
Santalor. omnium , corallorum., coriandri prap., rofar.
Rubr. an, 5/.
Spodii
cera alba q. f. Mifce c F. Linimentum.
Quo in vola manus calefao inungatur regio
Ventrtculi, bis vel ter in die, addenda aliquidaceti
Rofacei tempore unclionis.
b Ohrefacti t>t.) Oleofa , quiaacia Exterius vtr ventriculus iuttg*tur.)
Ungenta vix penetrant ad ventricu dum infiingunt , & poros obftruunc ,
lum , quia hepar ipfi incumbir , idco- non funt adhibenda.
Melius
que
iiuc dorfo
auno potius
puiiui applicantiir
affuvtutw ,y cuiren
_
" cruftapanis
.- toftafuper crate,.
t'riculusprcpioreft,
'adprrfoyino Malratico, Scoi.garioEee 3
phyll.

MED ITATI

pbyll. aut el. ligni rhodcilideregioni

Tin. ^. $.
ventriculi applicetur.
Si ardor eft in ventrculo, adde
F. Uniment ) Linimentum inutile,
gr /, it.
ejus loto fudoriferum potens fine falibus
Syr. it f>af>*v. j.
cxhibeatur indito.
1
Sf.Niiri^.f.
Laud, opiat. gr. aut loco ejus.
In alimentis acetum , & acida omnia , font utiliilima.

III.
MEDICATIO
FAME

JUVENIS.

CANINA
Laborantis.

IUvcnisitf. anriorum> melancholicus, poil Iongum multorum acidorum ufum; incidit in ingentem famcm , qua quotidie fexies , fepties , & amplius , cibum copiofum imere cogitur. Poft cibi fiimrionem farpe ventriculi fequitur dolor ; quem deindevel vomitus, vd
magnus alvi fluxus , lipothymiam farpius inducens , iqui folet.
a MtUncholic**.] Hxc intemperies rum frixorum nimio ufu fit ortui.
parum hie facie , niti iffcftus ab acidoAffictur in hoc argro ventriculm; quod ex ingenri ilia feme , item ex
ejus dolore , non ex vomitu , eft manifeftum. Affiduotur quoque
intetna > quod ex alvi uxu ; & cor , quod ex lipothymie infequente
patet.
Morbus y quo hic arger torquetur , efl intemperies quardam 1 acida
& valda acris ventriculi , quar illam ingentem famem , tam copiofam
frequentemque ciborum imtionem , & ventriculi dolorem , vomitum,
alvi magnum fluxum , cSc lipothymiam inducentem , prodceos , fma
canina vulgo appellari olet.
a yiciii-] Adde ic conofiva

FAWH.CA N I N JE.
4o9
fu procatarica hujus moibi fuit diutinus ille copioforum acidorum amentorum ufs. Hinc vero copiofi acidi humores in corpore geniti , & cum fanguine per illud difrufi , anttcedenttm hujus morbi conftituenmt cauam. * Pars vero eorum copiof & perpetuo ad ventriculum delata , eumque acore & acrimonia fu magna vellicans , Licit
ingentem illamtam copiofe & frquenter fumendi alimenti imaginationem. Cum vero illud aflmptum reibe ventrculo non concoquatur ,
& magnam acrimoniam prarternaturalem adipifeatur , chinc oritur
ventriculi ; or fus , fpiritufqne ira ex illa morfus velicatione determinantur, utilli fluentes, modo in ventriculi & inteftinorum oblique afeendentes fibras , romitum; modo in obliqu defeendentes , dvifiuxum
& lipotbjrmiam , per fpirituum & utilium humorum diflrpationem &
evacuationem , in hoc argro pariant. Atqueita exiftit acidus ille humor,
in ventrculo genitus , vel ad ventriculum delatus , continent hujus mor
bi , & remotafjrmptomatum ejus fa.
a Trtvtrd ad ventriculum t- gamibus evacan fat is fubito.
Uta J Morbus hic oritur vel fermen- Accedit quod fermentum acidum pau
to ventricnli acidiore velauftero fimul. cum, faciat acefccrc multum alimcnAcidum foluramodo efle eognofci- torum &remediorum.
tur, quod tum ruilcs fintruftus, Si HiHt oritur ventriculi morfia.lQuoi
przterea al vus non lit adtriita. Sed plerumque adfint Retienes ventriculi,
aliquando diarrhaea adfit : cum yero ft imocum alimenta aiTumptafuot , hinc
aufterum , alrus eft adftria , & ru- eft , quod acidum craflum aliquando inftu; non nihil fentiuntur aufteti , & ter ventriculi membranas hzreat , Se
cmprenlo, feu conftrictio qu.xdam ibidem ventriculum vellicando rollones
fenriatur circa praccordia.
] Ventriculi continuas , & convullioncs ,
b Copiofe &perpetuo ] Adeoutpar-1 hoc cft, vomitumi & ex dolore carticulis copioliorum alimentorum aei- dialgiam , producat,
dorum ,; Si remediorum fimilium.illud d Mvi fluxum] Sylv. C. t. S.f. $5
acidum ob fui copiam, & praxipue cor- ponit alrum adltriftiorem ;'poteft uterrofivi im nonpoCt emolan, & pur- que cafus verum effe.
Uorhut hic valde periculofus eft. Ab eo enim fa;p carliaca affcb'o , a vel hydrops oriri folet -r & quia hic adeft lipothymia , metus eft ,
ne arger lbitja extinguatui:
a Vel hydrops.] Quia hic alimenta iptererudiratem.anquandoetiampropter
nimis copiofe ingefta potius corrum- aufteritatem , vaforum lj>mphaticorum
puntur , quam fermentantur , crudus l obftruclionei , & lymph a tergo more
chylus gencratur , & hinc oriuntur pro- 1 folito urgente , eorundem fequiturruptio ,

4o

MEDITATIO

partes dicationem de hydrops , t Hipp S.

ptio, tquefiaguJtchylofae, in M
carat prozimas ru difpofitio, vide: rae- A. a.
Curait i taque eil acceleranda : taque in caufarum & intemperie! ablatione , bons temperiei rediiione, confiftet.
Primo itaque pracfcribaturtale vomitorium:
2j.- conferva fol. afarigj.
vint 1 j
contundantar in mortario marmreo
& exfrimatur poea liquor ,
cm aide aq. cinnamomi
F. Vomitorium,
Wd^falvitriolialbi 3$.
aq.decott.hordei^i}.
oxjrmell.fimfl.
M. pre Vomitorio:
a Trfcribm tk vomitorium, ] Siauftcritas ipf adlit > potim declimaiui
yomitorium
Poftea utatur tali Apozemate:
2[. Rad.acori$.
Helenii 3iij.
Cerf, fifri, arantior an. %f.
Hr. mentbay falvutpulegii,
Rorifmarinian m. j. abfimbii m.f.
Sem. amfu faniculi , coriandri, carui an. 3j.
DfffWf. w vi 47 t]./". 4 rbj.
I Colatura dtjfobe fyr. de menta ij.
cinnamomi j. M. F. Apozema.
D quo fumat ger bauum mediocrem , bis tervt in te.
a Vtimbot*4po[m*tt.j Quia me- panda eft venatfeio , Sc repetendapi
lancholica intemperies omnino polka viribus,
eft , quae alterantibus vix colli tur, ufurSubinde etiam a purgetur taiibus pilulis:
2. Pil. de .
*
Rhtbarb. $.
Cum fyr, de F. Pilulae No. v. vel vi.
Portea

F A M I S

A I N .

'4i
"Pintgttvt.l Sylviusbenepurgantia
Sed quatenus multa cruda generanrejicir, quippe qux acida non cjiciunt, tur , eatenus poflt piirgatio prarfcribi ,
ibidem f . 10.
fed non qua tea us intemperies acida eft.
Poftea utamr tali condito:
Conferva, refar. iij.
Diacjrdon. fj.
Nuces mofe but. coud. No. ij.
Corail. . praparat. ).
Spec, ajcm.it. f.
Carjephyll. imfor. an. jiij.
Cumfjr. eydonior. F. Conditum,
De quo ager Aliquoties in die fumat mgn'ttudinem caflanen
majoris.
i Tofiu Httiur tali (Hito.2 Curatio
eonflit in omnibus , qua: acidum , Sc
uftcrum corrigerepoflunt icinfringere,
ad ouod przitantiflimum e limatura
tbtlyb.
Ptoiunt quoque omnes fales lixiviofi,
files voljtili Ies , bolus communis , Cue
cinum, aux mufehata, olea omnia aro-!
marica fttllati ( ta , fpir. vin i , aq. cinn a- !

momi, oculi caera corallia contufa

mpliciter.
Corall.riAr. prap.] Corallia rubra
noa multum adfiringunc , atque idea
non vitanda funt.
Profunt quoque olela cum alcalicif
mixta, utol. nueiae exprcfum cum
fale aliquo fudorifico miftum ; valent
hic quoque omnes aqux vitas.

Si arger in paroxyfmum lipothymianncidat, ad fe erit revoeandus erhibito coclileari aq. cinnamomi > odore pans vino madidi > & fimilium.
In ingenti ventriculi morfu exhiben poteft * theriaca , vel mithridatium , requies Nicolai , vel fmile.
a TbtriacaCSc) Sed er ad expe I rtdtdmrtctntmki magis fubitb&cer
fundos fudores in hoc caiu non poterit to juvabit tincluraopii.
fc fans diu quiet cm tener . Sume tbt- >
In vi cl us ratiene Ar fit temperatus; arger quiefeat & diutius dormiat. Cibi fint , qui tard coquuntur & diltribuuntur , quales funt co
chlea; , cancri , caro fuilla , & bubula , 0172a , & imilcs. yinttm c
omnia attenuantJa vitentur.
Fff

IV, me-;

MEDIC A T I

412

I V.
MEDIC AT I
PICA

P E L L

LABOR

ANTIS.

PHella a nata annos cjuindecim , pallida 6c gracilis, jamabaliquo

tempore Japillos , terrarn , cretam > frumentum , Janam , goffypium , aliaque fimilia , confuetis alimcntis aliena, magna cum voluptate & copioie commedit. c Adfunt frquentes exfpuitiones , oris ventriculi morfus , d & anxietares totum corpus perturbantes. Haenuse baud magnum, ex prxdiftis alimentis , lntit nocumentum.
a Vuettt nit* anuos quindtcim-) Ar
que pica il lis praecipue contingir,quibus
funt debiliorcs anima;, & quibus men
tis Fere nullum eft Imperium in proprias
cog r .iriones i quibufque volupe & pra:cipuum excrcitium eft , dura in fcriis
perpetuo ottofi funt, attendcre & diiringtfere omnes motuum varietates ,
qua; aecidunt nervis lingua; & ventrcu
lo implantatis , adeoque guftni 5: appertui infervientibus. Adeo ut hie mor
bus non minus fit morbus men tis,quam
corporis. Atque Medici non eft tarn
mentem, quam fyraptomata corporis
curare.
Quod autem hoc malum gravidic prav
cipue (blet accidere , eft , quia fpiricu
feminis virilis mulrum altercnrur fermentationes fanguinis , atque lie fit ,
(com percgrinum fermenrum deponetur in ventriculum ) ut ilia; ventricnli
fermentationes multum immutentur,
& confequenrer appetitns : quo multum
facit , quod fcereina: , qua; ordinario
magisquam viri fuos affecbs fequuntur , non coe'reeant tales cogitationes,
fed per petulant iam farpe illas foveant ,

dum putantmulierculx fibi il.'o

re , quo gravidx funt , nihil non per
lafciviam licerc.
In viris ipbs hoc obfervatruj . good
I quoque aliquando certi alicujtj <ibi de
firi reneantur. Hoc quoqoc aliunde
non eft , quam peculiati aliqto fer
mento , quod certo quodam modo er
vos afficiendo facit . ut ani mi talreprfenretur eibusporius quam al/tu.
LapiUos , terrtmQc) Rirumtft,
unam & tandem fceminam tot geneta
ablurdorum aliraentorum comedere.
i e ^dfnnl frquentes exfrniiiones.)VHrum eft, hare abfurda alimenta facrrt
pricipitarionem feri a nguine. Sed
illa frequensfpuitatio etiam non Temper
aderit.
d Et tnxittM.) Hoc denao fgr
eft, rubulos inter membranas ventiiculi obftrui : Secundo , quocrpoii vaporibus prrecludantur.
e Haftenut had mtgnum
Quid
ergo mtdicationem banc conferibit .'
Refpondetur , quia malum metirtrjr
futurum non unum, vide hjeprognofin.

P I .
Ajficiturm hacxgnventriculus , quod ex pravo appetitu , item
cxfrequentibus illisexfpuitionibus , ac ventriculi morfibus , &anxiette iniequente , & cor & cerebrum etiam afficiente , eft manifeftum.
Morbus , quo hare iegra labo-at eft intemperies qudam hmida a&
acris ventriculi ; qua? rerum illarum jam dictarum , a confuctii alimentis
alienarum , appetitum , & jucundam & copiofam comcfturam pariens
grarcis Ki'tt , latinis Pica vulgo appellator.
a /
eque humor acredo hue & creram tanquam alcaliea diflolvit ;
tribuunt , fed fcrmentum perrgrinum idem dicendum eft de fermentis adla(quod forre fortuna pofTu fermentare nam & goflypium dtflol vendis.
lapides ) adeft, etiam aliud , quod terrain 1
Remota hujus morbi caufa eft pravus humor , peculiari acrimonia
prater naturali prarditus ,& per totum corpus , diffius, illudquc gra
cile , pallidum efficiens , cujus pars ad ventriculum delata , ab eoque
imbibita , proximam & continentum huic morbo & fymtomatis prarbet
caufam.
a Cujm part ad ventrUulum dtUta , orianturappetitus, fsepe illorum , qua;
Ce.) Pica oritur, quia infanguineSc alimenta non funt, ut Iapidum> cretas,
ventrculo eft pcregrinum fcrmentum frumenti , terrae &e. Ssepius autem in
aliquod, per cujus poros tranfirmate. lanis hominibus & convalcfcentibuseft
liaattherca infolita , quz infolito quo- appetitus ciinde eorum , quorum dedam modo ervos ventriculi afficiendo, feftus eft aliquis in fanguine , qui poteft
occaonem dat , ut in anima iafoliti reftitui ab iftis dcuderatis alimentis.
A ventrculo enim imbibitus ille humor , inducit liquore fuo , pecu
liari acrimonia , commemoratam illam peculiarem intemperie ni ; illaque
agens primo in nervnm fexta: conjugationis > k reliquum ventriculum,
producit rerum jam commemoratarum appetitum , & jucundam ac copio
fam fumtionem-, 1 exfpuitionefqucfrquentes , atque ventriculi morfurn;
2ui cor & cerebrum afficiendo , c parit anxietates , corpus , inorinato fanguinis & fpirituum influxu , perturbantes.
a Exfbuiiiontfjue frtqutnttt.) Nott orinatur ab obftruftionibus pororum
.-ft nofter
rt_ ex I pu itLiiones adeile

*
Auilor
fre.
ventriculi , i particulis fcabiis, Sc crafpuentes, quod fit ob detiderium alunen- (is afluraprorum , tinde circulatio hutorum cerrorum aliquatcnus.
morum in illis partibus impeditur , unb -tqut vemricuii morfm.) Ventri de quai cingulum circa cor fentitur, fie
culi morfus hie adeft , duritic, &fca etiam ha- particule is vafis lymphatibritie aflumptorum.
cis , aliifquepartibiuobftruftioncs effi Parti anxittttts. ) Anxietates hie ciunt.
Fff 2
intern-

4i4
MEDIC ATI .
Intemperies vero illa ventriculi, deinde agens in alimenta illa appetita & aflumta , fubigit illa fu peculiari acrimonia , eaque in nutrimentum irtcunque bonum convertit -, quo fit, ut gra noura tx alimentis,
'tllUaffumtU bailenus baud magnumfenti.tt nocumentum.
Hoc malum periodo non vocat ; quia farpe in cacochymiam , hydropem j & alia plurima mala dgnrt. Quanquam enim fminas przcipue i tali aflftu laborantes , fiepe talia prater naturam aflmtafne
damno comedifl obfervatum fit : attamen , fi malum diu duret , fieri
non potcft , quin pravi humores , & morbi inde generentur.
Tempeivitaquead Curationem progrediendum eaque in caufa
rum ablatione , & intemperiei correcbone , confiftet.
Primo itaque a taie prfcribatur vomitorium:.
2.. Confervafol. afari %j.
Vint albi %')f. aq. cinnamomi %f.
Contundantur in mortario marmreo , & deinde trajiciantur
fer linteum , & forti expreffione exprimtta
liquor y & F. Vomitorium.
a Tilt prafcribaKr'vomitorium.) Si
quiJ.im in ventrculo indigcfta& fluida
fatis cfl'c put emu s, tune vomitorium
potcft exhiberi.
Sed vomitorium hic non admitteretut i licet hoc malum prateiptte in venti culo & inter membranas ejufdem re-

perstur j nif materia ib congcfta (Tt

fluida.
b F. Vomitorium.) Potius deoM
fw/c.lvc vomuivi gr. v. aut vj.aui
mtrcitriiviu gr. iij. aut vitri tsiimm
gr.
ratio , qui, mmcraliaaltiuspt0
netrant.

Poftea talis fiat humorum prarparatio & evacuado:

. Herb, melifft , ruta , betnica , origani an, m. jf.
Decoq. inq.f, aq. bordel ad lib. j.
Colatura addefar. de , beton., oxymtlU an. $f.
Mifce F. Apozema.
Yro 4. dofibw , mane & vefperifumetidis*]
. Fol. ferma $f.fem. anifi 3j,
Infundmurin aq. bordei q.f.
Colatura adde eleluarii de hiera fiera 5j.
M/cf cF.Hauftus
Vel . Til. debiera Sf.fcammoniigr. x. ~
T. fil. Na vir.

P I JB.
a FUt ptJtparatic.') Prajfer- i tientas illas fcabras & graves attenuare.
timcrgo fanguis, & humores inciden. & fluidas rcddere; tum etiam fer men
Afunt, & obflrutiones folvendx, ad tar ioneni in illas intreduccre, fed porro
quod herbs folac non fafficiunt , <uia hic medicina eil facienda anima: , ne
pirres obftruftz ex his aflumptis funt tarn facile fe tradat fuis delictis iappelkciotec i idoque Apoezema- noftrum titibus.
prarfetibi utife erit.
F, . ) Pilulas przferendus
Htrb. miiifl*, ruu.) Magis pro hauftus purgans , reliquis paribus.
barem fcolopendrium St ttteracb , quam
Secundo aut tertio apofemati polTent
omnes has herbas aromticas nimium laxan tiaaddi , {quidem alvus eft adftriCTlicc.ntcs , colar, additur fal aliqiiis cta, tum ti.mi , quia morbus in ficcirafudorificus & fpiritus filis.
re conirftir , ut in illam materiam fcScopus quidem curativus hie eft , par- gnem fen Ii m fernieatatio int roducatur.
Poea cerroboretur ventrculus tali elcctuario:
2. Conferv. roftrum , borrag., buglojft a. j.
Specter, dtamargaritt utriujque an. 3j
Cum for. de mentha q.f F. lec~tuarium.
Fons "illmaturvenrriculus tali linimento :
2^. Ol. cjrdoneorum , turdim, maichini an.%[.
i/f F. Linimentum.
a HUnurveutrictim - initratusvel tartarus vitriolatus.
Hic profunt omnes fales volatiles p
leftuarium Se linimentum inutilia funt :
Subinde autem fpiritus falis ammonia- oleofi & aroma tici , fed medicament a
citimatur, & fubinde fpiritus vitrioli diuufurpari debent ,'quia intempericro,
varietatis caufa ; necnon fpititus tarta & obftmftiones ab alimentis I lis ficcis
r, fuphurrs, falis , Elix. Parac. utro- duriqoe producas vi non removebunt ,
vir modo paratum , & qui lapides , adeoque conveniunt przeipue , i ven
cretam, &fimilia alia aflumpfit, qua: trculus adhue valet , omnia chalybeafermenrationem inierunt cum fermento I ta his junge fal ex fzeibus animlium
venrriculi , adeoque valdeilludinefficax i vino extratus , o. exprefl". & h'llat.
Ttddiderunt, ideo illud excitandum e- Inuc. mofeh. Ve. fed curatio etiam debet
rit: in hune fin m optimus eft tartani s derigi pro ratione aflumtorum.
Etpoftea imponatiirpfi Ceratum ftomachicum , fpercorioextenfum.
a Importeur ipfi tttttum. ) Emplaftcura quoque nullius mo menti.
In'ut** Cofirantur.varii, qui ipfi luntgrati;, adimagmatiqnem rebus alienis avocandam. Ad pravos humores expellendos commendaturufus capparum 8c olivarum cnditarum , item fuccus arantioram, granatorum & Jjmonum ; camylum hic etiam a quibufdam lauFff 5
datur

+i6

M E D I A T I

datur , qod aerimoniam humorurn temprt, d Votus fit virium gener^

fum Se adftringens.
a Cibi fnlvtii.) Quia varieras fer- tes obrudionc- piriunt.
mentationem uget ;& potin cerevifi ] d *#/ gentttfim.) Ninus
fit ta m mulcus, ut veatriculus ferre cal idum , & adftringens non Jebe: e&r
pofit.
[fit vinum mediocre , fed confuetudib Shccm* . ) Pot eft conced , ni coal u! end um ; qui non afluevit ,ab al vus non lit adftricb.
'
ftincat qui fortiori vino all'ue vi t , uuC Utnylunt.) Si detur , debet elk in tur.
teaui decoftione , quoniam omnes puU

V.
MEDICATIO
L O QJl ELA

F OE M I N I,
A

M ISS A,

& degluciendi dificltate Laborantis.

MUlier 65. annorum, a fubito Ioquelam amifit , ita utnulla verba
proferre queat. Acceffit huic malo tanta in deglutiendo difi
cultas, ut tantam jufcula vel lac-, eaque minima quantitate, & gutta
ten , magno cum labore , deglutiat : bare quandoque in afperam arteriam ipfi prolabuntar , tuilimque magnam movent.
a Snbi.) Hxc lingua: paralyfis/ipenumero folet lente hen , & gradatiro
accrefccre.
b *4cttit buk molo tanta in deglutitndo difficult**.) Amiila loquela plerum que evenir , ut zgri linguam quidem
movere poffiin t , fed non articulate loqui , quod videtur indicare, quod omnes fibras lingua; non codem modo lint
difpofrz , 9c quod nervi non eodem
modo in linguam definant: verum,quod
cum fpiritus flti.int per hunc net v um in
ter has fibras linguam hoc modo mo
veanr , per alium nervum iter um alio

modo; quod Ii ita fiat , pot ft ever,.:: ,

ut nervi vel tubuli ifti, qui Ioquelam
efficiunt fint obrtrufti , & alii apciti
mancan t ; & fe loquela abolctut ,dum
mot us ma net.
Magne labore? Quod tignurn
eft, paraIyGn hanc quoque effeinaervis & mufculis deglutitioni infervienribus. Debuiflet atiror addcre , analiqua
manifefta caufa anteceffiTet , v.gr. fcbris, apoplexia , hemeplcgia, aliufve
morbus foporofir , quo in cafuparaiylit taiicjuam fymptomatica eilet caran
da.
Afi-

LOQ^nEL^E AMISSA.

4r7

Afficiuntur in bac argr lingua , fautes afopbagus , & afptra arteria ;

quod ex loquel deperdita , deglutiendi dificltate. 6c tufli-, biede ipfam torquente , eft manifeftum.
a JEfofbgm C5 afutra arteria.] D: his aeftis nihil confiar.
Morbus , qui illam affligit , eft intemperies frigida & hmida ramorum
quorundam nervi fextar & /eptima; conjugationis , lingua; & faucium
mufeulis ac xfophagi fibris implantatomm , cum valvularum , in er
vos oppofitofqge mufculos fpehntium , nimia flacciditate , vel obftrucb'one, conjunfta ; qux Ioquelam amiflm , degluticudique difficultarem. 1 Paraljfis lingua &faucium motiva, vel , a fymtomatis prcrcipue
Egram torquentibus , LoqueU amijfi & deglutiendi dificultas , appcllari
vulgo folet.
a Taralyfis motiva.] Vultdieere, fenb Motiva.-} Obfervandum hlc fuifer,
fura non eSie aniiffum , fed tantum mo- an non etiam guftus pericrit.
tura.
Cauft hujus morbi procatarctka eft 1 argra: noftnc fencelus. Illa
enim , calorem nativnm ejus imminuendo , frgidos in ipfius corpore
produxit humores , qui caufam antecedentem huic morbo pra?bucrunr.
b Pars vero eorum ad nervorum fptima: c fextaj conjugationis quofdam ramos, fogua & faucium Se a?fophagi fibris infcrtos, defluens ,
eonimque vlvulas V poros vel nimium claxans, vcl obftruens , fpirituumque juftum influxum , debitamque, d ex unius mufeulis & fibris
in alios mufculos & fibras , locutioni & degluririoni infervientes , reciprocationem impediens , continent hujus intemperiei 6c amiflar locutionis i ac deglutiendi difficul-tis , eft caufa.
a Soflra agt feneltts.-j Allcgatfe Laxans. ~\ Pars nervi Sc mufeulus
neftucem procaua procatardlica , quar ultra obructionis locum fit laxatur
ralde fortuita eft.
quidem, at in ca vitium non eft litum ,
Pars wroeorum ai nervorum cc] fed in obftruftioncpattis citerions.
Producitur hicaffdtmabobftruftione
d Expbrh fibrai.] De fibris nerr.ervorum lingua:, a catharro fubfiden- vofisid ncgandum, videtur , quod ca
re cerebri ventriculis in net vos.
J var funt , cavitas vero eft inter fibras.
Morbus hie valde periculofus eft. a Metus enim eft , ne degiutionem'
penitus tollat , cScitaomnis alimenti fumtioncm impediendo , vitam
huie grx adimar..
4

4i8

M E D I A T I

m Mettu.] Sequi poteft hemiplegia , aut apoplexia , prxfertim ia fen

itaque deligenrer inftituenda eft : qux in caufarum , intemperiei , & obftruftionis per contraria ablatione , confiftet.
Mox itaque "talis injiciatur clyfter:
. Decoct i emollitnti* viij
Eleuari: diofbinici j.
OleilUior.%)..
Salis comm. 5$.
Mifee f. Clyfter, qui fubinde,
Pro virium ratttne , reiterar't poterit.
a tali* injiatur clytr.j Si huic at
feftui Plethora ve! magna Cacochymia
re intemperies adt, a quproducatur
(prarfertim fi hic vires attritae non linc,&
abfente feneclutc ) vensfectio prxmittatur , dein putgans det.ur , aut faltem
clyflcr, cui pro laie comm. addaturaliquis fal fudoriferus.
b VtcoBi tmoUiemi.] Decotum emollicns hic eft intempeftivum , pt.
ftarct fumerc.
fy. Rad, bryvtfr, aut 5/.
Ligniguajac. |j.
Herb, card* bened. ra. ij.
Sem. dauei g ii j.
Decoio fiat in vini albif. q. indecoftione fufpende nodulum pulp* colocinth, 5 j. aurgr. xxy. ia coL. dilFol ve.
Eitel, diacatb.
Viapbs.tt.an. %).
Sp. falis ij
Caorti.
SaUs gtmmx an.i. ij.
M. f. clyfter.
Sed nii fa:ces in inteftinis fint indura
ta;, purgatiopotius intro fumendaeft.

^i. Speer. iittmbith. gr. xj.

Mercurii dulen
Tretbifei alband. gr. iv.
Ol. carui gutt. j.
M. fPulvis.
Poftei apozema noftrum in dolore
capitis cauf frgida pratferiptum poteft ufurpari , cui rad. viridis bryonia:
addatuf : optime enim pntrt , & vim
habet formen cari um , ut cum impera
aperiat fui fermentatione , quam pro
duct t in fanguine : in deeofto eriam
profunt omnes herba: cephalic*.
Decoftoib. iv. etiam addipoteft fa
lis Ii xi drag. j. & ipititus falis ammoa.
[].
Po apoxematis ufum & purgarionem fufficientem fudoriferum ex miaeralibus & falibus adhibeatur , ut obftraI10 tollatur.
Hauftus aut pulvis lit exiguos propter
difficultatem deglutiendi , denique om
nia illa conveniunt, qua: pro intemperie
capitis frgida, pro apoplexia , &paralyli geuetatim fuere commentas.

Deinde deeofto falvice in vino fado , vel tali, os & fauces cirgarifando, coUuat argra :

L QJU E L A A M S S .

4T>

. Rad. ami veri Jj.

lieos Jij.
Herb, falvix , rorifmarini an. m. j. rutty . f.
. lavenduU an. p. j.
Nuc. mofchat. No. ij. Caryopkyll. 3j.
Coq. in f. q. hjdromellis & vini ad Ub.j'
Colatura adde mellis antbofati ij.

Acetifcillitici 3j.
M.f. Decoum , pro oris collutione.
a DfteSo falvia-.j Velvinum, quod
tempore vindcmix cum falvfa & roreroanno 8c cum radicibus hellenii eft fcrmencatum pro potu ordinario.
b . mofebat. ) Omittendx , &
reliqux cor um partes oleofx quia: ad.
ftringunt.
M. /. itcoSum. ) Decodtum gargarifmatis Auiloris emendari poteft.
. Rdd.acori viri une. fern.
Jrii. lUyr. une. ij.
ryon . d rag. Vj. yel une . j.
Herb. falvTbetonic.
Xorifmar. a. m. j.
m. fern.

Flor. UvemLp.}.
ery^Wgr. xvj.fcrup.j:
Coq. in f. q. Hydromell. S fini tilth, j,
fan, colar, adde
MtUii *4nthot , une. j.
Mell ScyUitic. une. fem.'
Tberiac. veter. dug. iij.
Sal ammonit drag. j. aut ejus
pirirus drag. j. em
Sal Cardb. tig.).
M.f. Decot. pro oris collu
tione.
Quo fx pe os & fauces gargarizando
Colluatxgcr, poftquam aliquamdiuid
fa uci bus tenuerit.

Sipe etiam a in ore teneat aquara vkx , in quo infufus eft thy
mus.
a in ore teneat aq. vita.) Spirituofa
quoquc in ore teneri poifiint , ut aq.
titx Matth, aq. ant-epilept. Langii , fal
volatile aromaticum, aqua & lpiritus
lilior. convallium, fpiritus ceraforum
nigrorum > qui maxime profunt i ut Sc
omnia, quzin Angina notb prxferibuntur.
CoIIutiooris ex penetrantibus valde
conven:: , quiaprope adeft obftruitio,
qux aliquando in' lingua hxret , qua.

propter ol. aniii , caryophillor. vdja.

yen J lingUX in ft i I Inri poilu nr.
Vel thcriacx poteft addi gutta una
aut altera, ol. alicujus ftillatitii , & fpi
ritus falis ammoniaci , & lie in ore te
neri.
Nuchx inungatur balfamus apopleclicus aliquis , nam forte obftructio lita
eft , non in lingua, fed potius circa ner
vorum exortum*

Dum hac deglutiendi diflkultatelaborat, 3 exhibeantm jufcula

* lac : eacpe minima cpantitate , & fape guttatmi & faifim , ad
Ggg
tuffim

4jo

M E D I A T I

tuflim pracavendam > deglutiat ; atque ita fucntetur > donee hic afr^
dus fublatus vel imminutus fuerit , tumque copioGora & iblidiora exheberi poterunt.
a Exhibantht jufcuU.) Eadem , quatinparayfi.

VI.
MEDICA iT I O

JUVENIS,

ENTRICU

Cruditate Nidorof Laboramis.

I Uvens 26. annorum, temperamento biliofus , cxpis, aJIiis, ififque 1 calidioribus alimentis diu ufus , 6c crpula; far pe indulgen.', jam
tribus eprimanis pofteibum fumtum multos emittit ructus b nidorofos & fcetidos ; fcpe etiam fentit mordicationes circa ventricuum magnam anxietatem parientes , qux ipfum ad corruptorum ciborum vemitum nonnunquam timulant. A vomitu anxietas levatur. Saepe etiam
magni intetinorum audiuntur rugitus. Fxces per alvum rejectee funt
fartidifima:. Magna etiam fitis ipfum interdum infeftat.
a Cilidioribv!.] Id eft, raultis falibus vohtilibus abundanribus.
Nidornfoi fttiie.) Multiemittuiit
aidorofos ruftus, fed non futidos, adeo
ut ille fart or adferibendum videatur alliis
& carps; aut force etiam maleo cabaci
ufui : talis fetor oriri quoque folet cum
fulphurea folvuntur in liiitiis forribus,
prarfertim admixto poftea acido,dn hoc
eafu Ruftus fxtidi funt mixtura fall's
& pinguedinis ; aut quiafuperius ventriculi orificium non t ft fit i s lau fu m , ita
ut vapqres feeidi ex intcftinis adfecndant ad guiam.

Ruftuj hie eciara faepe percipiunrut

.inter falfos & cidos, quod inquiren|dum accurate, anaeger eospoffitdiftinguere, numadacidum, an vero ad ialfum ruftus inclinent , nam enratio in
contrariorum exhibitioneconfiftit. Si
pe tam acres fur.t , ut gulam excoriare.
Imefliuorum audiuntur rngitm. Hi
ruftus quoniam non nifi ex obftniftione pororum liant ,& quia adeftanrealligata anxietas, fequitur.ver non opioari,
jquod pi cru m que fal nequidem noceax
inlanguine, & humoribus valJcicnrt.
'biliccf , nl comit obftruftione.
Affici

CRUD. VENTRICULI NIDOR.

4
r fficitur in hoc argro ventr'uulus, quod ex ruibus , vomitu & mordicationis dolore , circa ventriculi regionem percepto , eft manifeftum.
AfKciuntur etiam mff/rin* ; quod ex eorum rugitibus , & fartidiifimis
farcibus alvo excretis patet.
Morbus , qui cum affligit , eft a intemperies ventriculi calida & nilorofa, qua: ciborum nidorofam corruptionem , & hinc ruhjs nidoroios & fartidos , vomitum , ventriculi mordicaciones, & estera jam
commemorata fymtomata j inducens , d Djfpepfia ,five erudita nidortft , nuncupari folet.
a Intemperies ventriculi.'] Intempe
ries non manee in ventrculo, fed tran
fit ad inteina , undedenuo milis ma- feria ut in ventricuhim deponitur.
b Intemperies calida SS mdorofd.)\idorofiim eft falinuni aut nitrofum ubi
nirrofum eft , non eft adeo calidum ;
verum cum a nirrofitate recedit , alicjuando calidiffimum.

Viderofim cerrnptinem.)ScAeat iufiu s nidoroli cum acredine fa lina , gu

iara corrodente & fere excoriante , re.
ferre odorem ovorum fixorura.
d Dyfpepf.) Hjecrantumdifficilem
coionem iignificat , quod etiam fe.
quenti poflet med. applicari , ubi tarnen
I etiam caula contraria , acida videlicet ,
I obtinet.

*[, undehicrmrbusoriginemduxit, eftcarparum, alliorum

aiiorumque calidiorum alimentorum diutinus ufus , & frequens ilia an
tecedens crpula ; hinc enim calida <Sc nidorofa intemperies ventrculo
ruitimprel ; nidorofufque & foetidus chylus in ventriculo cibo aflumto paifim gignitur , qui in copiofos vapores con verius ruttus ntdorofos & foctidos , per anophagum erumpentes; & acrimonia fu ventriculum vellicans , in eo merdtcaitones , & hinc anxietates ac corruptorum vomitum ; ad inteftina vero delatas , c ibique in vapores copiofiilmos & cralTos converbs, intcfimorum rttptus d in inteftinis vero valde
putreicens , foctidiffimarumfcecum airi txcrctionem gignit.
3 Can/a efl (Sc. Ad fermcntationem
in ventrculo non EMM falfum , fed i
acidum etiam rcquiritur.
Hie enim morbus prarcipuc in fale
confiftit , quod pungendo fcpai.it qui- |
dem lente & aliquatenus partculas ali
men t or u m fe invicem , led moram nimi Iongam in ventriculo nectendo , alimenca longa illa digeftione putref-

Cuati falbic poris , & tubulit hx.

ret.
b Qui in copiofos vapores converja* ,
nth* ce] Autor ne quidem hic 1
tionem facit obftrnftionum , cum ra
men fine obftructionibus pororum ven
triculi ru&us nul li fiant, 5am omnes
homines fani etiam vaporibus repletum habest corpus; rucbs tamen &

Ggg *

rugi-

M E D I A T I .
rugitus murmuraque bypochondriorum non patiuntur, imo quorum fanguisex fale etiam eft accrrimus, haec
non babent incommoda , nili fubinde,
quando, videlicet, habent poros ventriculi & inteftinoruraminus patentes
ibiqitt ' vapores crajjos.] Die po:

tius vapores craifiores ubicumqtie demum cucos , non ubique offenders

potos fatis patulos, fed hic incaritattbusillosincJud
d In imeinii.} Pattim eriam in ventticulo i ptacfertim etiam interbajas
I atqueillius membranas.

Ex hoc morbo metus, a ne febres, eryfepelata ? b fobies , e nutritionii

defeus > <*vel depravado , qualis lepra , 3c alia ilmilia mala oriantur.
a Tthts, tryfftliu.) Hxc fortuito d Depravatio.) Tune carnes nonfo'
lida: fed fungofa: nafcerentut , oti farpe
accedetent.
b Scabies.) Tunc fal cor rofi vus a fan- videmusin ulceribus carnes luxuriantiguie & humotibus deberet precipitan, bus.
e ttprt.) Tune fal induere deberes
& inpartibtis barrer.
NHiriiioni defto.) Tunevafaca- vim corrodendi majorem cumfixicate,
pillaria & parti um tubuli craffitie & tu & intemperie fere melancho! ca ,
fcoitatc humorum deberent elle ob- bilan ut vocant , atque ut anreditbr
in fcabie, fequi deberet prsecipitaiio.
ftrufta.
Curatio itaque adhibenda r eaque in pravomm humorum eu6tir>
ne , ventriculi intemperiei corredione , bona; temperiei reduftione , &
venrriculi corroboratione confiftet.

Primo itaque prafcribatur a tale vomitorium:

Crocimeullorum gr.xv],
Vint alb't iij.
J. tnfufto pernoSem , & mane colentur per
Emportica!. Colatura adde b aq. cinnamomi $f.
Mifie , pre Vomitorio, mane exhibendo.
a Tale vomitorium. ) In curationc
cruditatis nidorofa: vomitorium non
omnino eft rejiciendum , Sc poteft prodeiTe , Ii multum humorum inhxreat
ventrculo , & conftet ex croco metallorum tecenti , quia alias corrumpicur,

vcl ex infulione vitti antimonii.

b -. cinnamomi. ) Cinnamorrrara
femper ab Autonbus vomitoriisadditut , fed nulla ratione ; nam ventricnlum roborando vomitorii vires dimi
nuir

Poftea utatur tali apozemate alterante & purgante :

2J.. a Rad. cicborii $f.
lot. abfmthii pantict m. f.
Settu

CRUD. VENTRICULINIDOR.
44
b Sem. 4. frigid, major, an. 3j.
c Aniji, faniculi an. 3/.
d Tamarindor. j.
Decoquantur in aq. decoil. hordei q. f. ad lib. j.
Addendofub flnem decoionisfel.fenna
Mirabalanor. citrin. /". cinnamomBi]. Colatura adde
Sjr. granator. acidor., de dehor, cum rabarb. an. j,
eMifce , F. Apozema , pro tribus dobus ; mane
Jejuno ventrculo fumendit.
Rad. chbrii.) Morbus hie eft & fudorifica ; ut cum mult aqua multalidus Sc autor utitui calidis , capia, tum filis excernatur.
tur Ttd. gram. ad|j.
Hunc in finem convenit Apozema
Polyd. querani^ j.
fequlni.
Ad ob it r uet 1 on es referandas.
fy. Rad. gramiu. |j.
Polyfod. Quere, ^j.
Cortic. tamtrifii 3* Sem. frig, .) Frgida hic non
Cor/, tamarifei^x.
ira nocent , quia fermenrum hic ram
Herb,fcolofend. vera m. ii'f.
acre, &tampotenseft; ideoquefemiSem. 4.frig, maj, an.gj.
na quatuor frgida majora, Il nonaJPapav. aut
fincobfttuftiooes , hicpoicntadmirci,
TjjyUi
Hordei $ iij.
utdlfuffocetur.
*imjt,f*nkili.) Loco anifi, funi
Tartar tibi 3>(
Tamtrindi;^j.
culi fit
Fiat infufio cahda in aq. fabrorum
Pdfaver, aut
ferrariorum , in col. Ifeiij. diflolve
L*f. pruntil, gij. aut 3j.
d Tamarinder. ) Tamarin di vitandi
Sf. Sitri q.f. ad gratum acoren
funt , Ii Diarrhoea adfit ; alioquin prosJr- granator. acid. aut.
e mfu > f. \.) Curatiocon.
^cetof. citri Ji a ^ij.
fiftit in infraftione , Si educlione Talis,
M. F. Apozema , cujus ufs ut reliquod eft difEcillimum , null tarnen re
quorum apozematum alterantium.
diu* edueitur , quam per diurtica ,
a Poft purgaoonem , ad ventriculum corroborandum , conveniiint
myva eydoniorum , aut eydoniatum ipfum , iyr. eydoniorum cum fyr.
de abfinthio pontico mixtus , tabellae diamargariti frigidi , vel diatrium
ftntalwv , vel etiam diarhodon abbatis > vel feejuens opiata:
.. Conditura lacluca , & cuenrbita an. j.
f Conferva acetofe, rofar.,flor, cichoriiyflor. bngloff. An $f.
Suntalt rubr'i i coralli praparati , & margar, prap. an.
Ggg 5

4*4

MED. CRUD. VENTRICULI NJD.

Trachtfcor. de ffodio, fem. acetoft an. ).

Cum fyr. de limonibus. i F. opiata , de qua capiat
Magnttudinem caanta, mane & veff , fuperbibindo partim vint dilutiimi.
Conferva.) Conirvx , & omnia
a To puratiotiem. ) Subinde talis
dulca hic viranda funt , quia facebarum
fumitur pulvis.
cftfpeciesfalic.
Extrait, rhtbtrb. ).
Corallia Se ocul. cancri hic etiam
Kefinx fotmmon. gr. v vj
non profunt , quia acidum , quod hic
M . f. Pulvis aut Pilulx.
H ic triam convenir Mercurius dul deed , nervant ; nifi prius faturentui
cs ) quia acrimoniara falfi fermenti in- fpiritu acido.
fringit.
Terra gillata hic quoque uturpaturi
Inrerdum fumatur >. tiitri gutc.x.aut qufrangitur vis acrimonia;.
d F. opiata.) Exhiberi lubinde quo
xij. in cerevifia. Quandoque etiam pul
vis ex lapide prmell. 3. techar, fatumi que poflunt laud, opiat. gt. ij, aut piL de
Cynogloff gr. iv. vel v. vij.
gr. v. aut V j.
TinAura opii hic etiam prodeil Hifb Sjr. deabnthio.) Probari non poteft i hoc aliud my va eydon. & fyr. ejus que , accedente boni dixti , /
bene, fi alvus non tft adilrifta.
hooc aliquando fperatur
Exterius ventriculi regio inungatur tali a ungento:
. Ol. far., myrtini , & cydonior.y aceto rof. lotor. an. j.
S'amalar, omnium , coral Ii rubri, coriandr.praf.
Rofar. rubr. an. 3j.
Gran, kermis , & fpodii au.
Cera alba q. f. F. Linimentum, quo tepido, & in rU nu tantum calefaflo , inungatur dula regit bis in die >
addendo parum aceti inunclionis tempore,
_
a Ungento) Sordidumet, & inutile.
In Cifre utilis eft ufus ptifanx. Cibi condiantur aceto & fueco citri
& aurantioram aci</orum. Utilis eft caro bubula recens, utile etiam jus
pullorum , in quo laihica & endrvia eft coeb. c Pom fit cerevifia tenuis.
Quantitas cibi fit medioeris; panis fit bene fermentatus . autopyrus.
a XJfuf ptifane.) In diaetl autem ci quus , exparum genera.
bi Gm Emollienrcs : lie hoidei exeorti Perev fit cerivi. ) Uus Herbe
cati , aut ptifanx ufus hic optimus ed. Tbex hic quoque convenir . quia in
b Im pullorum.) Aut Carnium Une mult ill aqua multum Talis JifToIvi
fale, fe vitenxur condita aromtica, poteR.
Cibi fumo ficcati , finapi, cafeusantiVIL ME

4*5
VIL
MEDICATIO

F OE M I N i,

aCRUDITATE

Acida Ventriculi Laborantis.

Fcernina annoram 24. facie admodum pallida , fedentariam vitam
agens , e & diu crudioribus alimentis ufa3jan longo tempore d mul
tas nitas , eolque / cidos , emittit. e Cibus aflumtus in ventrcu
lo flucTuat , & interdum etiam crudus & fubacidus vomitu excernitur.
f Serpe etiam adet tenfio circa os enfiforme , cjuz emifis ruftibus imminuitur. g Urina alba & line hypohl obervatur. Sitis nulla a- ram

a Cruditate xcid .) Quod in hac prse- ( Fluhutiones eiborum in ventrculo

cedenti medicatione prsefcratur titulus ; non oriuntur flatibus in ventrculo
cruditatis , eft, quia requiritur certa | hxrentibus, fed nimia aqu per arte
proponio acidi & fall's ad invicemad \ rias gafhicas in ventriculum dclatj aut
fermenrum ventriculi Sc totura fangui- ab humoribus inter membranas ventriculi , aut inter panel Abdominis conti
ML
b Facie admodum pillidt.) Pallor hie nentes ftagnanribus.
Vel eiiam nimio aftimpto pon ,
crafCtiem Sc vifeoluatem non forre aufteritatera quandam fanguinis Sc humo- vel cibo liquido , qui in ventrculo,
corporis motu, flucluationes efficient.
rum dnott.
f Sspe etiam adefl ten(io circa OS tnfl Et diu crudioribus alimenta aft. JNon
fufficit ha:c generalis appellatio , fed forme. ) Tenfio fit vaporibus crafijs
fpeciatim int eiligen Ja eft de fixis acidis, non tranfpirabilibus per anguftos Se obUt qu faltcm in acidum facile dgn ftrutlos tubulos , porofque ventriculi
rant , ut lac dulce, er vi Ii minus oft vel abdominis.
Vrinutlba.) Hxc obftruclionem
te dulcs , prsefertim xftiv tempore,
tubulorum , St pororum tum renum 8c
hydremell.&c.

i Multos ructti emittit.) Ruft us i n- vlica: dnott , alioquiu uiina lctea

dicat aufterum quoque adefle ; nam ab non habet neceflariam eonneclionem
acido pori ventriculi non obftruuntur, cum hoc morbo acido.
h Sitii nulls.} Non mirum , cum
fed ab auftero , Sc hire (miles rutins
oriuntur flatus autem furfam erum- acida, lit im rctinguant , tanquam
infringentia falem , cujus copia ordina
punt propter levitatem fuam.
eCibut affmtut in ventrculo fuclutt.) ria Sit is blet cfl cau.
Affici-

4i
M E D I A T I .
Afficitur in hxc argra ventriculus, quod cx copiofis Ulis ru&ibus , teriiione circa os enfiforme percept , & ex cibi aiTumti fluatione , vomitu interdum infequente , eft manifeftum. Afficitur etiam fades & a te.
tum corpus , quod ex faciei pallore patet.
a Totum corfus.) Id eft, tota maflafanguinis.
Morbus , qui ilhm affligit , eft intemperies frgida & hmida & acida
ventrculi , cum pororum ejus aJiqua obftruione conjuncb ; qui depravationem coionis cibi acidam f & hinc ejus in ventrculo nucbationem , & multos rutus cidos, cibi crudi & fubacidi vomitum, in
terdum etiam ventrculi tenfionem producens , a Vcntrkuli eruditas acida
vulgo dicitur.
a Ventrculi critdit.u acida.) Cruditas acida non eadem eft , ac fames canim ; fed illa videtur magis volatilis efl,
quam , tum etiam implicitum ha-

bere modicum falis volatilis, itant ra

rionem habeat naturalis fcrmenti in
ventrculo , fed interim acidum Wderur
quodammodo przdominari.

Cduft procatarica hujus morbi, prarter vitam fedentariam, eft diuairnus crudorum alimentorum ufus. Ab eo enim , adjuvante vir! ejus fedentaria a frigidi humores in toto corperegeniti , pallorem, in facie prsceipue obfervabilem , excitantes , antecedentem huic morbo prsebucrunt
caufam. Pars ver eorum ad ventriculum delata , ibique reftagnans ,
& obftru&iones aliquas inducens , continent hujus morbi , & fymtomatum , eft caufa.
a Frigidi humores ) Hujus Sc palloris I minus volatilibus , namque acida in
veta caufa eft , & aufterita; , & minor ! defoliation ibus difficulter amendant,
fanguinis mpetus . natus ex acidis fea j
Hinc enim primo oritur intemperies ventrculi frgida, hmida & aci
da , qu alimenta aflmta non fatis attenuantur , ac partim in vapores
erados con vertuntur ; qui per ventriculum , propter Cralriem fuam, &
<rentriculi obftructionem , varie vagentes , abortan in eo fluuationes i
eumquediftendenr.es , tenfiones circa os enfiforme. qua emiffis ruSibus
imminuuntur , excitant: partim in acidum & emdum chylum conVertuntur; qui acrimonia fua ventriculum vellicanr , cum ad crudorum &
acidorum eiborum vomitum ftimulat, Porro es crudo chyo g'gnitur cm

CRUDITATIS ACID- VENTRICULI. 417

dus chymus & fanguis ; &hinc urina eft alba &fine hypoftafi : &redundantia frigidorum humorum circa vntrculi osfuperius , oriturfuis
abfentia.
Coftio ventriculi la:fa quia non poteftcorrgiafequentibus, ideo Vi
tium hoc, aliagravia mala , ut cachexiam , atrophiam , c hydropem ,
indcete p ottji.
a Vi cachexiam.) Aufteritatevidel.&
crartic, non ifcofitate fanguinis
&humorum partium folidarum tubuli
& rafa lymphatica poifunt adftringi &
obrui.
b .] Atrophia fequitur,quia

acidum potius aliquid abradic a parti,

bus, quam iifdem apponit.
Hydropem.) Sic etiam aciditas abiens in vim corrodendi , poiTct vafcula lymphatica jam obftruwa & confequenterdiftenta exedete , inde hydrops.

Ideoque celeri Curatione huic malo eft medendum: a qua in caufarum,

& intemperiei , ac obftruftionis ablatione , per contraria facienda , confiftet.
' a nuainctufaritrntSc."] Curatio ea> in pororum rentriculi apertione , Sc
dem eft, famis canina ; caque confilit acidi aufteri emendationc.
Primo itque * utatur tali apozemate alterante 3c purgante:
Rad. acori vulgaris , cyperi, calami aromatici an j.
Cortic. citri ficcor.t rad.falfitpar. an. 3vj.
Herb, abfint. pontic: , mentba , m/]oran.iCbamadr.ychamapit. an. m. j.
Sem. citri , anifi an. 3j. cfol, fenna mund.
Cartbami contufi f, agarici trocbifc. 3iij.
Tlor.falvia y ambos, lavenduU an. p. j.
Decoq. in aq. bord. & vinialbi fubfinemadditipart qual.
Ad lib. )f. In Colatura diolvefyr, de conditura citri 3* ij.
Mifce , F. Apozema , pro 5 dofibus manejumendit
a Vtatur uli apotfmatt alterante. 3 adde fal card, lencd. $j, aqua vita mxId eft , acidum infrmgente & obftruilio- thiol.
Si potenter acidum infringentia exbines rllente, & crafl attnuante.
b Red. acori era Autor habet aro beamus , aliquando turbas excitent aliquas in corpore majores , unde mtilti
mtica & bene ad b iv.
Fol. fennt, $c.) Deleantur fol. eziftimant talia nocere potius quam
ferma: , carthami contuf. & agarici , prodcfll- , fed icfpiciwiuj fiais cil.
'
il
AdHhh

48

M E D I A T I

Acidum enim Cam vim hiCratione mtura eft vctcrum figmentom,

amitrtt, uri oculicancri inje&i in ace- j illos morbos frigore peccare, qui arocum. tllud reddunt inlipidum.
{ matieiscurantur, ad quatuor fuasquaQuit aromtica propter multura 1 litats , primo attendeodo , & noo art
fuum falemvolatilem funt calida, hinc > rcliquas , ut hie ad acidum.
utatur hoc condito:
2, Conferv. antbos mentbt, cort. citri condit.,
Nuc. mofe. cond. . %f.
Spec, aromattci rof., cinnamomi an. 3j.
Pellicular, interior.ventricul.gallm.prAp. 3j.
Confeti, ahbermes $a], fal. abnt.
Cum fyr. de meniba ,q,f. F. Conditum , de quo fu
mt cabane majoris magnitudinem > mane jejuna,
fuperbibcndo bauftum vinigenerofioris.
a F. conitum.) Pulvereprxferemus iiciditatconeratur ,qux hie recfat.iiH
condito, fed abfurde adduntur pellicu- Ifundaturin fpiritu vini aut vinogillico
lx interiores ventriculi gall, quia ilia generofo.
' ,
Utile etiam erit tale vinum aromaticiim:
. Cinnamomi elei |/. zjnb. 3j macis 3/.
mofebat. ].
Catiophll., piper, long., paradif. an. \.
Infund. in vint rbenani. lib. ij.
F. Claretnm , cut addefaccharialbi 3*viij
& de eo bis in die haufium bibat.
Commodiilime etiam in hoc affbftu ufurpatur hie pulvis :
. Sem. ani.faniculi, an. jij.
Cinnamomi , eardamomi , zJn"{jb. an. 3j.
Spica , croci , bafilicon., fern, carui , petrofel. an. 5f.
a Umatur<cferri . ad pondus omnium, ftccbati j,
F. pulvis , de quo detur 3/. ante prandiurn

a Vmam* ferr!."] Si acidiras valdt Mam's cruda, quxabforbet, &enect(

urgeat , tunc exhiberi poteft limatura acidum.
Magnopere etiam hie conducit dragma dimidia oculorum cancri pulveri/atoram > cum Yino fumta > hor una ante pailum.
Reg

CRtIDiTATIS ACIDA VENTUCULI. 419

Regio ventriculi illinatur tali linimento ; cui deinde cum goflypio
linteum imponatur:
. Ol. m.tiihitti , de dbfimhio an. $f.
Nucii mofchata , cariopbllor. an. %f.
Spec.aromat. rof. 9j- cert parum, F. Linimentum.
Linimento.) Sordiries harccum non
pofEt corrigere ton m maTam fanguinis g proponitur potius tale fudorificum.
Jf. Mitri recent.
Sal* ab/tith. j. aut gr. xxv.

<> mtnib.
Ftrnttul.
VU m.uhiel an.fSjir.dt Vpavtr jiij.
Tinl. ofH gutt, XXX.
M. Hufte.

In diita Ar fit calidus. Cibus ofirratur conco&u facilis, ex pullis galKnaceis, agnis ; ailis potius , quam elixis , & aromatibus conditus : &
ex carnium jufculis : aux e quantitate, qua; commode diger potefl
exhibeantur. bVinum & ccerevifia mediocris fumatur pro potu. Motus
corporis fit moderatus , ut & [. Alvm reipondeat arte j vel natura.
Vitentur trifles antmi affeui.
a ulis petiot, ] In diaeta monet be
.) Sit generofum , faepe utane 1 potius cibis affis quam elixis efl tur falibus volatilibus aromaticts , Se
utendum ; acidum vi tan Jum Si falinum oleofis ad gutt. XXV. aut xxx.
adbibendum:condituram atomaticam
Cerni/t*.] Sit retens Si pinguis.
opt im commcnda t.

VIIL
MEDICATIO
SINGULTU

PUELLIS.
DIUTINO

F A T I G A T

JE.

PUeUa tredecim annos nata , 1 jam ab integro anno laborat ingultu

admodum molefto ; qui quater vel quinquies in die . nunc per quadrantem horse , nunc perWarn dimidiam , durt, b Tot prxcedente
Hhh 2
hyeme

MED

1 ATI '

hyeme hoc fymtoma ipfam graviter afflixit ; aflate vero ab eo fere fuit
immunis ; ita ut per longa intervalla interdum tantum rediret. Ad1ventante autumno , rediit cum priftin molefti ; & etiamnum du
rt.
a im ab integro mo.] Haecdiutur-I nem partium memoratarum progignensitas faciet infauftam prognolin , nam 1 dam.
Ob diuturnitatem veio cerebri pori 1 b Tota prxcedente byeme , ce. ; Hyeniminm aiTuefruDt, ut ea rationc ape- 1 mepluresfunc iingultus, quia tuce poriantur, quod rcquiriuir adconvullio- |ri faeilius obhuuntur.
Afficitur in hac xgnfuperius* os ventriculi ; cjuod ex ingultivo ib
fono eft manifeftum.
a O vtntriculi. ] Singultus non eft
tantum convulio ventriculi , quia in
ventrculo ctiam vacuo nunquam Taris
acris continetur ad fon um iftum efficiendum : verum ctiam el convullo
mufculorum daphragmatis, ob com.
munioncm nervorum ejus cum vcntri.
culo.
Singultus oriri frftan etiam potcft
acouvulfione ventriculi, facta ab humoribus acribus in tubulis ejus hxrenti-

bus, S fibras ejus vellicantibus Sc St

fpiricusin vcntriculuru innuendo , convulfionem ejus effictoot , qui convtdfus premit forte ita diaphragma furfum,
ut ici fubiro cz pulmonibusejpellitur,
qui ad Laryngem allifus , fcnumedat,
qui dicitur iingultus. Quemadmodum
contrario inconvuhione rmifculorum
Diaphragmatis acr fubiro per conniventern laryngem cVEpiglottidaimpellkui.'

Morbus, qui eamaffligit, eft 'intemperies vifcidaSc acris iuperroris

oris ventriculi ; qua: , ervos fexta: conjugationis ei implantatos vellicando i & influxum vehementem fpirituum in illos identidem determi
nando, motumquendam convulfivum & fonorum ftomachi , per vi
ces fubinde rei'teratum , excitans. Singultus dicitur.
- Intemperies vifcid.)inguhi}S,(utpo- 1 Saepe poteft fieri fine intemperie tote convulfionis fpecies ) ab obftrucb'one I tius fanguinis , dum forte fortuni, iliproducitur Se hic intemperies crafla, quaacredo hxfitatin mufeulis Diaphia.
caque cum falfcdine aut aci3itatevelli- gmatis.
cante conjunfta, peccat.
|
Caufa hujus morbi antecedens eft acris & vifeidus humor fanguini admixtus; qui certis temporibus in ventriculi os'fuperiusefrfus, illudque acrimonia fu vellicans , continent hujus morbi , & fmgultuofi fymtomatis, eft caufa.
Humor

SINGULTUS DIUTINI.
411
Humor enim ille , ibi exiftens , inducit acrem & vifcidam intemperiem ; qua fibrilla; nervorum fexta: conjugations , ventriculo & xfophago implntate , ita vellicantur , utilJ fuo motu ad cerebrum dela
to , tales in cerebri ventriculis fubinde aperiant poros , per quos fpiritus animales, vehementius in os ventriculi fuperius influentes, fibras
expulloni per fuperiora facienda; deftinatas ita viciim contrahant , ut
arem a:fophago contentum certis vieibus tanto mpetu expellant, ut
inde a fingultivus foui tus frquenter oriatur. Difcuflb autem per motum
fingultivumiftohumorcacri, ceffatngultus; oque denuo ad arlophagum delato , bfitfingultus rciteratio.
a Singuttivm fortune.} So/et fonus '|
fingultu femper fere efle acutus, quia
in Katu naturali , Sc cum non loquimur,
viaafpetae arterise fatis eft angofta infiar rimae , per quam , cum acr movetur , praeeipue introrfum , femper ta

Jem fonum efficir.

Fil (ingultw rtittrath.') Ha:cfit ab
immemoratorum mufculorurn in tubulis rcpetita obftruftione & rcferatidne.

Infeavit moleflum hocfymtoma puellam totabyeme; quia frigus hyemale materiam illam acrem in corpore retinuit : & quia calor arftivus
cam diflpavit , ventriculique calorem auxit , ideoque totafere aflate in
ducasfecit. Autumnali ver frigate jam redeunte , materiamque acrem
in corpore retnente, rcdtt ngultm , magna frequentique molefti pudlam JalTans.
Quia hoc malum a tarn diu duravit , b metus eft , nc porro pertinacius
fit futurum.
a 1dmiiHdurdvit~\ Si diu duravit,
difficile curatur , quia pori muiculorum
diaphragmatis afluefcunt praiternaturalihuic figura; ; ad hune crem humorem recipiendum & intra fefervandum,
per quern ctiam poftea fspius fingultus
producatur.

Mc/>f/?.]Siimgultusfcbribusaut
aliis moi bis fuperveniat , malum folet
eflepericulofum , ut omnes convulfiones aliis morbis fu per venientes malum
folent fignum , vide Hipp.
Aphor. S. j. in initione.

a Curat;o coniftet in materia; acris & vifcida; evacuatione , & intemperiei correctione.
a C*r<f.] Autor debuiflet dia-tam I b Confflitin&c] Curario fingultus
prjegreflam narrare , aiifuifiet acidaanlconiiltitinhumoris acrisattempcrariofal la.
I ne , & ctiam quodammodo in pororum
Hhh 3
t
aper-

M D I T I
43
apertione; quod fixi poteft eco- I poteft fumi.
t o noftro lignofo aperiente cum fa Ii bus | Si producitur mufculn iftis affeHr,
fudoriferis , antea in dolore capitis i ' abdomen forfan cumfuccefiupoteritil.
caula frgida prxfcripto, aiditis flori- . lini ungento penetrant! , ut ol. nuci/r.
bus & fem: ne papaveris , vel vinoaut &amygd. amaror , Ve.
cerevirt abfyntniteicujus in loco cardb. I
Primo itaque* fumt hune pulverem purgantem:
. Crmor, tart ).
Scammonii oft. gr. xij. Mifee, F. Pulvis , cum pauxillo
cerevifia; calida: exhibendus , &bis velfemelinfeprimanareiterandus.
^, ExtraS. rhtbtrb. gt. xj.
a Sumat furgttttm.) Si cacoehymia
Rtfint fcAutmon- gr. vj, ij.
adiit , purgatio poteft admitti > aliat
M.f.Pilube.
per valde penetrantia & anodyna curaSi eft intemperies acida , alterado petur.
Si eft faifa intemperies in fanguine,po- ragetur medic, prscccd.
teft talis purgatio infttui.
Poil purgationem , utatur cerevifi , in qua fequens puppafueritdecocb & macerata:
. Sem.3anethi> carui, portulau , papaveris tibi . Jij,
Contufa includantur linteo &. F. Puppa, qua- decoquatur
& maceretur in cerevifia; tenuioris lib. j. de qua fubinde hauftus bibatur.
a ~4ntthi, carni) H etc profunt in
cafu acido , fed nocent in falino.
Cum fruftu auteai mximo poteft in
utroque cafu fumi tinci. opii cochl. .
cum fudorifcro , ut cum theriacarecenti , methridato , aut diafcordio.
Acidum autem facilius corrigitur
quam tl.

TortuUu. ) Loco fem. ftittku

ponatur fem. pfyllii nam pormlaca
frgida eft.
Si fal ft caufa , reeurtendum ad Ienientia jufcula , pinguia ac dnlcia,&
amvgdalatum cum fyr. papar.* decoct
hordei.

Si malum perfeveret, utatur hoc a vomitorio:

. Aq., benedta Rulandt , five vini metici amtmonutil).
Sutnat cal'tde.
a Vmimic.) Si videlicet intra ven- valde funt laboriofi & fruftranei ; St otriculum animadvertamus flubulari mitus etiam in ingultu minime confert,
multes humores erados, vifcofofquej quia eft conyulfio ycntriculi.
aliquando etiam conatus ill! vomendi
Avo-

SINGULTUS D I U T
I N I.
A vomitu utatur in contumaci malo his pilulis :
2J. , , de ynoglofi B'ij.
Pbilonii.Bj. Mifee. f. Pilular
No. xiij. demur tres ful .

435

//pf'hti.] Altius penetrabit tale

Saltt ctrd.beHed.^.iai gf-*vj.
fadorifcrum.
->iq. card, btned. ^ij.
. ThtrUc retenu
Spirit**Julphnm gutt. viij. f
Betp<trd. miner, gr. xij. aut xv,
pcccac.
Liud.op.ui<i. j. aut cria
M. f. Hauftus fudorificus.
Croci gr. vj.
b Pil. de cynogloffk.) Pilulas de cynoSyr. fafttv. 5j.
ololnon funt rtjicienda: , nam acriSi acidum peccat, addc
moniam temprant.
Inyjdusratione, Aer fit temperatus ; Cibtu eupeptus : Petus ex
cerevifia tenui & amygdalatis. ,
a . Cibus flt infulfus tur acida.
quantuna fieri poteft Sc fine aromatistb Cerevi/a tenut. ) CereWfia tenuis
que fumo, fi fal peccet ; 1 acida , vitea- curnonetiampinguis, fi rnodrcceas.

I X.
MEDICA TIO
DIUTURNO

MULIERIS.
VOMITU

Laborants.
FAmina quardam Z4. annorum > jam triennio laborat moiefto vo
vomitu auo poft fingulos paftus omnem fer cibum & potum aflum
tum ? pituita viicid permixtum , evomit: undejam ad fummammaciem eft perdueb. c Jeft lumboram dolor , ad hypochondrium finiftrura fefe extendens , & d febris lenta.

Tofl

M IE D I A T I
43+
a Poflf*fl.) Non immediare, fd aliis; unde regurgitado purgantis fait
aliquo demum tempore pod , alioquin, produca ; & tic vomitus.
Lumhorum dolor.) Debu'ffet pliiri
jam mortui fuiflcr , tanquam deftttuta
addere, nempe, anille lit ronunuus,in
alimento.
b fere cibum tvomit.) Fui a- interruptus ; nimirum Iumborum do.
pud Mercatorem hujus urbis Lugdu- lor cum vomitu intermittente adecnenfis, qui omnia purgantia are aflum- tiam in nephiitide : debuirr igitui ad
pta rcjicu b.u vom: tu, non vero alimen dere , an crus cjufdem tateris ftupeat ,
ta: puto, quoniam per feptem dies an Se reliqua nephritidis figna.
d Feins Unis. ) Febris tantum for
te obitum non dejecerat , fermeutatio fuile excitatam purgante cum tuito adeit, quoeitca morbus erit ixcibus iis , quae non fiebat ab ingeftis plicatus.
Afficttur in hac igra ventriculus , cjuod ex diuturho illo patet vomi
tu j aitem lien, cjuod ex dolore circa Jumbos percepto , & ad finiftrura
hypochondrium feie extendente ; item cor , c cjuod ex febri lem innotefeit.
a Item ten , euod ex dolore cire* liimiot&c.) Lumborum dolor adeft incafu apud A , quo non fequitur
affici lienem , potius netvi comprimuntur, ac vellicantur , exeurrentescxfpinali medullcirca regionem renum , qui
dolor erit magis hxus.
b Item cor ) Putem potius in -

lis lumborum Sz nervis ibi ex medulla

fpinali egredienribus efle vm'um.
Quod ex febri Unit.) Hic Ole do
lor lumborum pofTit fufpicionem move
re apolematis, ibi latentis , & Gc rx
pure fanguini ad mixto lenta febris: fi
vero ex ulceratis renibas aliquid cor. Tu
rc t , dcbuiHet urinam deferibere,

Morbta, qui xgram infeftat, a eft veritrkuli & Jienis intemperies

acris & vifeida , ejus , jam per triennium alimentorum , per fuperiora,
rejeftionem excitans , Vomittu diuturmu Medicis appellari folet.
a Efl ventriculi intemperies ) Vomitus e.1 convullo ventriculi.
b Efl intemperies.) Non citra obftru<ftioncni Sc poroium dctoronem in

;nervisventriculiquemembraflis.;forfkn
etiam abfeeffus eft inter membranas
/ventriculi aut circa Iumbos propter lcn'tarn febrim.

a Ciiufa antecedens hujus morbi eft colluvies humorum acrium &vifcidorum , in toto corpore , & pra?fertim in liene & vicinis locis exiftens ; b pars vero ejus , in ventriculum feie efrundens , continem hujus
pertinacis morbi & fymtomatum eft caufa.
Caufaantecedensjti.mhras in her- mitim tabaci ufuoi; confer ibidem Lib.
culcmedico lib. to, cap. f.allegftni- j.cap.i.
Ci-

DITURNI
Czterum infantibus familiares fu nr.
Crebi romitus, quia fe ingurgitant nigxio bete materno.
AJiquando vermes funt caufa vomi
tas f qui tunc necandi funt.
Pew ver ejus in ventriculum.) Vo
mitas non femper caufam fuam habet
in ventrculo, verum etiam poteft bar
rer in parte alia, quz cum ventrculo
Sympathiam habet ; hoc eft , qua: fur.
culos habst cjufdem nervi fexti paris ,
ita ut pars ilia cum laboret ex eo , quod
quardam vellicatio in ejus nervo fiat ,

VOMITOS,
455
etiam nervus ventriculi vellicetur, &
fic fpititus tam in ventriculum,quam in
iftam partem influunt , 8c vomitumefficiunt i iicuti cum Renes a calculo valde irritantur, unde fit, ut quibufdam
vomi tu- tarn diuturnusfit, Ii ad iftam
caufam non attendimus.
Vomitus alias femper folet originem
trabereabobftrutiojic , oriunda ma
teria acri intra tunicas, vclnporistunicarum ventriculi content.! , qua: .quia
ibi hxret , ventriculum vcllicat fc ita
vomitum excitai.

Nam acris & vicida illa materies , in ventriculum efriifa , eflicit , ut

alimenta aflmta mox in acrem Se vifeidam materiam3 ventrculo
convertantur ; qua nervus extar conjugationis , ventrculo implantatus ,
ita movetur , ut ex ilo motu ad cerebrum delato , ifti in illo venementius
aperiantur pori , cjai in fibras ventriculi , oblique afeendentes , defmunt.
Per illos itaque ita apertos , copiofiores in ventriculum influentes piritus animales, ilium, cibo aflumto irritatum , ita verfus fuperiora mo
vent, ut quicquid in io continetur , paulo pofl ejusaffumtionemb vomi tu
rejiciatur. Et quia, ob celerem illam ac frequentem alimentorum corruptionem&rejerJonem, toticorpori cjuftum nutrimentum fubducitur; bine oritur illa manes , qua corpus bujus agra occupt. Et quia
pars itus corrupta: materia; ad corfertur, & d malgnitatcm febrilem
habet , bine lenta illa febrcula noratn agram infeflat.
a- ventrculo convertantur.)\n fanguinepnncipalitcr ponenda eft pituitafali
fixo implcita.
Nonne fufficit ventriculum comprim
ut fpongia , i contenta per pylorum
cant , fequitur&c.
b Vomitu rejiciatur.) Malum iiiipathuum eft hie , alias fa:piffime eft fymptomaticum, utin nephritide, Jtmagnis colicis doloribus; in febribus etiam
nonnullis.

Iflum nntrimentum) Duplex ergo

caufa atrophia: eft , & quod vomitu alimenttim fufficiens praxipiaturfanguini,
&quod fanguis lit acer , Sc crafliricJc
vifcofitate vafa capillaria , Sc tubuli
partium obturantur, ut alimentum fuf
ficiens per partes diftribui queat.
d Mtlignitatemfebrilem.) Diepotiu
aberylipclatcaut ulcere alicujus partis
febriculamoriri , non enim pituita fed
pus febrem producere folet.

Morbus hie i ob'diuturnitatem, & corporis confumtionem , valde

periculoiuseft.
Iii
a DiHtHt

43<S
M E D I A T I
a Diuturmtattm.) Vide , qu* ad prognofln in roed, prard.
Curatto confiftet in caufe antecedents , & continents ablarione, &
intemperiei , per contraria , correctione.
Primo itaque a educatur ianguis ex bracbio dextro ad uncas quatuor
vcl quinqu.
iEducamr./<(. )Non eft magna ne- qua: tamdiuduravt , ut adeofat'temceffitas venatfcftionis in macilento hoc poris habeatur ad intemperiem xltenocorpore, nam vomitus per fe non indi- dam partim, Sc partim laxautrbus edr>
cac venaefetionem , eque intemperies, cendam.
Deinde per quindeeim dies a tali utatur jufeulor
. Q. Rad. cichrii , afparagi > rufet , bugloian. $f.
Fol. agrimonia , ceterach., capi. veneris,
pimpinelUan. M.f.
Coq. cum pullo gallinceo. In Colatura diffolve cremorl
Tartar 5j. F. Jufculum , mane fumendum & perfe*
deeim dies continuandum.
a Taliutaturjufculo.) Egregium vi
de apud Hauferum b. j.cap. i,
. Si intemperies mer pitui tofa ft , fu.
matur vinum abfnthites mane & fub
vefperam:aut vinum ex card.bend, quoi
etiam antefebrile non nihil eft.
Cum ftbris adeft , & intemperies fa
jina , contraillam deglutuunt aliquando mane 8 aut 9 grana piperis albi inte
gra; feerainzeapiunt^auef.
Si mulier vomitu laboret , fumi poteft feq.
. Jq.puUg.
^rttmis.a. une. j.
Sal.fucc.voUtil.gr. viij. aut ix.
Croci gr. iv. aut v.
Syr. ~4rtemifia q. f. adfuavtm
dulcedinem.
M. f. Hauflut.
Ad vomi tum fifteadum hocce fcquens
yalde conducit.
Iji. Ol. nuei. txprtf. gr. xvj.
Salis abnth. gr. xxr.
Cr ferup. fem.

Laud. opiu. gr. j. aut fis

Opii gr. XXV. XXX.
Mifceatur in vino , V exhibeatnr
quod poros valdeaperiet: ol. cnim nu
cs mufehatx hic valdc conducit, <jb*
ol. temperar acredinem , & . ; ::lotate fu , & penetra ndi vi paros ph ;
prieipue li addatur fal abfynthii.
Cum vero obftititio erit nimis tenax, & materia nimis.vnciJa , oj.hoe
illam non facile referabit, fed baufto*.
aperien; cft propinandus , ut ex aqui
vita: Matthiol. cui addatur paululum
aqua: cinnamomi, & etiam aliquidfpiritus filis atnmoniaci , cujas tirrtr. lo
co fumi pount fpirttus acidi dulces pe
netrantes.
Curatur queque praecipue potentibttf
fudorifcristx mineralibus , & fahbus.
b Et ptr fexdecim diet. ) Faidirets
tandem jufeula, eo magis, quia medicamenta funt, potius omnis generiialt*
menta admittantur , quae cmolitnti

DITtlRNI V O M I T U S.
'Alimenta medicara Reddere peffi- tur, ovum gutturi extrinfecus apprimaKcu ft , fed quo die purgandum bene, rur.aut condita qusedam acidiuicula iuNe medicamina ailumpta ctiamvo- mautur , velutiuva; vel ribes conditx a
mitu reddantur , o' eluaturipiritu vini, cydoniorum & cato ejus vclfucSc cruftra panijafla naiibus admovea- cus paucus citri.
In quarto quoque juculo * infund per noctem fol. ferma: $iij. & cc
laira exhibeatur mane cura regimine.
a Infunde.) Addefem. dauci contal! [ *Jgar. mttm'uti duU. trtthifc, alhnt\
&
.
-
..
Sed aliquando purgantia fortioravoPurgatio quoque nftirui pote ft ez li
lis, qua: potenter educunt pi cuitara vi- mitum augcnc fu actimou.
feidam, ut funt /fee. dUturbith. Refin.
Poft ufum jufculorum'tali a utatur femicupio per rriduum.
2j.. Hordel integriy angdalar. iulc. an. lib. ).
Contundantur & decoquantur in aq. comm. q. f. pro
Semicupio, quod ingrediatur tepidum bis in die, Mane fe. &iib horam quartam pomeridianam.
a Semicupio.) Minus opcro& prxtiolfunt dyftercs cmollientcs, qux poffunc
lenes vapores furfum mittere.
Poftea utatur his pilulis a per dies quindecim:

2j, Chalibis cum fulphure 3j.

tsloes optim , fol. fenn* imnd., rabarbari elecli , agarici
Trochifc. an. 3ij.
Spec, eleuarii diarrbrod. abbttis $f.
Croci oriental. /
Cum oxrmtL fimpU F. MaiTa pilularum , de qua cipiat
dragm.j. fingidos diebus mane tribus horis antepartum, & poftea deambulet.
a Ter dies if.) Si eas vellemus quotidie fumi , oporter inde eliminare pur.
ganria.
In vomi tu morhofo fi purgare opor.
ret , aliquando utendum eft lenioribus,
non colocinthide , magifterio jalappx
&c. ratio eft, quia validiora vomitum
magi? adhuc exc itarenr. fer re hic
etiampoteft fudoriferum prcd. med.
anotatum.

Pilulx de Cynoglofl , quia acrimo

fiiam temperant,conducunt. Idem fcn
tiendum de pil. ex laud. Opiato . & de
tinura .
Obfeivandum practerea , quod vomi
tas in his caiibus & vifcidx iarernperiei potius mecKcamentisferiiientat ionem fangiiinis corrigan tibu square
narcoticis ft collcadui , ut thcriaca
Iii
du

M D I I .
438
Herb. card. lend.
diafcordio , mithridato cum falc ali
ono hdorifico > nifi vomitusadmodum
SauicuU
Veronictm. m.;.
im m mes doc falinam acredinemin
Stm. dtu
faoguinc prauralere.
Sf breves hae formula: nnn fufficiunt,
Tartar all ^.
deveniendum crit ad apofema aliquod Infundantur fufficieacer & cade ir. feri
aperiens, difctiriens V. gr. talc:
laftis ohalybeati q. f. poftea fat decoftto lenta in vafe duplici , in colat. &.
SlipitHttt amtre iitlcis
iv. diflolvc.
OxymeU.fctll g.
Cort. tam.trifci.
Rad. .
Salit card, btned.
S*lf*p*rtU*in,
Spirit* falta idem 3j,
M. Apofcma.
Bryonug.
r 1
Poft ufum pilularum reitrete femicupium per quatriduum vel fextiduurrii
Toto curationis tempore Cibus fit euchymus & eupeptus ; /
r Somttus moderatus ; vitet TriflitUm. ,

X.
MEDICATIO

JUVENIS,

VOM ITU SANGUINIS

Laborantis.

JUvenis 28. annorum } temperamento biotis , vinis calidioribo

deletari folitus , ubit incidit in magnam cardialgiam , qua ia
deliquium animi eft prolapfus. Illud paul poft Jcutus eft copiofiHmus fanguinis concreti vomitus ,ejufdemque , fed valde nigri , per 2Ivum dejeto. Mox ad fe quidem rediit ; fed valde debilitatus pallet ,
& fanguinolenta; excrctiones etiamnum per/veranr. c Abliinc biencium> fimilisexcretio fanguinis > ipfuminyafit.

VOMITUS SANGUINIS
43f
a C4rdialgim,dtliqiiim animi $t. \ 'indc oritur quandoquc animi deli.
Quatuor in bac hiftoria occurrunt fi- quium : alias quoque dcliquium animi
gna , fanguis non ex tborace fed ex ven- j vocatur d vulgo , cum niagea adeft nautricufo venientis , cardialga i. fignumj fea & anxictas circa praxordia ( ut vulx.deliquium animi, %. quod fanguis lit gobelgice dicitur ik btn fooquaalifk)
concreto!) 4 valde niger.
| fed non eft ab animi deliquio, fed *
Autlornofterdicit atgrum primo in feacumanxictatequadam interdum.
carchalgiam magnam mcidifle , quod j Sanguinis tmurtti vomitm. ) Sanfaumfuit, quia fanguis in ventricu- guis ex ventrculo per vomitumcjicitur
lum cftufus, eft humor ventrculo in- concretus , ex pulmonibus fpumofus,
iolitus, & quia fermento cofrumpi- &floridi colon's, quiqueper tuflim extur, & acefcit , & ideo ventriculum ccrnitur.
pungendocardialgiam efficit.
biennium, ) Hoc facit ad
Vel hoc faftum efle potuit , quia par- prognofin.
ticulae acres faneuine fecretae, & in j In hiftoria non fecit mentionem aperventriculum depofitae , pungendo , & j tionis vaforumin intcftinis, fedparum
vellicando ejus mcmbranis dolorem in- ' intcrcft.
talerunt , qui ubi futs vchemens eft,
Aficitur in hec a?gro ventriculus & inteina , atque potiimum ecnudum vafafua & cavitatem , quod ex fanguinis vomitu , & per alvum
excrerione , fatis eft manifeftiim. Afficitur item cor , quod ex animi de
liquio; & totum frpw,quod ex pallore patet.
Morbus , quo hie a*ger affligitnr, eft vaforam quorundam in ventrculo
& inteftinis aportio ; quae fanguinem in ea eflimdens , eaquc ad ejus efrufi
excretionem per fuperiora & inferiora faciendam ftimulans , potiore
fymtomate , Vomitus fanguinis vulgo folet appcllari.
* Cauft hujus morbi eft ufus copiofior vini calidioris, quo
nofter arger valde delecbtur. Inde enim adjuvante temperamento ejus
bilioio, b & state juvenili , magna copia calidomm & acrium humorum , in ejus corpore genita , antecedentem huic morbo prxbuit caufam. Pars vero ejus craifioribus fuis partibus c in vafis ventriculi & inteftinorum hcerens > ibiquelapfutemporis majorem acrimoniam adipifcens, ac efrervefcens , vafcula qua-darn ventriculi & inteftinorum crofit. Atque ita continent bujus morbi & iymtomatum ejus eft caufa.
a Cdufthujut morbi e (Sc.) Vomitus fanguinb oritur ab iftu , lapfu.aut
nimis tenui fluidoque fanguine , aut
lino acn,aut etiamcorrolivo accedente majori motu , quo vafa facile aliqu
patte apcriuntur, utnzuincm ef-

fundant , quod ubi in ventrculo fit,

oriuntirr inde fanguine cr.illoobftruftioncs pororum ventriculi, atque ita
naufea, & anxietas , it ab acrimonia
oriuntur 'ejus convuloiic , atque ita
vomitus.
Iii j

MEDICATIO

44
b Et juvtni. ) Centingit ta nuem & nimii motum i $e quod Tift
rnen etiam fenibus , quem lethalem fuif. gaftric deiinant in manircflam eaviufeezfpiritus vini immoderate quatidie rem, utadeo non opus in camauro::
timpto in lene fcxjgenario raa joic.vidr (Ingre , partculas humorum in ra*
c In vtfii bxrens eye.) Sufieit, fan forum ofculis bsererc , & ibi
guinem effe rem . vel timul etiam te. acrimoniam adipiku
Hinc enim racbm eft , ut fanguis copbfiitmus > per vafcula aperta >
fein ventriculum & inteftina efruderit, ibique, diflipatis fpiritibus&
debito ejus motu circulationis ceilnte , coagulatus concreverit.
Sanguis autem ibi concretus , cum> tum copia, tum qualitateacri ,
tum ali pravitate ex mor ibi acejuifita , ventriculum & inteftina vellicaret , peperit primum urdialgixm five ventriculi dolorem ; &per
fympjthiam , b partim cordis vafa conftringendo lipotbjmiam , partim
mediantibus nervis fexta: cohjungationis poros cerebri , qui in ventriculi
& inteftinorum fibrasobliquealcendenr.es kdefeendentesdefinunt, aperiendo , tantum talemquefpirituum animalium in illas fibras influium
xcitavit, ut fanguis cenretus per vomitum & alvi fecejfum , ifto/pirituum vehementi influxu, quam copioimefuertt excretMs, i "
excernatur.
a Ex mora ibi Sc.) In ventrculo non
poteft elTcdiutina morafanguinisadin.
duendam pravitatem aliquam.nam ftatm gravitatem , naufeam , Se vomitum
parit , fed hujus ex mora corruptions
iufpicio orta cft autori exin , quod acuratior fenfus acredins ibi r, qux tarnen
non ex majori acredinc oritur : verum
ex fcceflone particular um darum*
falfarum a terrenii 3c mollibuj , inde
illx acida; & falfae liberius agere pof-

funt.
b Pdrttm vtfis cnringtnd* liftily
mUm ) Lypothymia votnimoguinisoriri poteft, quum aogui eopiofiflime de/icirur , quapropter minor
copia fanguink ad cerebrum defeitir,
unde pauci admodum genecantur fpiritus, ut cerebrum reliquofque cerros &
annexa membra non polir.; impltH*
elevare.

Malumhoceft ipericulefiffimum; cum ajgri prae fanguinis efSifi co

pia faepe fubit exftinguantur ; byelin hydropem lethalero pofteaincidant.
a Ttridtloffimum.) Etiam quia antea
b l'el i hydropemlethtUm fofttitYodcm malo laboravit , unde pori arte- mi.) Aliquando poil fubUtam litriarum gaftrtearum nimias apertioni fa- merrhagiam , liveeiutionem faBgtuiiK,
cilius afluefcunt. Vide Hipp. Aplior. quoCunque modo largan , otitut hy
S.4. A. if.S.7. A. }7.
' drops, cujes caufa idetor, quod

V^O M I tUS

SANGUINIS.

44*

ifta effufione arterias , & venae , de novo augentur , impctum in ifta*

le vafa lymphatica, tubuliqtre partium coalefcenrias facir, Si quia vafa lympha
idarum fuo humorc diminuto fubli- tica funt tencrrima , facile mmpuntur ,
J.-.nt . & innumeris locis obftruantur Si hquorera fuum in cavitatcm abjomi.
hinc eft , q<l *um fanguis & humores jniscflundunt
circulmes continu , pratfertim dum ]
Curto itaepe aggredienda. confltet in califa? procatarfticar, antecdenos , & continentis ablarione vaforamqnc a chuonc;
non in fanguinis , in ventrculo & intetnis xiilcntis , edudione.
Claufient.] Quae fieri debet admedum lenta , nam fubiu & efficaa claufio eft
certa mor,
Praemiflo itaooe clyftere detergente , 3 aperiatur vena in brachio dexrro , & educatur fanguis ad ij. b & poftea exhibeatur talis hauftus vafa
aparta claudens:
2J.. Trochifcor.de car , deterrfigiUau an. 3$.
Aq. flantagiais , fmuUc*an.
Mike.
a *4periaiurvtna.~\ Non extra paro- \ te contrallan tur.
b Etpota.j Poftea autem jufculis
, nam venam fecando intem
fine fale fanguis e ventrculo eluendus
peries actis non poteft colli.
Si eflec adminiftranda venxfeftio, be eft, tum incraflntia , Si conftringen.
ne ea fierce in artu fuperiore, fanguis tia funt ufurpanda , ut funt Ttrr Sigill.
enim niraisimpctuofas folethic . Trothifc. dt Carabe Camphor, gr. ij. auc
re : vena autem fecanda tum demum iij, rel LaiiJ tn. Opiat, gr. ;. Santal. Rub.
cum afta effluere fanguis jndicatur ex Gamm. . aut Tragac. in aqua Ref.
va iis fuis , eo fine , ut fanguis per totum folut. .
Hauff**.] Sint modic adringencorpus imminutus minus prematofcuh vaforum , uti in aliis parribu?, lie i tia , prudentei autor facit , adde jjr.
ctuni in mcmbro affLclo , utitafpon- \granat. 3v.
a ,Sex/ , vena? fetone priore hor ,-nguis rurus educatur bra
chio , pro ratione virium ad fvj.
a Sexta hirt fangu rurfut. : Sine du- I quietem, fanguis novum impetum nanbio autor metuit, ne poft f, horarum lcifcatur ad aperiendadenuo vafa,
Voftridie a purgerur tali hauhi purgante ; ifque poftea fngulis menfibus eiteretur:
. RabArbarieUtlidiv.tn/robaUn.cituZ},
ful-

 e d i i;
44*
Tulverifentur & trrorentur v'tno rubro adringenti.
Toftea infundantuf in aq. plantag. q. f. CoUturt Aide
Sjr. rof.fol. j. Mifc.f. Hauftus.
a Turgttur.-\ Durante debilitate fuaderi non poteftjfic & impetum fanguinis
augeret purgatio.
Prodeftautcm vafa leneteradftringerc. ficpoteftcxhiberi.quod fcquitur.
JJJ. corail. Rub.Cctap. j.aucgr.xxv.
Ctmph. gr. y. aut vj.

M.f. Tulv.
Singulis mtnfibm. ] Talis carario
longe petita eft , potius diarta piricribenda , nifi putee author homiocm
un , tanquam ebriofum ad dixtz lege:
adftringi non pod.

a Et porro utatur per vices de hoc electuario:

. Conferv. rofar. rubr.
Fl. cichorii , tamaricis , buglojf., horrag.t
Cort. citri condit. an.%].
Rad. dehor, condit.
Trochifc. de rabarb. 3/.
Raf. eborit
coralli rubr. 3j.
Cineris pellicule ventricali & mtcitiorum gaUmd).
Spec, diatriumfantalor. 3/.
Cumfyr. de cichorio q. f. F. Miftura in modum eleuarii , d
quo fumt ger ubinde caftanes majoris magnitudinem.
a Et perro uttttn >*1\] Adftringentia flatim in initio funt fufpecla.
Melius fumeret
Rbabtrb. pauhdum tofli.gr xy.

Cortil, ritbri tantumdemi

Ref. rubr. gr. viij.
Gum. trarat. rr. viii.
m. f. Pubis:

a Pulvere fecjuente utatur octavo quoque die ferael , & fi paroxyfmus

fuperveniat , bis vel ter: .
. Sutern puri 3j. coralli rubri $jf.
Balauior. Sf.'fcm. hyofcyami albi 3j,
Sem. plantag. 3/.
F.Pulvis.cui adde facchari roi.tab.zqualem quantitatem.Capiit
de eo 3ij pro doll , cum vino rubro , vcl Jae uftulato.
a Vulvere fequtntt utatur Adde gum- j le quamvis dulcs fufpeftuseTe debet ob
mi trjactut. ; ;. lie dhuc nimiam aperiendi vim & augendimfieturilior. Grulingius parte i8.cap.Io. ' gninis impetum.
habet$MtmfAl$ duhm , fed ctm il- ] Ufus ctiam Te poteil tieB, rf."*'ad

VOMITOS

SANGUINIS.

443
deochl. ij. fi opus eft majori vaforum
JjJ. ^/r'e/ eurt gr. jj. aut iij.
Tt. ovor. calan. gOt?.
conftipationc accipe.
Tin. opii . .
M.f. VhIvU.
Camphor. gr. iv.
Qui aliquotics hibitus fliciter
Syr. dtacttof citri 3j vel iv
has hasmorrhagias tollere foler.
Vlni rubri f. q.
Pro confolidatione valent Rad.Sympbyii. Hordei DtcoS.i ^Imigd. Ova in.
M. f Haurtus.
Et tu hoc ca i ut in nimio menfium durtta , ut & pedes juniorum animafluxu ftupenda: eft eficacia: fcquens pul i lium &c.
TIS.
. Magnopere etiam conducet hxtnorrhoidum , per fimguiiugas , cum
arundinis cann adhibitas , apertio.
In dUta Ar fit temperatus. Ctbt fint adftringentes , emplaftic vi prditi , ex bordeo } amigdalis , oriza > ovis induraris ; & jufculis pullorurn
cuxn oxalide & portulaca , pedibus & inteftinis vervecum , hadorura ;
in principio menfic umenda pyra , mala cydonia > cera acida.
Vitentur acria , faifa , piperata , frixa. Parce nutrir debet eger^
Votu fit parcus,ifqueex cerevifia mediocri. somnus fit moderatus.Omiiis Motm corporis vehementior fugiendus , ut & lu.
a Vtttntur atrial) In di*t* abflinendum e ab acidis i & falinis. b Somnuss.)
Poteft ee longior.

XI.
MEDICATIO

VIRI,

IMBECILLIT ATE
Hcpatis Seroa Laborantis.
Vir triginta quatuor annorum , a poft longam & largam narium harmorrhagiam, cibos frigido$>& aqua; copiofx potum, totum corpus taclufrigidumacfubtumidum > ac faciem albidamj habet. Cruda
Kkk
per

444
M E D I A T I
per alvum excernit , e eaque valde futida. Intcrdum etiam copio/e
& frequenter vacut materia^n nigram d inflar fanguinis coagulad:
terdum materiam liquidam inftar aqua: , c in qua carnes maftatorarn
animalium int lota:. Nonnunquam ipfum infeiht ffebrcula lnguida
& lenta.
a Tolongam& Idrgtm ntr'tum ht- cafu appetitus eft mminnru , quavafa
tnorrhiigUtn , c*c.) A Tcnxfctioncaut gaftrica
~ n - non
deponunt
'
f
fermentara
acre,
larg hainorrhagi quacunque oritur hinc non ftagnatio debita in ventlenlo,
hydrops, quia cum fanguis notabiliter fed potius alimenta putrefiunt , qiute
imminutus minori copia ad caput de cxciementa al vi frtcnt.
d InartngutnuCSc.j Hocpharooferrur i hinc vaforum pori minus hiant,
ex quibus confequenter fpiritus mino menoneum praxedentibus Ar
ri copia expelluntur & ideo humo tuiro coha ens , videtur appellationem
res circulantes minori mpetu lpiriti- tl cille huic mcdicatioDt ex faifa vturi
bus vont ur, quare ftagnantes , Se hypothcl, quodharparfanguificet.
In yuesrnes ht.'.. ] Dumquema.
tubulos partium , & va fa lyropharica
obftruunt ; qui humores poftea aufti , gi?crala& coagulara funt, maaem&
& majori vi ad obdructioucs appul ya- confervanturin inteftinis , s (ubfeijutn,
ifrangnnt > & ita hydrops oritur.
ti aliqua excrctioBe fub forma {oguib Totum carpus tadu frigtdum c-r. 7 nis coagulan cjiciuotur.
Sitotum corpus humidum & taftu fri
f FebrUult tent. ] Hxc ipfa en ex
gidum eft, cur igitur accufat cantum fucceflione particularum ab irnricem.
imbccillkatcm harpatir.
coatingens ob fermentationem debili;
Eaqueftpevoldefatida.] Innoftro tatam.
A$tr in hoc argro totius habitus corporu $ cjuod ex ejus frigcre J&
tumore eft manifeftum. Item inteftina & hepar; quod ex foetidis & fanguinolentis excrementis patet. Nec non cor ; quod lente illa fibricula
probat.
a Et tumore.j Hic tumor lgnificit nesintubulis partium externarciiij &
fanguinem Se humores pati fermenta- vafs lymphaticis nafeuntur.
tiones valdc debiles , unde obftructioMorbus, quoaffligitur arger, eft a intemperies frgida V ferofa hepatis , qua illud ita 0 debilitatum eft , ut , pro bono fanguine & chyrnoj
ferofum & corpori alendo ineptum g'gnat.
a Intemperie! hepdtii.] Die potius eile putredinem in fanguine. b Debiliutr*.)
Id eftjobftruftum.
CdJifaprocatAclica hujus morbi fuit 3 larga Sc longa illa harmorrhagn
-

I MBECILLITATIS HEPATIS SEROSA.

445
barium ; item ufus ciborum iftorum frigidorum , & potus aqua: copiofar.
Hincenim ventriculus & inteftina ex frigore fuerunt debilitata, quo
<hylus crudus fuit genitus ; cjui antecedentem buic morbo prabuit fam. Is vero ad hepar delatus , corruptelamque contrahens intemperiem hepati frigidam & tantam debiJitatem conciliavit, ut pro bono chymo ferofus Sc squeusfuerit genitus. Qui deinde ad cor delatus , ac ibi
dem in fanguinem eroum converfus , atcjue inde in varias partes propulfus j varia hujus morbi producit fymtomata.
a Lttrgt & long* btmnrbtgia na- 1 gruta , & an potus aqux copio fr ha:.
tint ; item ce.) De eadem ratione.qua morrhagiam pratcefferit , neenc.
ex nimia venxfeione fequitut hy- j Humida in noftro corpore non pecdr ops , fed addi debuiet unde Se a qui- cant , nifi adfit fngus , Tel aliud quid,
buscaus illa hxmorihagia fuerit pro- 1
Nam fanguis ille in habitum corporis delatus rfrigrt & humecbt
ta fu frigiditate & aquofitate totum habitum corporis , ut ille Ad taum
frigidus & tumulus, faciefqne pallida par eat. Ad inteftina vero per ar
terias mefaraicas propulfus , interdum emittit ille excrementitias quafdam partes non fatis coebs & fcetidas in inteftina ; qua illis ad excretionem infernam irritata , faciunt crudorum arque faderum excremento evacuAtionem. Interdum vero fanguis ille vitiofus talis eft, ut modo
cralliores , modo ferofiores quad am ejus partes , per arteriarum mefaratcarum poros , nimis apertos, vel crofos , in inteftina propellantur,
& guando crafiores eo propelluntur , tune illa: ibidem coagulate j &
pofte excreta , faciunt excretionem3 fangu'mis nigri r coagulati : ubi
vero ferofiores ibi copiofius in inteftina effluunt , eaque fu acrimonia ad
excretionem copiofam & frequentem irritant , fit excretio mater'u li
quida inflar aqus. , in qua carnes fanguinolenta fuerunt lota. Dcnique ubi
materia ilia corrumpitur , putredinemquc & febrilem malignitatem con
traint , ac ad cordefertur, producit ftbriculam illam lentam , quager
nofter fape infeftatur.
a Sanguinis nigri. ) Cum antea ex roefaraicis vafis excretus fucrit fanguis te
nuis , hinc reliquia: fanguinis in infinitis inteflinorum rugis , & ccllulis atque
longis ambagibus moram dum nexuerunt , jam dilajjs tcnuibus , in g:umos

ingrefcentes abirernnt , Se fie tandem

niger & coagtilatus fangois excretus
fuit.
Fit excretio materU liquid* Cc. )
Fluxus vulgo vocatur hepaticus , feu
primus gradus dyfenteiia:.

Kik a

Exi-

44<
M E D I A T I .
Exiftimo autcm fanguinem per- arttris mtfarateas corde in inteflina
propeU't ; quia venx mefaraicx nihil aut parum ad inteftina devchunt , nec
ob valvularum iitum eo quicquam , quod fit eopiofum , devehere poffunt.
Hie morbus valde eft pericuofus: metus enim eft> a ne hydrofem vd
totius corporis confumtioncm inducat.
a sehyiropm.) Ejus revera jam eft Etiam propter febriculam leotam &
plurimas obftruftiones.
principium.
b Vel totius corporis canfumptionem.)
Curao itaque fedulo erit aggredienda j ieaque in humorum pravorum evacuatione , & internperiei afleftorum vifcerum , & fanguinis correctione, confiftet.
a Eaaue in bumorum evacuatione.) Pponteabiitper varias MUM da
Hu jus affeftus nil flit in obftruftio- 'tas.
folutione : tum cjuidem a<jua |
Primo itaque a purgetur sger tali hauftu :
2jl. Fol.fennt 3vj.
Agarici Z)f. fem. antft ,faniculi an, 3j.
Toi. abfmthii , marrubti , centaur, min.
CapiU. vener.Jchananthi an. m.$.
Decoq. inaq.com. q.f. pro fviij.
Colaturo. aide fyr. de eupatorio $).f. c F. Potio , pro um
Dobtu , alternU diebus manefumendis.
~4tnbr. gr. ij, aut iij.
a Turgttur.) Omnino intempeftiva
Ol. carui <j. f.
in initio purgado.
b Agarici. ) Non nihil rcfinofu; aM. f. Pilulx.
e F. Potio.) Purgado etiam Ieise<
ua non facile extrahitur. Suo tempo
hiberi poflet , fi humores valde pioni
re pot eft pi
ad exeundum client > alias potiusfudo*
TLtfn. jalapp. gr. iv.aut v.
doiifcris inlftcndum eft.
Merc. dulc.gT.yj.
Magi. gutt. gamb. gr. vij\
Poftea a utatur de hoc apozemate:
2J Rad. fanicuit, petrofelini , afparagi an* j* j.
bHcrb. capill, rener.,marrubii,abfwt.)c(n:aur.m';n.an.m.j.

IMBECILLITATIS HEPATIS SEROSA. 447

Schanantbi,rad. expert an. 3ij.
Sem, antfi,funiculi, apii, cumin, an.
Decoquantnr in aqualtbutpart. caq. & vim ad lib. ){.
In Colatura dijfolvef)r. byfantini. 31'j.
it Mifce F. Apozema, de quo bis in die umat hauftum ij; coque exhaufto > idem vel fimiJe decoctum repetatur.
-,
3 Vtatur de hoc apofemate.) Prarfiarethoc pracceffifl > addi potfunt ligna,
cortices & radices ligneCcentes , loco
ridicumappofitarum ab aurore.
b Herb.capiU. ven., marrub.) Loco
cjpill.vcner.niarrubii cape
Card, bened. Sc
Flor, fambuci an. m, j.
Rad.bryonije 3vj.
Tartar albi ^fi. & adde
Taffnl. corintb. ^ij.
Jqua cr vint.) Si fcbris praivaleat :
ar fi intemperies frigida& obfbucliones
lint potiores > vinum gallicum fumatur Solum , poft fufficicntem infufonemc coclioncm,incolat. fciij. diffolve
MeU.fc.l).

Salis card, bened. ' ni* fal abunde

in fanguinc] 3.
Sp.falu dulcs, $iv.
Atqui Ii fcbris adlic
^tq. viu matih. g ij. .un iij.
d Mifce *4po\ema.) Omnis Hy
drops pecuare aliquid habet fcilicet
Lymphaticorum obftruclionem i & eorundem vaforum vulnus , atque ade
medicament* debent effe lcnitcrdifcutientia , 8c nonnihil conglutinantia , &
adftringenci'a ; ideo deeofto adde rofas
rubras iccaras ad adflriiigeudum leniter ; prxant pra: terca medicament*
Chalybeata, Tartarus Vitriolatus , Spi
ritus Salis , Spiritus Nitri ic Spiritus
Sulphuris per campanam.

Utatur etiam fubinde a de hoc condito:

. Conferv. rofar. rubr. gj.
Abfinthii Rom. & vulgar, an. 3 ij.
Cort. citri conditi 3*/.
Spec, diarbod. abbatist diagalanga an $f.
Trocbifc. deabfinthio 3j.
War. paff. ab. arill. purg. /".
Sem. amft drag.f.fyr. de eupatorio, q. f.
F. Conditum , de quo fumat ante fingulos paftus magnitudinem caftaneae.
Conferv. abfjntb. une. iji
Salgenifle ferup. j.
Mifcefiat Conditum.

a De hoc Condito.) Proconferrfunri ,

poteft fequens.
I
Tarttrivitriot*tit*g'4'
I
Kkk 3

Foris

MEDIC AT I .
44
Foris foveatur hypochondrium dextram & abdomen hoc a fomento:
Q. Fol. agrimonia , marrubii . abfinlbii an. m. ].
Flor, camonu. p. j. [pica nardi , fcbanantbi an. drag. \).
Rprifmarini. m. f.
Inciudantur facculo , qui decoquatur in aq. fort. rim&
aq. Pro Fomento.
a Fomenta.) Siquisvelit, poteftaddcre
Sern, cumini Se

Canbami an- 3Sal

Ammoniaci an.|?.

Port fotum adhibeatur hoc unguentum loco aflrSo :

. Ola nardini > abfmtbii , maflichini an. gf.
Ol. Rof. drag. i).
Speca nardi , cariophj., febanantb an. 3/.
a Stud eupatort , aceti , & ceTa partim,
c F. Unguentum.
a Sttcci tupdtorii.) Ungento alicui
loco fuccorum addantur /*/ gtnifiagr.
xi j. 5/ voUtile oleojum ad coiifficultam.
Bit[ami pernv. gute. vj.
b CtTtparum.) Cera: parum tantum
addatur , quia poros corporis obftruit,
F. ^BHeM/.)Fomentum & un
guentum fordida funt & inutilia reme,
du, nifi forte aliquid faciant adaq. di.
feutaneam difeutiendam; origini potius
medendum]eft , id eft, fanguiniscraflciei S vifeofitati Sc natis inde obfttucliombtii, quam externis incommodis

quo fine poft apofematis ufum, /eues

purgationes, fudonferaantefebiiliapotentia funt porrigenda ex mineialibus
&falibus, ita conven: un: omnia aro
matisa , olea & fpiritus Si ules /
quicunque aromatici &oIeo(n/fiftbri*
valida obftitcrit.) ad gutt. xx, aut ixx.
aut oleicinnamomi vcl cariopkyll.gmt.
ir, v;, vcl viij. fubinde fumptz.
Interea autor io primo gradu dyfentcrix,iacuratione oihilmonec,videedicationem 2.6.

In villus ratione praferibamr calijus , Cibtu fit calidus , coa

facilis j & boni nutrimenti , ex pane bene fermentato , carnibus vervecinis , aromatibus rr.ediocriter conditus. Utatur etiam falvia , mentha ,
petrofelino, nafturtio , femine petrofelini-, anifi , uvis pa/Ks. i Fotus fit
cerevifiaabfynthires.vinummediocriumvinm. Exrrfitiitmfit moderatum. Somme mediocris. AnimipatbcmatU non moJeftetur.

a TitM

IMBECILLITATIS PITUITOSA HEPATIS.

a PotHi/t cmvif* abjjvthites.) Ce vili remedio aliqua roatroDaCurataeft,
revi nondum defecata haufta facit fer- cum quotidie duplo plus mingeiet ,
mentationem in illis pam'culis obftru- quam biberac.
ftioncm efficientibus : atque adeo tam

XIL
MEDICATIO

PELL/E

IMBECIL- LITATE
Pituitof Hepatis Laborantis.
PCelia y octodecim annoram , pitutofa , viflu craflo & hmido lon
co tempore ufa , habet faciemj labia , & omnia reliqua menbra a pallore fquallentia , genas pedes tumentes. Urina eft clara alba. Gra
vitas & tenfio , cum dolore obtufo', dextrum occupt hypochondrium. b Dolorcjue augetur mox cibo , d prarfertim ubi illa paulo ma
jore corporis motu fefe exercet. Spiritum impedit ducit e ubi calas vcl
alia acciivia loca afeendit. f Pedes fub veperam magis tument. Inore
ialiva fcatet. Nonfitit.
a TaUore fqutllentia.) Difiere liare a ' dolor ingravefeit , quia ventriculas dimedicatione piaeccdenti , quod hic fteotui hepar magis premit.
dyyer'nullusgradusmcmoretur.g- | d Vrtfmim ubierc.) Pofl exercitia
na hic relata decent proprius imminucre dolor ingravefeir, quia fanguis tum maMftrcMi.
j jorc mpetu in obltruftiones irruit , Sc
b Dolorque. ) Debuiflct addere , an majorem prejoncm facir.
externus conta&us dolorem uget
e ZJbi fealas aendit.) Hoc etiam
ne, fiindeaugeatur, fignum erit ,' ob- fentiunt icorbutici , fed ob fpirituum
ftruftioncs potiflimum inter mufculos defeftum.
Tennis dextros& partes connatas verfa- f Fedts fibvetum tHtnent.) Partim
ri, alias gravitas, tenlio , & dolor cf- 9u,a lemotiffimi funt a corde ; partim
fent inhepate, aliifque parlibiu inter- ob fitum cruruni perpendicularem ad
ais.
horizontera, five ereU lmus, fivefec a tibe,) Poft fumpu alimenta dcanaus, hinceorum tubuli fcvafacapli

45o

M E D I A T I

pillara facilius obflruuntur : porro fan i latur , non tam alaerter ftirfumadcor
guis vehementer in ftatu naturalidebet ; pervenas redit, quare humores circaexpelliecoide , ut qui in venis eft fur- Jantes , & lympha in cruribus & pedifuraexpedibusadeorprematur, quarc I bus cijca vcperam magis ftaguant, &
Cum vefperi propter diffipatos plunmos 1 vafa diftendendo illa hydropis fpeciem
fpiritus minori vifanguis e coide expel- exhibent.
j4j^frpotiImuminhacagrabp4r ; quod conftat ex dolore , in
dextro hypochondrio percpto. Afficiuntur etiam , fades , labia , pedes,
& reliqua corporis membra , ut ex eorum tumore & palloreeft manifeftum.
Morbus , qui illam affligit , a eft hepatis eft aliorum vicinorum vifeerum j chymo infervientium , intemperies pituitoa , b cum anguftiis eo
rum conjuncb , ac chymofeos debilitatem inducens , quse Debilitas bepat is pituitofa dicitur.
a E hepatis, y tliorum vicinorum | Cum anguAiis.) Id eft, obtrniovifeerum , chymofi infervientium $c.) nibus praecipue vaforum lympbiticoChylusnon it per hepar, potiusdicen- rum & rubulorum in partibur nurrieo
dum i prius vafa lymphatica obftrucla dis , prxcipue exterais.
fuifle & poftea rupta.
Caufaprocatarlica hujus morbi eft diutinus ufus alimenti crafl &
humidi. Quo ventriculus , hepar, & aliac partes chylofi& chy fervientes , ruemnt refrigerara: , atque hinc natus eft chylus&cfrt mus
craTus & fiigidus ac tenax , qui antecedent cm huic morbo praebuitcaufam. Ab his deinde ubi hepar ulterius cft refrigeratum & debilitatem ,
illa continentem hujus morbi & fymtomatum conftituerunt caufam.
Hinc enim facbm eft , utfanguis genitus fit in corde pituitofus >
aqueus , frigidus , pallidus , &nonnullis partibus cralls , quiinfaciem , labia & reliqua corporis membra ab illo propulfus , eafquaUtit
pallore b & tumore aflcit. Renefque porro hinc obftructi & refrigerad
faciunt , ut nil nifi id , quod tenue & aquofum } vi renum reliquo languine feparari poilt ; atque hinc urina eft alba <y clara. Craflusvero
chymus , cum ob cruditatem & vifeiditatem fuam c per poros angubs
hepatis fatis commode tranfire in venam cavam non pofit , ibi magnam
manct , vifctifque illud pondere grayat , & copia in hypochondria dextro
tendit; dolorquegravAtivm & tciifiYus , poft cibum ajfumtum & foft vebemtn-

IMBECILLITATIS PITUITOSA HEPATIS.

4
rem corporis motum , augctur ; quia aflmto cibo & corpore moto
nova & copioiior materia , per bepatis anguftias traniolanda , ad illud
vifcus fertur , & per illud jam anguftaturo vkm aftecbt. Et quia per
omncm vehementiorem corporis motum , ac prarferom in fcalis afcendendis facbm , materia in hepate & vicinis diaphragma partibus , atque in ipfo pulmone exiftens , rarefit , eaqce rarefacta valde premit
diaphragma , & angutat bronchia pulmonum , hmc agrs, acci'via loca
afccndHU - ijji^lt'/ refpiratnmem concilit. Et denique quia humores
crail & ponderofi toto diurno tempore , qpo a?gra corpus habet ereum , copiafius ad pedes defceodunt , iique ex iis cum reliquo fanguine
perpetuo per anguinis circulationem cMRculter ad partes periores as
cender poflnt , hinc oritur major , fubvcfptrtinumtempus , erunum

a V i [tnguis genitmi fit in corde pituitoft*,) CruJus Sanguis in corde non poteft gigni ) fed chy lus crudas in corde
ob debiles fermentaciones crudus
, Sc hinc crudior ridditur fanguis
folummodo ab admixtione crudioris
cbylinon fufikientur per fermentacio
nes cordis attnuaci.
b Et mmrcaljeeii.) Tumor oritur ab
obftrutis tuWis partium, quarc hu
mores ai , aliiquc femper a tergo inilentes una cum bu moribus jara ibi hasrentes tumores cflkiunt.
Per poros Omfftm hepittis.) Sanguis
non tranfit per poros bepatis , fed ex ere
ma ofeula vaforum portas communicantur cum ofeulis vaforum vena: ca
ras.
Imo nter arterias , 8c Comits venas
dantuicciam , ut nounc aiutomici , a-

naftomofes mediante rima in com moni

tunica , dum fe mutuo tangunri latere;
eti im per cranfyeri rafa ex vafe in ras
tranre Sanguinem , & non tantuxn in
extremis fuis ofcuJis eas coire ; fed ha:
rimae , feu filurx oblirerantur in cadarere : in poris ipius non untum obftrnioheparis eft, verum pnecipue in
i piu4 tum vaforum , torn parenchyma*
ris ipfius pororum vafis r quorem cum
multa ob flruft .i funt, Sanguis , Sc extravafati humores ibi barrent , & foi
irruptione & ftagnarione ibi dolercm
taci imt grarativum Sc obtufum.
d Vifficilttn reftirttionm concilit.)
Refpiratio hie eft drr&citis, quia apituicofo Sanguine pauci generaniurfpiritiis, qui vixfufciunt ad diaphragma
movenJum.

Hic Morbus minatur hydropem ; atque deo fddem defiderat curationem.

Qua conTftet caufarum remotione , intemperie per confraria cor , & anguftiaram per aperientia & incidenth ablatione.
Primo itaqueutatin-tafi apozemare:
2J.. Rad, petrofeimi, funiculi, afparagi , api , grami)i,an. 3 j.
LH
Herb.

45*

MED

I A T I

Herb, origani , rorifmarini , artemifia , ch.unid, an. m. j.

Centaurei , enfaiti , agrimonia. > cbamapjt..
Lupuli ,fumaria an. m. f.
Sem. fanicult , dauci , pafiinaca an 3j.
War fjjf. ab arill, muud.
Glj'cjrmxjt raft 5ij.
Fol.fenna j. rabat b. 3j. agarici 3j. .
Scbanan.ht, cjperi, calami aromat., twz.it. albi an. Jjj,
Coquantur in aq. commuai ad lib. ]. Colaturaaddefyr. de
dehor , cumrabarb.%), J{.bF. Apozema, proiiij.yel
v. dofibus , jejuno ventrculo iimendis.
a Vrimo taque) Venarfeftiohicnon
Rai. faifa partit.
prodert , quia fit temporis adefl , ad
Ireos
fanguinem alterandum, & venxfcitio

plurimumtum infticuitur , cum fmguis

..^}.'
fubito cil alterandus, & periculum cil
Raibryonia -, v.
in mora.
P//4J..
Sed primo hic ufurpandum eft Apo
Herb. card, bened. m. iij.
zema Lignofum i cui cciam Guajacum
Flor,funbui m. j.
addendum eft.
Sen:, dauci
Hic prodeft Sabina & alia menfem
Tartar albi in. ~i 1 1.
moventia vulgo difta , quxyehenienu Fiat infulio per horas x. in vint ilbi
qudam rfrant.
gallici q. f. poftea fiat decoio lema
b F. *4po\ema.) Autor hic bene prae- in vafeduplici , incol. flj.v.dnfoi>t
xnittit Apozema , ft pot i us fequens :
Util fcyll. fifi.
Jgi. Scob.gHdjacilib
Salit card, betted. 3 i j.
Saffafat
~4q. vit* . ^iij.
Cort.tatnarifci.
Spiritm ammoniac J fi.
Rad. capfar.
M. f. Apozema.
Subinde etiam a purgan poterit his pilulisr
2.. Pilular. debiera, aromatic. an.$f.
Scammoniigr. ix. cumfyr. rof. F .piula Ko. v.
Manejejuno ventricule danda.
a Vurgari poterit.) Purgatio debet
eonftarc ex Mercurio dulci. Trocbift,
hand.Refm.^gar.&c. Ut
fy. Re/n. agaric. $(<>.
Mtrc.dHlcvgi.Y, velvj.

Re/tit. jalapp. gr. in,

Magifl.gnt. gamb.gr. iij.
Olei carat.
M. PiJuJa: vel Pulvi.

IMBECILLTATIS PITUITOSA HEPATIS.

453
Utatur etam decodo filicis , cum oxymellite in difloluto.
a XJmturetiamdecooflieh.) Inhoc tempore, quo radices fueco abundant )
affeftu fuccus radicis plantaginis cum convenir,
pauco aceto in cochleari ( praefertim \
Et a prarferibatur hoc conditunr.
Conferv. capill. veneris , Fier, betnica . $f.
Trochifc. de eupatorio , de rabarb. an. 3/.
Spec, diarbod. abbatis , diatrium fantaltn't an. J j.
Syr. bjfantin., de eupatorio an. q. f. F. Conditum , de quo fu
mt magnitudinem nucs avellanar, paulo ante cibum , bis in die.
a Vrafcribatur hoe conditum.') Hie
profunt (biritus fulfhurit , vel tiiiri : >i~
rm faits daim, 11 volatile aroman, um,
Omnia chalybcata, Coraltia, . Qux
fu icabriiie tncidiint.
Dein aflimendum eft fudorifium
poten , inter qua: mercurim diaphtretitm non mir.imm eft. Potentit mum -

ttm mediumentum eft fal urina , quia per

corpus duendo , partes acquirit appto
priatiffimas ad poros corporis fubeundos , quod fal cvaporatione Sc. refolutione frequenti cleofum redditur , &
turn remedium eft praeftantiffimum. Ex
fax1bus etiam animalium fal potentiflimum cxtrahitur.

Hypochondrium dextrum a tali inungatur ungento:

. Olei nardini, amigdalar. amarar, an. %jf.
Sued apii /". decoq. adfucci confumt.
Addenda detnde fpicA nardi & cltica ,
Schanantbit afar. an. 3.
Sent, apii , petrofolini an. 3/.
Cyperi , rof. an. Bf Mifce, F. Unguentura j quo dex
trum hypochondrium mane & vefperi inungatur.
a Tali inungatur ungutnt. ) Si quis
remedio hoc,Iicet fordido,velit uti,tentet , an humored intus contf nti poflent
adferroentariones deduci, quotidic bis
coram igne luculcnto & diu inuugantur,
. XJnguento de artkemifu

Theritte. veteris 3j.

Flor, ammonia i gr. viij.
Gutta gamb* Btilfam. ptruv. gutt. viij.
Olei iridis q. f.
M. f. Lin i men tu in.

In viclm ratione , Ar fit calidus , puras , &tranquillus. Cibui fit attenuans & calidus , ex pane bene fermentato , carnibus vervecinis , galL 11
lina-

454
M E D I A T I
linaceis , ovis forbilibus , capparibus , afparagis, hyiTopci, petrofclino.
Vitet laft-cinia. forte fit vinara & cerevifia mediocrium virium. Cjtfus ante cibara mediocriter ceacur. Ssmr.m fit mediocris. Vtet
triftitam. Gaudio det operara, j/vawipondcatcatarvc] arte.
a ^4n:t cihm. ) Quia alioquin per |ftumeibusnimium cito & ante plenim
exercitia violenta immediate poil pa |cBCoftiierjidiftriouttur.
j

XIII.
MEDICA TIO

J II V E N IS,

HYPOCHONDRIAC!
Illvens viginti feptem annorum , temperamento mebiicboJi'an, jata
ab annis tribus , poft variam & negligentiorera diaruai , taocx ?entriculi cruditate a & dolore ; quibus interdum evomitbiliofa , intirdum
acida & acerba , interdum multam pituitam , fed plerumque varios pra
vos humores. Dolor ventriculi > vomitu coftione aflumtorum > fedatur; qui cibis rurfus ingeftis redit. Alvus plerumque eiradria.
Multi adfunt ructus & ragitus in hypochondriis : nec non xus , qui
cibo , & potu , prefertim calidiore , mgravefeit ; <= item metus &anxietas. Sarpe cor ipfi tam vehementi & inordinate motu d palpitt ut
adftantes cordis pulfum audire queant. Urina mod tenuis cft , modo
crafl , & trbida , cum multo crafb 3c rubicundo fedimento. Adeft
febris ephemera , qua; vomitu vel iidore cenar.
a Etdhrt.) Dolor hiceritpungens,
modo fondeas, & fubinde graris, prout
fortuito depomrur in ventriculum hic
aut i fe-, ita fal mururicus fizus non
inffingit acidum , neq'ie infringirur.
b sec non .tftui.) Hic etiam cft fortuitus, or turque (k-mum, cum peri ea
ratinne funt obRruti , qua: in eiylipehrerequiritur.

Um metus G? tnxittM.) Cogittiones illas meJancholicas orn putamut

i pirituum craflitic , paucitate , ioatqualitate.
Delirium folummodo confht in ma
lo regimine noftrarum cogitationum >
fed non fpirituum aut cerebji eonftitutione , nam in eo eft error , quod pu
radiationem illam , qua: fit in cere
bro

H Y P H N D R I A I.
bro crto Tpitituum motu , in eo in- .
quam ,qiod purem caumtiujus radiaiipnis pro ab objoAk Ttri ,
cjuae ratio eft , quod tarn fitrnircr C.TCant verum efle, qn diu connu meure
obfetvacur , quod tarnen falfum eft, nam

45

caufa,et in ipfo cerebro

d Tdfitat.) Vide lib. . med. f. palpirtio,ncc non urina modo temris.mo.
do cralTa & trbida , tum Sa febusephemera, v amicus Adeoi^ucaudorjomo
funcfoituica.

aget hic funrtvaria:. Orr&r*m , * ex mera & anxietate :

w ,tx palpitaricne & febrephemrra : ventikulus , ut ex vomitu &
dolore : fcf , , <T famenas , uti ex rugitibus & eIh in bypochondris : deneque ittttina , uti ex alvo aftrictiore confiar.
x .) Eatcnus morbus mentis eflet , Medico fubjerjj.
iHwfwprarcipuus , quo arger nofter laborat , cft intemperies ventriculi , pancreatis , & vteinorum vaforum varia ; qua? , coHuvie vario
rum humorum , circa vifeera hypochondriorum collecta , dolorem ventriculi , vomitnm > cordis plpitatiorrem , metum &anxictatem , aliaqne malta fymtomata producens , Affctio Hypochondriaca vulgo appel
lator.
t pMipufiftintmptrirt'vHt- 'noftri corporis universalis obftruftio ,
triculi , litnii Or. ; Morbus eft par um cprzcipuc in bypochoedtio dniftto.
Cdufi hujus mofbi prima foit negligentior & varia illa diarta , qua
principia quardam varia: intemperiei & obltrucb'onum , in ventrculo &
vifceribus vicinis , funt genita ; quibus primum exigua quadam colluvics
variar cacocbymia: circa illa vifcera fuit congregara ; cumque ca inde nec
per artificiales naturales evacuationes k alterationestolleretur , in
temperies , obftructio j & cacochymia ibi ita fuerunt aucb , ut graviflima illa fymtom ata , jam enarrata , quotidie maxima cum molefti xgrum noftrum infeftent.
Hinc enim primum molcfta eft eruditas illa acida, acerba , biliofa ,
pituitofa i ventrkulum , acrimonia rodente > dolore anciens, & irritatione fu romitum vartvrum humorum , prout nunc hic , nunc illc feorfim ,
none multi & varii imul^xitum in ventriculum inveniunt , per vices cxcitans , & dolorem rentriculi fu evatuarione levans, novaque alimentorum
mgtfiione rnovant.
Et quia hlitos, qui inter coquendum in ventrculo & inteftinis'ex
LJ1 3
ali-

45
M E D I A T I
aliments excitantur , ob crudifatem funt craflores , quam ut commode1
& fatis copise dilfipentur, & pori ventricnli & inteftinorum ; propter
obftructiones funt anguftiores & pauciores, quam ut per eos convenien
te copia emittantur ; hinc illi ventrculo per fophagum copiof imul
erumpentes , pariunt rufttu , & inter inteltina & lypochondrtorum vifeera
vagantes , varios in iis partibus exhibent rugiius.
JEus ibidem pereipitur , biliofis , & acribus humoribus , qui ubi ab
cruditate geniti , copilo ingefto potu , inftar o!ei vitricli ab addito oleo tartar , vel cakis viva: ab nfula aqua , vehementius incalefcentis , vehementer efrervefeunt.
Et quia nonnunquam fpirituofiores quadam chyli partes purreA'nem
coneipiunt, qua illa: ad cor delata? febrilem poflunt facer cfervefcentiam : hinc oritur in hoc aegro interdum febris ephemera ; qua: , diffiparis iftis per fudores vel vomitum fpiritibus , intra paucas horas mitur.
Ab acerbis vero & adftringentibus humoribus, hcgenitis, itiadringuntur inteina , ut illa , juftam irritationem fa:cibusiis contends
& eo impellcndis aeeipere nequeuntia , alvum plerunique , tanquam
mefpilis , cortieibus granatorum , aliifque fimibus conflrichm , adibriftam faciant.
Urina interdum e tenuis , ubi craflores feri partes , propter obrruftiones , in corpore retinentur ; obftruc-tinibus vero iJlis interdum apertis, & craiEoribus feri partibus cum icro per renes egredientibus,'*dunt ' crajfx , craffumque & copiofum fedimentum habent.
Anxittas & tnetus torquet interdum argrum ; quia craffi illi , & acerbi
humores , in cerebrum delati , fuo cralo & acerbo temperamento tarn
trilles & anxias cogitationes excitant > ut etiam run]funis fibi maie me1 11.1 Agtr.
Et quia humores hic geniti valde int heterogener & inarquales, acres
& pungentes, ideirco ad cor delati ftimulantita ejus fibras , utfpitus
vald fortiter, fed inordinate tarnen , ex cerebro in cas fluentes , tam inordinatum & vehementem cordis motum excitent, ut fiepe ejus p/ftationis fonus ab adflanribus audiri pofftt. Hanc cordis palpitationcm juvat languinis hujus inxqualis in cor ingreflus , valde insqualem & inordinatam efrervefcentiam , ob fuas crailas & heterogenas partes , in corde
excitans.
. ;
..
Neque putandum eft hanc cordis palpitationcm adeo vehementem
Ne

H Y G H N D R I I.
/ol fangtiinis vchcmntiore in cordis ventriculis eflerveicenti , non
autem fpirituum in fibras influxu oriri : cum efrrvefcentia ilia magnum
& ingentem calorem in toto corpore debcret excitare; cjui tamen hic non
obervatur.
Morbus hic difficilis er'tt ftnatu : cjuia varias habet intemperies , mo
contrarias ; & magnas obtructiones ; item humores varios & perti
naces.
u -
Curat' confiftet in humorum pravorum alteratione , evacuatione,
obftruftionum ablatione , & intemperiei partium per contraria , correcb'one.
Prim itaejue prxfcribatur tale , poft venam in bracho finiro fecbm> aApozema:
. Rad. cichor , polypod. quercini. an,%].
Afparagi , fxniculi , an. drag, vj*
Uelleben nigri drag. j. .
Cort. rad. cappar., tamarifei, ebuli. an. drag:ij.
Herb, cardia benedii,fumaria, an. m. )f.
Cichoni, acetofe , chamadlos, fcolopendr'ti, an. m. j.
Summitat. centaurei minor, lupulorum.
Abfynthii rom., tamarifci an. 3j. f.
Sem. 4. frigider, major, an. &fCardui bened., anifi, focmcbli, dauci an. Jij.
Tamarindorum }.
Coquant. ex aq. hordei ad lib. )f. Colatura infunde per noclemfol.
fenna j. agarici, rbabarbari,an. 3j. cinnamomi, macis, an.
). font expreioni adde fyr. de cicborio cum rbeo ij*
F. , de quo umat cjuoridie iiij.
~4-$. ) mdica
iceranda , quia intempries hic
& rerrcftris, quae non facile inciditur,
& fiat in pede aut crurc.
Carterum apofemafit, quale prxferiptum cflkb. 1. med. i4 & poft 6 vel 8 dies

fiimatur profeflo purgans , Sc poft.

fecundam purgationem plurimum ju.
vant Iii Jon fera cx falibus 5c mineralibus
porro vide ea, qux de melancholia du
xiraus.

Corpore hoc modo purgato , utatur quotidie dragm harum pilularam , ad obftru ctiones tollcndas & vifcera a Jteranda & purganda :
2, Chaljbis cum fulph. praparat. jj*
Ser-

4jj

MEDICATIO

Unn& muni, rhalirb* AgAiic ruent. tfKbifi, in. Jj.

Pulver, el diarbod. abbatis 3/.
Oxjmell.f q. {.
FiatMrfJ/ipiluIarurn, de qua fumt 3j. tribts ha
ris ante pafhim : & inter Harum ufiim hypochondria foveamur deeoo
emolliente & aperiente. . .
Adverfus cordis palpitaciones & religuos afiecbs, hac utatur Opotta corroborante :
2J.. Ctmferv. mliJf*,or. ambos-, bvrngitk> & cariopbjlhnoftratis . j.
Confe. dkfrmeb tber'uccA vernit an. 3j.
Tulv. elect, diambra, diamuf.dulc, durhon. Abbatit .).
Oculor. cansri , Bwr
-,
Cum fyr. de catic cirri,
F. Opiata, de qua capiat quotidie caftanes magnitudinem,
bis in die aut fapius.
Geilet etiam hun facculum cordialcm in cordis regione :
2j,. Roftr. rubr^ fier, mifmarmi, . 3j.
Flor, lavendul. 3j.
Sem. Angelica, cert, citri, gariopblor. > cinnamomi ,
Macis an.
croci ]. mefcbi, ambn an. gr. v j.
Cum fmdone rubra,
F. Scenlas , qui inoraros aqu rofacei calida applicetur tepide.
In lit temperatus. Cibus eupeptus & parcior , ex carnibus
avium & vervecum elixis , ceommjurei akerato borragine & bugloff : nec non ex pifeibus ixatilibus : item pomis , prunis >, uvis paffis ,
endivi , & cichoreo. Cererifu , ut & Vitium , fit tenuis , & mediocrium
virium. Fug'tAt mukum acetiuium. Somma, fitjargus. Exercitim
moderatum. cfollicitudines vitentur. Det oparam liilariuri.

MEDI-

M E D I AT I

VIRU

1NFLAMMATIONE HEPATIS
Laborantis.

'* !"

...
4r
Vir 36. annoram crpula; paflm indulgem, inciditin dojorem gra-
vativum, hypochondnum dextrum 1 cuminani. tufficula^ Sc
refpirationis difEcuItate > occupaotem. Dolor ab hypchondrio ai
cbviculam feie extendi t. Faciiius arger fupinus,quam in latere jacet. Pulfus eft valde celer,ac creber,& inarcjualis. Lingua arida rubenfejue. Sitii
adeft inexhaua , f cum naui , g cibi faftidio , & fingultu. Urina obiryatur rubicunda.
. '
*
: " J
'
.i.'.j w .
' *

ierjum, quaseftmed.xxxvj
delata fanguinem magis folito mover,
b fjpocbondrtumdtxtrum.) Add itur, quare fanguis celerircr vcifus cor fluit :
pulfus enim celer , quia nimio intetina
ura bene diftinguitur
Et retirait*' difficuUai.) R*fp- ' biotu fanguis ibeidittir, & attenuator ,
ratio bic d 1 ffici I is eft ob Tretum doloris, prcirtim rntmpe-ris biliofa adfaericqui i refpiratione diaphragma prenne five falina volatil; atqai fanguis tennis
deorfum hepar , quod hic dolorem in- & fibtilis imulac cor .itgreditur, ftjiim
fert.
j effet vefeit, & in magnum fpatium exd Doler hypechonirh ad claviculam tendhur , quia linguli- patticula- ccleftfe extindit.) Auftores ftudent anxi ri'rur ab igne in corde exiftenre movennofeere, an convexa, an vero conea- ' tur: & hrc febril adeft nihil acuta
va hepatispars laborer, quod ad mura- & continua-, quae magis minufve acut,
tioncm curationis nihil ficit; innoftro eric , prout peccavc.ru humor magit
tarnen cafu, quia fingultus, appetitus minufve volatiIis,"& pars' prxterca afproftratus, & naufeaadfunt >i(ieo pro- fefta fiterit magis mtnufvc acuti
babilc eft, concavam hepati? partem, fus.-: > "",
quae ventrculo prxima eft , labo.
f Cum udufta.) Cum ventriculus con
tai .

vellatiur , . & anguftctur hinc princie Ptdf#ttvdlde (tier.) Ob inflam- ' piurri ,' &c conatus ad vomehdum eft ,
mationem nempe partis , multa vafa qui conatus dici folernaufea.
fangurfcra conti entis , nam pulfusin
g Cibifaidto.) Cum malcra primt
Mmm
ele-

MEDIC ATIO'
4 6o
dementi copiofe, deterroi||ejus mi*turam turbar, &
tione per feimentum ventriculi traoifit Jundeappertusprolratus.
Afficitur in gro hepar ; quod e dolore gravi , hypochendrium
dextrum occupante , c tuficula inani > refpirationis difRcuI ate,
jjbi rMu^ycbtfidiojii riglai<omitit, porjffimum patet. tur etara r, quoa ex pulfas illis vitis ; item ,& iingua
rida , & mina rubicunda , emanifeftum.
Morbus , qui ipium alfligit > eft a Inflammatio bepatit : eaque ex do
lore hypochondrii dextri , liti perpetua , febri continua , aliifque iymto-

a Inflammatio kipatis.) Mu'fculi abdommis circa rginem 'hpatiserlam

tnflammari poflunt , fed inflammatio
heparin dignofeitur ab infhmmarionc
raufculoruni abdominis quia in inflatn- ;
roarione hepatis confpicitur tumor fi- 1
gura; hepati milis , qui tumor incer
tarn figur*m & jnagniwdinem. ip ifl;
flammatione mufculorum; deindedoIorab inflammatione hepatis gravis &
obtufu! fol um modo eft, & et i am con.
taftu externo non ita exacerbatui : ab

infbmmatis mufculis Jo'or ' tus , S:

punftoiius'eflfolerr in iofiammarione
htpatis, eb mcrpientrni ierum ,coloi
$ patios ad flaethnemreigit.
Inflammatio hepatis diAin^uinr i
pleuritide veri , quia in pic rirrfedolor eft1 fupra diaphragma , ft- doler eft
acutus.. .
Pleuritis nota tiam poteft effc infra
diaphragma in regione coftanim notharum, fed diftinguur ratiocc dolo
ris , & vagi.

</2()4/^ ]5 morbi eft crpula , cda^paffiminc'oJfr.

Hinc enim rnuiti fmuinei & fervidiores cor porc ejus genki humores
ant cet dent em huic morbo prarbuere caufam. Pars vero cor um fefc ex
tra vafa in fubftantiam hepatis flmdens , ibiqueputrefcens , &(menter incalefcens , continent hujus morbi & fymptomatum eft /.
A copia enim iftorum humorum , hepar occupantium , & in eo vehe
menter incaleioentium , oritur in eo tumor inflammationis , indeque
gravis {wegtavativus bypothontht dolor \ qui, propter pondus vifcens,
&viciniam> cnnexionemque cum diaphragmate & pleura > edtUri(uldmfeft extendi: , & refpirationis d:jcultatem inducit : 8{ quia ardor
hepatis & ejus humores per evaporationem , propter viciniam , ventriculo & pulmonibus perpetuo & copile communicantur , a bine ori
tur in nftro sgro fingHltusy fia, & cibi faftidtum , & fuit inexbfa, hoc inanis tufficula. Parte vero iftorum accenforum humorum per
petuo ab hepate ad cor per venam cavam aicendente , vehementiufoue

1NFLAMMATI0NIS HEPATIS.
ffe.
Scmalignius ibi incalefcente , in os ex pulmonibus exhalante. Knc
in noftro -Tgro ) febris efi conitnu*jjmptmatiea , fefe r>er pulfum celerem & crebram & insqualcm , ckiitimillam inexhanftam , nec non
fogu anVi, mbemeque fe prodens.
a Bint oritur ngultK ) Ex tranfpi- |fum premit. autre air ex pulmonibus
ratione fans rolatihs * forie noomhil i exiens * ad fauces allifus cum fono
CorroGvi 10 diaphragmatis mufculoa, ' expcllitur , Sc dicirur iingulrus : aut
ubi convullonem faciendo , lingultum . eadem ratione poteft con vu I to fieri <h'aparir.
[phragmatis, utfubita fiat refpiratio :
Partcula: enim acres a materia prim i qu.atione acr allifus ad caput afpcrr
element i mora: , cum yentriculum pun- arteria; conm venus imilem fonu.ni cxgant & ellicent , fpeeiem convulfioriis, citabit.
& contractions producunt, & ventri- 1 b
nanis tvit*l.) Ex tranfpira.'
Cuius fubito convulfus , & in figuram tionefimilis falis m muquios abdomiglobofam contractus diaphragma - His tanquam inlrumenta ufpirauaetr.
hic , propter magnitudinem fuam , partem aflcbm,
graviacjuc, quarinducit> fymptomata; ac criam a ob metum ntrophix,
hydropis , aliorumque graviiSmorum morborum , eft periculoir/l ( .) Hanemetuebant autores , quia ftatuebant hepar Or
ganum fanguificationis ; fed atrophia
nie metuenda eft , quando fafti fuppulatione, fanguis acrior fit abadmixto

pure.
b Hyinpi. ) Metus hic longe eft
petitus , fed aliquando fequeretur ,
deberet adefl materia pituitofa & i
cofa.

CuTMtie itaque diligens adhibenda eft : e*que in caufa; procatarica; ,

antecdenos , continentis , & intemperiei > per contraria ablatione , confiftet.
Primo itaque a mox vena in dextro brachio aperiatur , ianguifque ad
viij vel X. pro ratione virium, educatur. Venar edioque reiteran pote
nt.
vtns tftrUutt.) Venaefeio Sed id fortuittrm fuit, eque inde ge
hic, utinaliis inflammattonibus, fta- neralis regula for mari debet.
b In *(.) Quia fanguit eft impecim adminirata ptodeft.
Nam venxfeftione foli aliquos Cnraf. tuofus.
fe refert Hartraannus in praxi pag.uf.
a Sequenti die tali lenitivo medicamento purgetun
M mm 2

. Caf-

42

MEDIC AT I
. Casfu recens extra8a%'f. . .
Rbabarb. pulverifati 3j.
e>i#. dehorei q.f. m.f. Hauftus brevis,

a SeqHtftti dit purgtm. ) Purgado t feces diilolvantur , im o fzprncmcro

Lie , uti iu omnibus morbis acut ij , no clyftere emolliente alrus poteft fuficet , qua; , aWs medioci iter fu laxa, cientcr fubdici.
Purgatio fi aliqua adhibenda effet ,
aullo modo adhibentur , ne quidem
clyfter : fed cum fieces funt duras , non deberet cholag'ogis confiare rnit.it.
funtadhibeoda
niu icu
lenia , ut , mis.
lUnt aaniocnaa ptirgantia
piirgiinu "in
uns,
Expurgato corpore , ainungatur regio hepats ungento fantaiino,
Sc pannum lineum eodem ungento inuntum apponatur . citra cale/n
#
1
tionem.
a inungdiut regio, tSc.j Repellcntia ! renr.
in principio moroi tantum convcoiunt.' Harrmannutol. croci comrrcnht ,
Unguencis addacur camphors. Auftor & ol. gum. ammoniaci.qua,- !" rr.efubmonet , unguentum calcfa&um non tilia funt.
Exterius fumme prodeft fpinrus fini
deber adbiberi , ne nempe nimi copia
fpiriruum Iinimenti , vim faciant poris deplilegmatus, in quo mulrum cjpAuaepacis in flam matt obfbudtis, qua: fi rarfolutum eft , qui per totumeepat
fatis tamen fubtilcs client , non noce- traulit.
Interea etiam fequenti utatur decoflo r
. Rad. cuber. i endiv., an. j.
Taraxaci, petrofelini , foenieul. an. /.
erb. endiv. dehor, taraxaci , acetof., violar.,
Laitue, an. m. j. fumaria , agrimonia, capi. ven.,
Borrag.y buglojf, chamapitis, an. m. f
Sem. ^.frigid, major, an. 3ij. anifi 3j.
Tamarind.
pruna, acida. No. vj
Uvar.pafs. 3x. hord. mund.p.j- liquirit.raft Jiij.
Decoq. in aq. com. ad ft; f. Colat. adde
Syr. de limonib.
F. Apozema , de quo iumat acgeriubmiie
hauftum , ter quaterve in die.
a Vtainrinoo.'] Addite
S*ntali albi
Cort. tamarifdm. 3x.
Sem.fiier montant, 3ij.
Tartar 3j.

Coque in (ero lacis chalybeateii

foiv. , adde
Lif. fruneU. 3?.
Spirit Nim 3j. aut
Pro decofto Auctoris -

INFLAMMATIONS HEPATIS
tum dceoum hordei cum glyciithiza
Si fins & calor pergiiBt urgere
Sc yrupo Tufllaginis , aut papaveiis.
Lafis fruntUtt in juhpii exibeApozema coituibiu leoiter ape- tur , aut in fubflautia ficca , cui in cochricntibus prodeft , przcipue II ci lapis leari fubindeadmifccri poteft
prurteH. addatur , qui omnia interna
Campher Sc
mcdicamenta debet ingiedi ad inflam
Sacch. famni uti diebm in femariones.
brius.
Morbo magis inclinante , pro dolore utatur iequenti epithemate,
regioni hepatis pannis lineis adhibendo:
.. Herb, endiv. dehor, viridis , . m. j,
Florum camomiU., melilota
Hotr. rubr.i an. nt.jf.
Summit, abfinth. p. j. .
Coq. in aq. communi ad it/'/, in fine addenda
Aceti opt. %i).fpec. diatriumfant. zjf.
lteram ebulliant , &poflea colenturpro Epithemate.
Poft Epithematis adhibitionem inungatur locus tali linimento:
. Ol. amygd amarar.^ camomi., an. f.
Ol. facet , unguenti famalini an.*f\).
a M. pro Linimento,
a M. fro Linimento.) Ungucntis nitrum, & caraphora immifeenda iunr, ut pc oeteent , ac rfrigrent.
Porro fi inflammatio invalefcit , atcafjus fuppuratio , (cju tamen
omni ftupio pra;cavenda> * ne ulcus immedicabile iecjuatur,) prohibere
neepeat , natura mollientibus & maturantibus juvanda eft ; itacjue taie
tum adhibeatur cataplafma:
2j.. Rad.althaa^f.
Fol. malva, flor, camomi.
Farina bord. an. m. j. b S cm. Uni %f.
Cottis iis & contus adde pinguedinisgalftna q.f. F. Ca
taplafma.
a jrt immtdicabile.) Quiahepa- mus.
ti nulla eft quies ob continuum mo- j / b Far. fem. Uni.] Farina lupinor. hic
tum diaphragmt is , & quiainternis etiam prodeft, nam maxime difcutit;
ufceribus non poffimsus commode ap- fed farina lini ,& fsnugr. fumme emolv.
plicare , qua; volumus. Sa:pe hepar limit.
coDnafcitur cum peritoneo, ut ulcus,' Jdde fitigntdin.~\ In cataplafmacrofis partibuc continentibus abdomi- te oleofa non funt adhibenda , ne iunis, foras prorumpit, quem caum feli- flammatiofuppurerur.
citer bit codem y}9 fanatum. vidiSed eoriim loco lapis pmncll. poteft
Mam}
*ddt>-

44

M E D I A T I O

adJi ; in fine deeotionis aide croci fcruf. ij.

Cognofcitur mfhmrnatio a ad fuppurationem tendens ex fbri , dotore , ahifque fymptomatibus ingravecentibus ; confefto pure omnia Uli
mitefcunt, vires tarnen debiliores relinquuntur.
a ~4i fnppnrttiuunt.] Cum fuppuratio iocipit, dolores, fcbris ingrarefClint , fed ci fjfti remit tunc.
Pus genitum vel in vafa i per hepar diflua , fe infirmt , & per /nguinis circulationem fertur illud ad cor , & inde veJ in ventriculum , veJinteftina, a vel renes propellitur ; vel pus genitum , difrupto epate , fe infundit vel in cavitatem abdominis , c quod fetione vel u/n'one ventris
eft educendum , vel illud peritonaso , cum muculis abdominis Secute
exefo , ex eo foras expellitur , tumque ulcus per vulneraria intro aflumpta d & foris adhibita , eft fanandum.
a Velrenet.] Potius per poros vefiez
intro fpcd.imcs , dum pus in cavitatem
abdominis cfieFuium.
b Se infuniit vel in cavitatem abiomi.] Suppuratio fequitur , & pus jam
in cavum abdominis fluxic, perclyfteres acres pus cavo abdominis educen,
dum eft poros enim inteinorura riendo occaoncm dant , ut per los
pus tranfeat in ruftulam in refHnorum.
Deinde per decofta etiani fudorifera
extra corpus propellendum eft pus , &
decofti vapores penetrantes in cavita
tem abdominis, parciculas puris ibi vi

dentes Tecum iumunt, Se cum fisper

poros inteftinornm Sc. vcCcr , fuosapc*
rinnt. in intcftina, & velicam penetrant:
& a] i ] uando fudorifera poterna
adhibrt poflot.
Quod feSiot* G . ] Cum nunc de
mum civitatis abdominis faciat .
tionem , priores ias impofilbiirs fias
fruftra delcripfit ; & porro bis verbis
fat is oftendit.fe ignorare vas pe poros
partium foris intro (pc&antcs v.gr. ve
neat.
d Et for.j Per tnjeelionem oempe
liouorum vulnerarium.

Viut y pro ratione virium ft tenuis , ex ptifan & jufeulis camium,

endivi & cichorio a/teratis. * Utendum hic abftergentibus , citra acrimoniam. b Aromata & vinum vitentur. Petits fit cerevifia tenuis.
a Vttniim Abfltrgentlbus ] In cafu i te tur in vigore morbi , pracpue in non
videlicet fupperationi.
afijis : ca-terum hic conveniunt cura
b Aromata vinum vitentur.] Vi- med. feq. xix, & xxxrj;

M -

4*5
XV.
MEDIC ATIO

F OE M I N JL

OBSTUCTIONE

HEPATIS

Laborantis.
FOEmina 22. annorum, temperamento pituitola, vicb crab &
hmido longo tempore ufa , faciem & omnia fere membra paJIore
habet fcjuallentia , genua & pedes , prarfcrtim fub vefperam , ipfi tument. Urina ejus alba eft & clara. d Gravitas & diftenfio , aim cbtafo dolore , dextro iniidet hypochondrio ; qua?, ubi mox fe cibo nonnihil exercer , ipfi potiflimum eft perceptibis. Spiritum impedit ducit , ubi altiora acendit loca, e Nulla adeft febris vel firis. Osalivamadet : nee ulius in hypochondrio haften us obfrvatur tumor.
a Tarai** obftTuiont htpAtt Ubotittii.) Si autor bene tntcllcxilct naUiram 1 . ioms ,p t.Tmiiiilct lune
medicationem.
Et omni* membra ) HrC proprie
pertinent
ad leucophlegmatiam
;' carter
r~-b
roqun etiam reperiuntur in hydrope,
Mm menlibus & chloroi.
Vrinatjm 1.) Id eft, tenuis,qu*
fortuita eft j nam quamvis hepatis lit

obftruftio , non indc fequicur renei efl

_ I ft rt
oblnitoi.
d Grevii't.) Sic diftinguitur ab obftruione mufculorum abdominis,
e vidiaftbru.) Hoefignuroeft.nulliw inflammationem adefl : porroin
obftru&ione hepatis decubitus in finiftrura latusgravis eft, quia rum hepat
ventriculus rcliquaque abdominis vifceraincumbunt.

Afficitar in hac .Tgra fades & reliqua externi corporis moles, cjuodex
earumpallore jafficiunruretiam5<e''/)f) qnod ex eorum tumorer
afficitur quocjue , & quidem primario, hepar, quod ex gravitate, diftenfione , & dolore obtufo,dextrum hypochondrium poti/fimum cibo
occupante , a item ex urina alba & clara , nee non repiratione corpo
ris motu difficilius duft , eft maniftftum.
a Item ex urina. ) Mine rctlius infer- craffa obfliuclos habere tubulos&po"t'poffit , renes & veficam materia tot.
Uro-

46

E D i i :

Morbus, quo argra affligitur , eft intemperies pitutofa & vi

hepatis , qua: poros ejus & meatus obftruens & chymofin vitians , rehquaque in hiftoria commemorata fymptomatainducens , potion fuo
efteAu ,reliqua producente, Obruclto hepatis vulgo appellatur.
Procatarclica hujus morbi fa eft diutinus craflbrum & hum: Jo
rum aliraentorum ufas , quo , adjuvante temperamento ejus pituitofo, multi cralij vifcidi oc tenaces &frigidi in ejus corpore genia bumores , antectdentem huic morbo prxbuemnt caufam. Pars vero eorum> partim ad hepar delata ibique ejus tneatus anguihns V oppiIans , intemperiemque ejus vitians , partim ad genas , pedeque , totumque corporis habitum perveniens, contineshujus morbi fymptamatumque jamenarratomm, eft caufa.
/
a ibique tjM mtstus anguflans.) In
obftruttione hepatis plerumquc priniuni vafa capillaria funt obftrufta ,
tuncquci quia fanguis fatis copiofe non
influir in hepatis iiibftantiam > pori fubfidunt, &ita hepar oblhuicur, vero

Lcapitiaria rafa obftruanrur omnia, fei queretur inde magna cooturbatio totius
' ; ob magnameconomix animalit
portionem circulatioois ablaram.
b Partim ad gtnas (St. ptrvnkns. )
Et ibi obftrucliones raciens.

Dum enim humor illepituitous vifeidus & tenax poros & meatus
hepatis multis in locis occludit, ibique harct , parit in ttintempenem
pituitofam & vifeidam , prater obruliionem , qua humores , hepar
poftea tranfituri , in eo rerinentur > illique retenti , fu copia & pon
dere, hepatis, indextro hypochondrio fiti, parenchyma gravantes ,
& drftendentes , pafiunt in dextro hypochondrio graritatis & dtflenttms,
obtufo dolore citra tumorem comitate ,fenfum. Hic, po cibum a'umptpm,
& corporis exercitatienem , altiorumque locorum afeenfum , magis e per
ceptions , '< difficilemque refpirattonem gignit ; propterea quod humo
res copiofiores eo ferantur , iique turn plus folito ibidem diftendantur, &
quod diaphragma , quod cft prcipuum refpirationis inftrumentum} vchementius premanf.
a VifficiUmque reftiratioitem gignit.)
Rcfpirario hic imperita cft ob metum
Colon's, qucmexalt refpiraiione fn
tiunt , vcletiami tumor acilir propter
ilium tumorem , anguftantem (patium
abdominis , ita ut vifecra abdominis
nugis reliftant motui diaphragmt!,

, Difficilior tamen multo epoltcxerci! tia, quia fpin'tibus tune diffipatisminori copia ad diaphragma feruntur, cum
tarnen majori copia impelli deberentio
omnes mufculos rcfpiratorios. Vele*
riam , qtiiaper exercitia languis oug
'morctur, & calidior fit , atqueiran8is

OBSTRUCTIONS HEPATIS.

467

gisdiftendit vafa, & omn partes tu- an Rus motum diaphragmatismagis in

midiores reddit , lie quoque turoorem hibe.
auget obftrufli hepatis & lieais, qui lie
Etquoniam, ex hac hepatis intemperie pituitofa > cum obftructione
conjunfta , chymus gignitur crudus & aquofus, qui deinde in aquolm
in corde convertitur langumem , per totura corpus ad alituram diflndendunij hinc fades touque corporis externa moles, qua: tali pituitoio
ianguinenutriuntur, fquallido pallore perfunduntur.
Et quia hie fanguis ad nutritionera eft ineptior , calorque nativus ex
Co debilitarais , juftam excrementi vaporofi difcuflionem habitu cor
poris efficere non poteft ; hinc oritur ex ianguine illo eo propulfo , a fed
non bene agglutinato , & ex vaporofo excremento retento , genarum
( pedum, byafisin noftra xgra porofioribus inftructorum , tumor \ qui
fub vefperam magis efi obfervabilis, quod ob corporis diurnum motum &
erecYionem , humores e tum pauJatim copiofius fiierint propulfi ., nec
per faneuinis circuiationem in alias partes fatis copiof referri potuerint.
Pituitoius vero ille fanguis , ad tonfillas oris delatus , ibique aquofiorei
fuas partes in os , per ductus falivales, alioique deponens , facitfuis abfenium ,falivaq\ in ore abundantiam. Ad cor vero citra putrcdinem , <Sc
deinde ad renes , ex vi/cidis illis humoribus obftruftos vel anguftatos ,
perveniens } producitfebris abfentiam , urinamqne albam & ciaram.
a Std wen bene 4gglittineie.)Totam ne- I b Fi/Ts poroporibiu. ) Non plus degotiumeft.quodcircularismotushicfitl ponaturcoex vafis , fed quodretinca*
impedirs.
I tur obtru&ionibus.
iJl-forbits hic , ob magnam hepatis aftctionem , periculofiffimus eft.
Metus enim eft } ne in hydropem , vel fcirrhum , vel alium gravem affe
ctum , degeneret.
a Ferie ulopimui.) Eftcuratudiffici- | riac,unde non mignus impetus fanguini
lis propter anguftias meatuum, pauci- I venofo hepatis addipote.
ratcm nervorum & exiguitatcm arte- |
Diligentiilma itaque Curatione erit impugnandus ; qua in caufa: procatraebca: , antecdenos , conrinentis , & intemperici, ac obftrudbonis,
per contraria , ablatione confiftet.
1 Primo itaque utatur tali apozemate alterante & purgante:
Nnn
2f. Rad.

MEDICATIO.
. Rad. apii , paroflin., fanicnl. an.^j.cheHd$nii nujor.
Filiis > em* campatUy toit. rod. cappamm,jraxit,
Tamarifct an. J
Fol. abfinib.agr'imonu, capi. vener., chamadnos anjB.j.
Flor, centaur, minor., h/perician.p. j
Sem. apii , petrofeini , anifi ,Jankuli , an. jij.
* Fei. yema 3*ij. rad. polypod. q. 3*$.
Decoq. in aq. bord, ad lt>jj$.
1 Colatura dijfolve Jjr. de cichor.'cum .^,
M. F. Apozema, de quo fumantur Jiij. bis in die vel fast 1 > pro
ratione operationis.

f6S

Tiypci. qutre. 5'j.

a Prime itique.) Si fanguis abundct,
Salf* pari. gij,
te vi res conftcni.vensefeho eft pramitBryonia 3v.
tenda ex ven arcus ferions , ut pars
Herb. cartLbentd.
fanguiniscraftl Sc terreflris evacuctur,
Chanted.
ac attenuctur ; deinde utendum eft apoCtttuuh. an. m. >
mat e aperiente in dolore capitis caula
Sent, daeci
frigid! prafcripto.
Siltris aomani an. ~ f.
b Vtaturtaii aposntate.) Vide auTafful.five maj.j&ieei. u. fi.
toris fotmulam fere apud Rivcrium in
Tartar albi
. Hb. xi. cap. 3. Sed ibi fueiit deInfundan tur diu alide in tino albo
icripta pro quartariis quinqu, id ell,
rhenano , aut gallico ( proar
pintis , hie veroad Ifej. , interim im
abundat, autdeficiat ) cha/ybfito
prudenter ingredicntium quantitatcm
q. f .n olecoftio lcnrair. vi,.-* y'.iproportionality non minuit.
ci ( poflt dec oft io fieri in ftiol
Riverius voit in enratione attcndi,
chalybeato , fi calor febril addict]
an obftruftio (it ab hurooribus . an
in col. b- v.diflolvc
vaporibu* , fed hate differentia nullius
Onymell.fciU. ^ij.
oft momcnti ; putarirrt etiim vetcres ,
Sal tamartjci aut
cat magis difTerrc , quam rever diffeCard bened. 3j. ( in tertio aut
iunt , gradus enim tanrummodo diverquarto. A po fem a te.
s agitationibus intercedit.
Quantiras ejus poteft minui , ne
In omnibus morbischronicis feu providelicet fanguis fiat fallu? nimit)
iixis conandum eft , ut medicamentoSpiritmfaits dulett 3,'fi
rum habetur diverltas, ne gros eorum
M f. Apofenu.
teneat faftidium , neque natura eiJcm
Si "acredo adlt falina lignum gBr*
Siedicationi affefcat.
cum cum fale fudorifero potTrt otnitri.
poteft elTe tale.
Fol. jena.] Purgantia Jj/i. Lini gui i - raff ?i.
tux.
Cor/, tamarifct
Rad.eappar.m. j.
Dum

OBSTRUCTIONS HEPATis:
4*9
Dum hoc utitur apozemate> hypocbondrium dextram hoc foveatur
fomento , mane & veperi , ante ufim decoti:
2.. Rad. brjonia > althaa an. $} p.
Ebttli , typeii ,erpigii , cafforis ,fraxini an. j.
Fol. malva, althaa , violara , agrimonia , tbamad,,
Mentha , abnth., an. m. j.
Sem. Uni , fanugraci, baccar. htnip., coriandri an. Jij.
Flor, genifl.y fambuei , (hamomtli., meltloti, an. p. j.
Ligni fantali atrial, 5f/.
Fiat omnium decocUo in dnabus partibus aq. chalibeata , & una
vini albi fubfinem additi ; col.u . d addc aceti
& efiat Mo
mentum > cum pannis lineis eo imbutis adhibendum, ut hut di-

kfum.) Debet efl indi ffrens.

b Mihs:. ) Quaedam emollientia
ferre poflunt , fed prxcipue hie utendum eft diicutientibus; alia res eft iu
medicjtionc fequeati.
Jbfintb.) Hxc valde exGccantia
aon copiofe addenda. Porto addc
Stin communis m. is
Nim

FtUu vitri an. Jiij. aut g .

5/ ammonitet tantumdem.
Jidt aceti.) Videlicet fcilIiiiei,praEfertim ii initinm lit obftruiiionis , aut
declinado aut tumor mollis*
e fiat fomentum.) Adhibeturquoque
aliquando cxteiius aqua calcit vivat pro
fomento , quam arger tepide cum fpongi.i admoveat.

Poft fotum inungamr locus tali ungento:

. Ol. Itlior, de capparib. an.
a [. brjonia, apti an.
Bulliant adfuccorum conftmptiomm
Addenda ung. de althaa, gumm. ammon. acet. dijfol. &
Extrat an. 3j.
Sem. dauei , fpica nardi , an. S i.
Ceraflava q. f, F. Unguentum > cui , tempore ufus , addatur aceti rofacei parum.
Spiritut fais anmmati ferup.
Succibryoitu.) Aut cydamini.
b De altbxjc.) Potiu. de arthanita
fem.
Ol. Ugn. rbod. q f.
I. Vel
M.f. Ummtntun.
ly. Z)ng. de AtthamiU uncj. fem.
Quo linimento ad igacni inungatur
Theritc. drag. ij.
hepatis regio ,
Sal drib, vel mixti gr. xvj.
Cwi'gr.viij.
Nnnt
Poft

47q
M E D I A T I .
Poft horara ufum ad obftruftionum reliquias tollendas > & partem
aflecbm roborandam , conveniet fequens opiata :
. Conferv. flor. abfmtb.,
Flor, tamarifci, capill. vev.au. j.
Rad U. amp ans , cort. citri Cond. an. jjj.
MjrobaUn. cond. No. j.
Nc. mofchat. cond. 3iij.
Spec, diarhod. abbatis 3j.
Cbalibisprtp. 3j.
Salis abfintbti , tamarifci an. .
Croc ). ambra grjfiea
j^r. cond. cort. citri F. Opiata , de qua capiat fingulis diebus magnitudinem caftanes; raajoris , duabus hons ante paftum . fuperbibendo v/ni Hippocratici parum.
Plurimum etiam conducent balnea tepida , in quibus emollientii&
aperientia ebullierint.
. Obftraftiones fi contumaces fuerint , a utatur iquentibus pilulis :
. Aloes optima , fucco abfimbii diligenter mitritt
Gumm. ammon. aceto diffoluii & irajecli 3iij.
Mjrrrht electa in vino calido foluta & tra'jea 5ij.
Ptilv. diatrium fantal., criall. tartar an. ).
Agarici recenter trocbifc, rhabarb.eletlian. 3J
Salis abfintb , tamarifci , an. 3j5. erod .
Cum fyr. rof. fol. F. majfa pilularum, de qua capiat 3,.bis in ieptimana , duabus horis ante paftum.
1/tamfeq.ptlulii.) Optima: pilu l
he hoc in cafu paramara gumm. ammoniac.& mercurio dulc. Verbi grari.
J. Gumm. ammon. une. fu.

Mtrcur iuU. ferur*

.f. pIkU,
dividendx in XVI. dofct dequibui
quotidie unam affumu *g.

Ad obftruiones pertinaces tollendas . carteris condreunt a re

media ex trtaro , vitriolo ehalybe conflata, qux apud prcticos oecorunt ; & ideo hic etiam adhiberi poifunt.
Ktmedia ex trtaro.) Omnia digeftiva hic in faoguine , Si medt fcquenti
frofunt.ut

Crmor tartar
Tarieret vitriolatm
Cmusmartaptritnt
tit"
4

OBSTRUCTIONS HEPATIS.
Tinclur* marth
Sle. tx (htlyte
Effentu jov
Mereuritu dulcs
Spiritms ey oleum taruri
Sf'iritm Nitri
Vttrtttt
- Siis
Sulphuris ant
Amtmuiti,
Exhibendus aliijuindo eftfeq.pul-

i refolvi poflunt.
M i rum hic & in omnibus obftrutih'onibus fiidorifera cum- purgantibus mix
ta przitanc , fed hoc bfuranduiii eft,
quod li purgare vclirnui , tum t.ntum
pa: um fudonferorum admiicendum effe ; fed fi fcopus lit , fudores hie excita
re , purgantia omnino omittantur.
JjL. Beroar. miner ferup. fem
Mercurii dulcit gr. vj.
M. f. Pulvit.
Hie etiam fuvant Troch. de my rrba ,
J{. Cbalybii croci dpenntii gr. }, pulvis fabinz Sc ol. ejus j omncsaqux
autfcrup. j.
fontana: acidula: fpadanx , fwalbacenBe*oard. mintr.
fes , Tunfteinerianac pyrmontanx , ut
Mercurii dulcis ad gr. viij.
& fal Cardb. Tamarifc. Centaur. &c.
M. f. Pulvis , qux tria funt digeili- Pilulas diclx Spadanx, qux funt ex cha.
, te cjuse lente Cuas opera ti ones exer. lybe , & earum prxparatio pro fecreto
cenr, & diu manent in (anguine.
ab aliquibus viris doitis habetur.
b chalybe tonjlata. ) Omnia chaly- Prxparatio autcro earum hxc eft:
beata profunt : fed hoc obfervandum quod chalybs fatis fubtilis reddatur , &
eft. poft corum ufum corpus paululum | cflficitur , (i aqua: fort i chalybs immermorendum efle , ut motus detur craflls ' gatur , & crocus ex eo'efficiatur , poiftis patticulis , ut ita melius diftnbuan- ftca crocus ifte itcrum debet edulcorar!
tur,
I aqua vulgari , iterurxique aqu foi ti cor.
EfRcax qr.oqtie port ftifficicntcm ufum 'rodi, & poftcafuper lapidem ad exqui-atrenuanuum fudorifcrnm eft , ex Tali- fitam fubtilitatem teri , qui pulvis conbus & mineralibus , quod fubindercpe- jungatur cum bezoar. mineral , & mertendum eft ; quia non un vice , fed curio dulci } ex quibus poftea pilulae
lenta digeftione hae obftiucliones formtntur, qua: incomparabilcs crime
In d'uta , Ae'r fit purus , calidus , tranquilliis. a cibus attenuans & ca
lidos ex pane bene fermentato , & camibus gallinaceis , yervecinis> ovis
forbibus , capparibus , afparagis , hylTopo > petrofelno. Potus fitcerevifia & vinum mediocrium virium. Alvus refpondeat arte vel natura;
Gtudio det operam r moderate fe exerceat.
a Cibui mtenuans. ) Aliqui ventrcm non male fit, dummodo inde arger naugalli veteris implent hepaticis , & cum Team non concipiat adverfus ipfa alb
us coquijnt, jufculumque patant, quod J menta

Nn 3

MED-

47*
XVI.
MEDICATIO
SCIRRHO

VIR I,

HEPATIS

Laborantis.
Vir 40. annorum > pituitofus > alimentis frigidioribus & 1 humicfiori*
bus diu uis , diutinamque contumacem obftruftionem hepao'j
paflus i paulatim incidit in darum tumorem , dcxrrum hypechon Jr.um
occupantern ; quib ipfo ereio vel decumbente & in iiniftrum latus indinato , tacbi facile percipitur. Situ & figura jecoris circumfcribitur.
Decubitus ipfius dexter elt facilis , d finifter ver adeo gravis , ut xgro ,
finiftro lateri incumbenti , moles quxdam j vclut fuffbeans , ventneulo
& prarcordiis inniti videatur.
.) Sicca in hoc mor fcirrhus ftuporem parti inJucit, aUobo magis nocent, quam hmida Qua: quin pondus vifccium hepati incumbenhumores poffiint reddere fluidiores, tium i cjuoties decubitus eft dexter, dc*
alioquin durum tumorem producta- beret fenfum doloris ciere.
ros.
e-Suff'ouns.) Quia vifcera i'Ua pon
- Ipft trefio.) Quia mufculi abdo dere incumbentis , & fcirrhob hepatit
minis tunc magis ten Jumur.
preil , prcmunt vehement diaphra*
Situ cr figura.) Sic diftinguitnr a gma furium, ut vix poffit per fplritat
fcirrho muiculorum abdominis,
animales deorfum rctrahi.
d Sinitrvtrdtdtogrtvis.)
m
a' Praererea
Afficitur in hoc a?gro htpar ; quod ex prxcedentibus ejus obilrucnonibus , & fubfecuto rumore duro , qui in hypochondrio dextro percipi
tur , difficilemcjue in finiftro latere decubitum paret , eft maniieitum.
Morbus, qui huncEgrum aligit, eft intemperies crai ,& vifdda
hepatis ; quar tumore duro , & obtufo fenfu pratdito , comitata Stirrhus bepatis vulgo appellatur.
a Etvifcii*.) Hie non prartext intempcriem humidam > ut in hiftoria , I
8c articulo.de caulis.
1 ]
b Sctrrh/u.) Scirrhiut plutimumin

initio exigua: faba: aut pifimagnirudine

apparent , qui proeeflu tcmporisincrefcunt , ride Joel opera med. torn.
pag. 87.
4-

SCIRRHI

HEP ATIS.

47J

/4 procatarka hujus moxbi eft diutinue le frigtdorura crafibxum

Schumidoram alimtntoram ufus > quo a adjuvante temperamento no-,
ftri argri pituitofo , humores frigidi craifi & tenaces , in ejus corpore geniti , anteceden;m huic morbo prabuenint caufam. Pars vero eorum
ad hepar delata , 8c deiode poros ejus obftruens , & poftea fu copia
& craftie illud diftendens , & in tumorem attoliens > duritiemque fua
partium firma coharfione concihans , contmens hujus morbi & ejus fymtomatumeft caufa.
a adjuvante temperamento pimitofo.) b Tont obflritnt.) Eriam multa ex
Scirrhus dicitor lut exquifitKi , qui ab vafis angu/tioribus.
bumorc wcUncbolico , aut m; nu , czqui
Ita nrthus alienando fymptomatiiJtus , ([ i pituita: vide milii opgra me cus eft.
>
dico chymca part. i. lib. , pa. lift
Hinc enim nata eft intemperies illa hepatis , tumore diere , & fipido
fufe, comitat.t , cujus pondere, amper finiftnrm dccubiwm ventriculus & prarcordia premantur , cjua per dextrum decubitum prefione
unt libera ; hinc fit , uf decubitus dexter agro fit faults , finier vero adeo
difficilis, ut difcilrm refpiratiotiem fubcatiomfqxe metum inducat.
Quia autem , per corporis creftionem & in dextras partes indinationem > tumidum hepar magis verus exteriora vicinis partibus propellirur , ideirco f*wr ejus , figurant & fitumbepatis habeas , corpore eruto
& in dextrum latus intimto , otile e prrceptthilis.
Morbi hujus magna folet efle a pertinacia & bpericurtim: cum vifeus heparis meatus habcat anguftos,qui precedente obftruftione valdc fimt obtpati, & fubfecuto rioc fcirrhoc fereomnes untoccluf, ita ut vis medicamentorum eo difficulter fit perventura ; unde re] hydrops dvelatrophia hic e metuenda.
Jdorli pertinacia.) Multi (ine oo- ilnguinii per brpar non impediatur oitabili noxa fein ho hoc per inultos an- (mium.
nosaffefli fupervixerunt.
Aliquando in cancrofum dfgencrat
b Periculum.) Omni? feirrhus nifi | tumortm ^uoties nempe hamori pecnutur currur in lapideam duritiem 'cintiadeftacredoquaedaxncorrofiva.
concrefeit, nec per mdicamente refol- j d .^ Quatenus ut inhepavipoieft, pra:fcrtim fijam feirrhosfen- 1 te, fie & in aliis paitibus foliis ,
fu eft privatus , erit incurabilhvafis capilUribus abeadem caufa crafla,
-^
r . i n _ ! _ '
fere ornnet.) Meatns tamen tarn veofa rntrnerofae fiunt obftruioees.
ffiultidebent aperti manfifl, ut circulus
Cura-

474

M E D l A T I

curtio itaque diligens inftituenda eft , qua , ra caufaram , & intenb

periei > ac tumoris , per contraria ablatione , confiftet,
Primo itaque purgetur tali medicamento cathartico :
2J,. Sj/r.rofati [ol.cumfol.fenna, & rhabarb.^jf
Elect, diaphtn. ^iij. aq. dccoft. bord. q.f
M. F. Hauftus.
a CAtbiTtict) Praemittendumcenfemus apofema attenuans & obftruftionet
tollen ; ubi tempcivum fuerit , Ca
rito.
,
.. mgr. 15.
Mm. ulcis gf aut viij.
Couf.meli.5).

M. f.boluj in fcirrho exquifite.

Si vero intempries eft mixta:
J}. Extrt cathnl er. xir.
i tien, nigr gr.T.
M. r. FiJiz.

Dsinde utatur tali apozemite alterante & purgante:

. Rad. fanic.petrof., gramin., afparag., m do :.
.1\.
Herb, marrubii , ceterach , cufcuta , capill. veneris,
Scolopendrii , cbamadyoi an. m.j.
Sem.anifi ,fanicali , an. $)f.
Tol.fenna %}f. agarici , mechoacann. an. $j.
Pjfful. %j. ficuscc. No. v.
. Becoq. in aq. bord, ad lib. j f.
Colatura adde f/r. de dehor, cum rheo %jf.
1 M. F. Apozema , de quo fumat femel , vel bis in die, hauftum
trium vel quatuor unciarum.
a Tali *po\mttt.) Sit idem , quod in medicatione pra;eedemi , (it p je
fe rip tum.
Reiterari fubinde fimile apozema debet, omiffisvel additis purgantibus , prout res hie defiderabit.
Purgari etiam iubinde poterit tali hauftu:
. Fol. fem jiij. agaric, trocbtfe. rhabarb.an.
Sent, anifi
infunde in aq. bord. iij.
Colatura adde diaphonie. 5iij. M. F. Hauftus.
Interea dum his utitur, admoveantur" fomenta , ungenta &emplaftra fequentia :

S H I R R I HEPATIS;
, Had. bryonia y liliorum , alth. an. |j.
- Cucumerisfilvefi.^f.
Toi. truly., vidar. parietar., abntb.i agrimn. an.m.f,
lier, camomi., melilota fatum an'p. j.
Coq. in tribus parhbut aq. comm. & un vintfub finen*
addm. Colatura foveatur , cum pannis lais t bjptcbondrium dextrunt.
a Fomento (Sc.) Emm hxc cum apofeBimmen uti
tnare prrcedere deber-, ccnfco, anteGalbait an p. acq.
quiin dc put g.itionc cogitctur.
Conteranturin mortario calido, quiCarterumin bis applicants dccet efbm admijee.
fe prudentem , oc vehementer calidis &
Ol. fimbut. q. f.
cxticcanribus utamur , quibus tenuior
M uciI. Jem Uni
pan matcrix peccanris exbalctur 8c
F<cnuraci8c
CrafEor laj-defcat , tumor que incuiabi.
Fx fcubui contufts t lmul
lis fiac ; dod ctiam nimis emolliendum,
maceratis confer ad pondus defer
cumoi fiat adbuc major , imo ne for
ptorum gummatum, contundantur
te tumor fiat cancrofus , ergo cligencVrediganturiopultis formam,&fiat
X , qux moderate & per infcnfibilem
Cataplafma , cui ut ante inderem
* : :
"difcutiant
ff
tranfpirationem
fartim
, far- >
mmoniati tantumdem.
fini ctiam digrant , V imul nonnibil Si feirthus in fupperationem termina,
cmolliant.aur alternatim modicccmol- re animadvertitur , fedulo eft caveniientia&poft digerantia applicentur , dum, ne amplius remedia cakfacienti*
Joel Joco citato,* gr.
eidem impenantur : ne etiam feirrhus
Jc*- Rad. con. abbat minuliimt feftione perferrum irritetur , atque
contuf.q.v
rationein ancrofum tumorem ,& ulCumfing.afferitt* qf fnbtgan- eus convertatur, fed ubi ulcus fponte
tur. In formam cataplafmatis , fuaaperitur, pus ex tumorediligenter
adderem
abftergere & folo rmfl. diachylo pus eli*4mmoniaci q. f. adlevtmfapo- ciatur , & ulcus more folito euretur,
rem , aut
frequentiffime tumor irraretur vapore
fc. Gummi bdelii
aceti acerrimi ia lapiden, candentcm

Poft fotum adhibeatur tale linimentum.

, Ol. lilior., camomill., melilot., amygdal. dulc. an. j
Rofar , abfintbii an. %f.
Gtmm. ammon. in aceto drjfolut. 3ij.
cera. sij. M. F. Linimentum.
Poftcjuam pars aflda linimento llo inuncla fuerit , a tale ei imponatur emplaftrum:
Ooo
. Majf.

47

MED

ICATIO

. Mjf. emplaft. de mucilag. j.

De meltiot. /.
Gumm. ammon. liquati in fatco abftntb. Siij.
MaUxemurcum ol. abfinth. & Ulifum q.f.
F. EmpJaftnim , extebdevdnm fuper 1?.
a Tale Imponttnr tmflt.) CaupU. ( non quod fubttle il lud oleum gneat
fma eccmpla(trnmjoel>lococitafo)prat | mpetu tfficaci obftruiones referare,,
er medulla ce: vina , virulina fevohir- fed quodfanguinis pigri fcrmentationei
, pingucdine anfrrina , ex gummi excitando , cum adigat ad loca obhugalb. , ammoniaci Se rad alchaceaddico ta aperienda) pag. 41 S.&fccj. ipiiiiai
oleo irino , 9c pauxillo aceti , alii I. urina: pag. 458.
Proderunt quoque (al rolan t 10
de cicuta in ufa ct.
& oleofus , c
Confer Roelandi cent 8, curat. 84
Ol. jAin*
Hartm. prax. p. ti}, ai4> M(,n,
M gilt. (5fal corearum.
ufqucad i2r,&p.)t4> babet ol.croci
Si vero d un tics con tu m X nondnm his ccdcrct , icjuentes pili Ix pet
plures dies erunt ufurpanda::
2. Gumm. . in aceto diffolur.
& tra'fti & herum infpiffati 3ij.
BdeUii , ftyraas , . . M. F. Pilular juftac magnitud
djnis > capiat 3j. alternis diebus.
Intermediis diebus utatur opiata roborante & aperiente > in obbuione hepatis prarfeript.
Ufus etiam chalybis prarparati , fuperius&mferius a nobis defer pti>
hic magnopere conducit.
In Vicias ratione , Ctbiu fit attenuans , ut in obftrurione bepatis , moderata quantitate exhibitus. Item incidens & dett rgens. Vkcntur cui
da. * Vinitm fit tenue , odoratum , vel cerevifia clara , medioeriumnriura. Cappares fint in freejuenti uiu. Alvus moderate fluat. ExtrdtU
fint moderata. Vitet triftiriam.
.) Potcft efle gencr ofum modicc fuma tur , & il febris abCr.

MED:

XVII.
MEDICATIO

VIR I,

CACHEXIA

LEUCOPHLEGMATICA
AFFETI.
X T Ir quadraginta annorum , fbri errtica diu ftigatus , &t^nV dem e ab e liberatus, d incidit in pedum & tibiarum inflationem;
ouae deinde , per femora cteftes paulatim aicendens , totum corpus ,
heiern ipfam , palpebras , labia , gingivas occupavit. f Color corporis
ad feedam albedinem dclint, g Digiti partibus externis impreifi aliquamdiu profunda in iis reliquuunt veftigia. h Urina eft pauca& cruda.
Pulfus debilior. Corio ventriculi tarda. * Corporis motus lentus Se
lnguidos.
a C*tbexi*.~\ Vide medicarionem xj, eft i fed tarnen femper non fit, nam
pot eft cafu primum in aliis partibus ob&xij.
b Ftbri erratic* diu ftigatus ] Ergo ftruftio fieri.
vocarunt hune affectum fymptomatie Totum corpus. ] Phenomena hie
Cum i cum (amen curacio futura fit ea- taatum paulo m agi s aueta funt quam in
dem , fi nunquam febris przcefiiflcr. medica tione xi;.
ea liberatus. j Potius fpontefua
f Color corporis 3 Hincinfexufoemiutcumque , quam cficacibus remediis neo dicitur cholons, feu pallidi virgtantcfebrilibus i imo jufta eft fufpicio, num colores, vid med. i.lib. 4.
g Digiti partibus externis imprefi,
ipium multa julapia fumfiflc refrigerantia , ad febris ardorem Se iitim auferen- eye. ' Cum omnes humores Naturaliter
dam , unde tubuli partium prarfertim funt fluidi , Sc nulla; obftruftiones adexternarum & vafa lymphatica non pau- funt ; vtftigia digiii imprei partibut
non diu inhaerent , quia humores prefca obftrucb fuerunr & tandem rupta.
d Incidit in pedum , Ce] Hic mor fioni cedunt , & per vias apertas difbusplerumque primum oritur in parti fluunt, & preffione finita ftatim per tubus longe corde remous , ut in pedi bulosapertositerum novi humoresacbus, quia ibi minor calor Sc agitatio cedunt, & tubulosantc comprefTos iteOoo
rum

478

M E D I A T I .

mm devant, & in ftatum Naturalem \

icerurn ponunt : cum vero propter ob'
itructiones in tubulin , & vafis Lymphaticis humores circulant es ftagnant, par
ticular fubtiliores, &fpintuofx volant,
craffioribus tantum remanentibus , quare cum digitis partibus fovcae impri
matur , humores illic loco fuo deturbantur , cum vero digitus a prcflione
rcmittit , non flatim humores iftam
partem deplctam implent ob fui vifcoltatem , led ad tempus aliquod fovex

iitaeimpreflse manent , tanquaminaigill humidl

h 1) tint eflfiutd.z Urina piuca pet
li mum lignum eft , (juooiam nvltum
bibitur, & non expellicurperfudor,
per alvum. quod certillimum lig
num eft, humorera ilium deponiincavitatem peitoris aut abdominis.
i Carfor it moms /.) Motusiatdus bic adeft > quia nervi , & nmfciili
humorc obltruuncur.

Acitur in hoc xgro totius corporis habitus ;ut ad oculumpatet: aItenr

hepar , ventriculus , lien , & alu urtes , cbofi & chjmofi tu tim *nguificdtiom invenientes ; quod totius corporis inflatio & tumor indi
cant.
a ltemhtptr , vtntrUulut &c.) Poteft quidem id- verum efle, fed non if
monftrativ coiift.it ex phaenomenis.
Morbus, quo cgerlaborat, eft intemperies vifcerum chylofi chymofi & fanguificationi inirvientium irofa , pituitofa & vaporofa; <pj
totum corpus rumore molli inflans & diftentJens , feedoeme pallorepcrfundens , Cachexia Leucopblegmatica appellatur.
E itiltmpetes ferof* , vnporfa. )
Die potius intemperies craffa, vifcofa
fanguinis& confequenter etiam humorum per partes nutriendas circulantium
tum obftruftionc in tubtilis & vafis
Jyraphaticis, ipeciatim hic in partibus

extetnis.
b Cachexia.) SeuaquaiMHCUS,*"farca: Tympanites tantum ab hoc moibo difFert , quod in tympanitc m)"n
corpore adfit calor, ita ut ferumriiefieri, & in vapores mutaiip&b

Caufa prima five procatartlica hujus morbi 3 eft febris errtica cuf
diu aegrum noftrum fatigavit. Hinc calor nativus , prim quidem
fiiit intenfus ; fed poftea, ex difipatione fpirituum & oleaginoarum par
tium j imminutus : unde humores lerofi & pituitofi , item vapores cru
& crall copiofe fuerunt in vifceribus geniti ; qui , in vails cum fangum*
contenti , bamece&entem huic morbo prabuemnt caufam. Ii rcro
propter debilem vifcerum calorem , cum reliquis fanguinis partibus non
fads bene mixti , teme ideo extra vafa jn habitum. corporis , cujusminor
J
-

(juaffl

 1 LEUCOPHLEGMATICC.
quam vifcerum eft calor, fefe effur.dentes , & illi ouahcuncjue modo fe
agglutinantes , *contntntem hujus morbi ck fymtomatum conftituunt
caufam.
a. CaHheflftbritemtictt.) Hoc ergo dicarnenta, quaemotum fanguinisimmalum fempcr&ex omni febredeberctj minuunt , & cum inciaflunt , ira ut
iqui ; iieo fcbris errtica , quam - pofk-a per fe non facile arrenuetur , quia
ctor nter caufas recenfer, non necefl- fcrm ent arioncs funt imminutx per ifta
rio faune mor bu m producir. :po t eft autem frgida i & hinc Leucophlcgmacia oriri
hune affectum producere per fe , quate- poreft, velfaltem Iongi ifh pallidi connus mixturam fanuinis turbando fer- valefcentium colorer.
nicntationes in corde dpravt , quare
b ^tiitctdcntem prtbucrunt teufum. )
fanguisnonaptuseft ad bonum fermen. Caufa antecedens eft intemperies.
Continente) conftituunt (anfam. )
tum ventrculo fuppeditandum , hinc
alimenta non bene fermentantur , & fie Oritur autem Leucophlcgmacia ab obcru Jus generaturchy lus , qui, cumin ftruftione in babitu corporis , & in vats
corde non poteft fatis incid , in tubii- Lymphaticis ibidem, ita ut omnc fo
lis partium obftruftiones < fficit , 8c hae- rum , quod in habitu corporis fecernileadohunc jflcilum producere poreft. tur, necper habitum Corporis difflari,'
Vel potefl huic afTcftui anfam dale necpervafa Lymphatica ad cordeferri
per accidens, quatcous Medici przfcri- poil r, quod ibi hauecs huncmorbum
buncjulapia rcfrigcraotia , calia Me producit.
"Nam ferofa & pituitofa ilia materia , a circa vifcera ehylofeos & chymofeos ac fanguificationis exiftens , producit ibi intemperiem jam com
mmortam. b Extra vafa vero in pedes , propter longiorem corde &
reliquis vifceribus diftantiam , & feri gravitatem , effula , facit ibi tumorem tedematofum , digitorum imprejforutn veigia , ob partium mollitiem, caliquamdiu refinement. Hie, malo ingravefcente, prim um
tibias & femora, deinde mum habitum corporis , item brachia & caput, in
toque faciem , labia & gingivas tandem occupavit.
a Crc<t vifiera,j Id eft, in van's capillar i bus vifcerum, Sc eorundem tubulis.
Extnvaf* tffufa.] Loquitur hie,
act? humores non deberent naturaliser
cfrundi extra vafa in partes nuttiendas,
qui funJainentalis eft error in econo
ma animait'.
rttintnttm>) Uti in

molli arga veftigia imprefla diu per

manent : fed a de ft in pedibus & crulibus pcculiare , quia nempc debeant
illuc effuti humores perpendiculariter
adhorifontemfurfum fcrri , quodxgrc
fit in intemperie humorum crafla &
vifcofa.
d Trimum tiiias.] li ic ordo pli
menorum fortuitas eft tantuuimodo.
Ooo 3

Et

48o
M E D I A T I .
Et quoniarn crofa hare materia > ob didis caufas , in habita Corpori
hxret , ideirco ejus quantits ad renes defertur ; qajcjje eo deportatur eft craTa & cruda , obftructos etiam ibi invenit poros; hinc
urina etiam eft pauca & cruda. Quia ver ab hoc fero ik fanguine erado ac frigidiore calor ventriculi & cordis , jam antea febri prarcedente
debilis.magis magifque debilitatur: hinc pulfus eft juo debtltor,d ac cau ventriculi , ut & aliarum partium , tarda. Et denique , quia moles
corporis ab hoc tu more eft gravis , & fpiritus animales , ob irofam
banc cacochymiam > pauci : hinc moiut corporis eft ianguiim & tAl
dus.
a iJcirro pint* &c.) Hoc non fe-, tam longe euro arcefeere quit in .
quitur feraper, nana tum Temper etiam [ pinqu caufa eft , nempc lingua era ~
adeTe debrt fitit.
& vifcofus.
b E era (ft ) Cur r'gi tur craffities non
d ^4c conoio ventriculi MraW.1 Ob
fuit polira m hiftoria.
efficax fermrntum in crao S
Hinc pulfus dtbilior.) Non opus eft, | fanguiae deficient
Morbus hie valde eft periculofs : quia cbylofis & chymofis, atque
hinc fanguificatio , graviter eft liefa , & difficulter corrigi pottft. Non
tarnen defperandum : fxpe enim hujufmodi cachexia fanari iolet.
Morbute periculofs.) VeraCaufa
difficilis curationis funt obftruftiones
in tubulis & vais lymphaticic partium
fubeutanearum , tanquam a corde remoriorum& injuriis arismagisexpoiitarum > nempe perhafceanguftias'non
tr nft tint medicamenta
ftibtiliota , quz
edi
i.iterim|vafculis Iymphaticis tenuiffimis

vtm multam facer debent , ne ulterius

rumpantur: etf vel omnit aqua Si pi
tuita ftag nans effet ex partibus ieit
evacuata , par um prodelTct, ni mul
aiifcrrcntor obfiruCtionc- ; fecuodb,
difficult', eft in confolidatione vulnuf| culorum in vafs lymphatics ; denique in fermcnti faogmois rtflittmoac.

Ne Itaque in lcthalem leucophlegmatiam , vel afeitem abeat. Curatia quam primum erit inchoanda : qui, confiftet in caufa? antecdenos 8c
continentis ablatione > & intemperiei vifcerum & habitus corporis
contraria , corretone.
Primo itaque a purgetur tali hauftu:
*% Diaphanici^f.
Tartar vitriolait >
D'jfolve in aq.cardui benedii Jij/l
Acide aq. cinnamom. %f.fcammonii gr. vij.
Mifce F. Potio, mane jejuno ventrculo exhibenda.
a Turgttrr.l

CACHEXIA LEUCOPHLEGMATIC^B.
a Purgttnr.1 Pr*ftat apofepiare pau
lalapp. gr. \t,
Mim corpmprarpirate.nihil in hae for
mua occurrir, quod aquas fpecice pur
troch e, alhand.gr,j,
get : cape exgo
M.f. Pulvis autPilula:.
Refin* agaric.

4*r

Poflea utatur hoc apozemate apcrienti , alterante 8c purgante:

2, Cert, Tdd. apii , reos recent.,
Ebuli, an. |j.
Bryonia $f.
EmU camp, 3JJierb. fufcuu , agrimonia , cettracb,
Cardui bened., fumaria an .).
Abfintbii vulg. & romani an.m.f.
tlor. genifla , fambuci , centaur, min. an. p. j.
Sem. aniji , funiculi , carui , daucian. 3ij.
Tel.fenna %ff, agarici , rad. tfuU an. Zf.
Rabarb. Jj.
Zinzjb., cinnamomi febananthi an. 5j.
War. paff.^j.prunor.acidtr.faria viij.
Liquiritia rafa 3ij.
Becoq. ex. aq. com. & vini albi part. aq. ad lib.f.f.
Et colentur pro Apozemate , de quo bibat arger uncas qua
tuor , mane jejunus.
a Vititur hoc -*po\matt.\ Hocpo- in vino folo
tiipracccdat & addc ci
in col. Jtjv< diflolv.
Ligni Sc
mil fciU lis ij.
Cor, guaje.
Salit card btrtd autXfi3ijLigni Jxffafrat
pincus ammomaci
Cou. tanarifti
Rad.cappar.
M. . A pr.frua.
Xad.JalfapariU. Se
Sales fudor fici eo nomine etiam ju
(hinein 3jj.
rant in hoc apofematc , quia lint diuSem ttrihirr.i ? i),
letici.
Dclcamur purgantia , [ otcft decoqui
Ubi aliqboties purgams ruerint , utatur his tabellis corroboxantibus
& intemperiem vifeerum corrigentibus.
. Spec, iL aromatici rofal'uDiari

MEDICATIO
D'tarbodon. Matts , diamargar. frig,
Rafura eborth emu crrri, an. 3j.
Ol. cinnamomi ,caryop\>yl. an. /L
S aechari albi diffoluti inaq. rof. %'v.j.
F. Tabella; 3iij. pondere ; capiat imam hora ante ;

& cnam.
a /!:.] Parnm poterunt , tie* pofluntfumi.
pratftirent cervitflumS Prodigeftivo fpirit tartar u/irpe.
tum , aut Jilts fuorift ! autr. , tur xgcr. Sala cfieotialia abiyncb. tt
2ni cum ol. tintmomi gutt. v, aut vj. in cad, egregic penetraot.
autuvinialbi cahdi fcorfmn aliquo-j
a Ventriculus & przcordia hoc foveantur linimento :
. Ol. nucs mofch.it , , . bfin bit ,
Amtgd.il. amarar, an. %f. ol. cariopbyll.
Ccraparum. F. Linimentum , quo regio ventriculi mane&
ve/peri illinatur , & fuperponatur fcutum ex bombace.
a Vtntriculfu & primita.} Cur illa . quia corpus afficitur , nihil efficiet Ii;
ni ment um propter additam ceram.
Alvus ii poilea fubiriterit , a moveatur fiibinde his pilulis:
. Altos rofata.
Spec, hiera fimpl.
Rabarb, agarici trochif. an. jj.
Cum fyude abfinthioq.f. F. Maa , de qua capiat /. bori
un ante cnam.
a Movtttlitr fubindt his pHtdil.] Potius quarto aut quinto quovis diedetur
potens fudoriferum ez lalibus & minerali bus, dum interea aliquotiesquoti
die bibiturapofema.
Purgantiavero non fint validai neque tarn frequcntia ut vires a:gri poflint
attererc.
Icabic juvat vinum abfyntbites , &
vinum chalybeatum.
Port obilruftionum apertionem aegcr
Hti poterit fcqucnti purgationc.

fy. Trocbifc. alhani. gr. ;.

Rtfin. )Up gr. IV.
Magifler. gutagambags.i).
Mtrc. dnle. (c; up. fem.
Ol carni gutt. ii).
Miftefuuu piluUW.f.
Pilulas hie etiam laudamus ezgunimi
ammoniaco , Sc mercurio dulc *| '
ufurpandas , ut lie ope mercurii aperiantur pori obfhucli , Je ut vulfl
Lymphaticorum confolidentur mutilagine gummi aramoniaci.
Cib

ascitis;
;
$
ttbus fit euchymus ex pane triticeo , bene ferirnenrato carnibus
gallinaceis , vervecinis , perdicibus, ovisforbilibus; aromatibus mode
rate conditus. Abfiineat multis jurulentis & forbitionibus , multo potui
qui fit cerevifia & vinum album, mediocrium virium. Bis terve in die alaturquantitatecibi, quam facile conficere poteih Veritur in dire mediocriter calido. Moderate ambulando fe exerceAt. Bene dormut ; & triitUm fugiat.

XVIII.
MEDICA TI
H

PE

VIR I,
ASCI

Laborantis.
Vir triginta quinqu annorum , a febri tertiana intermittente duplici
aliquatndiu afHiftus , & poftea , ex mala vi dus ratione , in continuam ; ac inde iterum in tertianam duplicem prolapfus ; eque per in
tegrum meniem fatigatus ; dum nullis aut pauciifimis remediis utereur , multum potum ineurgitaret ; d paulatim , jam duobus menfibus , incidit in infignem abdominis , e icroti , & crurum tumorem : cui
nunc f adeft refpirandi difficultas , virium debilitas , faciei ac totius cor
poris pallor , g fitis perpetua , h ppetitus proftratus ; & ' imi ventris ,
ubi arger fe in lefto de latere in latus circumvolvit , fluctuado, Urina
eft pauca -, l aquofa , & iedimento carens.
a Ttbrt itrttiiu affliHu!.] Ergo hy
drops hie eft fymptomaticut.
b Bx mala viel rttiane. ] For fan
nimis fait ofus julapiis refrigerantibus
contrifitim 4c ardorem febrilem, unde
obftruiones nafcuntur.
*t( multum potum. ] Sine dubio gePp

lidum autfaltem magnopere refrigerar*

tem in paroxyfmo.
Potus frigidus aliquando huie morbo
anfam dat , quatenus fu frigidirac humores incraflat , & minus mobiles red.
dit , & poros , ita aliquando
a potu frgido vomirus oritur , pratferI
tira

484

MEDIC ATIO

tira in moibiscalidis, cum pori ventri- tos obGdentur , tjnare vapores in cor
culi fcilicet frigiditate anguttamur , ita pore excitati non poflm iofenubitrt
ut vapores antea potos uaoiire foliti evacuari, hinc ita difficile c(t i s ho
hm nonttanfeant , fed ventticulumdi- mines ad fudoresdifponeTe.
ftendemlo , A intra fibras horrendo ,
Cum clylter acrit inciden? cuffl
eafque vellicaodo , vomitum produ- fale aliqno fudorifero injicitur , & penetrandi vi ejus pori inteftinorum arrcanc.
d /<.]*1 vidimus vir- riantur, & amurca illa picuttofaremoginis intra 14 horas inlignitumore ven- veatur , tum aqua: cavitate abdominis
tris flaborantis , qu ctiamafcitittia , magua quantttatc per alvum cjiciun.
abiit.
\ tur.
Scroti & crurum.] Ergo etiam anag Situ perpetua, j S/ris i renia
farca adfuir.
malum lignum eft , indicat Lvra( -Jdc rtj'trttidi dificulto/. ] pham tarn copiofc in cavitatcm abdo
quanquam priori loco proponatur ex minis deponi , ut fanguis inde ficciot
virium tarnen debilitate , qua: fecundo evadet , & non fatis hmidi in fc conti
locoproponitur , ortum trahit.
neat ad os humeebodum.
Etrefpiratio Hiffictlis, morbum id
h *Apptlitm pnrttu. ] lile non
veterarum efl indicat, quia gnificat femper proftemitiir , ad mortem
humores in abdomine mora eTe incraf- ufque aiiqiiando atgri fanorum itfla:
fatos , ira ut vapores inde elevan non cotnedunf.
libere per poros diaphragmatic tranfei Et imi tttntrii ftuftiMtio.) In fiydroant, fed ideo motum ipius vel m agis ie femper non adeft fluuatioaquaium
vel minus impediant: imo pori-diaphra- in ventre, feilicetcum venter aquisnigmatis in hoc morbo femper obltruun. misdiftentus eil , Sc ideo malum efl li
tur, alias enimaquz in thoracem irrue- gnum.
rent, & pulmones obftruerent , quia
XJrittt aqunfa. ) Hare enificat ,
poridiaphragmatisfunt fatis magni , & non ferum peccare folum , fed cru m
obfcrvabiles ab Anatomicis; hinc re* faeces raflas ft vifeofac renutnuibulos
fpiratio Hydropicorum ell difcil s.
anguftantcs fie obfervariones drxrnt
Cum aqua: in abdomine craflefeunt , quoque , bydropicorum fcrumcxhalatum omnium vifeerum' fuperficies itrio \ tum poft fe relinquere notandam quaaperitoneum , &c. amurca aliqupitui- 1 titatem fedimenti folidi.
Afciuntur in hoc xgro crura , ferotum , & imprimis mm Vinter : idt que ecundum illam cavitatem , a qua; eft intra peritonanimb&mttftina ; quod conftat ex eorum rumore , c & fluduatione in abdomini percepta. Leditur quocjue;*fr , cum l'une & vasgaflricis , mtfouisi
alufque chjlofi & chjmofi infervienttbus ; quod indicat totius corporis 1 &
pnefertim faciei , pallor item ventris & crurum > ab aquis in its tolIcdis j tumor.

a4*

ASCITIS.
i Qu* i intra peritmum ) Sic diftiaguitur ab hyJrocephalo , leueophiegmatia, hydrope thoracis , & uteri,
/us tumor non ita unirerfalis eft.
{
b Et initfltna.} Id. eft, inter membranat inteftinorum, nam fi intra ineina effet aqua , promte excernerctur |

43f

pcralvum, at in afeite poii int tili no.

rum introipeclantet obftrutti non admirtunt aquam ex abdomine.
Et fluftuttione in pereepta.)
Signum eft.nondum abdomen omnino
plenum . difteatum aqu,

tJMorbtts qui ipfum affligit , a eft intemperies ianguinis , & multo-'

n imi ventris vilcerum , lrofa ; qua: multam aquam in abdomen >
_
_ crura , eftndens,
_a: J
ii
ihac-m tumorem

crotum
,&
iliaque
attollens,
Hydrops
Afeites dicitur.
a Mfi intemperies fangninftrfa,]b& r lymphaticerum intra abdomen fitorum
poriiis collectio aquarum : fed oritur ! men tioncm ; eque ferum poteft dici
hoc prejudicium , quia nullam faciunt abundari in (anguine , indicium eft conobftrucbonis 3t ruptionis rafculorum I tinua fere litis.
Caufa procatarSia hujus morbi funt a febres ills , quibus .tger tamdiu
fuit afflirfhis. Hinc enim b calor nativus in partibus cnylofi c chymo/
infrvientibus prim quidem fuit plus jufto intenfiis ; led poftea per
diiGpationem ipirituum ck pororum apertionem imminutus ; qui deinde
ierofos & craflbs humores , ex copiofo illo potu & aliis aTumtjs alimentis , in vafs > & obftructioncs c in quibufdam partibus , pariens , antecedeatem huic morbo prasbuit caufam. Pars verb feroite iftius materia;
ex vails Sc. vifceribus , d propter malam cum reliquo fanguine , debilitato calore , commixtionem , in cavitatem abdominis > per evaporationem , & forfan etiam per diapedefin , ll effundens , & liquorem , tum
propter loci anguftiam , tnm ob minorem interioris fuperficiei ventris
calorem, coicns;& forfan etiam, c per ductus aquofos hepatis ruptos
in cavitatem abdominis effluens ; ac inde in icrotum & crura delabens >
partefque illas fu copia extendens & in tumorem attollens , contmens
hips morbi & fymtomatum'evadit caufa.
febres t.) \\x per fe caufa; non tiam med. priced.
In quibufdam fartilm.) Cur no*
funt afcitis , fed tant urn , quatenuscopiofa pituita , obftruftioes pariens, addit fpeciatim in vafculis lympbatiadeft ; porro fcquitur rictus refrigeraos eis.
d Trtpttr malam commixtionem tyc.)
& incraffns.
b Calor nitivus. ) Difficile figmen- Uxc forfan nunquam'fit , nifi forte a
tumeft, quod i taque obtincredeberet diureticis aquam & ferum a fanguine
in omnibus fekribus; fmile babuite fuperfluam przeipitaotibus at vero ifta
Ppp t
autho

MEDIC ATIO
486
Verdum quijos btfatts .)
uthoris tvdperatto & diapedefis in om
ni homine fano obtinec : eque enim Hydrops afciris otitui a lujtis vafis
hydrops gignitur, nili omncs paiietes Lymphaticis, itaut Lympha id abdo
cavitatis hydropicx fine limlo fero ob. men depouatur , & ab obitruionepodufti , unde hydropici tam diEcultcr rorum : praterea in intefhnis-, vetea,
ad fudores perduci potfunc , fie curatio- & peritoneo ab amuici Lymj-hx ia ibnis magna pars cenfetur abfoluta efle , domen dpolit x.
ubi xger ad ud ores peiduclus fucric.
Dum enim aqua illa, acum fanguine reliquo mixta , ad corpus rte
nutriendum & calefaciendum c ineprior ; hmc oritur totiui corforis de
bilitas pallor. In abdomen vero diffiifa, & ob circumvoJuonem
:egri , ab uno latere in altem m > inter inteftina , magno mpetu mens,
fluiuationis excitt percept ionem. Et, acopia fu abdominis caviratem
replens , impedit juftam diaphragmatis , in infpiratone neceflariam ,
deprefionem ; eoque refpirandi inducit difficultatem. Secundum estenorem vero vaforum , in ferotum & crura ex abdomine definentium , uperflciem , in illas partes e copiofe defeendens , magnum earum/f tttmortm.
a Cum fdngi'ine reliquo mixt*. ) lile fymptomata excitare pofliint; ira ut u"
reditus feri ad fanguinem refutatur per humor fl jvus jufto majon copia n. fan
guine r'eperiatur , & fi folito
fitim.
b Dbilitai de pallor.) Hxc phxiio- 4tr , cum in ttibulos partium deponi?
mena , qux non Temper adfune hydropi, turibihxret, & idterurn producir.
Sic cum pituita in tiibu lis barrt,non
non debent ex erTencii morbi deduct
quam proxime , fed ex for cuit is morbo mirumeft, pallorem ibi in hibitu cor
adhxrentibus , videlicet fermentatio. poris product : ita cum facics noftro
nibus debilitatis , qux alias fxpc fun rum familiatum attente quobdiecontemplamur , reperiemus in illu non
robuftxin afeite.
pdor.)Sanguis poteft imprzgnari femper eundem eolorem adefle.
A- Copi fui &c) Secunda caula diflicertl quidam quanti tte bilis, Talis , pi.
tuitx, fer i. & . m vero horum aut alio- cilis cefptrationis cil virium debilitas,
rum jufto plus in fanguine continetur , feu fpirituiim mimalium minor copia.
e Copioft defetndens) Non copiofioi
fanguini non intim permifectur , fed
tant tmVfangtiini innatat > & detruditur aquacbdefeendit , fed ficcolleionip
ad latera vaforum , quare illa tum funt tum ejus propter obtructione? , &imprompeiffima , ut extrudantur per poros peditum eirculum.
vaforum in tubulos partium , ubi varia
Et quoniam feram ex parte , jam dicb ratione , ex vafis
dominis in cavitatem imi ventris exhalt , &pereommaporosnimis
apor-

ASC I T I S.
487
pertos forfan eriam ' traniudat ; ferumque, quod paucum ifi vafis remanet , ob.debilitatem calons eft cruduro: hinc parumfcri ad renes defertur , urinaque pauca & cruda , cum nullo idimento , excerniturQuo etiam multum facit pororum renum obltruftio, k intemperies
fanguinis frigidior , qua ferum ineprius evadit , quam ut vi renum obruetorum a rcliquo ianguine feparetur.
a Toros n'tmii aperns.) Die potius 1 e Intemperies fanguinis frigidior (Sc.)
lyniphaticorum vulnera, nam nulla ra- Hace uncir penes ut plurimum non
tio finder , poros nimis aptrros fuifle , caufa fed effectus eft hydropb , predufed /udorum abfntia, !c anaarca'po- i tus ab aqua undiqtie cingente parce*
tius arguunt poioruiri obftruftiones.
'abdominis internas : fed practerea frib Urinaque pauca.) Quia liruus vif- gus rxtexi non poteft, tanquam mpecofus oblidec poros emulgentium, tubu- dimentum praecipitationii , cum id ca
los renum & poros vliez; aut etiam lori potius competat , ficque liquir, in
aliquando aqua innumeris veficulis con- quo ilia ineptitude ad prxcipicationem,
clu licit , ut non poflit ire ad renes.
, conliftac.
Badem aqua , fecundum partes infipidas , a magnam partem per inenfibiem tranfpirationem diflipata , & fecundum faifas , qua? difficiliusj
ob rigiditatem & craifitiem fuam , per poros abdominis dilipari pofTnt,
in ventre retenta , majorem indies falfedtnem acquirit. Eaque, fuperiori ventriculi parti efe perpetuo infnuans } [vim parit perptuant, d In
ventriculum vero defluens & fuccum acrem , famis irritamentum , aquofitate & falfedine ibi temperans , proernit penn tu agt appeium.
a Magnam ptrttrn diipata.) Repu-'
gnatilla tranfpiratio natura: morbi,
enim in cafu hydrops nunquam oritur, '
cujus veritatis indicium eil, quoddiffi i 1 1 1 m e aut nunquam ad fudores by dropici deducantur.
|
b Majorem indies falfedincm acquirit
taque St.) Quam ego quidem non memini obfervatam a mediis fuifl , &
quid quxfo hatc prartexta falfedo poiTct
ad fitis perceptionem facer , quando

quidem illa falfedo fit incavoabdotninis; multo facilius fitis intelligitur provenire ex paucitare aquae infanguine,
V eonfequentet quoque feri derivatl
ad os.
In ventritulum dtfluens. ) Modo
voluit ibi falcedinem dominari , nunc
vero aquain, fed li illae pntrt in ventriculum, quidni& in inteftina& vei
cam, cum mximo argri Jcvamine.

Dico ferum , propter debilem vifeerum vaforum & fanguinis calorem

nativum non fatis bene cum reltquo fanguine mtftum > atque ideo facile
iQok^as>'c,ferexbalatt9nempottlfinmm, ex vtfceribus & eorum vaPpp $
fis,

48$
MEDICATIO
fis , cdvitatm abdominis ingredi , ibique in liquerem , propter caufai
jam diftas , coagulan : quia hie ejus ingreflus eft facillimus , utpote b qui
majores pororum apertiones , quales ia diapedefi & direfi requiruntur,
non defideret ; nec per anaftomfin , cum venarum & arteriarum extre
ma > per univerfum corpus > fint continua > fieri queat.
a Caviuiem abdominis ingrtdi. )Ergo
omnes homines dcbeicntbydropc^abo,
b Qui majores fororum apertionei non
iejdtrtt.) Imo majores requiruntur !
videlicet iymphaticorum vulnufcula ,
cum hydrops non conkt,nil aqua craf- 1

fa & vifcofa , qua; partium cirenm/tcentium poros craflitie , ifcofitate &

fequitie fu obturar; quapr opter hydrops
facile oritur in viris lucratif, quibes
hic morbus dicitur fataiis propter ritam ipforum fedentatiam.

Neqttc fert huMomne colkcli falfedo bis quicquam adrerfitur ; cum

particular feri flfa: , qua: hc nullam fublimem difficileroque evedionem,
fed lateralem facilemque tantum vaforum & vifeerum pons in abdo
men ingreifum > ibique cum partibus aquofis mixtionem , imo frpiflm deicenfum folummodo poftulent , facile vaporibus acjuofs , per
tenues vifeerum Se vaforum 1 tunicas , hic ijepe nimium dilataras , m
abdominis crafls partibus veftiti cavitatem , faltem fenfim propelli , ibi
que facile ob abdominis partium cralitiem retineri , & ita magna copia
colligi in e queant. Etcert , cum falfacferi partes ex abdomine bin
craflum & denfum cefophagum impellanmr , ibique fitim , ut dixfmai ,
faciant ; nullam caufam video > cur non edem , per tenues & raras va
forum & vifeerum tunicas , in abdomen fads copiof impelli poffint.
/74/<0.]Noncon(tat hoc.!
b iHCTtffuMCP denfum dfephguM.)
At fi per poros & denli xfophagi
partcula: penetrare poTunt , cur arqua-

lern vim non habenr penetrandi o rafa

fangutfera, in inteftina & veiicjm cum
fufneientequantitate aquanim eracuatione.

morbus hie valde eft perieuloius , cum aliis morbis fupervencrtt -, &
chymofis hie fit larfa ; ac aqua per a difficulter ; per paracentefin vero periculofiffim educi ; intemperiefque vifeerum vafomm&
fanguinis difficillimc corrigi ; pororumque aportio nimia difficulter dan
di ; acproinde aquarum in abdomine colletio iumm dificltate impediri pollit. Quia tarnen morbus eft recens , & ager juvenis > de re
cuperatione fanitatis plane defperandum non cenfeo.
a Dig-

a Difficulty tiuci.) Hujus caufa funt

pon obftrucb ab amurca aquarum >
prxfertim Ii aqua contmetur in hydatidibus feu numerotit vcliculis; lie deniope etiam difcultas confiftit in ,
qaod non liceat pbarmacis purgintibus
vjbJis un , d haec enim quidem fequitr Icvarr.cn fubn aneum , ftd poftca
arg i i certo intercunt.
b Prr paractttttltn.) Ipfa paracentesis
fruftranea eft ni obftructioncs tobulo interim V Ivmphaticorum vulnera
potiffimum curent ur , quod bene et i am
annota v it H elmomius.
r
Et ter juvtnu.) Curarionem hy
drops pat annum 60 vide ud BorthaIinum in actis mcdicb & philofophrcis
part. I. obf. 7f.
Hue fpeihui feq. Hippocratis Aphorini.
Seft. iij. Apborif. ;

etitm rffivi mulri , & ' febrts ,

aient errmet , litnts , aqux m 1er cuiem,
tabts , trin fitUiciiia , mitftinoTMrn in
vitait!, er difficuliattl , cexcttdtuun do ,
Urtt , angina $t. Ob diflipatot in
aeftate nimios fpiritus, id quod c,raffum t ft , rcmanet v & obitr uftiones
producere poteft. ' '
j-!
Seft. y). Aphor.'8. \Aqu inter cuttm aboranlibm , cria in corpore ulce
r , non facile fanantur. Ratio eft ,
quod aqua intiinfccus impleat tu.
bulo; partium j qua: cum non poffit
circulan' , conltur egredi p bl
eus , ita ut ei non detur quics , qui ma sime requiritur ad ulcera fananda.
Et l tuffis fuboriatur Hydropko ,
malum eft, quia indic.it feriim abdomine contentum acre fieri : Etconcufllo ifta debet vafa Jymphatica magi's
adhuc rumpcrc.

Cur.it/oprimo quoque tempore eft aufpicanda. laque conflct m

caufx continenris & antecederitis ablatione , & intemperie! obftrutionum, & pororam nimia: apertionis , per contraria, corretione.
a Curatia: Nota primo , fpecierura tt laxantibus alrum incipienda fit , feomniumbydropis candem circiter efle cus craflior colluviet ad renos confer,
curatiooem , nifi quod in tympanitic t im coacta , difficult atcm fununam papurgationes raro profunt . dummedo reret.
\ ,
fimplex fuerit , non pratfente afeite :
Nota tertio, purgantia omnia deber
Harten. Prax. pag. j.37. Sed potius ad efle valde Jenia , alias enim atger ad brefudorifera ibi eonfugiendum eft.
I tempus le v a men quidem fentiret, fed
Nota fecunde , afeitis vera curatio > poftca certo morcrctur. Idem ibidem
quod non diureticis fed aperieutibus pag. 4.
a Itacjue aj^alternis diebusuna hujus pulveris doi fubinde purgetur:
Senn* muni.-, turbitbgummofi , bemodajlor.
Sem. ebult, JaUpp*, \* an. 3j.
Guttgamb. 5/.
spec, dimbu, diarhtd. abbat.,
Sem.

4?o

M E D I A T I .

Sent- funiculi ana ).

Sacchari candi $\).
F. Pulvis , cujus dragma una vel dux infiindantur per noetn
in vini rhenani unciis tribus , fum atque mane vinum & pulverem.
tger [hbiniepirgeiur.) Hin
aus ibidem pig. 5 33- 'purganshamannus
-,icura
bet fpeci
rsdicibtu heebori ttigri
Colocintb. &
Mercurio per oleum tartar
preciptalo.
Tum & commcmla.t fpiritum vitae
aureum Roclandi , quo d eft extralum
trochifcorumafhandal per vinum malvaticum, purgantibus indi pouot gr.
j, ij, iij. Rena; Jalappa: aut magifl.gut-

tx gambit tanrumdcm.
' Alii extraftum clater '
dantcum fpiritu vini faftum agr.j.aj
/.autaccipite
Rad. jtlippt gr. XT;, aar
'Rtflnt ejuflem gr. r.
Mtgifi. gutt* gtmb.gr. f. ad i>.
Troebtfci Mind. gr. j. aut ij.
.M. f. Pulvis non ni intercedente
u'fu apofematis ufurpandum , interjeebs
inter pargationes fempet f, 6, aut t.
diebus.
*

Ubi bis tervc purgatus fiierit , a perveniendum ad diurtica ; cpx fcrum fanguin exquiitius mifcebunt , & evacuation! , per renes elius
inftitunda;, adaptabunt; obftruftiones tollent , ac viiceram intemperiem corrigent ; quale ex. gr. hoc efl: " '
2j.. Rad. apii , petrofelini . enuU camp. an. j.
Conic, mediant fraxini, tamarifci, an. $f.
Rad.a%ari$nj.
.;
Toi. agrimonia ceteracb, cap'tor. vener,
t
[!: - i yCicbort;chamadrjos , contaurti min.,
/tbfinth vulgar. & romani an. m. j.
Sem. anifi , petrofelini j dauci an. 3ij.
Flor.genia , fambuci an. p.j. tamorindor. 3"ij.
...h\>.
Coquantur in ac. commuai ad quartana quinqu.
In Colatura dijfolve fyr. de limonib. Jiij.
M. F. Apozema , pro quatuor Jdofibus matutinis : addendo
unieuique dofi falis juniperini , ftipittlm fabaram , & gujj^fo: ana ?). Ipiritusfalis . yelBj.
a Perveniendum ad diurtica. ) Ante
purgationam diurtica abfunt , quia
craam matcriam afTatim ad: renes &
poros vlica: intro fpeftantes' pellunt ,

euas renum poros , & veCcx obftrnanr,

fed poft purgationem diurtica funt adhibenda , ut nempe ferum fangume
fecernatur , & per vias fjrinaiias eiceriDtor

I S.

491

ernanir ,'quare tum predeft fuccus corricis mediani Sambuci , fed caveodum
eft, nenimium ejus fucci fumatur,nam
alias nimis cito , & nimis potenter edu
cir aquas.
Apofemati authoris ( fi qui s dulcedioem amat ) adde
Taffiil. major, mj. aut
Liquir. raft 3vj. vel J.
Coquantur in vino albo gencrofo
cbalybeato.
Sifebrisvero adfit, tenia pars fit ferum lalis chalybeatum , loco chalybis
poteft quidem aliquoties filex albus
candens in rino exftingui : dccoum
fiat ad Ifev. additis etiam
Rad. bryonia Sc
Irtosta, Jv.
Incolat.diflolve
Salis card, bened. ^ij. aut *j.
Spiritusfelis animontaci 3 . aut

Sptritw nitri.G febris adfit , vel

Sdliijin utroque cafu,Tcl
Tartars, aut
S^. acidt dulces redditi
Extra febrem
Sal vol. oltof. ? armtt.
Ol. cinnamomi

Cariophj.
Juniper.
Alius vero pro (cerero habuit
Stucirad. planta^, cochl. ij.
*tttti dtill. cochl. i .
M. F.
Hic fucci profunt rad. bryoniz , &
plantaginis , qui etiam fatis tuto , Sc
potenter operantur.
Prsecipue hic conveniunt pilulae de
fumroo ammouiaco cum mercurio
ulci . nam rati'onc mercurii incidunt ,
Sc obftruitiones levitcr aperiunt ; ratione gumm. ammoniaci vulnufcula confolidant , uf jam diflua eft.
Hartmannus commendat urinam
Atquefi febris nonadfuerit
4q. vit mathioli gii j aut ir.
pueri* Sc remedium eft fatis bonum ,
Sepetatim quoque ad obftrudioncs quia ille fal jam poros corporis perrranreferandas, internum ufurpari poteft it , fed propria urina prxftat.

Conimtohocapozemate , idem vel imile fiepius reheretur. Pro

potu ordinario utatur a vino albo , ex inftifione chalibis parato ; cum
prifana , ex decofto agrimonia: , ceterach , capill. veneris , & crticum
median, tamarifci , compofita. Ad fitim extinguendam in ptifana: ordi
naria: five cerevifix lib. iij. diflolvantur falis petrx , oprime purificad
une. f.; ecjue utatur pro potu ordinario cum vino chalibeato.
Verum bibat quam parciim ; & fitim toleret , quantum poteft.
a Vmoalbo, ex infufane <yc.) Hic
etiam prodeft omnis por us dulybeams,
& prarcipue vinum album, in quo fil
eos albi cum vens mctallicij fuerunt
cxrincli, nam valde aperiunr.
Salis petra cyr.) Id eft, lap. pru
nella; , prxcipue (i febris adfit , aut vafa
falivtlia fimul lint obftrufta.

Vel in fingulis hauflibus infunde

Spiritus nitri oufas aliquot , ut
intra 14 boras fumantur circitcr xxx.
aut XL.
Sic etiam fitis multum divertirurapofemate erebo cx aqua & lap. prunell.
Sudorfica ex falibus 8c miueralibus
etiam non omit t enJa,

492

MEDICATIO

In cenfii diuretlcoram numerantur etiam aqua: ( paianar , alixque mi

nerales acidula: & vitriolata: ; utpote qua: vifcera potenter deobtruant,
poros nimis apertos claudant , aquas per urinas vacuent , & t cenan
vaforumqueintemperiernemendent. Arque hinc quotannis muid hjrdropici,- ofu aquarum fpadanarum trmhumque percurantur.
a Ufa qmmm Ifiixnsrum. Vide | fus revera eft dubius , non enim om
Ludovicum ab heers Afaalpadacrenc: ; ne :cruot pot um gclarum aquaram
Hartgituream , fed magn copia ufurpari poterunt , fifacilc&
copiof cum urinistranfeant : alioquierunt practermittendar; :>. am
inutiles & noxix futura:.
Confgiendum etiam ad ea , qua: 3 foris adhibita irum difeuthnt : ut
ad lotiones , per aquas faifas & fiilphureas , vel cataplafmata ex rad.
cucumeris afinini , bryonia: , rot , fimo caprino , columbino j vaccino ,
farina lupinomm , fulphure & imilibus : ut
Fimi bovuu fi, b. j.
, SHlfhuri viri , fem. cunr.ni ptdv. am. 3j.
b Urina: pueri q.f. cF.Cataplafma,tumidis enrnbos & fcrr>to adhibendnm.
.
a Qjitforii edhit.) Cruribus tib x
inl'rax. pag. ) 8.
F. rauptajma. } CaiaplaB-tJ
etiam fiicu leoiicr obyolvanrur , &
fafeia afpergitur phlegmate vitrioli.
torisaddite ammoniaciaut 5 : . aut ir.
Fi ittioncs & 1 mimen ta mulrum pro- Vidimus etiam ante luculentum fofunt, diu fricando ultro citroquein cum unguenF&m to i abdomimillimm
cum multa fiitione vitam hydropici
poros aliu<; adigantur.
Clyfteres acres etiam condaeiint , prorraxifl per annum: '
juatenu poros inteftinornm aperiunt,
. Unguenti de arrbaoita *
Je ita aquas edueunt.
b "Orine pueri ) Recipiuntur urina:
. vetej. jij.
pueri lb'v.( quidniadulti) lap. prunelSalis ablynth. ).
iar^iij. buHiant lento igne ad confumFellisbubu q. fadeonGfttnptionem unius tercia: partis, bac urina
' tiamliniencum.
calida fiat fomentatio cum penis: Hart*
Si his vel imilibus remediis morbus non cedat , cogftandtrm erit dc
evacuatione aquarum , a per paracentefin abdominis , infra umbkum>
vel ad latus , cute prius deorfum vel ad latus tra vel per punihiram
icroti , vel levem fcarificationem furarum , vel veficatoria talis adfaibita , initituenda , fed cum magni perjculi pra?monitione,
a P

ASCI T I S.
Tet pdtdctnnfn. ) Vide Barthol.
iimelSf pbiloophica parte I. obf
S. inftitui tur tres dgitos tranVerfos a
latere umbilici , ut linea alba evitetur;
vide. S. 6. A. 17 aqua pedetentim Se partitis viribus eft emittenda , alioquin xger neceTe moritur , fi fubito magna
copia deproraitur , collabuntur vafa,

4>j

& peffroum femper manet in Corpore;

b Sed cum magni periculi. ) Quia om
nia hace vulnera fjcillime invadir gan
grena.
In p 1 racen thcl hoc obfervandum eft,
quod llini debeat vulnus balfamo fulphurisfuccinato, & mfl.immatioaccedat Sacchar. Satnrni adhibendum cft.

Verum tutiffima paracentefis eft Sanoriana, * Sancbrio Profeiore

Patavino , circa annum hujus eculi vigefimum > inventa , qua? per acum
in tubulum t tres vel quatuor dgitos longum , formatam , ac tenuioris
calami anferini crafitiem, & ipra cupjdis extremitatem foramen obloneum habentem , inftituitur. acu five 'tubulo acuminata , pertunaitur acitici edentis abdomen , infra umbilicum > in dextro vel finiftro mufeulo redo >ufcjuein veneris cavitatem, educiturque aqua: , pri
ma vice, una vel altera libra. Poft biduum vel triduum educitur fimili*
unius vel alterius libra: aquarum quantitas , per idem vel aliud recens faftum foramen. Talifque aquarum eduio reitera tur , quoties morbus
8c gri vires hoc permittunt. Poft acum fingulis vicibus eduftam ,
imponitur foramini plumaceolum ex linteo crapto , illudque fuperimpqfitoemplaftroaliquogluinofo ventri agglutinatur. Nec ulla aqua deinde ex abdomine , invito chirurgo , effluit. Nm eduto > ex foraminulo abdominis, tubulo, mox partes cutis, mufeulorum, & peritonei,
qua: perforatione iftius acus fuerunt diftenta: , fponte ad priorem vici- .
niam , quantum polnt , refiliunt , atque ita foraminulum , ad aquanim
effluxum impediendum , fufHcienter cfaudunt. Simili modo pertunditur /
hic etiam ferotum.
Toto autem curationis decurfu , a roboranria nunquam omittenda."
Quia fruftra aqus educimus , nifi novam earum generationem , per eaque vifeera reficiunt , & ad priftinam temperiem revocant , inbjbeamus.
a RoboranlU. ) Id eft , obftruriones \ fit & fueceflt, priori apo femad adderera
tollentia , Se vulnufeula lymphatico- rad. confol. ad ruinera lymphaticorum
rum confolidantia.
I confodanda.
Potquara curatio nonnihil procef- >
Inter prarcipua roborantia recenfenda eft aqua cinamoroj : cujus coq 2
chlear

MEDIC ATI .
chlear unum mane vel ante camam exhiben potent. Vel ufurpetur eletuarium diarhodon abbat is , vel de pall ul is , dimidix uncix cjuantitate>
mane exhibendum ; cujus defcriptio talis eft :
2J.. Pajfularum corinth. mund.it. lib. f. Coquantur in vino gtntrojb ad pultis conentiam -y contufas trajice ferfetacevm ,
ty admifce conferva ambos , cort. citri conditi , cinnanumi
accerimi an. 3 j. pulv. arom.it t rofati , diamargAriti ca
lida diacinnamomi , an. 3/ croci /. M. F. FJectuariuin
molle.
In villus ratione , tA'r fit modicc calidus , & ficcus. Cibus ex cambus gallinaceis & vcrvccinis , ex ovis iorbilibus ; & vefperi potfus aflus ,
quamelixus , ac cinnamomo & gariophyflis conditus. * Potus, prarter
jam prafcriptum . fit vinum tenue, parciifim fumptum. Exenitium
moderatum fiat ambulatione , navigatione , friftione. Somnus fit moderatus. Alvt excrementa refpondeant cjuoodie alimentis afiumtis. Venus
& triitia fgiantur.
a .) Rolandiis Cent. 1. Curat.
76. habet fer m I jdtis , in quo coa
funr grana juniper i , aut vinum ably nthites & chalybeatum , vel juniperi.
num decorum ex baccis juniperi.
Sic pencil cerevilia rjuotidiana fieri
medica cxablinc. Et card, bentd. cort.

lign. & rad. aperientibus , Cura guibuf

cerevilia recens fermentetur : prede
etiamaq. vitz matbioli , G nimia Cris
non urgcat , etiam tencllz traito
ns hydropicz nullam alterationem pa*
tiuntur ex aq. yitx foruffimz ijvj. aut
viij.

XIX.
M E D I A T I

V I R I,

1NFLAMMATIONE LIEN1S
Laborantis.
'Ir 3 5. annorum , temperamento biliofus , a poft calidiorum alimentorum uium , & vehementiora corporis exercitia , jam biduofenut

INFLAMMATIONS LINIS.
495
tit gravitatcm & dolorem tenfivum in hypochondrio finiftro ; quod ubi
manu premitur , cpulfationis fenfum exhibet. Adeft fcbris continua,
magna itis, drefpirandi difficultas , e vigilia , f & oris amaritudo.
a To calidiorum alimentorum [urn
tyothtmtni'iA txercitia.) HarduxcauIjb paium rcfpiciunt henem , adeoquc
Don aili accidentalem habent conncctionem cum inflammatione lienis > mu
forte dicas per vchemenria exerciria ,
difcufc faumidi portione magna, falem
hi bere majorem proportionem ad reliquas fanguinis partes.
b Ei dolorem tenfivum.) Lien multos
quidem habet ervos , fed tarnen non
ell acut (I nfus , quia nervi hue arque
illucdifcurrunt intra ilium & non reft
ad cerebrum deferuotur, quaie minus
poilunt tendi.
Vulfationis ftnfuum exhibet.) Hxe
indicar, hune affectum non eflcalium
infiammationem : porro do
lor pulfatili? eft , quia cavitas lienis fie
le tota eft infarcta fanguine , & repleta,
& quaii obftmcbi . quare fanguis ex arterm in lienis cavitatcm prottufus viam
iibi debet aperire Si lienem fingulis vicibus difiendere : in naturali non
adeft pulfatio , quia fanguis ex arteriis

anguftis in lienis cavitates ampias i ngrcditurj non enim putandum eft,licncm

incorpore fano habere eodem modo,
in cadavere videmus, ubi fanguis ma
xime coagularus eft , quia fanguis in
homine fano fluidus eft, Sc Ii fanguis
grumcfaftus liene cadaveris eluirur,
non rcftat nili congeries quardam membranarum , nervoium, & ,
quae congeries proprie conftituit lienis
fubftantiam.
d Rtfpirandi difficult**.} Potius eft
refpirandi metus ob doloris exacerba
tionem ex rerraeuone diaphragmatic,
quam refpirandi difficultas , quas tarnen
etiam obtinet in inflammatione hepatis.
e VigilU.) Vigilias adfunt , quia acrimonia ervos vcllicac , eorumque
principia in cerebro aperir.
f Ei orn amaritudo. ) Oris amaritudo
fignificat hie intempericm biliofam ad
elte , quare partcula: bilis, ut in alias
partes ita Sc in os deponuntur.

Afficitur in hoc a:gro lien , quod ex dolore tenfivo , 3c gravitate , &:

pulitione , in hypochondrio finiftro perccptis ; item , ex reliquis in
hiftoria enarratis fymptomatis , eft manifeftum. Aificitur etiam cor, quod
ex febri continua , & fiti ; atque etiam cerebrum , quod ex vigilia
patet.
Morbus, quohicajgerlaborat , eft intemperies lienis fanguinea , &
biliofa: qua* cum tumore conjunfta , Inflammatio lienis vulgo appellari
folet.
Cauftt yrocataric* hujus morbi eft calidiorum alimentorum , ab
afgro noftro diu fumptorum , ufus : quo , accedentibus vehementioribus corporis exercitiis , humores fanguinei & biliofi in noftro argro coQ^qq 3
copi-

49
M E D I A T I .
pioe genti anttcedntem huic morbo prarbuerunt Caufam. Pars vero
eorum a in lienis fubftantiam b extra vafa eflufa , c ibique putrefcens , caloremque prater naturam concipiens , & inde in alias partes tranflata
continens hujus morbi , & fymptomatum eft caua.
a In lienit fibfitmUm.) Inflammatio
vero in membrana potius, quam incavitate licnis concipienda , quae membranacum non fit acut fenfus, febris
quideni appellate fuit continua, fed non

acuca,
Extri Vdft tff"uf*.) Hoc non extraordinarjum in liene.
I ^/. addit propter
febrem, vigilias & orisamaritudinem.

Ab humoribus enim iftU in lienis ubftantiam efrus , ibique putreA

^centibus , & pnter naturam incalefentibus , oritur hate intemperie! liofd & fangumea ; item tumor lienis : unde partes ejus membranofar &
carnofa: diftenta: , & graviores faftx , arterieque ejus prefl; , d$lorem
tenfivum, gravitatis & pulfationisfenfum , in fiuiflro bypochondrio , &
propter ympathiam diaphragmatis , refpirandi dicultatem , exhibent.
Dum vero pars iftius fervidi fanguinis , liene per dutum fpJenicum,
ad hepar , & inde ad cor , perpetuo adfeendit , ibique jufto majorem &
maligniorem incalefcentiam coneipit , hinc oritur in nofrrosgro/itfw
continua i qua- 10 ardorc magnum tim , vigilias , & oris
producit.
a -4b huntor.) Non humores, corporis poreft quidem comes rebr/lif
fedfanguinem ipfum in lienis fubftan- ir ad maflm fanguinis, arque porro
tiameftundi, translatitium eft.
ad cor, fed in corde demumrcrmcnta liene ad cor.] Ex quolibet loco tionum alterationes fcntiuntat.
Morbus hic , ob febrim continuam fymptomaticam valde eft periculofus. Pmerea metus eft , ne hic a in feirrhum abeat.
a in feirrhum.) Quia non Oriuntur fa: funtenim via? ibi valdc lix* ;
obtruftiones in liene nifi a mareria val- etiam inflainraatio abire pote in exulde crafl & vifcofa , caque valdecopio cerationem. .
Deligenti igitur Curatione erit impugnandus : <\ in cauf* procatarftic, anteceden tis , & continentis, ac intemperie! , tumonfaue
ablatione confitet.
itaque vena in brachio finiftro aperiatur , fanguifque educator
ad|vri;. kmalo pereverante, poftdiem unum atque alteran , veurfecbo ibidem potent reiteran.
a

INFLAMMATI'ONIS ltNIS.
ifqivtnt.) Vena-feftio fta
tim adhibenda eft.

497
Omnia medicimenta antea iccenu
n inflauimatioajbus hic rolun t.

Venxfe&one peract, hypochondrium fmiftrum tali a foveatur fo

mento repeliente:
. Ol. rofar.,cydonior.an.%). vint uert lib.Vj.aceti rofas.Zjf.
M. F. fotus , cam bneis pannis eo imbutis tepid bendus.
a fovutnr fomento repetiente. ) AdQuia eni'm bate phuimun
ftringentibus iftis utenduui noneftnil inflammationibus extcrnis urofuw in
cur non
raJde id principio sut dec Imauonc, alias aliquando in iflternis.
citius termlnabitur in fcirrhura.
Dtcoewnsurbxctd Jbiji?. in firoU.
b Ol. rofarum ) Loco puiguiura & (lis coJ. adde
Jc crafliorum tutius utimur
Syr.detcetof. citri ad ?;15,?ii.
Tom ex vint abfjHihije ad Jfe ij.
U pruweU 3* aut3^.
Lap pruncll. ad3<>j Ut .
Spiritus mm Jj.
Campbtra /- *"t &_ Poftea humores pnxparandi & evacuandi font talibus remediis.
. Rod. i ic born t dentis lewis an. f. folyfod. quer. J/".
erb. fumar., fummit. lupuli, borrag., buglofs.,fcolopcndr.
An. m. j. pafful. 3"/. bird. m. j.
Decoq. in decoct, bord, ad lib. j. Ctlatura addt fyr. de cichorio cum rheo $if. el. vitriol, q.f. adgratum acorem ,
M. F. .
De quo fumat ager iij. fro dofi , quaberin die.
Pbft primum apozematis ufus diem , ' purgerur tali medicamen
to cathartico:
2L Diacatbol., ele. len'ttivi an. $f. dijfol. in aq. deuienis
Hard. iij. addendofyr. rofat.folutivi J/".
9
m. F. Haufttis.
a Turgtiur.) Purgatio bc uti Cupe,
rius, nocet, fed fipoftfeptem dies,ubi
ehementia Cebjisremiferit.adhiberi debeat , furoatur mercurius dulcis , quia
fine corporis alteratione agit, & mer
curius hic in fanguine frigiduseft, fed
bene obfervandum eft , non deber aci

da ri nirnifeeri, qua* falia pofluntdcftruere , quorum ope dulcificatin eft, &

eiadjungatur extrait, rhabarb. fed non
facile purgandum eft.
b m. F. Haufliu.) Loco purgationis,
fit clyfter lenis.
-

'498
M E D I A T I
Purgatione finita , tale cataplafma eritadtbendumhypochonclriob
niftro:
. Tarin hord.,fabar.,fl. ., meli\oti , fummit abf-,n:k.
An. m.f.fucci portulaca //. ol. rofac. q.f.
a M. F. Cataplafma.
a MF. Cataplafma.) Addc fol. nitri gfi. S loco ol. fumatur vinm i bjjwkttt.
Ubi a fervor inflammationis nonnihil foerit remiflus, tale cataplaf
ma repellens & refolvens adhibeatur :
. Farin. bord.,fabar., fem. Uni , pulv. florum camomiU. , ab. . fynth.-, abrotani an. /". coq. inf. q. aq. & aceti , addenda
Ol. de capparibus ij. M. F. Cataplafma.
a Fervor rtmiffus.) Atqui nonaddi-f
Farina luphoruM , addc
dit, qua: pountcalorcm remitiere.
1
Salts nitri 3 j, iij.
b M. P. Cataplafma.) In fecundo Cl- '
F. decoftio in aqua chalybeara St
taplafmate loco fabarum fumatur
omit tat ur oleum.
Tandem in ftatu a & declinationc , folis refolvehtibus utendum ; at
tali decoo :
2J. Cort. rad. fraxini , filicis an.%)f. herb, fcolopend., vitUis ,
Intybi , ceterach > fcbanantbi an. m.j. flor.genifla, b comomill., meliloti , an. m. f. Decoq. ex aq. bord. adlA.j. In
Colatura dijfolve oxjrmell. $jf. F. Apozema, de cjuo fu
mt iij. bis in die.
a Et declinatione.) In fervoris tarnen magnas eficacias, ficque reliquat potitt
remiffione mox fepellentia admifit in proportionaliter augentur, addc
fuo cataplafmate.
Salts card, bentd. 3 j.
b Camtmitl. mtlihti.) Potim omitSp. nitri dulcs 3j.
tantur , tanquam ingrati faporis Se non

Siforfanduritiesaliqua in hypochondrio fentiretur , tali emolliente

opus eflt Cataplafmate:
Farin. hard., lini,fanugraci an. $j. caricar. 3 aceto ratar. gvj.adipis anferini,,ol. liliorum albor.,tie cappuibus an. q.f. F. Cataplafma.
Si

inflammations lienis;

459

a Jctto mictntifum ) Acetum quam- ricicm banc confer t & emplaftrum dc

ris adftringens authores multotics ex- amalgamate facuini apad Scrodcrumia
hibent, quiaquaedam lentres fliciter Phatmacopca.
aceto folvuntur, ut gummata; ad du
Si inflammations fuppuratio impcdiri non potcrt , ea adjuvanda tali
etaplafmat e;
. Rad. alth. /. farm, hord., Uni, fanugrac.y tritici an. /.
Tiau No. iij. el. lilior. albor. %). latlit vacant q.f.
F. Cataplafma.
Vel imponatur a emplaftram diachylum.
a EmpUflrtm diachylum.) Tanquam aq.loti ')- ut 3i terum omnia
refolvens j ti v elles tanquam nut ur ans, conrcntuat cum curatione & viftu utendum diach. cum gummi , fed ad- flammationis hcpatis.
datur ad j j. ejus mere, prascip. albi in
Suppuratione facta , ulceris curado erit inftituenda, ut inppuratione
hepatis diximus. "
In v'tus rat'tone , Aer fit temperatus. Cibtu & Totus rfrigrent. Abftineat in principio vino > poftea utatur diluto , aut potius cerevilla tenuiore.

XX.
MEDICATIO

VIR].

OBSTUCTIONE

LIENIS

Laborants.
IUvenis jo. annoram , temperamento melancholicus > craHonbiu
alimentis diu uls > conqueritur ade dolore gravitivo & fixo, finitrum
typochondrium occupante , & per motum corporis vehementiorem >
Rrr
-
'
io

5<
MEDICATIO
ingravcfcenti. Sine caufa triftis eft; turbulentaque & triiHa habet infomnia; faciei color floridus in lividum eft mutatus; corporis gravitas &
fpirandi difficult ab ipb percipitur ; prarfcrtim poft exerciuum vehemens : quandoque etiam c adeft cordis palpitatio.
Dolor gravaiivus ($ fixm.) Diftingut'tur a do I on bus colicis flatulentis, va
gifque, au AColic Mint diffcrtdoloir
iuo gravativo; dolorque colicuseiiam
fixus eft , quotics humons peccanris fe.
des eft inter membranas inteftinorum.
Sine caufa iriflis eft.) Hoc peculare eft lienit affeftibus, indubie pro.

pter fixiorem fanguinem cum tempore

geaitum:ad fixitatcm .niton ex coajiiialone prote&am plurimtim facit aci
dan aufterum,
deft cordis palpitatio Fortuita
hic eft, dum intemperici hu era/le
adefl debet qiizdam redo rifco\ tas.

Afficitur in hoc gro lun , * quod ex gravativo & fixo h vpochondrii flniftri dolore , vehementiore corporis motu ingravefcente : item
cerebrum , quod ex triftitia h fine caufa a:grum torquente > nec non ex
triftibus & turbulentis iniomniis : ad hxc tonus cot pens muftuli&pul
mones , quod ex corporis gravitate , & fpirandi difficultate : & dem que
jpfurn cor \ quod , ex ejus palpitatione , eft mar.ifeftum.
a Quod ex gravativo deUrt.~\ Caiterit paribus.gravarivus ille dolor major
.cit debet in hepate quia ill ud vifcus
eft majus.

b Sinetaufa.'] Sc. externa roanifefta , fed ha:c melancholia fife etiam

!eft morbus mentis, non uteniisio^erio in fuas cogitationes.

Morbus , qui nigrum hunc affbgit , eft intemperies melancholicalienis ; 3 qua? in ejus vafis obftructiones , & ex illis fymptomata > jam in
hiftoria commemorata , inducens , Obruto lienis vulg appcllatur.
Eaque ex fymptomatis ejus, mox explicandis, innotefcit.
a Qu* in ejut vafis.] Cur non etiam ] nioo negant , neqoetatnen ea tarn ereineju cavo.
| bra eft , quam vufgo ptrtatut , craiameab obftrutto lienis,] Hanc aliquiom- I tusinlienevaldelaxifunt.
a Vrocatarcl'tca hujus morbi caufa , eft trfus ille craflorum alimentornm
diutinus ; quo , adjuvante temperamento melancholico , b crall & fe.
culcnti in ejus corpore humores genrri , antecedent em huic morbo prxbuerunt caufam. Pars vero coram partim ad licnem delata, ibique mea
tus i pirns anguftans , d tempcriemquc ejus vitians ; partim ad cerebrum ,
cor

OBSTUCTIONIS

HEIS.

Cor , aliafque partes , pervcnicns , centmetis hujus morbi , & fympto jam enarratoram , eft cauia.
Trotdtdrtfica.] Vide Hipp. S. J.
. .
cr*i&ftcuUnti.) Id eft, aufteri,
ifco , adeoque fixi , fire flmi fucrunt five acidi , prarfrtiia ubi palpitato ad: (t.
tput ngufttns. ] Partim
rai ( uti fanguinca , et um obfervantur

eomitari fibras reticuli nervofi ) partim

ngulos vifeeris & interftitia ejufdcm
nervofi.
d Ttatperiemqueejiu viiiui.] Id eft,
poft obftruftiones poflunt fanguis Sc
humores cx mora aciditatem &. yiiciJitatem aliquam contraherc.

Dum enim melancholicus He humor, fa quantitate & copia lienem

diftendit & gravt , in eoejue fixam iedem habet , ifque humor per motum corporis vehementiorem plus folito rarefeit , lienemque in finiftro
hypochondrio fitum fortius expandit , diaphragma in refpirando premit , hinc ab a?gro noftro percipitur dolar in bjptchondriofinifirograratiyus & peut , ac fpirandi dificultas ; qua per vehementiorem motum cor
poris ingravefiunt. Ule vero in cerebro fe cum fpiritibus animalibus mifcens , melancholico fiio temperamento , inducitfine mantfea [ triflitiam, & triflia turbulenta infomnia. Et, quia hic humor melan
cholicus eft lividus, hinc eo ad faciem, ubi venulx funt copiofiores & cu
tis pellucidior , delato , fioridus faciei color in lividum mutatur. Et quo idem ille humor j ob crafltiem fuamarcbt mufeulomm poros ,
ineptufque eft , qui in copiofos fpiritus animales convertatur , hinc ob
jube fprrituura animalium copis defectum porofque mufeulorum arftatos , & fubftantiam eorum gravatam,/W noir ager , in corporis motu-,
&prafertim vehementiore, corporis totius grav'itatem,1 fpirandique difficultatem.
a Spirxnii dificiduttm.} Obdefeftum fpirituum cft Corpus pigrum,& refpiri.
t : o diftktlis.
Et qnoniam melancholicus hie , in hoc argro collefhis , humor , par
tes aliquas acres continet , qua; fubinde ad cor delatas , illud fu acrimoni vellicant , inordinatamque efrervefeentiam fanguinis in ventriculis
cordis efficiunt ; hinc fit, ut, fpiritibus animalibus ex illa vellicatione in
cordis fibras fortiter& inordinate fluentibus, & ex illa fanguinis inordinata effervefeentia , cor , fubinde palpitationis molefiiam ffgro noftro
txhibtat'
Rrr
_

M E D I A T I .
5i
a moriimtsm effervtfcentiam. j EM quando adeft cordis palpi tit io , vid. Rfc,
fervefeentia'non eft inordinata , nifi j . med. .
Hic Morbus * pertinax & diuturnus folet efle , ob humons peccana's
crafitiem , b & lienis pororum anguftiam.
a Ttrtindx & diMurniu.) Vid. Hipp. port lienis funt magni , fi nihilorainus
S. 6. A.4J.&48. nec non hygmori dif- fin obftruftio, lignum eft , eamcria
caufa valdc magna.
quititioin-s anatmicas pag. 69.
b 1 Utnts portrum angujtUm.) Quia
Diligenti itaque Curatione hie morbus erit impugnandus : cau
fa:. procatarticE , antecdenos , & continentis , obrrudionis , & ntemperiei , per contraria j ablatione confifter.
Primo itacjue purgetur ceger tali purgante medicamento :
. Caffit IJJ. tle. duett bul. 3ij.
Aq. de il. hord.q.f. M. F. Hauftus brevis.
Poftridie vena fcetur , pro ratione virium , ad |vj. vel viij. in unftro cubito. Poftea utatur hoc apozemate:
2f Rad. cappar.
rad* aperitiv. an.
poljpodii querem
3vj.
Herb, tamarifei, chamadryos , chamdpitios , buglofs. upill. vener.an. m j. fem. anifufanic.apih an. 31'j fim. 4.
frigid, major, an. 3/ flor, genift . ordull um ..'\
Decoque b in aq. cbalibeata. q.f. ad rbj. addenda fufnemecoftionis fol. fenna $jf. cinnavtomi 3/. Colatur* addeJjr.
de cieborio $')f. M. F. Apozema , pro iv. dofibus matutinis.
a Vena ftcetur.) H debuerat pra:- nfiifienemF. decoftio ad Jfciij coi.
eefl!fl*e , & deinde fecutum fu i (Te vel diflolvc
bauftum vel apofema antimclancholiOxymtUfci 3v'f. au; j';.
cum, & tertio locodenique purgans.
Sal mixli^.
b Inaquacbalyletti.'] Ad partem av
Sf. falls dulas
^ualera vini albi gallki , & poft Tuff.
Poft aliquot dies itemm purgetur tali hauftu :
2[. Diacatbol. 3vj. confeti, hamecb. Snj.rr. de dehor, cm
Rbeo & fol. fenm $f. aq. decoB. herd, q.f,
M. F. Hauftus.:

OBSTRUCTIONS

LIENIS

50$

Poftea reiteretur apozema precedis.

Interea utatur his tabulis , Iienem roborantibus , & deobftruentibus:
. Spec.diarbod.abbatis$\j. diacappar.^f. fem. Urtica, portulaca. pulv. rad filias ad. Bj. cbalibis ppt. zf.facchm
dibluti in decoft tamarifci. q. f. F. Confeio in tabulis,
cjuarum jij. hor una antepartum funt exhibenda;.
tabul.j Creber (It ufus ( fi
Cordita contufa
morbus eft ex file fixo, ant materia terSales alkali
reri ) fpirituum acidoium, aut acido
Cbalybs tritdut , qualia ommeodaca fuetunt in cruditacc ventriium dukium redditorum.
cuJi acida , in medkatione fcptima.
Si acidum abundac fumantur
/; cancri Si
Hypochondrio finiftro adhibeatur mane jeiuno ventrculo & vefperi a talis fotus , cum pannis Jfneis , vel cum fpongia magna :
. Flor, camomillor., meliloti , gemfla an. p. j. fummitat.
Anethi , ruta an. m. j. fern, vitids 3j. coq. in aqualibks
aq. vint & eti part, ad lib. j.f, F. Fotus.
a TtUs fotm.z Ille minus efficax eft, pil.ex gummi ammoniaei & mercurii
quam qui antea in obfhnclione & fcyr. dulcis, quae antehac fucrunt commenxhohepatis fuit prarfcriptus, interea eft data;,
molcflum remedii genuij melius Got j
Poft fomentum regio enis taJi inungatur ungento:
. Ol. de capparibus, lilior. an. /". ruta, *mjg. dulc. &
Amar. an. zij.gumm. ammoniaei , bdellii aceto dijfol. an,
3ij. fern, agni cafti, pulv. ceterach , fern, portulaca pulv. an.
9i- croci /. cera & et i purum. M. F. Ungucntum, quo
inungatur regio lienis , calide , mane & vefperi , mox fotu.
Poft inuntionem imponatur tale Emplaftrum , figuram ckmagnitu
dinem linguae bovis habens.
. Emplafi. de meliloto , diachjli an. f. cortic.. cappar. ce
terachficci&pulv. an. 3ij. fem. viticis , rad. tamarifci an.
Zf. cum ol. liltor. q. f. F. Emplaftrum extendenden fuper
alta.
Cibi in dut fmt attnuantes , aperientes , pais bene fermentatus ,
Rrrj
cap

5o4
M E D I A T I
cappares fint in frequenti ufu , cibi condiantur hyffopo , roremarin
fem. famicu , anifi , finap0 petrofelino j'endivi, cichoreo. Petttsfamatur ex pculo fafto ex ligno tamarifci: fi illud dfit, pulvis ligni tamarifci i in nodulo , fufpendatur in potu.

XXL
MEDICATIO
S

VIRJ,

LIENIS

Laborantis.

Vir 40. annorum , melancholicus , crallis alimentis &acjuar ge/ida;

potu ufus , fenfit per duos menes , in hypochondrio fmiftro > do
lorem , a cum gravitatis infu conjunftum. Malo deinde aufto , paulatim ibi obortus eft tumor adeo duras , ut tadu facile deprehendatur. Nec crurum ulcera , gingivas exefas , halkus ftorcm
habet.
a CumgrtvUdt /bi/.] Quia nervi I Kec crurum ulcen (jinjit* txtfunt flaccidi intra lienem.
t fM > C9c. J Hifce probat, ianguini nul.
b Vttaclu deprehtnitur.^ Hoc po I lam notabilem acrcdincm adefle, ajafatis cirrho pancreatis diftinguitur. I lis folet non raro in fcorbuto babcri.
Afficitur in hoc sgro lien : quod ex precedente finiftri hypochondrii
dolore gravativo , & ecuto ibidem rumore duro , eil manifemim.^
Morbus i qui ipfum affligit eft intemperies a melancholica & dura
lienis; qux m finiftro hypochondrio duririei&extuberantia fcnm fr
eiem. Scirrbus lienis vulgo appellatur.
a MtUnchoUci.) Quam colligit ex rum de fcirrho exquifito, & minia exmeribus melancholias , & craffis ali- quiiito , vide Milir opus medico cbrmcntis initio hiftorias notacis i cxte- mi cum part. 1. lib. 2. pag. 1 36.
/

CAtift

S K I

L 1 N I S.

ft * hujus morbi fuk amentorum trafloram &<*edarum aquarum uras. Inde einm multi cram" & melancholici , circa
viieera , & in vafis , geniti humores , antecedentem huic morbo prarbuerunt caufam. Pars vero eorum in lienem delata , ibiqiie impacb , eique
inruerens , continent hujus morbi , & fymptoenatum eft cauik*
Cum enim crafli illi & mclancholici humores ad lienem primum deferrentur , ortusmit ex eorum quantitate , Lenem diftendente , gra
vante , dolor in hypochondriafiniro cum gravitatisfenfu conjunclus. Cum
vero paulatina major melancholicorum quantitas ineo colligeretur , eatjue arius in ejus poros compingeretur,paubtim duras m lune
tumor , tact manifeeobfervalHlis.
a Ex torum qiMntitaie,] Et forte pi- tuitof, & tunc er it feirthus minus extuitofa, praefertim quaudo caufaepi- quifitiK.
Morbus hic , ob eraifitiem materia? morbifcar & anguftos lienis po
ros a difficillim toJli potent. Spes tarnen non omnis decollavit; cum
malum non fit inveteratum , b ntc ulcera ermum , oris fetterem ,
gingiva Mf/ifproduxerit rinde enim colligtur nondum malum eo proeeffifle , ut valde pravi humores in corpore noftri xgri fint geniti.
a Vifictlltme tolli.) Adeft prognos t caufa.
hic circiter , qua: in fcirrho iepatis,
NW uktra.) Qua; acredo, ficum
nil! quod hic bod liilij pejor lit , quia huraore mcJancholice cfll-t conjunfta ,
ad obftri.ct iones hic majot requiritur j Tymptomata omnia cfllnt cancrofa*
Diligentilima itaque Cnratio hic erit adhibenda : <\u& in caufa? procatar&ica* , antecdenos , cntinenris , intemperiei , & tumoris duri
ablatione confiftet.
Primo itaque fumat a tali purgans :
. Elettuarii diacaiholici 3vj.
Cenfel. hamech. Jrij.
Syr, de cpithymo p\
Aq. decoitionis hordei$ij' M.F. Hauftus fobinderepetendus.
a Trimo ah purgans. ) Venscfeftio guis melancholias rix fufeipienterarptcoiiueoda, irooctiamrepetenda , ii tenuari, 3c ad ferment at ionem efficaciicumftancifc permiiciixu, juiafim- cem deduci pot eil
Deindt

M E D I A T I
Deinde fcquatur apofema incidtns , purgaos ufurpetur , quale in fcirrho he.
inter Cujus ufara more folito fubinde pans prafcriptum.
Ubi purgaras fuerit , a utatur his tabellis a perientibus & corroborantibus.
. Spec, diarhod. abbatis , pulveris d'ueappparum an. jij.
Rofata novella 3/.'
Sacchariinaq. buglejft dilfoluti q.ff. Tabella: , quarum
3iij. fumt jejunus , tribus horis ante paitum.
a Vt<uur bis ttbtUit aptrimibui. ) I lulx ex gummi mmmu Sc mercxrit
Prseftarent pul veres fine face haro aut pi- | dulc, norata: loco caita.
Et imul illinatur regio lienis tali 1 ungento ;
3J. Vnguenti dialtbaa 3 )
Ol. rutac , de capparibus , an 3j. Mifce.
a Vugutnto.) Vide locum citatum.
Poftquam per aliquot dies ufusferitpridicbs tabellis , utatur deinde
tali apozemate :
2{ Rad.capparum,tamarifci,flicisan.$fi.
Herb, ceteracb. capill. Veneris, agrimonia,
Filipndula , chamadryos an. m. \.
Sem. agni cafii, portulaca , endivia an. 3 i^.
Tlor.genia p. j.
Ephbymi, tad. polypod., fol. fenna an. ^j.
War. pajfar. f. glycyrrbiju raf. 3ij.
Decoq. in aq.com. ad lib. j. In Colatora dijfolve[jr. dt et
cherio cum rbabarb. 3j/".
M> F. Apozema pro tribus dofibus > mane fumendis.
Magna; etiam efHcacix erit hujus decoe ufus, per 1 5 dies continuatus :
. Rad.filicis%$.
Cufcuta 3ij.
a Decoq. in vint albigenerofi fviij,
Ad tenia partis vim confumtionem: Colatora deturmane
jejuno ventrculo , continuando, utjamditumeft.
Intrt

SCIRRHI

LIENIS;

S5!
- * vint WW.) Quare hic me fcmatiindi. Sitvinum hoc chalybealius i quam in apofemate prxcedenti, tum , aut in quo filez albus cndeos allinquoaq. comm. fumpfit; fed cur fi quo tics fie ezftinftus.
iez &eufcutanon potuiflent priori apoIntereatemporisfoveatur hypochondrium finiftmm a tali fomento ,
mane & vefperi :
. Rad. althaa j . cappar., tamarifci an. .
Herb, ceteracb, abbat, an. . j.
Flor, centaur, min. . .
Bulltaut in aceti & olei q. f, r Colentur
Tro (ota ffongiis adbibendo.
a rovttm Uli fonitnto.) Alternis currit prasparatio) ufurpentur, utvi*
vicibus hoc authoris ("omentum & aqua molliantur, laxcntur, it materia obalcii ( cum qua per ipongiam fovetur ftruensfacilius poflit elabi. Aqua calregio lienii, vide Joelis oporumtom. ciseftvalde potenter aperiens , {omen
j\lib.r.S. j.pag. 103. Ubi ejusoc- tum authoris eft molliens.
Poft fotiim a adhibcatur tale unguentum:
a%. X.fypi > axungiagallina , ol. amigdalar. dttlc. an. j.
Ol. cantotnillor.y de capparibus an. "
/Cifie F. Unguentum , mane & vefperi adhibendnm.
' ule unguent um. ) Pre- Eft compofitura , tertio quovie
ferendum eft , quod in obftruftione he- die renovandum.
patis praefcriptum : nec ezigui momenHue refett emplaftrum dc amalgati eft emplaftrum, quale de fucco cicu- ' mate iaturni Scroderi.
cz , mandragora: cum gumm. am mon. 1
Maxima? etiarn utilitatis in hoc afiecbi eft hoc unguentum :
. Ol. raparum. j.
Liberum., amygdalar. dulc, .
Mtyr. recentis an.
Sued bryonia, cyclaminis an. Jv.
adtccorum confumtionem , addendo gummi niaci in aceto diffoluti . f. pingued. gallina , crurum vitdi ,
ttjypi bumidaan. %f.
pulv. rad. capparum, ceteracb, rad. licis an. 3j.
fem. agnicafit, gen'tfts, .
ceraparum F. Unguentum,
S ff
Ih

jo8
MEDICTIO
In dtdUA'rCit purus& temperatus. Cibtu bonifucd, attnuait
di vi prarditus : abftineat duris & craifis ; utatur capparibus. Peius
fitvinum & cerevifia bene defa;cata. Alvut refpondeat arte vel natura.
Somnus fit moderatus. Modcrata exercitia. Yttgi.it triftitiam.
. a Dula.) EU-adem, cjux in fcirtho hepatis eftprxfcripto.

MEDICATIO

VIRI,

LIENTERIA
Laborantis.
Vir 36. annoram alimentis frigidioribus & fiumidioribus diuulsr
incidit in affectum , quo alimenta aflumta jam quatriduo, fere
non concoeb & liquida > minimecjue alterata , per alvum , cum materia
qudam pituitola admixt , ilico celeriter & copile reddir. aNonkbricitat , nec fitit , led cidos ubinde rucbis emittit. Magnam 1
corporis jam in motu /entit debilitatam ; magnoperc etiam pallet.
a Ken ftbricitt.) Nondum in
temperies involvit mixturam fanguinis
turbatam.
Sed adis fubinde rutins emittit. )
Acidi rutus bonum prxbene lignum ,
quia indicat fermentum incipcrcgcne-

rari: Aut fi ab tempore arger fr 00a

ineipiar melius habere, indicium OB
falcm ad acidum non fans magnam proportionem habere , hue fpectat Hipp.
Aphor. S. vj. Aph. i.

Afficittntur in hoc jcgro ventriculus & inteftina; quod ex inconcr>

ctorum alimentorum per alvum exeretione patet. Afficitur etiam mum
corpus: quod ex debilitate motus & pallore totius corporis eil manifeftum.
a ^feiumur ventricalM ty intefti- forte m agis inteftina , quam ventricu.) Autor lienteriam hic non inter af- lum affici.
A il as ventriculi reculi t, quia putavit
yurb.-.

LIENTERU

5e>3

Morbus, qui hunc sgrum affligit , eft a intemperies frgida , hmida

five pituitofa , & acris , ventricuJi & inteftinorum ; qua: alimentorum
afliimtoram > & quam minime alteratorum , cum materi qudam pi
tuitofa admixt , b excretionem celerem , copiofam , & frequentem *
per alvum , effiiens, Lienteria vulgo appellari folet.
a Intemperie! pituttof* ) Quas refi- I Excrttionem telertm.) Propter gladui ferme nu vim plane i nfringi t .
J britiem inteftinorum.
a Caufa unde hxc primm originem duxit, fuit diutinus alimentorum
frigidorum & humidorum ufus. Hinc enim ventricuJi & inteftina intemperiem frigidam & humidam contraxerunt ; quat paulatim ita eft
auta , ut alimenta fere penitus concoquere non poflnt ; eaque in illis exiftentia c acrimoniam quamdam in ipfis acquirant , qu ventriculus &
inteftina vellicata , & multos poros m cerebro aperientia , per copioftim fpirituum ad ea ex cerebro affluxum > ad excretionem celerem co
piofam & frequentem > mox ab alimentorum aiTmtione, per inferiora
faciendam , ftimulantur. Atque hinc alimentorum non concottorum fit cum
ptuttofu materiafrequens cleris & copiofa excretio.
a Ctuft.) Lienteria oritur, cum in
fanguine, & inteftinisnon adeft acidum,
& ialfum y vel cum fermentum cfScaz
fanguinc non derivat ur verfus ventricolum : ad coque afficitur fanguit iu hoc
affcftu nimi pituita onuftus , quo
multa: particular pituitofa; inventriculum deponuntur loco ferment! legitimi , undc alimentorum fermentado
fcreaboletur & partim chyli generatur
( liquid tarnen generatur , anas homo
diu mperftcs elle non poteft ) Se particE1a: illa: pituitofa; ventrculo, & inte
rims adhasrentes valde Ixvem , &giabram faciunt eorum tunicam inferio
rem : hinc ventriculus flaccidus fir, ita
ut alimenta in ventriculum deglutir,
& ibi paru m fermntala ( quia ofificium
ejutnon eft claufum ob ejus flacciditateu & glabriticm) non impedan tur,

quo minus ex ventrculo per inferis

ejus orificium egrefla , per inteftina
defcendant ad anum , atque ita execrnantur.
Unde non mirum eft, Atrophiam ex
hoc aiFeftu facile fequi , cum parum
chyli, illiufquc crudi genererur.
Prat crea facile ab pituita vafa la
lea obftruuntur, ita ut parum chyli ad
fanguinem reratur , undc fanguis ab hoe
chylo porro incraflatus, deponit in par
res nutriendas humores nonnili crallos
St vifeofos, multis in locis obftruftiones facientes ; quocirca , corpus obftruftum parum nutriri ab humotibuc
craffis, vilcofs , non valde mirabimur.
,/ inteftina.) Qgatenus concoio
ventriculi nonnihil continuatur in in.
teftinis.
Acrimoniam qumidam.) Qua ra
Sff z
tionc,

jo

M E D I A T I

tione , qxfo, eahie gigneretur , quxi fteorum occlufis : videtur autor ex

requtrit vehementem concoftionem , fu dyfenteri* fecifle generalem reeu
cun coctio noncantum lit aboli t.i nam lam , quafiomnrs copin(a i- lodcfufficic intcftinorum glabtities , 3c in- beat fieri ab acrcdine vcllicaote.
uftinoium hquiditas cum o culis la- 1
Et quia debilitatus ventriculi & inteftinorum calor alimenta nonnihil
immutat, 1 & in acorem convertit , bhino acidi rucias ab tgro fubtndt
tmittuntur.
a Et in acorem convertit.) Utietiara diligenter.an pertotummorbidi/carfam
ad coftiouis ventriculi abolitionem fuf- illi fuerint emiffi , arque tunc ictdipi*
ficit (implex defect s iplus alkali.
\ dominarais poflcnt ligoaat.
b Mine ruSw. ) Attendendum
Propter magnam illam alirnentorum cruditatem , copiofamque eorum excretionem , deficit a diflipationis fpirituum & fubibntia: corp
rea; fanguinis debita reparatio ; atque hinc , ex deftu fpiritLum &
janguinis , magna adefi agro in (orfore morendo debilitas , & pallor
torfus occupt.
a Diipationis.) Qux diflpatio tarnen hic minor eft folita ob intcmpeiicmfrigidam.
Morbus hic valde periculofus eft : nifi enim cito curetur marafinum
3c a confumtionem lethalem inducere folet.
a Confumptionem.) Dum ex univerfa- fequenrer tabes notha, arque hyiropi
libus obftrutionibus cachexia langui- onuntur.
nis, atrophia, & to tins corporis conCelerrimitaque Curatione , qua in a intemperici & fluxus as per
contraria ablatione confiftet , erit impugnandus.
a Uimptriti ty fluxus.) Sicuti etiam obiiroionum.
Primo itaque utatur a tali fyrupo :
. Sjr.de abfmthio, dementia,
Oxjmellitisfimpl. an.%j.
Aq. fliat. faniculi , abfintbii an. giij.
%&fifce pro dofibus , mane & yefperi fumendi.

LIENTERIA
a Tali fyrupo.) Dulca hicnocuua
fiat.
. OxymtU. fcill. ?j.
Salis corail. 5.
Tartar vitriolait gr. xxv.
Tin. rof. rubr. cochl. ij. aut Hj.
M. pro duobus dofibus cum vino
rubro.
Additum eil lene adflringens, nempc

5"
tin ft. rof. quia per pituitam fibra: nimis
lixiix Can:.
Si magno raolimineopus eft,pnfcribaturdecoftum noftrum in dolore ca
pitis cau frgida ptaefcriptum Sc
colat. lib. iv. adde oximell. fcill. . j.
fern, hocenim folum valdeprodeft : &
hoc in cafu loco falls Cardb. poflct addi
tartaius ricriolatus.

Poftridie purgetur a his pilulis:

2j.. i. maflichin , alepbangin. an. 3/.
cum fj/r. de mentha q.f Fiant piula No. ix.
mane jejuna ventrculo fumenda.
a Hit pilul.) Poft aliquot dierum
TTochifc alhand, gr. iij, ad W
tjfum dccofti , potcft purgatio prarfcriF. Pilulzcum aqua, in qua gum
bi ex pituitam purgantibus , ut pituita mi tragac. maceratum eil , 1 Pul
vis.
{X corpore eliminetur , ut
Jp.. Extr.agar.gr. xy.
Si pilulis abhorreat , utarur tali hauftu purganter
. Mjrrobalan. cbebular. 3iij.
Ebulliant in q.f. a aq. abfintbii.
Expreoni add.fyr. ex infuf. rof pallid, cum agar j.
Spec, hiera picragr. xv. Mifce F. Podo.
a *4a. abfittthii.) Aquz abfinthii Ti
res ebulicns prirent , capepotius
f. Species Unearth, gr. xvj.
J4erc. dulcs gr. v;, aut x
Trochifc. alhand. gr. j, ij,
Syr.dt rhto j*.
-Jqua ciebor. ij. aut^ij.
Spiritm ammontact gUM. viij.
M.f. Hauftus.
Purgatio debet eile lenis , quia hic
jameftSuxusalvi.
Dein tempore matutino uti poteft
tiyftallor. Wtrioli Hungaiici gr, xij.

aut xiv. qui aliquid falini & acidi in fe

continent.
Si confit , i n temperiem acidan non
dominari , exbibeatur
Tartarus vuriolatut
Spiritm fali vcl
Vttroli aut
Sulphuri> p. C.
Sic queque conducunt ocul. cancr.
fulphurati , hoc eft cum fpiritu fulphuris prxparati.
Recle etiam ufurpari poTunt pul ve
res incidentes, at corallia, & pretioi
lapides,

m5

Japi-

M D 1 I

lapides , fed acide impraegnata.

In oppofito cafu juvant corallia, Ii
einen S flmilia antehac contra acidum
picfcripta.
ft horum fu m aliquamdiu continuatum iter um polct purgada inftitui >
ut nempe il lud expurgetur , quod jam
fanguine 8t interiore fuperficie ventru

culi & in teftinorum fepararam eft,'

Er poil aliqualcm riorum ufum not
male ad fudorifeta ez falibus raineralibus proced tur, non ut mixtura dguinis legitima ( qua: hic non turbara
eft ) reftituatur , fed UC pituita incidatur , c. evacuetur.

Secjuenti die mane fumt a theriaca: veteris 3j. Eaepe dois per aliquot
dies reiteran potent.
a Theriauvtl.) Author optime hoc arque corrigeas frequenter fiuxnm faproponit , nam theriaca fola tauquam ft i 1 1 , hic tefer aquas iheriacales fimiudoriferum & fermcntationes augens, pliccs 8i omnes compotas.
Et fubinde cochleare fumt de hoc fyrupo:
2J. a far. de metithd , de dbfintbio an, j f.
Pulver. cinnamomi 3j. Mifce.
a Syr. de mtntha, bnthio. ) potius decoquantur in vinochalybcitt
aut rubello cum a r ornate aliquo.
Interim inungatur ventriculi regio a tali ungento:
2J,. Ol. abfinthii , nardini , mai bini an.^f.
Pulv. mentbaficca , cariofbjllor. indicar,
Cyprejf., maflicbes , acacia an. Zjf.
M.tccrts'/. cera farum F. Unguentum.
* Vng*tnro. ) Parum id poterit , fi
tarnen eo utendum ft , fiat munftro in
dorio , fotut ficcus vent riculi regioni
applicctur, ut
Jj. Jbmthii
Menth, an. m. iij.

Salis comm. m. i .
Zacc. juniper, zj.
ariofhill. tra[ ctnuf. No.J
AI. F. fcculus.

Et poftea imponatur tale a ceratum:

. Macbts %f. Lidani 3j.
Pulvtr. mentba , cariaptyll., acacia > une. cjpreff.
an. Zf.

UENTERU
5 5
Calami arom., galanga , corall. rhr, an. ).
Ol. memhacei , cera & refina q. f.
F. Centura corto mduccndum , & ventriculi reghrni mponendttm,
Ctratum.] Roelandns Cent. 7. cu
7. habet cataplafma , ex
Micaftnu m. hj.

S*Ut comm. m. ).
mctti q. .
M. F. CatapJefma.

Obus fit euchymus & cupcptus , ex carnibus pullor. gallinaceorum ,~

perdicum,&pyns, cydoniis ; ifque condiatur femine aiiifi , cirmamomo, cariophyllis. Potus fit vinum generofum fubadftringens , cerevifia generofa. Sarpe, & parum ali menti , fumatur. Potus fit parcus.
Corpus in quiete contineatur. d o4 fit Jongior.
a cibui.) Anteeibum:
J}. Conf- abfinth.zi).

Si acidum dfit, urilts fuceus citri*

fimiles.fubindc vinum rubrum , nenimium adftringamus. Aliquando aquae
M. f. hauftut cum vinoablinthit.
vita; maihiol. Roeland. cent. 4. curat.
Cibi lint potius afl quam elixi, co- 7iquantur in aq. chalybeata.
Ctrtvifid. ] Illa fermentetur cum
Anguilla: exiguas cum herbis coftae , rad. & herb, aromaticis.
& integra; cum ofliculis deglut ta- ma
Corpus in <niett.-\ Exercitia proiunt
xime ncidendo , & abradendo pituium
d Somtuu.} Sitbtcvior.
abiatcAiois , profunt.
.

XXIII.
M ED 1 AT IO.

DIARRHA

FOEMIN

biliosa

affecta'

JOemna triginta annorum , biliofa , multo porro , alii/cjue

biliofis atimentis , alicjuamdiu ufa. , incidit in copiofum & frequentem

MEDICATIO
54
tem alvi iceflm ; quo multa liquida , biliofa , crocea , & rufa , jam pet
multos dies , * cum dolore fatis magno > excernit ; unde jam non tantum corporis laiEtudo , fed magna etTam extenuatio a*grsc noftra* eft
orta.
a Cm dolore.) Hic dolor cettius in- ;peeeare , quam ruftus acidi i przcedicat, acrem intempcrieminfanguineldentimedicationc.
9.yffficiutitur in hac fmina a inteftina ; utfrecjuens illealvi/ecefTusi
cum dolore conjundus , evidenter docet : nec non tot tus corptus ; quod ex ejus extenuatione patet.
a Inteina.) Cut non etiam ventriculus & fanguis,
Morbus , qui earn affligit , eft a intemperies inteftinorum bilioa & rofa , ac nimis laxa & rara ; qua: > per inferiora frequentem & diuturnam
biliofa: & acris materia* excretionem , cum magno dolore conjundami
excitans, DUrrbta t;//e/#appellantur.
r a Intemperies .) Die potius fanguinis intemperiem ilinam corre*
fi Jin manifeftam cz antegreflo viclu.
Cauft froutarR'tca hujusmorbi eft frequens biliofomm alimento-"
rum ufus ; quo multi humores biliofi in corpore , & prarfertim in Yifts,
circa inteftina exiftentibus > geniti , antecedeutem huic morbo pntbuerunt caufam : ea vero ex diurin mora magnam acrimoniam adipifcens ,
iliaque inteftina veUicans , & pores eoram nimium aperiens ,'b cmiinm
bujus morbi & iymptomatum eft caufa.
a In vtfis circa inteinx.) Hoc repu
gnar circulaton fanguinis, certos hu
mores in ccrtis valii gigni Si morari: au-
tor aliment i vocavit bilioft, fed iniis
rever nihil eft biliofum , fed untura
al quidem magis aut minus acer.
b Continent e ctuftt.) DiarrhaM bi
liofa oritur , quia intcftinorum pori aliquando funt obfeffi 8t obftru&i bile
vifcidain fingir ;: abundante; ita r.r,
cum in intcftinis cffundatur , in intcftinis & corum poris hareat, &itavellicationem efficiac , nam bilis prtiiiaci-

ter nunquam inteftina vclliaret, 01S

in poris hxret.
Imo non dantur Catarrhi Cae obftruftione, nam tumdemum vocaniui
Catarrhi, cum vel ob fui craflniem, cl
vifcoStatem in aliqua parte propter obftrutionemhxreant , & fie fe manife.
ftant.
Adeoque diarrhxa biliofa oritut
materia biliofa & i , hxtente in inteftinis , & ervos vellicando, faciente,
ut fpiritus majori copia in illos influant,
& inteftina coarftando faciunt,
MS

DIARRHi
qua; in Ulis continentur, deorfum excernantur ; non verb furfum > quia valnula; func impedimento , ne fu r fu m
cant.
Diarrhxa quoque fapc oritur dim inutis fermentationibus , quae nonfufficiunt ad partculas crafiores anguinis ,
Sc ad motum ineptiorcs.ipfi intime mix
tas confervandas : adeoque illa; fanguie feparantur, & excernuntur ; S
lcopus in tali cafu non debet efl adflringendi, quia ilia materia fanguinefe
parata facile alicubi depocerctur, ubi
magnum poflt producere malum ; fed
fcopus debet effe fermentationem tefti-

BILIS

5
tuendi.quib auftis,fanguini rurfus im*
m i ["cet u r quicquid immifccri poteft , reliqua ex corpore tunc eliminantur.
Diarrhxa quoque aliquando produ
cing ab Audis fermentationibus , ilia
que vocatur vulgo Critica , & obferva
tur in nonnullis convalcfcentibus, m ultifqueimmedioeriterfanis, qui intemperantiam commiferunt clique tunc
prxfervaciva morbo. Hujus autem
aula ft , quod particule > qua; lan
gui diorcm fanguinis motum fequebantur, cundem auum equi nonpoflint,
, adcoque ab fecernuntur.
;

Ex velheatione enim ill motus talis nervo extx conjugations, inteftinis implantato , imprimitur,ut ille, ad cerebrum delatus , iftosin
eo aperiat poros > qui in fibras inteftinorum oblique defeendentes fpcebnt ; quo piritibus , ex cerebro in obliquas illas fibras copile fluentibus, eafquecontrahentibus, inteftina 1 verus inferiora ita contrahuntur > ut bilioft illa acrisferofaque materia excrementitia , ibi reftagnans
& genita j vel toto corpore per inteftinorum poros , nimium hic apertos , eo corde per fanguinis circulationem propulfa , magno cum delere
ab excrementorum inteftina rodentium acrimonia orto , fubindefrequenterquepodicem ejiciatur.
a Verftet inferiora.) Dicpotiusquonodocumque, & in dimenfio contrahantur , fed deorfum ire gun tu r excrementa propter vlvulas
innumcrofis in intcftinis.

Interea tenendum eft, falem non eTc

excrementicium , n i Li cum quantitate,
aut qualitate, aut mala mixtion pet*
1 cat.
I

Et quoniam , cum materia ilia excrcmentitia , etiam humores

piritus utiles i magn copia , jam per multos dies excernuntur hinc
corporis laffitudo , ob fpiritus animale* inde deficientes ; 3 atque ejus extenuatio i propter jufti alimenti hinc defectum , xgram noftram te
net.
a clique t)m extenuath. ) Author caufa; fed etiam polTet nimia fall's conooaddidit , an xgra fufficientem ali- pia , & quantitas corroiiva a partibus
mcnticopiam allumt nee ne i il - alimenta abrodentem culpara habere,
nim poffit fufficiens extenuationis efl
Ttt
aAif-

M D I I .

a Me tus eft 5 ne hic morbus in dy fenteriam , vel corporis confumptionem lethalem abeat : ideoque tempeftivc Curatio ejus fa aggredienda.
a MttMt tft.) Quoties hate excretio non funtadhibenda.niii fuerimnitrata.
critica eft. facile fertur ab aegris , fo'
Hue Sprftanrfeq. Hipp. A phot.
Ictque morborum elTe prifcrvatrix , &
Seil. II. Aphor. 14.
convalefccntiaexgrcgium lignum ,dum-J Se. I V. Aphor. ti,t, 13, 14, :i,
modo nim durationc vires non adrao-,
i8. 34, 6f.
dumatterat.
I Se. V. Aphor. 1 1, & .
Paralylis aliquando fupervenit colice
Seil VI. Aphor. j, ifl 6, 17, i,
biliofa: vitio mcdicationis , qujndo
45,48,
perfrigidainftituitut,& ita obftruio- . Sect. VII. Aphor. j-, ij, ijjo^f,
es augentur: quocirca multa frgida 76.
Erfjttf confiftet in pravorum humorum evacuatione & intemperie!
per contraria correb'one.
a Correioite.) Etiam leni adftriclione, tum , cum nimia duratioTiretniaiiiUB
affligit.
Primo itaque pra-feribatur tale apozema:
. Rad. ciihorii %f taraxici , fympbyti,
Faniculi , petrofelini , wtticnnlU an. 5j.
Herb, acetofe > portulaca , plantag. an. m. j.
Sfw. 4. frigidor. major, an. jij,
, funiculi an. 3j.
Hon/ tofli$jf.
Decoq. in aq. com. ad Hb j. i Colatura diffbhe
Sjrr. eydomorum , de cichorio fimpl. an. ).
Mifee. F. Apozema , de quo fumat hauflumi is in
die , mane & vefperi.
Porro , ubi eo > uno atejue altero die , ufafuerit , purgetur hoc medi
camento.
. Uyrobalan. citrin. 3ij.
Rabarb. 5]. [pica f.
Infunde per noem m aq' eiebor. & acetof an. q.f.
Manefortiffima expreioni adde fjrJex infuf,
X$f, defueco cicborii an. f.
Mifce. F. Hauftus, maneexhibendus.

D I A R R H &

BILIOSA

i Ttahtrl.) Diarrhza hzc , uti omRhabarb. toft. ^j.

nis alia i non debet fifti itatim , fed peSem. leviftici &
detentim humores tempcrandifunt.quo
Papav.albian Jiocafu rhabarbarum Icyiter tofturn ad Flat deeoclio in aqua aut feroiaftis chafcrup. j. auc gr. xxY. exhibirum , ant am
ly beato ad jnj.
plia; > maxime prodeft , nam humores
Clyfterfeuiteradftringens etiamproacres educit & leviter ac pedetentim deft.prasfertim l argernibil ore aflumere
adftiingit. Habet enim fubtitiores par poflit ; fie Clyiier paratur ex fero lais
tculas purgantes ; fed crafliores funt ad- chalybeato , cui adde paalulum croci
ringentcs , quae prevalent in tofto : martis adftringentis.
vel
Vefperi poft purgationem imat lib. |5. ladis amygdalati cum 3iij. fyr.
de papavere.
Ubi malum perfeverat , purgeturdrag. j. pulveris rabarb. dhToluti in
aq. cichor. q. f. cui adde fyr. cydonior. une. j. & vefperi poft purgatio
nem a exhibeantur laudani opiati gran. 1 v.
a Exhibeantur laud, opiati gr.iv.] Si
diarrhza fuerit pertinax ( pnmiflb
ta men imper rhabarbaro tofto per
aliquot dies) exhibeatur fudorife-

rum ex Mithridat. aut theriaca retenti

iddrag. j. qux l non fufficiat , acidi po
j teft laud. opiat. gr. j. vel tinftura opit
velcaphur.gr. iij. vel iv.

Ubi materia ita evacuata fuerit , a ad magis adftringentia perveniendum ; atque ideo utatur hoc condito :
. Conftrv. rofar. ant'tq. 3vj.
b Croci Martis Bj.
Vu.lv. rofar. rubr. 3J*. c eoralli ruh. fubtil. pulv. 3/.
d Boit atmena ver . rob. de rtbes %f.
Cum fyr. myrtyllor. q. f.F. Conditum, quod exhibeatur
quatuor dofibus , vel exhibeatur fubinde quantitas caftanes majoris.
A magit adftringentia. ) Spiritus
acidi , Sc fpititus nitri & lap. prunell.
hicmulti funtufus: ita camphora, &
laud.opiat. aft tones faliumcompefcuntj
nux mufch.comeflaetiam optime con
fer , ut & ejus ol. exprcflum.
b Croci Marti; ) Praemiflb rhabar
baro tofto : ft ulterior ncceflitas urgeat , per diem unum aut aherum fequens
pulvis ufui eflc poreft.

Iji. Croci mart, adflring.

Criflall. martis a. gr. viij.
Lap. prunell. gr. XIV.
Laud. opiat. gr. j.
M.f. Vulvis.
Hie pulvis diarrhzam plenimque ci
to compefcet , fed hic non eft ufurpandus , nil) ubi Corpus ptxpjr.n 11 m eft , 8c
tunc etiam uti clyfteribus adftringentibus poiTumus.
Ttt 2

M E D I
Si
#7< habet ol. m art is, fie quo
^uecommendat fal coralloruma/cr^.
j. ad drag fem. cum aqua plantaginis ,
fed ille fat in diarrhxa pituitofa melior
eft.-flor. lap, hxrrwtit. & praecipueeaput
xnorruum.ex quo flores fublimatifunt ,
potent i ilinu- adringunt , fi eiaddatur
aqua communis. Tincbira hinc pro
viens , datur ad gut. iij, iv.
CoraUi.) Corallia cruda, mala ci.

A T I
tria, & granata hic etiam profunt,
videndum. or um ufus niroius lit , ce
tormina excitent
d Bolt rmeme.) Terra figillara bie
etiam blande adftringit, adcoquc pro
bolo armcni fumenda eft.
Galatino cornu cervi addito
fucci citri etiam fumitur ptimo cum
fucceTu , prxcipue vires dclint.

Ante eibum eriam fumat diaeydonii fin. fpec. 3j. & venter mane V
veperi inungatur oleo myrtin., eydon., & rofar. omphadoo inter fe
raixtis.
In d'uta, a ad frigidum accdt. Cibus fit facilis digeftienis, &
adfbycbria facltate pra:ditus ; ex carnibus avium montanarum , vitulinis , vervecinis , fucco arantiorum & limonum conditis, pifeibus/xatilibus , panatell ex tenui cerevifia cum pane parum tofto. c Fetes fit
vinum rubellum & cerevifia tenuior bene defa?cata. Corpus quit/cat
Somnus fit longior. Tugtat vehementiores animi afltus.
^4er. ) Sit porius temperatus. Si ! aut vituli coebe, panis albus cakai
diarrhza, epidemica fit ar publiais vi- furno cum oleo ol varum fumptus.
tetur, quantum fieri poteft , & domeftib Potut (tvtnumrubeUumrH::
cus corrigatur aceto calendulato exh profunt vinum , & aqua chalybeara,
qua: adflringunt abfque metu obftiulate,
i
b abut , prode oryza cum jure car- ctionis.
nium non falfo, extremitates vetreois

XXIII. ME-

S1?
XXIV.
MEDICATIO
ALVO

VIRI,

ADSTRICTA
VEXATI.

Vir trignta annorum , a temperamento melancholicus , jam multis annis ) alvum adftrifhm habet ; ita ut non nifi tertio veJ quar
to cjuoquo die c excrementa ficciora ac duriora >& ftercoris caprini , fi
gura rotunda , fimilia , excernat. Perpetuo ferc d dolore capitis torquetur, & ventricuJi coionedifficiIiorie cardialga: ejux nonnihil flevantur , ubi alvus nonnihil eft laxior. Sarpe emittit g ruhis cidos , &
cibi in aeidum nidorem convertuntur ; unde farpe ipil acidorum oritur
vomitus.
a Temperamento melancholum.'j Qu a- ces Cecas poil fe relinquunr.
tenus videl. melancholia mulcam
d Do/ore capitis torquetur. ] Capitis
aufteriratem habec conjunclam.
dolores adfunt aliquando vaporibus
Sen uifi temo eye Ante hoc, & ex t'.tcibus afcendentibus , & fanguini
railia fymptoraata, phenomenon non permixtis,& non aptis ad circulationcm
in capite efficiendam , unde dolores.
eft morbo(um.
Homines robufli minus ejiciunt , j e -4c cardialga ] Cardialga hic ali
quam homines pitukofi , & teneri,<]uia quando adeft ob humores au fie ros, te
in lis fermentationes funtrobufliima:, adftringenres intra tubulos ventriculi
& plus chyli ex eibis cliciunt, Sc per depon"tos.)
urinamhabitumque corpotis pluraexf Levantar ubi alvtv.J Hocfgnum
cfl, fymptomatailla prodiflc ab
cernunt, quam alii.
Exctemtnt* (icciora. ] Fzces ficcz ad fir i alvo.
g Rtidtn cidos.] Etiam indubic au, quialongam moram in intcftinis
nedtendo , particu \x aqueae per infenfi- ficiMi
bilem tranipirationem a vol ant, ckfxAfficittntur in hoc a?gro , cjuod ex tarda eoram evacuatione :
item ventriculus , cjuod ex difficili cocbone ; item caput , quod ex perpe
tuo ejus dolore patet..
Ttt J
for

5io
M E D I A T I .
Morbus , qui eum torquet , eft intemperies ventriculi 8c inteftinonim
ficca & acida atque adftriftoria , five vitriolacea & aluminofa ; qui tardam alvi excretionem , acidamque cibi corruptelam inducens , Alvts
adflrida nuncupatur.
a Caufa cantineas adftriftionis alvi eft fuccus quidam acidus Sc
acerbus > ex acidis ruibus & evomitionibus hic fei manifeftans;
qui circa ventriculum & inteftina exiftens , ibique propter melancholifum eorum temperamentum genitus , acerbitate ful fibras
eorum oblique defcendentes , quibus alvi excretio per /piritas
in eas influentes perficitur , claudit. Dum itaque faces diutius in inteftinis harrent , ex diutina ilia mora diifipatur ex iis omnis humidiras , at
chichine jiunt ficca ; eatque per eorum motum diraa,& in gkbulet,
inflarflercoris caprini , formata, tertio queque die, propter magnara illam fibrarum oblique defcendentium adftritonem , tandem ab earum
inagna copia & acrimonia fuperatam , excernuntur.
a Caufa toutintns. ] Alvus adftri&a
oritur abandero adftringente fibras inteftinorum, imo etiamipfa vafa : tum
prxcipue humores corporis coagulante
& incraflante.
Potcft eti.im hare alvi conftipatio
fy nip toma elTe ardor is febrilis.
b Cliniit . ] Hoc fit per nines gene-

ris fibras, fed prxtcrea aJftrichocimque concipienda per modum catgal*.

tionis , qua hmida fcceflioaem fac unt
aieliquis, ideirco fpilotcm cooilsotiam nancifcentibut.
c. Copiais atrimonUsj Adde te poodcre.

Quia vero , ex diururn illa fecum in inteftinis mora , multa: earum

partes acres & feculenta: , tum ad ventriculum 4 per 1 ; mm
ad caput , per ingreifum in venas mearaicas , & inde in cor i & porro ad
cerebri membranas per tranflationem deferuntur , b hinc oritur difficilis
ilia in a:gro noftro ventriculi , ardalgia , acidenm imitur,
capitis dolor : qua; omnia levantur, ubifaculenu tilt fAitet , ok
alvum laxiorem , cinterdum copiofius vacuantur.
Vtrtxhalxtioncm ere.) Aciidnon bita proportio Talis,
fieri poflt per arterias gaflricas ven cepiofim . )
triculo, & alias arterias cerebro proxi- Quod fignum eft, bumorem ilium pecmas, unde caput doUat.
I canrem copiofius ex fanuine fuiflrrb Hint oritur difitil toncoilio.) Illa ! jelum , cxinde , quod fcrmentanones
eft , quia aeidum non eft-volatile , fed i fanguinisfecretricetinvaluerint.
ccrreftre, /ifdquiaipfinonadeftde- 1
Siete

ALVI

ADSTRlCTi.

52t

Metus eft , ne hic morbus vifcerum abdominis magnas inducat obftrutionis, aearumque cocones magnopere lardt , acfymptomat*
jam prarfentia valde augendo , indies moleitior eyadat , aliofcjue graves
morbos parit.
cliontt.) Cocciones non agnofeimus peculioresin yifceiibus(niii in corde 8c ventrculo )fcd potiu. fccretiones quafdam .
Atque ideo diligenti Curattone , quantum potent, eft tollcndus vel
imminuendus ; eaque in a intemperie! inceftinorum correftione , & aci
da? acerba:que iftius materia: , per blanda medicamenta , b attemperatione 1 & evacuatione , confiftet.
' a Iultmptriei intiinorum corrtftio
nt ) Cur non de partium obftruftioni
bus tollendis ctiam Joquitur.

b -4tttmptrattnt. ) Id eft , paitim

humidoium oleorum cxhibuionc,
partim etiam falinorum

Primo itaque utatur a cibis alvum lubricantibus , humecbntibus , &

cidos acerbofque humores temperantibus , ac dctergentibus ; b ut atripce , malv ,fpinachi , blito , oleo , lade , & butyro , item paflulis ,
icubus , bet , & brailic.
Cib alvum hbricantibttt. ) Mira fterum.
hic eft dominum Hi vertirs , non foluni, .. b *4triflkt>) Tanquam berbis ni troquod alii alii> facilius purgentur , adeo lis acidurn infringcmibus.
Tartarum in jufculo ante fingulos
ut nonnulli folis prunis acidiufcuhs laxeorur , fed etiam, quod quidam alvum partus ezhiberi poteft.
alioquinconftipaatibus purgentur, uti Hartmaanus habet eflentiam falis tar
caftan eis, pane candido calente ad hue i tar , cum fpir. vini extract, quam valde
laudat.
fumo & imilibus.
Sal tartar fulphuratus prodeft, non
Per diattam hoc malum maximam
partem fuperandum lit : ideoque in ita vitriolatus, quia de vitriolo partici
dixti pruna coli cum corum decocto pfrequenter ufurpari poflunt
Pro acido auftero infanguine praedoSicbiityrum recens, paflulx mino minante Aromtica Sc falina pofliiiiui
eerevilise , dum adhuc fermenutur, adres1, acetofa , tamarindi.
Sic pinguia hic quoqric conveniunt. dere, utfunt rad. lap. major, ligti. faffl
Si ventnculu ferre poteft, copiofus tort. rad. tamarifc. aurantior. cappar.
poteft affumi potus , ut ita diluatur au- \ herb, tardb. melijf. majorant, (Sc.
Utatur etiam fubinde clyfteribue lenibus & humecbntibus, bvitet
cly

MEDIC ATIO
5
clyfteres acres & fortes. His enim inteftina ita itidurantur & occaflefcunt, ut ilia poftea nihil fponte , & fine clyfterum auxilio, excernant.
.) In quibus etiam olea crebri elyfteris ufu alvus fit fegnior , &
fintdTolut, ut glabra inde fiant inte lis afluefcit.
b Vutt clyereiform.) Autor inrel.
ftina; vulgares autem poffint hie infervire , quemadmodum ex folet oleo co- ligit fortiter purgantes , alioqnin 1
muni, etiam clyfteres fiunt, fedanimis 1 tartarrinclyftere non poffit improban
Utilis etiam eft ad eundumfinem ferilaftis, cum pauxillo mdlis,
ufus.
a VduxillomtUis.) Ne ferum acefcat : in ardoribus exhibe camphoram cum
lap. prunella:.
Inter medicamenta utilifllma unta pruna laxativa No. quatuor vel
ex mafia aloes, cui nonnihil fp, hiera: eft additum, quantkatem ayellana-j
immediate ante prandium vel ccenam , deglutir.
a Truna Uxliv. ) Aut fol. fenna:
infufj in cerevia alternis diebus femel,
autcafliae recenter extraetx ^ j.rcl mannx%),%\ in jufculo aut infufo fennx.
Medicamenta base laxantia vulgo fumunturante paftirai, poftea jufculum
aifumtndo.

Riv. in praxi cert ifllmum dicit.alrum

folvere fol. betas & mercutUlis an
mi coquendo in jufculo i
capiatur una bora ante pnodium: com.
mendat etiam balnea ex decoftoberb*.
rum emo/lienuum , fed ilia raldeapcrofafunt.

Vel fimili modo utatur hac mafia pilulamm:

2J.. Aleospellucida%f.
Gummi ammoniaci puriffimi $jf.
Sp. diacatthatni.
Tartar vitriolati 3/.
Omnia pulverifata incorporentur cum fjr. rof.fel. q.f.
In mafl'am , ad pilulas formandas aptam , qua: illigetur vefi
fuilla: oL amygdal. dulc. illita: , & pixidi lignea: indudatur. Sumat bora
una ante ccenam pil. j. ad majoris avellana: magnitudinem.
Exeuitiii mediocribus a fefe exerceat : & ierveucr/wwatumfairium potius , quam fedentarium. Somnus fit longior. Vitet triititm.
a Exercent. ) Nam quies conftipat, & alrum fegnem facit; ut contrario etiam
vehementiora excrcitia nimium exikcant.
MEDI-

5*J
XXV.
MEDICATIO

JUVENIS;

CHOLERA
CORRE

IUvenis quidam temperamento bilious , dulcibus & pinguibus vefci

iolitus, cum in eadem meni aeftivo tempore ccepis , peponibus,
raphanis , aromatibus , & vino generlo largius ufus fuiflt , ccepit
cena , cum fe ad fomnum compofuiilt , naueam cum dolore pungente
& anxietate circa ventriculum 6c reliquum abdomen, fenfire. Paulo
poft fubfecutus eft vehemens vomitus , & alvi per inferiora evacuado
ejuibus tanta copia humorum corruptomm & bilioforum , b cum ihtibus,
rorminibus , & magna angufti , per vices fuit ejeb > ut jam arger c valde fitiat, d animiejue deliquiis, exfudationibus , & magna virium imbcillitate affligatur.
a Ctep, ptpmbus &c. ) Contraria brero prafentem' partim propterfaler*
hxc funt inter fe.
I in fanguine abundantem; ejuoa ultimum
b Cum fl tubus.) Kudus adfuntqua. I patet ex hiftoria peflima: diztz hujus
Ies frixis ovis oriuntur , quod eil Tale zgri ; partim etiam fitire poteft , forte
copiofe un cum pinguibus raporibus vafa oris falivalia fint obflrucla.
d -Jnimique dtUqntd. ) Deliquium
ad os delato.
Tolde jttidt.) Partim propter ma animi aut doloribus, aut nimium
gnas cvacuaones ; partim propter fe diffipatis fpiritibus oritur.
Afficiturmhoc o^ro vMriculus cum inteinis, utexnauia, vomitu , alvicjue copilo fecei eft manifcftum; afficitur etiam cor & habit tu
corporis i ut ex animi delicjuiis , &afudoribus , ac virium ilia imbecillitate patet.
a SudorAm.) Satpe numero rifcidis & fngidis.
Morbus , cjui eum affligit , eft 1 intemperies ventriculi & inteftino^
rum biliofa , & b nidorulenta , ac corrupta ; cjua: naufeam , vomitum
VvV
alvique

MEDICATIO
alvique feceflum copiofum, ac animi deliquia induccns. c Cholera vulgo
appcllari folct.
a InteMptrits ventricuH C5t. ) Hoc 1 till,qui eft frcqueniior, hie defcribitnr,in cafu ea potcft conced in i p lis his par- ' licca vero eft,quando flatus mulri exeunt
tibus , cum fymutomata partial imme- ventrictilo&inteih'nis, &
diatefunt fecuta enorn.cm crroremin , tranfeunt, mordicantes.
Inter cholcram , & diarrhum , przdizta : alias fere Temper immediate &
unicefolct pcrvcnireex fanguine , cujus fertim biliofam nulla eft dittcrentii ,
intemperies ctiam bic non excludenda quam quod in diarihiaabintcftu is taneft , iic in hiftoria dicitur , juvenem jam turn fit fluxus intcmpeihvus & copiofior j in cholera ctiam vomitar j, lit Se
ante futile biliofum.
b Ntdorultntt.) Id eft, ruiftus lubc- humores ejiciantur acres & nrnnihil
corrofivi : quaproptercurarioetiam non
ri oVafrixa rcfercntibus.
multumdittrt , nifi quoad acrcdinem.
Cholera.) Bclgice IjetOO^I.
Cholera duplex cft}humida vcl ftcca,
Caufipracatarclica haps moibi eft ufus alimentorum pinguirocV
dulcium $ antchac ab a;gro noftro frequenter ufurpatus ; item lar- Uh
ca-parum , peponum raphanorum , aromatum , & vini generof in eadem menfa ailumtio. Hinc enim magna bilioforum & acriurn humorum copia, incorpore ejuscgenita, d Anteeedtntem huic morbo p zbuit caufam. Eacjuc corrupta , & vehementius circa ventriculum & inteftina , item in eorum & relicjui corporis e vails , ebulliens & efferve
cens f Cotuiticns hiijus morbi & fymptomatum eft caufa.
' i' VroctttttrlitttflufMirc.) Vide S.
j. . . aliquando violenta: empyricorum ptirgationes^caufa funt , ut antimo
niata tk mcicurialia malcpra?parata,aut
intempeftive , vel nimia dol data.
b Vtponum.) Horum enim frigiditas
Tifcoii ratcm biliofa coagulando addidit.
Geniu.) Die potins ingerta.
Mlb is hic oritur fermentatione
majori, quxinnoftro cafu abilldizt potuit origincm habere , quia humo
res acres abundantes fanguine feparati
fuerunt i cad inteftina , & ad ventri
culum delati , ubi acredo non tantum
inyas, fed ctiam intra tunicas cot um

ha:(t ; ab ifti acrimonia velfieaticnes ,

& convulfiones ortx funt , qu;cnut
nempe acredo fibras intefiinorum eilt
cat, Sc lie vomi tum, & dejectionem
humorum bilioforum , cV: acriotuprodtteit cum torminibus , & dolo ibu
ventrisconjunebm ; flatus adfunt, qui
ab ift fermentatione auiftaciaffiores&
copiofinres v.iporcs fuerunt eic titi.qtri
per poros tranlire impediti, flatus eonftituunt.
d ~4tittc'edenltm.) Aliquando fym
ptoma eft febiis mal goa Riv. .
}. obf 78.

lnvas.) Ebullit in corde potior,

& tantum continuatur in vaiis ; aliqaaodo

 H OLERA
do etiam inrcrmittentibus fuperve- ' f Continent.) Sic ipfa" aerelo ad infenit.
1 ftina derivara, moibum ibi confirmai
Nam hinc rentricutus irriratus primm feam & ad vomendumprodmtatem , magnamque *anxietatcm , perinordinatum fpirituum , ir
ventriculum , inteftina , & cor, ex cerebro defluentium , infbxum in~
dixit. Auclo vero hinc illo fpirituum , in iJIarum partium fibras, tum
obliqu adfeeridentes , tum decendentes nientium , inordinato influxu ,
mox etiam per flbrarum iftarum contraftionem, fubfecutus 11 eft vehement
vomitus ,& alyi per inferna evacuatio ; qiiibus humores acres , corrupti ,
& tjfervefcentes , tum corde ex arteriis caelacis 5c mefaracis in ventri
culum & inteftina propulfi , tum n iis antea colledi , tanto mpetu , tantaque copia per vices , c cum multis flatibus & torminibus , magna illa
humorum eTervefeentia ortis , fuerunt evacuati , ut , difllpatis & expal/s , d per magnam evacuarionis iftius vim , piritibus & humoribus
utilibus , agerjam anim't deliquiis, exfudationibus , &fiti , magnopere
torqueasur.
a *4axietatem.) A roioneSf eonvul- guie recenter prxeipitari Sc in intefti
one vcntriculi , qua rurbatur etiam na porro eongeri.
motus reguiaris diaphragmatis, atque
Cum multis atibui & torminibu. )
adeo rcfpiratio & fanguinis perarem Argumentum pororum obftru&orum,
refocillatio.
unde dolorcsp rognati fucrunt diftea Eftvebemens vomitus & alvievt- tivi.
.) Qjattit Riv. in praxi , unde
i Ter magnam evacuationis vim. )
tinta humorum copia afflut ? Refp. Nempe violenta eft fpirituum diftribu.
partim cos jam in ventrculo , & in in- tin, adeoque confumptio in hifeecon.
teflinis ftabulari ; partim cos ex fan- vulonibus.
Uorbus hie eft a valde acutus , proinde periculoftffxmus : mcrus enitn
eft , ne b ex humorum perturbatione , & fpirituum humorumc]uec evacuatione magna , arger iubit per Jipothymiam vl convulfionem exftinguatur.
a Valie acutus.) Quia faspe intra j
Evacuation magna.) Ha: vacua aut 4 horas e medio tollitur a-ger.
tiones fatpe critica: funt , quo in cafu fi
b Ex humorum perturbatione.) Id eft, paululum juvemus , natura facile ad fc
cbullitione , & aliquorum humorum ab redit.
' aliii fubitanea & copiofa pracipitatione. I
Curatto itacjue mox fedulo inftituenda : eaquc in humorum deterfioVvv 2

ne,

5*5

M E D I A T I .

ne, alteratione> & evacuatione , ac fymptomatum migatione confi.

ftet.
Primo itaque , cum etiamnum adfit naufea , humores ita detergantur , c & blande educantun
, Hordeitoi.m.j.f,
Dtcoquc in aqua chaljrbeata ad tert'u partis confumptionem , pt$
lib. j. Colatura adde
Sjrr. cjrdouior.) acetofitat. citri *n>^jf.
Sjr. de mentha. %f.
Hifee. F. JuJapium , de quo frequenter atiqu:d exhibeatur.
a Cumttiimnum adft naufea.) Six- adftringentia, quod fieri poteft o\.na
gcr Ii nc magn m left l poteft vomerej eis mulch, ex, rell tum nimirum ,
nihil eft quod impediat , quo mint ta rum fupereft diarrhea.
Ad teraperandani acrimoniam i
exuibeamus lene aliquod voroitorium ,
prxfertim fl maxima faburrx copia in mode exhiben poteft fequens.
ventrculo harrear ; hunc in fincm con
iy. Ol. Huei. exprt gutt. rv.
Land . Opiat, gr. j. aut i/.
veniens c conferva A fan, ol. olivar,
Mifceto, & fumt ur cum crrev.'fl"a
cl. amigd. dulce, i quo, Ii vomitus excira
tur , cxpellentui humores acres; fi vero jufeulo aut vino rubello calido.
vomitus nonfequitur, rune iitem rcm El . tdiuatHT, ) Blanda eiuio
perabuntur particulis oleofis quia unde illa fi.it, non video , quoniam nulla
fa morbi hie eft falina & pinguis , feu adfunt purgantia, eque voraitummo.
ventia. Curatio idem . quz in i:hi
biliofa.
b Humores ita tterganm.) In Cu- biliofacft pixfcripta,fcd dirTcreotia cft,
xatione deinceps rcmperantia , & deter- quod hic t cm pus vix concedatur cuta,
gentia funt ufurpanda , poflea leniter tioni.
Interea temporis fricciones & a ligatura: fiant brachiorum &' croruro,
fubinde folvendar j ut iis fluxus humorum ad ventrem nonnihfufflaminetur.
a Ligatur* fiant.) Si eonvulfio alicujus partis adit , pars poteft fbveii oL
lumbricor. terreftr. vel caftoreL
Poft abftcrfionem leniter facbm & ubi materia corrupta fie lris
evacuatafuerit, bexhibeatur hocelecbiarium corroborans:
Conferva rofar.antiq.
Radie, cichor. an. . f.
Rob. de ribes , carnis cydonior. an. %f.
San.acetojA , citri , pulv.an. 3/.

CHOLERA

517

Cornu cervi tifii pr<tp. zjf.

Cum fyr. de acetofuate citri q. f. F. Elecluarium , de quo fu
mt frequenter quantitatem caftanes: majori.
a Satis evacuata fuerit.) Evacut o tioni addi potcft
fuer it ezhibendo rhab. roftigr.zvj. zz.
Rof. rubr. au j. 5c in c0lat.3x.difquod purget leniter , & imuladtringac
folvc
potea
Theriac. rennt.
Vitell. ovi No. j.
Acidiufcula vomitum & alvum non
nihil Ii(tu ru.
M.f. clyftcrqui poteft reiteran,
b Exhihcatur eleiuarium.) Adde e
opui-lic: tutiflimefumunrur
Lap. pruncU. 3 1 j.
Ti'jic opii gnu XXX. vcl XL.
Tamarind. 3iij.
Theriac. recent. 3j.cum
Spiritusfalis dulcs q. f. ad giat.
Vtno calido rubro haben poteft
.
Ant
Id cholera hmida maxime commen
I$. Theriac recent. 1
Diajiord 3;.
tant cryftallum in pulverera inpalpabi1cm conttituro ad 3. ne fcabrities lxLaud opiat. gr. i j.
dct ventriculum & inteftina , fmnarur
Campbor. gr. ii;;
cumelcctuariis : pannus etiam invino
Sacc. faturni gr, r.
rubro calcine tingitur , & ventrculo
M.f. Boluscum vino rubro rhenano fumendus, ti haberi polit.
applicator.
Ubiintempeftivum fuerit adflringeAut etiam cly fter paratiu ezdecoo
vtrvccis, autvirulij cui etiam deco- re .capiantur tinil.lap.hamat. gutt. it/,iv.
Ubi per diem unum & alteram fymptomata vehementiora quieverint ,
blando cathartico reliquia: materia: peccantis > i qux fuperfint, educi po
te runt.
In vius ratione , ad frigidum paululum declinet. Cibus fit ex
ovis forbilibus , carnibus gallinarum, vervecum. c Parum autem alimenti admittat , donec vehementiora lymptomata mitigata fuerint. Potus fit
cerevifia tenuis. Quies corporis imperetur. Sonmus omni ratione conciliandus. viietur ka, meeftitia, foLlicitudo.
.) Sit temperatus.
b Cibut ft ) Vilus Ct nonnihil incraflans, ad.acidulo rendons j fale furnigationt , & aromaticis careos j pro.
ficiunt panatellascraffiufcula: , malachi.
enlia, citria,aurantia, gelatina; aci-

diufculx , hordeata , deeofla capitis,

pedumque vervecis & vituli.
Varum alimenti.) Cavendum interea , ne per nimiam acrimoniam fanguis
fiat aenor.

VVV 3

MED-

S:8
XXVI.
MEDICATIO
DYSENTERIA

JUVENIS,
EPIDEMICA

Laborantis.
IUvcnis 5 . anncrum biliofus , a diarrham biliofam per tres tfies tem
pore dyfentcrix b epidemics ) cum virium jaChir , ex frecjuentioribus dejedtionibus ort , paflus > fanguinolenta c fpermaticpe ranarum fimillima jam frequenter excernit excrementa. Adimt dolorofa ventris
tormina , tempore excretionis potiifimnm molefta. Pulfum habet joo
celeriorem , e caloremcjue totius corporis acrem ac febrilem. f Siti, 5xietate , h&yigiliismagnopereincjuietatur,
a Viarrh/iambiliofam.) Hare jam vi- fluxus hepaticus.
detur priori: levior efiritus cmfx epi- ! e CalortmtjueftbriUm.) Eebriscomidemits , & prxnunch majoris gradus tatur dyfenteriam,forte ob'ingentesdo.
fc. dyfenteria:.
{ lores : vcl etiam id , quod a;i peraiixb^i(eif*.)Morbi epidemici oriun- tum eft tempore epidemic! dyinreri,
turabae'reinfefto, qui praccipueinfici- poteftquoquefanguinis naiitiirim tor
tura vaporibtis, & exhalationibus fob- bare, & febrem idiopaticaroeicitite,
terraneis.
| f Silt , yigihis.) & praccedenc Spermatiqut ranarum.) Hocdocet tia fymptomata dependent , quodaamultum falis corrolivi latere in pituita | teria stherea cogatur continuo per exivifcofa , qui diutius nteftinis corro- guas pororum obftructorum reliquia
dendisadhzrer.
inhac velifta parte.
Si excrementa nt varia , quafi ex
g Auxilate. ) Anxetas aliquaodo
variishumoribus, & coloribus confia- : oritur ab intemperie acri, actum dolor
rent, malum eft , nam indicat humo- magis acutus eft , & puntorius: lit
res fe invicem valde notabilitcr fece quando vero producitur implici in
dere , quod pefTmnim eft.
temperie crafTa1,
d Ventrit tormina) Tormina bare in
h EtvigiHis.') Si vigilia; adiar, to.
dicant jam plus quam primum gradum tum fanguinem acredine nimia laborare
adeTc dyfenteria: , quo tantum dejiciun confirmant, ut etiam a redo ad caput
tur qtul lorura: fanguinolenta; caroium, deveniat , & vellicationcs excitando vi
& abfquc his torminibus & cxulceratio. gilias inducat
ne intcftinorum, vocatur , fed male.
Afju'tuntHI

DYSENTERIE EPIDEMICA.

529

Afficiamur in hoc jegro intcina , ut ex fanguinolenta per anumeopiofa excretione , torminibus doloroiis conjunt , eft manircflum.
ArHcitur etiam cor & totus corpora ; ut ex pu!fu cleri , & acri
febri totius corporis cslore , ac fiti , patet.
Morbui j qui cum atfligit , a eft intemperies inteftinorum acris , biliofa , & ptrida ; qua: eorum tunicam abradens & erodens , fanguinemque
& materiam ipermati ranarum firailem in capacitatem ccruml'errundcns ,
ipfaque ad eorum exeretienem freejuentem & dolorofam irritansj febremque inducens j c Dyfenttria , febri comitata , appellatur.
a Intemperies putrid*. ] Hoc addit
refpecta febris comitantis.
b Effundent. ) Illa materia ibi jam
fuit, quia in ea coniftit ipfa intcmpe
ries, quam author hic jam pofuit, &
in qua nofpicaturfalaut acidum corrofi. '

vum.
Djfenteria febri comitata. ] Eftdyfenteriz tertius gradusj li accdt cxulceratio inteftinorum , eft gradus qui
tus.

Caufa procatarica hujus morbi eft acris intemperies acris & ma

ligna cjua j in pulmones per infpira'ionem delata , /anguis in iis exiftens
fimili cjualitateoc intemperie fuit infectus, qui deinde cor ingreflus , &
inde per totum corpus difperfus , Anteccdentem huic morbo prsebuit caufam. Pars vero iftius infeti fanguinis in inteftinis reliquo fanguine
feparata, eibique putrefcens , & acrimoniam fufficientcm adipiicens ,
inteftinaque erodens & abradens . Continent hujus mrbi & fymptomatum eft caufa.
a Cdua procatirtfica. Caufa procatardbca dyfenteria: eft ar infelus: at
caufa antecedens eft, intemperies a;gri
biliofa torroliva.
Dyfenteria orirj poteft fruftibus
quibufciam inconfuetii , quia majores
cinfolitas fcrmentationcs in fanguine
producunt . ira ut majori motu , &
turgefeenti fanguinisjarterix , Sc vena:
in extremitatibus dilateotur , & frangantur, ut fanguinem in inteftina ef-

fundant. Aut quod fanguinem nimis

fundant, tenuemque icddant , fjlemque fanguine prcipitent, qui fi forte
corrofivus eft , aperiendo nimium vafa ,
fanguini huic tenuiori facile exitum
parat.
b Maligna.") Id eft corrofiva.
ibique adipifeent.] Nonibidemum
acredinem adififeitur , fed ea jam fuit in
fanguine.

Vutrdine en'tm , perpetuo ad cor veniente , accendit febrim , anxie , toim corporis , ardortm acretn , pulfum celerem ,fitim , & vigilias
mole-

M E D I A T I
molefias indueentern. Acrimonia vero abradens & corrodensfoteftim
eaque ad excretionem, per fpirituum animalium in fibras oblique defeendentes influxum perficiendum , vellicans , excitt , fpervuti ranarum vifeiditate & colore [milium , non fanguinolentorum ex
cretionem , dolore & tormimbus, exeretion tempore^ ob humores tum eo
maxime fluentes , potiimum infeantibut > comitatam.
a triorem . ] Ut plurimum ,
qui ex dy Tenter i incereunt, id prxcipue debent gangrarnx i nteftinorum.
b Spermati rftiarum.] Quai is mucus
nariumeft, qui l multo falcaut acido
corrofiro refer tus eft , intus nar-;s exco

rit, utihic humor ntefiuL

Ei m.tsitne Miiiis ] Non h , Te1
quia humores peragrant totam longirodinem inteftinorum , magis aCduotar
pra;cerlabentibus excremenus.

aMetut eft , ne hic inteffina ab acrimonia materia* peccantis ita exedantur , ut vaiis meiraicis eorrofis , fangtiis tant copia eflundatur , guar
agro noftro vitam adimat.
a Metm.) Tertio die interdum me betur medico.
dio tolluntur.
Si fingultus vel vomitinfuperreniat ,
Fropterea quod eft epidemica. , id- malum eft, nam magnitudiaem cants
circo curatu eft dif&cilior , quia cum indicant , ncmpequod adiit maxima aacre Temper novum miafma tuncinfpi- credo, qux convulfiones efficit.
Si mentis abalienatio adfir, milum
rando hauritur > alias attendendum diligcnter, an fluxus lit triticm an fympto- eft, nam febrim magnam rigtlialqoe
, farce natura in fuo opere tut- continuatas indicar.
Curatio itaque fedulo inftiiuenda ; eaque in materia; acris deterfione,
evacuatione' , & attemperatione, intemperieiquereliqua;correctione>
ac inteftinorum eroiorum confolidatione confiftet.
a Primo itaque prefcribatur talis hauftus purgans :
2J.. b Rhabarbari tofti & pulvertfati
S)r. rof. folut. jf. aqua hordei tofli ij.
Mifce. F. Hauftus, mane exhibendus,
a Primo itaque pr*fcrib*tnr.~\ Pertotum decurfum liujus morbi fedulo obfervandum eft, quod non fit nimis po
tenter , iuio vix , adftringendumj priuf-

quam humoresacres evacuati, &benc

temperan' cxiftant : alias adihiftionem
fruftra tentamus ; nam aditriegentia
turn non ftabilem fottiuntur efreom
UUffl *

DYSENTERIE EPIDEMICA.

J3i

iiim , & natura ipfa fatis adftringit , mollientibus.

ubi i materia acri liberara eft, & lmul (-3 Nimia eft doGs , nam orn^
iceft fanguine materia ilia feparata, nis fubita mutatio mala; ideoquelcn<jx nccclTinb Jebct evacuari ; alioquin teproducendum eft ,prxfertimin pria*
interdumzger portea incidir inrecidi- cipio
vam Si ex camoricur: Adeoqueadftriajy. Rlubaib. to ili ;.
gentil hic non valde conveniunt , nii
Confer?, rofar. antiq. j j.
lacafil valde przeipiti, V vires admoM.f. Bolus.
dum Cubito profligante.
* I Riverius cent. I. obf. 64. cent, .
b Uabarbart tot.] Ante omnia alia obf. 37. Circa odbvum diem ctiam
rbabarbarum toftum primo ufurpan- venam fecuit. Confer cent. 1. obf. 44.
ium, & in ejus ufualiquamdiu continu- cent, j.obf. 2., qux ibi quoque admiaadum , nam port lencm purgationem niftrata eft die fezto. Confer cent. 3.
Jeniter adfiringit.
obf. 1. noftro judicio ufui ilia venire
Dein incipiendum eft ab emollient i- police . conftantibus viribus, in grada
bus, & ferrnentationem corrigentibus, primo & fecundo dyfenterix , & pro.
& rbabarbarum toftum fubinde exhiber i pter febrem, adeoque fub initium, ante
poteft, dum continuatur interim in e- quam exukeratio adfucrit.
Evacuatione perafl , fub vefperam , ad acres humores , febrilemque
calorem temperandum , utatur fequenti potione.
2j[. Aqua acetoft, fragaria , folior. quereus an.
Vulv. nucs mofilut a. cinnamomi , fantal. citr.t an, /.
a Coquantur levi ebullitione Colatura adde
Sjrr. de acetpfitate citri j. mjva cydon.
Mifee. F. Potio , c qua utatur ad libitum.
a Coquantur levi tbullitione."] Fruftra j
ergo aqu deftillatx fuerint ail'umptx.
rheriae. recent. 3/.
Laud, oftat. gr. ij.
M. f. Bolus.
Vide Riv. cent. .obf. 84. ubi deco-

ftum pimpincllz cent. 3. obf. . decoftum myrobalanorum habet.

b Colaiurx adde.j Pro aquarum fir.
ebullitione adhuc imminutis additur
nimia quantitas fyr. & myvx.

"Scquenti die, proulteriore deterfione a utatur decocto hordei tofti

ihalybeato j & fimul pro corroboratione & refrigeratione prarfcribatur
fequens conditum:
. Conferva rofar. Antiqua %jf.
Diacydonii fimpl. 3*ij.
Nuc mofebata ctmdit. 3j.
Spec, diarrbod. abbat. 3/.
Xxx
Cum

MEDICATIO
[yr. de atetof, citri F. Conditum , de quo iumat fi ccjnentcrmagnitudincm caftanar.
a Utttvt itcofio beriet. ] Ufurpari 'per fe , fed nefeio ob quas ratiores , qma
multurahic debet decoum hordei cx- non eft nili pulvis (caber : niti forte cao
corticati > ut nempe humores lenian- fa fit , quod per ejus poros flueret math
tur. Sub forma pulveris etiam ufiirpa- na seihercaquardam , qua: fermtntatiori poil ji.t gumm. tragacanth. arable, aes auguinis rcltituetcc.
b mojiba ix ] Nux m fehlt
fie etiii fequens bohr, ufui cflpotcft.
Jj. XherUc. recent, drag. j. al'quan- fola quoque prodeft.
do adde.
Vc- 1 poteft liimi pa ni s aleas ilbus
Syr. pap.iv. drag, j, aut i j.
afperfo pulvere nucs mofeh. rganoLaud ophtl gr. j.
phyll. madefaciendo cum paixto vini
Camph gr. iij.veliv.
rubri j fed hoc reuiedium tn.pyiicum
M. / Bolus.
non generale eft, fed acido forum caui
Poftea lenia adftringentia ufurpanda conveniens.
funt, ii o. us lit ; ut myva cydoncor
Nux mole 'uta autem multas pancu
conditum Auftorts , quia non fubito las h.ibet a<)ftringentes , & ejus particu
procedeiidum eft , ufui efle porcft.
lar oleofz in V ol vun t acredioem.
HoFerus hic commendat cryftallum
a Circa c]uintum aut fextum morbi diem injiciatur Cfyer tilisabfterpens , refrigerans , & adlringensr
. R^d. rormenttll* $f.
Herbar, plantaginis , endivia > laftucs. an. m.j.
Tlor.roj'ar. rubr. nt. ij.
Coque in f. q. aqua fordet to't ad xv- quibus coUttt iit
Saccbari rubri j. mel. rofat.colati %}f.
Viteil. ovi No. j. Mifce F. Clyiter.
a Ctru^kintUM eutfextum em.^Cr j VUntaginit , eadivU.] Si febri*
non etiam circa quartum diem line mul- 1 atdens has requirat,
tum adftriagentibus tarnen.
\
Hic ubi per biduum fingulis diebus femei injeebs fuerit , & intdHnorum a exuleeratio fatis deteri , rnajoris adibriebonis & con/olidationii
cau , talis clyfter viciim per biduum , fingulis diebus femel , erit njiciendus:
2L Rad.tormentilla^f.
b Herbar. plantag., fanicula , burfa faoris an. m. ). f.
Ptr-

DYSENTERIE EPIDEMICA

5$j

VortulacamSy.
Tlier, rubi , qucrcus an. m. j.
Sem. plantag., fumach, oryut an. 3j/.
Coq. in f. q. Leti s chaljbeati ad xv. Colatura cMddeferi
Hircini Zi.frcci acacia , bypocjfttdts an. 5j. J
Vitell. ovor. N. ij. Mifce F. Clyfter.
a Bxidteratio. ] Helmontius negat
xulcerationem intertinorum , & culpam omncui rcjicit in pylorum apud
Haufcrum.
. b TUntaginis,ptrtuUe*.) Hx dux
omittantur, nifi ardor febris cas vidcatur requirere ad v. lit ad jtij.

Cxtorum herbarum nimia eft hi*

guantita, fufficit media pars.
~4t:vi hirtini.) Pinguia omit
tantur, quia magisadhuc inMammant,
nifi id fiat fob finera , quando coafolidatione opus eft.

Ubi a per biduum eo uis fuerit , aTumenda erunt per os varia adftringentia , quale hoc eleduarium :
. Canarya rofar. ant'tq. $f.
Croci mdms,*corallor.Tubr.MitATmenitterr*gi.jn.Z)
Sem. plantag. tofit 3j f.
Cum fj/r. de rofis fie is q. f F. FJecbarium de quo aliquoties
in die fumat caftanea: quantitatem.
Ter biduum. ) II lo tarnen biduo morbus falinus eft.
quiefcendum non eft ab cxrernis reme r d Corallor.) Corallta hie etiam madm.
' ' ' gni funt ufus, quia fermcntationes fanfa Varia ddrmgtntU. ) Poft multa gtiinis reftituunt ; prxferiim in inrcmremcdia fruftranca Rivetius cent, t . obf. perk acida.
6. cxbibuit txtraS. corail. & cum aq
M ul tum hic pount fudorifera ex
plantaginil.
Thcriaca ,
Cnci maris.) Cum fatis dedimus
Mitrid.uio ,
finguini, tum poflumus devenireadadDiafcordio cum
t p
flriftionera , ut ad crocum martis adBczoard. minerai. &
ftring. aut ad caput mortuum hxmatiCroco.
tid. Sc
Quidam pro feereto habent haufturo
Flor, martts etiam condueunt ex la- ?ini Hifpamci cura nuce mofchatx , fed
pit. Hxmatit. ope falis ammoniaci non concedendum me judicio , nui in
prxparati; nam cum adftritione qui cafu acido.
dam periunt; fed oportet eos priiw
Profunt hiequeqoeeamphdra, Und.
file ammo ruaco liberare , quia ip fe hic opiat. cum coagulare animus fir.
Xxx

Vea-

M D I I
Venter foris a nungatur unguentis adftringentibus & corroborantibus.
a limngatur ungutntis. ) Admixro
is mojehau
opio. Riv.cent. 5 . ob ;. ventriadbi~4ct4t an. .
bctoxyirhodinumcx Oleo rofacco,
Mafiich.
Aceco &
Ref.Tubr.in.^.
Aq roacea.
Camphor* gr. vj.
Pais tortus irroratur aceco rofacco ,
M & imponatur tegioat renni& cul infpergarut pulvis
culi.

In d'uta 3 Ar fit temperatus. ^Cibus fit ex jure carnium, aceto/a,

endivi, & portulacalterato cum paueo pais candidi bene fermentati ; item puls ex oryza. Potus fit cerevifia tenuis, & vinum rubellura
adftringendi vim habens. ^imperetur. s nus concilietur : & Asimi affeiones triftes , aliique vehementes , ablegentar.
3 ~4t.) Ar in ejus cubculo purga. 1 b Cibui.) Sit incra&ns 5: rn c".'.:a
ri debet , uti in peile fieri fol et > & arger in cafu falino infulfus Sc actdiufcultu.
caveat fibi feetore propriorum exereIndiana hordeum , oryia &c. pofmeutorura.
1 funtufurpari.

XX VT.
MEDIC

TIO

CHOLERA,
Ab Alfeico Oitae.
ANcilla ab her , ad pharmacopolium cornu eervi , ad verme
inteinorum necandos , emendi cania mifla , attulit (i , inecrtam } an aliena culpa) arfenicum ; illwJque cum rob de ribes mixtum ,
matte ?

CHOLERA

AB

ARSENICO.

555

marre , re hujus infci j duobus liberis , poil cnam cubitum ituris , fuit
exhibitum. Paulo poft uterque puer incidit in magnam fitim , ftoraachi
ardorem , ventriculi & inteftinorum rcicnes > acutiflmum dolorem
infrcntes ; quem jam ccutus eft vomitus magnus, alvique copiofusecefls.
a .Jiuvimv.m dolorem) Quod fig- alterum genus eft, quod fcrmentationum eft reliqiu indicia, vencDum nes fanguiais omnino deftrutt > mixtuacceptum cSc tx corrofivo genere , uti ram ejus omnino t oliendo.
tsficitur in his pueris ventriculut ; & prarrerea inteflina : qnod fitis ,
ventriculi ardor , inteftinorum rollones , vomitus , & alvi copiolus lccelTus , fatis evidenter docent.
Caufa hujus morbi remota fuit ancilla , a qua; arfcnicum , loco pulveris cornu cervi , attulit prxima vero fuit mater, qua:, culpa: commiiTannfcia, arfenicum illud , pro pulvere vermibus necandis apto , li
beris fuis exhibuit. Idque innotuit ex diligenti inquifitione ; qua:, becafione vehementiffimonim fymtomatum , in hiftoria fuperius commemoratorum > & poft hujus pul veris fumtionem fubit apparentium , in
pharmacopolio pofteafuit fah.
a Qui arfenicum.) Arfenicum fuit'
caufa procatarftica , & arfenicuin eft
ipecies qusedam filtis, quod ubi per in
fortunium eft aflumptum , continue
le in poros ventriculi infirmando , & fi.
brillas vellicando vomitum , imeftina
autem vejlicando alvi feceflum produ
cir, qui tamen remedio funt huiccafui : nam hoc modo magna pars arfeni
ci ejicitur : dein pons ventriculi ita inharrenj, ut nil nii materia primi de
menti per reliquias poroium fluere pof-

fit , inflammationem producir , per

quam , difcuflo hmido, litis gignitur ,
& ardor magnus: diutius vero in ven
trculo rema'nens illud venenum.acrimonia fu fibras ventriculi abfcindendo ,
integra tandem in eo facit foramina, auc
faltcm maculas lividas , nigrafve , qua;
levi digiti attactu ( uti apparuir in cadaveribus ) pcrrundi pofiunt; atquecum
fanguine veneno illo communicato fie
bres acutiffimx, & alia fymptomata,
brcvi mortem allatura , otiuntur.

Morbus , qui es affligit , eft intemperies calida acris & corrofiva ven
triculi & inteftinorum ; qua: ab arfenico aflmto orta , materiarque acris
copiofum vomitum , & excretionem multam per inferiora efficiens, alfa
que commemorata gravia fymptomata producens , Cholera arfenicalis
eft dicenda.
Intemperies vulgo deleteria: & occulta: qualitatis vitium elle diXxx 5
citur

MEDICATIO
citur. Verum cum ea in raanifeftiflmo parricularam , a arfenici aco^
mine , quo ilia? inftar pulveris vitri fcindunt ; & pnrterea in vcheraentilfima incalefcendi vi , qua ilia: , inmodum calcis vivar , urunt , & par
tes contadas incendunt , revera confiftat; atque hincfittm m*gtum,e ardorem , ventriculi & inteftinorum acutiimas rofionei j ac pra:terea exctetionem return , per vomitum & alvi fecejfum , jam manifeftc producat ; & , nifl remedia tempetiv adhibeantur, fingultmt
fpafmum ,& ipfam mortem , hacmanireft faz acrimonia & caliditate,
fit produftura ; nullam caufam video , cur non hic in manif/b hujus
morbi intemperie fubfiftamus.
a Arfenici ac uminc.) Potifimum videt accipere hanc acredincm a file.aut
acido , aututroque , quoin ventrculo
noitro unicut fermentum ita non pri-

, mo momento fu a m corrodendi vim ba

, bet fuper Iinguam , fed demum cum
1 unitum il cum file 9c acido ipfiuifa; livse.

Morbus hie cum caua vehementiifim agente , graviffimaque

fymtomata inducente ; & , ni ei mox obviara eatur , graviora etiamnum
inductur , originem ducat ; in mximo vit* perculo verintur hi puai
a GrtviiaUqui JymptMUUa.) Qua- Imatio, dificultas mingendi Sc rdpiliafunt faucium anditatj imo inflam- raadi.
a Celrrima itaque Curatione fuppetias ipfis veniendum : qua in arinici evacatione , & in ejus reliquiarum acrimonia: Sc caloris atremperatione > & in corrofionis ablatione confiftet.
a Celtrrima taque curationt) Curatio initucnda eil , an tenu a m venenum
adfanguinem eat, alias fere fr u anca
erit.
Utiad fomnum proclives funt , qui
haufetunt arfenicum ( indubie propter

fermentationes tantummodo faSantnatas, adcoque ob defectum fptruuum )

lie non male Joel vult , uracrarcextur a fomno, donee venerum tit voa.iiturejectum.
'

Singulis itaque eorum mox exhibeatur tale vomitoriurn ; quod firnnl

acrimoniam veneni retundctj & lenict, atque evacuabit:
. Conferva afari 3v.
Contundantur in mortario marmreo,
Addenda aq. decoct, bord. Jij.
Et

CHOLERA OB ARSENICO.

5J7
Et exprimatur fer lint
Suam , cm adde olti amigdalar.
Dulc. recemis gj,
Mifc . F. Vomitum.
ttbibuiur ule vomitorinm. ) vomitorio exhiben' poteft.
H.c Aatim line mor" exhibendum eft
Quodctiam ex olo poteft confiare
vomitoriuTi , noiiautemexili, qux oleo olivarum ah capiunr butyrum
acrimonia fui rentriciilum vcllicando , recen? cumiarte tepido , in quo tco
St convullionetn ejus tffici.ndo vomi- ftum Temen imi; poflunt fumi poftea
rum producunt , fed ex illis , quae per cum jam venenum eft ejetum. Om
njuf;M.Ti vomitum movenr , ut cftol nia jufcula pinguia utilia fun t , li lit ad
amigd. dulce- quodhic commode pro manum.
Interea temporis , dum hoc medicamentum prxparatur jilt etiam po
ftea quovis tempore , utercjue I:beraliter iubinde a bibat cerevifiam in cju
copiofum butyrum eft liquatum ; e enim ratione & evomitio arfeniei
procurabitur > & acrium & fcindentium ac corrodentium ejus particularam acies , per ramofas & pLcablies butyri & olei parte* > implicabitur ,
& obvoJvetur ; ejufque rofio & fcifTio calefactiocjue impedietur : prarirtim cumift pinguedine etiam ventriculus , h & inteftina , alia:ciue par
tes , fmt obducendx , eque adverfus corrofionem , tum fatam , tura
faciendam , rnuniends.
a Bib*t wtvittm trt ) Jol com niunt niii ad venrriculum , quia ftatim
mendatdecodlum rad. r.ipi , &atiip!i iterum vomitu excernuntur , ideoque
cif. cui butvrum, ant ol. aliquid ad cly (teres emollientes quoque injiciendi
datur : fed tan tum prodeft, quatenus vif- funtex decoft fem rapi, atripl. Hai.
cofi tliqui l,ac imoniam corrofivam in flor, mal v. violar, verbafei , in colatuvolveni.ex s elicirur ; fcdfxpe tamdiu radifToIve pulpameaffix .& ol Jini, aut
miiciag. fem. lini , Ffyllii , St vitelL
exfpecTtai i non poteft.
b Et inttfiinn.) Quia aut cm ea , qua; ovor.
per fuperiora exhibentur , non perve- '
Ubi 3 per vomitum purgati ruerint, exhibeafur fingufis hoc medica
mentum , ad cundem fcopum:
. Olei amygdalarum dulc i um
Tberiaca andr.
Mifce.
a Ter vomitnm p*rg*tifutr'm.) Ubi aut Cydon, cum fyrupo papav. exhiberi
aliquoticj a:ger vomuit. folummodo le- poteft.
miendum eft , fie mucilago fem, Ffyllii 1
Ad

5jt

M E D I A T I

Ad fitim leniendam hac a utantur ptifana:

2L Hord. mund. m. j. liquir. raf. pa[fular, an. /".
Malva m.j.fem. malva 3ij.
Coq. in aq. comm. ad iib.j.f. foft ta colmar
fro Ptifana.
a Virtu* ptiftnt.) Sic Folium Tem
per vivum in ore contineri potcft , poftquam pellicula inde fuerit abftracb i S
in aqu fuerit maceratum.
Dubinin eft, anacida, qua: orJirurib pro fitt exhibcrifolent.'hic conveniant? quia arfenicum fpecies falis eft :

videntur acida ejus vim pofl infriogere , fed quia non eft alkali , ideo dubiura
eft : acida quoque nocereat partibu
erofis , ideoque reliuquendaporos flint
illa, & mdica cererilix quaariras pro
iti ufui eT: potcft.
J

Subinde etiam fumant de hoc fyrupo:

. JT. acetofitatis citri
Violacei ). Aiifce.
Ad venenihujus partes implicandas & frenandas magnopere etiam
conduccnt fequentes tabellar:
2^. *Crjftallivcri,
Margaritarum an. $j.
ontmdantur , & poea teranturfuper marmote
In alcohol, five pulverem omni afperitate orlaium ; deir.it
cumfacchari albi fiij, in f. q. aq. meliffa folutis, F. tabellar.
Itaque de his dragma quantitas per vicesfubinde ipfis exhibeatur.
a Cryalliveri.j Jol in libro de venenis proponitcryftallum foffilem, tanquam fpecifcum antidotum arfenici, fed
rix ab fpcrandum eft fat fubirb aliquid boni : etiam ejusfcabritiesapartibus fauciis videtur ferti , alias

forte materiam anheream utilem in cor

pus norum introducere poJTer ad corapefcendum fermentt iones preternatu
rales .- deberctque in polliocm inpalpabilcm pnmum conten'.

Item magnopere hc conducit cryftalli alcohol , ad 3j. cpantitatem

cum cleo amigdal. dulc. recenti exhibitum.
Lixivium farmentorum per os afliimtum etiam fummopere hie prodeft ' cumfalinar ejus particular, cum arfenici particulis acuris, inlbr
pectinum fibi mutuo implicatorum ita inter ic contexantur , ut mutua
acies abfeondant , atcjue ita vehemewiores punctiones impediant.
a List

CHOLERA AB ARSENICO.
a Lixivium ptrmeniorum.) De fubita
aftioneacidi & alcali modo locuti fu.
mus , arque fi lixivium u I la ratione tollerari poTct , id effet in Cafu veneni acidi , fed nata: fubitanea fermentaciones

559
8c potentes.fufpicionem adftantibuj movcrent fecundi vcneni a medico propi.
nati j le iam diximus , partes fau
cial non poffe ferre nova hsec acria.

Poftridieadexcretionem reliejuiaram veneni , fi tormina adhuc adfint, finguli puerorum fumant 3v caflia: recenter extrada: , informa
bob".
a CrafiU $v.) Sic hoc quoque eft
Diatrag, frigidi ,
vires puerorum, fumatur potius
Confer, de hyacinth.
mithridacii 1* aut requiei mcor 3>fi.
Puer quidam haufto copiofo fpiriru
aut fumuntur ipecies Diamargar, frigi- juniper ino , indeque femi mortuusfim ih modo curatus fuit.
di
/
1
Tumcjue in reliquis remediis etiam perfeverandum.
Inter alimenta a exhibeantur Jac , oryza , jufcula pinguia , butyrtim
malva, portulaca ; vitentur omnia alimenta acria.
a Exb&tanturUc.) Reliqua per das- I pruna , hordeum exeorricatum COcbm
tam emollientem funt perficienda , lie in jure pulli, aut lacle dulc,
conyeniunt lac dulce, buty i um recens, [
. '

XXVIII. "i
MEDICATIO

COLICO

VIR I,

DOLORE,

Ab humoribus frigidis & acribus "fj

EXC

,. s

ARNIFICATI.

Vir quadraginta annorum , otio deditus , pituitofs incidit fubito in

vehementiffimum totius ventris dolorem qui Zubinde in varias
'
Yyy
abdo-

MEDIC ATI .

-iomjispartes advagaair- Aiieft oauia &

et*am pW*ofcI haenus c leva vit.
a JlitMMK ) DiiHnpuirur dobr non folum per riKfemeriCJs
hic Nephritide , quod dolor liic non fedea<km fioee fm gafiticas
fitadeo fixus, fed fubinde difcurrens , I triculum fuit depota.
Se iubms fea-'l K bvtm.) copterea quedrotitur.
mitiii tiojo aufcrtea , qoz in nreiait
b PitHteforum vomitas.) Non mi- continrntur , eft figtmin , humons
rum, quia ilia pituita fal/a, acidave, acres cfle etiam tunicis impaos.
fiduvtm io hoc argro ventriculvs * & mtiftina i utexnau/a, romitua & doloribus abdominis vagis, eft raaoefbibau
a Et tnitftint.) In inteftino Colo po- ita locum ultrocitroque mutate.
Saipe etiam malum hjc.-ct intra tuni
tins hie dolor oritur, iquia ibi ob vl
vula copiofas humor acris non poteft cas j & rum dolor eft pcrtmiciri.mus
Morbus , cjuo .Tjcr affliitur , tit intemperies verrtnedi Se intri inorurp pituitofa acris & flatulente $ cjua: nauiam , vomituro , & yehementcm lflum abdominis dolorem vaguro excitaos, a Dolar Columyhhitofus acris & flatulentus appellari conibwit.
a Dolor colicm.) Eft fpeciatim flatulentus, ab auroribus dicirur tanquam vagra.'
Caufa prima hujus morbi , a eft otium & temperamentum pituito'urn
ooftri cgri. Hinc multa pituita incorpore ejus genita, & cura fanguine
mixta, in inteftinis exiftens , antecedentam huic morbo prarbet caufam. In inteftinomm vero ventrculi , 8c pra;cipu in coli tunicas & cayitatem eftiifa , ibicjue in flatus conver/ , eacjue acrimonia fu punguns,.
& rarefaione diftendens , & varie per illa dcurrens , d vomki , fear , & doloris iftius vebementis 3c vagi , com mois exiftit caufa.
a E otium.)
ca.
lu ittttflitiis exiflens.) In hoc fu
qiiidem intra corum cavitatem pituita
tabulari ponenda eft , quia dolores va
gi funt, alias materia eft inteftinolum membranis pemnacifiime inpaAa , tumque euodem locum ferrant

Elfufa) flatuum occaGo fxpedant feces induranrar obturan

tes ftulam iereftiaalem.aliqnando ver
mes , vel craffi , V -fe ol , faJfi , aut acres humores cellulas inteftini coli divellentes.
d Vomitut , [. )
caufa liter in ventrculo , fed h pituita
id inteftinis nauix& vomites caufait ,

D O L I S

L I I.

|4

iddebcret cTc propter irervos fexti pa- 1 qtiemadmodum eriam votmtui fit in
lis ipfis cura ventrculo communes , nephritidc.
Yericulum eft , ne hic morbus fa doloris vehementia" convulfionem , fyncopen , vel inteitinomm inflammationem inducat.
a rericulum.) Quandoquenephritidii eft prasnuntia : afiquando flraogurise.
Curatio itaque therapeadca * circumfpcclc mox adhibcnda.
a Circumfttlt. ) Ne videlicet ante 1 vifcofam in anguftiasviarum,& tali mo.
evacuationem univerfalem per intern- doadhuc plures &p:rtinaciotcsobftrupcftivaiudorifera impellamus pituitam \ iones faceremus.
naque confiftet in humoram pituitoforum evacuatione , flatuum expulfione & difcuilionc , ac intern periei per contraria correctionc.
Mox itaque injiciatur a talis clyfter:
. Herb. malva beta , nurcurtalk an. m. ).
Rad. altbaa. j.
Fier, camemillor. p. ').
Furjuris m.
Sem. anifi, carui, ammi an. 3jp\
Fvenuh 3j.
Decoque, inaq. com. ad lib. j. In Colatura dijfolve ele. de
hiera fiera . diaphanici an. %$f. faecbari rubri l. cantomil.,
anethini an, 3vj. falis corn. ^j. m.f. Clyfter , moxinjicw
endus.
a Talis tlytt.) Si plethora adit, aut 1
Herb, abjnth.
rnagnaeacochymia, virefque conftant , |
Cri. bttted.
poteft vena fcc.iri.
Quia humores frigidi peccant , ideo
Ruu.
debet prxferibi clyfter magiftralis.
Sem.tminiec
Calidiora poilent ingrcdi hanc for
-*// an. g.
mulara in caii aut pituita; folios , aut
F.decoclio in hite , colat. adde
aciditatis v.gr.
Rtul.gilaiig*
Catrei
fp vimtxtrafti.
alum, aromdt.
M.f. Clyfter.
Et a oblinatur venter calidc hoc olea:
4. Ol. anethini. b camomillor.y lilior. an
Yyy

Obli

M E D I A T I O.
54*
Sabin*
t oblincxtur venter ] Externe prodRuu
eft face u lu > ex tunco m acerato, tofto,
Menth* !
Si mola contrito, Belgice Jllout diclo ,
Majorait*
Cum cumino , file , &flor.camomill.
Salvia;
quails cd , qui fcqtiitur.

. Hordtifatum Ml Malt* , m. iij.

^bntbium romtnum SceHot. tamomilL. m. j.
b Ol. camomiU.] In formula jl: tor.'s
Sem cumin, une. j.
locoolei camomill- fit
Salis m. fem.
Olci papaverini.
Camphor, drag. j.
Salis card, bened.gfi.
M. pro icculo uno: fie etiampaM. quantum fieri potcft , cum quo
retur & alter. calefaclus,alternatim im
oblinctur Tenter, fed non puiem inuaponacur
Si xger cuminum aut camphoram clioncmmultum pofl.
ferre non poteft, fubftituantar
Sii-egerclyfterepurgatus, dolore non levetur aexhibeahiripfiruc
haultus:
. Pulv. inteftmorum lupi , vel tefi'tcul. equi, 3j.
Vint alb't ^iij. mifee ,/. Hanitus;
a Exhibeatur ifhh $~\ Peros
exhibaur lac ci dl um cum allio , quod I
potens cd in caufa acida , adt pituitofa '
mul. In eodcmcafuprodeftcaftoreum
cum vino hauftum.
Lac cum m ul eis floribus fambuci coclum, tempore prxfertim matutino
hauftum, prodeft, & tuminleclo bene
reclus aeger contineri debet, ad diaphoreiin promovendam.
Sperma ceti recens , & non rancidum cum vino gencrofo cum fucceflu
exhibetur , ad
Am talis hauftusJ)c. Olei amygd. amar. ^j.
Camphor, gr. y).
Laud, opiat. gr. ;, aut i j.
Syr. pipav. "iij.
Vini albi gallici calidiflimi^j
M. f. Hauftus.
Sequens hauftus incomparabilisefl ,
frquentera me exhibetur cum lucccflu
on medtoeri.

Ijt. Vini albi gallici generof. aut

Malvatici?,
Aqux vita: math. ^.
O!, amygd.amar. 3j.
Laud, opiat. gr. j. aut ij.
Sals mixti (additur faVjiriadebent fe componere ad fudoret)
Camphorxgr. iij.autiv.
Syr. de papav. jij. aut iij.
Crocigr. vj.aut
Extracta croci ?.
Sp. falis ammonuciaot
Salis dulcs ^'
M. f. Hauftus.
Quz potiofortiterdebetConquaflari,&
quamvis intime non mifecatur , pirum
intereft ; nam Ii eo momento , quoconcutitur fortitcr,bibatur,fatis erit mixta.
Aut fumatur tincl. opii coch!. .
Cum vino albo calido, cnctiam addi potcft
Oleum nueiftx expreflum Se
liquefa cl um ad gutt. ZT, aut xx.
udoioi

DOL ORIS

COLIC I.

j43

St dolor nihilominus perfeveret , vel revertatur , in decoto prion's

dyfteris diflolvi poterunt aqua: benedicta: Rulandi iiij, cum diapha:nici Ij. atgue ita injici per anum.
Poftea fi etiamnum pcrivcret vel revertatur dolor , exhibeatur pilula
fata ex gr. v, laudani opiati.
Cr. v. Liiiani. ] Eft vchcmcntior 1
dofis, potiuslit

MiihriJjt s$j.
Lend, ofUt. gr. ;. a ut i/.

In villus ratiout j ir fit temperate calidus > & abdomen ealidis tegumentis bene muniatur. Cibut fit facilis digeftionis , liquidus, minime
flatuois , ex carnibus vervecinis , pullis gallinaceis ; elixis potius , quam
ais. Conveniunthicju/cula caponum & pullorum ; pra:fertim in quibus thymus , rofmarins , hylbpus , origanum , apium , fimiliaque funt
coda. Prandium fit parcum , cama parcior. Potus fit cerevifiack vinum
generofum. Ante cibum , imtum le exerceat ; cibo quiefcat. a Somnus
fit longior folito. Alvus refpondeat arte vel natura. Animi patbtmata
triia vitentur.
a Somuutfu longior.) Si lit pituita fola , fomnus debet clTc brevior.

XXIX.
MEDICATIO
COLICO

JUVENIS,

DOLORE,

Ab humoribus ealidis & Acribus,

Laborantis.
IUvenis z6. annonim , bilioius alimentis calidioribus aliquamdiu uilis ,
incidit in a vehementillmum ventris dolorem , ab umbilicali regione
verfs inguen finiftrum pracipu vergentem , eundemque locum iervantem. Cumque ipfi vinum cum aromatibus quibufdam mulierculis
Yyy 3
eilet

5J4

MEDICATIO

effet exhibitum , , doloris craciatus in univerfum fuit auc"his. Jamque

interna lancinari mordm, & exnri videntur. d Adeft 60s , Ihgaxati.
ditas , infomnia , atque etiam urina' in excemendo acrimonia ; e naofea, 9c bfofbrum vomitas.
a Vehtmentimnm venirii dolorem, j eff febrcula; alicujus yrnptomaticz at
tiam in prxccdenri medicatione dolor dolaribus.
vehcmenttffimu* fuit memoratus , fed e Itemnaufcd,vomi!us.i Signum pj eft, ut ille ex pituita fuerit di- thogaomicum caul"x vifcox & bilior ,
fteririvus , auc ex acido (lindens , at nam naufea oritur :1 Tifcidirate.
Et vom it us oritur , quia dam [piri
vero hic puncrorius.
Eundemaue locum fervuntem.j Si tas flaunt in ventriculum , uuot que
gnum eft , humorem impadum cflc que fn fi bras ire u lar es pylori , enmque
membranis, & difficiliorem fore ejus elaude ndo , fit ut , dum interim coo.
curationem*
\ ftringitur ventricules , Je contents per
, doloris dnlm.) Juvabat pylorum jam claufiim exi.-e non pofhoc in caufa frgida , ideoque noccre funtj perfupenora evacan eanecefl
ffr.
debet in caut hac calida,
d utt pris. J Hste Ttdctur comes l!
Afcaur in hoc egro venter infimus , & in eo potiflmum , mtftk
colon ; idque ex ingenti illo dolore ventris , ab umbilicaH regione , ubi
colon auguitius creditur , & quo potifimum vergit , verfus inguen finiftrum praecipu inclinante > eft manifftum.
Morbus > quo hic arger afligitur , a eft intemperies intebnorum ,
' coli , biliofa , five calida & acris , vehementiflimum dolorem
in illis partibiis vehementifimo iio motu excitans ; Eaque ideitco dolor
eolteus biliofus , fymptomate } parte fiecb , & caui efficiente prxima,
appellari poteft. Jfque ex fymptomatis , in hiftoria coramemoratis , innotecit.
a Eft nttmptriet hiUtffiJ Tempera I lioforum fignificant,colicamelleabha'
men tum argri bilioum , Sc vomitus bi- \ moribus bil ioiis or tarn.
Caufa procatarclica hujus morbi eft diuturnus calidiorum alimentorumuius calidiaue inde in segr corpore geniti humores antecetnttn
hujus morbi conftituunt caufam.
a Calidique indegeniti bmores.] Pro- I lumininteftinorurncavirate, fedettun
duciturhic dolor colicus abhumorebi- inter eorum membranas fxpecontmeliofo, cujus fal mordens cil , qui neu fo- | tur : cujus partcula: cum reeipiunmr

DOLORIS

COLIC I.

inferos , per quoj tranfircnon poflunt, & rumpendo , dolorem esigHum

concutiuntnr ; rcciprocantur , ft *tt- prod. i mit : cl ctijm htri potet , ot
outmdiu fervaimir in 1 Iiis fori, & lie .IpAiricul* ui recipuntur to poris , uc
Abulias nervorum vcllicando , licJendo, Hn&unmauoacmquandam effitiant.
Pars vero a inteitina , pracipuc in colon propuM eorjue inhibits , ibique ab aromatibus cum vino exbibitis fxagitata , ac iJlas
partes v^bementius vehrcans , humorefque ac fpiritus in toto corpo
re perturbaos y intemperie! bit jus calida & actis inteflini coli , vehementimique iius colici doloris , interna lancinantis moxcientis , Sc exurentis; non omnium reliquorum rmtomatum , xgrumhunc affligentium",
quacque fatis facile , ex iis , qua: jam diximus, explican poflnt , conti
nent eft caui.

toque imbibita.~\ Om nes pirres \ b .'] l eft, exagitans fer.

Temper imbibunt humores , id cft , menrationc jntempeftiva & nimis vehabent tubulos humoribus repletos , fie hementi', aiitpiaternaturali faltcmexiam Riverius in Prax. Iib.4.c.ip. i.pjg. j citara,
441. & feq. air, quandoque humores
Cintintnt tauf*.~ Hzc eonlltit in
hofee acres nteftinorum tunicit impa- obftru<ti tubulis nteftinorum , ubi
ftosefl, ut non tam facile inde evellj .humores acrcscorroivibgnant,
queanr.
'
Pars enirn perturbaromm humoram & fpiritoum ados&cefoptagum delata & partes Jas exficcans inducit fttim & oris ariditatetn ; ad ce
rebri vero ventrculos devea * eofque vehement! foirituiim animalium
dilatatione, & copiofa in ventrculos cerebri impulfione , nimis diu &
vehementer diftendens , & expndeos , a producit iafctnam ; veficam
w cum urinis perveniens ,8c urethram mordicans, gignit acrimonie
inurina excretione fenfum; in ventriculum veroeiifa , euinque fu quantitate & qualitate acri & calida ita vellicans , utfiat tnfluxus vehementior
Ipirituum animalium in fibras ventriculi oblique afcendentes , excretionique per fuperiora infervientes , p*rit naufcam & bitkforum vomituvi^
a Troducit infomntam.~] SufTicitcon "tes, adeoque impetuofi 8: acres,
cipere, qeod in orrmi morbo ardente
b X)rtthram moricns.] Aliquando
rpiritus fiat nimium ubtiles , abundan- iftamordatiofir, aliquando non.
fer'uulum eft , ne hic morbus , dolors fui vehementi , yncopen ,
convulfionem } vel inteftinorum inflamxnationem inducat.
a Vtr'f

M E D I
54
r a Vtrhuhm. ) Clica biliofa fa:pe
terminaturin pualifin, praicipue fi bilis vifcofitatem habet adjunctam , quod

A T I

temerarieclyfteres difcutistircs iviciartur , fed hoc potius tribuatur refrigerantibus intempeftive exhibiris , aat
quantitate aut nimio qualitatis gradu peccantibus. Vide Hart m. Praxin
.01 chymiat.pag. 87.8c 18.

Curatione confiftet in humorum bilioforum expulfione

biliofa a corretione , & doloris ablatone.
a Corrtfiiont.) Singulariser ctiam in pororum obruflorum referatiooe.
a Mox itaque injiciatur talis clyfter:
2|. Rad. altbaa, malva an.
Fol. malva , althta > violara, lauca,
Beta , mercurtalis an. m. j.
Tl. camomill.p. '}.
Sem. lint , fanugraci an. 3$.
M. F. Ctyfter.
a Mox hiqut .) Si plethora , aut lar. Jx.diflolre.
Conftft. hamecb. Jj.
magna cacochymia & vires adfint ,
Laf. pruntU. Jij.
prsEcedere poteft venxfeclio , ut in meTttlli ovi Wo.
dkarione prarcedente.
M. f. Clyfter.
Cljtr.) Sit hic clyfter emolliens
Sc carminans, ut autor pra:fcribit, in co
Per os etiam capiat talem hautom , acres humores temperantem
. Syr. ex infufione rofar. fallidarum ij.
Serilais iij.
M. F. Hauftus.
Syr. rof.ptU. ^ij.) Sit iftiusfyrupi tidie
5j. & addatur fyr. de papavere 3.
Spiritm faits
Sulphuri! aut
Si malum eft pertinax , adde
Sitri gute. vj. a
Laud, opiat. gr. j. aut ij.aut
adinfringendum videlicet falcm"
Tin opiicocbl..
Cum cerevifia bis terre fumatur quotPoftea adhibeantur purgantia , bqux biJem vacuant, quale hoc
equens :
. Fei.

DOLORIS

COLIC I.

tit

. Fol.fentumund. aj. ubarb.%).

Sem. anifi >
Infundantur tnaq. decoionis hordeiq. f.
Colaturaformer exprejft adde
Sjr. de cichork cum rhabarb. M. F. Hauftus
a Tofk4dbibtntnr furgtntia.) Pri
mo dolores atrociffimi leniendi Cunt ,
& impetus humoris acris infringendus
eft per tindu rx opii cochlear unum , uc
ita inducas habeat arger, & mcdicus
tempus lucreturadfalem educendum.
Dein leis purgado inftitui debet
Cum extr. rhabarb./cr*f. j. autgr. xxv.
Pofiea fudoriferum exhiberi potcft ,
quod mul non nihil lit anodynum: ex
i. Bo\oit. miner, gr. xir. x vnj.
Crociet. vj.
Camfh. gr.H). aut i v.

Lui. efiat. gr. j, ij.

-Jq.cardb. une. ij.
Syr. papav. une. fan.'
M. f. mu**.
_
b Qjut biltm vacuait t. ) Generatim
hic notandum, quod purgantia vebc.
mentiahiefint vitanda, tod Hartman
nus loco citato commendat extract cur
iae majori, aut
Ij. Extr. rhabarb. 9i- -Ut gr. xvj.
Refna; fcammon. gr. ij. aut iij.
M. f. Pilu/se
Diurtica etiam multum Talis eliciant
ex corpore.

Ad vends inunctionem 1 adhibeatur tale linimentum :

. ol. rofat.y camomiller. vj.
Butjri vulgaris
m'tfee.
a Mbtbeatur taUlinimtmum.)Qin01. papav. ant
quam pu tern id non magis Jiic, quam in
Hyofcyami q.f.
M. Linimentum.
med. przeed. adjututum efl ; quis
Ol. rofac.) Oleofa hie lulpea valvolet tamen ,
de furit, quia illa bilem augent.namo. Vngum dearthauitag],
leofa fiixa valdc acria fiunt.
$).
Laud, optai &
In magna doloris per/everantis contumacia -exhibearur pilula: lau
dar opiati gr. iij, vel iy. cum vel fine laeamigdalato.
a Exhibcaittur piluU laud, optai.) Aut ' copile poteftbibere , fi fcrat illud venpilul.de cynogloflagr. vj.autviij. Vi- triculus , & cum illo extraherc 4 fern,
de Ruland. cent. J. curat. %. ubi cas ad frgida majora Sc fem. papav.
5j exhibere videtur.
| Sudorfera non falina cum opiatis
Cm kc.j Etiam folum hoc lac mixta, funt maima; eficacia:.
Zzz

Balnea

*<t*

M E D I A T I .

Balnea hie etiam con veniunt, ex decocb malva; Sc viokx , cum

Acribus camomeli.
Vius ratio 1 fit frigida & hmida. b Crmor hordei hie eft utilis , &
lactuca , five cruda , five , & alia ejus generis. Laudantur hie
pedes, & c extrema? partes vitulorum& vium. fotus fit J cerevifia tenuiiftma.
a Sitfrigida.) FrgiJa hic non pro- lium vifcoitate fui acrimoniam ternfunt, nitinirrara fint , quia poros mi- petam; ut Sc oraaia acida.
gis claudunt i fe ttm_4-r.it i.
d Cereyifia. ) Sit mollis & ingnit :
b Cttmorhorti. ) Crmor hordci, qui porro quies comroendcrux amrni & cor
yaldc emolIit,hic uriliseft.
poris, C& fomnus.
Extrem* partes.) Extrema anima-

XXX.
MEDICATIO
ILIACA

VIR I,

PASSIONE

Laborntis.

Vir }6. annorum , ingluviei deditus , cum 9 varii generis malis cibis
longo ternpore eflet ufus , incidit in intolerabilem doloris cruciatutn;
totum cjuidem ventrem circumdantcm , id maxime in umbilicali regione ,& circa hypochondria , ipfum miris modisbtorquentem. Accerflk
cibi faftidium , & deinde etiam vomitus , quo nee cibus , nee poms > re
tinen poteft. Multos corruptos humores per fuperiora excrevit. Alvui
ita adftricb eft ,ut nullum flatum, necdum cjuiccjuam aliud , per infenor
excernere cjueat.
a Varii generis malis eibis.) lieft , guibus oleofis, modo frigidit 3c crsmodo acribus, tum efculcntis , tumpo- dis.
tulentis & calcfacicntibus, modopin- , b Torquenitm ) Hie ufqut !::* ran-

ILIACA

PASSION I S.

tum eft , fequenres gridus iliacam di- j ne conftituunt eflentiam iliac* paffioinguent i clica.
nis: quantum enim advoinitum,
MvHt it* *iflril<t */? ) j'vi in cholera adiepoteft.
adftrifbo cum intcftinorum convullio- '
Ajficiuntur in hoc xgro ventriculut & inteftina , ac inter ea potiifimum
intejiinum ileum. Idcjue ex vomitu & ingenti dolore , totum cjuidetn
ventrem i fed regionem umbilicalm & hypochondriorum , ubi inteftinum ileum drum eft, potiilimum occupante , eft maniR-ftum.
Morbus, quo hie xger aftligkur, eft intemperies ventriculi & inteftinorum, a ac prcipu ilei acris & ptrida , & forfan conim ctiam anguftatio ; d : dolorem crudelilTmum in iis partibus, ac prarcipue in ileo, eac
pnterea corruptorum humorum per iuperiora copiofam excretionem
per inferiora impediens t lieus , vel tliaca puig , parte prcipu aifeta,
vulgo appellari folet.
a *Jc prteiput ilti.) Non opus cVhic
illa anxia partium diftinclione , cum
monitumlit , m-dicamenta inter
na peragrare totum corpus.
b Et Ptrida.) Quid opus,hoc obfeurum vocabulum addi , an non fufficit acris corrova frigidis . pinguibufque
permixta
' Et forfin etUm dngumo. ) Hic
lut angulhtio , aut przcluio incertinorumeit, Se quia etiam convulloadeft
inteitinorum ; mrito fufpicamur, hune
ifR-clum fecibus alvinis indurarislblis line acredine non oriri. Quapropter
iliaca; pafllonis nobis ftatuitur,
inteitinorum,anguftatip aur totalis pra;cllio forte ab humoribus intratunicas
batrentibus. Per quai anguftias cum
ucees ( prasfertim cum indurata: funt)
tran lire non poflunt, & tarnen interea
inteftina , (piritibus animalibus fol to
modo comprimantur ; aut etiam in hoc
cafu ab huruoribus in membranas intefiinorurh impa&is , arque acrioribus fa
cis , velliccntur, Sc convellantur : non
um eft, cum pet inferior, perintc.

ftina, nimis angufbra autdaufa nempe

tranfirenon poilint,quod tum per iuperi
ora aiumpta,& f.cpe fices excernantur:
qua; feces ex inteftinis tenuibus folenc
afcendere, raro ex era (Iis, quia illorum
vlvula; afcenfum faccum impcdiient.
d Qu dolorem crudeliimum. ) Ab
exerementis furfum prerfis inteftina in>
terdum inflammata , aut exulcerara, diftendentibus aut etiam, quia valvulii
inteftmoium fit vis , quarum aliqua:
fotfan etiam rumpantur.
e prxttrta corruptorum humorum.)
Etiam aliquando fxcum alvinarum , nec
non clyfterum, & fuppotorum; rariflrac quidem frees rejiciuntur ; fed potiui
materia ftercori fmilis , ciborum vide
licet corruptorum & fatidorum.
f lltui Vtl ilitt* paio ] vcl volvulus,
convolvulus , milrcrcinei, Chordapfus, quod inteftina fentiantur manu ad.
[motaquali Chorda; tenfa:.
' Auclor hune cafum dtfcribit ad diftinctionem cafus fcqucntis , qui iuagis ad Chirurgiam fpeftat , hic vero
magisad Therapeuticam.
Zzz
Ctuft

550

MEDICATIO

Caufa procatarlica hujus morbi eft ingluvies illa , qu varii generis

pravi cibi diu viro hoc ingefti fuerunt. Pravi vero & corrupti humo
res hinc in partibus afleftis , jam commemoratis , geniti , ibioueexiftentes, b&cuminguinemixti , & per corpus diftiiii, antecedenttm
hujus morbi conftituunt caufam.
a Pravi vero v corrupti humores )
Iliaca paflio oritur Gepe ( ut dixi ) ab huribus acribus intra inteftinorum mem
branas hxrentibiis , & tunc farpe pra:cedere folet dolor colicus ( cujus curam
babuimus antea ) cum aut line febre.

b Btcnmfanguiutmixti.) Plxrumqae
hoc obtineat ; fed magnus in dixtaer.
ror in ccena potert de noe facer leon,
pnufquainilia faburra notabto qumtateivcritad Cmgumem,

Pars ver eorum ab illis imbibita , eacjuc i acrimonia & cepi vellicans>& forfan etiam a craifitie fu,b vel convolutionem eorum pravam
excitando , anguftans , tntempertei hujus , doloris truitiijm i nm
exeretionisper fuperiora inituta , per inferiora vero , ob fpiritus anima
les, qui in fibras inteftinorum oblique afcendenres fortiifim ab rntatione
hic fadt fluunt , penitus impedita? ; itemejue cibi faftidii , d continent
eft caufa.
a Craitiefut.) Adde & vifcoitate,
Pravam.) ldeft, in nodum quafi,
alioquin non tam facile fient obftrtiftiod Continent caufa. ) Caufa frequent
net , & humores etiam facilius difeu- eft obftrudho inteftinorum a Ficibtu
terentur.
nduraris , aut ab inflammatiooe, re
b Vel convolutionem.) Hauferu? ne exulecratione inteftinorum bubonophanc convolutionem fieri poTe, & cele, vide med. feq.vel ab inteftinorum
lum etiam in ea fententia , ut putem , clico dolore vehementiori , unde inunum inteftinum non pofle ingrediini teftinorum
e fiat convulo
" 'UIUVI fabin
IJ 4 Lf llJrfUJ
aliud , cum funt alligata mefenterio, ta- mationeoriatur ; a letfebriseot;Dua,
flus vero externus videtur cam com acuta, & dolores acerrimi cumardortprobare
bu in ventre.
s Vericulum eft, ne hic morbus ftercoris vomitum inducat , & gram
lyncope, doloris vehementiindud, occdat.
a Periculum. ) Vix aliqui evadunt.
Galenusait, nullum evadere : aliquos
tamen, fiabadjricbalvo, aut hernia,
ait Riveriut : fi fU(jor frigide copiofus,

extrcnomm refrigeratio , tremor dis, inquietudo, animi de/iquium adfint , brevi moriuntur , vide S. 6. A. at.
S. 7. A. io.
*

ILIACi

PASSION I S.

Diligenti flma i taque Curatio mox e adhibenda ; Eaque in humorum

pravoram per inferiora eductioe , doloris idatione , & intern pcriei per
contraria correctione confiftet.
Mox itaque a injiciatur talis clyfter:
. Malva, bifmalva , mercurialis, bet*t an. . ].
Rad. althta
Tier, meliloti, camomill., . m. ..
Cartear, fingu. %f.
De coq. injure pullt ad Hb. )f. in Colatura
Diffolve c elecluar. dueatholtet , diaphanici an. j.
Vitelli. ovi No. j. d butyri, ol. anetbini an. j.JJ.
e Salit comm. 3j. Mifee F. Clyfter, mox injiciendus, & quam
diutifmc a^er poterit fretinendus , & aliquoties reiterandus.
a Injidatur talis clyer.) Siangufta- intefttna fc arifiius conftringunt ob ma
tio producatur ab inflanimatione, tum jorem inSuxum fpirituum animalium
Kna:feft io debet prxcedere.
ad harc,pori vento conftipantur
Dein clyfter debet injici, qui hic optiPr.rfci r im , adfi t in fl a mmati o, po
me convenir ex Icnientibus , & cmol- ros frigore acris conftringendo, morbus
Jientibus paratus, ut i ta humores acres ' augetur. Imo licet m prope ignem
temperentur , & partes ab acrimonia . attraxeris , ut calidus exiftat ; tamen
defendantur ; prztcrea hoc commodum cumefflatur, frigidus eft , quia verfiii
adfert j quod vias lubricas reddit , & ; lineani reftam tan tum moverur.
diftcnfbiies ; & propterea cas prepa j b IurepuUi.) Quod fit infulfum.aut
rar, utfxcesfaciliusdcfcendanr, & va in aqua hordei , ant li febris adlit in la
pore fuo farces mollit , & ideo ! non cle dulci: fi fit ab inflammatione, fiat
eftaddendus. Sit vero talis clyer.
decoftioinoxycratoad ?viij,x.
La(l. dith. une. X.
Eltft. diacaibol.) TJbi ter qtiaterve
*4dde facchtrumS
injeftus fuit clyfter , Sc jam minor eft
albumin* ovorum
convulfionis mctus, cly fieri aliquavis
Et mtKtUginim ftrn. fffPii
pnteft addi ad expel lendas fices adeoq u
Non nimis magD quantitate inji ineodiTolvi poterunt cleft, diacathol.
ciendus eft clyfter ; ne nimiumdiften- drag. vj.
.
danturinteftina, Si dolor exacerbe tur :
d Butyri ,ol.tntthini.') Optimusclyflerlenicns paratur etiam ex ol. olivar,
adeoque ad . x. injiciatur.
Aliqui inteftinum per anum folle in- cum parte butyri infulli.
Si materia per vomitum ejeta fuit
fiant > ut facilius fa-ces defeendant,
quod tamen plus nocet , quam prodeft, biliofa , tunc ab oleolis poflumus abftinam Ii faxes indurata: tint , quo pafto nere : alias etiam poflet clyfter parati
contra acra folle inflatum defeendant, . ex oleo amigd.dulc.
on video , fed cum flatus remittitur , i e Stlit.) Hunc vitandum ciTe pu1 ZzZ 3
tern.

M E D I A T I
55*
tem , nifi forte abfente aeredine , flari- 1 tis. Tunc , poftquam eollegimas om.
bus inteftina cendantur.
eia tat lk cmoilica , poteft (tasado
f Rttinendu ) Ergo fal abfit , deten- aut tertio clyftere falcm addi.
tio juvat, cum ileus eft afxcbus indura- 1
Ubi per inferiora excrerio dicjua facb fuerit , a talepurgans pero
dandum erit:
. Caia recent.; 8$.
Elefluar, dtaphanici , diacaibolici an. Jij.
bOleianift. Aq. decoct, bordei q.f. mie F. Hauftus c brcvis.
a ttle purgaw.) Poil injeftionem
cly fteris>purgans auctoris convenir,nam
yalde lene eft , cujus hic eft defcriptio.
jjt. Caff, reccttier extrt, une. lew.
Edt. diaphonie.
VUcathol. a drag. i.
~4. hord. deto. une. ij.

M. F. s:
A flu mi quoque poteft mercurius '
cum vitello ovi aut pinguedine ahqoi
for mix tus , ne intefrinisadbzreat.
b Oititnifi.) Nirms calidajs Sc
eilet , niii aci dum peccet.

Per os etiam poftca exhibeatur a oleum amygdalarum dulcium ad un

cas duas , cum jure vervecino mixtum.
a Oleum *mjgi)Pinguia, ut ditum,
fre' gr. j.
hie fufpefta funt in cafu inflammationis.
Lindan. opUi.gr. i.
Pro vomitu optimum eft ol. nuciftx :
M.
yel quod fcquitur.
Horftius dicit fefe iliacos curaffe (
K. Ol. nucifttexpr. gut. xiij. XV.
elyx. propr. par. fed vix credible eft i
Salis abfynth. fcrup. j.
. . eft tarnen medicamentum procuum.
Venter a foveatur tali fomento:
. . Fol. malva, althaa, violara, an. . j.
Flor, camomior. , meliloti an. m.f.
Sem. Uni, anifi, anetbi an. 57.
Decoq. in aq. comm. q.f. pro Fomento."
a Fovtatur Uli fomento.) Fomentum ,
auctoris ventri cciamadhiberi poteft. I
Aliquiprofotu utuntur fpir. vini Colo , fi lit 1'.) h-imoribus frigidis ; aut,uti
dicunt , fiatibiis.< ...
Itai}ue etiam. balnea parantur zx oleo

folo , Riv. in Praxi,

Fotu generatim poteft fieri exfedimentis clyfteris.
b ~4q communi. ) Potius in Ijftedulci autaq. hordei , porro ex (ediatot
hu jus fomenti fiat cataplafnja.

ILIACI

PASSIONIS.

Et poftea venter obnatur tali oleo: 2|. a Ol. anethini > .,

Amygialar. ink. an. 5vj. Mifct. .'"
a Oltiantthint.) Pot ius
Hyofcyanti aut
,
fjfJVfri'f & . tJ
Mwi'i./fw. / grarc.

555

tii cam
xungUgaliineyA
-4natis &
, Bupro menti infitlft
M.f. Linimentum.

Dolore pereverante cxhibeatur talis bolus: .

a Theriaca andremacht
Requin Nicolai 3p\
land.un opiatigr. iij.
C*wr. <fc ^*. atb.q.f.f. Bolus.
a tbtridCA andrem.) Addite cam- i luUHWM
phorae gr. v. vel etiaoi fali? feufacchar I b <rd. epiat.) Narctica toleraii
icataigr. v. aut vj. , prarfertim in in- J pollnt obdolom.
In clyltere etiam antea propofito addi potent a philonium romanura
d 3j jJ.vel3ij.
a Vbilenbm) Aut opii codi I. j. aut ij. fed tunc purgantia pmitti debenti
In viftus rationc , iirjfitcalidiufculus. Cibut eupeptus & euchymus
exjufculis. Potus fit cerevifia & vinum mediocre, iemnm fitlongior.
Aivus refpondeat arte , vcl natura a Trift'u vitcntur.
Trifti.) Vekcmcnres potias a&at vitaadi feat.

XXXI. ME

554
XXXI.
MEDIC ATIO

F OE M I N .

ILEO, EX BUBONOCELE,
Laborantis.
Millier quadragtnta annorum , jam multas annis ex partu In dextro inguine nerniofa , incidit in diarrhxam ; qua , dum airum fre
quenter deponeie cogitur , inteftina, qua: ligamentis extemis artificia libus in loco fuo retiere folebat , in inguen cum tumore funt prolapfa ;
cumque ea b ob duritiem renitentem , in locum reduci non poflent , in
cidit in intolerabilem venais dolorem , circa umbilicum ipim potiffimum torquentem , at cum vomitu enormi & continuo variorum -'
mentorum , imo ipfaram etiam farcum alvi , conjuncbim. Iam biduo
"hoc torquetur malo, multaque remedia per os & anum funt abhibita ,
fed ea haclenus fuerunt irrita, Adeft fbncula.
a Ex ptm'in dextro inguine hernioft.) renkt) cit. quodxgrojacenrefupinj
Tumorcs.qui in inguine oiiri folent,p!e- tu capite deotfum , & pedibas ir/,
rumque funt quadruplices: funt peftilen- tumor diminuitur , & fubidic , uade
tiales ; fecunde, vencrci : tertio , tumores caufx antecedentes confiderandz fuct .
Si tumor in inguine a *
vulgares glandularum in inguinibus;
qMfttl, hernia: , ideoque attendendum tur , tum non adelt vomitas,
cft, quioam fit humor, ne alias magna b ob duritiem renitentem.') Tamos
producantur incommoda.
* durus eft, & renitens ob feccsiaduia.
Refer: enim Aquapcndens part. i. tas, &inirumeft, feces intus contcocap. 7. de Chirurgo , qui, cum putaret tas ita indurare potuiTe , com frequentumorem, quem curabat,eiTe venereum, ter al vum deponcre , dia , fit : tarnen
applicaviteiemollientia,&rcumadma- non eft tumor bic ab omento, quiaiituritatem jam videretur cfl produAus, lud non eft tam grave; flatibusvero
Lancett tumorem pertundit, & fimul major eft difteno , & dgito quidem
quoque inteftinum , unde mors brevi cedit , fed illico redit,
fubfecuta eft : Signum diagnofticum J ^de febricuU.) HCC fortuita ,
quod tumor ab inteftinis prolapfis perAfficiturin hac argra inguen dextrum , quod ex ejus tumore ; Seattfi'ma y quod ex dolore ventrs , circa umbilicum ipfam potiiEmam
ror

I L H

H'E R N'I Ai

5*

torquente', & firriorem in ingne' faiehte > ec non ex ehormi *

mitu , eft manifeftum.
' *
a Qjtii dolore tumormfutiente .) Non dolor potuit hune tumorem fatcifl , fed
inteftinum clapfum.
.. i
*
- Morbus, qui ipfari afrligit,eft turhor ingu'inis dexrri , ex inteffinorum illud prolapfu ortus ; qui intolerabilem ventris dolqrern , vomiturnque excrementorum , imo etiam ipfarum fxcum >, enormem &conti' nuum faciens , lietu 1 ex bubonocele appellari folet.
a .) Herniam veroefle , vult Aquapendens , ubi in fcrotumfuentprolapfa.
'
" ': i
v.
-.ia Caua prfcAtArftica hujus morbi eft diarrhara ilJa ; qua ajgra alvum
nrequenter evacuare , corpufque inclinare coaa , inteftinacum copio fecibus frequenti illo motu din inguen deturbavit; eaque ibi harrentia , atquc contorta prefl , partefque vicinas diftendentia ac dolo
rem in iis excitantia.defccnfumque excrementorum impedicntiajfowr/*
hujus morbi & fymtomatum funt caufa.
. . V! i* 1
fa procatarfiicA.)Cu procatar. adeoque aliud quid Kqairttur , nempe
tica in hoc cafu apud Auorcm eil par prim i ut feci bus intettna diftendan
tus difficilis , in quo valde convelluntur tur: fecund, te'nuitasperitonati.
infima; corpi
corporis partes ad factum ezpel indinare. ) Prifertim fi gravida
"ran
J end um ; altera caufa eft , ligamentum
fuiflt mulier & ultimi geftationis
Chirurgo non fatis firmiter iigatum,&
menfes.
,. ,
,

indinatio itla fuit ptomota diarthaa.

i In inguen.) Dilatato videlicet peri
b Et ) Diarrhasa caufa her- toneo, cujus occafio 'poteft eTe fait us ,
nix viz dici poteft , cum hernia jam lapfus, iftus, fcelevatio mmiipondcfuerit ipfiante diarrha-am ; dein etiam ris.
j
<^
djarrhau laborant , non tarnen hernia ;
4,1
Ab illapfis enim inteftinis factus eft inguinis rumor S< tenfio , & intetni claufio ; indequ dolor ; 8c dolore pori in cerebro ita fuerunt apcrti & fpiritus ita in eo determinad , utilli in iriguen muks , a impellcrent
humores , tumoremque & dolorem ita ibi augerent , ut tumor induraretur & b dolor intoleiabilis evaderet : in fibras vero inteftinomm obli
que aicendents fpiritus continuo ta influrent vUfea, yerfis ujjettora
--
A aaa
maeno

.M E D I A T I

"

magna mpetu ab iis contraa > cjuicqid in iis contmetur ,

"per vomitum continuo ejicirent.
a XmptUtrtnt humoret J Die potiut > afTecbm uberiut attrahantur , porro
T iul.T hurr.orufrt crrtulafio ibidem fifti ; mor* * quiere ibi fiunt corru.-r.
lur per pielfionemdiftcntiinteftini, un. j b Dolor tnicltrihiUs) Hic eft i
de vlli colliquunrur poptor compteffos i ullionum& febhs fymptomajticascao*
tobulos propiifarum partium non quod I Ou
pr.ivi humores , uti putaot , ad partem'
Morbus hie perieuloimus eft. Mcfus enim eft,ne inteitini fflap/ fat in.
flammatio , ex qua oriatur gan^rarna. t prxrerea , ne ex vomiru & dc lore vires ita profi rnar.tur , ut in lethalem incidatJipotbjmKin.
Celrrima itaque , quantum fieri poteft. ; tone morbus eft mv
ptignandus : qua: tota b in inteftini redueb'one , & doloris idaticne confifter.
a Cuutiont. ) Curatio ut in prarcc- locum , & rettnenda ligamento , quod
dentiarFcftuconliftitDemollitione,& figanicmum atc fatt* circa pa
dlfiHlfioncftatuilm.
claudi debet; poftea lenirer afrr ngeob in inifmi rtduflione. ) Inteftina tibus eft ufurpandum , ut perirnratom
itcrum funt lentter reponeoda in fuum Idilatatum iterumfcou'mcoDtuiiaiur.
Itaque tali decoclo emolliente 5c flatus difcutienteinguen dolens con
tinuo fovearof '
2f. Vol. ..1 fier. cAtnsmil., anetbi ,
Sem. Uni an. Mj.fem.eumini jij.
Couoqu.mtur in UlUbubiil prefetit* quo fpongit tmbaantur , ea?que calida; adhibeantur , Se leni prtifione manumn reducto in
teftini tentetur.
L
a Tvotet*r.\ Forus eWrttriens Se difCutiens preferibi poteft , tit fibrz relazenrur , dolores leniaorur , & flatus difpcntu, atque poftea manu inteftinum

poflir facilius reponi , fie * Ra

bilantes intra elapfum inrr/lmurn& du
riores emolliantur nonmhil, utjuefacilius ad aoum labantur.

Dum autem hoc agirur , a?gra ita in ledo erit collocanda , ut a capat
Taide fit declive , crura vero elata.
* Caput veldt (it exlhe) Nonnulli
pedjbus fufpepfi citiffime liberati fuerunt; poftquam vero inteftinum reduftum eft, ngulo accurato intra ab-

domen inteftinum conrioearar , adbt.

, beanrurque remedia cxrerna farcotica
cum lern adflritionc , quia pentonxum
in hac hernia fuit drlatum , turn i. eJoe6*-

I L E I,

ab

hernia:

7
gatum.

Jwotes.nempegluKnabwuv,
PrxiUntiftimum gluten eft J hernias JcutcaDguillararum.foliuarum.
S vero hoc ratione inceftinum non poteft reduci , cutis & peritonaturri
in inguine , ad inteftini illapii reftitutionem , a chirargi erunt aperienda:
& inteftina reducta , ope fiibligaculi , in abdomine retinenda.
a CbirurgU trunt tptritnit.) Ut inteftinum reponatur.collocandus eft fupinus, St pedibus futfum , ut lie
xelabjtur , quod l non fuccedat, manibus leniter intrudi debet ii nequc hoc
licccJjt,poft emollient a & alia necei-

ria adhibitajadfeclionemdeveniendum
eft ; fed turn illi cafut de/perati funt, Sc
diiEculter curauu vulnus,qiiia continue
inteftina propter refpirationem per volnus, pullulant : aliat per fubilgatuluoi
prolapfus imped tur.

XXXII.
M E D I A T I
a Cholera,

V I R I,'.

cum Convulfionc .
Laborantis.

Vir triginta annorum , crafls b & ingluviei deditus , incidir, e in enor

mem evacuationem d fpontaneam , qua multa corrupta per Lperiora & inferiora magno mpetu rejecit. Hanc ubcuta eft fyncope j
cju vix liberatus , mox prolapfus eft in magnam mufculorum manuum ,
pedum i crurum > colli , gutturis > pectoris , dorfi , & ventris inferioris ,
contradtionem ; cpa: tantis doloribus & animi delicjuiis eft comitatafUt
adftantes ipfum jamjam moriturum mctuant.
a Cholera cam convulftene Ubordntis.) triculum & intcftin i'.
Potuiflet paucisarticulis infer medicab ingluviei deduus. ) Hoc liberar i
tioncpraecedenti de cholera. Cum con- fufpicione veneni accepti.
In tnormtmmmimtm ) Exrovulone fc. partium aliarum prxtei
Aaait
Hiitu

jj8

. l'MDI A T Oy

tftMfl vehementia fatpe aliquid in cor- 1 mincnti morbo.

porc rumpirur , linde mort fu bit anea
minimi dtliquiit, ) Partim ob mi^
quandoquefucccdit.
, gnam fpirituum evacuationem ; &par.
d Spbnttnttm^) Eft bate fpccies quae- jim quia cor & vaia artcriofa convulfi.
dam crifeos naturalis . fed quia nimis vos quoque motus patiantur , eoiqne
' citohomirjem obruit (cum aliaseflet contrarios motibus rarcfafiion&confalutatis ) poffet eiindcm enecare ira denfationis altcrnis, qa: fiunt inikfaepe choiera; graduai lvioceni experi- guine.
mur , prarfei vationcm cfle a magno im-, .
Tdrtes , qua; in hoc xgro afficiuntur , fiint ventrtculus & inteflhu,
ut ex vomitu & alvi feceflu : cor , ut ex fyncope : item muft uli totius cor
poris; nec non mebrum > utex ingenti iUa partium conrraca'one eft
manifcitam.
Morbus , quo hie arger laborat , a eft intemperies ventriculi & inteftinorum varia acris & nidorulenta , ac corrupta : qua; vomitum alvique
feceflum copiofum , animique deliquia , & mufculorum totius corporis
contracrioncshevemcntesincfucens, Cholera convulfione , appelJari poteft.
.... . , -.
- - ,
a Efl intemperie! vtrit.) Id eft, par- \ ftruftionesfiuntcitra humorum vifcofitimvifcofa, partim acris in faoguine ; 1 tatem, nempe ob exefione fibrarum,
ilia obftruftiones in tubulis partium quae tunc protinus refiliunt in cincinconvulfarum facit , haec vero vellica- nos, obftrudtionefque in proximis cirtionem : eft tarnen cafus, quo iflae.ob- ; cfimjacemibus tubulis panuot,
Caufd procdtdril'icd hujus morbi eft ingluvies noftri argri , qua multi
variique humores acres , in corpore ejus'geniti , antecedentem huic morbo
prxbuerunt caufam. Pars vero eorum > 3 circa ventriculum Scinteitina,
& in eorum reliquique corporis vafis , ebulliens & efiervefcens, conti
nent hujus morbi Sc fy mtomatum eft caufa.
- a tired ventriculum.) Id eft, in ejus
membranas.
b Contintnse /.) Produciturhic
morbus ab auft finguinis fermentatione , per quam hi humores acres , &
fepe crafl vifcidiqiie educuntur ex fuis
Iocis obftrftis, qui to hoc cafuad par.
' " '.

tes varias delati , acrimonia fui fibrilla!

vellicando , convulsiones , & dolores
non exiguos produennt , qnitantifrpe
funt, utanimi deliquia & iyncopeninducant : quae materia acris derirara in
ventriculum, aut in vafa flivaliafaci
vomitu cjiciuntur.
.

CHOLERA, CUM CONVULSIONE

555,

Hincenim ventriculus & inteftina irritata motum vehementiorem

b inordinatumque impreilrunt nervis fibi implantatis ; quo , per illorum
fibrillas ad cerebrum cerebrique fpiritus delato , pori cerebri ita fuerunt
aperti , fpiritufquc ccrebrrita determinan, ut illi in fibras ventriculi & inteftinorum , oblique afeendentes & decendentcs , magno mpetu confluxerint , eafque , fecundum latitudinem dilatando , & longitudinem
abbreviando , contraxerint. His contrais ventriculus & intetina ita
fuerunt mota , ut copiofi humores acres corruptt & effervescentes , tum
corde ex arteriis cliacis & mefaraicis in ventriculum & intetina propulfi , tm in iis antea collecti > magno mpetu , tum per os , tum per alvum, fuerintrejecli.
Inordinaiumqut.') Die potius.guod
a Irritata. ) Quemadmodum etiam
h*e fymptomata eodem modooriren- nervis vellicatis , impetuofc ruant fpiritur', ii quis in condufo cubculo reci- Cnl in i It os & partes annexas.
/que dilatando.) Dicen dum hoc
peret vapores arfenieales corroiivos ex
carbonibus mortuis , aut fulphurc com- eft de cubulis , non vero de ipfis fibris.
muui inccnlis.
Diipatis autem & expulfis , per magnam iftius evacuationis violcntiam , fpiritibus & humoribus utilibus , fanguis ad cor perveniens inep
tas fuit ad juftam dilatationem in corde fucipiendam , fpiritus vitalet deficientes fyncopen induxerunt. 3 Expulfo vero deinde ex corde pra
vo illo fanguine , & meliore ad illud redeunte , fpiritibufque vitalibus fatis copiofe recens ex eo genitis , mger nofler fjncopefuh liberatus.
a Expulfo.) illa reftitutio potius immediate dependet a convullionibus cclantibus.
Quia vero reliqui pravi humores , in corpore poftea eftrvefeentes ,
jam vehementius fuo mpetu membranofas vellicant partes , motumque
illum vehementem^ inconvenientem per ervos ad cerebri ventrculos
fpiritufcjue ibi contentos dfrant ; hinc fit , ut illi tam pravam motus cteterminationem accipiant , porique cerebri ita aperiantur , ut fpiritus , in
ordinate' in partes fluentes ; a vlvulas nervorum , mufeulis totius corpo
ris infertorum , qua; iis contrahendis inferviunt , citra aut contra voluntatem noftri a:gri jam aperiant ; tantaque vi , tum ex cerebro , tum ex
oppofitis mufciilorum poris & cavitatibus , in mufculosgutturis. doxfi ,
pectoris, inferioris vends, item brachiorum & cnirum , fluant; cofAaaa 3
que

5o

M E D I T I

que cum magno dolore , novam lipothymiam per conflricb'onera

cordis fubinde mducence , vehementer , fecundumlatitudinem&profunditatem diftendant , eoindum longitudinem vero contrahant : atque ita totius corporis vebementiffimam convulfionem nunc excitent.
a Valval** nervorum. ) Valvularura so eft fpafmatica.
b Magno dolore. ) Ule argir ,
demum mcntio facienda eft, ubi fpiri
tus in mufculos antagoniftas libere non folasconvulfiones, fed etiara '
cunt, redeuntque.adeoque ubi convul adcie.
Morbus hic periculoEmus eft. Metus enim eft > ne seger ex vebementia doloris & perturbadoras , fubito extinguatur.
a Morbus t ptritidofiimut.) Quia eft omninoacuriflmuf.
Curatio itaque diligens quam primum eft adhibenda. igkar
fiimat hoc medicamentum ; ut ventriculus ab humore acri abluatur , homorefque acres temperentur , & excernatun
. Decocli hordei communis , ^.
Sjrr. ex tnfufione rofar. rubr. j, tSKi/.
a Curatio. ) Qux in obftruftionum
Jfi. CrytU. martis gr. x'.j.
fublationc, humorumquc , & fanguiLaudan, opiat. gr. j. aut ij.M
nis, rifcoforum & acnum attemperatinur* opa cochlear estionc, confiftet.
Camphors gr. ir.
b MOx igitur fumat, ) In curatione
Ol. nuei. gut t. xij. autzTf.
humores acres funt temperandi, ideoConferv. rofir.q.f.
quehic protinut ad narctica ( qua; in
M. f. 1.
omnibus morbisab acredine ortismul Veceli border. ) In prxd. med. <U
tum prasftant) eft accedendurh , quia choiera fumpCt
Lie fubitbeftaltquid efficiendum ; non
Aquam chalybeatam
vero lente, infeniibiliter ; adeoque
Syr. furceret Jfi. adiendo.
bolus fcquens egregie actimoniam cera
Tinft. opiicochl..
perabit.
Sacch.Aitnigr. V*
I
Pro Iipothymia aqua digitis in faciem segr infpergatur, &vinum
generofum cumlinteis, naribus admoveatur*
a Vinum generofum. ) Aut acetum , J tse funt convulfionet , V balfam.oleoC,
aut aqua antepileptica , quia mul-| ficaquasilJacinos quoq; inger pofliwt.
PoftcJ

CHOLERA , CUM CONVULSIONE

tft

Poftea ad imperam cholera infrrberrdum , vomitum & alvi fecefTm

reprimendum , utetia:n ad lipothymam tollendam i de fecyienti mbctttfa quorkjie afkjuid furaat:
. Rob. de res ^j.
Ceraforum Ji.
Srr. cydonwrum $j .
Cbrit cum ftritt 3vj. Mifee.
a Roh. e rihes.) Acida non nihil hic
Camphor*
polTiinc temperare filero ipfum,fcd Hequits Skolii ,
dic tantum l'uni exhibenda , & aliis adKU decynogloff". 8c
mixta , ne paribus f'e croGs noccant.
Land, epiat. Ii malura eft pertiEt conferunt omnia , qua; inmedica- nax .
tioiie de choiera fucrunt prxfcripta,mcd.
NonnulH prsefcribnnt nagi. perlar
XXY, JUt
atit corallornm, horumque tindtuiam viSai faturni,S(
de apud Grulinum in Praxi.
Ad contra&iones membroram , partes omnes convulionem parien
tes inunganturindefnentur, cum frictione forti, Roc ecjuente lini
mento:
. Ole'th'tm, remitan terrerium, ;. ij.
Caorei pulvertfatt . Mifee.
friione ) Saepc humores , qui infulfacarnium, aut Iate dulei cum vi
I I- funt , ea racione przmunrur
inrubulis
tellis ovorum ; li opus fit etiam indi
contra obftruiones , qua; noniiun- poffunt narctica, S ptimumquidem
quam fliciter lie follunrur.
fem. papaveris : & poflea fortiora , aut
b Hoc fequenti linimento. ) Si effet talis fit nauftus:
malum m rmifculis cxretio'ribus , alias
Jrjf. *4q borag.D
ad profundiora linimentum rix pene
Theriat. recent 3itrable, adde
Bt\oard. mineral, gr. xij, aut
herate retenu 3j.
xiiij.
Croti 3
Tinfl. opii tothl .
Pro ouiito compeliendo
_
Syr de papan. 31J.
iy. Ol. nuti* exprefllgutt. xvj.
Spi ritutfal communis gut. at. /
( Hoc licet fit ex aromaricorum ge
M.r.Hawftus.
nere, przvaler tarnen oleum )
Non quideru opus eft multis fudotiLaud Opiat, ot. ij. aut iij. ant
bus. TeJ fBcit.mrdicamentunipercorTtnif opiicoM. dimidium
pu' fufficienter effe diftributum , quo
Si rtiam clyfter polTit injxi ex jure fine.rger fecadum teacat.
Ubi malum inclinaverit, nutriattir lae amigdalato, cui modicum
cchati fit additum , & reficiatur eibis euch/mis'; ut ovis forbilibus , &
pullis

5<5

MEDI ATI .

pullis gallinaceis , fimilibus. Exhibeatur etiam diacydonium poft fin

gidos paftus.
. .,
Ubi per diem unum arque alteram fymromata vehementiora quieverint, a blando catli rtico reliquia; materia? pcccantis , fiquae fupeint,
educi poterunt.
a Blando (ttharttco,.) Port fufficicn- ,
VUgtti. gr. } aut 7.
Ol. lign. . gutt. ij.
tem humorum temperationem reliquiae
humorum aciium leniter expurgan pofM. f. .
Si rero pulverem velimujpoiiraul
funt,
fy. ExiraS. rhabarb. gr. xv.
I paululum exficcare ipium exrranm.
& prtcautionem novi paroxyfmi , utatnr parciore CifA Si Pom quantjtate; corpufqueiubind blande exfurgetur.

XXXIII.
MEDICATIO

INFANTIS,

RIC

Laborantis.

*T)lIelIus quantuor annorum > lumbricis antehac valde obnoxius laben

X. rat inappetenti & naui. d Valde pluriunt ipfi nares;ac multum
fuit. Adeftetiameinflatio ventris, cum torrninibus , & lenta febr
cula.
a .) Contingunt etiara,quam- propterea minus chyli ad {nguineni
vis non adeo fa:pc , vernies grandiori- defertur , quapropter faoguis interei
bus aetate.
continua fermenratione , & volara
lnappeitntU. ) Inrerdum nimia fpirituum acrior redditur ctiamfer.
adeft fames, fams fi adr, oritur , quia mentum in rentriculo ab fepanlumbrfci multum cbylt abfumunt , & tum. ' '
Proprer

LUMBRICORUM.
Propter banc aerimoniam fanguinis
tmaciantur vulgo ij.qui vermibui labo
rant*
Et muft. ] Naufea hic oritur ab
humoribus picuicotis , qui dominari in
iftis corporibusfolent , qua: vermibus
veiantur.
d Vtlit pruriunt ifit aim,) Vcllieao fibrarum inteftinontrn poteft quoquepruritum narium efficere, quia in
fuperficie interna vcntriculorum cere
bri pori nervorum ad intcftina euntiura
non multum diihnt poris nervorum ad
nates euntium , dum igitur fibra: inte,
ffinorum vcllicantur , & fpiritus in
fluunt in poro; nervorum inteftinorum,
t , ut fpiritus animales fimul ctiam
influant in poros nervorum narium ; i ta
ut, cum nervi inteftinorum vellican.
tur, anima eundem motum percipiat,
ac fi nervis narium vellicatis proveniret.
Signum autem pruritus narium non
eftuniyerfak & reciprocum de vermi

5*5
bus in intcftins exiftcntibu? ; nam na
rium pruritus faepe etiam product po
tell vera caula intra nares hxrentc;
fcilicet particulis acribus.
e Inflatio vtntris.] Non habet bare
nccdTariam cum lumbricis conn:ftionem , fed non raro tarnen adeft, quoties intemperies . pituitofa adeft , quae
in habitu corporis facial obftruftiones
& tranfpirationem imminuram : aut a
fermcntatione cxtitata in excrementis
inteftinorum, nam vermes il Ii in inte linis hxrentes fu quoque execrnunt
excrementa , quae dtverfa cum fint ab
excrementis noftris, hinc ferment at ioncm quandam inire poflunt cum facetbus noftrist , undc
*
elcvantur
<* vapores
po ,
qui non admodum
bene
icfpondent
n's inteftinorum & peritonati; aut per
poros eorum penetrantes fsepe per pe
ros reliquarum partium contincntium
abdominis penetrare non poflunt,adeoque in abdomine inc Iufi illud diftendunt..
& ioflatiouem ventris pioducunr.

Ajficiuntur in hoc infante inteina & ventriculus ; ut ex inappetentia

naufea ,fiti , ventris inflatione , ac torminibus eft manifeftum. Afflicitur
etiam cor ; quod ex febrcula conftat.
Morbus , qui ipfum affligit , eft intemperies quardam ventricuji & in
teftinorum, ac chyli ibidem contend eroa & ptrida ; qua; Iumbricos , &
hinc flatus ac tormina , ventriftjue inflationem , & fitim , naufeamque
producens. Ajfeftus inteftinorum & xcntriculi a verm'tnofus five lumbrice , appellator. Ifque ex eo etiam eft manifeftus, quod infans, his lymtomati ante hac laborans , copiofos vermes excerner per alvu m fit folitus.
a Vtrminofm, ~| Tria obfervan tur! ptrido : verfantur in inferioribus inlumbricorum genera, vide Galcnumad teinorum craflorum juxta mufcului
S. J. A. 16. funt teretes, ut pluri- fphynfterem ani , ubi tenefmum famum in inteftinis renuibus verfantes , ciunt ; terttum genus rati funt , ijli
unde in ventriculum & os fubindere- nempelati& cucurbitini vocaotur , punt t alrerum eft genus afcaridum , miles ficubus indicif.
minufculi funt inflar acarorum in cafeo
Cauft
Bbbb

564

M D I I

, Cdufi prox'mLuqux hos Iumbricos,& fymtomara Infantem infeftana> groducit,et materia quardam ptrida & acris.in inteftinis & \ entricu.lo, hujus puelli genita; qua? partculas infenfibiles b ita figuratas h: bet , ut
ex earum compoftione & difpofirione lumbrici oriri queant^uti paifim ei
rerum aliarum putrefcentium particulis , diverfimod figuratis pedculos,
pulices , culices , aliaque infecta nafci videmus. Hi autern lumbrici in
inteftinis geniti corrumpunt adeo fuccos in iis exiftentes , ut illi partim
converfi in flatus, d tormitu tntetnorum & vcmris tnflationem; partim ad
ventriculum delati , illumque vellicantes , naufeam , & a?fophagum exficcantes , fmm , ac fermentaceum illum fuccum acrem , tarnen excitare
folitum, corrumpentes, vel ferofitate illum temperantes, irspfcitntiam ; partim vero per venas gaftricas lafteas & mefaraicas ad Cor , &
deinde copiof ad nares afcendentes , acrimonia fu nutgnum turtum rtum ; & ibrili malignitate ( febrim inducant.
a Caufa.) Szpeiuultus ufuscafciputridi cil caufa, vide Riv. cent. i.obf 9.
cent. . obf. j . cent. ). obf. } .
b lia figurtes habet , ut tx tan m
Ctc.) Vermes ex putredine nonoriuntur, fed quod in inteftinis reperiantur,
eft, quia cum alimentis faepe aflmuntur ova , quz mufeis in alimenta depofita funt , quz in debiliori ventrculo
(hoc eft in iis, qui debilem habent calorem , Se quibus quafi piitrcfjftio qu
dam in ventrculo eft , q'ix putrefaftio
nihil aliud eft, quam diminuta fermentatio ) non deftruuntur , ut in calido
quidem ventrculo fit , fed excliiduntur,
& vermes ex s produeuntur ( prout au
tem diverforum infeftorum ova fuerint
aflumpta.eatenus diverfa vermium pro
dueuntur genera ) qui in inteftinis nutrimentum inveniuntur , ibi remanent,
Sc multum chyli abfumunt : deficiente
autem chvlo, arrodunt ipfa inteflina,
utque adeo vellicando ipforum fibras ,
dolore^, produeunt fxpe ita atroces , ut
febris inde produeatur. Febris autem
adoloribus producitur , quia in dolo

re maxime concutfuntur & trement

omnes corporis partes, qui coneuffone fanguinis mixtura rurbari rotert.
Corrumpunt adeo . .;;.' Fotfan id
firaveimium fimo, hi acccditnoanunquJm diarrhxa.
d Tormina intefiinormn.^ Ab acribus
humniibus, autab i pfs lumbrrcis rodentibus , ut in cadaveribus nornullo.
rum foramina exeforum intcftinoram
funt obfervata.
Dolores ctiam minores funr poflpaftum quam ante, quia tum cbyloptCcuntur.
e Stnfetm^] Quatenus pituira geni
ta , autcollca eft in ventrculo ; aut
quatenus vermes (e multum intra ven
triculum commovenr, aur nervostjus
rodunt, ut naufea (Tt gradus ad moras
convullivos , qui funt in vomitu.
Quxritur , cur aciditas non confumat vermes? Refp. non ranrum adefl
ejusgradum , ut fit corrofiva: fecundo,
illi aflueverunt acido , ut in vefica uri
nas & in ventricule fermento.
f Febrim . Febris illa W

LUMBRICORUM.

Continua S lenta , quae pliirieiquo- xietas, fudor fiigidus, animi deliquiurfli

tidie exacetbatur ; ad eft intcidum an- &vomitus.
Metus eft , ne hi lumbrici inteftina exedant , vel excorient 5 vel fvn.-
copen j epilepfiam, atrophiam , vel alium gravem afrecbim , accernt ,
ideoquc magna diligentia Cur.u io eft aufpicanda.
Baque confiftet in vermium enecatione , expurgatione , & pravorum
humorum evacuatione , & intemperiei per contraria corrcctione.
Pratfcribatur itaque hoc remedium : quo forfan , ut in aliis infantibus
contigit , lumbrici evacuabuntur & fimul omnia fymlomata tollentur:
. a Mercurii dulcs oftint bgr. xij.
Scammonii gr. v.
Conferva rofarum $j. Mifce, fro Bolo ; qui, neeeitate ur
gente, fafius reiterari foterit.
a Mtrc.dulcis.] Mercurius dulcs hie
Pro infante
optime prodeft adverfus vermes, ut
Iji, Mercurii dnlc.frr.ij.
& adverfus emnem pituiram , nam op
Scammon gr. j.
time incidir , & expurgat . pranereadiu
Exhibeanturcum fyrupo rofarum
in fanguine manet , 8c poft purgationem
folurivo , vel fyr. perficarum.
alvum non adftringit : hunc Mercurium Scxmmonii. ] Pro fcammonco aduldulcem.cum adverfus vermes cxhibetur, tiores fumant aloctn.
fapius fublimatum vult Riverius , fed
Crocus , hydromel , & lac dulce pofnon videtur efl necefi, dummodofit funcadmifceri cum aloes gr. x.Sc mercuriidulc.gr. v. ut dulcibus iftismagis
dulcis , & innoxius.
Gr. xij.] A Fernelio cxhibetur allician tur vermes.
Mercurius vivus a gr. vj. ad ferup. fem.
Acida amara & oleofa inimica fuot
Mercurius etiam fub forma tabclla- vermibus.
rum poteft exhiberi.
Notandum autem,vermes fa?pe per medicamenta aflmta non tantum
occidi, fed poenitus etiam diflbl vi, quemadmodum lumbrici , phialae
vitrea: fimo equino obnit , inclui , dTolvuntur : hinc farpe fit ,
ut quamvis vermes adfuerint , nulh' tarnen a medicamentis aflumtis excernantur.
Si malum perfeveret, exhibeatur infanti hoc purgans > cum fequenti
Julapio:
. El. de hiera fiera S).
Sjrr. rofacei
Bbbb
tAq.

%66

M E D I A T I
A4,portuUu$).f.
a M. F. Hauftulus brevis.
. Vol. acero fa, portulaca , tndivia . M. j.
Summit, hjrperut y [tordit an. p. j
Coquuntur in aq. comm. ad lib. j. Colatura adde
Sjrr. de limontbus Jiij. Mifce.
b F. Julapium , de quo capiat iij. wf ,
Mendie , & vefpert.

a M. F. Hufln* brtvit. ] Pro purgatione pre puero decennali.

J^. Rtfin. agar. gr. vj.
Mtreurii date, gr. iv, v.
Trocbifc. alhani. gr. iij, vel ij.
Corallin. gr. ij.
Ol. carui gute. j.
Af//.
Si bilis peccat , loco refinx agaric i fu m i
poteft alo.
Proafcaridibusclyfteresprarftant : &
afcai ides fpeciar im cducuntur iufeflu in
laftc tcpido dtilci.

Julapium , it quo caput

Hxe
dofseftpotiuspro adulto, ulapioindi
poifunt
Cent minor.
,%,
Ruta
Sabina
Tanacttum.
Riveriun'n Praxi dicir, omniaieidi
vermibus inimica effe, hinc in pernor,
diarlo infantibus prsbet.
Spir. vitrioli ad lerem
rem ufc]ue.

Maxima: etiam utilitatis eft hie pulvis > cum cerevifivcl lade eshibitus :
. Rabarb.Zf.
Sem^fantonici j.
a Corallina >
b Rafura cornu cervi an,
Scammoniigr.vij.
F. Pulvis tenuifjimus , c in iij. dofes tjala detitndus.
a Corallina. ] Optimum remcdium Intus etiam exhiben' poreft feq. proa*
adver fus vermes eft pulvis corallina: , & dulto.
dicirur eflfpccificum.
Jji. Ol. mcifl. expr. gr. xFj.
Hzc etiam fcparatim fubinde in
Salis abfyntb. gr. xij. x*j
fant! dart poteft ad gr. x. xij. merOpii gr. ij.
curii Juicio gr. ij. m.
Mtfiecr cum vino calido fiau*
tur.
%
b Rafura cornu cervi. ] Alii capiunt
Quae contra vermes exhibenturcnm
Cornu cervi ft um.
In trtt iofts,] Pro adulto potius. vino fiifpanico aut nydromclle darr J-

NEPHRIT ICO

DOLOR-IS.

567

Ovivitello, ut Termes ad iinlent: It alliciantur vermes , (I a/iqui in

ftiMM alliciantur; & externe
ioteftinis vctlentur.
. Situ vnrioli alh. gr. iij yd vj. tum fequcnseahibeii poteft.
ZJig. arihjuii, une. fem*
ad ix.
Ol. TJtitcei gutt. ij.
Interea, dumhxe peros
feil, taurin, i f.
clyftcrcs injiciantur
M. F. Liniment**!
Ex Uilt iul
Saccharo rubro Sc
In i'u ta Cibus fit boni fucci , & fatis Iibcr.is , ad puntioncs Jumbricoram tollendas ; qua: dulcibus oblatis etiam imminui lolent. V'tientur
lad 1 caieus & pifees , omniaque alia , pituitofosjhumores gignentit. Extrtmtnu alvi natura vel arte refpondeant.
a fn/fjw.] Quia in eo latent ora Tcrmiuro*

XXXIV
MEDICATIO
NEPHRITICO

VIRI,
DOLORE

Excruciati.

Vir 4 5 annorumr crafliis, obelus, craffis & vifeidis alimentis diu

ufs a fubito incidir in dolorem inrenfiirmum , b Jumborum regionem occupantem ; nec non in omnimodam urina? furflaminationem.
Supervenir etiam vomitus ; d qui tarnen dolorem hacbnus non levavit.
Ante bac fepe cum uiinis e copiofas arenulas f & materiam vifeidam exrevit.
a Subito ineiiit dolorem ] Aliquando
fit , ut homines fubito incident in do
lorem nephriricum, qui antea ei nunquamobnoxiiruerunt, quod fit , quia
iaPareacbymaterenum, quo! paueo

habtt nerros , lapilli hxferunt , qui ibi

ab jftu , cafu aut equitaiione deturbanturinpeWim, partem aenri fenfus ,
in urteres , uiidc tunc dolores fubito
oriuntur , & fiepe fatis vehementes.
Bbbb}
An

53

M E D I A T I .

An i dolore ido febres orian tur; fatis rubrz fine noxa , ut i revera litbotomui
obfcurum cd ; niti fiat hormodo:quoi noder exercitatifiimus fatetur , fc nul
dolore to tarn corpus tremat & fp; i - les rubros fe cu i il clculos ; Si or (tim vafa fanguifera fatis vehementer , & niffimisquibufque illud ipfum accidit;
quo J ido ti .note fanguis ita quatiatur fecundo, nos fzpe fallunt paiticulz rubi
ut ejus mixtura quoJam modo turbe- cunda: cum urina excretar. Se matla:
a.Unreines , qua; videnturquidemee
tur.
b Lumborum regionm occupctnteoi. ) arenulx, fedubi dgito eas exploriveSi lapis in meatu urinario hzrear,con- ri , non (cabrxdc dura: pod decaniarem
tausextcrnus dolorem intendit; fi in urinam reperiuntur , fed molles , ita at
relier collo gravitas , dolorque acer ez non videantur ita conglutroariocirca cam partem fentitiir, non raro cum nem fufpicere illa-, qua; alterim uoc
urina* fufBaminatione; Quando inure- coloris.
In fanisaliquando areaulzexcernunteribus cd , dolor ed intenliflimus circa
inguen , inrenibus autemfuerit, dolor tur , quod non opus ed ut in (anguine
eft in lumbis & ftupor cruris affefti la- lint genitz , fed cum alimeotis pote
teris aded , idque ob compredionem runt cfl aumptx . & in ventriculam
nervorum ad crus euntium , Sed tarnen arque intcdina derivatz, fed fi in folli*
culo fellis , glndula pineali , rtoibus
non femper.
Supirveuit etUm vomitas.) Vomi- aut vefica deprehenduntur ; neccmn
tusfolet in ncpliritidc fieri per (ympa- ed, ibi per fpiritum Gorgonium t mi
thiamfolum; id ed , quia renes & ven- ra ! i cum tranfmutatione ex materia
triculut omnes habent ramos ex nervo habili ( quanquam non lapdea ) fuTe
fexti paris, quare.cum fpiritus animales produiras.
f Et matertam vifeidam. ) Indar tein ventriculum maximi copia influunt,
ventriculus aretatur ; & pylorus, quia nacifilmi muci nariura , quzporis fibras habet circulares , penitus angu- tulz vitrez etiam inhzret tamperrinailatur , ita ut contenta non polintpcr citer,ut earn dificulter quafltione matulz inde excutias.
inferiora ejici , fed per vomi tum.
Urina hic fzpe cd clara , pauciKmi ,'
d Qui tarnen dolorem non levavit.)Vomitus plerumque aded, quo didingui- & tenuis , quia oritur vaporibut in retur dolor nephriticus flatibus, 8c ori lic coagult is , autper ruhmlos renum
tur propter communionem nervorum angudatos compreflione, quam cal
venrriculi & rcnum , qui vomitus tra culo patiuntur, ut vixnifiaquatranfiat.
Szpe matulz later bus adhzrent que nihil levaminis adferre poted
e Copiofas annult .) Permultos fzpe nulz, quzobfiroilitudinemfubftantir
annos aliquando excernuntur arenulz 'ad matuiamappulfz fun t.
Afficiuntur in hoc sgro renes primario : ut dolor ille intenilffimas ,
circa regionem lumborum perceptus , & urina ifflaminario , indicant.
Afficitur etiam per fympathiam ventriculus : cjuod ex vomitu , dolorem
hune comitante , eft manifeftum.

NEPHRITICI

DOLORIS.

569

a inttnfiitr.us.') Hic dcmum fit 1 cum ad pel vim & urteres pervenit materia
lue fcabra,
Morbis , qui ilium affligit,cft obftruftio renum & uretcrum , materia
arenla vel lapillis fafta ; qua: urinam iufflaminans , doloremqueintenfiflimum in renibus exeitans, fymtomate potiflimo, ab hoc in illis
producto , Dolor nepbrtticus appellator.
Caufa pi ocaur.dtuu hujus morbi eil diuturnus ulus alimcntorum crafforum & vifcidorum ; unde > a adjuvante temperamento noftri argri frigidiore > (ex ipfius obeiitate & corporis cralTicie manifeto , ) humores
crafi, tartarei , & mucilaginofi in vafis
renibus genirt , antecederUm huic morbi prxbucrunt caufam. Pars ver ejus cum iero & reliquo
Anguine ad renum poros delata > ibique calore ip/orum debili non atis
incia , agitata , & diToluta , naturam iapideam arenularum y & lapillorurn > antehac cum urinisexcretorum , per cohxfionem immediatem&
quietem particularum infenfibilium, particularum iflarum figura & magnitudine cohcdoni lapdea: apta , natam , acquifvit. Ea vero jam
copia urina: ex renum poris & pelvi in principia ureterum copiofius propwlfa , atque illa penitus obftruens , omnemque urina: tranfitum impediens , Connenh\i]as morbi & fymtomatum eft caufa.
a adjuvante ttmpcramtnto frigiJio- terea fpiritu aliquo coagulatur illud
Multum difputant , an a calore vel glurinum in duritiem
figore nafeuntur calculi > fed frulra
Sed aliquando parvo tempore videtft: revera cnim calculus non aliunde ^tur concrecere lapis fatis ingens ; dum,
quam a fpiritu quodam coagulante, - qui antea nullum ignum advertebanr
dam liquida in duritifimam lapidis fub- prasfenris calculi , fu biro magnis ejus Se
fontiam cgeme. Imo inde excipien- intolerabilibus obruuntur fymptomada non funt (olida & arenofa , qua: fepe ti (ta etiam, ut fe lithoromia:coganfolauntum intercedente glutinofa fub- tur fubjiccre. Quo in cafii , cum non
ftaniia cohatrent , fed non raro ctiam , femel magnus lapis fuerit cxfeftus ; inqua: arenofa non funr, per certorum flu telligi nequit , qua ratione ille diu in
viotum aquas in faxcam materiam mu- veca hofpitari potuilfet, (ine incomtantur, uti Hgna.
modorum ullorum fenfu? Taliiautcm
Calculus aut calculi poTunt concref- fubitagenerationon poteft fieri praxecere appolitione arenularum , quae fem- denti modo , fed debet aliquid eTe, quod
per in nomine ctiam fanifimo reperi- materiam vifcofam non lapidcam (qua:
untur , cum nempe glutino aliquo, plerumque calculous , non tam fre
quodTemper ventrculo & inteflinis ad- quenter, aut forte nunquam nephrir
na:rct conjungantur , praccipue , fi prx- ticis excernitur ) coagulet , & in lapi
dcam

570

ME D I A T I

deam fubflantiam eonvertat , qua: vis riebaturquc ar.nos natus I}, ex tertu ...
lapidifica obfervatur abHelmontiocum thotomii.
lifte nut rice communicata efle , in
MtuiUgiiiofi. ) Mucoim pituiuni
libro, cuititulus eft Aurora
in multorum calculorum uriou appib Trttrti.] Non ex trtaro calcu- rcntem omnium faeculoruin medicos
lumhumanumoriri , probat Helmon- fei.'Hide, ait Riverius io Praxi lib. 4. cap.
tius parte i.cap.i7.tartarumenim in- i.quippe quzin renum calculo utp'uriquit, cftlapis vegerabilis , a quo ut & mum non appareat, fed frequenter in
minerali maxime diffrt lapis animalis. .calculo vecz : Ii autem eilet calculi
Vide Helmontiumde lithiafi, allegat- materia zquater , deberet apparat
ic [lucrum, fanis parentibus natuin , omni calculo, fed memint rameo, me
ratres habentem f . &fororesj. omnes in nephrmde non femel ilka obfervaffinos , tile (bins nutritUT a nephritica
nutrice , calculo veficx laborabat, moDumenim urina: tranfitus propter obftrutionem illam impedhur,
hinc tenduntur pelvium & uretcrum membrane , in eafque acuminati la
pilli & afpera: arenulcc vehementius prea, intenfifjimum bum excium
circa lumbos dolorem ; quo fpiritus in cerebro ita moventur , porirjue ta
les in eo aperiuntur , ut illi inde in ventriculi obliqu afcerxienrw>ras
copiofc fluentes , ventriculumque contrahentes , ac eum verfs iurcnori
vehementius pcllentes, vomitum excitent. Ulo tarnen dolor nus m
efl levants; quia motus , vomitu proficicens , materiam calculofamex
renibus non expellit , fedeam, ob copiam ejus , ariusinm-erenejimpingit.
Metuseft, ne hic dolor renum jnflammationem inducat ; vel mor
tem a ex cordis conftriiione , ab indebito ipirituum in fibras ejus conftri&orias influxu ort , brevi accerflt : vel ne , ex urina; fubminatione , ferum perpetuo excernendum cum fanguine maneat rnixtum , illudque reliquum nguinem ad juftam dilatationem in corde faciendam faciai
ineptum , atque ita argro noftro vitam brevi adimat.
a Ex coritt conflriliene.) Metus hic
eft vanus, cum nervi exigui cordis ad
tantum erfcdtum non fufficiant , &qux
fequuutur , nimis metuuntur. Timor

potiuseft urinar omnino

diftentz vefiez difruptionis ,
fequitur, & exulecrationis
que affulionii puris in

Curatio itaque mox maxima cum follicitudine aufpicanda ; cpix m arcnularum & urina: exturbatione * mox facienda , & intemperie! /angmni,
pororumque renum obftruionis per contraria corredfione, & abboone
pofteainftitucnd > coniftet.
a Mox

NEPHRITICI
2 facienda. ) Eft magnum hoc
poftulatum , & quod non facile mox fit
in efrctlum deducendum , fed eciam
non minus periculofum eft ob majores
iode dolores fequentes , ILantequam vis

DOLORIS.

57
funt laxata: fortioribus diuretieis uti-i
mur , natura enim per fe fatis pellit uri
nas , arenulas & clculos , dumraodo
via: fini fatis potentes.

Mox itaque a faeces alvi ejiciantur . & materia in renibus exiftens ipfiqueb renes laxentar&emoJIiantur, urinaejue & materia vifeida ex reni
bus expellantur> tali clyitere :
. Rad. altbta muni. j.
Herb, malva , bifmalv* , partetat'u , mercurial'ts an. m. j.
Flor, camomi,, meliloti , fummit. anetbi an. m.$.
Far. fem. itni Z'uj.fem. anifx Sij.furfuris macri p. j.
Dccoq. in aq. com. pro lib. j. Colatura aide diacatbol.,
Elect, benedicta laxan., diapbanici an. j$. e ol. am'tgd.
Dulc, camomiini , anetbini an. %$. d\ faits comm.y
Gemma an. Bij. mifee F. Clyfter, mox injiciendtu.
Faces alvi ejiciantur.) Lenientia ,
&cmolIicntia optime conveniunt &
laxationi dudtuum praeipna opera danda eft, 8c airas Temper laxior reddenda
eft, arque fer vanda , ne inteftinafaecibus induratis diftenti renes magis pra:mint ; cum excrementa iftam partem
Coli pertranfeunt , qua- verfus renes lita
eft, & lie dolores augeant.
b Renes laxentut (Sic.) Adeoqueclyfter emolliens utilis eft , 8c optime con
ducir : & faepe dolores talem clyfterem
abftuliffe experiencia docet : ab ejus
eaim vaporious blands per inteftinorum poros ad renes , urteres , & vefcamafccndcntibus laxantur, Sc leniun.

tur il Ii , & fie fa;pe fit , ut laxatis his Wis

lapilli poffint tianfirc ex ureteribus in
veicam.
Oleum arnygd. efe.) Olea tranfpirationem vaporum mollium clyfteris in
inteftinis nonnibil impediunt, ideoque
hic omittenda , nifi urgeat durities rsecum , & defecus glabritiei in intefti
nis.
d Salis Sc.) Conferunt hic faJes ad
poros inteinorum foras fpedtan tes me
lius aperiendos , fumatur i taque
Sali s genifla- t j aut ^Alias non multum Talis addendum eft
dyfteri, quia clyfterem diutius retine ri , non eft inconfultum.

Alvo evacuat , & urin nonnihil fluente , peftini , poft clyreris

operationem j ad urinam copioius evocandam , adhibeatur a cataplafma
ex parietari , in butyro in patella frix.
a cataflafma.) Fila recenterex lino coquanturex cerevifia veteri, &regiodufta & necdum lixivio excofta de- lui yeca: calide impoaantur, quodviCccc
dimus

71

M E D I A T I

guum vulnus penetrant penemadlipil.

dimus cum fruftu faftum efl.
Si calculus in urethram penetraverit lum ufque , cx quo vulnere tum prora
exiguo cochleati chirurgico fliciter pte expellitui.
extrahitur , fin minus ,inrligatur
Poftridie > cum venas fatis latas habeat xger ,a venarlecb'o adhiberi po
tent in brachio , ad materiam morbificam imminuendam , k inflamnutioncm prsecavendam.
t VtntftBio adhihri foterit.) Sic 'nem minus aquae deferturad renes.adeoquoque venarfeclioncm faepc profuifle que minuspremuntur lapilli in iis *
compertum eft , quia poft venacfeclio- rcnti , & lie dolor dimiouitsi , idque
nem prcftio feri, & fanguiniv ad renes in Plethoricis prxcipue obtioct.
diminuiiur, atquefic poft venarfeftioDoloreperieverante, balneum erit adhibendum , vel talis fotus adhibendus lumborum regioni :
. Rad. althaa tumid, fiiij.
Fol. malva, parietaria, cbarefolii.
Flor. camomior., meIHot i an. m. iiij.
Sem. lint
Malva, petrofelman. $ij .
Decoq. in aq. comm. ad lib. iij. pro Fotu.
a Vtl talitfotus.) Fotus Auoris bo- I urteres , ut tantillo facilita liiaf
*us eft, ut vapores bland demulceant jfcendant.
a Reliquia: deco&i deinde piftentur , & fiant duo Ycculi quadra -, cjt
poft fotum j pannis lais vcl lineis exprefis lumbis calidi appliccntur.
a ReliquU.) lilis reliquiis addi poteft mus.
Ol. mygd. iulc. 8c
j Semicupium ex lafte dulei , prxcr.
SfiritHs therebinth'. nonnihil , fi t im ubi dolor urget , convenu,
aliquo modo cilculmn pellcre volu- j
Ubi a urina jam fluere incipiet , utatur ad libitum hoc decodo:
. Rad. omnidis > funiculi , petrofelini , gl/ raf.
Sem. althaa, malva , cher. rhr. an. 3j|[.
c 4-/r?' Major, an. 3).
Htm ping. No. v.febein. No. iij*

NEPHRITI CI

DOLORIS.

norei muni.
grana allejkengi No. vij.
Decoq. in aq. com. ad lib. j . Colatura addefyr. it l\mamz
bus y ie 5. rod, an. j. F. Apozema.
a TJrin fiuert eye. ) Quod faciunt
diurtica} inter qua; venementius agit
tinft. vtrmium majalium, quae ubi do
lores excitt , bibendum eft lac dulce.
Cant ha ides funt nimium vehementiores, & vlica; inflammationes minan
tes.
b XJtatur hoc dteotlo.) Decoflo ad.
ir
Ligni faffafras Sc
Hephrititi an. j j , quod
pofterius ctiam folum a quibui'dam maoeratur in vino rhenano per feptem

diet i Tinumque bibitur.

e Sem. 4. frigid* major*.) Omittao.
tur tanquam hujus viri temperamento
frgido S vifeido repugnancia, additc
potius
Sew. dauci Sc
VioUr. an. jjiij.
F. decactum in aqua Sc vini mofellani an. p. seq. ad V- Aliqui commendanc flores fulpburis
fubinde umptos i dofis gr. xij. iy.

Dum eoutitur , a purgetur materia morbfica ta/i fiauhi ;

2J,. Syr. rofarfol. cumfol.fenna & rabarb. |j 13.
lieft, diaptuni
Aq. malva q. f. m.f. Hauftus brevii.
5 Tittgtw.) Purgatiofpecbt intern- i funis ut & cffia extr. cicmor tartari
pericm.
verus.
Adpurgationem phlegmagoga pro- J
Deinde, aut calculi melius expellantur & comminuantur , llimat fu
binde mane jejuno ventrculo i].aq.fiill. ex rad. onomdts & rapbani
tufi'ici cum vino rhenano extracia , cum ocul. cancr. pulv. 3.
Vel 2J. *Pulveris nepbritici amerdamenum vel Ultra'peHno*
rum 3j.
b Aq. petrofelini iij. fyr. althaa Femelii
Mifcef. Hauftus , mane & vefperifumendus.
a %)t calculi melius expellantur &
ammuniantur.) Sicalculura leniter pcl
lere udeamus , fub tpe cum expellenil i intus exhiberi poiTunt pilula; ex
tberebtnthini , quia pellunt, Sc fimul
eniiint: aut fume o!, amigd. dulc. une ).
aut . j.Jem. cui, nonnifail pellere

volumus , aliquot guttse fpiritus falls ,

aut fp. therebinth. add i poiTunt.
Perfpiritum nitri folvuntur quidem
calculi bumani , icdillevim omittirper
fermemationes incorpore noftro priuf.
quam ad renes & reieam perrenerir.
Matrona quaedam mel mifecbac cum
CCCC
um-

M E D I A T I
574
mdica quantitate Zinziberis elefti, rat ; forte uti vermes exfiecati pro vercujus mane 8c vcfperi bolum magmtu- mibus inteftmorum adhibentur.
'dinccaftanea: fumplit paffim cum leva Jq. pttrofelini.) Hie etiam promine,
funt piiupioella , petrofe*. -ced. ut
Gummi ceraforum ad 5j. aut 3 j.pof- & omnes fpccies Apii , lign. m phricic.
funt fumi.vel in pulvere vel liqucfaclum, auricular, murisdecodl. vel luccu.. De.
quodvifcolitate fu vias laxet , &pra:- cofta cicerum , uxiftag. &c- frreo
tctea vim habe antinephricicam, po- violar, vulgar, quantum capit digita/e
tentiffimumcft in hoc cafu , eprofe- unum , pro fecreto cuidam etat.
Raphanus rufticanus nmltis quoque
creto imgno habendum , rum aliquid
prodeft.
peculiareobciner.
Cum calculus pellentibus ced/r , Etiam pulvis millepedium ad ? cura
yino mofellano aut jure cicerum rubro - po Hifpanicuscum. olei junip.ga/c iij.
mixt us prodeft , nam potenter pcllitt
rum.
Pulv. ntphritici.) Lapis nephriti- vuslcr.it.
Cus phatmacopeorum arcaam exone- {
Atque ut via laxiores fiant , per quas arenula- & calculi tranfire de
nt
bent y ainungat lumbos oblicju ad inguina defeendendo t.li Jioimento;
. Ol. liw amigdal. amar. an. f.
Scorpion.^
Vingued. gallina velcaponis,
Unguent, de aUb&aan. 3ij. m. po linimento.
Laud, opial. poteft addi.
a Inungat lumbos. ) Portea imponab Linimento. ) Alii laudan! ungueatur emplaftrum , ceratum infrigidans
tum camphoratum ; ahi ungentara
galeni , cui aliquid .
rofarum mciingi.
Camphor*:
Sa*pe etiam uti poterit a de hoc julapio t
. Syr. dt altbaa Ferneiii fij
Tartar albi f, .
jiq. petrofelini lib. j.
Mifee pro julapio i de quo fumat cjuotidie mane jejuno ventr
culo, & prandio hor cjuart pomeridiana, hauftum trium cjuatuoive
unciarum.
. '
HincTufpicaremur acidum in fana Dt hocjulapio.) Per integrum an
num ufurpavit puer quidam doloribus guie coagulare clculos , atque aci
nephriticis plurimum vexatus pulve- dum hifee cotalliis uti & ocuhf cancri
rem corail, rubri & fuit libcratus.
infring.
Ato

ISCHURIA

575
Alvus fi durior fuerit , emolliatur his pik lis:
2|.. Aleos , fcammonii an. j. oL cariophyll. gutt. j.
F. pilula: No. vi. quorum iumat ij fcmihoram ante vel
port ccenam.
In diata , Air fit temperatus. Cibus ex carnibus vitulinis ; agninis ,
aviculis ; potius elixis , quam as ; moderate fumtis. a Laticinia &
omnia vifcofa vitentur. Po;u(c fit vinum album , cerevifia benedefarcata , lpulo bene condita. Exercitium fit moderatum. Alvus refpondeat
arte vel natura. Animi vehementiora pathemata rugiantur.
a Laclictnid.) Lafticinia, & tiCmii,
quia funt materia congulationi aptidima , vitanda funt , ut omnia adftringentia . & qua; funt vifcofa.
Quidam fale omnino abftincbat
cum cflVr ncphriticus, & tamen molicbatur ex neph ri tide.
b Totm.) Aliqui iuadent nondiuu-

tenJum efle eodem potu.

Si: vinum album.) Vinum rubrum
vitetur tanquam adibingenv , quia plus
tartar genetarcdicitur , Quam vinum
album.
Omnia remedia przfcripta aliquot
juvant aliquos non.

XXXV.
MEDICATIO

VIR I,

ISCHURIA

Laborantin
Vir quadragenarius ex calcufofis parentibus natus , & clculos , arenulas , pituitofam , vifcofamque materiam > cum urinis excernere
lolirus , patitur jam quatriduo totalem urina: fupprefionem , ingenti dolore & tumore , c in hypogaftrio , comitatam.
a J/cA*ri4)Videmedicatiofiemqua- 1 b Dolore tumort in hypogerio.)
dfgemumprimum.
["Tumor adelt in hypogario'a mmiauri

MEDICATIO
57*
nzeollc&ione, & dolor ade inimii tum Eile , fignumque boc doleofis &
tumentis hypogaftrii diftiDguit haoc
rcniionc flbrarum vecae .
lnhypor*rio.) Hoc ipfarn docet, ifchuriam ab ca , qua; erat in medicanon praeclutos efle urteres, fed colle tione prascedenti , cujus caula erat ia
cta jam urin, colluui vefic obtura- renibus.
Afcitur in hoc argro veficd urinaria , ejufcjue collum : ut ex urina? fupprefione , a item ex dolore illo & tumore, in hypogaftrio percepto , e
manifcftum.
a Utm tx dokrt hypogm.) Hic lum fphynftcrem reficx . quae fortias
dolor nen folum oft nimia vecxdi ideirco con trahit ur , & ifchuria confirftenrione, fedetiameff poteftabare- macur.
,
nularum fcabritic , lancinante mufeu
Morbus t quo hic arger laborar, eft meatus urinarii , in eolio veficar
exiftentes, obftrucao, materia calculofa , arenofa, vifcida &'tenaci
fafta ; quae , urina; in vefic contenta? fupprefionem jam quatridoo
fciens, Ifchuria appellatur. Atque hare ex precedente calcuJoram,
arenularum , vifcidarque materia: cum urinis excretione , & prar/ente/typogaftrii dolore & tumore , patet.
Caufa procatrctica hujus morbi a eft intemperies calculofa renum &
veficar reliquique corporis, parentibus noftro argro per generationem
communicata ; indeque vifcidi & tenaces humores , arenular , caicuque , in ipfius corpore genio , antecedentem huic morbo prarbuerunt
caufam. Pars vero eomm meatui urinario , in vefica: collo exiftenti ,
impata , c comineas hujus morbi > & fymtomatum ejus eft caufa.
* Efl intemperies ctlculorum Vtta.) 1 Contmtns efl ctuft.) Ifchuria oritur
Materia; vifcoix exctetio probabile eft ab obftruione meatus , idque
calculi vclicx lignum , fi ilia materia vel materia aliqui vifcoQ, rel calrifcofa acre exliccata abeat in corpus culo, quo dum atteritur, & dolet
durum, fcabrum Sc. calculofum : nul- mufculus fphynfter contranitur, utia
lum tarnen ccrtius prxbet lignum cal- omni dolore partes contrahuDUtr fpi
culi, quam per Catlieterem explora- ritibus copioffime i partes dolentes
fluentibus , icque urina; fuppreo aurio.
.) Horum affftorum nal- geri debet.
lum lignum certum eft in hiftoria.
Inde enim mint, per uretbram exemio peni tus impeditur ; dumque inte
rim urina per uretres ad veficam perpettio defluit , hinc oritur vefua difierih

ISCHURIA.

577

eno , &exea in bypfario , ubi vefica urinaria eft fita , ingens ie do

ler & tumor , qui grum noftrum jam magnopere torquent , percipiun
tur.
orbus hic periculofiflmus eft : metuseriimeft, ne ingens
dolor J veficx inflammationem , & indegangrarnam , mortem inducat. Pranerea ex hac urina: in vifica , ureteribus, ac etiam in ipfisrenibus , retentione , tum prarenti , tum futura , impedietur eri in renibus
fanguine eparatio. Serum taque in fanguine propterea manens faciet
anguinem ad dilatationem , in corde , viviicationis caula , perpetuo
fciendam , ineptum ; atqueita, nifi aptis remediis huic maloobviam
eatur , etiam mortis necefiari erit caula.
a Vtfica inflammittioiittu. ) Primum I Brahe;poflea enim cum vellent libenter
fibrilla; velicz rutnpuntur. Sc reGliunt | mingere , lamen nonpoflunt quia non
incincinnos, humorumqueibi fie prse amplius contrahipotevefica, difruptis
peditur circuatio , hinc tumor Sc nde multis fibrit.
inflammatioi quoJ etiam acetdir ab in- | Secundo impedita ibi circnlationr, &
voluntaria nimis -.tintina urina: retenie- fubftantia vetc^e & muctilus fphynfter
ne j hoc docutt excmplum tychonis intumefeunt , caque ratione va urina
przeludicur.
Cur.wo itoque , quam celerrim & diligentiifim erit inftituenda. Eaque t in calculla: arenla & vifeidar rrftteria: , ex meatu colli vefica;
urinaria;, remotione, confifter.
a furatio contt.') Hic profunt omnia , quae ia'prattedenti affcftii modo com
mmorera funt.
a Moxitaqueinjiciaturperfyringam in urethram tantum olei amigdalarum dulcium mediocriter calidi, quantum in ea commode contincri
poterit ; & b deinde in anum injiciatur talis clyfter emoUiens , ad farces
alvi ejiciendas , & materiam in eolio veficar ha-rentem, & inteftino recto
incumben rem , emolliendam , partes vicinas laxandas :
. Rad. althta. . alb. an. /,
Herb, ntdlvt , bifmalva , parietariay
iJMercurialh , branca urfina, an.m, j.
Sem- Uni, famgracian.
Ficiu No. br.
Coq. infuf. quant, aq. com. ad lib. j.
CoLuura addediApbxmct, diafruni. an. {.

57j

M E D I A T I .
Olei violacei , camomitt. an. $j. faits com. 3j.
M. F. Clyfter , mox injicicndus.

a Max tuque injicittur. ) Quando aqua Urtica:, vol fumitur fal rad. lupinofolummodoifchuriaeftexlapillo&vif- rum ifcrup. fern, ad femp. j. cum vino,
cofo humore fphyndterem daudentc ,
Inter pellcntia etiam profuntol.fcor.
tunc cathetcrc foloirnmiflo invcGcam pionum cum ipiritu tbcrcbintb. vrl
urina facile difponitur , portea longo ol. juniperi.
tempore aut non iogreditur lapillus ille
Fortisadmodum & nonnibil violcnidem meatum urinarium.aut non trans- 1 ta tinftura eft vermium majalium.
verfo fed oblongo , & commodiorefitu ' Si vero hace pellentia dolores augeUiabtttn in meatum ,& fie nonnunquam ant, fumeol. arnigd. dulc. aot Jac dulemingitur , aliquando hxret in medio ce tepidum &c.
mcatu, de quo cafu ad medicationem j Aut gerimmittipoteftinbaJneoaq,
prascedentem.
' dulcs ( interea dum diurcticis utitur
Si audeamus expeliere , & fpes cft vehementioribus) laxant fibras, &arnateriam obftruentem per uretheram credincm illorum diureticorum emoltranfigi pofl , fumamus ol. juniper ad liunt.
guit.x] .aut xij. cui ufui inferriunt etiam
b Dtndein injicUt*r cljficr.)
millepedes.
Clyftex emolliens prodet, cujus rapo.
Interne quoque prount nuclei per f- res ex inteinis in abdomen , & recua
carum , qui fumuntur 4, vel |. cum pervenircpoTuQC.
Ubi clyfter muere fuo fuucbis fuerit , hoc eft , poft horas prarter
propter duas vel tres : tum fupin collocato a:gros ita ut erara reliquo
corpore fint fublimiora > multifariam ipfum } ad lapil/os ex meatn urina
rio expellendum , 1 concutiet chirurgus ; his perafcis , jubeat ut arger urinam reddere tentet. Quodl urina nihilominus adhuc retineatur-, mrfus
ipum concutiet , fed vehementius. Atcjue fi fie quoque fupprcfo permanferit immiflo argnteo ck in fiftulam excavato in urethram carnetere , fimul & clculos ac arenulas vifcidamque materiam colh veficx
repellet , & urinam evocabit.
a Concutiet.) Sic faltu & equitatione i
aliquando lapilli fuerunt expulfi , at ubi
id non fucceTerit , dolores inde fient
atrociores , adeo ut omaia violenta
exercitia fint fufpecla.

b Irnmie catbttert.) Dummodopraden Wit & exeicitatus Chyiurgus, qta

catheterem dfxtre & abfque dolore &
fanguinisprofiifionepcrobliquaruTB
uretha: tranfmittat.

At fi in eolio veficx deprehendatur calculus vel materia arenoa & rifcida , ita obftruens meatum , ut nullis prarfidiis removeri poit , argerque;

INFLAMMATIONISR ENUM

579

que; jam propinquus fit perditioni , nequeullo modo inftrumenti illiusi

ope curan poflt : 1 etiam forte adfit inflammatio , & catheterem fer
re non point i tum Collum vefica: , inter anum & teftes , parva fciflr
fecundum longitudinem , eft apericndum , cannulaque , ut urina egrediatur , vulneri imponenda , & m veficam ufque deducenda.
a TumcoUumveficttflaperiendum.) Inflammatio tamen, & febris forte comicaos, prius eiTent tollend.
Interea temporis dum urina % per cannulam Ulam vulneri inirtam
fubindc excernitur> medicamenta emollientia circa peritonaeum & hypogaftrium ac urethram funt adhibenda , & catheter vel candela crea tenuillma , oleo amigdalarum dulcium oblita , meatui urinario eft immittenda i tentandemque , ut ea ratione caufa obftrudionis illa continens
ex eo removeatur. Cumque hoc fucceilrit , minus , inter anum & te*
ftes inflictum , erit coniofidandum.
a Vitamine Cf.) Ncmpefi forte calculus ifcharixcau&cft , in tmidfit

XXXVI.
MEDICATIO

.
VIRI.

INFLAMMATIONE RENUM
Laborantis.

Vir 36*. annorum temperamento biliofus > poft * vehementius corpo-"

ris cxercitium , corruptus eft acerbiflmo dolore , reginemdorfi, jineta extremas vertebras, paulo upra coilas fpurias fitas , occupan
te & lumbis ad jcur furfum , deinde deorfum ad veficam & puden
dum, nomuneuametiamadcoxendicem&^orafediiindente. FeDddd
bis

5g0

MEDIC ATia

bris adcHatis acuta, c 5c ftupor dextri cruris. eque fe re ergete

pote *ger. e Frigent interdum extrema , & pra: cacteris fura pedes.
His tandem facceifit mingendi difficultas, gnaufea Sc venrrc lib mor
as, h bilis vomitus.
a Tehcmttiui.) Id eft/oli to vehementius.
b Extrcitium. ) Spcciatim pod immodicjm vcnerem.
Stupor crura.) Plane uti innephritide propter preffionem nervorum ad
crus ennrium per tumefactos infiammationc renes.
d Ntqutfttrigtrt.) Potiuserigerefe
meruit ob dolorem enafeentemin mufculis lumbar i bus extenls, adeoque er
vos vicinos magisdolorifice prxmentibus rcnefque inflammatos.
e Frigrnt, S * tuttrtt [uf*3ptdibit! ) frigus hie nan fentitur in fin is,
Sc pedibus, quia nervi comprimuncur
tumefacto rene , quapropter minor
fenfusefti vel etiam cum fummafebris
adeft , & paries fanguinis ira a fc in vi
Cem feceiTerunt , ut proifus inepius lit,
qui cum vigore in partes externas propellatur, unde omnia contenta in ex
tremis partibus frigent, & bine Tudor
frigidus oritur, ft mors eft prx fon bus.
f -Jcceti mingendi difficultas.) Uri
na eft impedir, quia pori renum (unt
ab mnammarionecomprefG, iitantura
unus ren eft comprcfliis , non admodumdifficulterredditur urina, cum ve
ro ambo afffti Amt , maxima oritur
difficultas.
g N*ufe* vomitus. 7 Naufea & vo
mitus hie oriuntur, quia nervi renum ,
& ventriculi exoriunturabuno trunco,
quire fi velicatio in reuibus poros
varum in cerebro folito magis apcriat ,
^iritus animales in ocryum fexti paris

influunt , cujus rami ad renes , & ad

ventriculum teudunt , ideo fpirimsura
ad renes , quam ad ventriculum deftruntur , qui uibulos ventriculi inflan,
tes, illumcontrahiint , & conarumad
vomendum , hoc eft naufeam vei romirum ipfum producunt.
h Reblin vomitut.) Tn noftro cafu
copila bilis evomitiir , quae per qua
vias ad ventriculum deferatut , litigant
auctares. Ego lie rem cooeipio: ve
rum quidem et! e , magnam copiant bi
lis in hepate fecerni , & per dufam "
larium ad tenue inteftinum dfini :
quamdiu vero haec bilis unmm /arv
Copia defeitur per duum tinem,
non poteft obliquam infertionetn apetire, fed per ductum Cyfticum legurgitax ad vetcubm frtlram , quae , cum
bile refrta eft , bilem regurg tantem
non recipit .qtiare bilis a tergo :?,
prxcedentem augens , tandem doctom
m m nein aperit , ficque imeftinum cfTundrtur , quat minime fnrium
afeendore poteft , ut per os e;iciatur,n;c
etiamopus eft cum entin mina co
pia bilis eft in fanguinc , potcft bilis
per vafa gaftrica cum fermento penetra
re in ventriculum ; unie vorn .tu tej,
ciatur : fecundo , cum omnes confiteantur , pituitam ad ventriculum pa
vafa gaftrica, feu arterias gaftricas pe
netrare pofle, cum magna fcilicetcppia in fanguinc exiflit ; qui ta . ru
mor bile longe craflior eft , ergo noa
opus eft, ut ibllicutus fcllis , xai dactus communis laborer obftructione.

INFLAMMATIONS

RENUM.

58t

Afficiuntur in hoc a;gro 3rcrt merque; fed prxcipuc dexter: quod ex

dolore liimbis ad jccur , & deinde deorfum ad veficam & pudendum i
difindente > item ex pedis dextri ftupore & mingendi difficultate liquet.
Afficiuntur quoque pedes & corporis extrema , quod ex eorum frigore ;
nec non ventriculus & bfolliculus fellis , quod ex naufe , & bilis vomitu, patet.
a Ken uter que.) St enim alreruter
tantum affiftus cfll-t mingendo non
canta effet dificultas , dexter tarnen ren
magis fuifTe videtur inflammatus , quia
opor fuit dextri folummodo cruris.

EtfoUiculutfellis, quod ex naufe &

bilis vomitu.) Hinc infcrrem potius
vafa gaflrica efle affeita , cum viz intelligi queat, quomodo bilis ex folliculo fellis fer ret ur ad ventriculum.

Morbus j qui hunc icgrum affligit , eft inremperies renis utriufque , fed
prscipuc dextri fanguinea & biliofa , cum tumore & ardore conjuncb ;
qua? vulgo inflamnutio reman appellatur. Eaque ex fymtomatis in hiftoria commemoratis innotefcet.
a Qm vulgi infiammatio renum appel
lant. ) Inflamnutio inteftini coli ali
gando mentitur hunc affc-flum ; nec
etiatn opus eft , ut anxie diftinguamus
nam curatio eadem eft; diftinguuntautem, quod inflamnutio inteftini coli
magisin abdomine fentitur, cpractercadolor rcnum magis gravativas, quam

acutus eft: in inflammatione coli cxcretio faccum depravatut : in inflammatione rcnum urina fupprcfla, &do!orfica eft.
Medicationem de vcfica inflammata
non addidit autor , quia ejufdem cum
h natura; eft , quapropter ctiam Riyerius utramque jungit eodem capite.

' a Caufa procatarica hujus morbi fuit temperamen tum biliofum argri
noftri, quo multus biliofus fanguis in corpore ejus genitus, antecedentem huic morbo praibuit cauim. Pars vero ejus vehementiore ifto exercitio corporis in renum fubftan tiam , ob poros eorum nimis relaxatos ,
copiofius propulfa , vchcmentiufque ibidem incalefccns , & partes alias
per fympathiam afficiens , tontinens hujus inflammationis , ejufquc fymtomatum > eft caufa.
a Caufa pncatarB'ua.) Hue facit x- ' mulgcntium laxitas ; crpula; eibi
tas juvenilis i interdum quoque nativa fall & multo piper aliifvc aromatis afrcnum difpoutio parentibus contra perfr ; inlignium evacuationum fup > id eft, poro rum inconftantia & preffio & men ( um , & himorihoidum ,
puencnymatis rcnum & vaforum e- ' hrmonhagi;x narium ; dein ictus lapDddd x
fus,

MEDICATIO
fus , vulnera circa regionem renum aut
etiam veficx s compreffio & contulio
illarum partium ; fcbres contiauz . &
cbronicx ; cxpurgitio puti per renes
aliquamdiu rontmuata ut in pleuritide

& empyematc ; calculas 8c calor ehe

rnem regionis lumborum acunqus
caufa.fcdquae procaufa antecedente po
tius habendi fint hujus inflamaiauonis
& urinae ardoris.

Abhumoribus enim illisbiliofis & fanguineis in fubftantiam renum

eflfis i ibique praeter naturam incalefcentibus > orta eft hxc intemperies
biltofa & fanguinea , item tumor renum ardore corrStatus ; uhde partes
eorum membranofa; , vehementer teniae & agitata; a dolorem biimum in lumbis , ubi renes funt fiti , produxerunt. Et quia reres cum
aliis partibus vicinis funt connexi, motufque eorum vehementior iis propterea communicatur, hinc dolor Ule fefefurfum ad hepar & dtorfum ai
vefudnt , pudendum , & femora corporifque ccommodam erechonemimftdivit\ ac naufeam, imo&vomitum bilis, ventriculum folliculumepe
feJlisafficiendo, extitaru.
a Dolorem attthiShmm) Potiuspulfintem , fi locus afiScirur proxmus ar
teria;; ut Ii ioco doloris gravis fit acerbiflimut , alia: partes r embus adjacen.
tes potius infUmmata; erunt , tanquam
acutiotbfenfus.
b ^dvtfium) Dolor, qui ex coli
starte vicina renibus infiammata , ori
tur) eft m agis ver fus veoticm , major-

que eft mutatio in alvi dejeebon/bu,

Commodam trtiontm imfedrrit. )
eque in latus oppotitum fe facile con
vert n t , eque lo idem , eque m v ntrem , quia rum par; inflammita lui",
penditur , fed commodiflime io dorium decumbunt ; ex fternuurione
aliave corporis agitationc dolor ;
tur.

Et quia magna illa humorum ad renes decumbentium copia , po

ros eorum , per quos urina ad urteres defluit, imo&ipfos urteres,
valde anguftat, nervofque lumbis ad crusdextrum defcendentes magnopere premit > hinc mingendi difficults, & dextri crurisupor in agro
noftro obfervatur.
a Humorum dtcumbtntium. j Colli- excretJonem per urteres fuffiamm*
gunturibi humores potius propter cir- tarn
culationem humorum ipeditam, aut,
Dum ver pars iftius inguinis fervidi * in renibus effcrvefcentis , per
petuo ab ipfis per venas cmulgentes in venam cavam & indeadcordefcrfflr

INFLAMMATIONS RENUM

58j

fertur , eaque ibi maligniorem 5c valde rmgnam effervefcentiam in corde

uJterus concipit > aux deinde cum fanguine per totum corpus difliindrur , hinc oritur febris ilia acuta , a^rum noftrum jam graviter infeftans.

a In rtni\>n4 tfftrvefctntu.) Propter

b Hinc oritur ftbrx.) Interdum &
mater iam xt he ream per puros cor um vigilia: at deliria.
continuo & copiofe trajicientem.
I
Fx denique quia prs doloris vehementi , fubinde cor vehementiu*
conftringitur , quo ianguis parcius ad remoriores corporis partes propellitur > hinc contigit , ut extrema , & pracipuc pedes & fura , innoro
agro interdum vdde frigeant.
a TJt extrema frigtant.) Hoc Jebuit
ex Angular ibus hue argro ci rcumfhntiis
dcpendilfe , non enim fluit ex natura
morbi : hochigus quidem fit in trunco

> ftartubu? in febribus intermittentibus

& malignis , quando notabilitcr videlicet imminuta: aut depravatx funt fcr' mcntationes in corde.

Morbus hie feriadofus eft , ob vehementi quz inducir, ymromata. Prarterea periculum eft , 1 ne in uppuraonem abeat , & in ulcus
renum degeneret.
a Ne in f*pf*rationem abtat. ) Cum ' per urina: poros tranfeunte.
ad uppurationem inflammatio tendit,
HucSpeftant feqq. Hippocratil Atam pus , V ichor cum urina folent ex* ' phorifmi.
eerni: urinas in morbi principio tenues
Seit. IV. Aphor.7f, 76, 78.
aut flavas eTe folent , qua; in progreUu
Sed. V. Aphor. f 8.
flammear evadun t :qui color urinz flamSeft. VI. Aphor. 6. 1 1.
meus hic oritur multo (ale & zthere
Scft. VII. Apbor. 34, 3 f, 3 6.
Dirigentiflma iraque * Curatio adhibenda ; qua in caufarum & in
tern perei ac tumoris per contraria ablatione conftet.
a Curatio.) Coaredtferccummedkationibusinfbmmatilienis&bepatis.
Mox itaque injiciatur tab's clyfter :
2. a Decoi comm. emollient'ts lib.j.
In quo dtjfolve el. diapruni , duuatholtci an. 3 j.
b Qlei Itlior., rofacei an. 3vj. faits comm. 3j.
Mi/ttF.Clyfter.
Dddd 3

Dre-

584

M E D I A T I

a Decouomm. }fe j.)Sint decofii ^txi ptam , alioquin inflammatio negat po*
aut X folummodo , nc inteftina nimium 1 tius , quam indicar, purgationem.
diflentaprasmant dolentes renes, admit- 1 oluhlwr.) Deleaotur olea , fei rtti poteft clyfter,autpropter induratas fzi tcllaovi &fajprunell. addantur.
ees , aut intcmperiein in hiftoria defer- \
Corpore ope dyfteris evacuato aperiatur eodem die in eodem la
tere vena circa talum, fanguifque-educatur ad Jviij. velx.ck donde
oblinatur regio Iumborum tali c linimento:
. Vnguenti refrigerantis Gaient. ^jj,
Oiei rofarum
aceti partim , mifee F. Linimentum.
a ~4ferUturvtna.) Venaefeio pra:mit tenda 6c in brachio potius.
b Eodtm die."] Si eodem die fecarctur, nefeiremus, an adhuc clyftcr
effet operaturu? , at que fie ordo & motus naturae in fanguine turbarctur:quantitas fit pro viribus asgri;& fi malum per-

tinax, venatfeclio etiam poreftrepeti.ut

non male autor portea quoquc mor.it.
Tdli linimento.) Admtfce umfber.
gr, riij.
- Stcch.faermgr.r.
Hartmannus commendat
cum OM mjgd, dale.

Eicjuc imponatur tale a emplaflrum:

. Unguenti refrigerant!* Galeni j.
Cera q. f. Mixta indueamur tinteo & F. Emplaftrum.
a EmpUflrnm.) Adde
i Nam camphora in emplaftrit
Ctmph. &
japplicata fine obftruftionc refrigera:.
Saab, fat urni an. gr. viij. autx. |
r Intereaadhumoremfervidumcontemrjerandum doloremqae&fftim urinx ardorem vigiliafquc imminuendas > utatur tali decotto , &
talibus tabellis:
2. Hordei mundati$).
Fol. vi$laria malva , portulaea an. m. j
Flor, nenupharis. p. ij.
Sent, ^.frigidor. major, an. 3ij.
Decoque in aq. vulgaris q. f. ad lib. j j.
In Colatura dijfolve fjr. violarum /. papaveris $j$.
Mifce, F. Apozcma.
.. spec, diatragacantbifrigid..
Trochifc. alkekengi an. Zftifh

INFLAMMATIONS

RENM.

58;

Diffolutis truqua alkekengi q. f. add facchari jf.

F. tabellar ponderis 3ij. de guibus fumat iubinde 3 j. quantitatem.
a Stm. 4. frigid, major.) Quia nimia 1
refrigerado facit obftrudipnet, & inflaromationes non raro uget , ideo lo
co eorum feminum in col. diflolverem
Lap. pruntll 3i* aut 'Snbinde ad ardorcm fangninis fumatur
Pulvis ex lap. pruntll. gr.xvj.
am ph. gr. llj.
Sacchar faurni gr. iv.
M.f Pulvis.
Pro febre continui bi< in diepoteft
Tumi hoc medieamentum fequens.
Jfi. Bednar mineral. . fem.

Camph. gr. iij.

M.f. Vdvu.
Vel accipe febfugamSudorfera lcnia , ut muhrid. tbtriC.
(St. btxfiar. turner, aut antimon. diaphor.
Non autem omnia falia profuor. Lafis
pruntll. tampb. tf fpirn us acidi volatiles
bit pricipuam turationem tfficiunt.
b Spec, dtatrag. frig.) Id tabellis ha
bet fpec. diatrag. frigid, & alkekengi,
qua: non male, fed nimia.
Pro fpecifico aliqui habent fuccum
cancrorum fluviatilium crudorum ad
cochlear integrum , cum jufculo auc
dccofto prunorum cxhibitum.

Dolore magis urgente , adhiftatur tale fomentnm , reiterato prius

clyfteri 3 & potrea " reiterar etiam ven fedione :
2j.. Tol. violarte , malva , portulaca au. M. j.
Flor, rofpr. ruht. nenupbaris, camomtllor., meliloti,
Summrtat. arte tin, partetara exficc.an.p. ),
Rad. althaa j.
'
. in aq. communi., b addendo aceti parnm , ad lib. j/.
pro Fomento, fpongus vdpannis lais eo imbutis & expreffis adhibendo.
...
> .;
a Rtiuratavenaf] Siidpoitulatple- nc, catterum adde
thora , aut magnitndofebris , aut matap pruntll. Jiij.
gnacacochymiaadhuciefidua.
Campbora )' addendum
b tddendo actti parum.] Adfttingeo- deioftioncov
. '
dum non ni" in principio, & declinatio- 1
A fotu a tale adhibeatur cataplafma:
2J.. Flor, camoniillor,, meliloti t rofar., ruhr.
Fol. malva an. Mj.
Coq. ex aq. comm. ad mollitiem pro Fomento.
Reliquia contundantur y iifqueaddefarin.fabar. 3*|J.
./ . .
Far. fern, linifanugraci an. 3j li,
'

bOl.

c.26

M E D I A T I .

l /, refacet , camomillor., an. q. f. F. Cataplama quod

tints indu&um loco dolcnti adhibeatur.
a Tale adhibealur catapUfma.} Qua- '. tionibus fufpea funt , adde
Lap primtli. 5ij.
le fieri poflct etiam tx fcdimcntis piio- '
Camphor* &
ritrbmenti.
b ol. rofiuri&c] Pinguia in inflamaSi fibre ceilnte, deinde inflammatio fuppurctur, argercjue pus cicernat , b pro ejus abfterfione fubinde fumet c talem hauihim:
2j.. Aq. dccotbnu hordei excorticati i v.
Sjr. de cihoi cum rabatbar j. M. F. Hauftus.
. ..
a Febre ctantt. ] Sed autor prater ria ter quatervequotidie _
venzf. nihil prxfcripfitad febrem, con etiam fzpius , ulquc dumrcbris fit tri
.
tra quam fumatur mixtura amifcbnlis eb.
b Pre tjut aberene. ] Cumdifcaex
~4q. card, btnti.
.tientianon profunt, turn ad emollicaWi, & fuppurantia devinieodom eft, ad
Kefir, an. ^j.
quod valet therebinthina non Jora, cam
ConftS. de hyacinth. 3 j.
vit ello ovi i & fyr. papar, .fem, cum
Beytard. mintral.gr, xxv.
aq. hordei propinetur.
Sjr.dc papav.
Talern hauftum.] In principio
Lap.pruneU. 3.
Sp. nitri q. f. ad gratum acorcm aut dcclioatiooc
F. mixtuia , cujus aut j cochleaViftus ratio fit tenuis & refrigerans ac humeebns. Cibus itaoue ik refrigerandi & humectandi vi prxditus , ex ptifana hordeacea , pene cum
juculo gallinceo , in quo endivis & acetofse folia ebullierunr. Fem fit
ptifana hordeacea , cerevifia tenuis , aqua hordei in qua glyc vrnza eil
cocb Abftineat in principio diureticis , ne morbfica materia copiofiusad affectos renes conflut. b Motus vitandus. C^Jriheemolnatuj
alvus.
t
,
a *4bflineat*diitmici.] Id eft . a ni. | tur.
miis Se nimis potent bus , ne partcula; b vitandus.-] Sotooiu fit longiotnimiscraflz ad renes copiouspdlan-

XXXVIL ME

XXXVII.
MEDICATIO
RENUM

VIRU

EXULCERATIONE
Laborantis.

Vir 40. annorum , a tribus menfibus ardore urina; vexatus , am con

tinu pus ftidum , interdum etiam faniem fimul & fanguinem
copioium, cum urinis excernit. Adeft cjuocjue dolor b circa lumbos, cum
gravitatis ienfu conjundus ; urinajcjue c ardor ipfum etiamnum vext.
a tribut mtnfbut ardore urine vexa- ceratione vccx.
Vero fimile ergo eft, prasceffif ^rdor.2 Sipe adeft lentafebris St
ferenis , auc renum inflammationem.
continua. VideRiv. cent. 1. obC. 48.,
b Circa lumbts cum gravitatis ftnfu.j ubi etiam fingultus pet vices aderant.
Sunt duo ligna, quibus differtab exulAfficiuntur in hoc a;gro renes ; cjuod ex dolore cum gravitatis fenfui
circa lumbos , ubi renes funr fiti , percepto ; 3 item ex pure feetido j fa
de , & fanguine , cum urinarum ardore excretis , eft manifeftum.
a Jiem ex pureftidor, Quod aliquando etiam per alvum excernitur, cum
nempe abfeeflus rumpirur , & pus in
cevitatem abdominis depluit , pntrt<}ue per poros inteftinorum intro -

chantes,
Hoc pus, f exeetnatur ante urinarnj
aut etiam fine urina . defignarct exulcerationem veiicx, aut meatus urinatii.

Morbus y qui .Tgrum hune affligit , eft folutio continui purulenta & faniofa renum ; qua: renum ulcus five exulceratio vulgo appellatur. Eaque
ex precedente urina: ardore 8c puris faniei , V copiofi fanguinis ibicut cum urinis excretione > dolore gravativo lumborum comitat , eft
manifefta.
Caufaremotahu)usafkdns fuerunt humores'acres , in fanguine noilri icgri exiftentes 1 qui ad renes & veficam delati eafque partes fu acriEeee
moni

,8

M D I I

moni vcllicantes , primum urina ardorem , per tres menfes duramen,

produxerunt. Acquifit vero tandem majore humorum acrimonia . eque ad renes delata , contingit jam , ut ab ea tanquam cattfa l onjunSt
rcnum vafcula & * fubhntia carnofa imt corroa & exefa ; quo farguij
vafculis cgrefls , kinporis renum harais, partim diutirs rnoriin
pus foetidum & fanicm acrem convertatur, doloremquc gravativurnin
lumbis pariat , partim recens ex vafculis cprrofis vel fecundum porcs nimium dilitatis , in renum pelvim copiof defluat , atque inde cum /fis fanguinis partibus , urina: licjuorem conffituentibus , ad pclyim ,
& inde in veiicam perpetuo delabatur , eamcjue ad excretionem cum r
lleme flimulet , atque ita continuant puris & faniei , 'interdum etumcop'tofi fanguinis excretionem , cum ardore quodam urina conjum, jam
excitet.
a Suhmii.t cttrtioft.] Subftantia re i pituita , quod illudconjeftumiopro^
nas ardentes rdat fcrtorem , &
num eontat ex mcriscanaculs.
b Puris ($ janiei.] Pus diftinguiriir donc urina: dillperur.
' a Periculofus , & difficilis curatione eft hie affectus : propter gravis <Sr
molea , qua: inducit , fymtomata ; acrefque humores > b perpetu ad
renes delabentes.
a Vtriculopu/,'] Inveterara nen cu- / b Ttrpttno.~\ Paites autem conbixatur,i!ucit Hattmaunus in Praxi.
j dandx habent contrario quieicopr.
Cita itaque & a deligenti Curatione erit impugnandus. Ejqan acrium humorum evacuatione,&attemperatione) item in ulceris detcrionc & confolidatione confiftet:
a Vtligtnti cumiout.* Si vires per- venafeftioprxmittatur.viJcRif. cert.'
mittant, & jam fanguis nonfuerirco i.obf. 48.
piofe excrctus, prxlettim in'plethora ,
Primo s tale fumat catharticum mane jejuno ventrculo:
. Caffia recens extracta j.
Terebintina in aq. violara decies primum Iota,
Et chinde ita tojla , ut poflit pulvertfari 3 j
l'ulyeris glycyrriM
facchari alibi 3'i. M. F. Bolus.

RENUM EXULCERATIONIS.

585

a Ttle ftmt caibarticnm.) Optim

ex Tulvtrt lumbrk, Si
prafcribitur Jene ; melius hie additur
Cbalybt , ubi laudatwrf
therebinthina , quam in medicatione dulcem
icquenti omittirur ; lavatur, utom- Joannes Agrcola habet in commennis acredo Tali1; abfit , & fcparetur
tarm ad Poppium fpiritum ,
Hartmannus loco citaco habet pilulas ex tanquam cui nulla exulce ratio reliftat.
allots '
Poftridie venafeceturinbrachiodextro, ianguifquc educatur cjtntifatefvj.

Porro fingulis feptimanisfemelinjiciatur talis clyfter :

2t. Herb, malva, althaa , violara , acanthi , an. m. j,
Hordel . $.,pruna damafcena N. x.
Decoq. in aq. comm. ad tenia partis confumtionem ,
Colatura fume lib. j. in qua diffolve caffia rec. extr. j.
Sacchar. rubri 3x. ol. violacei
vitell. ovt No. j.
Mifce F. Clyfter.
Et paflim , ad humores acres & fallos mitigandos & tcmperandos >
doloremcjue fedandum i a utatur tali decocto:
?}.. Ihn da tnundati p. j.
b Herb. c latluca, malva, violara, portulaca.
lntyb't , plantaginis , agrimonia an. m. j.
Sem. 4. frigid, major, an. Z)
lujubas ,febeften recent, an. No. vij.
Decoq. in aq. comm. ad lib. j. Colat. adde J fyr. violacei,
Njmphaa an. $"].fjir. capill. vener., papaver. an. % |5.
Mifce , e F. Apozema.
a fjttiirtaHd'eeoo ) Deco&umfudorifcrum benccommendantaliqui.
Rondeletiu^oft evacuationes ufurpat gutjacum fudores moventem , &
tanquam ulcera tergentem ; fed guajacum propter fuam acredinem in p: .rfc r ibendo decofto potiuspraeteriremRiverim cent. i. obf. 48. exhibet fatm p' until, ad 3j. cum magno fucceffu , eti.im fal perlarumti
b Herb.) Autor habet nimiam herbarum quantitatcm pro lib. 1. decoct.

fit ad Ifeiv.aut v.
Laluca.) Deleinm S plmtttgbcumfem.+.frir.majtr. Adde
Sm. Uvi. 3i'j
d Syr.violdcei.) Deleantur Jyr, vi*.
Ut. Sc tap. vener. Sc adde
Melt, roften gj.
Spiritm ftlis d!cis ".
Salis prunell. 9j. aut 51.
e M. F. 4*\.) lmo (ufficerepoteft decoftum folius falfaparill. quod
copiofe fumatur ter qtiatetve quotidie,
Eece i
cui

590

M E D I A T 1

cui indatiu

SaUi . &
I
Decoclio fiat aqux & hydromel!
Syr. nymph*s Sc
I an. p. asq.
l'apaver.
I
Singulis feptimanis purgetur femel vel bis tali bolo:
2j.. Cajjw rww extraa 3" 1?.
a Tmbifcor. alkekengi j. ot/ pro bolo.

a TrOihifc alkeltngl ) Arrendendum, hie vero bolus nonnihil adftriDgitpoft

an ulcus h m fit fufficienter derer (um , laxationtm.
alias bolo primo uhcrius eft utendnm, \
Et quotidie fumat ex fequenti elecbario caftanea: magnitudinem , fuperbibendo eyathtim a feri la&is:
2[. Saccbari riolacei 5 j,
Conferv. rofar. unius ann't 3* .
SfW. malv Z'ij.papaver. albi 3j. /{.frigid, major. an.Sj
Hjofcjami albi
Vulver. glycyrriz.t 3j j$. granar, alkkngi am fuis jy]cisBiv.
Succigljcyrri'fa 3ij.
// <trwin veri , terragillata an. 3 <5.
Cum fyr. violceo q. f. F. Eleftuarium medioeris conftentiar.
a SeriUffil) Quia eftdererfvnm. j Aliqui vomirura probant v. gr. Si ventrkulus ferat itemidem capia- qua tepida & ex pauco oleo communi,ur
tur terebintina; venera: claras in aq. pe- Foreftus lib. 14. obf.j 8. at ego redicera
troi Iotas jj. cum
ex concuflione illa vchemcmi pjrre*
Vitello ovi No. I. in jutculo | exulceraras adhuc magisdifrupum hi.
commitceatur.
I
Poft ufum detergentium> ubi ulcus fatis deterfum fuerit ; quod cognofeitur cum pus cum urina minore quantitate excernitur , idqw album
& arquale , ac minime fordidum ; ea , qua? exficcant, adftringunt , glotinant & conlolidant , exhibenda funt , quales iint a trochifei quentes:
. Boit arment y terra gillata, coralliritbri, . 3j.
Gummi arabici , tragacantbi an. jf.
Cum aq. agrimonia F. Trochifei , ponderis 3ij. Capiat
unum mane&veperi > cum lae oyUq vel decoo fjropbiris roajoris,
i Tro-

RENUM EXULERATIONIS.
a Trochifc ) Hic 1*(, u-,
beliz , trochifci quidcm toJcrari pof- 1
, quia faccharum ettam ulceribus
cpnventt.
Si vero pulverem velimus , fit fequcns :
fy. Sem paptv.albi
Cyioniau
Croci maris tdring.
Terri igill.
Tragacanib.
Corail, rhr crni. an. J/, mbr. gr. xviij.

. ,

. f : ,
M. f. Pulvis pro fcx dofib4s,qua.runi
fingula:quoridie fumantur mane&vefpcri.
Hiautoris trochifci paule feiiusfi.
mcndi , quam troehifei Gordonii,
feq. med. dcfcripii , quia miiiu- adftfingunr , quam thcrebmihnu lata ante
commendata.
Species diatrag, trigid. ad j. aut
amplius fumi olx ut Sc lac aninum vrl caprinum velovillum , praefertim fcbreabfence.

Pilula: fequentes multum etiam proderunt :

. Terebintina aq.pUutag.hu 3j.
Succi liqmritia , gummi tragacanthi a.
Boli armen., trochifeor. alkekcngi an.
Cum fueco equifeti F. Pihlx , de quibus capiatur Jf. mane &
vefperi.
Pra: ceteris vero lac vaccimim recens multum., ad cyathi unius cjuantitatem> cum boli armeni veri 3. fingulis diebus mane hauftum , ma
xime conferre tcihtur experientia.
a Lacvaccinum.) Prodft etiam lac amygdalarum dulcium fyrupo de papaeris.
;
* Exterius; ad confolidatoncm ulcrs juvandam s a fequerjs unguenbjm admoveri poterit:
2. Succi planrag., folani an.
ol. raf. '. fiij.
Aceci j. 1: tenuiff. pulv. )/". ceruffa lota 3$.
Tutla fuhtitiffimepulv. %i).fang. dracon. 3].
Reducantur omnia adformant Nutriti.
a Sequent ungutntim.') Sic etiam ca uniflionc unguenti mercurialis fenafl
taplasma & fomentum cmolliens,reoi- ulcus rcaum, obf. comm. 1.
Ungento auteris a. Me
bus applicaodafervirc roflnnt.
In pharmacopolio pracftt unguenrum
lip. pruntil, sj.
:.. r. xv. , eftque hoe
populeum & refrigeran* gallem,cuiadungucnt'im pracfcrei:dum M, quod in
ditur ol. rolar, q, f.
: venu s narrt empyricum {plain fequenti medica tione prxfcibitui>

cib1

59i

M E D I A T 1 1>

Cibi fint euchymi & eupepti, ex cremore ptifana*, carnibus galling

ceis , agninis , amigdajis dulcibus. Vitet acria & faifa. Commodus
ufus lactis. * Potus fit parcior. Vitetur Mo:us prxiertim vehemens. Yinum hie etiam nocet.
a Vetmt. ) Sit decoum htrit'tgr*. I Vide River, cent. i. obf. 4g. ubiagrr
wr'e & W^wr. ad detergendum ulcus, potiifimum ex fcro laftis convilim*

XXXVIII.
M E I A T I VIR I,
EXULCERATIONE

VESICA

Laborantis.

Vir 4t. annorum , jam ab aliquot menfibus dolorem perpetuum ,

m imo ventre circa pubem fentit ; urinamque purufcntam , ac
graveolentem , ac frfuraccam , magna cum dificltate , & adore ,
fepe efiam cum ftillicidio, excernit. d Adeft alvi evacuando frequens
appetitus. Nihil arerjularum in fundo urina: apparct: eque antea e albam Sccrudam urinamexcrevit.
a Circa pubem.) Diftinguttur exul
d *4it alvi tvtKHtui* frtqutns tfcerado renumab exulcerationeveca: , pttitut. ) Alvi evacuends fiequcus eft
quia in hc dolor eft in hypogaftrio > in defiderium vaporibus acribus inteftiilla vero dolor circa tumbos pereipitur. I num reftum , quod eolio vlica: annr
b *fc furfurdeeam. ) Urina furfura- ftitur, vellicantibus.
cea eft , quia ab acredine bumorum
e Nihil arenuUrum St. ) Dolorem
abraditur aliquid membranofi vefica. bunc non ee calculo patet ex urina.
Cum iicidio.) Et hocadveficam
Urina; acrimonia identidem eft ab apertinet, uti & alvi evacuandx frequens cido, &'corrolivo, quod eft in pure:
appetitus quia ei annexum eft intefti. Nam vefica magis falit quam aeidieft
num rcelum.
I ptico.
a Jlkm

VESICA EXULCERATOINIS.
f ~4ibam er crudam.) Hxcaddit,ut
fufpicione calculi fublata , futura curatioprxfumaturfacilius*
Pus, G fpiflum fit, quod excernitur,
&feparatim ante urioam effluit , indi
cae , ulcus non reoum eile, fed colli

595
veficae , vel urethra; ; de quo dicitur
poftea , ubidc gonorrhea & lue vene
rea agiiur.
Vox crudum additur , ut denote tur ,
obftnictionem renum antea non adfuiffc.

bdjficitur in hoc agro vtfica ; quod ex dolore perpetuo circa pubem

percepto , item ex' urina purulenta & frfiracea , magna cum difficultate
& ardore , ftillicidio excreta , eft manifeftum.
Morbus , qui hunc a:grum torquet , eft folutio continui purulenta &
faniofa interioris fuperficiei veficE , qua: vulgo Exulcerara vefica appellari confuevit. Eaque ex fymtomatis partem afreftam indicantibus , qua?
jam commemoravimus ; item ex eo , quod nulla: arenula: in urinis appareant , nec urina antea cruda & alba merit excreta , patet.
Caufa remota hujus morbi eft a congeries multorum humorum acrirn
in fanguine exiftentium. Pars vero eorum corde in vekam ubinde
propulfa, ibique b propter pororum ejus pravam difpofitionem a reliquo
fanguine copicfius iparata , majoremque acrimoniam adepta , c & in
pus & fanicm converfa,ac deinde inttriorem veficx fuperficiem erodens,
eamque perpetu cum vicinis partibus vellicans , prxima hujus vefica:
exulceratar , urinxque purulenta: , graveolentis , farincea: , d cum ar
dore & fxpectiame cum ftillicidio excreta: , ac prxterca etiam perpetui
alvi txcernend.-c appetits eft caufa.
a Congeries humorum. ) Hec caufa
valdefortuita eft.
b Vropier pororum ej us pravam difpoptionem.) Difpofitio pororum tain,qua:
non poteft tranf.i.ittcre falem volatilem ( quod prarfertim fit > ubi vifciditas
efteonjuncb) ficir, ut i He ha;rcatin
parte aliqu, ibidemquclaneinationcm,
inflamm.uionem , dein exulcerationem
producat.
Et in G" fattitmconverfa.) Pus
eft album, qui a materia acris fibras transverfasncrvofas uni um prxfcindit, &
incidit in mnimas minucias, quapro-

pter eft dolorofa , fed cum fibrse ;im

fint corro*' i ita ut puris acrimonia iftis
particulis nervofis infringatur , jam
amplius non arrodit, Si non, aut vix
dolet; partim albet a chylo ad partem
earn delato, Si cffiifo.
d cumardort) Notatur eo aut vis
corroliva humorum, aut erylipelas, aui
Inflam matio.
e CumJHUicidio) Quoties fc. mufeulus fphynfter vlica: arlius contrahitur
vcllicante caufa ; aut etiam cum ma
teria vifeida principium meatus urinarit
obftriiic
Arle-

jM

M E D I A T I

Afrecbs hie dtfficillim<t erit curationis ; proptere aquod nrina acm,"

qux perpetuo ad vefcam defluit , non patiatur exulcerarionis hujus commodam confolidationem ; ideoque diligentifJima erit adhibenda Clatio.
a V ftere quod mini derit.) Stcuni | Carerum curatio hie fimilis ei , tpz
etiam, quia pars ha-caffecb eft icorde in exulce'ratione renum: videre P/atevaldc remota.
I rum parte } .pag. M. editione in quarto.
<qf in caufx remotx & prxima ablatione & attemperationc , &
in ulceris Jetei-fione , exficcatione & confolidatione conliftet.
Primo itaque purgetur xger b tali Bolo:
Bolo*
. Caix recens extraa %).
Saccha violacei q.f. Mifee F.
l Bolus.
1 purgetkt. ) Si vires adiint, &
permittant , curario ordienda cil vena*i"ctionc , prareipue plethora adlt,
& purgarioni pracmittenda cft, ne fanguis tantuiti iropeturn faciat in partes

affectas , caque aliquando rcitexaaJa

ft .
b Talibolo.) Cum purgandum ,
purgantiadebent cfl Jcnia, neque moti dacitatem habentia.

Humores deinde acres contemperen tur & prxparentur 1 tali decoeb:

. Decoiionis bordei, [un. $.frig. ma)., lauu.y
Capill. Veneris lib.}.
Sjr. violacei , mellis rof. an %j. Mifce , pro quatuor tfkm
um die fumendis.
a Taie dteotfo.) Decofturnfimile ei, fudoriferum,idquepermcDfcffl,autdMquod Auclor habet, crebro ufurpetur,' tius, ex Chin & falfapanll. fiorib. &
ut tot us eo impregnetur fanguis , & femin. papar, vjalde enun munditiciM
fanguinem , & acrimoniam obeundunt.
acrimonia temper etur.
Potusaquarum mineraum hic quoApozema cui papaver additur,hic con
venir , ut humorum motus nimius lifta- que multum prodeft ad uiKTadcieigcu.
da , & mundanda , quia magna dob*
tur, 9c acrimonia temperctur.
Utile quoque eft decoftum adhibere ' fumuntur.
Poflea iterum leviter purgetur tali bolo :
. Caia recens extrais 5vj.
Diapruni folutivi gij. cum faccharo afperfo F. Bolus.
Commodiiimus hic eft ladis & feri dulcisufus ; ideoqne mane fumt
yathum unum atcjue alterum lacis vel feri.
Pro

EXULCER ATIONIS VESICA.

Pro arJorcurinar, fub nocbm fumat lac amygdalatum , cum emu]none fem. 4. frigid, major. & papav.albi.
Ad eundcm icopum fyring in veficam injiciatur lac ovillum cum
emulfione fem. cucumeris;& intcrdum etiam, ut imul fiat deterfio , in
jiciatur dccofhim hordei excorticati , fol. plantg. & glycyrrizai, cui,
propter acrimoniam.addatur aliquid amyli aut fern. malv;c, altharx, cucumeris , vel fenugreci , & im. papaveris.
a Lacovillum.) In exulceratione ve-i Injidatur ecoum hotitt. ) Cui
cx injicitur aqua ad mundificandum. | dccoo etiam (liquid vini poteftadjici,
Lacorillum quoque magis deterfivum I fed paucum , ardores adfint.
eft , quam bubulum.
' .
Commodiilm trochifci Gordonii ponderis jij. in lae caprillo
vel ovillo vel bubulo , vel in decofto hordei , dilfoluti , in veficam fy
ring injiciuntUT j hoc enim remedium ulcus purificat , & conglutinat,
doloremcjuc & ardorem fedat. Trochifci illi Gordonii tales funt:
, Sern. 4. frig, ma)., papav. alb;, malva, bombar.,
Portulaca. cjfdoneor., lillor., " '
' ".
Tragacantba. gummi arabici , pintar, mnnd.u.,
Tiftacbior., facchari candi, faccbaripen'tdiati,
Gljtjmxji , hordei , mucilag.pfjllii, amygdal. did. an. %].
Boli armeni , fang, dracon. , fpodii , rofar'., myrrh* an. j$.
Cum bydromelite, F. Trochifci ponderis Jjij. quorum unus
cum lafte diflblutus , & per os intro aTumi , & per fyringam in veficam
injici poteft.
,J
a Trochifci gordonii.) Vide Riv. lib
14. cap. j. pag. 148. in oftavo , ubi
etiam cos comincndat, fedhisdemum
locus eflc pored in fine , quia conrinent
adftringentia Sc conglurinantia.
Hoc enim uUu* purificat.) Satis deterfum efle indicarur, cum pusfirpau
cum i album & xquale, & tunc confolidantia adhiberi debent ; ad quod lac
arni^dabtum, & decoftum hordei conveniunt , &extcriusunguentum popubum.
-

F. trochifci.) Sequens ab aliis

commendarur.
B. Conftrv. rofar. part.j.
Sem. byperici part. iv.
Dem Vfui.
Pro deterlionc etiam multi ufus eft
ferum laftis.
Commend.uur quoque fpiritus Mcrcurii dulcs cum aqu cquifeti. rid.
Hartm. Prax. Chym.
Exhibeturquoque therebinrh. rener.
\cum ritello ori , quod prarcipuum eft
detw

5^

ME DIC AT I .

detervum, & digeflivum, fie

Therebintbioain ommbmrtemn, 4
JJL ThtrtUmh. ven. drag, j.
vc&cx affeAibus eft accomroodau.
VittU. ovor. No. j.
SaecharumfaMHnibumorum,&iin.
Cum jufeulo detergente uratnr guinis acrimoniam iuhibet.
arger.
Et binde purgetur , tali bofo :
2[. VulpA cafftt rectus extra3t%).
<
Trocliifc. alkekffgtB). F. Bolus.
Et urgente dolore > talis rotus adhibeatur cum pannis hneis , peccni
adhibitis:
. Malv&& alth<t*cumfoltu& rad.an.m.j.
flor, camomeliy meliloti,
Jirfrf. nymphas. & fem. ejufd. an. fj,
*Sem. haftctcabi $
Calami aromatrei 3j.
Dtcoq. rnf.q. aq. com. pro iota ad lib. ij.
&
,

. ) Addire fem. levtft. I Sed cilamaj arorairca cmitts feen*Gr*tiui. Jij. jtur.
Poft forum pec"Hni adhibeatur tale unguentur
2j.. Ol. amigdal. dale.
violacei
Mucilag.fem. atthaa ifcenugraci, Uni an. j.
Pub. fern, alkekgngit nympbatan. Z).
Groc't 3j. turn cera q.f. F. Utiguentum.

a tale mguentm.) Uoguentum Auitoris emollit, & leniteradringh, eui

aeWecamphor. gr. vh'j. x.
Vittm fit talis , palis in renum exnlceratione fuperius fixir prar/criptus.
. '

XXXI. ME

m
XXXIX.
ME D i A T I

VIR I,

STRANGURIA
Gravi Laborantis.

Vir 40. annorum , potquam ccclo pluviofo & a frgido iter aliquot
diercm pcregre feciiTt , vefperi domum reverius cpit magnam
dolorem & ardorem in urina: excretione c drca permsum fentire, Paulo
poil , malum ,hoc ita fuit auctum , ut frequenter & d non nifi guttatim >
nec fine mximo dolore & acrimonia , urinam excernere cogeretur. Idquejam, quamvis remedia aliqua fint adhibita , per triduum durt ; maximque cum moleiti ipfum torquet. .
a Ccclo frgido. ) Vero Gmiliter ar
il le frigidus multum acidi fibi habuic
admixtum.
A diver cerevifi in edem menfd
aimpt aliquando producirur ftranguria , quarentrs acidum , aut copiolior
(ala fanguine praecipitatur , & ad vias
urinarias cum fero fccernttur , quare
etiani urina; Ram mea: & rubicundas exifiunt interdum.
b Cpii dolorem. ) Aliquando pod
urinam nlilla m demum fentitur dolor ,
dum nempe ultima; reliquix guttatim
effluunt , quem cafum vulgo non anno
tant, quodetiamin exulceratione ure
thra; locum habet.
Cire* ftritonmim ) Dolor hic eft cir
ca Perinxum , quod indicat collum

veficx doler
d Ne nifiguttatm.) Urina guttatim
efHuit , quia ab acrimonia mucnlus
phinfler irritatur , quaproptcr major
copia fpirituum animalium in ilium in
fluir. Qui ctiam niniis contrahipoteft,
inflammato inteftino refto (vide Hipp.
Aph. f. j8.) quatenus.fpiritibus nimia
copia in illius ervos influcntibus, efficiunt ,ttt iidem etiam majori copia in.
fluant in nervs ad vlica; fphiniterem,
tendentes , quia non multum ab invicem eorum exordia in cerebro diftant :
adeo ut ilium maxime in fient ; ita ut via
urina: prxdudatur , & ab iUconftriflione partes falinae magis parrtibusimprimuntur , & dolorem augere debent.

Aftituria hoc xro vejica, ac pra:cipue circa collum ejus , &mcatum urinarium : idque, ex dolore in excernend urin circa perinaurn
perceptoj patet.
F ff f 2
-

55,8-

MEDICATIO

Morbiu . qui ipfum affligit*3 iintemperies acris Gilfa vifcida & afpcraveficar, ac pra;cipu b ejus fundi & colli; qua: dolorofam, hequentemque , euttatim cffluentis urins excretionem efficiens , c Djfuriaguttulans, five Stranguria appcllatur.
. a Ej! intemperies f*l[*.) Id non con Ejut fundi & colli.) Fix tamtn
fat ex hiftoria > multo minus , quod paites vlica: ab invicem rcmoriflima:
adlit vifciditas afpeta vlicas i conjciu- ' funt.
ra haec admodum difficilis eft, clique
Dyfuris.) Vide Barthol. o. med.
afpcritas non intemperies , fed morbus & philo!" part. i. obf. j.
orgnico*.
Caufa procatarica Jiujus morbi eft, aerfngidus & pJuv:oujs,in
quo hie vir iter peregre feit. Inde enim acres halitus , qui ex corpore
alioqui cxhalaflent , in corpore , ob poros ejus ab aris illa inclt menta
claufos* , retenti , & cum reliquis acribus fanguinispartitAsarcoLs con
junct , & complicad , antecedentem huic morbo pribuerunt caifam.
Pars ver eorurri corde identidem b ad renes propaH ibiquea leliquo
fanguine ieparata , & ad veficamdefluens, eamque fu fedine & vifeiditate imbuens , & ideo fere perpetu rodens, & afperans , 3c ad excretionem perpetuo ftimubns , continent hujus rici 5c dyfuria; eft caufa.
a -*tr frigiiut.) Poteft enim frigus
per vermis poros penetrafle ad poros
veficar , vide Sect, 3. . i . .iz.S. j.
A ;8.

1 . b hrenes prapulfit) Quidniadve'ficam per pioximas artcriis , ut ooa

omnes opu> habrant , tranltepet cact
& urteres , confer S. 7. A. >o.

Malum hoc , cum contumax fit , a vcfica: cxulcerationem induccre

poflt.
a Ftfic* txHlctritionem. ) Aliquando hinc volvulus, & eft peffimom gnum
S.6. A. 44.
Curatio itaque diligens ci adhibenda. Eaque m caufa? anteccdenris,
continentis, aintemperiei , k doloris ablatione confifter.
a Intemftriei xbhtione.) Calida velcz grata , nilt intemperies forte fanguioii
adfucrir.
Primo itaque talis exhibeatur hauftus purgns :
4. Caia recent, extraia
el, Unitiv't 3'j

S.TRINGURU

599

Nucs mufcbataBf fiti bilis iij. fj/x. ah bat Ferneiii %

Mifce t F. Hauftus.
a miifcht*.] Sola nux mofchataad acrimoniam, nempe acidam,
tcmperandam valet. Empyticus qui.
dam omnino volcbat eas non contund,
fed tantum fcindi (quod tarnen nugatorium iderur) & fola, aliquos cuiare.deprchenfa eft : Sed non video , quoinodo
purgantibus bene mifecatur cum non-

nihil adftringat.
Ai/te, F. Haum. ] Morbus hic
per fe non indicat purgationem , fcJlt
concipiamus vifcoitatcm adeTe, poffet
purgado lenis inftitui, & lie cafha utilis eTet , qua; lcnibus fuis particulis Glem involv.

Et poftea utatur hoc decofto:

. Rad. altbat
Herb. biluca , endivia , partulaca,
Summit, main, an. m. j.
G emmar. 1 ribes migra, . f.
Sem. melonum , malva , bnet,
Papaver. an. 3ij.
Flor, violar., rofar., nymphtt an. p. j.
Liquiritit rafa 3ij.
Coque in aq.decol. bordeiq. f. ib. j.
Qolaturt addejfrr.
Viobcjiijubtni , papaveris albi an. j.
Fiat Apozema , de quofumantur % i v. bis in die.
Ribei nigrx.'] Ribefiz nigra: haberi aiomatica hicfuntutilia. Aliquif.il injifolcnt pro egregio diurtico. Si frigo, ciunt ccreviha: , & c bibunt , non di
re oriatur ftranguria.
{ftinguendo, an hic morbus a falc pro. Sabint quanmmvis.
Juca tur.
Coq. in vino : alias in aq. decoft.
In fingulis hauflibus cape rtiam falis
hordei, ic prodeft.
vol. oleoli gutt. xij. aut xiv, xvj. aur
Hic omnia emollientia conveniunt , fpiritus ammoniaci cum fpirit. Terequarin nephritideconvenirediximus.
binth. gutt. viij, xij. Similiter in cafu
DccoAum ex radicibus althca: , 3c acido auxilio erunt falis febarum ftipifummitatibu? malvae utilis effet, addito tum aut falisgeniftae gr. xxv.
fcm.malv. & papav. . . fem. dulcia
Si acidiras adlit fanguini , tumcoralquoqucfolent emolir.
Ha, oculi cancri crudi , qua: acida inVinum generofum folum hune mor- fringunt & iimul funt diurtica, multi
bumfolvitex Hipp. 7- fe.48. Aphor. effeutufus.
li t nimirum a caufa acida. Omnia
Ffff 3

De-

M E D I A T I

Dcco&um flor, camomil/orum in lae bubulo > & decoum fol. &
flor, malvx & althasc hic iummopere profunt.
Et 3). trochifc. alkekengi , cum lade vaccino exhibits , etiam hic eft
utilis.
Cm U4t vucme ) Scrum vacci- ' poreft parart ex femin. papav. alh. Sie
multum ouoque juvat , fcilicet Sanguis aniut Icporit Cum . vj. i\.
potum incaufiulini.
j faxiFrjgixprodeft , fi inolU combaraSi falpeeeet, profunt fpirirusilis, ni- j tur, Si ritiere tftoutatur xger, utquitri , vitrioli , fulpkuris , Sic. cmulfio , dam fuadeot.
a Fotiis etiam talis adhibeatur:
2j.. Rad. althtt 3ij.
Fol. malva, violara , altbaa ,
F/or. rofar., camomior. an. m. j.
Sem.lini%$.
Malva 3ij.
Coque ex aq. comm. ad lib. ij. & colentur.
Pro Fomento , ter qu.it erre in die , pannis laneis vtllinek
calid immtrfts & expreflis , peini & prima .
a F*ih! talis.'] Fomenta hic eundemuium rubere poflunt , ae in nephritide,
Poft fotum peen & perinxum equenti oleo oblinantur calide :
. a Ol. amjgdalar. dulc, nympbaa.
Rofar. an. 3* $. Mifce.
a O. amygitlar. dulcis.j Valde prodeft , fi pectus , Si perinxum inungan
tur olio feorpion. , cum fpiritu thercbinrh. juBClo.
Scvum cjunque va'ccinum, umbilico
i Iii tum , muiros juvit , addcndo
Sem. Icvift. &

Fapav. an. '* **"

gendo fomento pm parara o. feorp.
cum pauzillo fpirirustheiebinih.
Inremis etiam convenu;-: pilulx ex
therebi nth. aliquot es cum aq- pettofcL
Iota:.

Inter Alimenta conveniunt lac, ova forbilia , jufeula yervecina , amg

dala: dulces , oriza , lac amygdalatum. c Cerevtia tenuis , bene defx' cata.
Cm

URIN SUPPRESSIONS.
a Cntm^tttniu,.) Potius recens, &
qua: lit pinguu , non antiqua &auftera , neque varia , &potus '?
vitetur, ne ' copia urina: congregetur in velic.

Mb, jufcaU vtrvtein*,

Lac. UmigieU , % & omnia, qua:
falis aut acidi acrimoniam obtundent,
profunt.
'
-..T

XL.
MEDICATIO
URINA

VIR I,

SUPPRESSIONE

LaborantisVir 40. armornm , vrramotioiam inter varium craffioremcjtie cibum,

potumquein caupon degens , anullis tamen cakulis vel arenulis
antea infetams, inciditin plenariam urina: fuffbminationem , ingentiin
hypogaftrio , circa pedinem , dolore & tumore comitatam , jamque
per ouincjue dies durantem. Multa remedia ha&enus, fed fiuftra, adhibita hierunc.
a Suit is i-tmert r </;<//> vtl ttrerrulis an
ta inftattty) Exempli nos docent,
<i!oJ aliquis , licet nnnquam arenillas
velcalculura cxerevcrir, poffet tarnen
inciderein fuppreflioncm urina;, idque
tarnen a calculo: ergo cum aliqnij la
borer urina: fuppreffione, <ui nunqoam
nephritidi fubjectus fuir , non ceno di
cendumeft, illudnon cTe calculo;fed
probabilequidem eft, id indenenefl.
Siautem calculo utrurnque urete-

rem , aut vefese Collum obturante, eft,

teme major adeft dolor, quia hrx parte
funtacoti fenfus-: rumctiamebloTmagis eft eomimius : qrri dofor qnoque
oriri potefti nimia fibrarum veca: tenfio nc , perauftam nimrum urirum.
b fahre.) Sc.eriftentivt). Exrecentione copiofa: urina: per . <fics, ut mo*
fequitur, unde etiam cognofcuur banc
fuppreflonem orina: ab obfhutis urcteribus.

. -Afchur in hoc a?gro vefic4; cjnocl ex dolore & tumore circa pi&mem
mhypogaftrio; Item pr'tnc'tp'mm meatus urnurii; quod CX orinar fnpprcone , tamdiii durante > eft manifeftum.
-

M E D I A T I
Morbus , qui cgrum affligit , a eft intemperies crafla vifcida 5c tenat
ac pituitofa vefica: , qua; in eo tumorem faciens , & meatum urina
rium anguftans , urinjccjue in vefica exiftentis egreflm impediens , l(iinria vel Urina fuppreo appellari iolet.
a E intemperies.) Aliquando eft in- fatus, & ibidem eoagulatus, aliquao.
temperies tonus fanguinis, fed aliquan- do calculi , uc med, 34.
do unguis eft ex van's vefica: excrava- I
Caufaprocatarttica hujus morbi eft vita illa otiofa ; &"c:bus pofufcjue
craffus 1 ik. varius , quo hie a?gcr diu fuitufus. Inde enira crail v/cidique in corpore geniti humores , anttcedentem huic morbo pirbucrunt
caufam. Pars vero eorum cum urinis & cum fanguinc arteriofo ad vert
ex collum delata , c & ab imbibita , meatufque urinarii angnftiam , ut
ft continent , ibi faciens , urinam \am per quinqu dies in vefica reimet.
Cumquc perpetuo major urina? copia ad vefcam propellatur , qua? , pro
pter illam colli angutiam , imo d totalem ejus occlufionem, excemi non
poteft, hinc neceflrio ab urin ill e copioc propula , 'ngtmmlnpogario circa peinem , c oritur tumor , magno dolore y a difteniioce par
tium orto , oniit.it us.
a Etvdriu.) Varietatem non putem
hue facer, imopotius fermentaciones
augedo juvare, faltem reliquis pari
bus.
b ^ntecedentem.) Interdum eft a de
lirio in ncphriride.dum jeger non cogi
tt de urina emit ten Ja , fuis pliantafmatis nimis intenfus , elque tune fymptotica : aliquando autem non redJit vlica
urinam , quia cara non accipic propter
obftruftiones in ureteribut, renibus &
pors vlica; for is intro fpeftamibus , eft
que ifehuria noiha

Aliquando ifehuria oritur rupti; 6bris;ut vefica indenon contrahimr.

Ei ab coimkibitt. ) Quid bocfjda
opus eft , dummodo meatum utioaiium
obftruanc.
d Totalem ejus oeclutnem.) Facbm
ab aliquando producitur abidu , bpfu :
& inde fequentis mufeuli fphynftcris
intumefeentia aut fanguinis Bttmd
conglomerado*
d Oritur (mer.) Quem debebat tt'um
memora de in hiftoiia.

Morbus hie valdea eft periculofus: ex dolore enim inflammatio vefici

lethalis eft metuenda ; & deinde nifi cito urinas detur egreus , ferara
exerementitium , in-fanguine manens, faciet illum ad juftam bdihtationem , in corde ad vita; confervationem perpetuo fciendam, ineptum;
atque ita vitam ipfam adimet.
t Prt'r

URINEE SUPPRESSIONS.

603

1 Verhulofut. ) Quia multa remedia I longe petita.propinquior eft ruptio

incaffiim adhibita futTe dicuntur.
- 1 fibrarum yecae,
b Dilatationmin corde.) Sollicitude I
.
Cerrffioitaque recta quam celerrim eft adhibenda ; qua in caufx an
tecedents , & continents , intemperie! & oppilationis ablatione ,
& urina: edu&ione confiftet.
Mox itaque injiciatur tab's a clyfter emolliens & expurgans :
, Rad, althaa , lili or. albor, an. /.

Herb, malva, bifmalva , parietari*

iZWercurialis , brama urfina an. M. j.
Sem. lini.fanugracian.^p.
FicusficcasNo. IV.
#
Coquantur infuff. quant, aq. comm. ad lib. j.
Coluura adde diapbanici , diapruni an. 3 vj.
Olei violacei , camomillor. an. 5 j.

Salts com. 3j, M. F. Clyfter , mox injiciendus.

a Clytr emolliens. ) Emollitio hie
non indicatur.
Hartmannus bene monet diurtica ab
inicio non elle exhibenda , vultque, es
terna praemitti.
Clyfter talis hic prodeftj
1. Rai. bryon. une. fem.
Bulb, lilior. alb. une j. fera.
Herb. Majoran.
Menth.
~4pii a. ft. j.
Sem. *nt[t.
Dauci a. drag. j. fem.
Tartari alb. une. fem.

Coq. in q. feri his , aut vini

rhen-unc. X
Colat, adde
Elcft. diapbantt.
Diaprun. a. drag, vjSpiritui tbertbinth. ferup. j,
SalCardb. Geaiftx, autiti-.
pitum Fabarum drag. j. fem.
M. F. Clytr.
Hic Clyfter cous fuit, non in aqui
com muni, fedfero Iatis aut vin. rh
nan, qua; quadrant porismagis, & additus fuit fal atiquif diurcticus, ut magie
aperiantur vlica: pori obftrufti.

Poft evacuationem clyftre faclam , a adhibeatur fbmentum taie pedni & perino inter teftes & anum:
2[. Rad. althaa 3 j |\
Herb, althaa, malva, par'tetaria an. M. j.
Flor, malva, alihaa. camomillor. an. m. fy.
F. decoilio in aq. comm ad lib. j|5. pro fotu , cum fUtris lands
eo imbutis & expreffis , calid peitini & perineo adhibendo.
Gggg
a M-

<So4

MEDICATIO.

^hAtitur /omentum.) Fot us quo- I quoque dcbrt Gl diuretics*,

queadhibcri potcft ex beibis cmoliicuVdfomentum parat poteft nfcditibus, fi caufa ejl calculus ; aut aroma- ' mcntoclyiter.
ticis ficaufa cftcraffa , vifcofa: * adi j
.

Et propinetur tale dccoum cmolliens laxans, a & dolorem ldans:

2J.. Herb, malva cum radifibus M. .
Sem. maba 3iij.
4 Trigidornm major, an. 5j.
. decoclio in aq. cm. ad hb. j.
Colatura addefir. dealthaa Ferneiii j. F. Apozerra.

a El dolortm ftiani.) Si effet caufa ,

acri,emollientiajusarrat,hic vero null
dolorisfedatio expeftanda.nifipcreracuationem
vuaiiuuv"" urina:
, adeoque
l per obftra- j
tionisablationem.
_ |
b Htrh.mv. Ui ne humidum in
hac formula praedominatur,
9- UpigMfm ^r
Cort. tjufitnt an. jft.
Rad./alf.fariU.
, ^^an.3j.
Iftrfr. *rd. btntd.
tpii an. mj&
Sem. afii
D4nan. 5|jft

Tartar alhi Hj.

(Tempore aeftatis rarrarm emittatur, ne tarn cito deeoftum cefeat)
fat minfuiio
folita , * deeofho ...
in jqux
.
* m an. p. f. coi foij.
diflolre
McU fcy.z}.
SaSgtnia !
Stipit. fibor Se
Sprilm tmmtms an. 3;M f. Apofema.
Prudcnter fpiritus.autoletim'diiirerfcum exhibcbjrur, dummodofpejifitrJ.
i geat , viam periri pofl > alia? irariim
I diftenditui Tfica , dum orna augctui.
'

Si his urina profluat , poftea eodem die , poftcpam enema (beat reittratum > hoc decocbm incidens 3 Sc detergens agro prxferibatur;
. Rad. afparagi, brufti , funiculi an.
Sem.funiculi, carui , fanugraci , Uni an. 3j.
Cher.rub. m. f. Coq. in aq. . & vino rbenano
Ad lib. ). Colatura adde oxjmell. fimpl.,mellis rofacei an, |J.
F. Apozema._
a F.t detergent.) Hie tarnen exulcera- 1 Ei vino rhenano.) Decofta bicnoa
rio nulla obtinet , eftque fecundum. hoc , tam. poinr commendari, quam ,
ccoftunj fupervacuum.
qtiiaaugcnt humidiratemfaognini', a-

URIN^

SUPPRESSION!^

605
deoque , nificuratio fuccedat , diften. piofe vinum generofom rhcnanum antiooem veficx augent. Quidam dcfpe- quiim j & curatujfuit.
ransfuppreiEone minx, fumpfitcoDum eo utur , inungetur peen & perinarum tali ungento,'
moxque imponatur tale cataplafma:
.. Olti amygdalar. dulc., butjri recent. , okifcorphn.
An. ^j. Mifce.
2J Hfrb. majorant , pulegii* origan}, thymi . M. .
Inafu contundantur & decoq. in mdica aq. & vini quantitate ad liquotis comfumtionem , leviterque expreffu addt
butjri recent., pingued. anatis , axungixcanis .% .
Ol. de fcorpion. vermittln terrefi. an. j.
Mifce & F. ad nudum Cataplafmatis , quod pcctinic
perinaro calid imponendum.
a "Ungente. ) Addc fpiritii therequanti tte, ad liquorif confumptio
binth.;s.
nem} leviter expreflis adde
Tale Cataflafma.) Cataplafma au
Sals di t. drag, i j.
ctoris convenir i li fie mutetur.
Spirit, thereb. une. j. fem;
. Herb, major.
Ol. fcorpion.
Tultg.
Ol. vermium terre. a. un . j.
Origan.
M. /. Ad modum Cataplafmatis
Thymi . m. fem.
quodpctini, & perineo calidc impo
Incifa contundantur , Sc decoquan- nendum eft,
tur inmdica aquxc vini Rbenani
Si urina his promoveatur feejuentem hanefumat purgatidiiem:
. Diacatbol 3 vj. affix recent, extrada.
Diaprun'h lenttivi an. 5j. &
Dijfolve in decoi pefforalis, in quo malva
Fftdeco, %].jjrr. althaa Ferneiii |j. Mifce.
Et poltra bis in die utatur de hoc decocto:
2j- Rd.gljcyrriza raf, malva.
Cerf. rad. faniculi an. j.
Flor, cordial, an.p. j.
Sem. Uni, malva, 4. frigid, major, an.
. .
Ctcerum rhr. m. $. hordei mund. m.j.

F, decocho in aq. comm. ad lib. jf.

Gggg z

Ii

MEDICATIO

In qua ijfohe oxymeh diuretici i/j.

Butjr recent. ^ij. Mifcepro Apozema, decjuo fumt jrr/
IV. pro dofi i fumend cum tribus ex fecjucntibus pilulis:
2.. Tberebimma vneta purum tofl* 3ij.
Sucei glycyrrca , pulv. liqu'mtta an.
a F. Pilule, cicerum majorum magnitudinis.
a r.TiluU.) Auftoris piliilis inlper- guinis cieres quid erunt , m caput
gi poteft pulvis millepcdum, Dccoftum mortuum.
labiax , raphani , millcpcd. potenter Commcndat quoque cinerej sriculz.
Oleum amigd. amararura qurqueprourinas expellit.
Spiritus diureticus fulphuris, vitrio- dcil . Omnium' autem potentiflme tiri
citri, & fal prunellx > crmor tarta nas expellit tintura vermium majiliam
r , etiam convemunt : fem. violarum in cafudefperaco , aut demque Cambapurpurearum pro fpeeifico habetur , ex ridum.
Ad urinas movendas in c;ufa acida
quo fit emullio , apud Cratonem , cum
valet hauftus fcquens.
aqui veronica;.
Ferrarius de curatione infantum ha
(f. /, pafofd-ig.j,
Syr. ^4lth. Ftm. une. /.
bet fequens.
~4<h peitofel une ij.fem.
Satig.Vniiultpor'ts
Ol. jumfitri gmi. iij.
Rad faxifrag. une. viij.
Mifce.
Comburantur in olla non vitrent , de
eincribas fu mit drag. ftm. : fed hilan Sal fuccini etiam valde cftdiuKticos.
Si vero urina his non flueret a ad catheterem , fi adrrittfrc
poit , pol olei amigdalarum dulcium in urethram injetionem , eilt
veniendum, eoque urina eflt educenda ; & poftea in prarcedentibus remediis eflt perfeverandum.
a ~4i catheterem ) Bene, fi interna non juverinr.
Cibut hic fit eupeptus , ex carnibus vervecinis , gallinaceis, cerefolio> petrofelino. Potus vinum album rhenanum, ctyevifia lpulo condita.
t/lvus fit fluida. .
a Cibm. ) Omnia adtrin,gentia &| fia non farculenta, non acida, fcJgcTifcofa vitanda : potusparcus, Cerevi- 1 nerfa & mediocrisaeratis.

XLI. ME

XLI.
MEDICATJO

F OE M I N i,

DIABETE

AFFLICTS.

FOEmina a fexaginta annos nata , temperamento biliofa , caKdis

alimentis frequenter uti folita > jam ab aliquot diebus urinam ma
gna copia ita excernit , ut omnem potum ingeftum protinus per urinas
emittat, eumque crudum , ac natura d vix concoftum. eAdeft magna
fiti$,fitem calor g dolor & punctio circa Jumbos , corporifque totius h maciJentia.
a Sexngima.) Mm dibit difrcilem
prognolin.
Morbus hic potins in jurenibus evenit, quamfenibus, quia corum partes
funt molliores , &pori magis dilaiabiJc5 ad vapore? tranfmittendos.
b filiofa aliis &c.\ Hxcrefert au
tor, quia non folet diabetes obfervari,
i li ubi ma" nus calor , i mo ardor eft in
corpore , hinc folet fupeivenire febribus ardentibus.
Magna cofia.) Aliqui ponunr, diabetem in Tola hac urinz copia , fed ma
le, quia cflfentia eju' con lift: t potius in
to , quod potus reddatur protinus, Sc
Cneconcotione.
d Vix concoclum. ) Vocabulum vix
dnott filtern gradum aliquemeoncojftionis

e *4defi.) Quia eopiofa utinafc

immodicus calor , multuni ft rum difcutiunt ; nam in diabte proprie dit,
non adeft neceario lins , i noo plus
exccrnitur, quambibitur; Gveroadfit
excretio un n.x copioftlmx , itis aderic
ob cvacutionem nimiam fer i , cujus pa.
rum tunc defertur ad os.
f Item .) Solet hic affcclus efle
fymptomaticus , febribus ardentibus
fuperveniens , & nunquam obfervatur,
ni li in mor bis acutis , ubi calor magnus
eft.
g Dolor punio.) Hi notant, acres
exhalaciones ab ardore profecas.
h MBcilmU.) Vix tamdtu folet du
rare , undulase emaciatio eft Dgularc
quidpiani. Vide Barth, ait. p. i.obf, 5.

Affiriunjur in hac agra a unes ; quod ex copiofa illa urina? excretione,

tem ex calore , dolore , & pundione circa lumbos percepta , eft maniGggg 5
feftum

08

MEDICATIO;

feftumi Afficitur item cor , quod ex magno illo calore : non

corfus , quod ex totius corporis macilentia patet.
a Rents.) Potius pori intcflinorum nam quod moz de I umbis die: :.zcai:z&ventriculi foras, & pori vefkx intro tale eft.
fpeclantes , unquam plus folito aperci ,
Morbus , quo ccgra affligitur , e intemperies renum calida & nimis
rara & laxa, qua; ferum fanguinis> nimis copiof eparatum , per poros
coram nimis apertos perpetuo magna copia tranmittens , urinajqueevacuationem 1 nimis copiofam efficiens , Diabetes appellatur.
a Vimit coftoftm.) Copiofam vocat , quia litis iode gignicur , & fepeurina
fuperat quantitate pot us aflumpti.
Caufaprocatarnicaha)usmothicdiami ille calidorum aliroentorum ulus : unde multi humores calidi & acres ac lerofi in corpore ge.
niti , antecedent on huic morbo prarbuerunt caufam. lili vero in code
exiftentes & deinde ad renes delati , ibique intemperiem coram
& nimis raram inducentes > continent hujus morbi & fymtomatum iunc
caufa.
a jbique inttmperiem ttliiam ipfius , ibique hi vapores condenfiotor,
0f) Caufa hujus affeftus quzrenda eft & coagula ntur in forma m liquoris , tc
in inreftinis , & ventricule , quorum fie pa ru m potu aflumpto dirfircnj.u.-ipori nimium aperti , comitante mxi na ezeernitur. Eft ram en aliquo mojo
mo ventriculi calore, nimis facile trans- mutaca , dum ira in vapores,
mittunt potum , in vapor refolutumj & etiam aburin.quar renum cveficx
primo in cavitatem abdominis , & bine, vaut arteriofis in langui ne lecern tur,
quia calor ibi etiam eft lats intenfus , & huic pocui in vlica admifeetur. Se
deinde per poros vlica: , hic quoque quoniam omniailla requiltac
fatis apertos , tranlt intra cavitatem funt , bine morbus et um 1
Hinc enim 1 cor nimis incaluit , & pori renum nimis funt aperti, fanguinifque partes craffiores arius vi caloris unira-, ac lerofe reliquo fanguine nimium feparatat , & acriores fada; , jam frvido corde vehementjus in omnes corporipartes , aeproinde etiam in renum poros
nimis hic raros & laxatos , perpetuo propellantqr ; eaque ipfos dolore cir~
tumbos afciurlt , immoderatamque banc producunt urina audi. , utpote , c ob fiurm tranilrum fatis concoqui nequeurrtis, tracuitionem ; cx eaque ingens corporis exficcAt'w , & indefitis , ator % d & f#im corporis macilentia * 01 gittern dticunt.
*Cr

D I E T I S.

609

a Ccrincahit.) Vide autoris inftitub 1 ftrviio end* &c. ferpttue

tioneslib. 1. cap. ij.pag. 138. & Houf. proptilnntur.) Ad cor potut in diabcto
lib. J. cap. 4.CX fcnaerto, fed minus defern non potcil , quia impofubile eft,
fTobari poiTunt. At Riverius in Praxi potum per cor immutatum tranlirc,
ib. 4. cap. 6. vulc jcas cot-i. fas minx quicjae achine cum faoguine ad renes decxcrctiones diabte diftingui , nialam> fern deberet.
que adducit ration cm , quod in i ftis mi
Ctltremtnnfim.) Non multo eenis copiofe rvd.ii tn non habeatut ex. leriuscor tranfiti quam naturalirer.
haub ilia litis, corporifque colliquario,
d Et mine corforis maciltntia.) CaCujus contraiium tarnen patet ex hac hi- fus difficilis , non tarnen impoflibilis.
Horn.
Morbus hie 1 periculofilfimus eft , primo propter a?grs noftraf fenetotem ; & deinde propter macilentiam jam inducbm: & prarterea quod
hxc fit tam vehemens non tantum excrementitiarum , c led etiam unb
urn partium , perpetua evacuatio ; unde metus eft , ne vires brevi penitus
profternantur , argraque cit exftinguatur.
#
a Ttrkulopimut.) Prarcipue, alii
e Sed etim milium partium & .) Non
morbi complican funt.
tantum , quae in humotibus funt , fed
b .Sfifr7ii<f;.)Porienim(v.gr. ven- etiam eatum , qua: jam ce&rant in aliiriculi , intcftinorum & vefica:)conftan- mentis partium fofidarum, quxpartiores fiunt ad przternaturalem fuam tibus emaciandis abraduntur.
magnitudine.-n > & figuram retinendam.
a Curat o itaque ferio eft aufpicanda : taque in caufa; antecedent's 6c
continentis , ac internperiei per contraria ab]atione,cWymtomatum mitigatione & fufflaminationc , confiftet.
a Cunti. ) Curatio hujus morbi , j multo plus urina: emittatur , quam per
quamdiu non abunde urina excernitur , ; potum affumptum expelli opus effet ,
non videturipti peculiarly requiri, fed ! At, i bydropis fufpicio addict , (la
ponus i Jtiuf febrij , cujus fymptoma eft tanquam critica evacuatio , non ill r.
diabetes. Hie conveniunt omnia calo- impedienda.
ran Sc nimitim impertim minuentia, at- I Diaphoretica hie funt vitanda, quia
que Jeniter etiam adftringentia , ut funt limul funt diurtica , Sc tir i nam hic mo
omnia martiata & potuschaWbeatui; ii vere minime convenir.
Primo itaque prxferibatur medicamentum tale purgans :
. Pulps, caffi*. recent. extraiU 3v.
Tamarindor. 5ij.
pulverif. 5 .
\
Cut

6io

M E D I A T I '
Cumfrr.roptr.q.f.f. Bolus , mane deglutiendus , vel cam

jufculo exhibendus.
Hordel mu
a Tale purgans.) Purgantia hue non
Flor. rof. rubri an. p. j.
directe pertinent, Nili intemperies fo
Kai. lormtntiU.
rte fit complicata , quemad modum in
BiftorUiD. 3W.
temperies toi! i potet ,manen te diabete,
F.
decoftioad
tb f> potius ad^x.ia
&VCC ver .
Clyfter hicconvenit ex leniter infri- col. diflblve
Hiapmui pmpl. 3
gidantibus > prasfertim nitratis , ut ni% Meli, rofacci &
miumhumorummotumfiftat, & leni
Ol. omph acini an. 3j.
ter adftringenribus, ut poros reftituat.
Viteli. ovi cum Atamt tmafRiverius in Praxi prxiciibit clyfteJum No. t.
remex
Ego vero omitterem puigmtia , S
Foliis laftuc*
adderem
Vortidae*
chimin.
Malva
Tlantag. an. m.j.
[ Et porro frequenter a utatu$ de quenti apozemate:
. Rad. borrag.t buglojfa an. |j. p.
VUmtg. I).
Toi. portulaca, pUntagmts, violar an. m. j.
Sem.plantag., portulaca an. 3iij.
Flor, borrag.t violarum , njmpbaa, buglojfaan.p.j.
Mjr\obalanor.<itrtn. 3vj.
Coq. in aq. comm. qu. fuff. adlib. $. olatura. aide jjr. /.
Ex infuf. multtpl.
M. F. Apozema.
. Jfi.
a TJtatur de fequenti apojgmate.)Cnm
Rof. rubrx p. j.
dofibus fingulis poteft ailumi aliquid
(pec. diatrag. frigid , trochifci terra: Coque in aq. com. ad ftjj. fed ego f*
merem aquam fabrorum renatioTum^n
figill. aut boli armeni.
Riverius ad majorem adftrictionem colat. diflolv. fyr. cydoniorum liijF. Julapium pro tribus dofibot.
prxferibit hoc julapium ex
Decoftum ex famine ptpav. .':. .,':>
Kai. eonfolid. major. &
riifar. rub. tai. tortnentill. Mm ettun
laalag, an. ^j.
prodeft , cum quocriflalli martisadrr
Fol. plant1g. mj.
Balai'ft. &
vj, vel viij. in fingulis dofibus ,
:
Mjrobalani citrini an. 3j'
vel bis quot idic fumi poilu r. t.
Sem. plantag Si
Atque

D I E T I S.

<ii

Atcjueetiam fubindefumat de fecjuenti eleduario quantitatem cafta

nes majoris.
a Conferva flor, buglofft , miva cydonior. an. j.
Gummi tragacanthi , in aq. rof. diffol. 3ij.
Sanguinis draconis, belt arment an. ?ij .
Cum fyr. de papavert, q. f. F. Eleduarium.
a Conf. flor, bugloie.) CoraUit Rub.
Terr* Sigili. Bol/u , Lapis.
Htmttit. Conftrv. Roftr. Rub. Myva .
dor.ior. (5c. profunt.
Hartmannus habet ciRntiam martis
adftringentcm.
Rivcrius fcquentem habet formuiam.
Conftrv. Roptr. Rub. une. iv.
Corail. Rub.,Cornu c. ufl. a. fa. j
/, cum miv cydoniorum , & fiat
opiata.
Aut accipiatur.

^. Conftrv. Rofar.^ntiq.gir.
Boll Arment
Corail. Rubri prxpt. an. )
Camphor/: gr. ix.
Salis Saturni gr. xij .
um my va ionio r. M. f. Opiata.
Coovcniunt hic quoque ca omnia i
quae Jentorem in fanguinein inducer;
pofTunt, utgumm. tragacanth. &cjus
fpecies, milhridat. ihtriaca recens , laud,
opitt. rtq- Sitelai
dccoum t* frumk
lvtribut.

Lumbi & fpina } ab ultimis coins , mane & vefperi a inungantur icquenti ungento:
4- Vnguenti rofacei , populei an. Jvj.
Campbora 3 j.
Ol. rofar. cydoniorum an. 3vj.
Cera& acttiparum.
F. Unguentum.
a lnungam fequenti ungento.) Pro
pter pinguedinem & ceram viz atis
profunde penetrare poterir.
Convenientius eilet adhuc cataplafma

cxmilio&aq. hordei ut vult MuIIerus

mirac. chym. . ito. fed potius decotiofiatin aqua chalybeate, addito pauzillo aceti.

In vius ralione , A'cr ad frigidum 3c humidum declinet. Cibus fit

eucby mus > 3 & qui cralum fuecum gignat , ac acrmoniam humorum
temperet , ex latte amygdalato , ovis forbilibus , pifeibus faxatilibus ,
carne bubula , pomis , pyris , oryza , caeo recenti , intybo , lactuca ,
portulaca. Ablineat. diureticis & acribus, fotus fit vinum adftringens. Abftiaeat ab exercjtiis : contineat fi in quiete. Semnus fit confueHhhh
to

tfia

M E D I A T I

to kmgior. Alvi excrement* arte vel natura refpondeant. Fugiat mentiores affeus.
a El qui craffiim [ gigntt. ) Et
nonnihil vifcofuro j anterumque conrcniunt pultes.
b Yifcibm ftxtiltbm.) Eriam aliis
magis vifcoGs , dummodo ratio morbi
complicati id ft-rat : H jrtm.mnus non
abfque rationc cibos in aq. chalybeate

vultcoqui.
Votmfli vtnum.) Potu? Ct ccrwifia
tenuis , frumque lacis chalybcitum.
Aliquilaudantlacbubuluro, autCa.
prillum , in quodinjeU funt liccs cadents,
I

XLII.
MEDICATIO VIR I,
GONORRHA

SIMPLICI

Laborantis.

Vir triginta quinqu annorum , temperamento pituirofus , J d:u afimenris humeebntibus ufus , jam longo tempore ex urethra infcius Sc fine fenfu frequenter emittit liquorem aquofum , crudum, vifdum. c Toto corpore gracilefcit : d culi funt concavi. Vires ejus in
dies magis magilque imminuuntur. e Cum impura fmina noa corduevit.
a Diu alimentis humexntibm ufat.)
b Etirteftnfn.) Sine fenfu fernen efQuiain&ne hiftoriz ait, Kgrura cum, finit, quia pars feminis falina Yolxtilii
impura non confueviil^ vult malum i abefl > qua: alias titi Marionen excitt,
deducereab hmida intemperie , tan-j Tero cerf'regrecilefcit .) Hocphaquam vafa laxante; fed antehac multo- nomenon bene notandum eft, ut videa
ties mom tum, humiditarcm folamab!" mus, an efFcftus fir'ex fo]j abundant
que craltie 3c vifcofitate , adeoqueob-' Semrnts, quo cafa non deberet eaciiri
ftructionibus inde genitis, ! aeger.
caafam non eile.
t a Otidi funt ceirMvi.) Oculorum ad

GONORRH SIMPLICIS.
eft cavilas, & ver Tus interiora fnbiJunr,
quia mufruli oculos moventrs , propter
minorem fanguinis , & humorum mor
tum in eofdem , collabuntur; ve! qui
mufeuli non debito modo inrhntur
fpiritibus am mal bus, quapropter fpa
tium non implenc , quod antea impla
ban!.

6
e Cumin formina nonttnfuevit.)
Non quidem id impoffibilecft , fedeafus hic non eft adeo frequens , ac multi
I vend tint , quod aliquis GonOtrbxUmplicilaboretabfquc impure coitu ; fed
lixpe perverfa confeflione medicos, Sc
' adnuc magis fe ipfos fallunt igr i , quia
I tunc male curantur

Ajficitur in hoc argro mum corpus ; quod ex gracilitate & ejus debili
tate innotefcit. Sedprecipue afficiuntur profiau 3 & alia partes , qua
feminis generation! injerviunt ; quodteftatur involuntarium illudafinperceptum liquoris iftius c aquon crudi "Sc-Vifcidi effluvium.
a Et alite partes.) Ncmpe Sc urethra ?C ~4quo{t, crudi <y c.) Ergo non adlcundum poros.perquos lemca natura- eft debita mora & concodtio feminis in
litcrfcrturiii urethram, nimisapertos. teftibus , paraftatis & proftatis faltem
b Involmtarium) Etcitra volupta- virorum.
tcm.

Morbus , qui hune a:grum affligit eft intemperies frgida humida a & nimis laxa & rara teftium,eorumque proftatarum & paraftatarum,
qua; frquentera liquoris aquoii crudi & vifeidi , ac fine fenfu urethra
effluentis exeretionemj bmagnamque totius corporis extenuationem
inducens Gonorrhta fimplex appellari folet.
a EtntHU laxa.) Adde etiam , quod guiilli materia! femtnalis exeretionej
obftruftio (it in netvis ad partes genera, major , quam decupli fanguinis cmiftioni feminis dicatas ezcurrentibus , per fione r fubfequi poflit debilitas , & mi
quos ipiritus fxcunditaris ( mei quidem nes ? reipondeo , matcrix feminalis
opinione) authorei ad hafce partes de- efflux uni non cfl caufam maciei ; fed,
fcrrideberent , cujus ventatis indicium maciemiftam, & materia: feminalis efdefumitur ex eo, quod fernen nonfo- fluxum ab nni eadcmque caufa depea"
lum crudum& aquofum cliciatur, fed dere, feilicet fanguine nimfsacri , Sc
& fine fenf* , quod fine nervorum ob- aquofo , adeoqueadnutritionem minus
iruftionc fieri non poteft; prout etiam apto.
Nam Vitium illud fanguinis , tan
corporis pallor , extenuatio , & tarditas in omnibus funclionibus fimiliter dem poteft communicari teftibus, uc
Sc ibi meatuum fiat laxtut, ende fernen
arguunt eorundem obtructionem.
Magnamque totius corporis extenua- aquofum eft : adeo ut feminis concotionem inducens.) Quia calculum ineunt ftio, qux fit in teftibus , non pofllt cor.
authores , feminis excrett partem unam rigi per veficulas feminales , nec per
plus debilitare, quam fanguinis partes erofutas,
e Gonorrh (tmplex,) Vocatur etiam
leccm; fed queritur,quomodoabexi
Hhhh
m

M E D I A T I
14
fimplex , quamdiu non eft virulenta, I puro concubitu contracta,
quam vi illa fimplex tum tiene ex im- J
Caufa proeatarica hujus morbi eft diutinus alimcntorum 1 humecuntium ufus. Inde vero , adjuvante temperamento a?gri pituitofo , aejuei in
corpore copiof geniti humores , antecedentem huic morbo prxbuenmt
cauam. Pars vero b ad paraltatas , parenchyma teftium , & prohtas
delata , iique partibus intemperiem frigidam ac nimis laxam ranmoue
impartiens , continens hujus morbi , d & aquofi crudi & vifeidi humoris,
per urethram fine cnu copile effluentis , fymtomaturoque hinc quentium , eft caufa.
a Hmtanmm ufas.) Non nifii iralitfime gonorrhxa ab intemperie fanfs
liflme
guinis t pororum relaxatione oritur.
b Partdtat & pro.u.t, .) Beneadditur & ptrtnchyma teium, quia hace
gonorrhxa etiam contingit mulieribus
parafhtas & proftatas non habentibas >
verum teftesfolummodo. Interdum hic
fluxus fie generatione feminis copiofa , quo facit , fi quis antea in matri
monio vixerit , nunc vero cxlebs faftus
fuerte.
lifqut part'Am ititemperim fiigi
dam Qt.) Gonorrhea; fimplicis hujus
caufa confiftit in nimia apcrtiofic , &

relaxatione meatuum & pororum te

ftium, glandulaium parafhtaium& veficularum feminalium rcrfus uiethiam,
& prxcipue proftatarum , quart per
hiantes fernen facile, & citra roluntatem effluit : deinde rao& enam
confiftit in nimr fcrainisfiWiur*, ira
utperporoi apertos continuo, & fine
dolore execrnatur.
d ^<w;i & crudi.) Hxc ttia iicir
femini deefle , primo , fiifficientcmcopiam ralis volarili, titillaiitem partes,
perquas tranlit; fecundo, porown ure
thra non eflc fatis anguftos; /fri;s,dcnique ervos tile obftruc^os.

Dum enim fanguis corde in illas partes , intemperie ifta laboraifr* ,

impellitur, propter ipfarum intemperiem frigidam & humidam relinqiritur crudus , ac convertitttr in materiam aqaeam & vifcidam , qua , cum
nullos a aut paucos habeat fpiritus , e partibus iftis , oblaxiratem& raritatem, earum nimiam, fine ullo voluptatis fenfu copiofe emittim. Et
quoniam Ule fluxus eft perpetuus , quo fucais alimcntarius fubducitur
toti corpori; hinc totius corporis eft exteriuatio , ocalorum excaratio , wriumque quotidie fefe augens debilitatio.

piucos fpiritus. ) Qui femini concilient. Cxterum non mal

fxcunditatem & debitam confiftentiatp concipitur hic etiam fermentum cerril
craffiufculam , continuati concoftione, partibus proprium , quod etiam fjor
Da

GONORRH SIMPLICIS.
Dividvindtr Btekt in traibtu de experimcntis renum naturalium
Fluxweft ptrpttuui,auo fuccmfub.
dutiturcrc.) Non alteram eft alcerius

6*5

caula, ied dup funt efTccbs fe mutuo

couinantes , prognati ab eadem caufa
tanquam aliquo teitio, fe. abintemperie ianguinisacri.

Affetu hic, a quia diu duravit , & eft in partibus genitalibus inierioribus & ventrculo remotis , ad quas vis medicamentorum difficulter deferri poteft ; fatis difficilis ejus crit Curatio.
a Qma diu duravit.) Pori enim de- & diu detorti manen t , nen facile porrea
finentes in urethram funt in partibus reducuntur in priorem & naturalem
giandulofis & membranaceis , ideoque magnitudinem atquc figurara,
eonftantiotes , bine, ubi detorti funt,
Qut'mcmfx procatarctica: , antecedenris , & continentis ablatione,
V intern periei correctione , confiftt.
Primo itaque ad caufx antecedenris, nempe pituitoforum humorum
evacuationem , a pra:fcribatur hoc purgans:

. El- diacAtbol, ||5. turbith. pulv. >.

Rabrb. Bji. cinamom.gr. iiij.
Dijfclve m aq. card, benedi. ij p..
Aq.ftnicul. j5. Mifie F.Hauftus aliquoties repetandus.
a Vrtfcribatur purgant.) Si intempe purgatio fxpe eft iteranda.
Quia tamen quotidie non poiTumus
ries adft pituitofa non funt Cholagoga
mifeenda phleginagogis , ut Auclor purgare , Tumi pencil therebinthina lota
cum aq. malva; ad drag. j. & vitcllo
nollerfacit. Si.hauruim vclimus.
gl. El. diacath. drag. iij. aut potius ovi; vcl therebinthina Iota in aqua fjeniculi, & ad indurationem coila n for
diapheenit drag. iij.
mara pilnlarum , iumituraddrag.fem.
Treffe, alhand, gr. iv, v.
Cum Itn. &aechar, q. /.
cum mercurio dulei gr. xr. modo mercurius fit fat is dulcs.
M. F. Hauftus.
Mullcrusinmiraculischymicis, ha
Alias
bet fp. deflillatum ex radicibus , & her]^t. Sptt. diaturbiih.fp.xvj.
Trochifc.ath. gr.ij. vcl iij.vel iv. bis cum therebinthina , lnCODVCnientem.
Mercurii dulcuferup. (m.
Cam jam lex dies poll purgationem
M. F. Vulvit.
Metcurius dulcis hic appropriatus me.licamenta modo dicta adhibuimus,
e , adeoque ejus dofis extendi poreft itcrum levis purgatio inflituenda eil; de
ad gr. XV. quod fi addatur hauftui , tune iteran" poteft purgans, pulvis modo pr.ci lie valde commoveri debet , ne alias I feriptus.
Vel
. Rtfin.agtr, fcrup.fcm.
Mcrcurius fundum peut , atquc talis
m
lalapp.
Hhhb j

M E D I A T I

quo , fiant pilulae.

lalapp. gr. iij. veliv.
H lice medicamentis fol is fipe gcMtrcarii dale, gr.vij.vnj.
Trocbifc. alband. gr. i'h vel iij. i nonhsi implcx curator.
M. F. P. vel cum fyrupo all
Interim a utatur hoc decofto ad intemperie alterationem:
2[. b Fol. m nib., abfinthii rom. an. , j.
Sem. Agni cafti , ruta , tnjrtbi,
Cupular. gland. , ftm.rofar. rhr. an. $jf.
F. deeoftio in vino rubro gallico adlib.j. amfacebar. q.f
Et fiat Apozema , de quo iumat hauflum. ^ij.
' & veipera.
a Vtatur hoc deutle.) In principio
nu Iiis aut non nifi lenioribus , utendum eft medicamencis adftringcntibu
Ut e julapium iquens.
J}. Rofar. rub. p. iij.
plantag. une. ir:
Spiritus Vitriol, gute. V j.
F. perinfuf Tinftura, Sc unici vicehxc
exhibeatur tinftura , eidem tin&urz
corrobotantia poiTunt addi ; ut & fingulis dofibus poteft addi pars nucis raofchata:, qux optimeconvenit in hoc f.
feilu, Sc pulvis cinamomi , nam incidendo adftringit.
Lentor etiam fanguini eft inducendus'gummatibus, Sc nerbis lenientibus,
ii acredo cortoGva notabilis adlit. Si
deeoftum videatut neceflarium , poteft
eile, quale antea in dolore capitis a cau.
i frgida praefcriplimus, augendo dofin. Ugn. Gaajac. ad une. i j. Et loco (ort.
Tamarifc. Capper, fnmtmiulignifaffafras une. j. Rad. Sar\aparill. & China
a. une. ij. Si adlit ulcus, tum fia ti non
eft adftringendum ; il non adlit, ut in
gonorrlior lmplici , tum licet leniter
adftringere , poil univcrfalem prxparationem & evacuation cm : adeo que addi
poteftapozemati. Rad. Biort. une. fem.
5m.Rojar.RHb. . Gland, a. drag. j.

JnfntdtCOHonisadde. F1er, Rojjr. tab.

p- "j*
Quia autem Apozema hoc nonnihil
fudoriferum effe debet , ideo affutmtnr
mace . cumin Icelo decumbunrargri,
ut fudores leniter provocentur. Jo Ce
lt. diTolri poteft idem quod ante : fed
fp. fal. ammeniaci in gonorihxa fimpliei (fi obftruftioncs non adfiot ) poteft
omitti : in obflrudtionibus autem a pi
tuita addi poteft. Atque hoc Apozema
fine adflrin gen t ibu , tam in gooorrbaa
virulenta, quam in loe venerea eihiberi poteft.
lnterca fudoriferum , przmims univerfalibus , in gonorrhx fimplici ooo
malum eft, fed aliquantulum debet ad
ftringere. Verb, gratia.
Tithriiat. drag. j.
Stroar.tnintraT.gt. xrj. rx.ru.
Vtlantmonii dM^bortncfci.ij.
Campb. gr.iij.yel iv.
( lo cafu calido )
7nl. rofar. rob. one. ij.
Syr. granator. drag. iij.
M. F. Haaas.
b Folia mentba. ) Hit fpecifice dicuntur fernen imminuere.
Cupular. glandium (Sc. ) Adftringentia corpori adhuc impuro fruftra ex*
hiben-

GONORRH SIMPLICIS.

617

hibentur. Adco author bene pur gat io- / Cxterum deeofta utiliora habebu*
rem ( in nonnullis valde cacochymicis tur in med fequentibuf.
iterandam ) praemifir.
|
Et inungatur regio himborum -& perina , inter ferotum 3c anum > a hoc ungento:
2^L. Ol. maichini |j. watet > menthacei an. fij,
Sem. Agni cai , Urtica , . ).
Mentha , caritfhjr. an. Bf
Cera q. f.
Tulverifatis pulverifandis. F. Unguentum,
a Hoc ungento. \ gortorrha- lmpiti unguentum .uiftoris convenir.
Sed auctoris ungento commode ad
ci poder mercar, prascip. alb. cdulcor.
drag, i; drag. j. fem. hoc ungento in
ungatur regio lumbotum , 8c periruei
inter ferotum , & num.
Prauerea etiam fetus poteft fieri ta&
. Rad. lilior. albor.
TormennU. . ^j.
Angelic* 5 vj.

Herb. mir.
Scord. mj.
Flor. rof. rub.
Calendula an. p. ij.
Sm. agnicafli$v.
Rute 3jTartar albi 3*.
Titrioli
Nitrian.g.
Contufa & confcifla , coque in . q. aq
fabror.rerrariorum.

Poftea utatur dragma una feeprntis pulveris, cumhauftu vini mbrij vef
cumlaftc, cubitum iturus:
.. Gland, quercus in furno exficcatarum Jvj.
Sacch. rof. tabellati j. maflicbes , thurisan. 3j" Sim. corund. af]f. *fuccini 3j.
Viticis , fol. menth.an. ).
Oculor. cancri 3j.
F. Pulvis ibtiliirmus..
a Satcini.) Succinum hie folet fpeci- mi aromatici.
ficecommendari, nam huic affeftui eft Hartmannus etiam habet feq.
appropriatum , ut & ol. calami aroma
[3. Pulv. off. Sepia, (crup. j.
tic, quia poft incilioncm ctiam adftrinCtnferv. Roftr. -Jniiq, drag. ij.
M , F. .
Hartmann us pag.418. Aimit nucem ; tmaninis triam habet magikr. ofnofchatamcum gute, aliquot olei cala- jis fepiac, & tincluram coralhorum ad
loncm

6i8

M D I A T I .

Jenem aJri&ioncm.
Commendatur quoque ad gonorihzam aqua quercetaoi ; corailia in
conferv rofar. im mixt.-, etiam profunc.
Hartmannus habet mixturm non
fpernendam : Ex mentb. , Cortil.
Carab. Agito Caflo.
Tintura inartis , qux ez lapide hxmatit prxparatur eflcaciflime adlringit. Ut& pilulx Burdugalenfes, qux
pro fee ret o habentur.
Aliqui ex feoriis reguli -antimon
tinturam extrabunt per lentam digecioncm cum ol. thercbinthicx ; poten,
tiffima quoque til tinftura vermium

Biijalium.
Hartmannus pag. 16 f. habet feq.
V. fol.mcntb.
.
Cortil. Rub.
Sem. *4gni C*.
Carabes a. drag. j.
Fiat pulvis. De quo aeeipiatzger ali
quid mane jejuno ventrculo, cum ovo
trmulo.

Simile quid habet Rivet i us cenrur. 1.

pag. r. in qui, i 36. ababari, p-.i-j.
drag, j . Tberebimb.drifr. iij. Sedincommoda aiTumptio eft tarn magni bolt ,
fume potius thei toftifcruf. y.

Sihac & fimilia param juvent, potent per cauterium potentials fonticulus excitari in utraque tibia , paulo infra poplitem , in partibus internis , ad humores pituitofos , cum materia feminis ad genitales partes
fluentes , eafcjue nimis laxantes , ali deducendum.
In duu alimenta flnt exiiccantia & calefacientia , & fretjuens onzx
uis.

X L 1 I I.
MEDICATIO

JUVENIS,

Gonorrhea virulenta, 6c Ulcere praeputii meatufque urinarii.

Laborantis.
IU ven is 30. annorum > jam quatuordecm diebus paritur flumm
materia: cujufdam a purulenta: Scfcctidx , ex meatu ejus urinario
"
'
"' " Va'

GONORRH VIRULENTA

619

perpetuo fere cffluentis , & indufium ipfius commaculantis. Ardor in

fine mi<5ftonis adeft immenfus , praeputiwnque ipfius d extrinfecus eft
exulceratum. Hxc omnia e prarceffit coitus , cum focmina non fatis p
dica f alicjuoties pera&us.
a Purulent* cr foetid*.] Aliquando !
ivx , aliquando viridis , atque tunc
virulenta dicitur.
b ^rdor.] Et dolor laspe intolerabilis.
Pr*pHtiumqite exulceratum. J Ali
quando in inguinibus bubones, incapite penis ulcera oriuntur i & crotum
xpe excrefcir ad magnitudinem caput
fuperantem , non identidem induicfcit.
In prxputio aliquando eft ulcus, ali
quando in raeatu urinario ipo , unde
{aspe materia purulenta excernitur.
Ulcera illa flunt a materia illa acri
partes illas erodente.
d Extr'tnfecM. 2 Sxpius intrinfecus,
nterdum ctiam exulceratio fit urcthrx

fine gonorrbxa, nempe ex eoitu im

puro inchoato non ad fincm perduro ,
prxfcrtimfi antea ejufdem urethras exulceratio quxdam prxceflrit.
e Truefi'it coit/u (Sc.] Sic diftinguitur ab ulcere renum Sc vlica:.
( ^liquoties fertlut. ] Gonorrrhea
virulenta ex impuro coitu contrahitur ;
fed & goDorrheam fimplicem fubfequi
potcft , Ii per aliquod tcmpus duravit ,
quia tandem materia ilia (eminalis alba
corrumpitnr , & fit flava, aut viridis.
Sxpe hoc malum unico coitu contrahi
tur.
Autor non habet in hac hi flor ia, fed
intitulo Sc curatione, mentionem ulccris in meatu urinario.

Afficiuntur in hoc a^ro a pro. gUnduU, & meatus urinar'sus : quod

tum ex perpetuo illo purulenta; & fottida; materia; ex urethra effluxu; tum
ex ardoreillo magno, ab urina; excretione percepto, eft manifeftum.
Afficitur etiam ; uti ex ejus externo ulcere pater.
a Trejttu gUuiuU. ) Proatx Sc \ permixta , alioquin illa i folo ulcere
paraflatx culpari poiTunt , quoties pu- I urcthrx prodire poteA.
rulenca ilia materia ponitur femini ee I
Morbus, quo a;gerhiclaborat eft intemperies proftatarum, &forfan etiam vicinarum partium > maligna contagiofa , acris , & nimis la
xa & rara ; cum urethra; ulcere & preputii externa exukerarione conjun
ct : qua; perpetuum fre e materia; purulenta; & feetida: ex urethra efflu_
rum - urina:que , d ab ejus excretione , ardorem producens > vulgo e Go_
virulenta appellari olct.
a E intemferiei proflmrunti ) Ali- 1 fivo magi minufve pituite vilcidxim-.
uando maligna, id eft , ex fale corro ) mixto.
Iiii
b

M D I I
6zO
b Contigiofi.) Cotitagiofum exigua iftius quantirate totus a
malum , quod indicat raateriam mor- inheiatur, & mala um pertinacia lade
bidam cffc volatilem, fed tamen non oriantur.
Fermentum hoc venereum videnir
ita volacilit eft , ut facile per oxfpirationem poflit communicari , ut in pefte. ! eflevifeidum cum acrimonia corronVa
Quamviseeiam nun valJe tu tum lit, bi- i volariliconjunctum. Temperamcntum
bfre ez eodero conclufo cantharo cum ' biliofum non poteft multum faceread
infecto lue venerea : nam lieetillud, morbum hunc , fed poteft tarnen fieri,
quod per exfpirationem potui admifce* uc eo adjuvante gonorrhza,rtarim oriatur ab i nfe non valJe noceat , tarnen tur virulenta , qua: aliquamdiu alias
fieri poflct , ut aliquid fali vx val aJhs- I manfltfimplex. Robur fermentatio
rea t , qui infici non infctui poflct : fed num facit quoque , ut hic citius , alt
tamen ordinario Communicator per fu- ' ratdius inficiatur.
Pili , Sc Capillt decidunr , quia ab
dores , Sc concubitum cum infect it.
Mettritt $ umita ter. Cur nufquam Acrcdinc h um or m glandulz cutanea: ,
addit men tionem feminis , cum tamen quz adftant por is cutaneis , exquibus
capilli taequam ex radicibus manant,
titulas lit de gonorrhea.
d ~*b tjm txcrttiont.j Si nimirum exedunttif. Pili autem raro, & diffi
urina: gurtz porterions lint magisfalz cile regeoerantur, quia iftx glandular
zgre reflaurantur. Ardoris urinz icnSc corrofivz quam priores.
e Gonorrhits vlmknt. J Harc viru fusabulceratione meatus urinarirprnlenta gonorrhza , ut 6t lues venerea duci tur. Urina frequenter redd/tor, ob
primum videntnr otiginem traxifle , ftimulationera fphinfteri ab h. mote
quod Armenicani cum omnis generis acrf. Facies tmida , & fulgens fi adfit,
beftiis concubuerunt,& ab ifl fermen- indicat , materiam valdc efl flam,
torum diverfitatc unum aliquod corro- adeo , ut humores impediantnt fluete
fivum fermentum ortumftiiiTc videtur , per partium tubulos adeoque diflendunt
quod h une morbu m prodiixerit : querp faciem , & Izvem earn rcddnnt. uta
morbum ad nos ex India triflflulcruot hydropic i s fipe accidit.
Dolor artuum producitm materia
milites i & peregrinatores.
Lues venerea communica tur plerum- vifeofa , &acr partes lancioaote, St
queper coitum impurum, quo humo vellicante: dolor autem fubvcfperam
res acres recipiuntur in poros penis , & augetur , & ingravefeit , quia tunc
etiam meatus urinarii , & confequen- calore lefti partcula: vi Ico Is Sc actio- ,
ter gland alarum proftataiam , atque res migis agitantur, Sc moventur^deoveficularuro fcminalium , quammpori que nervs magis pungunt . &quiami.
ab humte illo croduntur Se tumis nus temperantur ob (pirituum defe
apctiuntiir , & fie fit, uc fernen citra ctum.
Penis ereeto involuntaria, Sc ixpevoluncatem effluat.
Humores autem aeres IIi communi- ejus incur vatio , producir ur , quiapicantur i ter im cum fanguine medianti- ritus acres in trican funt rnaterix vacobus humoribus per partes illas circulan - fz . unde diu manent in mufeulis : Dein
tibus , St fie per circulationem totu s in - etiam fieri poteft, ut meatus . <] trnficirur fanguis peregrino hoc veneno , fmittunt ipiritus ex uno mufcuJo ina falc; & mirum fane eft, quod um lium fine obftnicti ; ut fpafmo; St

GONORRH VIRULENTA.
tunc penis incurvatur.
Adfunt fxpe bubones inguinum, ul
cera oris , ani , & totus corporis : pa
latum etiam fape exeditur , utt voci
icomniodum. Sic partes intcgerimunarium aliquando quoquc abfumicur.
Signa gonorrhea: virulenta: funtj pri
mo, cum id, <]uod per excer-

ai

nitur , fxtet .- fecundo, cum ad viridem

Jit fem en, vide Palmarium de motbis contagions.
Dolor non eft gravis , fed acer ; quia
mcmbraoarum fit lancinado.
Apparct gonorrbara poft(idie,triduo
aut quatriduo&c. poftcoitum , pro fermentationis robote.

t^torbus hic originem duxit coitu , cum focmina impdica & im

pura aliquoties inlituto. Inde enim per contacbim partium genitalium > maligna intemperie laborantium , partes genitales hujus a?gri , &
iniis prcipu proftatse , fimilcm intemperiem pravam contraxerant.
aque humores , ad alituram & ieminis generationcm propulfos > in
materiam purulentam & feetidam convertit. Hi vero proftatas laxantes
& acrimonia fii vellicantes , urethramque cum prarputio erodentes Sc
exulcerantes , partefque il/as ad excretionem perpetuo ftimulantes , per
ptuant nut erU purulenta. & ftida ex urethra profluvium , urimque ma
gnum, ab ejus eKtrettone, ardoris, velpotius acrimonia , fenfum producunt.
a Vtrtium gtnitalium. 2 In quarum Primo quidem fernen (biet teaue 4V a*
poris verfantur humores , fermentum quofum efrluerc ; & ubi malum tunc
hoc Tecum admixtum habentes.
fuerit negle&um , cum tempore ferne
Aliquando malum eft hxreditarium ; fit Harum ,poftea viridiufculum , quanaut inunsa nutricc lucm contrahit.au t do,acrcdiuc cradent coirova,gignituc
ulcus.
viciCm.
b lnmtttr'am purulent am convertit.)
Morbus hic ' eft : cum liiem venereamb & canmeulam in
meatu urinario , producere poflit.
Terkuhfus t.) Eft hoc ulcus urc.
thrse curatu difficile, quia omnisconfo
lidatio quiete opus habet.
Prasfervatio egregia eft ablutio penis
poft congrefum fufpeftum cum urina
propria , quia poros aptiflime pervaden4o,illos|aperit, & venerium educir; cum
aut fpirituvini theriacali camphorato,
Quae fermentationes iftius ftrmenti
corrigit.
b cartmculm in meat CJV. )

x ulcere tbf przvio , quod , Cum non

femper ibi nafeatur , non femper etiam
fequitur carncula , qux proprie nafcitur ex huios ulceris ne luxuriante.
Qui, a gonorrhea virulenta corripiuntur, clibcrantur , poftea interdura
fteriles manen t , quoties videlicet pori
velicularum femioalium nonrurfusaretantur , ut fernen retineatur ; adhze
quoties cx praecedente ulcere meatus
Iii i
prina7

22

M E D I A T I .

urinarii , ibi nacitur & manct carncu

la , qua; impedit , quo minus fernen
cum vigo i X: mpetu excernum , Qui
impetus etiam ncccflarius eft d conce
pt um, ut fernen, nempe profundius in
Collum uteri , vel uterum pfum injicia-

Fcecunditas przeipue etiam oritur

latice fpirituofa , quia ne. vi < in femes
ftillat, & illud fermentare fam, qui la
tex in Conorrhae.aut non atiUrt ob cer
ros obftrutos , aut male affeftu eft,
adcoquc infacundi funt tunc homines.

3Cur.uio itacjue prudenter inftitiienda: qua in intemperiei per con

traria correAione , & iilcerammundacione> & confolidatione , confiftet.
a Curette itaquc. ) Lues venerea fanguine harret , fed etiam maiimico.
gonorrhz virulent i non ni gradu dif- piin parti bus folidis latitat: fed cum
zrt , adeoque curatio eadem eft , & plethora adlt, aut magna cacednrtmt
vemfeftio poteft inftitui. lnvetetata
t lam non nil gradu differ t.
Venzfcctio non fpectat ad hune mor- gonorrhxa eandem habet curatioaeia
bum , quia fetmentum non folum in lac lues venerea.
Primo itacjue a talibus purgetur bolis :
. RabarbdTi pulv. 3j.
Terebintina vneta 3"j
Caffijt recens extraclt
M'tjice F. Boli , mane jejuno iumendi cum nebulis -, cjui tsbinde reiteran poterunt.
a Talihus purgetur holts. ) Nimium
funt pro una doli , & partim purgan tium
inert.
Potius
Jty . Extrae!. . gr. xvj.aut j
Kef. fctmm. gr. iv.
Trochifei alh. gr. ii. aut iii.
M.f. Pilule;.

Aut add'endo therebinth. in aq. petrof. lots 5)6. aut 5j. M. f. Bolus cum
vitello ovi,& vino rhenano,nec noobccharo fumendus.
Hartmannus in Praxi pag. 16 ha
bet extratum gummi gua}aci,fcd rummi per fe potius lu mi poteftadgr. x*j.

Pofteamane, &vefperi circa horatn 4. fumar cum lafte trochiito

rum alkekengi pulv. 3j. continuando per alicjuot dies.
Si malum perfveret , utatur bis in die , de hoc decocto , haufb
iiij.
. Rad.petrofelim^j.dltb*tt Jj.JjJ.
liquirttu, a CfnfoM* an. fij.
tifie-

GONORRH VIRULENTA
Biorta %. '
Herb, plantage alch'mia an. m. j.
Flor, malva arborefcentis p. j.
SemJini, cydonior. an. *\).glandium%\.
Nudeor.perficor.%$.
'
Decoq. in aq. bord. q.f. b ad lib. ij. & lentut adufum.

fci}

a Confolid* , biflort f.) Tri principio I ex rad. zalfxparill.chinx- ,fcd pro paupeulccris non eft cogirandum de adftrin ribus loco zalzapar.& china; ex rad.lapp.
genribus Sc confolidantibus, deleantur major, in gonorrhoea mplici modo
igitur etiam fcm.cydonior.& glandium. I prsefctiptis ; quod Apozema hujus
Decoclum in his morbus pra-cipuc con morbi curat ods potiorem partem abfiare debet ex
folvit. Et in lue venerea ex fedimentis
Guajaco
hujus fieri poteft Bochetum pro potu
Saflfras
ordinario, ut tota fanguinis mafia
Salfaparill. &
impra-gnetur. In decofto & addi poteft
China.
aliquid liquit itiar , fi ipi hie gratos lit
b ^idlib.ij.) ^igiujacum Sc cxte- fapor , ut seger diutius poflit illud fine
Taadfuerint ,coquatur ad Jtjiv.
faftidio continuare ad aliquot bebdo*
Decocbim, quod modo in gonorrhea nudas. Et interim arger quotidie ter
fimplici deicripfimu* > fed abfque ad- quaterve de decoct o reccnti fudonfro
ftringentibus, uiurpari poteft ex ljgno utatur } port remis autem fscibus Bo
fanfto, & ejus cortice , ex ligno faflafr.; chen , fal paretur convenientiffimus.
a Dum hisutiturjin penem primo talis fiatinjedio detergens > fyring injicienda:
2L Litbargjr. argent.-, cerua , tutbia prapar. an.^j.
Sacchari candi
camphora "B.cluminis 5j.
Aq.rofar., plantag. an. %\\\).Mifce,

. . _
a Tiutn Bit Mitur fy ) Ad ulcus penis
curandum plurimum tribuunt medicamenta interna' : ergo qua-de lue venerea
diebfunt, & ad hue dicentur, interne
hie .i tilia funt cenfenda , ut hoc malum
radicitus toll: poflit.
Harunannus generaliter putat ulcera
penis, meatus urinarii, eodcm modo
curari , quo ulcera vclicae; utrobtque
cnimfiunt injecbones : formulara injeftion is auftor habet.
b Fiat injtBio.) Bis tervc quotidie in>
jiciatur catide.
c *ilminii.) Alumen potiu- ex in-

jeclione primis vicibus eft omittendum,

Si fubftnueoda t h er i ad drag. j. nam
ftatim ulcus adftringere non eft tempe*
ftivum : Saspe autem poft talem inje
ct to ncm plus materia; purulenta: excermtur , non ideo malum eft medicamcnr urn , fed hoc fit, quia excitara fermen
ta ti one in humoribus iftis copiofius exr
pellitur hzc materia.
.1.. .
Per triduuiu aut diutius , prout ulcus
fuerit minus aut magis invetciatum-,
continuetur cum hac inject ionc : 8c dein
pet triduum continuetur abfque the riaca , & fie erit exficcans , addi quoquc
Iiii )
poteft

24

M E D I A T I .

poteft alumen uftum ad firup. j. Cum am plius appareat ; turc cogitando eft
ergoperinjeftionem exliccatio fit , di- de adftringentibus.
mmuitur materia purulenta , ita ut non
Poftea . a ad cicatxicem inducendam , tali injeftione utendum.
2f. Trocb'tfcor.alb.Rhafis%6.
, '
Bolt arment 3$.
Aq. rofar., plantag. an. Jiiij.
~*d cicatricial inducendam.) Para I
ff.. Mercuriiiuk. une. fern.
^tmimaniicruii.
Celfus ait , quod hie nihil przftat pra;
TMtU precifit. a. drag.i/.
colchotare vitrioli acurac edulcora,
to, & adjeo pauco alumine ufto pro Excipiantut . amigd. dulc 4: cera li
quefaca ; candela obducta jam linteo
injeclione potenti.
Aliqtiando ulcus eft profunde intra illinatur . cum confiftentia linimenti.
Vel aeeipe pulverem mercunii qui Ce
uretbram , & tunc candela cerca debet
poft injeioncm lcnitcr intrudi ad Jo przparatur. Injicitomercuriumin rincum affectum nique , fed caadclam ce fturam lapid. baematitid. adftringecream bene lintco tenuiGmo obtegunt, tem i & ilico in pulverem rnuratur.
Aut candela; loco fumitur ambgo
ne fruftula ceras in urethra maneant ;
oblinitur ol. vel ungento gyptiaco teres ex barba balens , belgice,
cum fale crudo admixto; provarietate rontaBeliJtfbttntje.
vel.
a Ulccri in glande adhibeatur hoc Ungucntum :
. Cadmu foffilis , five lapid. calaminaris. 5$.
Sulphuris , argenti viri an. 5 j.
Cum terebinthina m'tfeeantur informant.
Unguenti , addendo param exungix- porci.
a VUtri in glande Ci f.) "leus extrinfecus in pripu to aut in glande, ( Gallicc
tm Chancre , ) aliquando eft valde fordidum , Se pertinax , & pulveret intus
fumpti pertinacia ulcera in exterois par.
bus yix folt curabun t.
In ulcere porro glandis externo, cui
autor fuum unguentum molliufculum
applieat , etiam ulurpari poteft aqua fortis vulgaris Ii mmumdi tics ule cris eft alia
tollenda.
Si aliquid mitins volumus , ufurp.it
zncrcunus prarcipitatus ruber, adbuc
blandiusdefidcramus.it mercurius przeipitatus albus aqu pluvia cbulhcntc
dulcs faftus.

Si malum eft pertinax furaatur mercurius dulcis a gr. vj. ad ix. aut turpetus
mineralisagr. v. ad viij.
Poft mercurialia intro fuir p ta & pur gantiaos trcies vel quadiigueseluatui
aq.communi , ne mercurialia & fcliva
ex falecorrofivo facta adhzrcant gineivit & dentibusjlic cnim praxaveturialivatio , partium oris tumor, & dentina
vacillation
Carncula in meatu urinario codeo
modo cura tur, ac ulcera vefJca: , nam
prius debet exulcerado promover i , de
lude fermentum corrigi , & tum curan*
ut modo diximus.
Ali.

GONORRH VIRULENTA
Aliquando tees , Sc crotum valde
: ntu m efeun: , & indnrefeunt cum
inflammatione , aliquando line e ; i
lit cum inflammatione, tunc fit cataplaima ex foliis ruthx , & ebuli in
is , re Ipiritu then je lis campho;.itiit prodeft . Si vero non adlit innamrtiatio, fed fol um indurar io, tunc fiat

immclio ex balfamo fulpburis fuccinato , quod mire emollit : am ol. Iign.

guajac. lincea intincla applicaniur,quod
cmrtime, & pot en tiflin.e penetra t. Be.
ne tamcn interca obfervandum , ne nimium exiccando , duiiticm itddamut
pertinaciorcm.ipir. autem tanaii non
ita exice at.

Si malum pertinacius perfeveraret , 3j. vel 3$. fumatur. quotidieieV

hoc pulvere cum lade:
^
. Rabarbart opt., mpobalanor. citrln^
Mercuriiduldsan. 3j.
F. Pulvis.
2 Si mdum fttttMcitt frrftvtraret ,
cc.jPurgan; Auftotisincommodi.ufus
eft. Cuicunque hie pnrgationi addi de
bet me cu ruis dulcs ad fr xiji Deindc Apozema ex Iignis, & cortieibus ante
pntferiprum , mane przeipueadhiberi
debet ,8c per reliqu diem pro potu ordi
nario de bocheto modo diclo bibi debet.
Pro pauperibus paratur quoquedecoclum ex ligno quercino , guajacia if
rad. lappa: major. Ad di/Ferentiam Me.
dicamentorum > poteft fubinde exhiberi aq. theriac. aut ol. lign guajaci cum
Wno,veljumm. guajaci adgr.xiv. mane
fumipofinr.
Exhibe-tur quoque aqua Perficariat
collecta: in fine Septembres, & Ociobris, deflillata; per alcmbicum. Decoftionis ligni quercinieofaturar/iKiiij.
addi debet TheriaCa ad drug. v. vj. ut
dores potcntius moveantur.
b R.tbjrban. ) In doloribus piluI de therebinthini fol , ihabaibarum cum therebinthina etiam pro.
funt, quia leniunt , abftergunt , te poft
purgationem flnxtim feminis nonoihil
adfttingunt, addi tamen debet merenrii dulcs ,/iruf.ftm. quia hic morbus
abque mcrcuriajibut via curator.

1 lue venerea & gonorrhea1 rirulenta ptimo cum fucceffu base periodus
obfcrvatur in curatione : primo optime
adhibetur purgatio fequens.
. Rhdbtrb. pulverifal. fer up. j.
Trochifc. alhand.gr. iv.
Mercurii dulc i gr. xi j.
Thcrtbimh. vtntt. ferup. ij. aut
M F. TiluU.
Si has pilulas fortiores cupiamus, addanturgr. j, ij. Mercurii vi, &fina>
ruriad vomitum incline, vomet . fi
non . fortius per inferiora purgabir.
Poll has fudorifcrum decocl um fumatur
exradicibus, & 1 ignis antea diel is ter
quatcrve quotidie : poft f> ant t. dies
Purgario iteretur ; tum dreoum tenmut , feu boehetum continue loco
ecrevilix bibat , & fubindc hauftum de
decoclo fortiori fumt: elapGs iterum
o lo diebus putgetur, Sc rum iterumpoft to. dies decofta ufurpentur , & tum
iterum putgetur, poftea fudoriferis ne
gotium imprimis geratur.
Cam xger dccotlum fudorifcrum affumit jinterim diita tenuis eft inftituenda, & perpetuo corpus ad fudores dtfpontndumcft, iuut atgrimaciicnti fiant.
Is

M D I I
In Tentigine, & ereclione vehementi mi tor mmexmereu rio vitar gf. iv. tntr.
Cum malum altius radicatum eft ,
peis , injecVionibus difiipantibus debemu? uti, nam hoc malum eft Spafmus ezhiberi pot cd mercurius przeipir, al
avalvulis quibufdam rerullis, quzde- bus ad gr. iv. aut v. Atque hoc conti*
bebant fpintibus ex iftit convulfs rauf- nuari poreftpertriduum aut biduntn,
culis excitum permictere: Hinc-ergo falivationem excitare vclimus : Qcz
mufculi potenriffime fpintibus inflan- ezeitari quoque poteft ieunetione fpinz
tur, quin n. a piiituos Scinciden- dot Ii cum mercurio przeipitato albo,
paululum edulcrate. Ne autem gineitibus , difcutipolunt.
Si lues venerea valdc pertinaz G t, tux- ti nimis lardan tur a fah va acri , os&pechum minrale ufiirpandum efl cujus pius colluendum eft re dccoo chinar ,
Joco mercurius przcipitatus albus po- vcl aliisorit collutionibus, tcI nummas
ufurpari , fed qui antea cotione Aureus io ore con tiner i poteft, cui mer
aqux dulcs optime edulcorandus eft,ne curius fe fe applicar.
Cum 3 ut e m fall v at iones inftitnuntur
vtl nimia acrimonia falium adhzrcat,&
tum prxftantiffimum erit Cofmeticum, tum abftinendum eft i purgaotibus.
Ardorcm urinx vult auetor tempera
& Anti-venereum ad gr. iij.
Medicament! falivantia melius intro re immergendo penem in lae , fed
aiTumuntur , quam czterius illinuntur melius Her et injeftio ex lae. Ad tentiginem poteft ufurpari nnguentum rolx,
nervofts partibus.
AJiquando, cum vomitus mercu- cum mercurio prxcipitato edulcorare.
tialibus ezcitatus fuit, filivatio fequiAd bubones ol. guajaci opnmeextertur , quia inter vomendura partcula: ne,& interne ufurpatur iAgutt. ix. vel x.
quzdam mercuriales gingivis, & toti
In ulceribus oris & ani prodeftaqua
ori adhxrent , & ita ductus flivales thexiacaliscamphorata , velung. .
aperiunt: quapropter in vomi tu exaf- cum mere, prxcipitato edulcrate. Si
fumptione mercurialium , (i fali vatio- inSammatie adt , facchar. fturni c
nem cayere relimus , os fxpius colluen- camphora valent.
Aqux Anti-corbuticx etiara bono
dum cfl aqua m m un i cum pauco ace
to , ut partcula; mercuriales hac aqu cum fuccelTu adhibcntur.ut Sc aeeoftum
turpethi mineralis , vcl mercurius prz
itaabluantur.
Circa t riculum, i aliquid ftabule- cipitatus lotus , vcl mercurius dulcii,
tur,quod fluidum eft, poteft exhiberi vo ung. aSgyptiaco immixtus > & illitus.
Maxima; etiam utilitatis ad gonorrhzam eil 3 hic pulvis , cjuantitate
3j. cum vino rubro bis in die exhibit us:
. rubr't prap., fuccini an. 3j/". camphor* gr. r.
Terra lemma vera 31j. tiucis mufcata 3j.
.f. art. Pulvis fubtilis.
a nie pulvis.) Quia lenis eft ad mo- conten 1 & ab acre fervari.
dum.potiusadmetLprzced. relcgandus.
PotentifCma etiam tin&ura parater
Ad gonorrbxam optima tinura pa- ex vermibus majalibus 1 quod etiam e
ratur, cxScoriisreguliantimoniiMar- optimum diureticum.
ciati , ope fpiritus therebinth. petlucidi,
Saliratio potentius excitatur mereufed optimc debent fcorix in pollinem rio pratcipirato , quam mercurio doci

HYPERSARCOSIOS IN URETHRA.

6%-j

a Vius ratio , hic inftituenda , humorum acrimoniam obtundat. Propterea utilis eft ptifana hordeacea cum amygdalis dulcibus & 4. fem. frig,
majoribus. Utatur frequenter oryza & la&e. Vitentur acria , ialfa , aada,& diurtica.
a Vttu.) Hie hic fit tenuis ex pafPotus Ordinarius poteft efle boche
fulis, prunis , pane biicofto , tapis, U- tum decocti precedents , re decoftum
ltnm ( ut intemperies illa feciliui vin- Kord ci & glycyr,
catur) pais bifcoftus facile quoque
b Et diurtica. ) Propter ulcus ureth
acefcit, ficque'eorrigit fajera corrofi- ra;, tum & proptcr dolorem & atdotem
vum , qui hic maxime peccat
in mingendo.

XLIV.
MEDICATIO

JU VENIS.

HYPERSARCOSI
Laborantis.

IUvenis 2 7. annorum , poftquam per aliquot menfes gonorrhea viru

lenta , admodum acri & mordaci , ex coitu cum impuro fcorto pera<5lo nat , lahoraTet ; a ab ea liberatus coepit laborare magna urina: dif
icltate, ita ut ca aliquando penitus fupprimatur, nonnunquam paulatim
& guttatim magno cum urethra: ardore & dolore emittatur. Immifla in
cam candela cerea liber non tranlt, d in medio meatus urinarii impe
d mentum invenit , quod tamen paulo fortiore ejus preflone cedit.

es liberatui.)Va primiili.videlicet univerfalia, reftxiis poris , quibus

hianc , ductus paraftatarum & proftatarum in urethram per remedia convcnientia : fed interim accidit nonnunquam his , quod aliis ulenibus, non
beaefatisdeterfis, quod quxdam

fungofa luxuriant in iii fuccrefeat; idcirco fortiori prefloni facile cedit (ut
hic urina; traniunt ) hxc carncula in*
terdum fu cute tea cft , adcoque.tunc
urina tranens dolorem fach nullum ,
adeouttn quorundam urethrit pertotum vita: circulura talis mancat carun kk
cula

4tS

MEDKATIO

cuU eitti magnum incommodnm ,dum- bxc carncula eft cute fu c dudita , at.
modo illa non t valde magua, & ure- que cune aqua inecaniieu dolorem ciei.
tbrarnvalde anguftet, ant acCTefcendo tat & ardor tin.
> 1 1 LiJ at : inn r u m v i
Afftc'ttur in hoc xgro media pars meatus in ; quod ex uritae Sc candela: creas tmmtftx impedimento , Se magno urina? exaeonjs ardore ac dolore , in ibi percepto , patet.
t quo hic xger laborat , eft obftructio meatus urinarii , orta i
carncula in media retbra au ; urina: juftara excretionem impediau;
magnamquedyuriam inrerens.
cum a gonorrhaea virulenta , ex impura Venere contnd, &
carunculam in urethra penis prodceme , fit prorecta , grxcc Hjftrftrcofis Urethra Venerea , & latin Carncula m meatu urinario, caufi
prxima & parte aftecb , appellari folet.
.) Potefl.ea tamen j calculo urethram in trafirultder>tecitiameileab humortbus acribus, aut | era luco) venetcam.
Cauft procdtatua hujus rnorbi eft coitus , cum impuro orto ab hoc
juvene aliquando peractus ; quo ejus partes genitales per contatum pravam intemperiem contraxerunt , indeque uccusTeminalis & alirrentarius a in iis corruptus antecedentem huic morbo prxbuit cufim. Pars
vero ejus ad proftatas delata, ibique in liquorem virulentum acrem 8c
mordacem convera , anehac iio profluviojjonorrhaam virtdentam Uquot menes durantem , & poftea acrimonia iu urethram erodens pri
mo ibi ulcus , & deinde poros ibidem vitians , & nimis, Iasans , carnem
nimis laxam& copiofamfive lyperfarcon , meatum obrtuvtem , in urethra genuit ; eacjue ibi ita genita prxima & continens bujus obruclwnis Urethra, fymtoaiatumque , inde fequentium, nempe erat
modofupprejfa, modoguttatim cum magno dolore & ardore efflneutis , eft
aufa.
In iis corrupt*!.) Queirudmodiim omnia convcrtunt in fui naturam .
Morbus bic periculofilrmrecft, dirficillimque CHrationis; propwrea quod fit in loco valde angnfto, a acutrfimoque icnfu prrdito; ad
quem remedia difBcilfim applkar > &r applicata b a*gerrim rem pount; atque ideo J&pe per totarn vitam durare oler. bxpc ctiam , uo <
nam

hypersarc osios in urethra;

ham pentus fufflaminando , mortem inducit. Non tarnen de fanatione defpcrandum cenio ; quia hoc malum eft recens , carncula eft
mollis i non callofa , fed preiTioni fortiori candis immiiTa: ceJens.
a bifficillimtqnt curationis. ) Carun- nequeunt.
Cillas autem illx non facile fanantur ;
b JEgtrrimtferrt.) Poflcnt enim mcprimb,quia func in parte, in ququies dicamenta acriaapplicari carnemfupernoneft: fecundo, quia mina actis con- , uambrcviabfurnptura, itoi , niliprutinuotranu't, & pclliculam ,quam fuc- denciaaccedat medici, etiam fanas lasceffive proJuit , abraditi tertio , quia, derent part es.
ibi medicamenta incommode applicati)
Curatio itaejue diligentiima hic eft adhibenda. Eaque primo in ca
rncula: extirpatione & conumtione , & deinde in ulceris , poft carunculam ablatam relicpi > exiccatione & cicatrizatione confiftet.
Qux ut rede peragantur primo aujer nofter blando hoc medicamen
to 1 purgetur :
. Eleuarii lenitivi t
Caflia recent, extraa an.
Dijfolve in f. q. <j. bordei , & f. Hauftus brevis.
a TurgttHT.) Si forte adfit intemperies nguinis,

Poftridia a vena:fe&ioinftituatur ad uncias fei

a Vtntf.) Nifiadfuerit plethora, aut intempeftiva , alioquin ea purgations
magna aliqua cae oc liy ma aufcrendacrit pramittenda.
His peralis t adhibeatur carncula; in meatu urinario cannula lin tea,'
intus cer alba & foris fquenti erodente linimento oblita , a tranfverum
digitum longa > & jufta cavitatis latitudine prxdita > longocjue filo appenden te transfixa. Medic amentum illud tale erit ex. gr.
2j.. MeHit in cieres ufli ,
Tuthiaprap,,
Butj/ri recent, in aq. plantag. loti y
Terebinth, [militer lot,
Cera, flava, an. |3.
Alumina uftt$.
c Mifce F. Ijnimentum;
Kkkk 2

Hoc,

MEDIC ATIO.

Hoc , crebr experienri tefte , carnculas meatus urinarii , abquc

dolore, canarum partium excoriatione, cnfumit.
a Tranfvtrfum digitum longa.) Sit(
audi in com.
accommodate aJ prorunditatcm loci af. minutigr. vij.
&
feU
b Filo transfix*. ) Metuendum hic
Opii,
Olibani
non eft , ne iatro lapiacur per incurva
viarum , fi ver latcat intra urethram ,
Mots optim. an, gr. iij.
facile emingi poteft.
Ol. rofar. &
Mit F. Ummernum. Aut
Ccrtan.q.L
Campbort gr. iv.

M. f. TJnguentum duriuicnIlUD,
alioquia intra ureihram hzrcict.
TutU pr* parau gr. vj.
Litbarg* ami gr* XV.
Quidam hoc experimentum fummis laudibus extollunt :
. Vulv. argents vv.
Mere, praeiph.
Viridii tris ,
Antimon crudi an. 3ij.
Cert, alba j.
Mifcef. a. in moxtario plmbeo adfur unguenri.
a^/enaw*^KMOpurTtcxargeu- { hamatit.citerum forte e'ft illud uegute vivo hocincafu parari poflct , atfun- 1 etum, eque applican lum.ni dendo tinft. capitis mortui flor, lapid. | culac pertinaciori actallofa:.
a Cannula igitur, cujus jam memini, ubi uno ex his medicamenris
foris merit oblita, ftylo, extra filfulam argenream ad digiti trmfyerfi
longitudinem prominenti , adaptetur , atcjue una cum argntea filtab &
ftylo inferto , in urinarium canalem immittatur , donee occurrat carn
cula:, & cum jam eft in loco carncula;, primum ftylus & Heinde ar
gntea fiftula retrahatur ; quo fietut cannula , ex linteo cer indufto pi
rata & immifla , relinquatur in meatu urinario , ut per earn urina excernatur , eaque fimul prohibeat , ne medicamentum , carncula: admotum , ab urina dui poffit.
a Cannula igitur &c.) Hare operofa jturundaelioeae cera obditse adrigidinnimisfuot, opus tantum eft portiuocu- temad locum ufque afTedum intwfi,
liim uDguenti ftilo ex barba baJcnaraut quod non ibi relinqucodum cltiamia

HYPERSARCOSIOS IN URETHRA.

6i

autor im.iginatur , dolorem enim ex dendum lenicns,atque fic quotidie & pemed. mordaci non ferret a!ger , imo decentim aliquid confumendum rx car
park affc&a etiam inde tandem , inflam- uneula , donce adverramm impedimenmaret , & magis intumefeet, fed illa tum carncula; elle ornoino ablatum,
turunda eorrova removeri debet poft | fleque poftmodum addeterlionem , cxquadranterahorx, aut mediam horam, ficcationem & confojidationem ulccris
& unguent um eodem modo eft intru- j proccdendum eft, *
Currrvolumus renovare medicamentum poft unum vel alteram
diem j tum ope affixi & propendentis fli cannula extrahenda eft , aliacjie modo jam explicato adhibenda.
a Tofl mum vel Uttum dim.") Effet rara nimis emifio ur ins,
Vel exftirpatio carnculas inftitui poteft fcejuente ungento > quo extremitas candela: crea: inungitur , eaque ad partm afle&am per urethram immittitur , ibique noftu diuque rdinqui tur ; & , cum mejendi
cft pruritus , extrahitur , & poftea rurfus adhibetur.
. a Pracipitati 3ij. ungutn de cerujfa fi{3. Mifce. cjuibus pro
magnitudine afle&us alicjuid^b olei vitrioli addi poteft.
" a Trtcipitti.) loft quidem eduko- 1 b Olei vitrioli.') Tam corrova per
Hti> poftea demum, G illud non juvat, cannulam argentcam applicentur- , ne
non edulcoran'.

! partes etiam lanas erodant.

Confumt carncula , cjuod ex fcili & libera urina: excretione deprehenditur, ulcus eritexfceandum, & cicatrice obducendum tali medi
camento :
2j.. a Butyri recemii^u. cerujfa lota in aq.rof. j.
Camphor) ceraparum F. Unguentum , quod candela
crea immia loco aftcto adhibeatur.
Vel . Aq.fabrlislib.$.
N ucum cupreffi >
Galk,
Cort. maligrana an, 31$.
"
Alumin. rocha 3j}.
Bulliant omnia.
Ex hoc decoeb tepido fiant injectiones in meatum urinarium fyrin g donee ulcera fanentur.
Kkkk j
-

MEDCATIO
a rectmh. ) Pingui'a fitcacionem imped iun t.
b Fitnt injttiiontt. ) Nonnunquam
opus eft majori aliona mordaciutc ,
quando cilicct caro magis fuppullulat,
Be ulcus magis e/qrddum , tunc ptxfcripfi talcm injcilioncm.
J^, *4q. hoti. une. V.
^luminis ujli g . XXV.
Sub fiocm lenis ebuirttionis adde
Rofar. rub. p. j.
In colaiur. dijjblvt
ZJngueni. JEgyptUc.dng. j.aut
ij. ptout fortius habere volucrimus.
Vcl illud quod fequitur.
Jl/U Kafir, rub. p. ij.
- ^tluminis ruht

Ctrutf.
Lyurgyriii. drag. j. & (im.
Camfh. frup.ij.

Vng. Mgyptiae. drag, fij.

Fatdecoclio iu ferilaftu q.Cad *
vil;.
Ubi ulcus illud in urcthri probe deterfum fuer it , tunc ad cu ration; m ejus ti;
accedendum & przfcnbi poterie injeftio , quali fequitur.
iy. Htrb.ftnic.
Veronic. a. m. j.
Fler.rtfT.TMi.p.f.
t
*4liimintt uftt gr . XXV.
Stedar. faturr.i gr. XT.
Unguent, ditpomphtlygu dz.iij.
M.f. Decofho in aqua: Sc
vim a, ad MC. x.
Hartmannus feq. habet irjjcdiooem
pag.x7.
Iji. Sm US. cfnn.ane. if.
~4({. plantag.
Roftr. a. une. rij.
Ctru* drag . if/, aut ir.

rt#w.r4tiohicexficcet, & humoram acrimoniagi etiam obtundit;

propterea convenit ptifaiia hordeacea cum amygdalis dulcibus 8c 4. fern,
trig, major. Utatur cjuocjue freauenter oriza & lade, Vitentur acria 1
falla & acida, atqucctiam a diurtica.
a V'mttki.) Hxccnim obruunt pattern aeftam, eque quiet cm ip&cw
cedunt,

XLV. ME

XLV.
M E D I A T I
SUPERFLUIS

F 0 M I N ,
MENSIBUS

Laborantis.

FOEmina quadraginta annorum , alimenris acribus, & feroforibus diu

ufa , a incidit in meniiura copiofum & acrem fluxum , jam quatuor
menfes durantem , qui ipfam magnopere debiliavit. c Vertigo ipfi imminet , quam primum caput ejus nonnihil refrigerator.
a Incidit inmendum copiofum fluxum )
Copia fluxus menlium gcneraliter nequit determinan , fed uniuf cujufque
confuetudo fpecbnda eft, & evacuarlo
nes alia; fuppreflx vel auciar.
Mxgnopert dtbilitmit.) Partium
debilitas in eo fasp'e conliftit , quodva
capi'Iariafunt obftrufta , aut fanguine
rubicundo non amplus funt diflenta.
c Vtrtigo ipfi immintt.) Vertigo adeft,

quod fortuitum hie eft, Se vidctur oriri

afpirituum animalium piuciute ob finguinis diminutam copiara , quifpirituj
pauciores noo ita prompte poTunr ape
rire poros cerebri , hinc fpiritu? rcflexi
in circulum.agunrur , & fie verrigiacrn
excitant i ti quod accedit in hoc cafu
frigus externum i poflct quoque aliquid
! facer, quia poros cerebri magisclau1 dit.

A$Hitur in hac a?gra uterus , quod ex immoderato menfium fluxu:

atqueetiam cafut , quod ex vertigine patet.
Morbus , qui earn affligir , eft intemperies uteri acris & lrofa riimis
laxa k rara ; quae fiiperfluum fanguinis ex utero fluxum , jam ultra qua
tuor menfes durantem, inducens, Menftruorum* fuperfluorum nomme
vulgo indigitatur.
a Suptrfluorum.) Vid: autorcm j>al- fluxus aeftimari debet ex confuetudine,
licurn Cibaut de mor bis mulierum viftu , & artatc.
lib. i.cap. jj.csctctum quantiras hujus j
a *ltfa procqtarica hujus eft diuturnus alimenronim acrium
& feroforum ufus ; quo humores acres , in corpore copise geniti , ante.
ceden.

34

MEDICATJO

cedentem huic morbo prebuerunt caufam. Pars vero ejus ad uterum cr>
piofus delata , b ejufque poros nimium laxans & aperiens , cetuinttu
nujus morbi & fymtomatum ejus eft caui.

a VnttUrSicx. ) Qualis eiTe potcft I

ictus, lapfus & fubitus vehementufque '
terror i pro caufi interna habcri potcft
plethora , fed illa non videtur pofle
nunc fluxum facer ram diuturnura.
I> Ejufque poro i nimium Uxtns. )Caufa hujus morbi potcft cfie aut nimia pororum vaforum laxatio, quodplerumque fit bumidorum ope , vel er i am
nimio mpetu frnguinis, qnidiftenden-

do nimisvafa,poros vaforum magis ape.

-' , ita ut
* faoguinem
r

nt
ib forma fanguinis emittant : vel polit: cauta eue
exelo vaforum ab humoribus acribas;
veldenique vaforum difruptio abin,
cafu aut ii mili , & generatim poust
caufx limites efle Ulis, quas ptoc habuimus.
Sic ufus ergo tenuium, acriamre occalionem huic morbo dare potcft.

Hinc enim fit , ut Tanguis jufto copiofius & diutius ex utero per ejus
poros nimisaportoseffluat, partefque nutritioni & vivificarioni infervientes > magnopere inde debilitatar , acrem craflura & eroim porro
gignant fanguinem, qui fu alendi ineptitudine, & nimio effluvio, a
noftram valde dbilitt. Hic deinde ad cerebrum delatus b/uppeditat
craflos ventriculis cerebri fpirirus ; qui, capite noftrx argrar /ibinde rfrigerato , in vorticem in ventriculis cerebri , ob fiam craffidem , ceoros cerebri ex frigore nimis arcbtos, quia ideirco in ervos fads copiof diftndi nequunt , aguntur , atcjue ita vertiginofam mum vifihlium perceptionem in noftra xgra interdum excitant.
a MgramnoflramvMe debilita.) Et
faciem plerumque reddit dcolorent ;
lie totus habitus fit tumidus, non aliter,
cpoft nimium ufum fpiritus vini diu
tius continuatum.
b S uppditt trajfos firittu.) Ex hi-

ftoria non patet, crafitiem hic culpindam cfl , fed potfus paucitaten , oi
forte dicatur refrigeratione capitis po.
ros anguftatot fpiritibus magnitodine
fua qualicunque non ec propoitionatos.

Hic morbus a valde periculofus eft. Metuendum enim , bneexdiuturno illo fluxu atrorJhia , extabefeentta , c vel hydrops oriatur.
a rdit periculofm.)VctkiiMus mor dum fanguinem fub forma fanguiois;
bus eft, fi diu diiravit, quia pori tem
Hic morbus facile in juveocuI,oon
pore fiunt confirmt! ad tranfmittcn ita in prov cftoi'ibus curatur , quia ibi
fibra

SUPERFLUORUM
fibra; arteriarum , Sc venerum folidiorci , Sc callofh: iunr,& non ita facile adftnnguntur, irno fiepcto illis immedi.
cabihs eft hic morbus.
bse ex diu turno fliixn atrophia IS .)
Atrophiaro inde mecuit Auitor , quia
fanguis diminutus minorem impetum
habet, quam ut partcula: , ad nutri
ttonem apta:, per poros arteriarum in
partium nutriendarum poros fatis alte
pofltnt protrudi.
Vel hydrops oriatur.) Eodcm modo,
quo hydropta nimia venzfeftione , fie
Se mors indefequi poteft fubitanea.
Influxualbo ab utero chylus poteft

MENSIUM.

35

fecerni , quia in omni (anguine chylus

reperitur , & jam, cum pori arteriaium
ita aperiuntur , ut chylofa materia .
piofa poros ejus fubite poffit , ftatim
chylofus fluxus oritur.
Fluxus chylofus fluxu albo phuitofo fecernitur , quod chylofus non fit tarn
tenax materia excreta , Sc quod corpas
fubirbemacietur. A pure fecernitur,
quod pus cum dolore Sc ftoie execrnatur; chylus non item.
H uc fpeftant feq. Hipp. Aphorifm.
Seel. V. Aph. jr.j6.3j.fO. f7. ft.
Seel. VI. Aph. 19.

Ideocjue diligens mtdcla mox eft adhibenda ; qua) caufam procatarcljcam antecedencem , & continentem , ac intemperiem > a per reme
dia contraria, toilet.
a Per rtmtiia contraria. ) Incraflntia
ncmpe, acredinem emollientia, motum
ntinuentia , vcl etiam in cafu difficili
narctica ; eftque circiter cadera curatio , quae lochiorum nimior um & alia-

rum aquarnm hxmorrb jgiarum : ex

plethora, aut ex nimia fjnguinis acredine, au t motu, pri'tuitutur vensefeftio
in brachio.

Primo itaque a pracribatur tale purgans :

2j.. Rad. plantag.
Rabarb. opt'mi 3j.
Mjrobalanor. citr'tn. 3j.

1 ';j

Coq. in aq. com. q.f. ad iij,*

Colatura adde rabarb. tlei pulv. 9j. " '
Syr.cjdonior.^).mtct F. Hauftus, qui femel vel bis in
feptimana reitererur.
a Vrafcribatnr ule purgan!. ) Si pur
gado inftituenda efiet , hoc tantum fo
ret ratione intempcrici conjunx , quz
cafu tantum adeft , alias hie affeft us non
indicar purgationem : l tamen purgan
dum fit, pnrgatio lenis poteft praefcri.
bi , fi morbus , & vires pcimittanti
purgatio autcm fequens fit.

Rejtn.agit. gr.xij.
Trochifc.alh.gr. iij.
Merc rii dstlc gr. yj.
Ol. deiUati gute. j.
M. f. Vnlv.
Vel
y. Extrait, rbabarb.gt.xy].
Viagrii. gr. iij. aut iv.
M.f.Pilulje.
Llll
Nihil

<3

'

MEDICATIO.

Nihil indica vit 4Utor de conflit ut ione

Deinde i mitioribut adftringentibn
ventncuh i hinc acfcimut an intern- eft incipicndiim , valide enim in boc
penet fangumi mercatur purgationem cafu adniingere maxime nozium eft , ne
nccgc., pamacredinem falinam nonfa- etiamin fputofangainir.
cile purgando . z fanguine educas.
Corpore purgato , adhibeantur revulfionem humoram Cucurbita? alqaoties in die feapulis & regioni umbilici , fine icarificatione : pono
utatur hoc julapio :
. Sjr.portulaca$i,
De rofis ficen , tnjrtior. an. j.
Papaverini Jvj.
* Aq.plantaginis^').
Refar*$'j. b F. Julapium> pro tribus dofitui,
& vefperi fumendis,
a Jlq.^\v.) Autor habet aqu tan.
tum^i?. cum fyr.^ir. 8c 3ij. quod ridiculum eft , ctm nullo cum judicio
fecit.
F. InUfim.) Poflet g. fyr. de
papav. fufficeie pro aquae ilia quantitatei
& cavendum eft, nc forte fuffocatio ute
rina fcquatur ez adftringentium nimio

ufu > quem ad m od um pulvis authors

fequens eft valde adftringrm : /uteres
nonaddit quo ties fumenjus lit iepul
vis ; pareil autem, u rgenre nctc/lu,.
bisquotidicfu.nl, fimilacquereioani
madvertitur , fluxum knouiu ,
amplius hxc adftrineentia ufutpeotux ,
ne n im is fubita fiat adit riet i .

Malo perfeverante , utatur hoc pulvere:

2J.. Succini, fanguinis draconu>lapid.bmatit.,corA1d:ruh\
Sem.fortul.an. 3jv ,'.* -.
Balauior. Bij.
3 Bali armem orient, jij.
redigantur in pulveret fubtilem : de qua fumatur b dragm* quant'ttas cum aq. plantag. vel vini rubelli & adriih
gentil, q.f.
Vel
dfi. Conferva rofar.antiquagix}.
Fulv. rofar'. rubr., carabes.
Trecktfe. de fpodio , vel terra gillata an. 3j.
Cum fyr. mjrtino q. f.c F. Conditum > de quo iumat caitanex magnitudinem > ter quaterve vel plurics in die.

SUP ERFLUORUM

MENSIUM.

a Btli arment. ] Thus , & myrrha

Af. f. Vulvit. Qui fexies aut ocb'ct
redd un t fanguinem vifcidiufculum:Bo parerur. Quat formula simias fluxio
lus armsenus. S terra figillata magis nes fere Temper fillet.
Si autem non juvac , paululumaogeaadringunt.
Hic etiam profunt tinftura opii vera, turdofis, & lc jurabit i prxcipuepro
tinftura fl.; hxmatit. chaiybis , Cam- altero Medicamento detur Tinct. Opii.
Pulveri ifti , fi rluxus fit pertinaciffi.
phora , Sach.|Saturnus. &c.
Ego leri remedio foleo curare hoc mus, poflent adjuogi flor, balauior gr.
malum, 5c nifi aliud quod adfit , quod iij. ve'l av. laudan, opiat. gr. j. aut Sa
curationera hujus mor bi impedir poffit , char, faturnigr. iij.
b 3. Qjtantiw.) Sit 36. vel9<j.*
audc.-em fere certam polliceri curatio
fi fcemini tantum fumere poteft, prxftat
nera.
Exhibeo autem fcq. pulverem Rive- enim bis modicum fumere.
f. Condittm.) Ab hoc tanqnam
iii in obfervat.
Ttttr. Ovor. Cahin gr. xj XX. tuition poffet inetpi.
Vitrioli Marth , gr. vj. ad x.
Ventri inferiori , & circa os facrum , a hoc ap
. Vnguenti comitijft 3".
Mofliches, rofar. rubr. excc, aeae'u,
Balauior , coralli rubr., cornu ctrvi ufti ,*,].
In pulverem redai , cum ol. rof. q.f. aexera & pauxillo ladani , formentur in conentiam cerati, quoi extendatur
fupercor'tum & F. Emplaftra duo > diis locis , ungen
to comitiTar primo peruntis , adhibenda
a Hoc a>>li:etur cera tum.) Illa tnun- [ nen tes 'abdominis, fed quomodo id /4
cb debcrene penetrare , non obtante cientcorallia& cornu cervi.
cera , totam reicam & partes conti. I
Morbo non ceden te in uterum 3 injiciatur talis injeco :
. rofatil).
b Aloes, thuris, bolt armem,
terra figillata an. 3j.
orall. rubr., myrrba,balau. an. .
Iii[ce. F. Palia , de qua dragma- dua? , cum aq. plantag. 3*ij,
tempore uiiis per metrenehytam in uterum inj i i antur.
a injiciatur Ulis injtilit.) Si mulier b ^loei.) Deleatur aloes , quia atre
tic maritata poflent quoque adhiberil dine vafa magis aperiret,
penara , & injeftiones.
> & GmnmitragttOMtk
Lili
t.

*;8

M E D I A T I
italic.
Spec, dUtrag.frigid &

Diirnargtrii* frigid*,

Vel viciffim adhibeantur talia peflaria :

2J.. Succi plantag. q.f.
Bolt arment, cort.granator.y
Jhuris an. q.f.
Cornu cervi uflhgallar um an. 3$.
Mifceantur , & cum coione m madefaio,
F. Peflaria N.ij.
Sacch. fararni gr. iij. aer/r.
a Cornu ctrvt uL ) Ut fcrmcntum
Intro fumi pon-ft ttnft. of; i cochL
pravum , in poris uteri force hzrens
emendetur, addique poflcne in magna dimid. aut tinft. capitis mortui or.lap.
hzmat gute iij. iv.
& ful ita hxmorrhagia.
Laud, opiat. gr. j. aut ij.
In Vttlut ratione , fit temperatus. ^t^iXxmenta fint adilrirgentia & incralTantia , ex pedibus animalium > carnibus putlorum gaihmceorum , afltis pqtius quam elixis. c Cerevifta mediccrium nr'am ,
in qua fol. & fem. plantaglnis tufpenfa funt. Motus & animi put (uni
ytentur. dSmnifitmoderatus.
a Alimenta?) Alimenta fint leniter
e Cerevi/U.") Et vinum rubrum
iocraflntia , Sc vifcidiufcula , ut extre dummodo non fit nimis &rte , banum.
ma animalium.
b ^4(fiti.)S\ caufj ft fanguins aquod Smnmfi odfww.)Somtmtei
fitas & tenuitas , alioquin aflata poftpoaenda,quia habent plus falis pe ne trantis.

XLVb

6*9
XLVI.
MEDICATIO

PUELL,

OBSTRUCTIONE

MENSIUM

& Leucophlegmatic Cachexia

Laborntis.

PUeIlai8 annorum, temperamento pituitofa , poft diuturnumfngidorum & vifcidorum alimentorum ufum , jam fex menfibus menftruum fliixum non habet. AcceEt faciei pallor , totiufque corpo
ris cachexia. Adeft etiam c ftomachi compreffio > refpirationis dificul
tas , p ontanea lafitudo.
*4cctit fiti pallor.) PiHidus fa
ciei, & Jabiorum color hie adeft , quia
ooo eft impetus in (anguine furSciens ,
ut pecveniat ad extrema corporis , &
rafa capillaria io facie impleat, qua:
tunc aliquid potius lymphaticum con
tinent. V
b Toiim corporis cachexia.) Juftx
nutritionis defe&us eft, quia pauci hu

mores pro nutritione ex arteriis expelluntur ; deinde etiam aliquando humo

res ipfiacredinem contrahunt , quibus,
toto fanguine i nfeclo, tumores , & ul
cera in corpore producuntur , & hu.
mores Hi acres ad nutritionem inepti
funt. Stomatbi cmprtio.) Auer itas er
go quasdam eft in fanguine.

Ajc'ttur in hac iegra uterus ; ut ex menfibus fupprcls : item fades ,

Sc. , prater a vifcera nutrition's infervientia etiam totius corporis habitus ;
cjuod ex pallore , & totius atrophia ac fpontane laifitudine : nec non
ventriculus & pulmo ; cjuod ex ftomachi compreione, 5c refpirationis
dificltate , confit.
a Vratrrvifctra.) Quatenusvafaeo- lis intercoftalibus ; quorum nervi , aut
rura capillaxia & tubuli portint elfe ob- tubuli impediunt fpiritus animales . ut
tan ti copi influant in diaphragma &c.
ftrueb.
b Et refpirationis dificltate') Re- kinc bumotes, fegnius quoque per illud
fpiratiodifficilts fi adfir , non Temper in moti, obftrutint tandem ejus tubulos , &
dicar, malum efle in pulmonibus , fed lie refpirationis difficult as augetur.
fi'pi us i a diaphragm ate , aut in mufcuLlll

Mot-

M D I I

Morbus prarcipuus , qui ipfam affligit , & unde rliqua omnia confequuntur > eft intemperies quidam uteri pituitofa , vifcida , tenax ; cpz
poros uteri obftruensj menfiumque fiuxum fufflaminans , &graffima alia fymtomta , inhiftoriabic commemorata, inducens, Obructw mtnjium , cum IcucophUgntAtick cachexia conjuna , appellatur.
a Et graviim* , alia fomftomt (Sc. ) ' parribut ex ternis produci t , G erafEtici
Nempe intetdum etiam pforam in Sc viiciditari acccflerit 2ctcdo corrofiw.

Caufa procatarttica hujus morbi eft diutumus rngidorum & vcidorum alimentorum ufus : unde multa vifcida > & tenax pituita in vifcaibus 5c toto corpore genita , antecedentem huic morbo /.
Pars ver ejus ad uterum aliafquc partes affecbs delata , ibique poris in
fera, iifque inbxrens , continent hujus morbi & fymtomatumexiffit
caufa.
a Contintns hx jus morbi.) Morbi hu- etiam ibidem dolor es , & prarcordiejus caufa eft vaforum capillarium uteri rum anxietas ; aliaque fy mproin ,
obflrutio.faftaifanguinccraffiorc , & faune affcum cotuicari folita. Altera
pituitofo , faaucfentcntiam confirmant caufa ineptudo eft huius doguinir t
pallor, & triftitia, gTaritas circa lum- aufcuhandum phabL's lanar;p Ges.
bos , crura, & brachia, nonnunquam .
Hincenim humores, fingulis menbus per uterum evacan bfi,
fucrunt fuflaminati , qui ex diutina mora a pravam qualitatem adipcentcs , ac per fanguinis circu lationem in totum corpus d el ari , indexrent*
bpallidofuo colore, infacie pallorem; ineptitudine vero fui, qua non
font apti , qua partibus , in quibus perpetua eft fiibftantia: corprea: difCpatio , bene agglutinentur , fed in aquofam confiftentiam convertantur , inducunt tottus corporis cachexiam , five jube mtrronis defcum ,
3c aquofie conftitutionis habitum.
a Vrtvtm qualitatm adipifeentts. ) j eohxo hic angetur per memoratam
Quia cnim minus mobiles funt ob craf- diutinam moram.
fitiem & tenacitatem , hinc eorum fer
b fallt di fuo colon.) Potius, qnod.
mentado minus atifcultat phifibus Ju propter craffitiem & ricofitatcm , bob
na; , qui ipfa humorum eraflities & vif- perveniant ad extrema rafa capllana.
cofitas , adeoque particularum nimia
Ventriculumver& vicina vifeera obfidentest eaque pondere
pre

OBSTUCTIONIS

MENSIUM.

64

prementes, ficiantflomachi & pracordiorum compreionem. In pulmo

num autem fubftantiamefrufibroncbiaqueeorumarcbntcs, refpirationis mducunt dtfcultatem. Et quoniam pituitofus hie fanguis , in cere
brum delatus, ineptuseft qui in copioios fpiritus convertatur; inhabitum ver corporis propulfus , mufcutis gravitatem & mom dificultatern addit : hincfpomanea laitudo , in leviffimis etiam corporis motibus
molefta, neceilario tenet noftram gram.
a Facinnt (omprtiottem.) Cujus eaufaquoque cfle poteft vifeerum circutnjacentium & obftiuftorura tumor.
Morbus hie valde eft 1 periculofus , tum propter obftruionis uteri
rollend.T difficultatem ; tum ob vifeera infignia , qua: hic afficiuntur ;
tum ob gravia fymptomata , qua: producit. Atque ideo , ne veram
leucophlegmatiam inducat , Curatio primo quoquo tempore ferio eft
inftituenda.
*
a Ttculofm.) Longe enim fitu s eft x imus , imo lepra , & elephantiafii , fi
a corde uterus : vid. S. j..A. 53. 57.
aeredo corrofiyaprateipitaturafanguine
61. A. ip.
& humoribus.
b Gravi* Jymftomata.') Pforautidi-I
Baque coniftet in pravomm bumorum preparatione & evacuarione
ac uteri vifeerumque & totius corporis 1 intemperiei , per contraria, corrcionc.
. ..

a intemperiei correclione.) Ne non obftruftionera abhtione.

a Primo itaque tali b utatur vino alterante & laxante:
. Rad. belenii , calami aromal. an. 3iij.
Erynpii , pimpinella , fanuuli an.$f.
Herb.preii,fcordii,mentba, card, betted, tnelijf. an. m.f..
d Fol. fenna 3*. agarici trocbifc. 3iij. rabarb. 3). /
Summit, fambua in vire felicitar, m.f,
' Flor, acacia, fambuc. an. p. j. &f.
e Sem. faniculi, anifi an. 3).
f Tartari vinialbi 3j.
% Zinub.tgaUngA an. 3j.
TajfuUr. minor. 3*.
In

M E D I A T I
4*
Tncsinc\dendis,cumlinteo raro fiat Puppji, qua:
albi lib. y'h de quibus *gra bibat hauftum bis die.
in vim
i Trimo itaque. ) Praxedat vcnaefeSete.
io , quia hic inguis minus fermenta- j d Ful. [tun*. ) Si adftrila continuo
bilis non facile poteft reg , fiat in pede fitalvus addetur
ant Crure.vid. S. f . A. 18. %6. eque tawi
HeUtb. nigr. g. aurjjr; ,
men illa admnftranda prope tcmpus | alias purgantiapoflunt delcri.ut &fumfoliti fluzus , fed mininum oh'duo ante. | mit. Sambuci , & fores acacia: fambub Vtatur vino alterante & laxante. ) CUS propter guftum.
Paulo attendendum eft, an intemperies e Sem. fentenl.)Aliquid h o: um fem.
fit frgida . an fit calida.
| potft addi
Si frgida,
! f Tartari vint 3j.) Taruri rid alLign. gudjad
bi fint Jiij. ir.
Rad. helent i
I g Zinyb., galanga.) Si intemperies
Column. aromatitiSC.
eft calida poteft ctum omitti zioub. &
Si vero fit calida , addantur tempera- galanga.
Coque in aq. & vim an. p. . ad
ta, ut
biv.
ia col.folvc
Co, tad. tapparum
Tamarifei
Salis arthtm. &
S lipides amar
Spiritus ? -Dulcet
Nifi forte adfit intemperies actis Ca
Rad. bryoni*
lina , quoincafuprxfcuei
Salfa parilL
Sphiim /idf>br ptrimf.
*Polypod. queretni.
Cavendam , oe faic medicamina fiat
Wffb.] loco earum addt poteft.
nimis dulca , quia plerarjae xtniax
Matricar.
periculum inde patiuntur lufEtcatioois
.
Utetin.
Urihmtf. i
Ubi hoc modo alterata Sc evacuata fuerit , fequenti utatur po
2J.. Rad. 5. aperient, in vino macrt, per nettem an. 3).
Eryngii , ireos , fcorzjonera, an. .
Helenii 3ij. polypod. q. 3v.
Cort. rad. cappar. 3iij. citr. 3"$.
Tajful, min. 3x.
Hi r b. marrub albi, melijft an. m. iij.
Medull.fem. cartbam. 3v.
Tol.fenna
bemodail. jij. '
Sem. dauci , apii. an. 3$.
litt.

OBSTUCTIONIS

MENSIUM.

64/

Flor, anth., flachad. an.p, j. fambuci , genia an. m.f.

Cicer. rubr. % |3.
Tartar alb't puri jiij.
Macerentur per noilem in vim & aq. part, aq q.f.& poftta coql
ad tert. part, confumt. Colatura lib. ij.f. add face. lib. )f.
& decoq. in formant Syrupi > de quo fumt quotidie ^ij.
vel
per octiduum continuando:

'>
-> ;
Poftea, perfeverante morbo , utatur fequenti remedio:
Crmor, tartar 3jp.
Magierii tartar vitrolatit . -j
CoralL rubr. an. 3t- Mifce.
;
De hoc medicamento fumantur
eumhauftu vini quetis1: ' 1
2J,. Herb, tibfinthi) tard, benedtlian.m.f,
*
Rad-, calami aromatici , belenii an. 3j, ' Galanga, cedoaria an. $j.
LignifaffapbraszP.
. .

Incfainfundanturinvinialbimenfura j. . 1
Ubi anisperbiduumrueritufa, purgetur tali pulvere:
2j.. Rad. mechoacanna pulv. >).
vitriolt. $.
Scanmoniigr. ij. Mifce. F. Pulvis, cum pracedenti vino
exhibendus.
a Hit futrit ujat purgemr teft , fed cjuattidiro ante idem tempus
tili pulvere.) Poftquam apozeroate al den tur mclanagogorum ( ideft , mmes
terante {angab & humores adfermenta- ducentium ) fortiflima.
lionem recipiendam funt pra-patati.purJJf, Rtfin. agaric, gr.xv.
gario inflitui poteft merhodo noftra
Mercurii dultit gr. iv.
confueta , nempe binis hebdomadis ;
Extr. belieb, nigri grJv. aut rj.
ante fol utum te m pu s menfium fluxus
Trochifci alb. gr. ij. aut iij.
cum apozemate incipiatur> fi ejus tem- ,.: M. rVPilul* aut Pu '
poris 3c periodi illa adhuc marmulle po
Denique tali a utatur Clareto laxativo , ubi novilunium inflabit :
. Rad. helenii , faniculi , eryngii an. Jii/.
Pajfular.corintb. Zx.fol.fenna $j.agaricitrochif.%.
Turbith. hermodacl.i an. Zj'fy.rabarbari $.
LignifaffaprhrasZj.
Mmmm

Sem.

M D I I .

Sent, anifi , fanuuUan. 3. crem. . 5; f>.

S ib.tri alb i
Vmiq.f.
lunfa c" contufa invino ftmel ebullunt , pofiej . .- ..'
tut fer nochm in toco calido i Mane colentur pa manicam
' : : Kippenaus ad lib. ij. p\ F. Claretum, de quo bibat feme!
vel bis in die hauftum |iij. vel i v.
a V r Lireto. ) Purgantia deleanTalegii
tur & rad. hcllcb. nigri paulultim adda*4rthtmi{tn an. m . . id gr;
tur, ne impediat crebram ejus potio- licuores fine
, & iodatw adctlcar
Sal trthem. gr. xv. &
.
Riv ilccoum habet pro una doli ex.
Spirit/*alia gutt. iij. IRS
Sabina
Ubi deilloper biduum vel triduumufafuerit, purgctur bispilulishyericis:
2.. 3 Aloes fuccotrina 3"j*
oft. /.
Extratt. calami arontat., card, benedi. an. 3/
Extra, croci gr. iii. rad. gentidtu, ariol. long. dtclam .
r
'gran: s.
Cum rob fambucino q. f. F.MaiTa pilularum , dccu]s$f,
. .
/.
N. v. cjuas per dies tres juatuorve fumat mane
jejim ventricuJo.
a -41ott Hic prodcTe potet , quia
vafian^mferiacredinc fu quackmdicicur aperire .tn:'i:' '
..i,
b <ua< per dit! trtt qutuorvi.) Ante
eruptione menum cxpecUm confert

im rinb caftorei , macri com firi vini facta, fi fumatur fpirilu- vini
-rwiarHatus tune forte piogucdiocm exfrahertti-'.

Toto Curarionis tempore f'rfittemperatus, C'tbta eupeptus &

chymus. At#<WiGorparisitmderatus, TrtttiAMnta*in*

: ixltu.c

..hx^.\zm. ....

.XLva ME

*4S
X L V I I.
MEDICATIO

FLUXIONE

F OE M I N ,

UTERINA

Laborantis.

* \ ^''er quincuagena ia , pituitofa , otiofam vitam ducens, jam

XVjL femeftri per inordinata aliqua temporis intervalla excernit ex
utero copiofum humorem , c mucoiurrijalbum, d & interdum fubluteuro,
ac mordace a1icua qualitate priditum. Ventriculus ipfius cibum non
ret concoquit. Eumque vomitionibus exonerare foJebat ; quas jara
aliquot menfes intermilit.
a Quinquigtmri*.) Oportuiflt autborem addidic , an huic quinquagenariz mulicri jam per aliquot annos
menfes fubftitiftent , an yero forte fubiiftcrejam" incipiant, namque c attate
circiterfolent vafa uterina fenim contrahi , & cmittere varios humores,
priufquam claudantur,
b Timtoft.) Oportet, ut illa pituita
xueritnimis tenuis , aut multo (ale re
fera , alias per fe non poflet hanc nimiam fluxionem produxifle ,'pra:ferrim

Sal ific nonnihil eft eorrolivus.

JAucofum , album. ) Uude rocdtur
fiuxut alhiu ( excerai hie aliquando etiam chylus poflet , cum nempc port
arteriarum ita aperiuntar , uc per illos
chylus deponi poffit.
d Et interdum fMuttum. ) Materia','
qux excernitur.aliquando eft fublutea.fi
pori vaforum ita apcrci lint.ut paululntn
adhuc poffit Auer e fa nguin is.
Aliquando eft vera gonorrhea.

Ajjiciuntur in hac a?gra uterus ; cjuod ex humore mucofo albo & in

terdum fubluteo ac mordaci , utero copioc & frequenter excreto , con
fit. Afficitur etiam ventriculut, quod ex cotiorus ejus virio eft manifebm.
Morbus, qui earn affligit , eft intemperies uteri pituitofa ; qua: excretionem copiofam humoris mucofi , albi , & interdum eriam fublutei ac
mordacis, per intervalla qudam temporis inordinata, efficiens, fluor
uterina* appellari olet. *
Mmmm
[

MEDICATIO
6+6
a Cauf procutarclica hujus morbi eft vita otiofa , qua , b adjuvante
temperamento cegrce noftra pituitofo > multa humorum pituitofoium co
pia in vens & artcriis collefta , antecedentem huic morbo pi\rbiiitcaufam. Pars vero ejus ad uterum propulfa ibique reftagnans , ulteriifque ibi corrupta , ac uterum ad excretionem copioam , per incrtnaa
quardam temporis intervaa ftimulans , continent hujus morbi , Si tdenx iffius excretionis , eft caua.
a ProcaurSicd.) Interdura eft impu- ^acri,
nil coneubitus : aliquando oritur ni ibiqut rttgntis.') Culpafcrinboc
ma fanguinis tcnuitate , motu, aut affeftu non obftrubo , fed acredine, vellapfu, ifu , &c.autcx rum laiitas : tque adto nutcrij obulceratione.
ftrucns non irritar partes, utfiatexcie *4ijuvtntt ttmptrtmtnto pitkitofo.) tio , fed ufficit, humores pituuofo, , t
Mrbi hujus caufa conliftitin incenipe- acres defeni , & alicjuauJo tseeini.
rie interdum pituito , & plerumque
Morbus 3 hic difficulter curari folet , prertim in provccoribns. Et
fa?pe uteri exulcerationem inducit. Ut & pigritiam , Jumtommgte do
lorem > inappetentiara , aliofque b fimiJes affectus : ideoque digenti
erit impugnandus.
a Hit difficulter curerifoUt.) In fentbus non facile curatur hsec fluxio ute
rina, quia in il Ii s fibrilla; m agis funt
immobiles Se ofcula vaforum Hunt nonnunquam callofa , & ubi pori femel funt
detoni , faspe conftanter ita manent ,

ne facile ad priftinam figuram reduci

poflunr.'
Similes afe8u4.) Ut corporis emaciarionem , palJid os colotes , tuimiduro corporis habitan-,.

Eaque confiftet in caufx procatartca: , antecedents , 6c conxo

& intemperiei per contraria ablatione.
Prim itaque , quia hic aftus eft ortus ex eo tempore, quovomitum intermifit , a vomitus excitetur fmgulis hebdomadis femel tali vo
mitorio:
. Eleiudri't dufari Fernelii 3ij.
Dijfolve in juris pulli vel vini iif.
Mifee pro Hauftu.
Vel . Conferva fol. ajarigj.
AcfHA hotdti |iij.
-

FLUXIONIS

UTERINA

647
Contunde in mortario, deinde exprimatur per linteurn liquor,
cut adde aq. cinnamomi jij.
Mifce. F. Hauftus vomitivus.
a Vomitm txcitttur. ) Vomitorium defl , quia Concutiendo corpu, vafa
fjj.it: auftor , fed non videtur pro. magis aperirct.
Et femel in meni 3 purgetur tali purgante:
. Rad. jalappa pulverifau . vel 3;V
Pulpa tamarindor. 3vj.
Cumfjr. rofur.fol. q. f.f. Boli , mane je/uno ventriculi
deglutiendi.
a Vurgtturttli purgante.) eque voCorreftio intemperiei fiet tffic.icius
m : tus , eque hoc purgans dir tile refpi- deeocto aliquo noftro ex 1 ignis, cort.
ciuntaffCtum.
Se rad.aperientibus.
Praiftabit purgans ex
Atque, (i acredo aliquaadfk addendo
Rtn. agar.
emollientia, ut
Mercurio dulc
HerJeum
Trochifc. alhand.
Bifmalv.
Quandoquidem vero rationi Se expe
Varietur. Se fimilia.
riencia: contrarium eft, quodhuicmuOmitiendo , fi fal peccet ,
lieri menfes non amplius dcbcant fluerc,
Gujuum
incumbemus partim humortim corre
Oxymell
ction! , partim eorum edulioni , par
Salts fniorifc. Se
tim leni vaforum contraction! i fi
Spiritmfdis mmonitei
vero intemperiei ablatione & vafo
Servari poTunt
rum contraftione curationon fuccedat,
Tu rt tritt Se
tune quidem ( natura nos eo d
Spirit**fulphtiri per .
dente ) ad vomitorium acced poteft.
E autern feptiman , qua per alvum purgatur, abftineat vomito
rio fumendo.
Interim a ubi purgata fiierit, cjuotidie mane ante ingreflm balnei, mox
priefcribendi , fumat cochleare talis pulveris cum juculo mixtum:
2. Pulver, aromatici rofati
Diamargariti calid..
Corf, citrificci an. 3*5.
Rafura eboris , cornu cervi,
Rad. galanga , cjperi an. /.
Mm m m

Cintrk

48

M D I I
C'meris fpongia combua & loU in aq. peculi rof. 3'ij p\
Saccbar. $j. F. omnium Pulvis.

Crtti mtt tifhing. -

a Vbipurgdufittrit.) Poftquamharc
xv.
corre&io S purgatio fufScicncer peraft j (une , cog t ri poteft de pulveribut
/, ro/ir. <w//j. 3j- aut
Vel capiacur
bit quotidic icmel vel bisfumendis , qui
Truc?. */>. 44f.
magnx funt efficaeix in flu xu uterino
In cafu acri juvac quotidianos cf.;
i. Ttfl- ovi calcinai, gr. xv.uttt ).
tinft opii , fub ingreflum leeh fumitar
Cryflal. Martgr. viij, ix,
vcfpcricoclil. . tarnen gutt. xr.
M. f. Pulvis pro una doli
autxvj.
Aue
'
Rhabarb. tofli vel
Balneum , quod cjuotidie per horam ingredietur , taie pnferibtur:
2^. Rad.bifiorta, lapathi anJib. j.gallar.,malicoriiM.m.).
Flor, camomill., meliloti, rofar.y abfintini an. m. j.
Aluminis g'.falisgj. tartar p.j.f.decoto in f.q.q.
Comm, pro iniflone in Balneo.
In diata , Aer fit puras , calidus , ficcus. Cibus euehymus , eupeptus,
ficcans. Vittntur pifees, & lac, olera, frutus fugaces. Semniti fa mo
deraras. Vitet Motum vehementem. Potus fit viriumpammadiuingeas.
Abffineat Venere, Moejlitia vitetur.
3

XLWm. ME

49
XLVIII.
MEDICATIO FOEMINi,
UTERI

DOLORE

Laborantis.

FOEmina 38. annoram , cum poft folitam menfium expurgationem 3 fefe ari frgido veftibus non fatis bene munita , expoiuifler,
incidit in tantum cruciatum tamque intolerabilem dolorem', pecti
ne imoque ventre ad diaphragma & inguina ufrjue i dirnindentem , ut
eo pene enecaretur y nec poflet corpus in uJlam partem movere. Ubi
tarnen corpus fubinde movet , d incidit in lipothymiam vel fyncopen ,
qua difficillime deinde poteft revocari. Aliquando flatus ex eolio uteri
per finum pudoris erumpit ; c qui dolorem magnopere levt.
a Sefe ari frigide.) Quomodo pars
aliqua refngerctur , licet omnn fc
icire purent , non tarnen id itaobvium
cil. Notandum igitur eft , quod in cor
pore noftro cerns quidam fit tremoris
nbrillarnm gradus , qui ubi augetur,
dicimus mcalefcerc , ubi diminuicur ,
dicimus lefrigcrari. Diminutus aurem
fuit hoc in cafu (ibrlarum motus in
utero feqcienti modo: dum videl obftru
tifueruntriibuli,3eporiutfrij humores
in motu liftcbanmi , qui ftagnanres,
non poflunt .ideo movere fibrillar ner
vorum , antra : & prancrea lubuli
obftrucli nervorum faciunt, ut minori
copia fpiriiDsanimilesin utcrum fluant,
bine magis etiam diminuitur tremulus
ille fibrillarum moms , & pars fic refri
geran diritur.
b i't(hhta non f*tk\bent minutt") Hoc
ipfum ctiam caula poteftciTe obilrudtio-

nis menfium , aut clica;, eftque hoc

pro noftra fententia magnum argumeu{ tum i quod omnes partes noftn cor po.
, ris debeant cflc perfpirabiles.
Imoque veiure ad diaphragma.) Do
lor ab imo ventre ad diaphragma ufque
perringit, quod debet elTc coheionc
membranarum uteri cum partibus vici! nis, vel quia vapores acres in abdomioe
quoque difcurrunt , qui varias partes
rodendo, dolores ubique excitare de
1 bent,'
d Ihcidit in lipolhymiam.) Lipothyrniaadeft magnis dolnnbus , qnibus
concutiuntur , & inotdinate moventnr
arteria;* vena;, ita utfanguis non poC
fit placide ire per arterias, fedregurgii
tet verfus cor.
A motu corporis lipothymiam wctuir , quia per motam corporis vapore
quoque illi magis moventur,
a >*

650

M E D I A T I

e Qui dolorem mtgnofere leva.' Il- 1

lud levamen noo eft magni luomemi ,
quamvis homines paflim in illis mo
memaneis lcvarainibirs mulcum ponanc
fiducia: 8c fidei i nam per circulationem
taatuadem reponttur protinu; in dem cavitatcm , ac inde difcuflum fuit:
prxtereahic fignum apparct , ofculum
uteri internum fortiter clanfum elTe ,
filtern fi flatus intra cum contincri fta.

tuitur s fed forfan flatus ex abdominis

cantate per poro: uteri in cavitatcm
fluere poflcnt. At vero oil attinet difputare j an in ooftri ccconomia corporis
flatus illi prompt i in : per totam craflitiem uteri ex abdomine , an per
vafa uteri in cavitatcm cruperuit,(
doquidem medicaments
has partes peragranc

Ajfic'ttur in hac fcemina venter , & in potiflmum uterus ; good ex

dolore pecline & inguinibus ad diaphragma ufque i diftundenre; ac ex
flatibus , ex utero erumpenribus, doloremcjue levanribus, eft manitdluro.
Morbus , qui earn affligit , eft intemperies frgida & flatulenta uteri;
quae dolorem ingentem , ab imo ventre ac peftine & inguinibus ad dia
phragma ufcjue extenfum , excitans , dolor uterinus appellari a Medios
coniuevit.
a Dolor vterinm.) Hie dolor eftdi- univerfalem , fed tantom fecundem aitentivus, beneque monitum abant gnitudinem & figurant uten.
te luit,cum dolorem non faille i n ventre
Caiifu frocatar'ua hujus morbi eft acr frigidus , cui xgranoftra, vcftibus non fatis bene munita , apoftmenfium expurgationem fefe expofuit. Ir.de enim uterus , menfibus recens expurgaris adhuc debiiis &
laxus , fuit refrigeratus ; quo relicjua , tum infcnfibilis evacuado uterina
fuit impedita , pravique humores in utero & circa ilium fuerunt b totkcrj
& retenti, qui antecedens hujus morbi funt caufa. c Uli ver ibi in flams,
& vapores rebluti; & egredi nequeuntes , partefque uteri d & vicinasdiftendentes , vehementiuique moventes , connens hujus morbi & fymtomatum funt caufa.
a To tnentm eye. ) Addit harc.ut
tempus dnoter, quo pori uterini folent
magis apti elle ad arem craiim & fi*
miles vapores excipiendos.
b ColleBi retenti.) Reveta etiam
antea (mi m omnibus faniscorporibus,)
crant illi ibi , ergo obftrudtionum debcict elle fjb memio , fed quiapoftea

obftrutiones magis fentiuntut , ideo

putant ,tb tus illic tum demum generan.
I"i ver ibi in tttus 9* vapora nfoluti.) Dolor uteri poteft in hoc cafe
fequenti modo produttus fu: He , fciliect , quod hace mulier , cum recens pargata eilet menbus , Si cum ofculaviioruin adhuc hiarent fcfc expofueritacn
fiigido ,

UTERI

D O L R I S,

frgido i cujus partcula: intrantes in

uterum obftructiones ibi fccerunt in
pons , & tubulis corporis uterini , hinc
naturalis ejus perfpirabilicas fuitublata , & vapores , qui Temper in utero exift un t , nunc in eo conclut! , vehementer
uterum , & humores ejus diftendunt ,
& its dolor diftendens oritur : vero
acrimonia quxdam adfit fanguini , &
confequenter humoribus vifcidis , qui
in pons uteri hgnant, etiam vaporibus, tunc nonfolum dolor diftendens,
fed etiam mordaz ft pungenserit. Qui
flatus , fi intra cavitatem uteri conti-

<5i

neantur, opus effet , ut orificium Uteri

internum ezacle claufum it , & ali
enando tunc tutus ab utero ezeernua
tur : Saepe vero non ezcernuntut flatus
pudendis , quia ofeulum illud uteti
internum ab humore vifeido obftruclum eft , vel quia fpiritus animales
magisinfluuntin tubulos circulares illius ofeuli , & fie arele daudi ncccTe
eft.
d Et vittniu, ) Dolores late tot um
abdomen occupant , quando acrimonia
illa plurimis in locis hxret.

Humores enim i Jli frigidi & vitiofi , in fubftantia & cavitate uteri , &
circa ilium , collefti , intemperiemfrigidam nduxerunt : illi vero in fla
tus & vapores refoluti , uterum partefejue vicinas fuo motu vehementi
diftenderunt , eoejue vehemente a diftenfionis motu ingenttm iftum &
intolerabilem excitarunt ba pectine ad diaphragma ufque per totum ren
trent , propter motum vehementem per ervos & membranois vicinorum partes communicatum , fefe djffundentem , & ipfam agram, pro
pter cordis conftritionem ex dolore ortam , pene enecantem , & motum
corporis i ex metu lipothymiae ab eo oritura* , impedientem.
a Vienjotiis mot*.) Si forte fortuna fuiflt fanguisacer , dororesfuiflnt pun
gentes.

Ubi autem corpus movet , incidit in lipothjrm'tam , ex qua difficulter re

vocan poteft ; cjuia per motum corporis augetur a motus vaporum circa
uterum exiftentium > coque augetur dolor , (cjuippe qui nihil aliud fit ,
quam nimis vehemens partium tatui inirvientium motus) arque ex do
lore illo vehementer auo determinantur ita in cerebro fpiritus , taJeique aperiuntur in eo pori ut fpiritus fluant copiofius in fibras cordis
contritorias , eoque ingreflutn juftum fanguinis in illud impediant , atepe ita vehementem & fiiblatu bdifficilem inducant lipothymiam.
a Motus vaporum.) Quorum natura jmunt, in quibus clauduntur , ita etiam
eft Temper mover i , ergo die potus, quod ez motu humorum & fanguinis plures
ma jus incommodum ab iis fentiatur ex vapores inde eliciuntur , iqua ratione
motu corporis, quia tunc magis rare j etiam tenfio pot eft augeri, unde parrati in carceribus ptrrmuutur Sc pre- dum fibrse pcriculum ruptionispatiunNnnn
)

6sz

MEDICATIO

Jurat , it* , cai hypochondi i i

tur > & hint idea doloris.
b Vifficilcm indutant lifbthymiam. ) ceduntur, prat refpiratioac
Nonmirum, quiacau ulque: ufquc lipothymiam incidunc.
Ubi vero vapores incapacitate uteri vaJde funt aufti, tum erampunt ill i , porpter fuum motum & copiam , quibos os uteri aperiunt , fo
ras ex utero per finum pudoris ; illis autem egreibs , cjuia in utero ceflt
vel imminuitur motus uteri vehementior , cejfat etiam yd lnm
iolor.
a BrmfHM Uli. ) Port aperrionem primitur uterus pod expulfos npores ,
efculi uteri interni, clauli ab humor um Se ceder incipit vaporibus io cariuic
tenacitate , aut anfteritatc.
abdominis rerfantibus.
b In nitre ctkt.) Quia tunc comMorbus bic , ob doloris vehementiam , lipothymiam accerfentem, *t
frriculofus , diligenti itacjue Curathnt erit mox impugnandus..
a TtricuUfnt,') Si acred o qudam adefllr, facile fequeretiK hyflerica paflio.
Baque conflftet in intcmperici , doloris , a & lipothynoiiabbrione.
a lipthymia.) Eftconfecpens , morbi, quofublaco, iliud fytnptouuffbtt
fpoote fa
Mox itaque per anutn a injiciatur talis clyfter :
.. Htrb, mercurtails , artemifia , calamimfoe ,
Pulegt, an. ni. j.
Fier, camomeli, meliloti an. m.
Sem. lini,fanugrt an.
Decoq. in aq. ad lib.j. in colatura dijfilv.
Eleuarii bierafimpl., benedi. laxativ. an. $.
Ol. (heirini ij. eleSntar. de bacas laun .
M. F. Clyfter.
a Injiciatur tal* tlytr.) Pra:fertim
in ipfo paroxyfmo.
Clyfter iniici poteft , prxfertim in
cafu acido ex herbis uterinis fubtilibus ,
Sc) moderate calidis , ut ex abrtano ,
Calamintb , *4rum , /* , Mantear,
Cf. tdi poteft Sabin m. j quia vapo-

res per iuteftinuai rectum ad utcren

perVadunt , & poros aperiunt.
b Eltcuarii hierx ) Huic autctlyfteri purganria pauca addantur , ut diatius in interim's maneat , Sc tum ytoqet
oleum omittendum eft, fed adiat
potius aquae vita; Matth, tel aq. antibj
fier

UTERI

DOLORIS.

fter, uat. j. filis cardb. fcrup.). fp.faj,

ammoniac xij.vel xviij gutt.zA aperiendos poro:. , & fi acredo adfit in langui ne , tune adde ti nftur s op ii cochlear, ij.
i vcrodoior maxime urgeatetiam adde

5
tinfturae etoci genuin eoehl. nnum."
quiclyfter, ut tranfpiratio in his partibus promoveatur nu gis , reeipete poteftcheriacasdrig. j;

i Paft injedum clyfterem , utatur bindc hauftu talis decoi:

. , pulcgi > artemia an. m. ,
Flor. cdiuomUlor.m.fy.
Sem. dauciy ani , carui,funiculi an. 5j.
Nucs mufcata jj.
Decoq. ex aq. commun, ad lib. i. Colatur*.
Adde oxjmeU.mfl.
Mifce F. Apozema.
a VoinjeBum tlyerem.) Etiam iterandum , li fuericopus.
Vtaturfubinie hufln taltt'dtcotii.)
Ut obftruftio tollatur , apozema hie
conducit ex aperientibus , & utcrinis,
cui in Gngulis doli bus addi poflunttio.
ftura: cafforei , & croci ope fpirit. vini
tartar, ptxp. gutt. v. viij.
Decoctum auctoris ex carminantibus utcrinis hie etiam prodeil , li coquaturexhydromell. & vino; fiitcaufa
frgida. Et quidem ad lib. iij. in collat.
diflolv. mcll. fcyllit. une. /fOT.fpir.fjl.
ammoniac, fcrup. j. fudorific. drag.fm.
aq. vita; Mulier. une. j.fem.
Extract. caftorei aut croci cum vini
fpiritu tartar, przp. in caufa frgida,
prarfertim acid! , profunt : nam ita fub-

lia funt i ut nufquam po flint bxretel

In codem cafu Ul c ol. fuccini valdc
proficua funt , prssfertim rectificata , in
omnibus morbis utcrinis.
Ut obftruftio tollatur. exhiberi quo
que pot eft pot ens fudoriferum , cx lalibus & mineralibus, quale eil fequens.
. Salis drtbttmfia fc r up. j.
Suecimi gr. vj. yd viij.
Croti ferup. fem.
Tberiac. recent, drag. /.
Sp. falis ammoniac, gutt. v. viij.
<Aq, arttms une. ij. vcl iij.
M.f.Hanftus.
Huic hauftui , li acrcdo adfit fanguini, autflatibus, aut fi dolores magnt
adfint, addi debet laud.epiai. gr. j. vel
tinl. opii cochlear, fem.

Sxpe etiam poteft uti diacalamintbo , &diacvmino.

Ventri dolenri talis applicetur facculus:
2.. Rut<t,calaniemh,pulegii, artemifia an. m. j.
Flor, camomillor., meliloti an. .
Sem. cumtni, anifi an. 5$.
F. Sacculus cx Imteo, on hare includantur: Ifte vino
calido irameifus , & deinde expreflus , applicetur ventriinfenori.
Nnnn

AfftHi

54

MEDICATIO.

a ^pplitttur fdcc*lut.) Sacculushic

ctiam poteft parari , & abdomini appli
caii , cui addi potcft ( ii acredo adlt )
malta , hoc eft hordeum maceratum ,
jam germinan; , & mol contiitum ,
qua; malta Tino pr ms poteft maceran,
& portea addi poilunt fem.& Sor. papav.
fl. chamomil in caufa frgida , fernen
cumin, cum afperfione old ftbina, gryofht aut pulegii.

Sacculus auctoris etiamconver.it, led

prasftat, liccutn adhiberc , nam madefa
ftus incommodas eft, & citorefrigeratur, & fie fal etiam cum miciscito
dilToIvitur , 11 hoc fiat : buic auorit
facculo addi poteft Talis . jttu. Fario.
bord. w.j./eiM.CalcficIo adfpcrge tbarn
aut fpiritum vini > aut ol. gariophylLwt
ol. pule gii.

Applicari etiam potent ventri a emplaftrum de baccis- lauri , 1/teo vel corio extennim
a Emplarum.) Emplaftra bic non I ftfpant: Et vix tarn profund: penetrare
funt probanda, quia poros ni mis con- | qucunt.
Perfeverante dolore talis clyfler uterinus in uterum injiciaturr
. Artemifia, calamentbt, betnica . an. . ).
Sem.nigella, unit vi , dauci, anifi an. j.
Spica nardi , fchanamhi , nucis mofeara, einnimmt. Jp*.
Coq. ex fuff.. q. vinigallici adlib. j. M. F. Clyfter , per me>
trenchytam in uterum injiciendus.
a Cher uterina*. ) Ex hoc auctoris
Jecocto fuffimigium fieri poteft, dum
adbuenimis calet ; & deindc fiat in jeftio in.uterum, acriumdofi tarnen valdc

raimmut ; indi tunc poflt, &urdo>

lores fedentur , theriaca: ftrtp. ij. aut
i drag.].
'
...

Ad al'vum movendam a exhibeatur manria cum jure vervecino ad

vel gij.
a Exhibeaiurmanna.) Purgaotiahic oon ita conveniunt, fed fipurgandumridetur, pro purgatiohe. R. extract, pilul. fietidar Bj-vcl3liSi doloris perfeverantis neceflitas defideret ,. umat gr. iiij. a laudani
opiati, cum theriaca: 5$.
a Laud, opiat.) Aliqui exhibrent - j humorum Sc vaporum impediendam,
tum inuo opiata propter ebullitionem | abfente quamvis triam acredine.
a Ad Jipothymiam fumat fubinde aquam cinnamomi.
iM

HYSTERICA PASSIONIS.

655

lipothymitm.) Si lpothymm \ Qua; antea pro lipothymi fuatprzvcreamur, confedio hyacinthor, dar i fcripta hic quoque adbiberipoflunt.
potcft.
I
'r , in quo exiftit,fit calidus; cibu$ eupeptus;fotus yinum tenue. Motus
vitetur ; omni ratione concilicturfomnus. Alvus refpondeat arte vel natur. Vitet vehementes anmiaffeus.

. XLIX.
MEDIC A TIO
HYSTERICA

PELL
PASSIONE

AFFLICTS
PUella viginti annorum , fanguinea , a alimentis cram's diu ufa , &
menls inordinate fluenteshabens > fubinde , per dierum aliquot in
terval la , afrkitur crurum imbecillitate c & cardialga , quas fubfequitur faciei pallor , d & refpirandi difficultas , in qua ipfi fauces eonftringi
videntur. Deinde, malo ingravefcente, fentitur in ipfTus abdomine glbi cujuHam j ad diaphragma identidem magno mpetu afcendentis , mo
tus. Audiuntur quoque murmura & varii imi ventrisefonitus. Privatur
denique omni fenu & motu fpulfufque valde parvus & debilis evadit.
Durt interdum hie paroxyfmus per horas duas aut tres: quo liberata
magnam totius corporis fen tit perturbationem 8c lailitudinem.
a ^Umtniit crjtr, ) Forte etiam
vifcofis & adftringentrbus.
b crurum imbidllitate. ) Hace ip jara
aotat fan gui n is cr alii tieni, & forte ctiara
vifcofiratcm
Pulfus hinc oritur etiam debilis, &
pallor faciei, & minor fpirituum ammaliumgeneratio ; hincque oritur cruHjm imbecillitas.
El tardidgu.) 1 1 se ve. ejus acre-

Hinem , & forte aufterirarem quoque

dnott.
d Et rtfpir<tndi-dtfficuliM,Sc,) terca vapores ezcitantui acres , quorum
particulx cum per poros tranGre ne
queunt propter illoi um obftruftiones ,
hinc varias partes vellicando varia producunt fymptomata:fic vcllicando.mufculos abdominis , faciunt , ut fpiritus
animales majori copim illos influant,
Nonn 3
*qe

6$6

M E D I A T I

Paffioni autem byfterkx viIdeAn

atqueitacornprimunt inteftina , & vif.
cera in abdominc contenta , quae iterttm loguscft, &przcipuc rcfpondct Incu
premun diaphragma , illudque pi cm it bus in viris.
Convenit hie morbus cum apopltpulmones > atque ita im peJi tur acris ingreflfusin putmonem: & confeque nter xii , diftineuitur vero ab apopleui,
quia paflloni hyftericx convuloones ad.
refpiratio.
Hinc illi fuffocationis , & anxietitis, (tint , inapoplexi autem nullxadfant
& faepe etiam quafi g'obi alkujus afcen- convulliones i neque in fuffocatiooe
dentis ad fauces fen fus. ' Caufa re- uterina femper eil omnis fenfus ablatio.
In epilepu vero longe graviores mafpirationis impeditx , & imaginatio
ns globi in faucibus ctiam elle potcft, gifque univerfales convuliioncs idfunr,
quod inteftina torquentur , & qua quam inpaffone hyftericl , Sc c facile
il convclluntur , quapropter diaphra abaliiscoguatis morbis hie affeebsdigma minus deorfum ferri potcft : vel ftinguitur, non autem opus eft, utval.
quia mufculi abdominis , & gula; de fol hei ti limus in his morbis feiiviconvclluntur , iu ut pcftus , & abdo cem diftinguendis , quia enratio in his
men minus, & cumfumma dificltate Omnibus circiter cadem eft.
g quo liberna mignontS:.} Poftmo V cant ur , & gula conftringatur, qua
propter anima judicat , vel gulam vin. 3uam parozyfmus aliquamdiu durant,
culo conftringi i vel globum in gull iflipatodein ex fanguine humorepec
cante, /Egrx ad fe redeunt ,_vaedcbarrer.
Inaliis autem part bus h a: rent es - fatgate fcilicet conrulnooibtrs , &
ticulx acres varias convuliioncs exci membra dolent non fecus , fi factious
tant , ita ut morbus hic valde conveniat peru fa eflent , & revera queque ntrobique cadem eft doloris , nam fi
cum epilepfii.
e Sonitm.) Dum Satus'cum impetu ent fuftium iftibus fib; je rnmpuntur,
cfFringunt fuos carecres,
aut periculum incurrunt niptionisjunde
f Vulfufqm vtlde fdrvmt. ) U nde non dolor : Sic quoque convulfionibus hie
raro lipothy mia , quin & fyncope, quz illic fibrx franguntur,aat metus (altem,
his verbis caro & apoplexia diingui- nc franganuir & hinc illi deletes.
tur.
Afficiuntur in puella pulmo , cor , &fauces ; ut ex diflcili rfpiratione , pulfu debili , & prefonis faucium fenfu patet. Afficiuntur item
inteina , ut a ex afceni globi > 8c murmure ac ionitu in abdominc perceptis confit. Afficitur eam cerebrum , but ex fenfus & motus privatione patet. Afficiuntur ha: partes fecundarlo : primario ver ute
rus i quod ex menfibus inordinate fluentibus , item ex eo , quod hic
afius taita fymtomata , cpx jam commemoravimus , producere foleat in foc minis ex utero laborantibus , eft manifeftum.
a Exafctnfu.) Qua; non in gula , fed I bVltxfenfm eye.) Cum fenfus pro manu palpante potcft fentiri intra ip- I fternuntur , nervi etiam obftrufli fiinr.
fumventrcm.
I Quod ex menftbm inordinate
hm*)

HYSTERICA

PASSIONIS.

6<j

buf.)K'Ci hi inordinate mcnfes adctfcnt, etiatn argumentum eft , quod hie mornonpaterct, uterum magit quam alias bus prxcipua; contingat virginibus fc
panes ventre contentas afSci, fed ejus vidais.

^JMorbus , qui ipfam affligit , eft quaxlam 'intemperies ptrida &

maligna uteri ; quae difficultatem reipirandi prefllonem fauckira > &
globi cujufdam vehementius in abdomine aicendentrs motum , ac abdo
minis e murmura , ienfcfque motus privationem pulim debilem fubindeperintervallaquafdam dicrum excitans > Vrtfotatio uterina y vel
jjjflerica pasfio vulgo appellari olet.
a lntmptrits ptrida maligna.) Id I
abdominit murmura.) Sicetiam
eft , intemperies humorum & vaportrm 'oculos varie contorquent j facis & la
cra(Ta , vifeofa, &acris.
bia livefctint.hxc figna funrimmtncntii
b Pr^<oei/ciro.)Ncmpeimagi- fft dus.
nariam.
Procatarclica hujus morbi caufa eft diutinus craTorirm aKmentorum
uus , a item adolefcenria & temperamentum ianguineum noftrx puella::
undo partim crails humor , partim mutum eminis in ipa b circa ute
rum genitum , & menium inordinatum fluxum cfficicns , antecedentem huic morbo prarbuit caufam. Pars vero ejus circa uterum per qua>
dam dierum intervalla corrupta > malignitatemque adepta , & uterum fui
rarefactione > motu , vel acrimonia vcllicans , ac venis fefe inmuans ,
6c dende ad cor r cerebrum aliafque partes afrbebs per fanguinis circulationcm ) vel tranfpirationem , delata, continent hujus morbi > 6c fymptomatum , eft caula.
iJtmadoUfctntia.) Quatenus oppo- '
nirur fenetfruti : in juvenculisftpefolet
hic morbus produca materia ftagoaare
feminali , qua; inteftino particularum I
uarum inter fe motu , accipit part icuias , longe aliter figurata , ira ut per
poros fuos trajiciant matariam atheream longe ab e differentem , qua; ordinar io per particularum feminis , uteri,

que & teftium &c. poros fiuere antea

folebat , bine halitus ab eo emiaeita
corrupto elevad, eVfanguini, authumoribin circulantibus admix ti , varie
alterant, & faepe dimiouunt ipfas fer
mentationes.
b ChtAutrrim.) Id eft , teftibus,
bis fallopianis , & tubulis fubftantix
uteri-

Pravus enim ille humor , prim parcius ad cor delatus fanguiniique

dilatabilitatem fuis cralls particulis impediens , efficit ut fanguis jufto
parcius cuti reliquifque partibus fuppeditctur , & in jufto pauciores fpiritus-

6&

M D I I .

ritus convertatur , unde ex illo fanguinis defeftu oritur cutis pallor ; & ft
defeftu illo fpirituum animalium , crurum in movendo debilitas. M
ventriculum vero propulfus , iuperioremque ejus partem acrimonia ful
rodens , producit cardialgiam.
Dum autem ab hujus humons acrimonia & quantitatc ac motu fibril
la: ipuis uteri vehementius vellicantur , motufque ille per ervos ad cere
brum defatur , poti in cerebro ita aperiuntur, ut piritus animales ex
eo in conftriAorios mufeulos faucium , abdominis , aliarumque vicinamm partium vehementius & inordiatius fluentes , couru!ft vu m & tonJlrioriumquendam motion , infpirationem ladentem > in abdomineac
diaphragmate a&afpera arteria circa fauces > aifque partibus re/pirationi iniervientibus , producant.
a St after* arteria.) Non confit, banc ita con trahi polie a caufj interna, ut
iiid e me tus fuffocationis oritur.
Spiritus ver fluentes identidem magna vi in fibras inteHnorum , eaque in globum contrahentes , & vehementiffim agitantes , fsciunt/enfum convuljivi motus ; quo interina inglobum contracta vtbementi mpetu
rerfus diaphragma vic'ufim propelluntur > &lxfionem infpirationis magnopere augent.
a Queiuteina.) Forfan etiam glo haC paflione dileernenda ab epilepfii,'
bus uteri ( fed non mu tum tarnen ob lipo thy m il carterifque corporis arhehvalida fua ligamenta ) verum nonadee bus , quia curationcs va.'de i'aet aitt,
folliciti interea erimus de parte afiea & medicament! interna peragrar
diftinguenda , neque etiam de hyfterica nes partes corporis.
Alii globum ilium , veris iperiora in hyftericis tanta vi in abdomine
verfus diaphragma propulfum , ipfum uterum vel tubam uteri Fallopianam eie exiftimant. Verum, cum illa; partes, prjeiertim in virginibus,
in tantam molem diftendi , & tarn alte , ubi ille globus pereipitur , attolb' nccjucant , ipfos errare exiiHmo.
a Jpfitm Hierum (Sc.) Impoflibile id i patientis fentt't talem globum afcendeeft propter valida uteri ligamenta, fie re, fed non tarn alte,
etiam manus adantium admota ventri j
Humores autem il prayi , ubi poftea ab utero ad cor copiofius deferun

HYSTERICA PASSIONIS.

59

hintur , fanguini a ibidem mifti , dilatabilitatemque ejus fummopere

imminuentes, inducunt fpirituum naturalium in corde 9 &animaliumin
cerebro , partim inconvenientem motum , partim defeum ; unde neceflario , ex cordis laefione , eepitur pulfus debilis ; & ex belone cerebri
(infus motufque voluntar privatio.
a Sdnguiniibtdmmii.) Tenendum, guiis vas infnuent , & el ratione
quod hi: pravi rapoies quaquavcrfum fermentaciones tmminucre valeant.
pet Corpus difcurrentes , ubique fe fan
Dillipato vero , vel difeuflo , vel expulfo poft duas aut tres horas a ex
corde pravo illo humore , & bono fanguine ad cor & cerebrum per circulationem redeunte , paroxyfmus ccflat , & agr valde , ex magna ilia
perturbatione , bfattgata , adfe redit.
a Ex carie.) Die potius ex tota maTa bus, qu2 fatigado etiam epilepricis Se
fanguinis.
rebricitantibus ob conyuiiooes fimilce
* b fatigaM.) Nempeexconrullloni- j contingic.
Cum vero nova materia morbfica poftea rurfus eft genita , & juftara
maturitatem eft adepta , tum ea rurfus attenuate , & vehementius mota,
novum paroxyfmum hyftericum induch.
Morbus hie valde eft * periculofus , cum paroxyfmi graviffimis fymto-'
maris fint comitati , Sc valde frquentes; unde metus eft , neagranoftra in poroxyfmo aliquo fuftbeetur.
a Ttriadofm.) Pr xfcrtim fi faepe relilei "
deat, periculum cnim , neepilcplia
quoque oriatur.
Viragines minus huic aficclui funt
obnoxia; , quam formina: fedentaria: , &
otiox,] quia Tiraginum (aguis pirituofior eft , & impetuofior , xeliquis pa

ribus , ideoque minus aptos ad t iones efficiendas.

Sternutatio fuperveniens bona pro
pter conrulflonem corporis obftructiones forte folrentem rid. Hipp.Aph.S.y.
A. jj.

Caratit itaque maturanda. Quc inparoxyfmo confiftet in humorum

kvaporum iftorum putridorum Sc malignorum difcuffione & expulfione : Sc extra paroxyfmum , prater cauis procatar&ica: ablationem , in
pravorum humorum ex toto corpore evacuationc > Sc uteri intemperiei
per contraria correftione.
ooo

a In

MEDICATI O
66o
, * Xnp4*xypnb') TamiDpiroxyfmoiYiTcofiwtu&iufterimUtumccrifftie-'
quam extra eiindem confiftet iaobftru-1 ne, tum evacuationc.
ftlonum ablatione^nec non in craffitiei, 1
': . itaoue mox b injiciatur clyftet acris , e & naribus adhibeantur penna pedicum incenfx & fumantes , vel oleum /ccini , vel
aTa fxtida , vel caftoreum , vel fulphuris fumus.
a In paroxifmo. ) Quxrirur , an liCeat venxfeftionem inftituere in paroxyfmo? refpendeo, fi lit plethora, ni
hil efi. qiiod impediatj, ivenxfeftio
fat in pede , (i vena ibi lit fatis n-.agna.
Quxi-itur eti.im , an liceat vinum cxKberein paroxyfmof refpondeo 'cum
Riverio illud concedendo , quia vinum
fpirituofum eft , & aptum ad flatus , &
o r es d (cunendos.
" .
Cania , cjuod dubium hoc fuerir au
oribtis ell , quia aliquando viderunt i vino in os infufo 411tas fuifTc
convullioncs,, quod ideo fiebat , quia
vinum non erat fatispotens adobftruiones fol vendas, cum tarnen interim
movere: fanguinem , & fe particulx
eseltatai fnagis vcllcabant fTbrat , &
ficconvuliiones aagcbanwr non itftotarnen fmper rejiciendum eft vinum ,
cum femper lenioribus incipiendum
cft, quxipfa fepe dcderatum dant erectum.
. .'
i . . .'.
. , Et hoc ' generali ter fiotandtnn eft ,
quod liceat (y mptoinara. ab aliquo raeti Cimento vi dein tur intendi, non tarnen
ideo femper jdicandum eft, quod nie-,'
dicamentum illud fuerit incoveniens.
b Injiciatur tlyer acris.) In paro-

xyfmocly(Veres acres hic exhibentur id

vellicationtm fea excit.itionerr, xgrz,
Ted contiiht corum acrrdo in falcaiifuo
volatili, velfudoriftro : (vcrbigrarii)
lit f.il artemilix ad ir*g. iij. on irertrr
potcft , perfeverante malo , & pofte.
notes poTunt efle non purgantes tx fo' lis uterinit.
A fale in dyfter yiderur hic, ubi fanguis, & humoresacredinepeccant ,no
xium futurum efl , fed quia cfaflies &
viftotitasprimari peccar . cbfn <5jo
ncs pariendo ; Si quia . fai
aptits eft ad poros referandos , valde
profkuusefit. Sicqoque(um\ oteft
fal volatihs oleo fus addvg.iij.
El ' aihbttmua.) Adeleftandam xgram, Naribus ad.'berifol
lent- llntetjm
, tut ceruJuo
' - " lividum
' - '
j.icctnium, autfunnim tabaci , a..: ful
phuris naribus admovent , quibuimclior eft fpir: fal. ammonraei.
. Ori edatucaq. vitar mulierum.
Naribus illinitur ol. fuccini rcHfka
ram, autfpir. fal. armnoniaci.
, Temporibus llinuntur Balxama A.
poplecl. abfqee firagranribus.
:jiiave*ofcnr3 , nt mochns umbi-'
co-, &pudendisadhibenpofluau . ,

Adhibeantur etiara fridiones c ligatura; crumm , ut & brachioram

fubinde folvendaf i ouibus pravqrumhumorura , ab ilb's partibus ad cor
tepdeotiumy reditus inipeditur-:, v j'C "
Erriplaftrum cjuoque , ex galbano & gummi , arqualibus
partibus in aceto dilolutis , & fuper eprio ad magnitudinem vola: manus
!;
exten

[HYSTERICA PASSONIS.

tit

xtenfis facbm , inter umbilicum & os pubis admoveatutC

Naribufcjue infpiretur , ad fternutationem excitandam > pulvis
tili > ex tabaco , euphorbio , & elleboro albo confeftus.
Mantietiam , ligatura: inflar adhibito> abdomen fiiper umbiUco
arele , ad globi iitius afeen fu m impediendum ; circumeingatur.
In principio perturbationis novi paroxymi , prsbntifirnum reme^
dium el euuentium pilularum u/us;
. Caftorii ).
ItcuU brjot /".
Cumfjr. de ar temfu q. f.
F. Pilula: , No. .
a Ctorti.) Extrait. Caftorei , ut in
mcniium obftruftionc hic quoquc utile
el , cui indi pot eft Talis arcemis. fcrup.
fkm. cum fyr. dc artemia , fumatur
cx cochlear i , vel cum aqua vit MuJierum.
F. vilttU No. iij.) Singula: autoris pilula; pendunt

iy. Salis fudorif. fi. vel .

Croci 15- cx cochleari in for
ma liquida, mifecantur cum aq. vitz
mulierum , qua: forma liquida vidctur
deber prxfiarc p ra; pilu I is au t ris , quia
periculumhieeft in mora. Liquida cnim ciuus aperiantur quam dura.

"Extra paroxjfmttm laborandum , ut fernen & cacochymi circa uterum non gignatur . vel ibidem non fubfilat.
Optimum itaque remedium hicerit conjugiuro. Quod ii ejus commoda occaiio non oflcratur ; fanguis educendus erit ex venis- , circa
utrumcjue talum exiftentibus , proratione virium. Et menfesj nonfatis ordinate & parce fluentes , movendi erunt primo a talibus pilulis purgantibus:
2JL Majf* fill, de '
Agarici trochif.Sf.
Scarnmoniigran. x.
Caorei , feminis agni cafli , an. gr. iij.
Cum fyr. deartemiftx q. [. F. PU. No. vu. Mane jejuno ventrculo fumenda:.
a Tallbus pilal.) . Extiait. maf- 1
fzpil.fztid. 3>j
I
Ad obftructiones porro tollendas fxpe fumatur.

Sfbrim tenu ttrvi aut

Fuliginis
Ol. fnccim rtfttf.
Oooo i

66

M D I I

Sal. viptrtrim
- - I ioncs meoum fueranc
. rhtrmjc ful^hurtx v. gt. aquz hue fpcctant.
fcranenfes , Et omnia , qux ad obftruEt dcinde tali apozemate menls movente atatur :
. 2j.. Rad. cyclaminis^brpnu, valerian*, petrofelini t
Rub. ttnorum an. $f.
Fe/, artemtft* , melijfe, neptt., matricaru , puUgu,
Sabin*, an. M. f.
t
Sem. anifi, funiculi, dauci, an. jj.
Decoq. in aq horda ad lib. j. Addendo fu b finem deco.
Fol. fenna %jf.
1 colatura dijftlve fjrr. de artemia %)f.
F. Apozema , de quo fumar , quotidie vel alternis dicbus > haaftum
vel iiij.
veinde aposntate . ), Hoc fi
. Grnnm. ammn. velgtlban. am
utendum propter langui nis er alfiuem &
afielo fraf. drag, fem.
vifcoftate , nec non obfhuitioncs
Cbtdyb. frtptrtt.
inde natas, debuiiTet purgationem pra:M'ic b. tlt. a. fcrup. ;'.
iiyrrh. rub,
cedere.
b Rod. cytlttn. ) Poflent addi ligna
Caor. oft. a. feru. fea.
temperata & cort.& ud bryoniae.
Trcbtfc alkand.
Sem. anifterc.) Inter tem na addaMtrcurii iuUit.
tur fem. nepetac 5j & decoftio fiat in
Viagrid. a fcrup. ;.
inochalybcito, & aq. communi.
Ol. fuccm. gutt. j.
d Foljenn*..) Deleantur fol. fennse
M.f. riluU, No. xi .
e Jif (oUt. ) In col.difiblve filis ex ca
Vtaursnds .
pite momio viirioli extrafti j. aut
Dofit eft refperi , cum itur adcubiturn 4. vel 5. mane 6. feu 7. pro rauoae
&fp falisammoniaci.
Poft hujus aporcmatis ufum exhiben virium.
poTum base piluloj, qua; maxima rum
funt virium.
Adhibeanturaad eminis extinconem b mentha , rata , lactuca.
lumbi illinantur ungento refrigerante Galeni , cum ucco fem perviv
a M ftminit txtmftionem.) Natura:
b Menth* eye.) Confcrunt ad femiars
interim hac ratione non debet vi fieri , uberiorem generationemimpedicodaa
cftque ad obftruftioncs poems atten
Camphor*
dendum , qua; poftquam non amplius
Sem. *gm cafli
adfunt, fernen, fiipcifluvium infcnlibili
Ruts.
tranfpirationc difcuticiur.
Htrb. menib* Sec.

HYSTERICA PASSIONIS.
In V'tus ratione , fit temperatus , tranquillus. Caveat fibi'ab Atiment'ts, qua? multum fanguinis & fpermatis gnrant. Parce viitet.
Vitentur alimenta > a qua; flatus & humores pravos & melancholicosgignunt. Poms fit cerevifia tenuis , & vinum aqua dilutum. Inyncopes
tarnen periculo admittatur vinum merum. Exercitta fint mediocria.
Somnus folito brevior. Excrementa alvi refpondeant arte vel natur.
Trtitia vitetur , & procuretur omni modo gaudium.
a Qutc humons pravos gignant.) V. gr. pifccs yifcofi , paluftres , marinf.

MEDI
IMMODICI

CA

ti- *

SANGUINIS

Eluxus in gravida, cum ftu mortuo.

FOEmina 30 annorum , cum in noni ingravidarionis menfis ini

tio a iftum in ventre fatis vehementem accepiflt , & poftridie ,
cum vehementiore brachiorum motu , onus aliquod ponderofius fa:pius
de loco in locum tranftuliflet , incidir in fanguinis ex utero fluxum , per
intervalla quzdam ceintem & redeuntem , & vires ipfius valde dejicientem , jamque b per qBatuordechn dies durantem. Foetus jam multis diebus in utero immobilis & conglomeratus fntitur. Nullaque parturitionis adfunt indicia.
a liium vthtmtntm turn vtbemeniione ' al term ra pofler fufficere'ad aborta m.
brachiorum motu.) Duz hic memoran- i b Ptr quatuorAcctm dies.) Infignc rocur vali das caufa conquerentes , quarum ' bur natura; in gravida.
Afficitur in hac foemina uterus ; quod ex fanguinis ex utero fluxu , jamper intervalla plufculos dies durante, a & ex ftu mortuo , in eo barrente, eft manifeftum.
00 3
aIf

M D I I

a Et <* fxtH Mtrtt.] Foetus mrcaos adeft > cujus indicium folet efl gtjre
, &infolitum.
Morbus , qui earn afBigit , efl vaforum uteri apertio , nirninm fangmnis fluxum producens ; &acum prxternaturali cavitatis ejus , fm
moi tuo diflentione conjuncb ; qui Immodicusfanguiriu fluxus ingray'dt,
cum fst mort uo > appellari poteft.
Ctm pTttrnttutli difltnfione.] Di- 1 tum in utero manferit, dob i m a fan
flenGo haec deberet in tell gira , quod mor tuo facta efle po tute,
force conglom erat us fanguis praeter fee- '
Hie* morbus originem duxit, primo ex ventris ejus fris vehementi
percuffione ; & deinde ex vehementiore illa b magni oneris , cum
magna brachiorum expanfione fa , tranflatJone.
a Ex vtntrit vtbtmewti percuttme. ]
aufa horum afFecluura externa hie eft ,
nempe ift us , Sc fublacio oneris alicujus
ponJcioii i unde vaforum fueruncrupca
ofcula.
PolTct quoque factum fuiiTe cerrore
( ab il lo itu ) quo fanguis , Sc humo
res, & fpiricus animales , rulminis in
flar , fubico feruncur per univerfum cor-

pus, quo nimio irepetu rafe languioei

apera fucrunc , & harmorrhagia pro
duit*.
b Migniontri;.^ Ubi ridelicet mi
gnum pondus tollitur & geftatur, magnopere comprimuDtur abdominis vifcera , Se fpcciatim uceius ababdomiois
mufeulis valdc inflatus.

Inde enim ftus in utero graviter fuit Isefus , & membrana fcetom
involventes , & etiam hepar uterinum fuerunt , Il non tota, faltem ex.
parte , ab utero feparata ; corumque vafi modo copiofius aperta , modo
claufa ,Jangutnem copiofum per intervalla cm'tfertint. Atque hinc primo
gravida valde fuit debtlitata : & deinde fatus , ab iu jam antea latas ,
accedente nutrimenti , exvaoruia ruptura, defedu, eaarn/Kiiiie. Ifque propterea jam multis diebus immobilis & conglomrats
fentitur.
a F celui fuit Upa.] Conjectura tantum author haec afleqiiitur ; pocuit tem ftus morcuus fuifl ob ingentem
matris cerrorem , & imaginationem
mortis, quam inde concipiebar.
VclpotuitecumicetusepprelTus fuif-

fe fangutoe nimis fluence. Ftus pocuic bic etiam morruus fuifle ob defe
ctum nutrimenti : " fanguis fuit copiofe excretus folummodo per vafa cerneis
jurin-..
! Alia quoque caufa poceft cSc , op

FLUXUS SANGUINIS CUM FOETU MORTUO.

W5

preifio fanguine extravafato , unde mia ejus fanguims eirravafaci copia,

infans poiuil quaG fuffocatus fuifle ni- [
In mximo periculo verfatur hx gravida : propterea quod , propter
fcetum mortuum in utero exiftentem > fanguinis ille fluxus iiffi non facile
poflt : & ftus , cjuia mortuus ft , cfifficillim ex utero exturbari
poterit: ifque, ibi diutius manens magnum fu corruptela matrisnecandx inducir metum. Omni hacjue ratione, ad uratioutm hic peragendam> b partus erit procurandus.
Viffiti&tmi ex mero eyrONon itadifculter( (i vel magnusetiam foetusfuerit)ancchyiurgicamembratimdefcerpitur& cducjtur.
.
Vide Fieni traclatuschyturgico, ubi
ctiatn unus occurrit de extraionc fee-

rus per uncnm , qui modus tanquam

iocommqdifljmus nodte mrito rejici'turv"
Vartm tttt proturunto. ). Partus
procurandus eric Chyturgice extraheado fcetum per partes.

Prim idirco a tab' clyftere uteri excretio excitan potent :

, Decocli emollientis comm. lib,}.
. . Slettuarii diapbdnid > an:frfj - r
; -7
b Salis commun. 3$.
: : r: '
ola hor., c.imomili.,c.iflore>aH.$j. . .
Mifce F. Cljer.
a Taliclytre ) Poteft edcete fieces
ex inteftinis ut fie utcio fit major lo.
eus, fil nihil amplia*:
b .Sfit comm.") Loeo faits communis}
fupponc Sj/fnitorifiti 5*j. addendt)
Oleifuictm Sc
Spin lus ammoniac! an.
Ut hac ratione per acredincm clyfle-

ris provocerur porrtiratio.

. pki lil/qr. ) Peleantur oJea poros
erperrsobtwantia ft jsriwipperoim.
pedientu^ pifiarte faww.inAirataegJabnticm inteflinorum icquirant.
Purgationes aliquando fcetum expel.

Parturitione hinc non feauente , exhibeatur , ad fortiorem ejus excitationem , tale vomitorium:
, Salis vitriot 3).
A<{. Artemifu j'iiij
Mifce.
Vel . Mcrcurti vitagr. i v
dnferr. rofar+Z],

466

M E D I A T I &*

Utfee pro Bolo vomitivo.

Parturitio deinde fecjuens > fi non fatis valida fuerit , adilhm;
dam ) yel fortius excitandam , talis exhibeatur haubis:
21. Diamni cretici ,
b Ariflolochu utriufque,
Trochifcor. de mjrrha ana.
Croci , einnatnemian.gr. x..
Confeti, alkermes 57.
Aq. cimamotui |3.
Aq. artemia fij. Mifce F. Hauftus.

>
,
i

hitufim.) Hauftus hiber.

Interne.
au&oris hic ctiam convenit .
b Kriftel. Mriitfqiit.) Auoris hau*.
Ocul.cancr. a. gt. XT.
ftui addc loco Atiftolocbix utriufque
Croci ferup. fem.
. venei.fttisfuccin. a. gr. viij.
M.f.T '
Omnia qua; in cquentis affecbs cu
rat ioncprofunt, hie ctiam poflunt adFoetu exclufo procul dubio lochia fequentur , cjuibus donde bene rlucntibus, nihil ulterius crit tentandum.
Si autem ncque his , necuc ullis aliis remediis partus procuran poltet,
ad chyrurgicam igaerotomiam , fi igra illam admitteret , diet ex quorundam iententi perveniendum.
a Cfltrttemtam.) Illa hodiepro te- dum , ne vagina uteri difeerpatu: c bit
meraria habetur ,imo& extraAto fstut ejus prolaptus ad anum ufque , dura
integri per uocum , nam 8c ibi metucn- corpus uteri dcorfiun trabitur.

UME

Lb
MEDICATIO
IN

P ARTU

FOEMINiC,

DIFF ICILI

Verfantis.

FOEminaa *8. annorum , temperamento fanguinea , bjam triduum in difficili partu laborat ; quo vires ejus nunc valde funt proftratx ; d uterufejue , cb elapfas aquas , valde eft exficcatus : e alvum
etiam adftricbm habet.
a Vighti ee ..] Hic deno
tar aetatern laboribus his exantlandis
pram.
b Um triduum. ] Diuturniras facit
difEcem prognofn, przfertim i, ut
fcquatur , aqua; jam ab mero, lim cjapfx.
Quo vires Cfc.] A viribus marris
colhptis etiam vires foetus collabunrur ,
quia omnefuam nutriment um nutre
accipit.
d XJttrufque cl tUpjtt a^Hts &c. )
Ftus in hoc caii ( ubi aqua; ab utero
funt clapfa ) in magno veriatur pericuJo, quia ilia: viis, pro.egrcilu ftus,

debent glabritiem conciliare. Forln

etiam obtjnet ratio hxc j quod aquae
illx inferviant pro rtfpirationis materia,
ficut nobis acr , nam in inlpiratione affumitcas, redditque iterum in exfpiratione:cum igitur aqui i deficiunt fce
lui, idem elf, 11 nobis eriperetur act ,
adeoque fermcntationes cordis ftus
magnum fufflaminationis incurrunt periculum.
e silvumtthm adflriffam balet.l Srcrcora dura aliquando foetui egreflum
impediunt.

"Partus h&c dificultas , in qua bare fotmina verfatur , nunc a eft viribus
non tantum ejus , fed etiam ftus , ob piritusexdiutinisillistotiustridui pariendi nixibus nimium diflipatos , valde dejectis : & praterea ab
utero ejufque eolio ob elapfus aquas nimis rido & lleco : adhafc/<eff
alvi , ob ejus adftrictionem in inteftinis nimis diu retentar , ad commodam ftus expulionem impediendam fu etiam copia hic multum conferunt.
> . "V
Pppp
4

a Et

MEDIC ATI .
66%
a Bfl i viribus.] Riv- in Praxi caufat I cum femur introrfum luxatom eft, igt cnumerat externas & internas.
I tur bue non faciet claudicado , eft
Interna; dependent aut i autre , aut I ab altcrutro tremore brerioti nato,
utero . aui.ftetd t ila obeftmatris astas latas
"
n
mteftinorum
, calculas ,
five junior iive graviorjaut moibus.du- allquis pr iter naturam in vicinia.
b Nim* artda.J partes cx tic at:x inranu gravidit .nc,macies & (kcitan aut
contra obc luas corporis offium ute [umtfcuut qucxjue a conatu , & lie via
ri ambient ium , mala con for matio , uti fit anguftior.
Foetus poteft effc grandior, aut-malc
in I and icantibus id itium tarnen dandicantibus non Temper adcft,feddemum, tus.
Partus difficilis periculofiimus ft ; cum vaiorum raprionem , & ute
ri inflammationem , * aliaque mala fa?piifime inducat : ac * viribut de
jects , fape matrem , velfoetum , vel utrumcjueinterimat.
a iliaque mala.] Velut ceivicii ute- drffkilem.
Iu omni pamt placenta otertVa, !
riozaut ipfius uteri lacerationem,exulcerationem , gangraenam aut fphace- fecundina lcniter abrumpitur ab utero
Ium.
I unde] oritur fangiunis proflurjun, poft
Piraly/is, am difficiles motus alicujus ' partum, tjuod lochia vocitur.
riiris, alicjuando remane: poil partum |
Dilrgentiffima i taque Curatio ocyifim erit adhibenda.
Eaque in fpiritibus repararais , iifque ad uterum ad foetus expuVfio
nervi bene deterrninnnciis ; viifque foetui tranfenndis bene lubricandis fc
laCTnd;prtcterpartoncntis recbrn collocationem , b& foetus recram
eYceprionem ab obftetricebciendam , coniiftet.
a In fpiritibut dmrminanf.) Ima- eft , Lnfantis inverooe.n ti pavent in
gina ra eft hare determinado,
tut lie.
b Et feetm rthm extepttontm. ) Id
i taque ano tolia viciTirn inerantur 3 iippofkoria :
. tSWcllis adjuam duraient cei q. f.
Salts comm., gemma .
Spee, bier 3j. F. Suppofitoria, No. if. .
a Supfafteti*.] Ea cautione fuppoGtorium boc irritans adhibeatur , uti
pritis uteri lubrica reddatur ad trandnit
tendum fcerum.
b Salit comm. , gemma. ] Loco fa- j
liumhicpolitorum:
'

. Salit fuiorif. 3j- aut 3f.

Diagrid.
Trocbife. albani. an. gr. ; ; i.
Ol.jucciit. gutt. .
Spec, bier* 3.
fei

PARTUS DIFFICILIS.
Vel * clyfter actis Sc emolliens etiam injici poteft.
a Cljtr actis teitUitnt.j Clyfter vapores ejus penetrant ad uterum.
Poftea fecundus clyfter poteft ad
timen hic melior eft , quam fuppofirorium; quia potentius , & melius poteft ri , irritans partes ad partoritionem
cmollire fices iaduratat , & prop terca
Et inungat obftetrix frquenter vulvam & vicicas partes a tali lini
mento:
. Ol. amygial. dulcium
Lilierum y Uni an. j. Mifce.
a Taliliuimento.) Hoc procedat fuppoficorium & reliqua remedia partimtionem provocantia.
Tum etiam a foveatur venter inferior deeofto emolliente ex rad.
alth. lilior., fol. mal v. violar, artemif., fem. ni , fenugr., or. chamom,
melilotJ.
a Foveaiurventer.j Ut fimul tumor, quo minus deeoftum hoc injiciaturin
qui poteft forte cfle praefens , difeutia- uterum ad partes lubricandas. Quae
tur.
menfem movent i (blent etiam adhiberi
Nec videtur etiam aliquid obftare, ad expellendum fcetum.
Interim exhibeatur a talis potio , ad partum facilitandura efficaciifiraa:
. Diamni crttici, ariflolocb. utriufque,
Trochifcor., de mjrrha an. Bf.
Croci, cinnamomi an.gr. xij.
Confe. alkemet 3/.
Aq. cinnamomi %f. aq.artemifu iij
Mifce , F. Hauftus , qui poft tres qiiatuorve horas reiterari poterir.
a Ttlis potio.) Vid. medieatibnem
przeedentem, ubi fimilis potio habetur.
Huic auctoris noftri hauftui addi po
teft aq. vita; Mulierum une. j. & tantundem dematur ez aq. artemiiiae, &
falis artemif. ad gr. zv. nie hauftut dein
reitetari poteft , &tum cochleatimfumi.

Aliqui fumunt limaturam Lunae ad

fr. V, vj. quod inutile eft : Solidum enim
oc mctallum non poteft protinus in
fpiritus converti i qui tarnen hiciequi.
runtur.
Sedcurnonpotius Iunam fumunt in
aq. fotti folutam, tanqoam multo fubtiliorem * quaquc aqua fervente aliquoPppp
tie*

M E D I A T I

ties fit loti, & fie , ab acredine aquas adhibctur ad partum facirirandum.
fonts liberate , quae cum conf. vcl hu- ! Sic optimum medicamcntLm paraftu poteft fumi.
.
tur ex coagulo lepor is.
Quantum ad interna nihil eft ab HelEtfccundna humana cum vjfiscm.
momio magis commendatum hepate bilicalibus exficeata remcdam ctunianguillae cum feile fuo in umbra exiic- vcrfalein hoc cafu , & in efilcplii,/)
cato, quodinpulveremconteritur, & ' credere licet obftttricibus.
\M exhibeatur hie pulvis :
2[. Cinnamomi zjfi,
Offium dacijlorum 3 15.
DtcUtmt crettci 3j. F. Pulvis , in tres partes , iguales,
cum vino vel jufculo viciTm dandas , divifus.
Etetiam hie efficaciifimum oleum cinnamomi ad guttas iiij.velv,
vel a oleum fuccini ad gutt. xij. vel xv, cum vino 5 jufculo vel aholicjuore exhibitum.
a OLfMCcim.J Oleum fuccini , & omnia mdicamente cx falinis -;:
profunr.
Singulis tribus horis fi 3 exhibeatur 3. pilularum de afla TriJa , cum
hauftu decoftionis verbena; i artemilla , ckiabins, in vino rhencr.o fa
cia: , id etiam maxima: hie eft efficacix , fccundinmcpe retenum pellit.
a Exhilttur pilitUrumdt affdfaiidt.)
Canerum hie profunt omnia fpiritoo.
Vix ventriculus polTer concoquere tot ' fa & menfest fficaciterproTocaoriaf.gr.
pilulas , & tarn crebr fumptas.
ol. fabinz ad guct. xr. am xx.
Pilularum de alla foetid defcriptio hxc eft :
2J.. Ajpefatid<t%.femruti,
Caffu ligneA , rafura lapid. djftjlorum,
Boracis an.
croci Sjg.
Mjrrrb& , tberiacs diuteffaron . 3j.
Cum fyr. de artemifia q.f. >/. Malla pilularum , cujus dolls eft 3/3ij.
vel 3j.
a F-miffapilnUrHm.) Paretur potius horum extrait, quodfumatur id^j.Kt
gr. xxf.
,' -.
"
a Sternutatio partum etiam prcmovet : ideocjue , partu nondum fini
procedente , preefcribendura eft hoc fternutationum.
2j.. Rad, hellebor albt 3/. ftptris longi ].
C.jt

PARTUS DIFFICILES.

7t

Caoreigr. v. F. Pulvis , qui infletur in nares adpiirnagnitudinem.

a Sternuutio fitiumeram promtvtt.) Vid. Hipp. S. f. A. jf. etiam bic vom>
tus ptodcfle potcft , dummodo cum vires ferant.
latum autemprapoeio modo , ut uno brachio vel pede primum , vel
ali prav ratione , egredi incipient em , obftetrix non excipiet ; fed in
uterum a retrudet , & ad legitimam formam converter. Hoc ut com
mode flat , purpera in ledo fupina , capite demiflo , & clunibus
elatis , eft colfocanda. Tumc]ue ventrem ipfius verfus prrecordia
blande comprimendo , foetum ipim in uterum im pel let. Pofteaartificiof manuprocurabit obftetrix, ut foetus faciem tcrgo matris obvertat, & deinde naresc crura verfus matris umbilicum elevet , atquc
ita ad legitimum partum celeret.
a Retrudet.) Lcntter.
Si , fcetu jam edito , fecunctna retineatur , a in ufu remediorum jam
jam propefitoram fimiliumque perfeverandum.
a Kemiiiorum frofoptorum. ) Vide medicationem ubi de mcnCum provocationeagicur.
Prater ilia aliaqfle remedia multum hie poteft a manus obftetricis vel
chirurgi , oleo amigdalarum dulcium & liliorum oblita , & in uterum
immiila ; antequam inflammatio vel inflatio augeatur. Sicenimapprehenfis manu fecundinis , & molliter circumducts , poterunt ilia: extrahi , mulierque pariens gravi/Tunis maJis imminentibus liberari.
a idnm ohftetricit ) Secundinas fa- fortetur. Alias id many obftetricis aut
cile expellenrur, dummodo mater coa- i Chirurgi agendum.
In hoc, & qtiovil alio parta > Ar in cubicuo parturientis fit calidus.
Omnis/a. or amovcatur. Ubi partus diutius protrahitur , ova forbilia , &
pais vino madidus , nuces condita: , caro citri cum faccharo 5 & corti
ces citri conditi > 3 aqua cinnamomi , aliaque fimilia ftnt exhibenda.
a ^q.cinnim.) Et omnes iq. vita:/ Amoveatur, inqu't auftor , firnr ,
"Cum mofcl;o& ambra.
| fi Don nimisnoxiu s eft d cerebro , non
Pppp j
valde
i

PRA

LIBER

gUARTUS*

DeMcdendis Morbis habitus corporis & partium

externarum.

L
MEDICATIO
MORBO

PlTELLiE,

VIRGINEO,

five Chlorofi,
Laborants.*

Uella annorom 18. frumentum crudum , cretam , & are

nara fubinde edere folita , incidit in mcnfium obftrunonem , per tres menfes durantem ; acceflt faciei & Jabioru m pallor , totius a corporis laffitudo , b hypochondriorum nonnuncjuam inflatio S inturoefcentia. d Palpitatione cor
dis & b refpirandi dificltate eriam aiHcitur ; pra-fcrtim ubi fcakr
fiint afcendenda% Ac praterea etiam capite & f ventrculo frquenter,
efolet.
a Corforn Uitudo.) Laflitudo to- ( Vel laflitudo tothis corporis eriam ori
nes corporis fpontarrea oritur i piri- ri potcil multis tubuln musculorum
tuum animalium paucitate , * qua id toto corpore obftmcbs , adco
propter non fufficiunt ad multa exerci ut fpiritus animales poflint tantum in
I paociorcs mufculorum tubules tefluere,
tia.
bine

74

M D l A T I

bine diflculter poflunt retrahere , &

Heftete membra movenda.
b ~4t hyptchondriorum infiatio.) Ta:, S: infiatio hypochondriorum ( qua:
tantnm adfunc ) otiuntur atibus
cavitatem abdominis diftendentibus ,
qui furfum prxmendo diaphragma , difheilem faciunt ejus motum deorfum ,
adeoque difficilem infpirarionem , quae
ab exercitiii augecur ; quia tune nu
mores magii incalefcunt , & dilarantur,
lie quoque vapores in abdomi ne cone lu
ll" magis rarefafti majorem locum
pate debent , hinc magis diftendunt ab domen , & fortius prxinunt diaphra
gma ipum.
Et inturnefctntia.) Szpe obftrufiio
quoque adeft ncrvoium refpiratiomin-

fcrvieotiura.
d Valpitatione cerdA.) Hxc fonnito
adeft: i adiit palpitario cordis, opw
eft, utfanguioi huic crafliot; v. .;:,
tique , conjuna ft aliqua acrimoau.
e Re>irandi dificltate. ) A defects
f. itituuni aoimalium , & obftruicce
nervorum , aut hypochondriorum infbtione , inde diaphragma di/Ecuhcr
letrahitur.
f Ventrculo frequenter doletJDofor is
ventrculo in hoc cafu eft i pondere, &
(crabritic infueta aliracntorum aiJumptorum. Fermina: frequemirlimeruftibus inteAinorum vcxantur; qmiatftarum nimis vcftium compreffione poroi
rubulofque corporis occludendo , atuum via m impediunt.

Afficitur in hacargra uterus , quod ex menfibus obftrucns; fades &

labia , quod ex pallore , mum corpus , quod ex laitudine ; vi/cera in
hypochondriis exiftentia, tien fc. & hepar , quod ex hypochondrioram
tumore ; cor & pulmo diaphragma , quod ex refpirandi dificltate j
denique caput & rt ntriculus , quod ex* eorum dolore patet.
a Totunt corpus.) Primario hoe fan Quod ex refpirandi dificltate eye.) .
guinem rc(picit,& fpirituum animaliurh Hxc nihil probat de corde & pula
paucicatem , minoremque agilitatem. bus, fed veras caufas ante vidimus.
Morbus , quo hc gra laborat , eft pitnitofa 3c irofa vifeeram , guificationi & chymofi chylofi infervienrium , intemperies, cumobftruionibus conjunfta ; qua; pallorem faciei & labiorum , item refpirationis difficultatem , ac b cordis palpitationem , hec non hypochondrio
rum inflationena, & totius corporis laffitudinem in hac virgine indncenb
Morbus virgineus , & e Cblorofis , vulgo appellari folet.
a Cum oruilionibut confunda.) Ha; non nihil acris , vide hunc quartum artitotum facelTant negotium.
culum in initio.
Cordis palpitationem.) Tune intem
chlorofi.) Videtc lib. 3. medic.*,
peries fanguinis adefl debet vifcida & qux fait de pica.
Caufaprocatarclica hu'jasmorbi eft confuetudo ilia , qua hxc puella
ira-

 H L O R S S.
frumenfum crudum, cretam , & arenamTbinde comedere blebar. a In
de enira crafl & fculenti in corpore ejus geniti unt humores, qui ad
uterum dclari porofque ejus obftruentes , c fanguinemque ad menftruam evacuationem ineptum facientes , menfium induxerunt iufflaminationem , jam perrrimeftre fpacium diirantem. Pravi deinde humo
res , per menllruomm obftraionem in corpore retenti , atque ad vifcera chylofi & chymofi atque ha:matoii infervientia deJati , debilitarunt
iftarum partium calorem nativum ; unde ferofior & pituitofior in ejus
corpore producbs eft fanguis , qui antecedentem huic morbo prxbuit
caufam. Pars vero ejus dad varias partes delata > variaque fymtomata
inducens , contintns hujus morbi & fymtomatum eft auft.
a Inie taint ini 0 foctiduti , efe.) concipiendam cert Phafi Lunas.
Caufa hujus morbi conliftit in nimia I b Porofque ejtMobflruens.) Ideft,tura
fanguinispiruitolitate, teraffitie, in> poros vaforum. tum fubftantiae uteri.
de in vjriis p.ii nbus obftruhones fjfti ; Sangmntmque ineptum ferientes. )
funt , ut in V dis uteri capillaribus : hinc 1 Ut non aucultct levi aioni Phaiurn
mcnlium obltrulio ,' quae
etiam hanc i Luna;,
d -4d varia! partes ieUta.) Ibi pro
caufira lubet , quod 1"
fanguis propter
fui terreftrietatem vel etiam vifcidtta- pter oblruftiones ha-rens.
tcm inepcias factus lit ad fermentatioNam ferofi ifti & pituitofi humores ad vifeera , qua: jam commemoravimus , delati , iit intemperie! jam di cl.t m conciIi.trun'. In faciem ve
ro & labia per circulationem fanguinis pervenientes , pallidum Ulis colo
rent fuo pallore excitant. In habitu corporis autem exiftentes , uoque
pondere muculos gravantes , & craffitie fu in cerebro juftam fpirituum
animalium generationem impedientes , inducunt totius corporis laffitudinem. In hypochondriis vero nonnunquam rarefat & in craflos vaporesi qui fatis commode , ob cruditatem & crafltiem am , dilipari non
pount , diffoluti , excitant ibidem inflationem & dtenfionem hjpocbondriorum.
Dum vero fubinde acriores quidam humores ad cor ferur.tur y qui
cor vehementius & inordinatius vellicant > hinc orirur ex illa vellicatione , per nervum fxtar conjugationis ad cerebrum delata , & poros ejus
copiofus & inordinatius aperiente , inordinatus 6c vehemens fpirituum
ex cerebro in cor influxus , palpitationem five inordinatura & vehemen
tem cordis motum fubinde efficiens. Efrufi ver copiofius in pulmonum
Qjqq
futb

Mo

M E D I A T I

fubftantiam , bronchiaoue ibidem arontes , prarfrrim ubi ifli ex fcala afcenfu vehementius hi peore & vifceribus vicinis agitanrur & tfibttantur, inducunt refpirandi difficuiiatem , fer fclarum /fcenfvm inguyefcentem.
Den: une , quia farpe conangit, aut acres illi humores ad capot Se
YCrttriculum cepiofiusferantur.aiiafcjue partes,tum quaiKitatediftendarrr,
Mm cjualitati acri rodant , hint concjueritur noftraa?gra eriam deM^rrr
ventrkult dolore , ipfam farp molcltantc.
a <{Jt acrti ilii CSc.) Prout Aartuiib fuorum conveniente particulis Ulisxtiilla vafcula magis .iperiunt fgura & bus.
magnitudinc- oiculorum.
Mortui pcriculofus eft ; cum totam corporis arconomiam pervertat , & hydropern , 3 aliacjuc graviifima mala, fxpc inducar.
a Mi*\t nulj. ) Omnia videJicer,
qui antchac difta fucrunt, oriri poJunt
cxobftru&ione menlium , ex affeclione hypochondriac!, palpitatione cor.
dis, &pica.
Hue Speflant feq, Hipp- Aphor.
Sed. VI. Aphor. . Dubito, anhic

Apborifmusadco lit erns, (]> Joi m*

teria aliona in aruculu drpcwii : :.~ ,
& fie efficfre Padagrani,
Scft.V. Aphor. }6.
Sect V. Aphor. Si. Ci'ai fitt iiom
fit , quia vaporibus uttiufque feminis
'fermentationcs valde altciaoiur.

Unigenteitac|ueC(<r4/;ofcritimpugnandus: lq$td in caufarumjam

enarratarum , & mtemperiei & obftraftionum ablarione , coniet.
a QHtin&c.) Curatio-Chlorofeos, atque obftruftionis menGumeaJcrat.
Primo itaque purgetur tali harrftu:
2J.. Eleft. dutfbtniti , dufruni an. p.
Jty. betd^q. f. Mifie F. Hauftus,
Poftridie fecetur vena , & fanguis brachio educator , prorationc
virium.
a Voridie fecttuvveiia&c.) Siiraque
vires contient ( fi adltpleiTio ) curario ineipienda eft yenafeflione in pede ; quia ibi Ugit orlfior conrinetui : fifciJ/cct vena fit ' ,
.in <jujus dcfelu Jicebit fecare. veaam

brachii : fi fatis magna fit , ex qui, (pau

lo majori ftfto forauiine) poteilan<>uts
cra-flis-educi pro viribus.
N. . quod hare vciwefeclio non in.
AVruenda cftjnftante tempore, >
a-grafolebatmenltruam paticvacuario>
,

 H L O R S S.
nemi fed ocliduum aut dimits ante il- 1 poftea iacidendus ,
lud. ceropus admitti poieft , Se fangtusjeft.

68z
at tenuandus

Portea utatur hoc apozemate , fumendo baufhim trium vel quatuor

unciarum quotidie :
21. Rad. Aperient.
Rubut tiuttor. , eyngit , tros,
Entila, faifa parilU,
Corf, citri ficcor. an.
Herb, nepita, cb.imedryos , artemia, tnclijft,
Pulegii , matricaria , valeriana, an. m. j.
Summit, abfmtb. rom., faniculi , ftbma , an. . j.
Sem. cartbami excort. $j,api. 5j.
Flor.acbad., ambos , jambad , genia an. , j, .
Cicer. rub. p. ij. fol. feuna, jij.
. in hj/dromelitis q.f. ad lib. jjj.
Et Colentur pro Apozemate , aliquaties reiterando.
a X) til hoc apozemate.) Cyivenit
hie itaque port verurftfhonem apozema
noftrum lignofum ex cotticibus , & Iign in dolore capitis caufi frigid
prasfcriptum , addi vero poffum aliquot
herbx uterinx , ut Cunt Matricaria,^ttmit. Puleg. Sabina , DiRamn. Cm.
C"c.
Ex quibuc convenientifllmum para.
tui apozema: in apozemate antem fc-

men ncpetha; ante omnia femina excellitt ut 3c baccae lauri , & funiperi.
Addi quoque debet rad. bryonia^quas
faflguinem fol et difponere ad lenem
purgationem.
; Sic addendum quoque eft tarrarum
quia fermentationes in fanguineintro
j ducir , eoq. in vino rhenano, colat./ii. .
1 iv. ademtU, feittit. une. j. fem.falharttmif. drag. j. [p. fain ammeniaciicc. ij.

Convenrentilrrtus etiam erit 1 ufus harum pilularum:

2f. Til. de hiera 3vj. agarici trochije. 3ij.
Gummi ammoniaci aceto dijfol. 5f\
Salis gemma , maich., fpica nardi an. /- crocig. v.
Cum fyr. de abfintbio F. Pilula: juibe magnitudinis , fcrupulus
unus fumatur hor ante camam.
' .
a ZJffS barum pilularum.) Cum per
aliquot dies apozema aperient hoc ufurpatum eft , tum deindc purgatio inftilui debet, ut humores preparaos ex-

cernamus, fexindedies repetatur apo

zema : feptimodie, fecunda vicepurgetur, octavo die apozema rurfum bij : poftridic fuderes movendl
Q^qqq
func

M D I
8
, ut particule peccantes reliquat
eliminentur , & cum rurfus ad apozema
revert endura cft , & fudoriferis aliquoties repmitis reliquiae morbi difeutiantui.
Purgantia autem confiare poflunt ex
extracto lapid. lazuli , auc hcllcbor.
uigri i Tel ctiam convenir extract pilular. foetid, ad fentp.]. plus rainufqiie
pro a:ta te, & viribus : aloe hic quoque
commodaeft, quia vena aperirc dici.
tur, & quod alias ejus vicium eft , hoc

I .
hic non cil inconveniens.
b Majticb* , fric* nerdi.) Sunt quafi
correcloiia ex mente veterum mcdicorum.
Utiles funr pilulzfequentes:
. Gummi . in ici. idiff. gr.
XV.
Mtrcurii duku 6.
xtra. belieb, eigri
Troc hi ftt albend. an. gr. iij.
M. Pfelas.

Corpore alicjuoties expurgato , utatur cjuotidi de his rotuJis mane

jejuno ventrculo , fuperbibendo hauftum vini albi :
. Cblib.prdp.^j.c'tnnamomhfem.amftan. jij.
Spec, diamojebi sj.facchari in aq. arttmif.
Dtffoluti e. f. F. Rotula?, de cjuibus capiat 3;. velij. pro
dofi , corpus deinde motu medioeri exercendo.
a Vi"i nr quoiidie de h rotula.) In nem , ^noxamafferunr.
Rtvenus habet dcco&um c^uod feflante dein tempore confueto gras flu.
xus men lui m , poftquam fanguis pre quitur.
. *4ritmf.
cedent! modo ptxpararus eft , tune cxSbin.
bibenda Tunc . qua: potenter mentes mo
Tiileg. a.m. fem.
vent, inter quzprxcipuc eft fabina, &
Fiat decoclio a.d . ir. pro uni
ejus fp i ri tus ad guitas xiv.vel xv. aium doli.
pxus : extratura fabinz utilifTimum eft.
Mofchus hic valdeconvenit, cujus uRiverius hic ettam utitut clycribut
fus internus potenter menfesmovet , li ex uterinis przparatis , qui hic valde
cet ejus odor forminis plerifque noxius 1 profunt , ut ex ariemia, fabir.qoofit : quod autem quxdam rrangrantia ; rum vapores1 ex iiitcftinis aduierumooa
mfo adhibica noceant , fed naturalibus i difficultcr ferunrur.
eademillaadmota profane ; ejus ' Clyfteri etiam addi pot ft ol.fabioz
hzc eft , quod ne upe pori in aliquibus id gait viij.xij. ut V ol. fuccin.&cjus
merabris, qui foris irttrofpecbnt , ali fal volatihs , & trochifc.de myrthi.
ter lint difpoti , quam qui intus foras
Gummara fequentia ctiam valde codfpecbnt , quate evenit , cum fuffimi- veniunt , ut funt Stgtft*.
gia per poros uteri , & vaforum vicino- *4mmon. -Jffa foetid. Galban. tue refer
rum foris intro fpetantes, tranfeunt , Caporeum es" . &c.
ut non poflint tranfire il I o? poros & quiInter pulvfres exce'Iunt luccinuto,
dem illa? vas , quas intus foras fpectant, magifterium fuccini , & fJcummagifed potius in iliis harreado vellicatio- eno corail or um .
VxodtA

CHLO ROSEOS.

683

Prodeftquoque crocus, quo nihil eft f

SfiriimvitrioltS omttei acidi.
fcmiliarius mulieribus, fed tunc ad fer.
Jmmoniaci
j. vcl drag. fern, cxbibcri debet,
Chalybs tufufut ,
b Diamofcbi. ) Confert.
mahattcum, quia aliquid
Tartaria vitrielatut.
minrale videtur iu fc contincrc.
Sfiritm taruri turn dccoBione
Crocus mm aperim
abfnthii,
Non negligantur deinde corroborantia , quale eft hoc a conditum.
. Spec, aromat. rof., diagalanga, an. 3j.
Diacumini , diacinnamomi, an. |3.
Conferv. rof. 3" j. conferv. melijfe,
Rorifmarini , abfinthiian. 3"$.
Confeti, alckermes 3j.
Cum fyr. de menta q. f. M. F. Conditum , de quo fumatur ca
ftanes magnitudo , ante fingulos paftus.
a Conditum.) Pro dclicatilis inore- quantitasfacchari, quae eft in confeivis
dientia poflunt tolerari , fed illa magna facie nos abftincre.
Contra ventriculi 8c hypochondriorurn inflationem ac dolorem , &
cordis palpitationem , utatur his rotulis addragm. duaram quantitatem.
. Rad. angelica, obrutii , rabarb.y
Cinnamomi , nucis mofeat. ,
Macis, uedoar., calm, aromat. an. 3j.
lreos Flor., jjmjb. an. 3<5.
V
.
Nucs vomica, dtclamni albi ,
Pimpinea,cubebar.,pipetishng.,
Lapid. bozoar.
Margarit. pnp., cornu cervi ufli & prap.,
Corallirubr.prap. an. 3j. crocigr. xx.
Vulvrifentur omnia feparatim , & mifceantur cum
Saccba albi in aq. rof. foluti 3*vj.
F. Confeftioin rotuJis.
a Vtturhrotnlif.) Potius poft fuf- fcfalina reftituitur tranfpiracio.
ficientem humorum attcauationem &
Si acredo adfit in ("anguine, tunc ab
expurgationem per fudoiifcianuniialia acribus abftinendum eft; ti vero aufle
ge, q }

84

MEDICATIO

rll in fanguinc fit , tunc raulnim pro- I falmaTtis&fimilia, icvinum, 10909

funtchalybeara , fi vero non ad'c , tunc Mars farpe fuit cxftiocbii,
prsrftatfumerc chalybem alteratum ,'ut I
In Viftus , Aer ad catdmn vergat. Clbi fint fieri , & facflis
coftionis: conditi hyflbpo > falvia, roiemarino , cinnamomo. Panis
fit bene fermentatus , femine funiculi & canii perfufus. Potus fit vinum
& cerevifia mediocrium vinum. Metus fit modcratus. Venm legitima ma
xime hic conducit. Somnus etiam fit moderatus.
a CiHfiai ) Propter alTumpta cruda,
abfuida & lkca , cibi fint potiushumi.
it
Error eft , quod potius ad flatus 3c
humores attendant , quam ad obttru-

liones.
b totm fit vinum. ) Ab expcriearia
debet patere, an illud profit , quia pro
pter obftiuftiones quafdam in capc nimis h xreret.

MEDICATIO
1.

JUVENIS.
FLAVO

Laborantis.

1 Uvens viginti feptem annorum > temperamento 3 biliofus , qui diu

vini generol immoderatiore potu i fatigavit , in dextro hypochondrio gravitatem jam duabus ptimanis entit. Alvus ipfi eft adilritior> u excrementa cxcernit fubalbida. TotuVvultusj & pnfertim oculi , aureo colore funt perfufi. f Urinx crafla: ex flavo & fere nigricant.
a Biliofu*.) Addit hoc > ut hunc ie- imperfe&e defcripta eft , quia facet rerumdiftinguat ab iftcro nigro, cujus liquixdixtam.
fcJe^ vulgo ponitur in lient , uti ifterus
Mvm iffi f/? adriclior.) Alvus adflavusinhepate.
ftrifta eft ob dcfeaum bilis, quiainb din vini gmrofi&c,) Hifloria teilina folcbat vellicarc , & ftimulare
U

I T E R I

F L A V I,

85

ad excretionem.
XJrine fere nigthMt.) Urins;, ex
Excrementa fubalhida.) Fxccsalvi flavo & rubro , ferc nigricant : tales
funtfubalba: , quia obftrucbrfunt via; , etiam habenturquidem in als motbis ,
pcrquas humor fhvus ad inteftina ferri fed differentia notabilis in eo eft , qnod
Jolcb.it, Se lie Eeccs tingere.: ergo al- vifeiditas hifee urinis adlir, adeoquefi
vusadftrifta& hare excrementa fubalbi- linteum iis tingatur, Se exnccctur , m.tdafunt totidem ligna hcpatis'affcti , Sc netillud flavum : in als autem urinis
fpeciatim oblrutoruri) meatuum bilis linrea inibuta cum cxicccntur , huraie Prxfertim oculi.) Hoc notamus in ditas cura ill flavedinc avolat in auras.
ofulis , quia Urmmts eft eoruro albor ,
Urina enim tingitur ab humore flavo
contraria vero juxta fe pofita magi, tlu- in corpore coDtento > quo etiam bilis
tiiigiturr
cefeunt.
a esffcitur in hoc .Tgro hepar ; ut patet cx dolore gravativo , in dextrohypochondrio.perccpto. Afficitur etiam folliculus fellis , autfaltem
dxia ebolodoihus ; utmanifeftum eft ex flavo colore , quo vuhus ejus
& oculi funt perfufi : nec non ex urina crafl , rubra , & nigricante : atcjue ctiamexalvifEcibusjbalbidis. Afficitur deniejue totum corpus ; uti
indicat flavus color , cjuo tota cutis ei tiuca.
a afficitur inboc xgro . Vul- Jymphatiea ad fanguinem Se emunftogopuunt ex obftruftrone hepatis , Se ria publica, foias ire , & fic eutimfladuftus bilarii impediii bilis exetetio- vete f.cit. Patet igirar Hepar hic tien
nem ad inteftina , atque fic ipfara re- folum affict , fed etiam univerfum corgurgitare , Sc fic cum fanguinedefetri potis habitum , in quo obft ruftianes
per totum corpus, & illud colore fuo adeife diximus : neque Hepar Temper
inficere , fed licet concedamus afficitur irtemperie calida, ut vulgo puobfttufta eile hepatis vafa canillara , Se tant , nam morbus eft ab obftructianiporos Bilarios , non rainen bilis ex he- bs , qtix identidem caufa frgida fipate in fanguinem regurgitaret: fed tan. not, uti experientia docet , milites
tum materia bilis in fangune adbuc e- mnltum frigvts palios fub dio in lite,
liilens inde nauevacuireturper Hepar : rumincidere. Iftcro etiam pofltadcfle
more foliro. Unde ergo in fanguine obftruftio vaforum bilariorum , kaut
multiplicaretur .'uoti.be ; Sc tie majori nihil bilis exceroatur, fed .quidemicerquidem copia deferretur per totuoi cor. natur, ufquedum omnia vafa bibria fine
pus, non tarnen indepoflct inficere il- ;' plena ; ut nihilominus m>n fiat i<ern*;
lud colore flavo , nam per vafi Lym- quamdiu , vidclic. humori innomioito,
phatica rediret illa flavedo ad fangui- [flavo non ad?ft vifcr>fitM.
ncm , & fic per cutim non rraoffrater* I b In entro hyfuicbottdrio pertepio.']
Putamus igitur vifciditatem quandam i Sic Iftero ctiatn adeffe potcft obdruia
adeffe huic humori flavo, qux faciat ob lienis & tunc adeft gravitas in finiftro
ftrulionem intiibulis per iiniverfiim Hypochondrie vide Hipp. Sert. IV.
corporis habitum , atqne Re ftagnat ibi ' A prior. - & Seib VI. Aphoc. 4*
humor flayus , & impeditur per vafa

M E D I A T I
636
Morbus > quo xger nofter affligitur , a eft intemperies calidior hepatis;
nec non pororum cholodochorum , tum in folliculum fellis , tum ninteftina definentium , obftruco; qux , bcopiofam bilem cgignerires,
eamque per totum corpus difrimdentes , illudque flavo colore tingentes , d lerus flaviis appellantur.
a E intemperie: calidior bepdt. )Potiut intemperies vifcofa Se forte etiam
crafla Sari & innominat humoris in
fanguine , qui vero fngorepotius,quam
calore ricofitatcm induit arque
forte calor adfuerit , is potius ex fortui
ta inflammatione aut erylipelatc alicujus partis ortum traxertt , quam czin.
temperie totius anguinis calida.

b Copiofem bilem.) nie potins humo,

rem ivuro h ait nus onominatam,
quzque cancum ft pars compoliri, quod
dicitur bilis.
Gigninies.) Die potins aonexcernentes.
d lerm flavMi. ] Ve! morbus Re
gius, aut a calonbus iridis trfmm db
cicur.

i
Caufit f : .r che.i hujus morbi eft crpula illa diuturna , qua nolcr
arger intemperiem calidam hepatis & magnam copiam cra/7 & vicidx
bilis in toto corpore , &prxertira in hepategenuit; qua: bi exi/kns ,
Sc per vafa difpera , caua hujus morbi fuit antecedens. Pars vero ejus ,
folliculi bilarii & cholodochorum duetuum vafis & pons inferta c agelutinata, & per hepar totius corporis cutim diflua , eft caua coftrucaonum & tiimoris hepatis, obftruftionifque folliculi fellis &duftuum cholodochorum , continent ; unde reliqua fymptomata denle
originem ducunt.
a CnpuU ill* diuturna. ) Vulgo au fam procaurcticam rcjiciunt fpintus vini aut vini generof abufum , frilicet ex
praejudicio fuo , quia putanr, iiierum ab
intemperie hepatis calidi product, fed
deberent etiam reliquam diuamaddere , ex quo fonte ptobabior caufa con-

jic i poflet.
b ObruclitmifquefoicHHftH.) Die
etiam tubulorum mu torum pe unierib corporis habitum ; fed interimeogi.
tandumeft, quodlint varii gradas hujus morbi.

Nam propter obftrufftones duebum bilariorum , in inteftinum jeju

num definentium , bilis in inteftina exonerari , 6c cum fxcibus idem
mifeeri non poteft. Atque hinc alvtu eft adftriclior ; quia Ce. fxces , naturali fuo ftimulo diftitutx , inteftina ad juftam excretionem faciendam
non excitant. Siquidaatemfoccumexcernatur . id, propter bilis , ti
ces naturaliter flavo colore tingentis , defectum, eftalbidum.
Porro

I TE RS

FL A V I.

687

Porro , cum bilis , qua: in hepate nimis calido a magna copia perpe
tuo gignitur , per naturales vias, propter obftruftiones dutuum cholodochorum , in intelbna expelli non poffit ; hinc magna ejus copia in
hepatis parenchymate colligitur , qua: ibi exiftens , tumor em &gravittisfenfumt in dextro bypochondrio , parity cum reliquo vero fanguine per
totum corpus dehhuniverfi corporis cutim,fed b prcipu vultum,8c los, ubi vena: c magis conipicua: ad cuticulam ulque perveniunt,flava co
lore tingit. Et denique magna iffius crafli bilis pars ad cor ( quod fanguinem ex arteriis in venas , & inde per fuos ventrculos in arterias , per
petuo ^circulo moveO delata, 8c inde e per arterias emulgentes in fenes
propulfa , ibique cum iro reliquo fanguine feparata , fach Krinas craffas , & ex flavo & rubro pen nigricantts.
a Magna copia perpetuo 'gignitur. )
MagA eottfpicM*.) Hare ratio fuffiPotius copia e ft , quia nihil ejus excer- icnsnonct, nam ubique humores altnitur cx colleftione , ergo non enim qui nuunt extra vafa fanguifera. : . t:-t.
plus folico gignitur humoris fljvi
d craflabil.) Etvifcofar.
inn ominati, quod plus ejus videatur , & Fer Arterias emulgentes efe, ) Kon
ipfc autor utitur poftea voce, coUigitur. minim aurcm eft, quod id, quod abundar
b Vrtciput vultum.) Quia ari frgi in fanguine , abunde per renes excerdo cxpotus , poros habet minus paten natur.ut adeo hie nihil peculiar e in renibus fit concipiendum.
tes.
Morbus hie , propter gravitatem a & dolorem in dextro hypochondrio perceptum , & hepar graviter affectum eflindicantem , lats eft
periculols. Verm > cum nie nulla adfitfebris morbufque altas radi
ces non egerit , haud valde diffkulter curari pofl videtur ; modo bona
Curatio tempeftive adhibeatur.
.[ i .
a Et dolorem <yx.) Ejus non fit men- eil ier us , praeeipue fi er eau fa frigid!
tio in hiftoria , uti ctiam rvera non producatur> unde ctiam aquando rafa
ladteaobftruuntur. '.
pertinet ad tfllnriam hujus morbi.
b Satit efl perietdofm.) Satpe lethalis
Eaque confiftet in cauia: procatar&ica?",1 antecdenos , & continentis
ablatione;& intemperiei ac obftrufaonis hepatis & duftuum bilariorum,
per contrraria > corxe&ione.
Primo itaque a fumat tale purgans.
.
. Rabarbari elei 3v.
1 :A ,
Fol. ferm 3ij.
Rrrr
Cima

AEDICATIO
Cumammi^f. '.

. i.
. ,

Sotut a .iq. comm. q. f. M.ine .idde

Ceiuiun crmor, tarurtsf.fcameuniigr. vj.
il;fe, F. Hautus , mane exhibendus.

a Sueut tte purgim ) In initio purgtnti non vaHefont probanda :&ftrtim coqui non deoent thabaib ^ fol.
ftnnas, uti auc'tor nofler tacit , fed per
ioruoncm potios ris puigans cu-

cenda ex iis ; alias cnim particule tftringentesetiam cz iiseluuntui , qu2

po!t pargationem alrum itcrum adftrineuot , quoi maxime incomn cd. :.
| clic foie t.

Poftridie a educator fanguis ad unicias ofto , ex brachio dextro.

a Edkcdtur [unguis) Morbus fit fe vrefbue conftiteiint , non indicar nili plethora an; magna admodum cacochymia adfcm , aut febris comi tetur
i' Setjuentibirstfiebas ftmel vel bis, prooperationis ,4 ex
hoc decofljo quotidi fumt
2j.. Rad.cicborii,
Rubttiornm,
. * Faniculi, ".!(," : V -. ' "'
-icr
Petrofelini, j ; : ; .
vx
'.: , .. Chelidaniimajviis an.xf.
jftatAg,
"
:>:
Rufet an.%).
Herb.cichorii,
Bentkleomf^
Tftn-v ' J" -I'M
;.t-. .
Cbelidonii majority

Marrubii an. m. j. .
Abjmtbii foVi ' *?.''
'Cbamtdtyts an, M.'f+"
Sem. anifh
FAniculty.
Dauct,

 TER I .FL.V L

69

*4 4. 3j.
57. 4. /r</. uj. 4. .
b Deeoquantur in aq. comm. ad lib.}, f. addend*
Sub finem decoionis *fol. ferma %jf*
"Rabarb.^Vy. In Colatura dijfolvc
Syr. de cichorio cumrabarb/$jf.
Mifce, F. Apozema.
A Ex bit detotlo.) Nos ligna, core, fori laclis chalibeti , Si vini
an.p.
( & guajaaim.fi fit J caufafngida) rail, *q. ad ft>iv. aut . in collar. dflolv.
quo que lignefcentes,iL'pidcfque.amara:
Oxypuli.fiiU. tj. aut 3x.
Sain (tri. htnei. Se
~ ', .
dulces longe prxferrcmus.
Apozema igitur norum in dolore
Syiritsu ) g.
capitis canil frigid! praetcriptum ( fi
M. i. Apozema ter quaterve quorii ft crus fit dufi frigid i alioquia con dtefumendum.
fier ex temporalis ) initium curationis
Fol. ftmu) Purgantia huic apofacht, in quo nihil cil, quod hic vi ta zemati auctoris addi non deben t. Pol"
ri debeat , & addi poteft chelidonium apocematis ufum purgetur asger
ma jus, & ejus radix, quia hoefpecifi- formula.
Extrae!, rabarb. gr. XT.
cum habetur in hoc cafu : addi eriam
necelrio debet huic decofto fai fudoaloes gt. xij.
, .
riferus , & mel fcilliticum.
Rf/m. fcammon.gr. V.
DicequttiHT in aqua.) Decoftum
MercHrii dulcf gr. ir, .
auctoris hic etiam utcunque convenir.
M.f. PIhU.
Sed decoquatur in aq. chalybeata aut
> .<v* :v
* Pro dolore gravativo dextri hypochondr hoc/b utatun
2. Flor, camomillor.,
>
Summit, abfimhii,
Folior. malva an. . }.
Sem, anift.
Farin. fem. fanugract, lint an\
Deeoquantur in aq. comm. q. f. pro Fotu', calide" dhibendo cura
fpongiis vel pannis lais exprefis.
Cintr.tlavtUatorum
a Pro dolore gravativo.) Non Temper
au tem ha*c gravitas iero adeft.
. ' Jthri
Ammoniaci an. Jiij.
a Hot fem utatur) Ftus autem pa
rtim valcbic, fi tarnen eum yolimus, adF. Dccoftio in aq. fabr. ferrareorunK ; .a -i .
.!
demus rad, Bryonia Sc
Sed hoc molcftum eft remedii genus ,
Chelidonii major, an. 3j>
fcnonvaIdee flicax.
Httb. thtlid. mi j.
Rrrr
Si

6px>

M E T> I A T I

Si morbus periveret hoc exhibeatur remedium:

2j,. Cbaltbn prsparutt 3).
Specter, dwhodon.abbatis. 3/.
b Rabarb. pulvertfut jiij.
Cumfrr.acetofif.&delimonibuiq.f. F. EJe<uariom , deqxy
fumat mane dragmx cjuanticatem cjuotidie , per duodecim vd quindecim
dies.
I}!. Chtlybis . ecrcfj.
a Chdtjbi prdfttit ) Videl. peracfSpec, diarrboi. tihiiieac.
dum fulfhuris , nc chalybs acidiratcm
fem.
nguims infringat , Qua hic neccflaria
Sal. abfymb ferup. IT.
fit"
f,r. de neu . Urr.m.
Rhb.) Loco hujut, fumatur tar
tar Titriolati 1-> fi poflt fub forma
+ fFin eitelmarin*.
pul vcns fumi , fiel majori cum fruu ,
De hoc eleuario fiimat argei r.^
alioquin pro dehcatulis adde tob-de ribes
q. f alias Elccluarium auftoiis lie cor- quantitatcm bk quondie per Ib re If.
Tigiruc.
dies.

Vel pra:fciibi etiam poteft hocdecoum:

Q. Cbeltdonii majoris cum toto tu. ].
Fol. flor, hyperici an. m. f.
Rafura eboris,
ulv.fiercor'ts anprini an. jiij.
Croci 3$.
Tulvis ftercoris anprini & crocus includantur.
Nodulo j & omnia coquantur in aq. part, vint
Albi & aq. abftntbii ad lib. j &F. Apozema in tres deles
matutinas : cjuod poftea aliquoties reiteran potent.
Stercus album & exficcatum gallinarum , cum vino in pulvere ad
dragmamf. veLdragm. j. per aliquot dies exhibitum, magna: eft efi
cacia:,
a S tere album.) Profunt hic quo- | Si vero non adft , tunc hace nonita
que omnia, qua; digeftiva funt in fin- ennvenirent, fed tunc fib bus & acidis
guine, ut tartarus vitriolatus , lapid, volatilibwobftruft ones enclins folrunP'ztiofi, margarit. ocul. cancri prx- tur i & vifcofitas dtfcerpitur.
lertim fi auflentas quxdam >dlt fanProfunt itaque ration? talis volar ;
guini, turn ctiamchaJybis aliquidcihi. aide penen ami* , quod in fe continent
beripoflt.
Jftercora aairuihum , ut Sltrtm *4wftri-

ICTERI
t , GtUin* Mbum, ^ninurn , quod
in infulionc in vino, in coftum .
cxhi'nt > m , aliquando profuit.
Sal enim ex ftcrcorc Alinino elicirus
potent iflimc spent. At files commo
dius Si minori cum faftidio ex multis
alii elici poflunt , quam ex his fimcti .
Ut & fal capitc mortuo vittioli per

FLAVI.
\ rcpctitjj reftificationes exaltatus. Sic
fpiritus utinae aut faits ammomaci ; &
omnia, qua: in obitrultione hepatis diximu' , hicprofunr.
Aliquipro atcano habent pinguedinem canis dcftillatam , quae aliquando
juvar

Sublatis obitruftionibus , quod cx faccibus coloratisapparebit , c<

conveniet balneum aqua; dulcs , ad flavum corporis colorem faciJius & citius tollendum.
a Balneum ) Ut pori externi habitus 1 flavi ejiciatur, etiam ad majorem fluiaperiantur , & pars hartitantis humotis ditatem addendam humoti huic vifcido.
In V'ius ratione , A'r fit temperarus ; Cibus fiumeftans , refrigeransr
modicattenuans, eupeprus, ex aviculis montanis , puJlis gallinaceis ,
carne vervecina , pifcibus ixatilibus , prunis , pomis, ceraiis, lirnonibus,aurantiisj Vitentur dulcia.Potus fit cerevifia tenuis, b vinum diluhim.
Ixereittum fit mediocre. Somma moderatus. Excrementa alvi refpondeant indies natura vcl arte. Trifles & iracundi affeus fugiantur ; hilarer
admittantur.
a Limonibiu , auranti.) Propter aci- paiTuIis minoribus.
b Vinum dilutum. ) Quoque vinurrv
dum bilem tercperans , quam nie pecgenerofum modicum uon e vitancare putant.
la txai fumantur rad. cichor. cum dum.

Rrrr $ . .

1. ME

6?
III.
MEDICATIO

JUVENIS,.

H^EMORRHOIDUM

Laborantis.

Uvcnh a rriginta quatuor annorum , temperamento melancholicus ,

poculis largioribus fa-'pe indulgens ; jam longo tempore > magno
dolore j calore , &tumore, per intervalla recurrente > circa labo
rar, d Interdum fanguinem ex podice cmittit , qui dolorem ^pere levt. Potilimum autem > e ubi alvum djicit , durioremquelam
habet, dolor ipum torquet.
a 34. .) Vick- Hipp. S.).A. 30.
b Magno dolore.) Aliquando hic do
lor ita crudelis cft, ut homincm pene
infnire facial.
.) Hinc differri dyfcnteria , nam omnis cgcftio fanguinis nan
nott hmorrhoides , ut indicat dyfenteria, & fluzus hepaticus: a fluxu au
tem heptico dlinguuntur hmorrhoi
des fluentes , quod hic fzees poft fangui
nem excernantur , in fluxu vero hep
tico hoc fit contrario modo.
HofFerus exemplum habet hzmorrhoidumuterinarum ; aliquando etiam
hmorrhoides eyeniunt parturientibus

ob validum conatum.
, d Inter um ex podice cmittit f*giittem.) Ad differ entiam hzmorraotdm
c.rc.irum, nam hmorrhoides exacii.
cuDtur , cum venxhxmorrhoidalesfolummodointumefcunt, fangirinem ve
ro minimefundunt.
Aliquando hmorrhoides in vit pe
riodica; funt Se aufeultant phabus Lu
na: , non aliter ac m cafes fesminarum.
e Ubi ahum dcjtcit.) Dolor ingravefeit i cum alvum deponit asger , quia
tunc prxmuntur maeis venz diAentz
fanguine crailb, 8c multo (ale fi 10 abun
dante.

Afficitur in hoc agro podex , nV inferior inteftini reib' pars ; & pnrcpue fecundum raft htmerrhoidalia ibi exiftentia : quod ex dolore b &
tumore ibi confpicuo , eft marnfeftum.
.
Mttbm

HMORRHOIDEM DOLORIS.
a Sttendw vuft bitnerrhridnlia,)
Venas hxmorrhoidales Ldk obftriruntur, quia in extremo corporis funt, &
frigorc facile anguflantur dcindequia
fanguis pi-r venas fere perpcadiculan'ter
furfu m afcendit : tertio, quia arterias
hxmorrhoidalcs ingravidis compief-

fione fetus comprim .obfervatum A?

qua; ropter fanguis in venit non fatis
fiirfum [ icmitur , quod, li tura acrcdo
adlit, dolores , & profuliones oriarrtur.
j Ei . tcn>n..o.) Ergo h.rmou
ihoides fuerunt externa; non interns,
|

Morbus i quohica^er laborat, eft tumor ani, cum intemperie acri

& calida conjundus ; qui ingentem dolorem in per intervalla, & cipu dum alvus durior deponitur , excitans, Hccmorrboidum dolor, five
Utmorrboidum fuppreffio appclJari folet.
frpfrt'ie. ) At 1
contrario in hitaria occurrit fanguinis
emijiio, fc. in hominc llti evacuationi
son afliieto ( qui enim basmorrhoidibus
jluentibns confuevit, eas non amplius
pro morbo habet, fed infervit ipfipro
pracfervatione a vaiiis rr.oibis, itiquas

incident , f harmonboides ipf pratter

confuetudinem fubfiftcrcnt ) quando ve
ro hxmorrhoidum fupprcffio tanquam
morbus defcribitur, ea intelligirur de
liomine haernorrrioidum rluxuiaflueto,
& in quo utplerimuni hamorrhoidum
fluxus i terurn debet provocan'.

Caufa procatarieahujus morbi eft potus intcmpcrantia , qua , ad

juvante melancholic xgri noftri temperamento > crafT ficulenti & a acres humores in corpore ejus fimt geniti ; qui ametedentem huic morbo
prarbuenint caufam. Pars vero corum per poros arteriarum & Ycnarum
harmorrhoidalium , ob certam iuarum infenfibilium particubrum adaptationem , in partes podici vicinas propuJfa j ibique hayens , ib quanrtatc & acrimonitumors'ac doloris , & caliditate caloris ani eft caufa
continent.
a uteres humorts.') Omnesfales aeres facer poflunrfenfum ardoris, quiquoque
adcllinitrariguri.
,', , .
.
, ...... -g. r . ri
Affigit autem bic ajfcus iiiferpttUj s . quod materia nov.a nonperpetuo, fed certis iritervallis in corpore bris opioe gignatur; ~8i
a aptitudinem talem acquirat , ut in partes ano vicinas propelli fatis co
pise poilt ; ea autem materia , qua? in podicem jam ante fuir propulfa r
b paulatim diffipetnr -. atque ita 'inducas bk affeitus fdch.. Dolor autem
podicis ab excrementit alvi duris intenditur , quod dura illa excrementa
dum execrnuntur , tumentem podicem quam maxime diftendant & prcmant

MEDICATIO
*?4
mant. Ab exeretione fanguinii ex podicc levtur dolor , quod, ea immimut
doloris & tumoris caufam continentem.
a ~4>titudinem.) Hxc coniiftit in ip- ta acer fit.
Doloris tum iitnthi.) Obi
fa gravitate ctafli faaguiois.
b TauUtim diiftiHt.) Die potius, rem Taforum , tum fimgtntis propter
quod aliquandocirculatio fanguinis in Tal.
tra ilia vafa promptius procedat , & non
a Metus eft , ne hic dolor ingentem faciat tumorern > qui in ani ftulam degenerare , & fanguinis totius corporis corruptelam c hydropem inducere poffit.
a Metus t[i. ) Interdum fere ad infanam homines dolor hzmorrhoidum adigit,ride Hipp. S. . A- 1 5. S. s. A.i i.&tr.
nempe dum crifiojdcnotant ,ita jurant
non raro mclancholicos hmorrhoides.
b nui in anififiuUm degenerare poit.~\
Aliquando in hzmorrhoidibus metus
eft iftulx , dum per fluxum diuturnum

ofcula afluefeunt nimii ,

tandem inde indurefeunt , iu ut noo
poflunt contrahiamplius.
Hydropern ] Sicuti nimfrum omne
hxmorrhagi poflunt cum producere ,
aut quod ex craffitie oriaotur obftrn(ftionet in vafis lymphaticif.

Curatto itaque eil tempeftiv aggredienda; qut in pravorumhumorum educone & correerjone, atque in tumoris & doloris ablaone
confiftet.
a Primo itaque , premino bclyftere emolJiente, * ducatur nguk
ex brachio dextro ad ^viij.
a Vrimo itaque ?c] Si hmorrhoider
non fluant nimis , non Hint fubito obftruendae, etiamnon, fi fluant confue
tae, natura enim in opere fuo eon eft
turbanda.
b Clytre.J Si fasces adfint duriores Educatur (unguis.) Curatio, primb ,
in venaefeftione iaepius repetit , przeipue fi inflammatio aut plethora , & vi-

resfufficientesadfint , confiftit; /cwdd, in exhibitione deeofli ex folo millefolio, quod hic multum prarftat TW,
externe unguent, de linaria utator : au
que hoc modo malum hoc (arpe numero
aufertur.
d Ex brachio dextro.) Ex pede aut
crurc potius quam ex brachio.

Deinde utaturhoc apozemate:

Q. Fol. UucA, buglojfa, malva an. M. j.
Ltquirit'iA raft , pajfular. mundat. an. .
Flor, borrag.i bugloff., violar, an. f. ij.
Ch

H^MORRHOIDUM DOLORIS.
*9S
Coquantur in aq.comm. adlib.'y In colatura dijfolve caffu re
cent, extraa , fyr. viol.ua an, ;*. Mifce, F. Apozema , de quo fumat
^iij. bis in die.
a Malva.'] ty. Malva: mj.
Millefol. m;]', aut iij.
Sem. papar. 3 i 1 j. aut

fin cm decottionis adde rofar.'

rub.p.ij.
Si alvus non e(l obfcquens , icrrctnr
caffifji.
( Ut dolor lutatur ) coque in
M.f. Apoemater quaterve ufur
fer o lattis (aut fi nimium fluant paadum quotidie pro mali pertinacia.
in ehalybeato ) ad ib"j. Alb

Dum his utitur , adhibeatur podici hoc Unimentum :

. Cinerts comufli fubtris j.
Vitellum evi No. j. olei rofacet q.f. a F. Linimentum.
a Linlmtntum. ) Hoc inprimis ufui funt prodeiTe ,nifi in caufa acida, fed St
venitin hxmorrhoidibus externis , fed tum fer men ta to inde exorta , eflet do
cieres omnes , quia falini fun t, non pof- orifica.
Summopere etiam hie commendatur hoc linimentum :
Zf.. Herb, linaria cum floribus . ij.
Decoquantur ai mollitiem , iifque , contufis r cum adipe
porcino q.f. coft y addatur viteilus ovi } Ac fut Linimen
tum j quod cum gollypio poehci dolenti adhibeatur.
a Herb, linaria.} Ungento de lina
ria adde ol. pa paver is , ut dolores magi s
fedeant. Ungenta Mercurialia valde
profunt.
Riverius fuffumigium habet ex hifee
fequentibus. Stmptrvivi Maj. ta. j. vint
alb. lib, j.ebuUunt (mu.
Hu jus decotti fumum recipiatxger
iedens in cathedra perforata , Sc dein
fcquens uriguentum applicat.
J. Vng. rofar. une. j.
Mcrcurit une. i j.
M. F. VngMl "fy.Vngutnti populti g.
Camphor* gr. xij.
Croci Sc

Sacchar.faturni an. gr. rj.

Cum olei ovorum q. .
M.f. Linimentum.
Crollius commendat effentiam croci
mart is cum axungia capri,aut oleo myrtino , quibus aliquando addi poteft laud,
opiatgr. j. aut ij.
Hofferus habet ol. faturni & rofar. a."
agi tan tur, & teruntur in mor tarro plumbeo ad nigtedinem ufque, & applicantur.
Convenit fzpe linimentisaddere ali
quid laudan, opiat. camphor, croci cum
unguent, populo ty ol. papaver. Spongia
leniifimis adftringentibus in fineinbibi
poteft, Scapplicari
Sfff
Ad

M D I I .
i Ad doloris levamen hirudine criara podici adhiberi pofiunt , iifque
inguis ad
vel i v. cduci.
a HruAints] Cur non fcalpello po- f rx funt , juia vulnufculis, cjuxatei
this apeiirentur , nam hitudines fufpe- tant , faepe fuperrenit inflar mario. '
Ad cifrationem & prarfervationem iummopere hic conducir aqua: ,
in qua > dumrervet, millefolium eft inruurn ive maccratum , ufus,
per menfem continuatus:
Item facculus , ex radicibus chelidonii minoris , cum gofjpio in
linteo contufis . confectus > & circa os facrum perpetuo geftatus :
a Ittm
Harrmannus einRadices fpeciei cujufdam iridis , ut
gulumfjcit ex fohis Hellrbori quafla- eriam nuces gallar faccogcfhtarprzfeiris , quibus corpus nudum cingit.
varedicunturab harmorrhoidibus.
Item rubercula , vel globuli , carduis filveftribus adnafcenrcs , <p
vermiculum continent, fi in marpio getenrur , magnopere h:c commendari foient.
Duu hie fit tenuis, ad humidum declinans , & alvum laxan s. Cum
C'tbis taque fumantur borrago, blitum , fpinachia, malva, patu\a:. , Aro & vitentur. Potw t tenuis cerevifia, & vinum oli^ophorum. Alvtu fi durior fuerit , ea ctyftere , x jure pingui vel ex decoc3r>
emolliente, emolliatur.
.'} Adftringentia & nimium I funt vero kordeata te ;rt.cV. i
txficcantia alvum . 3c omnia crafla , tia.
vifco > faifa & fumiga vitentur ; pre- 1

1V.ME
-A

6'97
i
IV,
M E D I A T I O FOEMlNif,

ARTHRITIDE

Laborantis.
MUlier 5. annorum , bene habita , admodum crafa , & frequen
ter temulenta , cruciatu magno affligi carpit primo circa articulum coxendicis > mox in poplite , tandem in manibus pedibufque , 3c
in regione dorfi ac cervicis. Tumor e cum rubore in multis locis fe manifeftat , adeoque ilJam torcjuet , ut ex contau , decubitu , & feffione,
dolores intolcrabiles patiatur.
at;. Annorum.) Vide Hipp. S. j. A. 3.
quod fcoibus przeipue eveniat , reliquis
paribus, eft; primo, quia non tarn po
tenter coquuntur , fecundo , nec tranpiratio ipfis cam libere proced t , ttrtio,
nec pori obfequiof , adeo ut materia
podagricaiis j ertinacius inba:reat.
b Mos in poplite.) Sic participt de
artlui tide vaga.
rubore.) Eft ergo arthritis ca

lida , qua: dicitur kgitimd , exquifiui

in qua videturfal paulo m.igis elle vola1 1 lis , alioquin caufa plerumque frgida
eft, unde arthritis jpurU feu notha nafcitur, utrobique fal eft nonnihil corrofivus , aut for fan aliquando acidum.
Cum rero rubor abfit , ez caufa fr
gida artum ducere cenfetur, & aliquan*
do in tumores duros, Sc cirrhofos de
generar,.

Aciutitur in hc a?gr coxendix , poplites , , pedes , dorfum , &

tervix
rix: ut ex dolore, tumore & rubore, illas partes infeftante, eft ma11,
fftum.
Morbus, qui earn affligit , eft intemperies iftarum partium iroi
faifa , acris , tartrea , & nimis laxa ac rara ; qua: dolores ingentes , item
tumorem & ruborem in partibus iftis affeftis , jam commemoratis , cxcitans , a Arthritis five Dolor articularis nuncuptur.
a ^ribrit.) Nomen generale eft j Confer med. if., ubi agitur dear-.
Chiragra , Ifchias , Gonagra , Poda- 1 thritide vaga.
gra, Sic, tantum ejus fpecics funt.
|
Sfffa
*C4nf4

MEDICATIO
S>8
[ procatarclica hujus morbt eft temulentia , cui jegra noftra
frequenter indulgere folet. Atque hinc nata: cruditates , & ex his acres ,
fali , & tartarei in corpore geniti funt humores ; cjui cum fanguine per
totum corpus diftfi , -' antecenientem huic morbo prcebuerunt cauam.
Pars vero eorum in corpore ita alterata , ut apta fit poros partium circa
. artculos aperire Sc laxare , ubi in membranas & nervofas articuloram
partes fefe eflndit , eafque i acrimonia /u pungit & rodit , efrervefeentiamque ibi concipit , tntolerabtlium iflorum dolorum , tumorum , CT ru
brum j quovis contaclu > continens eft caufa.
. ) Vide Hipp. S. J. A. dagrici vini.
Igitur ab'ufu talis vini , veletiamati
. (6. S. +. A. 44. & 4f. S. 6, . 8,
ali cauf in fanguinem defruntur para?, & ja.
b Efi temulentia. ) Arthritis vulgo ticulae feabra: vel fil ins crallorcj 3t
putatur oriri multo potu vint rhenani bine feruntur in artculos, ubi multa;
& prajfertimabejus trtaro, qui copio- funt partes nervofz , quarum pon confus eft in vino rhenano : hoc tarnen lern- ftantioresfunt , quae non faei/t ftfe ac
per verum non eft , nam aliquando ho commodant figuns particuJarum uinsmines hoc morbo loborant , qui vi* mittendarum: bine parriculz ifxfcu
unquam vinum guftarunt , ut ruftici , brae, feufalinae, ibi barrentes , feabriimo Sc canes & {miles , in quibus in tie fu l.rdunt nervofas fcbras , aut ar.
commoda multa , quibusexponuntur, I ticulx fi lin , acrimonia {ui eafdem
ut calor & frigiis fubiraneum multum fibras vellicando , dolores los excipolTunt ad hunc afreftum producen- 1 tant j &fimiles humores, iiflem pardum : verum tarnen eft, quod vins qui ticulis imprxgnati eodclati, ft relidam rhenana non folum hunemorbum quos prementes , dolorem augtnr: 8
poiTent producere ; fed illud , quod in tumor fxpeadcft cum leni inflammatioiis nocet, non eft tara tartarus , quam ne&tumdicitur arthritis veraexcauf
materia quzdamcalciformis , qua: fLin calida orta : & videtur ibi fal , perixdum occupt illarum t terrarum , in tushtimori peccanti, magis elfe vola
tile,& tunc facilioris folet efle curario.quibus hzc vina nafeuntur.
Sic videmus faepe circa artculos con- nis.
-/-?(/.) Atitores pa( cau
gregarimateriam quandam calci l mi.
lem , non auccm trtaro ; fed interea fam arthritidis a capite tu i & reliques
tarnen omne vinum rhenanum non x- catan hos derivant,ac fi prxima: cuiquc
que featet hic materia fed unum plus, parti arteria; fux non fuficerenr.
Aliquando arthritis eft fymptomiti.
aliud minus :
Hic dantut vina quaedatii Hiingarica ' ca febrium longarum,hocque fpeciarim
Sc Oallica , quae maxime hac materia fit iis , qui per febres fentiunt lafiitudiimpregnara funt , unde in ralibui regio* ns vidHipp.S 4. A. s 1. , quorum do*
nibiis vix familia eft, in qui non aliquis lorum prognofin habet A. 74.
d ~4trimeni fuegem. ) Dcbuiflt
tpodagricusab ufu fcilicct illiuspo-

re pororum obftruftorum priusmentio

faa effe.
Quarritur Hofferus, an arthritis fit
ttntagiofa. Quodaffirmanius , qaiaaliquando ft hereditaria , . quia per
fudorcmcum concumbentc communi.
cari poteft , S materia podagrica cxha-

s.

*99
lataingredi poros habitus.
Expcrientiactiam tcftatur , multum
int:rdum Talis volatilis adeffe , quopoffet contagila effe. Sic canes fupramembra podagrica faspe decumbentes
Hunt podagrici.

Quia bic morbtu eft rc cens , &argra eft juvenis, 3fpes eft morbum
brevi fublatum iri. Mttus tamen eft , ne fxpiusrecurrat ; & nifi recl curctur, binafthma, c vel hydropem , velfpafmum> aut paralyfin dege-.
neret.
a Speiefl ce.) Brevius auferrfoler,
cum tumore adGt Levis inflammatio.
Vide Hipp. S.6.
A. 9- & o.
Ceteris, facile in fcyrrhofos tumores
dfinit, interim vulgo dicitur effe di, piorna longioris vitz.
b Jnafthma degenere!.) Hoc aliquid

peculiarc effet huie mulicri , quiadolores paffa eft ciica Collum & deor (um.
Hydropem, ) Quia eft morbus er
craffo humore ; Se defeus (arpe adeft
cxercitii xgrodiudecumbenti.
Ifchias difTicnlrcr curatur obmufculos circumpoiitos valde craffos , quos
remedia externa non facile penetrant.

Curatio itaque diligenter erit inftituenda : * qua in hamorum pravorum eductione , & intemperici per contraria corretione , dolorumque
lenitione confifter.
a Curado. ) Omnes fpecies fimilem
habent curationem , habito rant uni refpeftu partis affcila: Sc humor is peccantis.
b Qu* in pravorum ediiiotC;(. In aitluicide '.ion intempeftive
& non facile , id eft, antequam humores
fuerunt attenuati & flexiles redditi,ad
purgationem accedendum lit : inulta

enim fiepe hxrent aliis quoque in latbulis i qua; omnia firhul & femelcommora , ceconomiam corporis quandoque obruunt Sc turbnt , multifque in
membranis fimul dolores atrociffimos
excitant, vid. Hipp. Seil. 4. . io. purgatioigiturfiatin initio, auc declina
do nc , lit que blanda.

Primo itaque avena icerur ; & educator fanguis ad fviij. & potriie b purgetur talibus pilulis:
Vtl.de bermodailiUs , velfttdar.BjScammont 3f
Gum fyr. rof. fol. cf.f. F.piluU N0. v.
Sfff y

a Ten*

jq6

M D I I

pu; fie difpoaatur ad leera oiern.

Sale; non adiuntur apozemati , qai
acres funt , & ubi non paiTunt obftraftiones perforare.dolotes augerefolcnc.
i rib. adelt !i nie apozemati , ut cotpus prarparetui ad fuJores.
Herb. Chanuedryos , 3c Charaarptreos adfunt h aie apozemati , quia fpccifica crcduutur huic morbo.
Rad. St fernen le vi .lie i , ut Sc radias*
Sc herba betoniez ingrediuntur hec
apozema , quia ridi aliquando iaatiIn intemperie calida guajacum omitra- nam curatam ab arthritide vaga decoo
cz hifee in vino , & quanquarn aliotur.
quin vinum prohiber i ! car , illa tarnen
Saffafiav drag. j.
cogebarur nunemam coreviiam bibere;
Had. Sdfaparill.
fed tant uni vinum ,aut de hoc decocro,
a. drag. X.
Sc breyi carabatur.
Levtfiic.
Exfedimento noftn dccoi, addiu
Beton, a. une.;, yd dr. vj.
chin , zalzaparill. & liquirir/a ,
telt bochetum paran , Joco
Betonic. .1. m.tj.
bibendum,exaeua& vino 4,aut ex vino
Ctrd bened.
folo.
f /or. fambuci a. m. j.
b Vntgeturb pilnK.) Po& iVvquem
Sem. Itvifite . drag. iij . .
hujusapozematis ufum xger purgetut
. drag. j.
Infunde per noctem in vini al bi galli- hispilulis; aut
ciparc. ij. aqua: communis P.j. portea
jj. R/W. agar- gr. XV.
fiat decoftio in vafe duplici : neempy~4ut extrae!, rbakark gr. it.
reuma fjpiat, colat. lib. iv. adde. M cl I is
Mercurii dulc. gr. vj.
rolar, une. j. aut plus ( fi dulcia amer > Sc
Troebife. tlbani. gt. uj. vclu.
tum quoque polTet decollo incoqui paf- aut
ful. minor, une. j, ij. jbirittu fitl ammoDiagrid, gr. iv, .
niaei. fyr. papav. drag. yj. M.f. ^ffo\e./Pi/.
iy. EleB. eario coini.
De hoc apozemate fzpius eftbibenMercurii delta 3l>
dum, ter ad minimum de die, fcilicet
Diagrid gr. tij. aut i .
horam unam aut alteram ante jentacu
fine
Troehifii alhand. gr. j. aut ij.
lum , fi fumitur , deinde illud ante pranSi fit fola bilis, diagrid. folum ,
dium , tertio ante ccenam. Prima
Si fit pituita cum bile , fumatur
autem dofis fumi poteft mane , dum
arger 4UUUL
adhuc III
in ICbLU
lefto UlWUlUVlb
decumbit , HI
ut tWl
cor. | que.
ljUl.

a Vent fecetur.) la omni arthriide ,

l viro, confient , Sc capia faagniuis .it,
prxfertim li etiam intemperies fanguinis adfuerit; veuarfcitio nan nuleinftituitureo (cop j , uc reliqaus Unguis
e6 melius regatur.
Deinde utile crit , ut paretur apozemi ex vaille ineidentibus, ii obftrucliones tollentibus , Iignis , radicibus Sec.
quale antea defcripfimus, & prarcipue
arger ut.mir hoc decoft ralde efficaci.

a Secjuenti die inungantur loca dolentia > fpiritu vini prius madcifta j tali linimento:
2. 01.

ARTHRITIDIS.

rot

2L O.chammUhr.tlilier. amigdal. dulc. an. Jj.

unguent. dialibaa %f. d Mtftepro Linimento.
Sequent! dit irtnttgitiiir. ) Interc.i tioncm ei non poflt et lotus, nifi
xoedicamenta externa non ftint negli in initio.
gencia , fed quia fortioribus dolores
Spiritus vini camphoratus illituijufaspe augcatur , ideo lenioribus eft in vat.
cipiendum , & videndum eft , quid ilia
Tincbira bp , Sc camphora fimul
raleant.
mixta potenter dolores fedant , intus &
Hoc generaliter verum eft, quod uni extra.
prodeft hoc non Temper alteri prodeflc.
Cataplafm egrtgium fieri pot eft ex
Adftringentia, vulgo dicla repellentia, micis panis albi , cum croco ( in hfte
non nili in principio , idque fumrou dulc coftis ) & addito port fucco lumcum cautela funt ezhibenda, cum fuf- bncorum terrcftrium , aut eriam cam
picabimur nos pofle fluxum mtense phor a, quod non habet pcriculiinidoimpedir.
lorum excitandortim ; fed nudo mem
Potenter exrerriis rem edits hicetiam bre i Sc quam fieri poteft calidiffitne
eft difcutiendum , ne eftervefccnri applicandum eft.
intus concepta cum faipenumero ifto
Ol. cbtmomilL) Ol. fabinar etiam
impetu materia carccrcs non perfringat, egregium Sc potens eft , fiillininatur.
dolores eo modo augeamus.
d Mifct pro Linimento.) Aliquis beb Spirituvini.)A<)ub theriacaliscam-' ne f habebat de diaehylo lmplic.cum
phorata poteft circiimvolyi.vel theriaex camphora , adeoque conveniret fequens
camphora poteft addi Sc ita illiniri .
linimeutnm.
Ad dolores fumme valet cataplafm,
SJi. Empl Hoch. [imp. une. fem.
paratum ex lacle ebutyrato , Sc milio
Camphre, ferup. fem.
Ii m Li 1 coi lo pro cacaplafmate.
Ol. papav. q.f.
Ahqui - pro fecreto habebat muriam
M. pro Linimento.
halecum , ex qua faciebat Balneum aut
Mufcus ille Japonenfls . vulgo moxa,
Forum.
( arthritidem per
fed in
ir
, uftionem curat,
Sapo niger applicatus prodeft , cui exiguo loco ; fed forte alius Mufcus ,
camphora poteft addi , t icflammatio aut lana mili modo accenfa , idem
adfit.
prarftarent ; & videtur iis in rcgionibus
Ferment urn cerevkiar cum aceto for- materia podagrica eile magis tr,
tiflmo coftum , & applicatum aliqui- r abilis.
but pro fecreto fui: ; fed propter adftriSi ab uf hujus linimenti * dolor ingravefcat , tale adhibejftur..
2L Aq. fptrmatis ranarum, tbapfi barbatian. libf.
lis infunde , lithargyrii an. /".
V'ttrioli calcinati , aluminis an. gij. Mifce.
Hoc licporc fovcantur partes dolentes cum Untis tepidc.
a I.

70*

M E D I A T I

a Itigtivtfcdt dolor.) Non quod auro

ns liniraentum humores ni mium cornmover it , fed pi avalentes dolores rare non potuer it.
b Vitrioli ttUin , alumtnis. ) Quia

fortius ilia adftringunt , (aSdenti

fubtilitatedeftituta funt, hscc fuipecU
efle deben t: czterum fpermtrhtuTmu
vultGrulingius in Praxi Media circa
oovilunium colligi.

Et a vefperi fumat hoc fomniferum'& anodynoni

2/,. Syr.papaverisalb't%.
fulapii rofat't 3j. Mifce.
a Vefperi fmtt hoc[omniferum.) Vel.
F. mido f. . info. m-hiriteUt.
taleamygdalacumin inirio fumeidum Addc Syr. de paftv. g.
^tq.roftr. gj. aut
Stm. 4- fr'g- major. Jij.
*Up. roftr. M.
Ttftv. tibi 3ij.
Perfeverantedoloie, utatur feejuenti apozemate fudorifero , alte
rante >& purgante:
2f Scobis ligmguojtcl ftj.
Ligmfdffaphroi^].
F.adenuU%f.
Herb.ch.wupit eos M. j.
P/er. antbos, falvid ana.p. ij. '
Tol.fenn*.
agar'tci $f.
>
Sem.fdnicul.t coriandri an. 31j.
Cartbami conqua. j.
Decoquantur po macerationem b / <j. rewi. <j . /. d (ib.
ColaturA adde facchari ij. Mifec F. Apozema > de quo
fumat ^v.calide pro dofifijmmomanej corpus plus folitotegendo, ut
proliciantur fudores.
a Vtiturfequenti 4p\tm*tt.) Deco
SaffdfrMi une. j.
ftum auftoris noftri eriam toleraridoRid. enul. une. fem.
teft, fed abeofit inirium, & purgan*
Herb, cb *it os in j.
tia ipfum non debent ingredi , & priFlor antbos,
terea debet coqui non in aqua mm uSab. a. p. ij.
ni, ut auor vulr, fed in vino albo
Sem. f*mc. a. drag. ij.
gallito aut aqua cum vino , adeoque
Coriandr. a. drag, ij.
hoc deeoftum tunc fequenti modo lefe Decoq.poft maccrarionem in vinialb.
(in cafu frgido ) habere debet.
gall. q. f. ad lib. ij. fem. colat. add.tVf.. Life, guajee, une. i;.
char. une ij. M ./. ~4po\<mt.
De

ARTHRITIDIS.
De quo apozemate fumt ccgcr une
iij, iv. cilidc pro do , fummopere ma
ncjcorpus bene tcgendo,ut proel inn tur
fodorcs.
Lumbrtci tcrrcflrej , & quidem qui
cinguntur cingulo albo , laventur vino,
& tum fuccus ex illis exprimitur , qui
cum vino exhibetur.
Hic fuccus lumbricorum poteft fngulis deco&i noftri doGbus mifceti 3ii.
aut l5.
Poccns aliquod fudorirrum poteft
ctiam exhiben port aliquem ufum decocti , & aliquando in initio exhiben
debet, ubi dolores nimis urgent.
Poteft fudoriferum tile rale, quale fx-

jos

peprxfcripfimusex falibus& mincralibus > additis dolorem lenient i bus

aut fopientibus.
Sales dixi efTe fufpcfbs , fed tarnen
fudorircro , ubi tarn potenter agunt,
non vident ur omni no rejicienda.
Aliquando curavi arthritidem vagam
exhibendo folum antimon, diaphorct.
ad drag- fem. vcl gr. xxxrj. & adeo po
tenter operabatur , ut zgro calcancum
pedevideretur arelli > rottalle, quia
mali focus ibi erat.
Hauftui fudorifero admifeeri poteft,'
laud, opiat. aut tinftur. opii , & fyr;
papar. Ii dolores magni adfint.

Si dolor valde fxv'net , taJe narcoticum cfficaciifimc adhiberc

poflt:
. Spirit, vint per croci itifuftonem flavefeent %'iv., camphor
]. Bulliant partim ; deinde in iis dijfelre opii 3i.
a Hoc liquore partes dolentes illinantur.
a Hoc liquore partes &c.) Loco nar- I
Croco SS fait umri admixtoi
cotici autor is fu m i poteft.
jquoque cum p. fal. volati Ii oleofo Sc
Tinft. opii cum
I aromtico in caufa frgida.
Ubidoloribus Ievata erit segra, ne rurfus in hunc morbum labatur,3 fub
tempus autumni & veris corpus erit purgandum & optima dixt ipfi
erit iemper utendutn.
Subiempus autumni.) Poft purgationcra exhibeatur etiam fudorificum ex
St-tpard. miner, ^j.
Camfbor* gr. iy.

Cruci gr. vj.

Tinft. opii cochl. dimtd.
Cum vino calido faccharo.
M. f. Huft us.

Verfetur itaque in re temperato. Utatur alimentis , qua; modicc

nutriant , iifcjue fobric utatur. rotus fit hydromel. Vitet vinum , pra>
irtim generofum. Exercitia fint medioeria , ubi malum quieverit ; tem
pore doloris illa vitabit. Sommis fit moderatus. Alvum folutam habeat
natura vel arte: Venus fit parce. Fugiat ammipatbemata.
Tttt
V. ME

M E D I A T I
74
V.
MEDICATIO

A F F L

PUER I,

T I.

PUer fex annorum , g raflante b inter infantes , ex aris maligna conftituone , febri fynocha maligna , efthymata protrudere folita ,
poft horrores prareuntes , calore prxternaturali correptus ecumbit.
Pulfum febrilem , plenum , & celeremhabet. Facies, ocutque rttbcnt. DedolrenuUoconqeritur.
' a Griffante.) i loci J .lie, ut do cet,
medicum conjeflutam facer ex epide
mica ari.conititutionc de futnra morbi fpecie, & ubi veri ti mi! quadam
Variolarum ligna apparuerunt , magis
incUnctmcdicus ad judiemdum , vario
las unmmucre, quam Ii aerijconftirmio
epidemica variolarum nan obtmcrct.
Inter infames.) Aliquando variolar
Si morbtlli g raffin tut inter infames,
quoilfit iparticulis quibufdam in aere
volitantibus , quae , cum per refpirationem communicanrur cum fanguine; mixturam fanguinis infantum turbant ( non vero adultorum , quia illorum fci mentaciones funt Fortiores )&
ficoccao dam, ut materia ilia, feu

inquinanentum ilW ex piriibus foiiSt

eluatur. Sc in dngeiaemdefeuror: &
tali tempore cum tales particu/x in ac
re verfanfur non font aide tun i vaholis homines adulti, qu'iriuncfiam i\U
laboravetHiit. Akcra cauta eft I qnod
non omnia fermenreniur ab otrnibtir,
adeoque fermenttim in acre ccaiatri
poreft , quod fermentationcm inrroducat in fanguincm bumorefque ii>tr..
tum, non ver adultorum, fit ofiiin.
Simile quid obfervatur in pee.
Dedolore nulto.) Ergo materia peCcans non eil valdc vifcofa , qux obflruendo in partibus harret; nequevalde
acris&impetuoi, ut mulium pungas

Afcitur in hoc egrofofurn -, quod ex. horrare & calore per totnm corpus diffufo : item cor; quod ex commemoratis pulfus vitiis : nee
non iculi & faciei; cjuod ex coram rubore patet.
Morbtu , quo hic puer Iaborat , eft Febris fjnocba maligna & contagiofa, qua?, efthymata fivepuftulas in cute totius corporis expel
iere folita j Variolarum nomine vulgo deignari folet. Earque ex
"
maligna

ti

M.

aligna conftitutione , infantes multos variolis inficiente; tem ex

calore i poil: horrorem , puerum hunc invdeme ; nonexpuu
febriJi ; oculorum & faciei rubore , & doloris bfenti > amnotefcunt.
a VdrioUrum. ) Harum minor gra- nolis & morbiilis laborare folemat;
dus Hint morbilli eandem curationem quod lignum cfijomnem materiam pee
admitientes.
cantcm, vel omnem mal fomirem pri
lnfamts mullos ?0 In xtitc enim ma illa vice, & nico illo morbo elnviriliaut fenili quidam demum boc ma tum Bcevacuattim efi: t verbaliquid
Iocorripiumur , quia malum antea in ejus reliJuiim maneat in illo latibulo ,
parte qudam ha;ft, quod portea acau hoc poftea de novo variolas, morbillofla extern naftumdcducitur.
ve p roducerc poteft : qui tantum gradu
Qudam nunquam aut nonmultum diffetunt.
variolis, aut morbiilis laborant, vel
Innottfcunt.) Signa imminentium
quiainquinamentum vix in eorum cor vario la: um lu tic , quod fubiultim cxpore reperitnr i vel quia nunquam de- per ne liant , quafi pertertefacti ; fie Crebra funt de incendiis infomnia.
ducitur in actum.
Semeltantum plerumquc in vita va- '
Caufa procdtariicA hujus morbi eft a'ris conftitutio il!a maligna '
in paero hoc , per infpirationem , hauta , & cum fanguine in pulmonibus exiftente mixta , & deinde cum rcliquo fanguine per.totum
corpus diftfa , a & ilium pravitate maligna imbuens > ante cedent e?n huic
morbo prxbuit caufam. Pars vero ejus magnam incalefeentiam &
eflervefeentiam b in corde acquirens , & deinde in totum corpus cum
fanguine corde in partes propuli , continent hujus morbi & fymptomatum > tum pralntium , tum fiituroram , eft , & erit , caufa.
a El ilium pravitate maligna imbutut.)
Omnes fere homines folent laborare in
infanti variolis , Sc morbiilis , qua;
origiuem fuam habent quodam inqui-<
n miento fanguinis materni , quo nutri.
tut fuit infans in utero.
Quod vero non flatim fimulae in lucemeditifumus , variolis, Se morbii
lis laboremus, eil , quia hoc inquinamentum in partibus folidis haeret, Se
quamdiu ibidem manct , nihil mali ab
o prcducitH1" ; cum veto irf- fanguinem ,
taledctiratuticrmeniHm , quodpotcft

ctiam fermentationem pro Jticerc in iL

M materia, quxdiubi flagnavit , tune
i! la vi m rarefaction tibi parat exfuo
latibnlo , & in fanguinem defeiturper
vafalympliatiea, Sc varia ibiproducit
fymptomata : fic Cum pueri loqni poffunt, conqueri folent de dolore capitis,
quia capitis plerumquc obftruir tubulos , &dolores acutot , quia adelt in
temperies (alia.
Ad cutm vero delata baec materia
magna fui portione raflior eft , quam
n't per iniefibilem tritffifUio'em Po
V^rt-t tv-.,T!::i. V, ...... 'Brt

7o

- M E D A T I O

:fit, hirie fub cute bzrent valilas veil diarar, nempedum in veis adbie ipnorbillos producit..
lis verCuur
lu corde.) Etiam antequam coi ingrc I
Dum enim fanguis ille primum efiervefcer.s aqueas continebat partes,
qua? fu aquoftate juftam in corde fervorem impediebant , eatquead
membranofas corporis partes deinde delata , refngerationem & inordinacum pirituura influxum toti corpori inducebant, hinc primum m
pueioortus eft horror. Aqueis vero partibus difculls , calor fanguinis
juft major fatus , & per totum corpus fufus , produxit pulfum plenum
& celer em , in facie & oculis ruborem , ac in toto corpore ulorem
prater naturumintenfum. Quia tarnen partes fanguinis eftervefcentesin
hoc puero haclenus funt leniores & minus acres , ideo nullus \ chementior ab ipfo fetttitur dolor.
Morbus hie , propter fuam malignitatem , a periculum vita; , & deformitatis , ab exefione cutis , a papulis poftea orituris forfan eicirandi ,
inducir.
Periculum.) Fallaz quippe morbus ' Morbilli & variola; pericu'ofioree
c , quia aliquando videntur argrs om- Tunc in aduhis , & fenibus , quam i
- nio cnvalelcere , & tamen intra pan- infantibus , & puer is.
cas boras moriuntur.
1
aCr4f/oitaquediIigensadhibendaerit; caque in caufa anrecedentis
ablatione & intemperiei maligna fanguinis & fymtomatum ccrreiane, confiftet.
.. . &.) Curatio coqfiAit in tur, &multum Talis volatilis evapore
"dia:t fudorifer , & in medeamenris tur.
fudorifcris, ut tranfpiratio prouiovca- 1
.

a Ante omnia , itaque contineatut in calido ftragulis bene ,

&mox , bantequam efthymata erumpunt , c purgetur tali medica
mento:
. Syr. rof.fol. cumftl.fenna & rabarb. j .
Scammomi opti.gr, ij.
Aq. card, betted. j. mifee pro Hauftulo , moxfumendo.
omnia.) Si venae tumeant , & eipiopote adhibcri , rhodo immevires robiiftaiadfint, vcnaifcftio in prin- date- po venaefehone'm1 fudoiiferum
poffit

poflt cxhiberi.
b thymxti (St. ) Prudenter hoc mo net autor, ne natilra alioquin in fuo opere turbetur.
Vurgeiur ) Purgan: .1, licet alvus
fit adftrifta , valde funt periculofa: quia

M.

707
diarrha hie fere foleteflelethalis. Sed
melius clyfter adhiberi pteft, qui pras- 1
ftat purgationi. Sed ncque hie , nifi '
jam quairiduum circiter alvus conftipa.
tafuerit , Si fymptomata nulla indc re- '
nientiaurgeaot.

Ubi puftulx eramnere incipient , ad facilitandam carum cruptioncm j utatur tali decocro:
b Cicerum rubrorum j.
Hord decorticati. p. j.
Caricas No. vij.
Lacea , tragacantb.. an. Jj.
Rad.[anic.,paj[ular. an.
Decoq. in aq. comm. q. f. ndw) . Colatur* adde oxyfaccbari
ij. M. pro Apozemate , de quo [umat hauftum ter qu.tterve in die.
a ^idfacilitandam.) A pozcm.ua, quia
materiam alterant , & perinfenlibilcm
tranfpirationem ejiciunt , adhiberi- pof.
funt. Sic apozema, quod autot habet
fie poteftcorrigi pro adulto
Cher rub. une. j.
Ad fanguinem paululum incraindum, &motiimejusdiniinuendum.
Hord.dtttrt. tn.C.
Stmin. aquiltq. drag, i ij.
Caritas No. v.
Corn. ttrv. limatur. une, fem .
Gumm. Lett.
Trente, a. drag. j.
Rad. ftnic.
Vaffular. a. une. fem.
Rad. ^^. une j. fem.
~Jriol. Rot drag. v.
Deco /. in aq commun, q.f. ad lib.
iiij col.
Adde
Oxyfitcb. une. ij,
Sf. fulphurii fer tampan, /in
gulfs dofibm addatur ddgutt.
vj. riij. \*ia graviuiejne in

Vtcoilit toto fuifrieret.

M. f. -poterna.
De hoc apozemate fumat xger hau
ftum ter quaterve quotidie.
b Citerum rubrorum. ) jDccoftum ci
cerum. rub. aliqui laudan t : fed tantum
adhibendi funt , cum fanguis motu &
fubtilitate peccct , alias non. Omnia
enim legumina incraffant, & bifce ciceribus non ineft ifta nocendi vulneribus ^ulceribusvis , quxinipfis.
Szpe exhibetur lapis bczoar , corn,
cervi. .
Sicantimonium diaphoret. hie optime exhibetur, nam magnam habet vim,
cujus un i doli vanla: erupre quam pi i
rima: in infante: idcniquc de bezoard
miner eft cogitandum.
Sales verb hic fufpeftifunt ,fed paflm
rocushis fudoriferis addt debet, nam
in omnibus morbis, qui diennrur 111.1.
ligni , valde eft roborandum , quod
facit crocus , & prauerea difponit cor
pus ad fudorei; quocicca omaia cardiaTttt }
c*.

7rf

MEDICATld

eaoyariolis &morbillis confient ex 1 Vinum rubellimi ob firam adftri&u*

croco.
I nem cum eautone eft adbibcndum
Sera. aquilegia: hic aliquid fpectfice Inon'nifi in principio.
obtinere ccnfetur cujus feruf. ij. dr.)A Ficus codi in cere vifi vulgo qmxps
aflumi poteftaliquoties.Jexhbentur.
Et pro potu , a ad fitim extinguendam , utatur decoo pafllanmi,
caricarum , & hordei , cui ex additione rob. de ribes acetofitas fit conliata.
a MfttimCc.) Sitisleniturfpiritumtri, 3c camphora , praefcrtim fudori/eri
additi.
Cum oculi facile exulcerentnr variolis , pro preferyatione eorum > a palpebral illinantur hbccollyrio:
2. Aq. plantage euphragi* an. $j.
Camp. ]. croci gr. ij.
M. pro Collyrio.
a Valpebr* iUinautur. ) Oculorum 1 variolis.
viciniam vulgo mulierculx ( quarum l b *4a. tuphragu.) In aamounoae
curx feie folec unicc curatio hujus mor. 1 oculorum aqua EuphuC Rofir. e "
bicoramitti) illinunt croco , cum latte 1 adhibeatur cum Gunpbou, tai
muliebri , ad pratfervationem cor um i J faccharo faruxni.
a Ad gula?, faucium& oris defenfionem, utatur tali gargarifino , re
oris collutione:
. Aq. plantag. ftj. aq. herd. lib. .
Ilor.rof. rub.p.j.balaufiior. 3$.
Sem. fumacb. 3iij. Decoq. ad tenias parta.
Colatura adi fiyr. diamori, grattt, an. gj. M, F. Gargarima, quo os fape colluatur.
a Jti gula , fauciimGc.) Ad gulae,
TrutteU. m. j. fem.
faucium , & oris defenfionem a;ger utaHard. m. fem.
tur auctoris eargarifmate , quod non
flor, re/ir. . p. j.
Coqui debet ad tercias , (ut auclorvult)
BaU.drig. j. fem.
pattes, ne om ni s aquarum deftellatarum
FicuKtn par. ij.
vis exhaletur.
Sem. fitrntch. drag. ij.
Nos vero illud emendabimus , ut fit
Hate autem adftringentia potius a
fcquenti modo.
principio ) quam in augmento flam
fol. plantag. m.}.
admiceannir. JEorum loco tune pof/cet

M.

7:

feet furaifier, ppav. rhad. m. j.

Si nempe zgi i !uin ferre pofiint , nam aliquando funt ulVecoq. in aq. commun bydromtll. a.
f art. &q. fueienlibus colat. adde
cu feula in ore acutiffirai fenus.
Syr. diantor. une. vj.
Gr an at or. .i. une. j.
M. f. Grgarifma. Quod
Hxc etiam in principio : alias corum inrefzpe aliquamdiu teneatur, fupiJoco tn&. rojar. aut mercurUl. nnc- j. nocapite > & tandem collucndo cjf uaLpid. pruntil, drag. j. ferup. ij. tur.
Si alviis adflrida fut rit , a talis Clyfter injiciatur :
2J Herb, malva, mercurial*,
Acetofa recent is an. m. j.
Flor. cord. p. j. Ionium , hord., cher. rub. an. p. j. Decoq*
injure gallinceo q. f. ad |viij. in eolat. dijfol. diapruni, diacarthami an,
3j3. mellii violacei j. ol. violac, amygd. dulc. an, 5ij.
M.F. Clyfter.
a Tal chfier injiciatur.) Cyfler au
ctoris , fie emendari poteft.
JJ. Herb, malv . mercurial.
Acetos, rte. a. man. j.
Radie, ariftol. rof.drag.vj.
Senti aqmleg. drrg. iij.
Lentium,
Nord.
Cher rub. a. p. j.
Lapid. prunell. drag, j,

Hecoq. in jure gallinceo q.C. ad une.

viij. pro adulto in colat.- diflblve.
Elefl. dUprun fotut.
Diactrib. 3. une. fem:
Meli, communis , aut mercurUl.
une. j.
Ol'amigd. dulc.
Vielar. a. drag. vj.
M.f. Ctyfier.

Ut puftular melius erumpant, & maturefcant , illa? fubinde ol. amygd,

dulc. cum cotone vel pluma a funt oblinenda:.
a Sunt oblinend*.) Aliquando mem
Alii fummuDt o. fulphuris p. C.
bra mu tum pruriunt ; H offer us tum dum /aechar, jaturni, Aut potius capia'
eaimmittit in aquamdulcem cal idam , tur omentum ovis, cura grann hordei/
ut fal fie eliciatur : Alias membris pr u- fibiinpais, torrfit lerntet ante igrientibus infantum , brachia mappae in nem, ut fenfm gutta; inde pingues hcluduntut , vel illmiuntur ol. papaye- quefcant tk depluant , quibus variola:
tis.
I cum fuceiTu deliniuntur.
Ad nares defendendas , admoveatur iis farpc cum Ipongia boc medicamentum:
,
, 1 Met*-

M E D I A T I
. a Aceti rofacei |j.
Aq. rofar.
Mifce.
a *itttirof.) Infringir quippe Tim liens eft, non nif in principio aotdecfalis, at vero quia infrringens feu repel- |nationc utendum.
Si viribus forian fuerit proftratis. vel debilioribus > ubindefiiniat
cochlear de fcquenti cardiaco:
2.. Sji.delimonibus.
Aq. cinnamom. p. j.
Confe. alkerm. 3j. Mifce.."
a ~4q ,dn*m.) Aqua cinnamom i non ft probanda ob m acrimoniam : prxftac vinum cum faccharo , & croco.
Poftremo curandura, ut color feedus, a& veftigia variolaram, (ciem ut plurimum deformantia , auferantur. Preervatur autem facis,
ex veterum fententi , fi puftula; , cum jam maturuerunt & albefamt
acu circumcirca compungantur , ut materia purulenta , (,
dum exficcatur , excitando , pueros ad fealpendam & lacerandam faciera
impellit, commode egrediatur & abftergatur. Ahoqui i relincpiatur ,
doee penitus exficcetur , cutim , ut ajunt , exedit , & fcedas cavitates relinejuit : vel, fi /ponte effluit , vicinas partes inficit cexuJcerat.
Sed hoc jam fere eft obfoletum.
a 'Et vtigU vtrioUrm.') Qu
dam Matrona prxfervarat Jiberos
fuoj variolaram veftigiis fcquen
ti modo : Lingua decergetur melle
cui parum ol. vitrioli additum eft.
Ol. tartar per reliquium quidam
commendant , fed praeftat acidum huic
morbo falino oppotum.
Pullula-, fi turnean t , ae maturue-

rint i cum fruclu aperiri poUunt

Calibeat: ne acrimonia fui (&
carnem,& cutim exedent, &ut
falinus , & mordax cftluat.
Indufia quotidie non facile mutaoda ,
nili ubi nduium madidum fuerit ei fudoribus. Si hoc con tiger: t , indaiium
recens calideinduendum eft in conciayi
calido , ne por i obftrtuntur.

In viftus ratione , fit calidiufculus , ut poros aperiat , & materiam

malignam foras eliciat. Vim primo fit tenuis : ubi humons eruptio
fada eft, & mitigata funt fymptomata vehementiora , rum paul libe
rator concedi poteft j non tarnen acris, pinguis, dulcis, veJ falius;

VULNERIS

CAPITIS.

7a

fed moderate refrigerans. Tot tu fit cerevifia tenuis , in qua fubinde a dccoqui poteft limatura cornu cervi ; vel puppella , cum cornu cervi pra:parato , in cerevifia ifpendi potent. Somma fit mediocris , excretiones confueta: fecundum natura modum procedant.Fugiatur t'mor & mctfiitia.
a Dtcoqui paicfl limit <ornucir vi.) Vulgatum eft decoftumexcercyifia, Sc
ficubus in eacois.

VI.
MEDIC -A TIO
CAPITIS

V I R I,

VULNERE

Laborantis.
Ir 50. annorum , robuftus , ab altero domine valido , inter litiganV dum, cantharo cerevifia pleno , in fronte fupra dextrum fuperciHum , ita percuflus eft j ut jam ipfi magnum aadfitvulnus, cumcontufioneconjuncbm. Cranium in fundo vulneris nudum & depreflum
apparet. Aiget mente etiamnum fads conftat.
a ^tdft vulnm , cum contufione.) In- adfucrint i indicant, ioguinem aut in
tumefcentia , vulneri fupervcniens , in cerebro, autin mcningibus eile extra
dicar obrtruftionem circa vulnus adcf- vaatum.
Si mente confient xgri , neque febric
fe , quapropter humores ibi circulantes
continua adfuerit ; fignum cil, inflarnftagnanr.
b Mger mente confit. ) In vulnere mationem nondum eile fjftam , neque
capitis ante omnia fpectanda funt , an fanguinem extravaiatum tum putruifl
port aclum xger in animi deliquium fuper cerebrum , alias enim adeflent
incidat , an vomuerit , an mens ipii deliria, & febres.
conftituerit : nam fi hxc fymptomata
1 j uii'iuui.i. j
Tars , qua: hic affetta eft ad oculura patet , nempe cutiij front ferioium, Sc cranium.
Vvw
Morbut

MEDIC A TI
7
Morbus, netnpc Vulrnufrmit , cum contufione * & oiTrdeprefljneconjunum , etiam manireftum. Dubium autera eil , nos
etiam cranii adfit fiffura ; & funguinis in cavitatem cranii , fupra futecilium naturaliter excavad , imo etiam intra cranium & men;rges,
effufio.
a Btoii bfuiM*.) Deprcocraii non Temper fenfibilcm in
Tolvit.
Vigenus refert , hxc fignaeranii fra:: primo lapfus fuerit ex iclu ,
fine voce, vifu , auditu jacuerit ,
vomuait, fimultum dolucrit vulnus,

quodcognofcitur, ubi arger, dumattonitus lacet , manum fiepe admovet

capiti.
-r ii telum ruent grave autacurum;
fi caput fuent inerme , & nudum.
Aliquandoeft fiflura in parre oppon*taeapitis , quod fit per tremorem, coatra-fifluram vulgo vocant.

Caufa hujus morbi externa contingens & evidens eft iebs , in hioriadefcriijtus.
Ex ihis autem vehementi verofimiliter coltgitur^/r* efe faeb
, &ftnguink in parbus jam dictis effufto , qux etiamnum percrerat. Atcjueideo
a Vtromlim ttUifitut fiffkrd e**0 chorda: mulca; , vel Sli feticei deoribnt
Vtcognofcatur, an fiflura cranii adfit , apprehendendam , cujus alteram emeprxbc.itur xgro manubrium Irannei mitacem capit Chirurguv , cfai \\\a
Cochlcaii , Ut illud former dcBtibus eztendit inar chorda: , & tunc filon
adraordeat Se 6 inde dolor oritur in illud vibrt, at fiat motus rremuJutia
parte, rxjuliftu accidit, indicar fif- illofllo, ut fonum edat , qui ribrafiiram cranii adefle, alias non dolebit. tione , fifentiatnr dolor, indien boe,
HorRrus egro dat extremiutem cranii fiiTuiam adeflc.
Per'tculofiffimus hie eft morbus j cjui idcirco diligentiiKma '
cri t impugnandus.
a Vtr'tculo(?imut. ) Vaincra capitis
minus dolorihea efl. folcn t , quam pcriculofk.
Hue fpeftant feq. Hipp. Aph.
Seil. V. Aph. *.
Seft. V. Aph. 66. Quia indicar ad
i ihm partem non devenue circulantes
humores.
Scft. VI Aph. 19. Puta ipfam oflium

fubftantiam non regeneran.

Sect. VI. Aph. jo. Quod etiam lo
cum habet in Gur , Sc fraccione ciioii,
quod meninges & nervi rum vellicentur, unde '1er unique, uti aliarum par
tium oiiuntur convullones ; fie etiam
ventriculi, adeoque vomitus 1 &fico
piofa bilis adfit , tum bilis vomit -.

*/

VULNERIS

CAPITIS.

74

Curat 10 autem confiftet in cranii depreifi iublatione,contufionis * fiip^

purationc , b fanguinis eftufi cductionc , & vulncris confolidatione.
a SHffKr*tione.)'Et in humons allapfi coagulan : curandum autem diligcntcr,
tentara difcttftone , & lue non fucce- ne torce grumi fangutois dipti cere
lente,promovetur demum fuppuratio. brum , aut meninges manetnt.
b Sanguiuii tfaft.) Et intra vulnus
Primo itaque cutis & perioftium , cranii parte deprfli i erunt feparanda, craniumque ibidem denudandum: quibusfabs, bcraniamtorculari & vecte ent perfbrandum , & in priftinum ftatum reducendum.
a Trtmb ittqut rye.) Si in fuperiori
capitis parte lit vulnus ! tumcapilli,
adlint , primo abradendi fun t , fed interea caput calidum terreatur , quod fit,
iialiquis fartaginam carbonibusignitis
plenam capiti probe adhibeat , dein vul
nus eft ampliandum incifionc,qux vul
go fieri folet in parte Tub forma crucis ,
quod hie in fronte fieri viz debet, nifi
lub cautela mufculi palpebrarum lardendi i igitur incido in fronte facienda
eft ,
potius fieri debet figura cllipti.

ca, ut itapoftea elevari , &claudipoflint palpebtx: portea craoium deprem

inftrumento apto eTcvetur.
b .) Trepanum ul
timum eft remedium i non tarnen ita
periculofum , ac antchac putatum.
Sipe ex fifir cranii ramcnta quaedam prominentia ejus premune cere
brum ipfum, hinc tunc maximi dolores,
convuhioncs & vigilx oriuntur , nec
non dcliiia j & fxpc mors fubfequitur.

Cranio fublato & idi ilia: reftituto locus perforatus a linteo carpto
erit, ad fanguinem efrum imbibendum , replendus; ac linteo , lpiritu vini redifkato imbuto , tegendus ; & caput porro Jinteis aliis, rede
accommodates , muniendum.
a tintta arpio.) Vulnus autem era.
niicuratur Iinteis carotis , quae humorem emanantcm imbibunt.
Aquofa in omnibus affeitibus odium,
. & nervorum non funt adhibenda , nifi
ipirituofis ita altcrentur, ut fpirituiaquam fuperet.

Aliquando Siphone exfugitur , quicquid fanguinis ibipoteft latere. Primo

adcurattonem poteft adhiberi unguen! tum Bafilic. & tum fbtus adhiberi.
I Solent, chirurgi facculum parare ex
I cephalic is vino coftis , quod vulnert
'imponunt.

aPoftridie, poftalvum clyftere emolliente & purgante evacuatam ,

educendus ianguis ad viij. vel viij.
a Toriiitfanguis educendut.) Seftio venas, fi vires permferint , ftatimpoft
vulnus eft adhibenda , ubi arger ad fe redierit.
Vvyy i
Poftea

M E D I A T I
714
Poftea continuandus lintei carpti & fpiritus vini ufus prardidus , d<
osfuerit primo feparatum, (ut Temper port talem ejus
fieri folet,) &deinde confolidatum.
Quofafto, vulhus, utalia vulnera , chirurgo a per icoca &
epulotica erit curandum.
a Terfarcottc* trit <1.) Sarcotica vulnus tantum ab injuriis aeris deftndunt. & poros aperiunt , & humo
res prparant : hinc fere omnia farco
tica fubtilium crunt partium.
Non nimis cito haec capitis vulnera

funtconfolidanda , fed prim omnisQn.

guis benecxhauriendus eft , & dein ml.
nus implendendum eft digeftivo , c
farcotica adduntur , alias eoim iliquindo lamella: parva; ab ofle feccduot, gua;
vulnus icerum apcrirent.

pjfl in principio fit tenuis -, in progrefl mediocris : 'cx ovis lorbilibus , jufculis carnium , hordeatis , 5c carnibus pullorum.

VII.
MEDICATIO
TENDINIS

J IT V E N I S,

PUNCTURA

Laborantis.
IUvenis 27. annoram > imprudentius per plateas ocreatus incecensi
dextri pedis metapedio ita in cuipides calcaris , quo finifter pes erat
munitus, impegit, ut tend anus in medio metapedii angufto vulnufculo fit compuncbs. Adeft tanta rubedo > dolor , & ardor , ut pede
affecb ad incedendum uti non poffit. Adeft ctiam febrcula , & , ex o
loris vehemeiitia , vigilia.
Pars affea bic eft , ut ex confpectu > fitu , & dolore patet , tendo in
metapedio.
Morbus eft tendinis iftius punura , tumcre , dolore , ardore, inflammatione , & febrcula comitata.
[

PUNCTURE

TENDINIS.

715

Cduft manifefta & externa hujus morbi fuit impa&io violenta in

cuipides calcaris faa.
iJMorbus , ob partis affecta: acutiifimum fenfum , & fymtomata
gravia , qua: adfunt , 1 periculoius , hac Cuutione diligenter curandus
erit.
a Tericulofut.) Omnium partium adfunt febres, & vigilia:
nervofarum vulnera fatis fuutpcriculoVide River i um pag. 66}. ubiobfer , idque propter Convullioncs ; (tc vationem habet fatis curiofam.
fxpcgangrxui ilbs partes mvadit, Sc
a Vena primm in eodem latere in brachio aperiaturr educaturque
languis ad 5*vij.
a Vena frimant aperiaiur.) Vcnetfe- 1 dolores , aut aliaurgentia fymptorruta
lio hie potcft admitti , quia plena: funt 1 adfunt , alias non.
aegri vires ,_vclquia febres , vigilia:,
Poftridie a purgetur tali purgante bolo:
2j, Diaprunifol. 3ij*
Crmor, tartari Bj.
Scammon gr. xj.
Cum fyr. rofat.fol. q. f. f. Bolus.
a Turgetur tali purgante bofo.) Si cor.
pus alias mediocrircr fanum eft, non eft
movendum per purgantia , fed fi quid
molieiidum lit , potius convenir laaativum fequens.

V. Ele.diapru. une. j.aur

Extra. rbabarb. ferup. j.
Crmor, tari drag. fem.
M. f. Boln.

Vulnufculo inlratur turundula hoc Iiquore imbuta:

. * ol. terebiuthin* ,
Spiritus vini reclijicati an. 3ij. Mifee.
a Ol. terebinth.) OI. & tinft. eroei I Ol. etiam valet, & l. vulgar,
nie remedium eft prxft.inti iimum , qui calid.unguentum nervinum circumcirca
fubtilitatefu non magnum facitimpe- illinatur.
tum , & non relinquit obftructiones poft
Hie in genere profunt omnia fubti,
ft :
liffima.
Ut turundula retineatux in vulnufculo, imponatur ipfi parvum aemplaftram exdiachylo.
VVVv 3
a .

MEDICATIO

v> V i

. . rimes fun carnes , c i 1 flammario adc , i lud omut creta
I
M. Emplatrum

4t. CeriTmWeiJi.an.f-

Pediveroimflammato*adhibeantiirlintea, hoc liquore tepido

defafta:

_ .

I4p. alcbjmu 3ij. iMtfce.

a Mbibeintur lintu. ) Sic quoque
adhiberi pol'unt Jintea quadruplicate ,
imbuca vino i in quo coda: fu nr herbz cephalicac , id eft , calidz : indarur fub finem aliquid camphor* pro
pter infbmmationemAliquando mmitur vinum abfynthitescum fruftu ; aliquando aqua theriacaJi , cum aut fine camphori : fed

omnium tutiHmus fptriras tberiaea/

camphoratus. Opiata ble non adaibeantur, naminrenfimzfuncncrris, q\iit
ervos arrodendo , 8c lenitu dendo ftuporern S obmioDes indacuut : aliii timen camphoram efi
gerem , omnia en im fpirituof bic mi
nusfuipeftauat : ride lUrerii obicrr
comm. pag. 370.

Somnus concilietur gr. iiij. laudar opiati > vefperi dats,

tiene

fittenws&reftigcrans,

VII LME

7*7
Yin
MEDICATIO PDELLI,
ERYSIPELATE

FACIEI

Laborants.
PUelIa duodecim annoram , jam tribus annii , circa menfm Majum , incidit in totius faciei tumorem d fubrubicundum , oculos
pene claudentem. Adeft calor & e pruritus mag n us f Fulfus etiam eft
jufto celerior ; appetitus eft proftratus ; & plus lolito ikit.
a Sangunea.) Sanguis aecr eo quiIdem quid confcrre poteft, fed opu> ta
rnen eft, at aHiir obftruioncs pororum
faciei mterenranex.
b Cm* menjem Majum.) Hie mor
bus pot i l; mum oritur , Sc ingravefcit , <juia tum nova, 3c atia, novamquefermentationem in corpore noftro
excitant materia primi elcmenti ad
nos defertur , qua: ubi invenir poros,
cjuos non facile , & commode pervadir,
in iis facile tales obftruftiones parir ,
quas in Eryfipelate & inflammatione
requin, jam aliquot! dium .
Incidit in mrm faciei tumorem. )
Faciei eryfpelas acodere putatur ab in-

temperantii , quod quidem verum eft

in quibufdam , fed non folacaui
erypelatis eft , nam hoc incommodum
maxime fobriis etiam farpe accidie.
Aliquibus accidie ab ufu acidorum,
Sc fpeciatim quibufdam nocet acidum >
quod eft in vino rhenano.
d Subrubicundum.) Rubor bic adeft ,
tanquam neceflarius comes crypcla.
tit.
e rrurilM.) Aliquando.
f Vulfm celerior.) H arc omnia abefle
poiTunt, quia eryfipelas in parte exter
na quavis contingete poteft homini etiam alias fanifltmo.

Ajficitur in hac puella/ii , ut ad oculum eft manifeftum : uti & cor,

quod pul fus jufto celerior ; item venmcultts & tfifbagus , quod litis , &
appetitus proftratus indicant.
Morbus , qui earn afBigit , eft tumor faciei , ex biliofo fanguine ortus ; qui calorem immoderatura , & pruritum , ac colorem fubrubicun
dum in facie indceos > ErjftUt faciei pblegmonedes appeltari
folet.

7l8

M E D I A T I .

a Exbiliefoftnguint .) Nonneceario erypclati adelt intemperies

fanguinea , fed addunt aurores lune
plerumque , quia putanr,multitudinem
fanguinis hune morbum producere.qua;
poteft quidem juvare , fed ni ii obflrudrones adint in poris cutancis, hie arfetu; non producetur. Non neceTario
quoqueprreceffic diaua'calida, adeft
(arpe intemperies calida, fed homini alias
faniffimo poteft accidere,& inde non ve
nir ejus caufa,fed Etylipclas oritur,quod
fal prarcipitctur fanguinci quod
fit per fermenmm aliquod iohxrens po-

ris parti? alicujus inguU::; ( empli

gratia.)Faciei:qui igiturfalprzdpitatu
abhumoribus circulant ibus.ubkcnque
bzret, facitpruritum , nerros ncrnpe
leviter vellicando ; cum yero recipes
in poros , Sc in il 1 is hzret ita ,
modo , quo inerytpclatc fienfolct, fit
erypelas. Adeo ut omnia interim ia
fanguine dbita rat: one perfici pofliet,
necaliqua eo requiratur intemperies:
confequenteritis, &appctitospro/rra.
tus , quos audio habet, per
hic tantum adfunc.

Caufa antecedens hujus morbi eft fanguis biliofus , ex temperamento

fanguineo & diaeta forlan calidiore , tanquam caui frocatarica , in
toto hujus puellx corpore > a fingulis annis genitus. Pars vero ejus cira
menfm Majum , ob a'ris caliditatem > in corde vehemenus efervefcens, muckpulfumjuftocelerierem; ad ventriculum vero & xfopbzgum delata , ibique aHophagutn nimium exficcando , /iiccumque acrem ventriculi , famem excitare folitum , copia fu& cjpalitateoUiol
perfundendo , fit'tm &appetitus proflrationem excitt : ad faciem yero
a corde propulfa , ibique poros vaforum aperiens , & ee in cutim vinafque partes magna quantitate eflndens , vehementiufque , ob ulteriorem corruptelam five putredinem fupervenientem > incalefeens , ibi
dem tumoris , ruboris , pruritus > & c.tloris faciei > caufa. ont i nr r,
exiHt.
a Singulis anus.) Sie aliqui con fue- materiam xtheream a eat ftcU'u fiw
ta & certa anni tempetate , inciduntin in arem noftrum ea anni tempeflate
certos morbos ^indubic ob fingularem deriratam.
Mctus eft ) ne hic affectus eryfipelas exulceratum faciei ; vel , Ghomorbic ad cerebrum vel alias nobiliores partes feratur > ne inflamnutionem cerebri , vel pulmonum , vel pleurae inducat. Diligenti taque
hic morbus erit impugnandus Curatione ; que, in caufa: procatarebez ,
antecedentis , & continentis , itemintemperiei, & tumoris abladone
confiftet.
Atque ideo primo tale a exhibeatur purgans :
. SjT.

ERYSIPELATIS FACIEI:

7'9

. Syr. of. fit. cum fol, fenn* j.

Crmor, tartar ]. ,
Scammongr. x.
Aq. c'uhor. ij.
Mifcepat Haulus brevis , mane exhibendus."
a Exhiledtitr purgiu!. ) Vensefcftio
inftituacur tantum , cum phlethora adfit. Purgado tantum prodeft leis ;
Se nonnii cum n temperies fangui nis
adlit ; & tum on (let & feq.
Jfi. Extra. rhtbarb. gr. xv. '
Oitgrid. velRe/tn.fiaeimon.^r.
v. aus vj,
*ddi poffunt mere, dutch gr. r.
Mifce Fut Pulvis.

Purgatio auctoris ctiam admitti poteil , i intemperies in fanguine adfit.

Aliqui curati funr Ipiritu vini mane
lump to , quod vidctur illis accidifle,
in quibus acidtim peceabat , quodfpiritus vini valde temperar , fed non opus
eft fpiritui vini propterea a flu fee re s
quidam curati fu vinimeri, aut
Hifpanici , vide Riveriumcent. prima,
obfrv. 4X.

Tori faciei deinde imponan tur Iintea quenti liquoretepido imbuta ;

fepiufque, ubi exficcata ferint , renovetiirimbutio'&appficatio:
Q. Aq. plantag. rojar. an. %'i}.
Lapidis alchymiA Zjt>Mifce.
Vel . Aq.flor.fambuci^x.
Sperm, ranar. $v
Spiritus vint opt. |vj.
Mifce.
a LintetfequttttiUquore imbuu.)Am- ratum prodeft.
auctoris formula: Epi thema tum non
Si malum non in facie , fed in aliit
partibus hxret , tum Hartmannus ha
mala: funt.
Aqua fragor, fpeciatim huic afieui bet ol. cera;, & o. tartar per deliquium*
a.part.stquales quo illinatur pars aireeftdicata:
Hartmannus habet feq. 1. Maflich, c~ta , funt optima in cafu acido , fed func
Thurts . Ctmfhtr. part, quales, nimis cria pro facie.
Ol. camphoratum , Si aqua nivis
Diflolve in fpiritu vini , quo cluatur fa
cis.

deftillata valent.
Grulingius pag, j , f , 8 . habet feq.' Hartmannus quoque habet Bufones
1, Sp. vini eampb. fcrup. j.
No. iij. vel IV. * fer horas duaseoquit
Ceruff.dng. ij.
in el. olivaruttt b. ij. quo quotidie femel
Ol, tarttri fer deliquim UUC ij.
ftties inungitttr.
Unguent um de ccruiLi , vtl camphoMifit,
Xxn
Vel

?lo

MED I CA TI -

Vel J}. Lytdrgyrib

1
lirtteis madeh:*;: , jppli.
Sulphurts a. une. fem.
I
centur.
jttti
I SipoftulacadDt.Sc nondum fntcoo^
. Toftrumi. une. ij.
I firmara! , dfeutiuntur yero niai
Coq. fuper carbones , inde j materia jam incraflata eft , fup. uranmr.
Si palpebra: oculorum valde etiam intumefeant , iis imponntorlintea , fol acju rof. & plantag. tepid madefeda.
Ad pncAveniumjK fub fecjuentem Majurn rurfus recidivam >
tnenfe apiili femel atejue herum purgetur , & utatur ditta tecuiore, 3t
refrigerante.

a
peccvmdum.) Ad pra:fervandum Uvct asger faciem fpiritu vini campborato tempore , quo laborare confuevit s autfubinde idagat, fi tempus
illud incertum eft. Sudoriferum cam-

phoratum & papaveiinum fabisdefum*

ptumrmdtum pofletprsrcavertiniUis,
qui hoc malo fxpe vex.inrur.
b In disidtj In dixci abftinendura
eft multo falis aut acidi : u.

I X.
MEDICATJO

PARO

F OE M I N

NYC

IrV

Laborantis.
MUlier triginta annorum ibito incidit in acerbi/firoum dolo
rem > a extremum digiti indicis finiftrx manu s , cjrC3 unguero,
iafeftantem, Ifrjue intra pausas horas tantum mcrerncnrtrrn irnft, ot
ei c fnpervenerit rebris conrinua , naufea, & Iipothyiftia ubinde recur
rens. Dolors acerbitas nullum fomnum,nulIamaue requiem ipil eoncedit. d Nulla ctiamnum adeft inflarmatio , nulluque tumor.
a Extrtmum igiti. ) Indurata & in- / cunt mater peccans Sc aers intm lacraflata cute, fit dolor acetbijlimus , ] tens non poteft craflm.

PARONY CHI duramque einem , ergo introrfum

fertur, & arrodit perioih'um & tendincs, ucadeo dolor fxpe feextendatad
bumerum ufque.

b Circa ingutm.) Aliquando, &fere

fempcr , malum in tus harte: vel a J in
teriora fcrpit , adeo ut os ipfum corro*
da: ; quod maxime malum ell , nam
tumdifficulter irao rariffime foletfuppurari , bine aliquando ante plenam
fuppurationem aperiendus eft tumor, ad
dolorem mirigationem.
Suftrventritfebris (Sc.) Febris ad-

eft, & lipothymia qua: funr ab

. dolore , & quo modo
producantur, antea dixi. Nauca oritur
ab ac rechne ycllicante fibras Tentriculi,
unde pri mordia con vu I il on 1 . fiunt,hiac
naufeafit, qui naufea , li major fierce,
vomi tus fcqucretur.
Non ctiam impoffibile eft , adruil
in hic argr humores ifeofos , aut bilem v.fcofam , undc oaufea potuic excitari.
Sll* inmmtita.) Sajpiffimc ta
men adcL

Pars affta eft extremitas digits indicts circa unguem ftniflra ;

ut ex contaftu & querela a?grotantis pater.
Morbus eft intemperies acrrima , indicem circa unguem finiftrar mi
nus acerbiifimo dolore infeftans , febremcjue , nauieam , & lipotbymiam vigilias , non perpetuam incjuierudinem inducens ; cjub Pa
naritium vel Paronychia vulgo appellari iolet.
a Intmperits.) Vulgo roeatur hie intemperies in profundo , licet inca& limilis ffe ft us intemperies abfque fum non ineurr cus ,
matcii.l , fed fine dubio adeft quaodam
Canfa prxima hujus morbi & fymtomatum eft humor acerrimus, ope
pororum partis afrecb: > a forte ex alicjua contuone , vel alia caufa , ut
ex. gr. fauguinis e appull nimi fubtilitate vel acumine , nimis apertorum > alitercjue vitiatorum , reliquo fanguine feparatus > & extremum
tendinem ibi vehementiim rodens. Hic enim partem afitamingrells. initit in ta intemperitm acrem , eamque acuriffimo fenli
praiditam acutiiTmis fuis particulis rodendo , acerbiimutn ilium producit dolorem ; qui , motu ad cerebrum delato , fpiritus in cerebro reliquoque corpore deinde inconvenientiffim moyens , efficit , rot illi fpiri
tus > biliofos & maligniores humores fanguinis , parte aficT & reliquis corporis partibus feparent ; e qui deind ad cor perperdo delati ,
ibique prater natura: modum incalefcentes , febrem continuam gignunt.
Iidem illi fpiritus in cerebro inordinate 3c vehementer mori , primum
cerebrum ejuquc ventrculos & ervos dilatando' , parkt perptut
v'tgiw, & deinde , in reatrkuli fibras obhqu accadreates. influendo ,
Xxxx z
prbdii

71

MEDCATIO

producunt feam ; & cordis fibras conftricbrias vehefnentms i'ngre^

diendo> eque fubinde partes anguinis dilatationi convenient ineptas
deferendo , gignunt lipoibjwiam per vices recurrentem ; in toto vo cocpore humores acriores fpiritufque vehementius & inordinate agitando >
perptuant illam producunt corporis inquietudinem. Quia autem ea'imnum paucus humor ad partem afretam afluxit , ejufcjue particular per
corruptelam nondum ita funt difpofita?, ut fubtilis materia eas Gm ve
hementer , ut in mflammationibus fieri blet, movere polit, bine = nulla
baitcuus adefl tumor d nullaqut nflammdtio.
a Forte tx eliqiutetniHpone.) Hicaf1
1r,UT l/_
feftus potentiflimum
oritur i contufione venementi , aut compreflione vio
lenta , prxcipue , 4ui* *ngu15 extra"
vafatus fub ungue remanens , & acntnoniamcontrahens, hxcfymptomau
produCIt.
b ^cerbiimum iolortm.) Qiuanervifuntvaldc ibi ten & pori unguium
&tendonum valde conftaatcs.atque vix
jnutabiles , ut partcula: inflammantes

inde non facile expcllanmr , i ebL-aftio pororum coium difficaher tollatur.

tumor.4) Quia circulado bnmorum per tubutos nonduin foil forte
impedir, dum pon tornen ..:
:ubulorum funt oblrrudb".
d SuUtque inflammttie.) Extrinrros
I nempeviiibilis, fed in prouniortim
I pom fine dubio paflm eile aaxJim ob
CI
t, acerbum
1
ji.., cou. uro.
m
1I febrem
&
dolorem

Morbus hic , propter humoiem ilium accrrimum , vehementiimum

ilium dolorem relicjuaque graviilima fymtomata inferenrem; & gra
viore i nempeinflammationemtotius brachii , a& tendinis corrupreIam , b nifi caveantur per diligentem curationem j inducturum , periculofiifimus eft.
a Tendin* arrufttUm.) Atque fie | b Kifcaveantur.) Non male i.'eiito
articuli digiti mutilarionem , aut ejuf- tumor ante plcnaiu fuppurationcmapcdem incurvationem & flcxionis omnis ritur ad fympromatalcnicnda.
ablationem.
1
Atque ideo dffigenti Curat'tone erlt impugnandus*

Brfrjae'inintemperieiiftiusablatione , per acrjs iftius humons eduaionemmftituend & terftand, coniftet.

Humotii tdutiontm.) Per remedia fent pervenire.
txttrna , quia medicamenta inttrnt de- Quiritur > an fanguis fit mirrendus?
berent aide effe copila & vehement, Refp. in fortuita magna caeochymia &
priufquam ad exuemum digitum pof- febri notabili , id fieri poflc.
P.imo

PARONYCHIA

7*S
Primo itaque foveat agra^aliquamdiu digitum dolentem laite vaccino , in quo flores chamomeli, meliloti , & fem.fanugraci & cyioniorum
fuerint coct.t.
a ftvttt tgra aliqHitndiu cc.) Vigier i us applicat Cataplafma ex oxalide,
Sc Butyro recenti , & axungi porci ;
& li magna adfit ntflammauo , addit
folia hyofcyami.
Forcftus lib. 2.. Chirurg. Obferv. 16.
prxcipic, diu-digitum tenendum cflc io
ovo ptrido, quia blanda irfermcntione pori quodammodo alterantur.
Hic etiam ad illf nendum profunt mucilagints fem. fUii. Uni. altb.ftnugr*ti.
Hic etiam convei

tutti.
. Vng.ftpiJti.
MtUtsl. dr.ig. ij.
Cwgr. viii.
Traft ofiigutr.xi;.
M. P. Ung. quo digiti
epeinungatur
iEginera lib. 7. commendat herbam
Paronychinam: quidam volunt hanc cfferutammuraaiam: vide Schroderum.
Ad defenfioncm , manus inungatur
oleo rofar , & ungento nut rito.

Deinde fuperfcies cutis pauJatim diflcerur fcalpello. Abraf bac ratione cute ,. macula una vel plures rubicunda? apparebunt : a cjuibus acie
cultelli incis , zapxmx gutta una vel altera apparebit fub cute : qua
linteolo defera , applicetur linteolum aqua, vit madefattum , in qua
nonmbiltberiaca efi diffolutum.
a Hjbw acte cultelli intit.) Si pus
intus colle urr ft , tunc locus aperien.
dus eft, uteffluat: fcmpcratitem in incilione cavcmlum cft tendonibus , aut
fi ige r incilonem non admittat , ejus
loco imponatur mercurius precipitatus, ut inducatur efchara, qui deinde
mota , imponatur digcAivum ,ut fcqilitur.
J$. MA ptrtm
Thtrtbinih. part, iimii.
VittU. ovor. N0. j. Addendo paululum farina; hordei, aut myr-

rfias.
Vulneri unguentum apii imponatur, vel
hyperici : dein fuper im pon i: tir vulneri
petita imbuta ungento Bafilico.
Spiritus theriacalis hic etiam valer.
Ultimo fomentum imponitur ex vi
no cum h er bis cepb. ut falvi, majoran.
tee. decoct. Pro defenionemanus in
ungatur quoque oleo lumbricoium ter
retrium, vel oleo lilior.
Aliquispofl apertionem fa tKeriacam cum aceto ( & brevi curabat pa*
ronychiam ) admovebat.

Nifi ilia apertio cutis mox in principio flat , copiofiflrni ex doloris

vehementia affluent humores, qui tumorem aliaque inducent jam defcripta; qua: omnia /* jam propofit praecaveri , & dolores mox iedafi poterunr.
Xxxx j
Alii

?4

M E D I A T I .

Aliipraicifoleiitincifionemadtendinem , imo ad pfumonfipe

foftuere. Verum ea curatio periculofiiuma , ob tendinis gravem lztionem , folet cue.

X.
MEDICATIO
PEDIS

A N I L L

OMBUSTIONE
Laboran tis.

ANcilla 20. annorum, dum imprudentius circa culina- foaim veriabatur , evertit yas i. aqua rerventis plenum , in fiium eras ; iaut
tibia initra , ad genu ufque , & fupra illud -, miflm in mocfum aqua,
adureretur. 1 Acceilit mox ingens dolor , cujus vehemenoi totum cms
ad imam ufque plantam valde intumuit. Ab initio applicata fueruntlintea fpiriw vini madefacb , b ex quorum ui tumor quidem nonmhil fubfedit : Vemm cura egra (quentibus diebus Iocis frigidis bi non remperaret, faumeft, ut dolor, inflammatio, aliaque fymtomata > iridies
magnum incrementum fumferint. Adeft jam febrisck magna inquktudo, crufque rurius valde intumuit.
a ~4cctttmox ingtns rJor.) Quod
autera ardor adeft in parte ambuft ,
poftquam aqua fervens jamdiu fublata
filie, videtureTc eau fa: quod materia!
pimi dementi , cum impetn per poros
rucas, paravit fibi poros figura- fu: convenientes, idque in talibus partibus ,
n quibus tales pori naturaliser non erant ; hinc, cum per illos nilnifimateriaprimi elementi poiTr fluerc , manet in illa parte ardor, quamdiu poiiin
tili figura permanent.

b Ex quorum ufn tumor &e.) Tnmoremdicitauordifcuflum fuiflfpintu

rin(quomodo aucem fpiritus vini ruf
ad ambufta, facile dieent illi , qui igntm
ftatuunt efl acidum, cujus panicaut
taque particulis oleofis fpiiitus ri
fucruntinrolutx & i falinis expugrutac ; & fie minus noiias facta!) fed a ti
gore ekterno rediifle dolorem, S inflammationem, quia frigore tenan
obftrui fuerunt pori , Sc tubali ,
ha quidem fuerunr obitrui , ut nil nifi
materia

PEDIS

COMBUSTIONIS.

7r5

materia primi dementi fer reliquias ; ignifatis calido admovetur, folet pro.
pdrorum fluere potuctic, hinc inflam I defl, quia mau tu piimi elementi ex
matio renovata fuit haud difficulter , igne copiflime effluir in pattern ambuquiajam ante pori habuerunt figuram tam . & ita poros, & tubulosaperit,
d infiammationem aptam.
qui obftru&i antea eran t.
Cum pars ambufta cum patientii j
Tars ajfea eft crus finiftrum ; quod ad oculum , & ex querela atgra;
patet.
Morbus , qui earn affligit , eft intemperies calida & ferofa miftri cru
ris , cum tumore conjuneb ; qua: , ab illapfu aqua: frvida; excitata, Combufiio cruris vulgo appellari folet.
Caufahu'jusmorbi externa a fuit aqua: iftius ferventis in cms
illapfus. Illa enim fuo fervoris motu infenfibiles partculas cutis & vicinarum partium ita difpofuit , ut fubtilis materia five anher ; qui in iis exiftebat , vehementius fe & partculas iftarum partium ponet agitare ; atque ita uionem in crurc produxit. Uftar autem cutis partes vehement!
fuo motu ervos vicinos agitando , agitationemque illam ad cerebrum >
& ibidem ad mentem deferendo > ingentem cruris peperemnt dolo
rem ; qui fpiritus in ventriculis cerebri exiftentes ita determinavit , ur
illi j copiofius in partes airelas fluentes , poros vaforum in iis exiftentium multos apemerint , quo humores biliofi & ferofl ibi reliquo fanguie feparati , & in partes affectas per poros illosnimis apertos copioie
ruentes , totum crus , ai imam ufque plantant , in magnum tumorem dienderunt , intemperieque calida & ferofa perfuderunt.
a Fuit <s<j*u iim fervent.) Caufa
hujus afFcctus fei licet externa eft aqua
frvens in crus effufa, qua; aonnoeuit
per fe , fed ratione primi elementifibi
copiofe permixti , qua: materia ignea
vehemenri fuo motu extrinfecus irrumpens in poros pedis, abrupit fibras (hinc
primo dolor maximus orrus fuit) qtrsr
iibta: re'lientes in cincinnos obftruxerunt vicinos tubulos mufculotum: unde

humores , qui natu tali ter perillos t iibulosferri folebanr , non poffuntillaC
propter illas obftruftionej circulation
fuam petficere ; adeoque ibi fhgnantes , & fequentibus humoribus
pre ljturaorem in illa pai te product!*.
b )$* partts ) Praseipue
in hoc afTetu abrumpuntur vi ignis filamenta carnium nerrofa ttanfvcrfim
fita.

Tumor autem tile intemperiefque cruris , exadhibito cum Untis vini fpir'ttUiValdefuerwtimminutayfpiiitweaim vini primiim calore & h umidi

Ji6

M E D I A T I

militate fu , poros partium combuftarum aperiendo ierofos

cefque vapores & humores foras eduxit ; & deinde quamvis fpiritus vii
in aliis partibus excitet calorem, is tamen partibus ambuftis hic profaa-'
dius feie infinuando , tales ibi fcit poros , ut fubtilis fiveartherea matera
fefevchementius in iis movere non poilt , atque itaaliquam remgerationem induxit.
Cum vero agra bac de'tnde fibi loc frigid non caveret , facbim eft,
ut frigus aris poros in partibus ambuftis nimium clauderet , atque ia
acres mordaces & calidos vapores & humores , alio quin exhalaturos,
in iis retineret. Hi autem retenti raoverunt ita partes ambuibs , uttinde
dolor , inflammatio , aliaque fymtomata indies magnum incrementum , per
partium pravam difpoitionem vaporibus iftis retentis orientem , jumferint , febrifque , inquietado, & tumor totius cruris accefftrnt.
Morbus hic , propter magnum fuum naturali ihtu receflum , gramque, qujeadfunt, fymtomata, periculofus eft ; metusenimeft , nefi
non fatis bene curetur , herperem , gangrarnam , vd aliurn gravan affe
ctum in ducat.
Curatio itaque recia mox adhibenda; taqm confiftetin iotemperiei,
tumoris, doloris, relinquorumque fymtomatum > per peculiaria am
buftis contraria , ablatione.

a Teculiaria ambuSSc.) Acfifpe- inaotuerunt cum morboruni ciaUs

cificis dice opus.
manifcftas & mechanical ignorarcnr.
Specifica tcxa tantum experientia
Mox itaque, ubicumque a epidermis nondum feparata eft , applicetur fcquen s imgucn tu m :

. Caparum crudarum 3
Salis, faponis veneti alb. ana, j.
Mifceantur in mortano , aidenio
n
Ol. rof. & amigdalarum dulcium q. f.
Vtfiat unguentum.
a Zpiitrm uonium.) Ut acria cru
das carnes noonimis mordeant.
Steuern unguentum.') Sic mdica
mente alina hic adhiberi folent , ut
aperiant obftruiones progaatas i

combufiione : dein etiam fon ,

ignis particule acidas feindenres nfringant- Sic unguenrum auoris
falinumcftex caspis vidcl. falc & Tapo
ne.
Fo-

PEDIS

COMBUSTIONIS

Poreftuslib. ti.obfcrv. 18. praecipir,

partem ambuftam aqux frgida; immer- .
gt , tic quidem frigus inducetr , fed
pori.'nugis obftruentur, adeoquc non i
tutum , fed pcriculum eflct , ne ad il-
lam obftruftionem gangrxna fcqucretur.
Olcofa , uti & camphora hie profunt;
omnia camphorata hic potentia Cunt.
Quidam partem ambuftam immergunt in lac ebucyratum , quod fubtilius
eft aqu.
Iii Pharmacopx Auguftanduo un
genta proftant ad ambufta fatis appropriata; quorum alterum recipic que
que camphoram ; cujus hxc eft defer,
ptio apud Auguanos,
Jgi, Camphor, une. j.
Ol. rofar. une. iij.
. Cirujf. alb. une. vj.
Tulv. olibdH. tltB. une. ij,
^llbum. ovor. N0. vij.
Tn plmbeo mortario mifceantur , 8c
agitentur uptime.

7*7

Prodeft bic quoq; unguewum Refri

geran! Galeni , item unguentum de
ceruffi , & album camphotatum.
Pars combuh oleo immcr"atur.Pra:tere cum fpiritu vini camphorato tinftura eztrahatur ex ctoco , quod opti
mum eft aperient, & hic fum me prodeft: poftkujus tinfturx applicationem
ungenta ad ambufta applicantur , le
Cceurantur. ,.~
Vcl altqui fumont primis diebus,
quod fequitur
. alburn, ovor. No. ij.
Ol. roftr. une. ij.
.[. une. j.
Conqnaflentur, Sc applicentnr parti
ambufta; : poft hujus fptus ufum pce
quatuor dies vitcllos ovorum addunt,
quia tune digeftio incipit , de materia
purulenta maturecit, ft fie continua
tur ad fi ne m ufque.
Solet quoque prodefl , membrum
inungatur axungii ceti.

Deinde toti cruri , pedi 1 & genu , hoc adhibeatur cataplana , queb
tidie uiurpandum , ad finem curationis ufcjue:
. Tarin, horda, fabarum an. vj.
Sem.fanugraci j. crioniorum
Herb, malva, althaa , cum rai. pulverif, an.
Rad. curcuma pulverif. 3$. butjri recent, fiiij. croci 3j.
Vulveres fem. fanigraci & domomm primo aqu parut col
quantur , qua cum rfrigrta iterum fuerint > reliqua fari
na & pulveres una cum butyro adjiciantur , coquanturque
in aclis vaccini q.f. ad confijentiam Cataplafmatis , cui admifecantur vitel ovorum No. ij. app'ceturque calid.
a CatapLfm*.) Mulierculx applicant rapas in einer bus toftas.
Sub vefperam fumat hunc hauftum a anodynurn , rubindereiterandum.
: , . -
Yyyy
. Lait

M E D I A T 1 .
72*
,. amigdU giiij.
Sjr. de papavre 3ij. Mif
.) Aide cjinphorx gr. iij. aut iy.
fumat talem bolum , ftbinde
. Elettuar.dupruni fol.&j.
Scamnonii, crmor, tartart an. .
Jrr. /. //, q./. M. ;ro Bolo.
lAlm) Purgantia faat fupcrflna,'.
nfi forfan intemperie corporis afuetit. pro fcbre & dolor ibuia
. 3.
' minttl. gl. 3d. a
XV).

Cwtigr. rj.
TjiiS. o^'i cochl. .(tn qua di>
folve cimph.gr nj,iY.
Syr. dpaver. 3i.
*4<] card, hentd. ?tj.
M.f.Hauftus.

Dum cataplafma adhibebitur, humores illaprin pus convcnrntur

good forfan per poros inenilbiles cutis foras cxpelfctur.
Continuandus borum ufus ad finem ufcjue : in nonraiffisramen Jods
magis humidis circa finem curationis adhjbeantur linimenta exficcantia,
ut unguentum ce ceruTa de minio , & fimilia.
Dio.M fit tenuis & refrigerans t abftineat vino : utatur cerevifia tenui
fit decofto hordei , in quo agrimonia Sc veronica funt coar.

X L
M.I D1CATIO

J V E N I S,

ANEURISMATE
Laborants.
IOvenis viginti oo annorum, cbVerforo alea Ridens , in fitem orra
afitagQoilfa inddit, qua ad maaus Teniente , cultro fupra.
cubit.

ANEURISM A~T I S.

7>

tobiti, interiore iniftri humeri parte , puntm vulneratus eft. Mox

ex vulnere magno mpetu profiliit languis , cjui chirurgis non nifi maxi
ma cum difficultate potuit fiffi. VuJncrc a ad cicatricem pene deduo
apparuit circa locum afleum tumor valdc pulans , & quotide magis
magifque crefeens , qui digitis prefls imminuebatur ; cenante vero preone , ad priorem exturberantiam redibat. Hunc dum chirurgi fafciis
injetis & arle conftri&is compefeere & confolidare conantur > cica
trix fuit difrupta , & fanguis copiofiffimus ex renovato vulnere i mximo
Cum mpetu , mox profiliit. Chirurgi advocad fanguinis eruptionem >
Temediis lipticis cum filamenris lintei carpti adhibitis, tandem quidem
ftiterunt: Verum ob metum nova; hxmorrhagia? , remedia impofta,
qua: ad renovandum vulneris obligationem funt auferenda , auferre non
audent. Sanguis Jinteis impofitis imbibitus , ex putredine , jam graviffimum b foetorem contraxit,quo eorum amotioncm > recbmque ulteriorem medclam , xger delderat.
a *4i c'uatricm.) Quod ingnis eft debito,
inprudentia chirurgi exteriora curantis
b Fttorum tonirasit, ) Bene addi
aatcquim interiora tuto curata fuerint, diet autbor , quot dies linteacircumed aliquandoctiam in portun i us Sc ad- pofita manfctint,
antium cogit fcQinarc chirurgum plus
Pars affetla eft pars humeri fmiri fufra eubitum , foi , cu fecundum arteriam vulnerata ; utex vehementi illa hatmorrha
gia > quat ade difficulter potuit fufflaminari , itera ex tumore pulante
qui vulneris curationi fupervenit , eft manifeftum.
a Secunim arteriam.) Si arteria fue- 1 brarue ibi facile ad motuffl fanguinit
ritTutoerau, Sc non bene confolidata cedunr Sc dilatantur ob Carum tencrifaic afreftut oriri pot eft, auatenus mem- \ tudinem.
Uerbut , quo hic arger Iaborat , eft arteria: lniftri humeri vulnus , quod
fanguinem arteriofum fub cute vulnerata intra vicinas partes a cum pulfu
vehementi eundens , ealque in tumorem pulantem attollens , fanguinemque ex vulnerata vicina cute emittens> Aneurifma vulneratumeii
appellandum.
Yyyy

Cum

73o

MED A TIO

Cutttpulfu.) Sanguis in aneurifma. tur , ( hi tarnen ; ut dum rom o i,r: au

te non c'oagulatur , quia, continuo cir- fanguinis in cavitate , juxta aitcriam
culatureodem modo, in reliqiiis ar dilatata, femper rcpciitur, r.o; c: j-.t
per aftcriam fluere fine intcnuptvooe
teras. . > '
In Ecchymornate plerumque longe circulations ) vocatur aneurifma : &
aliter fe res habet , nam ibi fanguis tumor adeft cum pulfu. Color antcm
renis in partes cirumjecbs cfTiinditur , tumoris diverfus non eft a naturali cutis
Si ibi ftagnat , quapropter ibi partes colore: & tumor mollis eft.
Aliquando nomen aneurifinatis triaqueje diffluunt & avolant , & partes
craffiores facile relioqountur , & gru- buunt dilatation! partis ezfaeguinevc*
nolo, cum fanguis ex renit cfrufusia
nitfcunt.
.
b -nturifm* vulneratum. ) Cum partibus vieillis continetur; iratamca
fanguis arteriofus viam fibi fa- ctiam , ne inde mo tus circuiaris cit ex artertis , folutionem coniinui guinis intenumpatur.
paffis, 6c inter yicinos mufeulos retinet
Cufa prima hujus morbi fuit ius , cultro arteria: finiftri brachii puntim illatus : qui ex eo fuit manifeftus > quod fanguis mox ab ictus ilJatione tanto mpetu ex vulnere exiJiit , (non nifi maxima cum difi
cltate fufflaminari potuit.
Altera ejus cdufa fuit conlirJatio cutis fine reda arteria? x ulhentx
confblidatione faa.. Hinc enim factum efl , ut arteria illa lxfa , & taxius difrupta , fub tempus , quoeiatrix; cuti fuit indu&a , fanguinem in
tra cutim & carnes vicinas magno cum mpetu emiferit , ealque in tumorem pulfantem 5 cjuem aneurifma appellamus , extulerit : ifcjue pautarim ab impulf fanguine , partes vicinas paulatim magis magi/quedir
ftendente, incrementum fumfit. Tertiabujiu morbi cauffait onis Uli
neurifmatb preHo, chirurgis , ope fafeiarum artifim contriftarum,
faca. enim fanguis arteriofus in cavitatem tumoris magna vi con
de pulfus , & preEoni fafeiarum injecbrum reftens , difrupit cutis icatricem , vulnufque aneurifmati addens , feque vehementius & copiofius ex eo cfrundens , quartam huic morbo dedit eaufam..
Caufaautem, quod fanguis ex arteria egreflusin cavitate con
tinente non fuerit coagutus , fed fluidis manferit , partefque vicinas
vibrar poterit, ha:C fuit $ quod fanguis ille fpirituofus , ob vicinam cor
dis magnillo mpetu ex arteria; vulnere in cavitatem illam , initio vald
parvam, egrediens, poros vicinarum carnium partim arclaverit, par
tim vifeidioribus fuis partibus obduxerit & obftruxerit , pcJJicuJamque
c racione, interiorem cavitatem inveftientem > produxerir, &

A N E U RI S M .

73

ita-fpiritus i fanguini fluiditatem & vibrationis vim conciliantes , retnuerit.

eque his adverfatur ecchymoma , in quo fanguis ex vena rupta eflufus intra vicinas carnes coagulatur & putrefcit. Nam fanguis venofus ,
quia minore mpetu & paucioribus fpiritibus , ex longo corde itinere ,
eftprxditus , ex vena rupta lente & minore mpetu egreditur, atque
ideo poros partium vicinarum laxat & per eos , paucos , quos habet ,
fpiritus disjicit & perdit ; ipfe vero in iis hxrens , ob paucitatem fpirituum , neceflari coagulationem ac deinde putredinem patitur.
Morbus hic valde 3 >ericulofm eft. Si enim remedia impofita relinquantur,. metus eft,neex putredine gangrxna-oriatur : im ea: amoveantur , metus eft ne ex feeutura hxmorragia , arger mox inter chirurgorum manus exfpiret,
a Vtmulofu.') Ingentia ancurifmatain axillis, inguibus, aliifque partibus , in quibus inlignia rafa curationem
non admitrunt, ououiani ab inciiione
cutis tanta faspc fequitur fanguims eruptio, ut moriatur seger, ergo non inri
parva aneurifmata, Sc quec in parte mo
bil! & valis non adeo infignibus pix
el ita funt aperienda.
Hic morbus fxpc producitur in partu

laboriofo , nam quia tum parturient

animam lire refpirationem inhiba, ma
jor fit fanguinis motus : bine fit , ucfi
vas aliquod fanguineum fuetit obftruftum , vel vlvula in eo fuciir rcvulfa
vas illud tumfit', & aporiatur, quod
ettam folo mpetu fieri poteft , quern
acquirit fanguis incalefcens aut etiam
eifcrvefcens ex refpirationis cohibitione.

a Prudenri itaque chhutgia hic opus eft ; qux ita inftitui debet : piim
fupra aneurifma brachio finiftro denudato injiciatur fafcia linea vel lanea
fatis lata > caque ita arete adftringatur , ut nullus pulfus circa carpum percipiatur. Eo facto, amoveantur omnia , qux aneurifmati vulncratoadhibita fuerint. Ac deinde, quia ob adftricbm eo modo arteriam nullus
fanguis ex vulnere egredietur , in tantum amplietur acutiifimo fcalpello
vulnufculum aneurifmatis , ita ut tota ejus cavitas,& arteria ea contenta j
confpici polit , cavitafque ab omni contento fanguine emundetur. Si
turn arteria: vulnufculum oculis non pcrcipiatur , laxanda nonnihil erit
fafcia brachio injecta , quo fanguis ex arteria egrcdens vulnufculum ejus
clare indicabit ; eaque deinde ruris , ad arteriam claudendam , fortiter
erit adftingenda. Ac poftea acus curva r filum fatis forte & duplicatura
trahens , tab arteria , fupra ejus vulnufculum , erit tranfmittend a , filupiYyyy 3
.
que

M E D I A T I
7*
que ub fubducendum -, fili capita deinde in nodum *
mligantem erunt iterara atcjue iteram conftringenda. CJuibus peractis , artera ligata , paulo infra vulnufc ulum ejus , erit refecanda > tafque intra cutim & carnes vicinas facta , & cutcula cjuafi vcitiu,
erit detergen tibus emundanda ; & deinde carne per remedia farcotica replenda. Relincjuenda utem capita fili in nodum conftricta in vulnere
tamdiu , donee fponte excidant. Ubi exciderint , extreroitas refect*
arteria: carne recens gnrt a erit claufa , ita ut profundendi oguinis fit futurus metus.
a Vruienti iuqe cbirurgid hie
tft. ) I n pa :tibus . ubi os fubftcrnitur ,
artcriis facilior deligatio eft.
Magna ancurifmata in partibus , ubi
infgnia flint rafa i curat ioncm non ad
mittuot.
Ubi aneurina in rafia majorions
fuei it minime eft aperiendum , fed tan
tum adftringentia apponantur : inter
qua: pri ne ipat u m obcinet Ctput
lapid. bttnutit , CoUoibar vitrioli h ft
fuo lib*rtttan,vitrial. cyprin, fanguudraHate arftiflime (uperligentur , &

Ri ve ri us cent.}, obier r. aj. ir

caratum fiiiffe aneurfma cataplanatibus ad ftj rigen tibus ex Bs , tmgii.
aliifque compeftu teeto (5 dbmnsevi
Et tertio quoqu e die mmucatis; qui.
bus fafeia arftiflma foperioducebamr,
3c per tres menfes curatum eft : form
quia materia exaruit.
Ri veri us obferr. comm. >. Pasuret XI L pag. 4 $ 4- Splenia part aJmovet, decocto adfttiagentevmWu Cupet induca fafeia
:

XII.
MEDICATIO

VIRI,

GANGRENA

AfILICTI,
Vir a 40. annorum , robuftus , poft ccenam > bene potus , medi
hyeme , in ftabulo , cujus feneftrar erant apertar , fe ad dormien

damcompoit. Afomno furgens $ vix potent movere , iniifque

exiguus erat infus color in iis apparebat lvidos.
a 40 Jnnorum.) addit , ut I hyeroe paftoribus S exeubs militariin nu at rira oat urse , qa putavit pticas bus frequenter evenir,
externo frigori fefiftere pofle.
Livor principium eft mortis , 8t fib Color UvidM* ) Niger folctefleio goificat partem deitituinutn ,
parte plane emortua , malumque hoc
Tartes afifta in hoc argro Cant pedes ; quod eorum
difficultas , & livor probant.
Mrbus, quolaborat, eft "intemperies frgida & ptrida atquecoa*'
tagioa pedum , qua: fenis b ftuporem & movendi dificultatem ac Iivorem , c ex caloris nativi extinione inchoat, inducens, & ad vkina fa
cile prorepens , Gangratu appcllari folet.
a Inttmptritt.) Potras hate intempe- ' fuit,
ries efteonfequens aicftu.
j Ex Aotit MM (Sc.) Quia fer.
- b Smporem. ) rgo nervornm ob- mentum inbxrens parti corrumpit hufiru&io Si fequens inde fbeciditas ad- mores fini allapfos.
Caufa hujus morbi externa 1 eft aris frigus , in quo ger nohi , cocpore non fatis adrerfus arem frigidiorem munito , dormivit. Frigoris
enim vehementi calor nativus in pedibus valde fuit exftinclus ; quo fi
brilla: nervorum , pedibus inirtorum , ira fuerunt vitiatx , ut motum
pedibus impreflm ad cerebram fenfationis excitando; caula , fatis vald* tranfmittere ncqueant ; partefque njenftbiles cutis & vuinarum par
tium propter ingentem putredinem & corruptelam , ex frigore illo
jrucbm ita fuerunt corrupta , ut pedes jam liieant &itpeant.
a Eft ter* frigm. ) A figore fumino
aiqoando hic morbus oritur , pria fri
gore pori partis itaobftruuntur , ut fanguis & humores arteriofi non ampltns
ad partem iftam deferti poller , fed tan.
tum fubtilis vapor fanguinis & humo ad iftam partem perveniat , quae
paueulos humores, ibi adhac eiiftenKs i perpetuo digerunt Sc feniim acrioxcs , juin imo coirofivos juandoque

te cal
iftam rodon, ft pedetentim omites fi
bras nervofas abfeindunr , qui abfeifone partem niagii magi* obftruunr
S ftuptfaciunt taxienique fphacelum
tanquim maximum gradum , adeoque
mortem partis introducunt , St rnagis
magifquc prorepeodo tandem partes nas ultcri us lira uli calamita i

Mot'

MEDICATO
734
Morbut hic e periculofiffimtu : cum fit magnus naturali ftatu receflus, 8c magna adfint fymtomata malum que hoc valde prarepere,
& brevi in fpacelum converti foleat.
Celrrima itaque Sc prudentiilima Curatione mox erit aggredienijs ;
eaque in corruptela: partium ablatione , & internperiei correctione , &
denique in partium, qua: aperientur , confohdatione confiftet.
a In corrupted er .) Pjrtcs Qni de
fend poflunt leniteradringentibus , \
incidentibus , ut Bolo, Scordio,terra figill. & aceto; fub forma epithematis
adhibe.
Scordium in vino Coum quoque adbiberi folet in forma epithematis. Aut
aqua falita cum icotdio , aut aqua calcis
viva;.

Theriaca adhibetur , ut excitetur,

confervetur humorum fermentacio in
parte fani.
Aliiutuntur Tino abfyntbirectiminfufo fcordio.
Sicinfpiritu vint aliqmndo infunditur alo ant myrrha , aut hotum pulve
ret copioli, quoque iofpergipofuot par
ti emorienti.

Statim itacjue pedibus applicetur tale emplabum , calerciens V coiruptelam ftftens:

2. a Rad. rapbani horttnfis,
Rapi an. No. j.
Ctntundantur m mortario addendofem.
Sjnapios j.
Pub. cariophor. jiij.
Ol. fem. Uni , jugland. veteris an. q. f.
U. &bF. Emplaftrum , calid applicandum pedibus
per unum diem , acerque in calido loco decumbar.
a Rad. rapbani.) Plurimum hie utunturrad. Ariftolochix rotunda; , &
eedoarix, qua; hic valdefunr efficaces.
Interne exhibentur ocuL cancri cum
aceto ff ufo ad cochlear unum.
Membra lavantur aqu theriacali , &
quid inflammationi milc adfucri t,ad-

ditorcamphora : vel in vino abfyntriite

macera fcordium , alon Sc myrrham :
Cum linteithocfuptrponatur.
Emplaftrum auctoris conftat exealidis multo falevolatili prseditis, &ah>
betur , ut acidum i

Si contingat malum ad internas partes extendi* ailico fearificariooes

fatis profunda; uique ad vi vam carnem funt adhibenda* , ita ut languis
egrediatur.
atffl

"iE

iE.

75?
a JHco fctrificttiones.) Oportet loca cent, t, obfery. 8 6. & obfervat. comm.
gangrxnata fcarificare , donee xgcr do- Samuele Formio Medico, &Chirurlorcm f:ntiat , ut videatur , quam pro gix Magiftro Monipelicn , &
funde mots pcnetravetit , & tura appHcari debent medicamenta .*, vide Riv.

Deinde partes laventur aqu fala , vel fpritu virii , in quo unguentum a*gyptiacum eft diflolutum : & lotio fit valdf calida. Poftea adhibeatur taie unguentum ; quod prarftantiifimum eft ad omnem putredinem Se ulceris malignitatem fiftendam & tollendam.
2j,. Fioris arts , aluminis , mellis corn. an. iij.
Aceti acerrimi v. faits, com.
Vitrioli.rom. j3. fublimati pulverif. 3ij.
Bulliant. & F. Unguentum.
JEgyptiacum.) Et camphora etiam.
Aliquando applicatur butyrum antiirionii, quod rcificatum implici modo
melius cfl, quia fubtilitate flu magis pe.
nctrat , Si minus hxret in pons.
b Talc unguentum.) Unguentum au
ctoris fatis bonum eft.
Hic etiam profunt ol.hyperici, hyoftj.tmi V baifamm Utnrnm.
Rivetius obfervatione Formio communicu xxiv cxemplum habet gan-

granx , ejufque inralefcemis , ut racmbri ( fcilicet tibia: ) ampntatio ftatura.

eilet curati aqua1 , in qu 'calx cum
cret coca; erant.
Quidam pro fecreto babent ftercus
anferinum cum fino pot um , Si ex tri,
fecus applicatum , quod icmcdium eft
prxftantiffimum.
Si Pharmacia non fuccedat , tentan
da cftCkirurgiai

Si ita putredo iuperetur , a cfcara feparanda eft appofito emplaftro er

cjuinque farinis , fabar. fc. Uni, fxnugraci , horda , lupinorum , vel alio
vxaib.
a Efcara ftptrdndd t.) Ad feparan- \ tbertHutk etiam funt tjjtmit. Camdum oxymel.icyllit. Sc ung. Egypt. po- I phora optimum eft
tentia funt remedia. Ol, dt Uteribus S \
Quod fi eque per fiftatur corruptela , igne utendum.
Eoque nihil etiam proficiente , pedes erunt exfeindendi : ex Parei
fententia in carne viva ; ex Fallopii , in parte mortu , in confinio
vivar : qua; deinde poft feionem cauteriis actualibus aduranda } doee
a^er calorem cauteriorum fentiat.
Zzzz

. ME-1

'

< -

M E D I A T I

LUXATIONE

S E N I S,
FEMORIS

Laborantis.
SEnex ixagenarius , impmdena'us domo in plateara lubricara egrediens > natibus in terram Iapidibus ftratam vehement! imperii lapfus
eft ^atque hinc tumorem habet durum> circa dextram & exteriorem oibs
coxendicis partem. Cms finiftrum dextro eft longius. Terrt dextram movere nequit. Tarn e vehementum patitnr dolorem , nr ejulatibus totam domum rcplcat.
a Ptxtro longius. 7 Quia os luxaturn pcrfeda lu xacio vocaror . com rano
extra acetabulum fuum mufculis & ten- tur tantum tendinis , , i\*
dmibus fuis reirahitur verfus princi- ut in acetbulo fuo coaiincii os ftmotit
piumeoium.
vixpoffir.
b Mover i>eflwr.)MotuJaooIetur,qoia
Vehtmrnttm ohttm ) Propteretoos non firmatur in acetbulo fuo. Im- ; lentam diftenlioucm 1igamentorem.
>
Tars, quar precipu in hoc gro afncirur , eft femur dcxtrum : mod
ex ejus brevitate, tumore , dolore , & motu impedito pateettorbw , qui ipim torcjuet , eft luxatio , qua os temoris dextri
ex acetbulo fo deturbattim veris fuperiora afcendit.
Eaque ex tumore circa exrernam & luperiorem ofs coxendicis dextri partem exiftente jjtem ex cruris dextri brevitate , eft manifefh.
Cduft hujus morbi externa a eft vehemens ille lapfus , natibus in duram terram magno mpetu faebs ; quo os femoris , ex acetbulo verfus
fuperiora propulfum , facit tumorem. & cruris- dextri brevitatm :
premens vero ibidem ervos , parte/que alias acuto ienfu prxditas , gtniem dolorem excitt*

a E vthtmens Ufjm.~\ Per vim lap- quod'tamen fieri non potuit, quin lifu, &duritiem lapidum fubftratorum gamentadebucrint laxari , quae fpoote
caput offis ex acetbulo fuo eft exceffijm, u iterum contrahuntur, 8c ojwfua
tta

LUXATIONIS FEMORIS."
tribiint extra acetabulum fuum ; otiturque luxatio, & crus illud fit brevius;
intrim ligamenta, aux fane in parte
oppoiiti, nugi s tenduptur, quam fo-

757
lebant naturaliter , hinc magnus oritur
dolor, acquc base perfecta vocatur luxatio.
.

Luxatiohxc dfficulter potent reftitui , propter validos mufculos,

qui locum affectum circumitant ; & difficulter , propter ligamenti ca
pitis remoris relaxationem , in loco fiio , ubi reflitutio ruerit racb , potexit retineri. Affiilgct tamen baud parva fpes curationis, cjuia afledus
ft recens. Claudicado autem vix evitari poterit.
a Difficulter.) Inluxatione perfecta
( fi curatio aliquaindiu neglecta ) folct
ilia fieri difficilis , adeo ut luxatio poftea
aon pofit bene cur.iri , quia interca hu
mor irte glutinofus, qui Temper in articulat ionibus inTcni tur in callum induratur , & acetabulum quodammodo im plet, & quafi aliquid cartilaginofum in
-acetbulo nafcitur: quare cum caput oftt luxati in acetabulum fuum repontrur', itlud non potcft totum ingredi , ut
antea; ideoque licet ligamenta adftrin-

gentibus aliilque contrarias nihil poteft prodeiTc propter ilium callum in

caritate oflis genitum : & cum mufculi, ktendines poftea vel tantillum la
xan tur , os itcrum ex acetbulo fuo relabitur.
In luxatione imperfect! Curatio auoquc folct cflcdifficili, quoties per Jongum tempus jam connrmatam incipiunt habere longitudincm przternaturalcm.

a Curatio peragetur chirurgica exteniione , preffione , & retentione.

a Cuutie ptrsgitur.) Subjefto pulvi- nus vero ponitur, fi antrorfum facta fir,
uari pronus ponitur arger , Ii luxatio dein femur cxtrahitur , ut in acetabu
cxtrorfum anc retrorfum facta fit , fupi- lum fuum reponi poffic convenientes
Primo itacjue faciis , in feamno Hippoeratis vel alia ratione re&c adJiibitis , femur verfiis inferiora trahatur j & deinde premendo in acetabu
lum reducatur ; ubi reduebm ruerit , a medicamenta funt adhibenda ,
cjua; inflammationem prohibent, dolorem fedant , & ligamenta laxata
conftringunt : & porro fafeiis laborandum , ut femur in loco fuo retineatur.
a Mediumtnu funt ttih'Aeni*. ) Port plaftra , Sc ungenta cum fubtilitate
oflis repoli tionem in priftinum fuum lo leniter adftrtngentia : de quibus omni
cum, xger aliquamdiu im mot us jaceat , bus vide lib, r;. cap te 29. ad
fc quieca t in lelo , adhibcantut cra- 48. tifque.
ZZZZ 2

XVI. ME-

XIV.
MEDICATIO

SCO

JUVENIS,

TO

Laborantis.
i
IUvenis 28. annos natas , temperamento melancholicus , pcft er
rores varios in vichi commiflos'incidit in tertianam , oua convalecens c pcrcepit in hypochondrio finiftro tumorcm durum ? cura repirandi difficultatc. Adeft ipfi febrcula , per accciones quotient invadens.
Color faciei eft ex pallido fuicus. Crura debilia macuJis qinbuiaD fublividis i variis Jocis , Ant notata. Gingiv a: tmida: , ienrer conrsflx, clanguincm emittunt. fHaIitus oris fcetet.. $ Appedtus irJc
proftratus. h Multum fitit.
a 48 -yfnnorum (Sc.) Infantes cnim
X310 hoc morbo tentantur , nili paretics
peflmo exemple ipfi< exhibeant omnis
generis alimenta craTa , vifeofa & dura,
fumo, falc, aceto condita, & rento in
durata.
ErrortiX) Debuiilnt Iii errores
pcciatim expreifi fuifle. '
Ptrcipit tumorcm.) Tumor hypochondriinon iemper adeft, fed tarnen
poteft adefle : (ic aliquando vel raro tu
mor licnis adeft , tune nempe adeft,cum
fanguis ti mu multa vifcoutc forte
fortuna lienem obruat.
d Cinu.rejpirandi difficultttte.) Refpirandidifficultas huic pteftad.
efle, licet tumores, obftruftones lic
nis , hepatis , pancreatis , mefenter
&c. non adnt : nam poteft provenire
ipaucitate, & torporc fpitituum ani-

malium , qui excitantut Engui

e craflo , &fixo, el quia ab uufngidorum nervi diaphragmant quodammodo funt obftrucii.
e Sdngitinem tmitmnt ) Ubi girgjta
facile fanguinem emittunt, nonkmpct
eftccrtuiTj lignum feorbuti , cam quibus vafa fanguinca naturaliter piojcfuperficiem excurrunt gingtvaruro i iis
Ivi contatu fanguis crhinditut , etiam
in ftnillmis , & tunc lignum noa eft
feorbuti.
Ubi vero ex gingivis praeter tudincm languis facile exprimirur ,tunc
pro lgno feorbuti haberi poteft.
Prax'p'uum vero feorbuti lignum fuat
macul.r liviJa: apparentes in bncbiis,
&cruribus, qua: fubinde difparrnr , &
locum mutant ; nec non fpontantr lafiitudines.
Marc

SCORBUT

I.

739
Macula: ant cm fcorbuticxoriuntur,
g ~4ppcttttu profitait*. ) Appctiuis
quod fal & acidum poros arteriarum quoque non Temper eft pr'oftratus, fed
ihagis apcriant , iia ut partcula: qux- aIiqu:ndo debito hiajor eft.
h btnltumU't ) Sitis, liadit,cftab
damvifcofx , craiTx, Si tcrreftrcs etiam
cxtravafcntur. Ha: partcula; autcm obltruftionc vaforum falivalium.
cum prx craitie fua circularionemabUrinx multum variant in hoc mor
folvere nequcant , & conim vchiculum bo , adco ut - (nt craiTx , & pluriexhaletur, ibi hxrcnt, & maculas ef- mo fedimcnto refertx s aliquando te
ficiunt , quia autcm continue novi ex nues, & aqucx i quamvis hujus mutafanguinc humores appelluntur , hinc tionisnulladetur manifefta caufa. Sic
altquando partculas illx fus liantes ite- coloris aliquando funt albicantis , mox
rum abrjpiuntur , Sc in alium locum rubicundi, vel ekrintj & bene notanitcrum deponunturck hxrent : hincquc dum eft , quod habet Ri vcrius , quodoritur macularum illarum mobilitas.
que valde convenir cum i is , qux nos
f Habi'tub orit facta, ) Oris feetor de minis farpe diximus, quod color ruventrculo oritur , Sc inteftinis propter bicundus iis non lit bile, fed multo
vcntrtculi orificia nonfatisclaufa , undc fale ipis permixto , cujus indicium eft
halitus .fcetcntcs ex inteftinis adosaf- tanta, qux inillis adeft, aliquando acri
furgunt , iicque efflantur ; vel quia in monia , ut ardor j & ftillicidium inde
gingivic corruptio qua:dam eft abhu- oriatur.
nioribusfcetidis.
Afficiuntur in hoc xgro lien , ut patet ex tumore , in imiftro hypochondrio percepto r & refpirandi dimcultate ; item cor , ut docet febris i 3 item hepar pancreas , ventriculus ac pulmo , ut confit ex .fufco pailidocjue vultu ; & ex ftore halits oris ; crura quoque , ut probat,
eorum debilitas & maculofus livor ; deniquc cthmgingtvx , quod con
fit ex fanguine , levi preffione > ex iis emanante.
,,
a Hepar.) Ejusaffefti in hifioria nullum excitt argumentum.
Morbus precipuus , cjui grum notrum affligit, aeft intemperies
cjuccdam Batavis endemia , frofa , crafl'a , acris ,. & maligna viicerum ,
chylofi , chymofi, & hicmatofi infervientium ; qua;, prater febrim , ha
lits fectorem gingivarum tumorcm , earuraque levi contaftu fanguinis
emilTionem , crurum in motu debilitatem , corumque ubvidas macu
las i ac licnis vicinorumque vifcerum obflrucTtiones & tumcrem inducens , Scorbutus vulgo appelletur.
a Efi iniemperits.)\\edici folent fcorbuttim revocare ad morbos licnis , Si
afteionem hypochondriacam , & re
vera morbi quoque funt cognati, quia

ifs fxpe multum falis fui. aci Jive , aut

terreftiis materia lief. la feorbuto au
tcm nonraro lefal aut acidum eft valde
acte , Si nonnih corroirum.
Zezz }
Ca-

74o

M E D I A T I .

Caufa procatarttica hujus morbi eft varias error in viclu commils;

quo cacochymia in corpore genita , & tertiana tandem producta > dentem huic morbo prxbuit caufam. Ea vero per moram ulterius cor
rupta , ac vifceribus 6c fanguini aliifque partibus peculiarem a quaJitatem
cralTam,fixam & acrem , ac malignam , fymtomata jam commemorata
producentem imprimens , continent hujus morbi 6c lymtomatum e
caufa.
Qutlitttm crtffam , fxtm iSc. )
Morbi hujus cjLiij conduit piascipuein
faneuinc multo file fixo , ! etiam acidonxo aut terreftri nutcrii imprargruto, ad qua:, ianguincm introducen-

da , non parum facit acr talibai particulis fcatens , qui per rcfpiritionem attraftus communicat illas aitkulu
cum fanguinc , lie morbuin ptotcic

Ea enim fanguini mifta , & quotidie vehementius in corde cum malignitate efrervefcens , producit febriculam quotidie invadentem. Lieni
copiofius impafta , producit in eo obftruiones > & tumorem in fitun
hypochondria perceptibilem. Copique fu pancreas & meinterium itendens , atque hmc Jiberam diaphragmatis depreflonem , in in/pirando neceflriam , impediens , refpirandi inducit difjicultatem, Ad vuhrn
devecb, ex fufeo pallidum ao colore ilium #r. In erara defeendens,
ibique ob gravitatem & crafitiem barrens , muculos fu intemperie a
motum facit ineptiores & debiles , & cutim ibidem , exefis vafcus capillaribus , ubnigro Co colore variis locis tingens , multas maculas bri
dt run bus imprimit. ln gingivas copiofius efHifa, copia fu ibi facir,
earum tumorem , kferimoni vafa pene exedens , ad kvilimum contacbmJanguinb in its excitt perfuonem. Ad pal in onus Sc os delata,
ibique foerorem contrahen s, & cum are exfpirata , halitus fortidifscit
expirationem. Dum vero aquofiores quardam ejus partes in ventriculum
eflnduntur, ibique fuccum , qui famem excitare folet , vitians> teilit
jamen ; in a:fophagum ver falfis quibufdam 6c calidioribus eftufa parti
bus, inducit fitim.
Morbus hie , propter malignitatem , & vifeerum iftorum aifeSionera
gravem, a eft periculofus. Quia tarnen haud altas egit radices, fpes&njtionis ampia afrulget. Verm Curatio ejus gnaviter erit aggredienda.
a Ttriculoftu.) Melancholiam.gingi- pentibus nempe fquammulis ccis
varum erofiones.virium imbecilliratem, pr:edurts, tenuibus au tinterdum craffio.
8c clephamiafin producerc poteil, erum- nbus i fie etiam corporis maciem : rum
MM

SCORBUT
Mies corporis oritur craffitie vel vid
otitate obftrucnte , aut ab acredtne
fanguin, & hamorum , hoCcft,acido&falfo partibut folidis aliquid lccum ab ripente.

I.

Heitmann inquit , feemmas hunc

moibum ferre pofle, ad annos if.vcl
10. Mafeulos Vero non affligi b 7.
8. annos: hxc tarnen obcr vatio eft
non valdc certa.

a laque confiftet in caufa: antecedentis & continentis ablatione & vifcerum,fangninis,&aliaram afteebram partium intemperie , per attenuantia^perientia, &vohtiIifantia , correftione, & obtrudionum aperrione.
a Baque confflet.) Curado conffHt in
attenuatione , & volariliitiooefnguinis , unde fimul tolluntur obftrmf! iones.
ptime inomni morbo melancholico
inltituitur vensefe&io : fie igitut Sc in
fserbuto , qui ad melancholiam quo-

queaccedit, utilis ea eft ; ut fanguinis

fixi, craflique evacuat parte fenfim laudabiliter reflituatur , ut medicaments
pofleafaoguinem melius pervadant , Sc
tegant.

Prarfcribatur itaque prim taie apozema alteram & purgans, ubi fanguis ad uncias fex vel octo ipfi fuerit edufais :
2J... Rad. eieber ,famuli , petrofelin. an. j.
Raphani rutet $j f.
Capparum , tamartfei an. $f.
Herbar, euborii acetoft , .irdut benedielt , fumaria,
BecabungA, n.ifturt.an. m.j
Cochlearia m.ij.
Sem.anif, faniculi an. 3;'. tamarind, $\).
Decoqttantur in aq. bordei ad lib. ). f. addenda fub nem decoSionfol.fenna j. mechoacanna , agarici an. 3j. cinnamomi
Colatura adde fyr. delimontbus %]f fpitit. vkrioligutt.xv.
Mifce F. Apozema , de quo fumt ger quotidie mane 3*iiij..
ret v. jejunus.
Prim tale apotema
Auftoris
Rtphanm pofTct in eau acido admitti,
apozema hic convenir , fi paululum non vero hic , ubi febris dert.
folummodo immutetur , adeoque fie
Cappar.
Tamarif.i. une. j.
fefe habet.
Herb, cichor.
J}, Rad. polypod. qnerein. unc.j.
Gettos ( incafu (alio)
Zarxap. une. j fem.
Card, btntd.
Bryon. une. fem.
Herb, fumar, a. m. j.
Ptirofel.
Sem. antft.
Stipit. amar, ditlc. Ugn. fantal,
fattic, . drag. j.
alb, a. nue. j.
Tama-

74*

MEDI CA T I

inftituarur purgatio, ut h ameres M

pra:parati evacuentu-r ex e tn ' uti.
aut Up. itxuii , aut belieb, nigr. ite.
Tunc tf. rum per fex aut feptrm&a
ufurpetur apozema ; po quos Tecunda
fequetur purgatio; port ntervenur natu
dies, quo i urfum bibatur apozema,
tum potensdetui fudorifcrum, ut mix
tura fanguinis reitituatur,
attenuenrur , vifcofadifcerpanrar,- & porro
fudoriferis farpius eil utendum , eriam
loco falium ex cineribus faftorimj flu
polTunt Tales eflcntiales hetbaxom.
Curatio tarnen varit pro tempera,
meneo a-gri : Si enim merit calidioris
temperamenti rruitra omnibus calidis
antilcorbuticis agitur, fed turn omnia
acida volatiliaTunt uTurpanda, proipiritu vitrioli ufurpetur ipirirus nit ri &(
profile tartar vitriojaro, tartarus m.
tratus. Si acidum fixam abundet in ;tguine, cxbiberi pounr omnia cbbeata , & cri a m !, cancr. corail. &c.
Hic profunt omnia meca,tnt&u.,epz
Tale vel acido volatiUfuntprzdiu.ut
etiam aquae minerales acidulz. &c. at*
tendendo Temper, an acidum peccer , an
fat.
Apozemate abfumto , idem, vel fimile ex antifcorbuticis , repctatur , ac de eo bis tervc in die hauftus bibatur.
Interim hoc lhiimentum ventri , & preirtim lieni , adhibeatur :
. .Ol. capparnm,
tsicetiforth an. iij.
Vim malvatici j.
...
Bulliant ad vint & confumt'tonm ; tU hide addc
Adipit anferiui,
MedulUcrurttmbouman.^f..
. Cum Cera (j. f. F. Linimentum , -quo ungatur totus ventero
lid , & pracipu finiftrurn hypochondrium.
a linimentum.) Sordidum & in effi- ternis tenramus , ni interne fimul &
cax eil remedium .& fruftra aliquid ex- praeeipuefiat curarie.
- t Vu.
TitmdrirJor. in cdfu ftlino )
une. ij.
Coq. port infuf. c.iliii. fuffic. ex aqua
chalibeat. acvin.a. ad lib. iv. Tub
fincm decoitionis addc. Herb m Hurt. an.
Bebung, a. m. j.
fochUjr. m. ij. .
Colac. addc.
Syr. de limon, une. iij.
oxymell.jeylltt. une. j. fem,
Sfir.viirioli gutt. xxr. In cafu aci
do, add. fil.voUt. trottet, fee. v.
M. Apozema. Dcquo
fumat zger ter quaterve quotidie une.
iij. vel iv.
Guajacum additur , ad lit intempe
ries rugida , <nx plerumque folct adelle. - ' " , ''.
Addi quoquepoteft tartarus. opus
lit acidum roanle introduci in ianguinem : Si fcbris ad lit aut calida intempe
ries , coquantur in vino rhenano , aut
in cafu acido in vino gallico. Colat.
addc alicujiK Talis fudonfri drag, j.fem.
prxfertim in cafu acido & terr citri.
Poftquam per quinqu aut fex dies
arger apozcraate ufus eft , folito more ;

OR

BU

TI

Pro gingivis fanguinolentis a utatur hac oris collutione^

. Cort.frunor.filvefiriumg).
CocblearU , naflurtii aquatici atu m, ].
Rofar. rub. .f.
BaLtuior. 3ij.
*
Coq. in aqux chaltbeat* q.f. ad lib.].
Colatura adde fyr.rofar,t d'union an. j.
!
Aluminis j. Mife > F. oris collutio.
a V bac oris coUutiont.) Externa j
jtbm. 3j
ad gingivas, & ftorem oris ( nil caufa
Bulliant, dein adde
fit in folo ore) omnia in Hum adhiPulv. Jabin,
bcntur, non adlnt interna, & tum

NucMOfthdt*
tartanas vitriolants ad gingivas & denCornu ttrvi ut an. Jtes fricando: optimus & praitaotiffimus
M.i.
eft. Alias
Si caro eingivarum luzuriat cam
fy. Sah, u. 5j.
for cipe aufer , & inunge ungento
Balaufl. 5v;.
JEgyftiaco
M. f. Pulvis.
uium.ufi. cum
Aut. Mdtittfrm^i],
Milte, 1
Utatur ctiam f.vpius mal aurantiis & citriis , cum cortieibus in tcflbllas difltis > & eorum iueco expreflb cum eibis.
Ad maculas crurum a hoc lavacro utatur mane , & veperi eubitum
iturus:
2)1. Abfmthii, rmfmariniy malva , falvu , namii,
Flor, rofar. an. .).
. r
Coquantur in aq.com. q.f. pro Loone pedum > eoejue fovea<ur loca aflcb maculis.
a Hoc Uvcro utatur. ) Ad maculas j
feorbuticas auftor habet lotionem pc- 1
dum , qux Ge mutator :
Rorifmar.
Sabina.
Xaurt. a. m. j. fem.
Sal. commun* m.j.

Coq. in aq. Comm. q. f. pro lotione

pedum > caque fovcantur loca
maculis infeta
Hujus auctoris lotioni pedum poflunt
addict ism nitri, Sc fulphuris a. drag,
], vd une. fem. ut tanto melius pene,
tut.

i
Inviimmiont Air i fit tenuis, purus, patens, temperatuj. Cibut
Aaaaa ''~
fit

M E D I A T I

fit parcas t boni fucci , facilis co&ionis , attenuans , ex pane bene fe

rnentat tritceo , carnibus avium montanarum , vervecum , galnicos,
paflulis , amigdalis > cariis , prunis , beta , petroelini & ridwx
radicibus. a Pemeriamoarcus, fit cerevifia tenuiot , bene defareata &
fermentata , lpulo vel abfinthio bene cond ita , vinum oligophorum.
Soturna fit moderatus , buti&wwm cerperit. Fugiat t rit tum. ExcrtmtMA alvi vel natura , vel arte atfumtis repondeant.
a Petjnr.) la fu acido cerevifia non t rhenanum in felino caa,
fit acida, abfiincndum , a multo aceto,! b V'ti motn corporis.) Montar
tem febrisatque ardor abt,vinumad- | pons proficuiu.
it titur generofum gillicum acido,

. ' , l X V.
MEDICATIO

ARTHRITIDE

VIRI,

VAGA,

Belgicdil,
Laborants.

Vif 42. annoBim , natione Weftphalus jam ab al^ucr tempore

cruciatur doloribus , in variis corporis membris , ici potiiHmum in dorfo & lumbis , ipfum , inflar vermiculorum rodentimn ,
torquentibus. Adeft etiam quasdam articulorum movendorum impo
tencia Soient dolores hi unam aliquaminhocargroinvadere
& deinde cleri difeurfu in alias <t transferri : ita ut , fopitis doloribiu pe
dum, ilico fcapula: afficiantur ; iifqu jam tranquilas $ vefb'gio manus
crucientur , ac ita per omnes artus difiliant. e Nohietiam magis, quam
jntcrdiu, exacerbantur, ' Urinas non mukum ionoium urinis ducre
puit.

ARTHRITIDIS

VAG^.

745
pant. S Vermiculi quidem interdum in fundo matulae , & interdum etiam
in alvi fecibus confpiciuntur. Interdum tumor eft circa articulationes ;
oui ubi diu durt excitt h maculas > inflar corbuticarum lvidas. Alvus
tepe eft adftriclior.
a 41 . ) Non u ti podagra fe deferuntur ex un parte in aJiam ; aut
ces potiffimum , fed etiam adolefccntcs vi circulation , aut dum per medicainvadir.
menta ex uno loco cxpelluntur ad ab Mbtltquo tmfore.) Durt aliquan- lium , ibique rodendo milcs produdo per menfes aliquot , & lefio fzpe cunt dolores. S lie dolores vagos aretiam tamdiu affligunrar.
chr iridis pofltint inducir, quod uti non
In dorfo lumh.) S.vp infime in efie impoffibile fiatoi mus , iic quoque
biachiis.
hoc pl crumque non obtinere putamus }
d Trusftrri. ) Hxc differentia ffl fufficiunt cmm humores aeres, ut vi
inter arthritidem banc & vulgarem ji- dimus ia dolore dentium, ubi dolores
il Ii tam atroces que ab humoribus a%.
e N08* eye.) Noilu dolor ingrave- cribus, quam a vermi bus produeuntur.
fcit: quia in lecto plus folcmusincalefVermiculos autem vivere poflt ta
Ccremultis ftragulis operti, hinc ma- humoribus , indicat acetum , in quo
fis commoventur humores, & dolores , numerofiflimi vermiculi faspe reperiunoc modo ingrarefcunt.
tur : aliquid enim aiTuetum efle alicui
f Vrinx non mulmm c.) Urina; . rei mu tum facit , ut hoc illud ferre pofnorum limites , quia homines alias iit: fic vesica ab urina non ledit , cum
fatis fani funt.
' ipfa illa urina in voluntar ic excreta ex.
g Vermiculi infundo c.) Vermiculi corict fiepe ipfa femora ; fie' lachtymx
quidam in fundo matula: funt & obfer- 1 oculisnon nocen t , licet aliquando ita
vantur ( inquit auftor ) quod fufpicio- acres fiat, utipfas excorient genas, qua;
nem polt morete , an hujus morbi ef- funt partes oculis multo robuftiores.
fentia non confiftat in vermiculis repen - , In omni ferme corporis parte reperti
tibus per tubulosnori corporis. .
quidem funt vermes , adeo ut non valde
Kircherus ponit in peile verjmuailos mira debeat videri ilia opinio , quam
in fanguine verfari.
_ J modo propofuimuf.
Sie in Germania communis opinio] h * lvido*. ) Macula; livid*
eft, cum inThermas adfercntur infan indicant feorbutum huic morbo corates, qui atrophia laboran t , quod ver plicatum ciTe , quae produeuntur ma
miculi circa dor capita fua exferant, teria nais crail , & fixi , quam ut
quibiis abfciffis fanentur infantes: quod polt tranfpirare per poros , nine fub
lignum efle videtur , vermiculos is par-] cutcula hxrens, maculas illas produ
eibiis poc rerlri , qui cum humoribus cir.
Afficiuntur in hoc argro , fecundum articulationes , varia corporis
membra, utbrachia, 8c crura , fed potfliraum dor[um & lumbi ; idcjue ex vagis iftrs doloribus , partes illas torquentibus > itemexmaculjs
Aaaaa 1
livi-

ME D I A i a
74'
lividis partes illas poft diuturniores dolores obfidenribus , pater. ciuntur etiam renes & intefima ; quod ex vermiculis , in urirta&lvifecibus interdum confpeftis , eft manifestum;
Morbus, quixgrum hunc arrligit, eft a intemperies quardam nis Weftphais, Gelris , aliifque vicinis populis endemia , ferofa , zens,
volatilis , & maligna ; qua; in varias jara commemoratas corporis partes
fubito & per vices delata , eaque corroivis doloribus torquem , tumque eorum juftum impedais , & maculas lividas interdum inducens ,
latin Arthritis vaga endmica , & BelgiccDe / vel fie !
0enD9Ot/ appellarifokt..
a Intemperies Wejlpbal Sc tndtmu. ) Ccrtum eft , morbos quofdam
regionibus quibufdam proprios ciTc ,
quod dependet qujdam aeris,
aquarum & exhalatkmum fubterranearum, conftitutione.
Sic arthritis vaga multo /miliarior
eftin Wcftphalia , quam in hisregionibus.
Sic fcorbutus in gallia incognitus, Wc
famihari eft. Htcncphritis etiam oiet magis obtinere, quem quibufdam a
Iiis in regionibus.
b Strafe, acr/e.) In hoc aflclu pa
rum untura materia: vifeofa: & aciis

peccat, qua: cam fangainepertoram

corpus defertur , ita ur , icumfjDmi.
ne in dgitos pedis devolrimr, Sc ibi
momentaneam obftruftiom m , * rellicationem exitet , tune ibidem loci
dokt : at cum i fequenri fmoumeiait
deturbatur, dolores ibidieociriu /*
mfttunt , / nalr parte gatcHR
ita ut inter faune, & arrarmderr rulgtrem nulla alia fit dificrcniii,<iim c^uod,
ibi dolores magis funt fcxi , bic re
magis vagi : hxc tarnen raateriahunc
afTeclum excitaos , licet fit pao, non
tamcn admodum volaulis eft; amabas
per corporis poros defiaretut.

[ hujus morbofa; intemperiei fanguinis , eft aris Weftprulisr &

vicinorum locorum peculiaris pravitas; quaralimenra , & corpora incolarum nonnulla ad hoc apta , ita vitiat , talemque intempericm farcuinis
inducit , cjuai ipfos jam commemoratis fymtomatis quam ravuirjc
torquer.
Morbus hic , dolram vehemenri , & ob intemperiei lux gravitatem P marifmum & fibjof ulcera induccre/blet j atque ideo diligenti' Curatione erit impugnandus,
a Tr.tadorum vehemmU.) Prs do
M arifmum.) Quia ateredo abradis
loribus continuis vigilia: oriripoflunt adpem, & carnes a ibris , aot fivernimiac, hinc febresj deliria &, Ia:pe miculi lnt , illx chylofum alimenium
mors- '
l.devo/anti-

ARTHRlTrms

VAGA

747
Eaque in pravorum humoram cduftione , & intemperiei itius ma
ligna: corretone , dolorifque placarione confflet.
a Edkionc.) Non facile recurren- I ponenda in lenienda humorum acrcdidum eft ad purgationes,fcdpotius opera I ne, auf occidendis vermiculis.
Primum itaque purgetur & alteretur arger a tali Apozemate:
. R.id.poljpod. querc. j.
Herb, falyit , betontet an. m. j.
Scabioft, rutt , abrotani an.p.j.
Sent, anifi , citri an. jij.
Tabular, mundat. Jp\
Coq. in aq. comm. lib. ij. ad media partis confumt'tonem
Addendafub finent decocTtonis fol. fennt 3xij.
Stent in tnfufo per noclem ; mane fiat exprefftofortist
Et deinde , cum liquore illo colato , per colum rurfus tranfmittantur lumbrici terreres vino abluti No. ix.
Et addatur faccbari q. f. adfaporis gratiam. De hoc Apoze
mate bis vel ter in die acger fumat iij. pro doll;
a TW aporentdie. )Cu*atio artkrttidis
vagx eadcrn eft ac anhritidis fixae , proindchicetiam conven:: apozema ex lignis,& radicibus Leviftici &c. ex herb,
majoran , leviftic. beton. &c. in quarta
lie ex medicationc praefcriptis. Sem, leviftic. papar, albi Flor. papaver Rhocad.
&c.

Coq invino (quod vinum non no

cet, fedprodeft, fed tantum nocet ra<
tionc calcisjli forte in tali foloprogntam lit ) in colat. diflolvc antimonii
diaph./ci-^. ij. ad lib. fingulas.
Sabina poteft etiam apozematiincoqm'.

Corpore ita purgato & alterato , a tali utatur arger porioner'

. Rad.fuccift j. ariflolochia rotund. 3j.

Herb.falvitnobilis , betontet an. .).

' Abrotani , rutt , vinca pervinct , fabint an. p. j.
Coq. in aq. fluvial q.f. ad confumt. med. part. adt&)$.
Cum fjujits decoeli exprei$ij. pro vice , trajiciantur
Lumprici terreftres , circuits in collo inftgniti Num. v.
Deinde a dm i fee tber'tact eletit 3./>w/v. cinnamomi Bj.
Sacchari quantum placet. Exhibeantur mane calide , & corpus
ttgatur adfudoremproliciendum.
A aaaa 3
a Tali

M E D I A T I .
74
, -rtli uttUUT ATtr fotione.) Vinum , ccus ex molctiina, cujus pori
in quo filicet albi exni fijnc, cpo fubtilifllma funcjrcplcti , quiule&cbu
fupponitur corpori xg:i , adco cortum , juvet.
Lmbrici ttrrtjires.) Tiudturarer- pusillocircumvolvatur, cujus fpmtet
mium Majalium potentiffiaia dicitur. valdeemollic, &opcirae dolores lenn.
Reliquacuratioex archritide fiai pe
Omnium tamen fecuriflima eft dim
fudorifera, nam cuiatio in fudoriferi tenda eft > nam omnia medic.menu ,
busconfiftk.
I ibi pnferipta, hie conveniunt , aullis
Externe in doloribut Tagis fumitur exceptio
Et rcpetatur hare potio diebus aliquot continuis ; imo > fi opus eft, per
aliquot leptimanas.
Magni ufus hie etiam eft fequens medicamentum , poft purgatiencs
cxhibitum:
. Lumbruos ttrreres in mortario,
Cum duobut cocblearibus vini,
Contufos, & fer fannum trajelos. No. iz.
Dcwde mifeeantur cum vim menfur.i dim:dut. De hoc Equorc fumantur cochlearia tria , mane , meridie , & ve/peri.
Quod fi in imam aliquam pattern procumbat virus , & abiceuum excitet; isutaperiatur, plantago cum lale adhibenda.
Abfcefl aperto > unguentum ex radicibus cicuta? aquatics: eft applicandum tale:
2.. Radices cicuta aqnatica q.f. etque ftupa madid.
Involute fub eineribus ad mollitt em coquantur , de'mdtcum
melle q. f, mifceantur in formam , yel confientum > Unguenti.
Utile hie ettam eft cataplafma ex radicibus figilli Salomonis , cum
aqu vel cerevifi cots.
Sunt, qui abfceilui aperto infpergunt pulverem talpa; viva? , inollula
combufta? m cieres. Hic cinis etiam intro fumitiir cum vino vel ceievifia per aliquot dies , lun crefcente , & etiam in ejus defcetu.
Alii fpem curationis torius ponunt in exhibitione infeti . quodBupreftis latine , JlDcptoOMt belgicc , k Cantarello italic vocatur. Ve
rum periculofirimus ejus eft uus.
lu duta Ar, fit punis, temperatus. Cibui fit parcus , boni faccit facilis coftionis , attenuans, ex pane bene fermentato triticeo j carnibus

LUIS

VENEREA

74?

vcrvecnis y gallinaceis , pafiulis , araigdalis , carias prunis cos ,

beta , petroelini & cichorii radicibus. Potus fit parcus , ex cerevifi
tenui , lpulo & abfintio condit , vino oligopboro, Sommu fit moderatus , ut & motui corporis. Fugint triitiam. Airus natura vcl arte bene
respondeat aflumtis.

XVI.
MEDICATIO
LUE

V I R I,

VENEREA,

Cum Gonorrhea Virulenta ,

Laborantis.

Vir triginta annoram , boni habitus t temperamento biliofus , quatriduo poft coitum cum mulieri cjuadam peratum , urinam frequenriuscafpitexcernere , dolorem inter mingendum , in meatu urinario ,
circa glandem , fentire. Poftride materiam albam , fiibflavam , guttatim ex urethra excrevit. Patitur jam frequentem penis cum dolo
re c eredionem. Pranerca d pili mcnto & capite copiof ipfi decidunt. Vultus, praintumeicentia , recepto lumine efulget: fubvefperam brachia , fcapulas , & tibias gravis invadir f dolor, qui tota g nocte
durt , & mane remittitur,
a Biliofus. ) Hoc facer poteft , ut '
gonorrhea citiiu fi.it virulenta: id
eft, fondent fernen coloris pranernaturalis & acre , alias etiam poflnt efl
tempcramenti pituitoii , cd acris &
fall.
fa , fubflivim.) Illud gonor
eft (implicit , hxc vero virulenta,

.) Saepe criam incurva,

tionem. Ercftio ilia eft a majori aut minon ftimulatione , produela ab humorc
corrolivo in hac lue haberi folita.
d Tili dcidant.) Ab humorum acredine exedenre glndulas exiguas adftantes poris cutis , ex quibus capilli promanear, hoc indicium eft, luis venerea; ,
ultra

7je

MEDIC AT I

ultra gonortheimjampromo.
\ g >S<iMrOPitut*,qn^WacrrsV
e lnif.) Sicutimmembranisasde- motus tarnen eft ob vifcoficattmlratns,
mitofislchydropicw.
1 quz propter caloren ex muludioc
f Doler.) Bubones etiam nafeuntur | ttragulorum exagitacur.
& inguinium & teftium duri tumores, \
Affictuntur in hoc segro penis , quot patet ex urina cum dolore cxcretione , & penis dolorifica eredione ; item glanduU proata & vefcult,feminaru , ut probat materia fubflava * guttatim excreta ;
( , utconftat , ex pilorumexjnento & capite defluvio ; &denique tib'u & bracbia , quod docent dolores , illas partes occupantes.
a Guttttim.) Sine voluptate& nvo-| . Tibi* & bracht*,) Refera toram
luntaric.
. 1 corpus afficitur.
Morbus ejus eft intemperies qua:dam vifeemm , chymoi & harmatofi
iniervientium , maligna, acris, Sccontagiofa: qu^ dolores braebiorum & tibiarum , fub notum ingravfcentes & mane mitecenres , pilorum in mento & capite defluvium ; materia: fubflava: ex urethra acretionem ; urina: ardorem ; & penis dolorificam erecb'onem concilians i Gonorrh* virulenta , vel potius ipla Lues venere* , goneimsi
virulenta comitata , appellari poteft.
,Cautprocaurc~lica hujusmorbi eft coitus , cum impuro & venerea
lue a laborante fcorto perahis ; quo per contagium maligna qualitas' fanguini penis & vicinarum partium fuit impri ; eaque cum ianguine circulante per totum corpus delata & diftributa > antecedens Viuyus
morbi fiiit caufa. In partibus vero aireis c pravam qualitatcm gignens,
& fymtomata commemorata excitans , eminens hiijus morbi eft
caufa.
a Laborante.) Aut altem magis la nem.
borante.
Vrivim qujtdtem.) Meli . Tcib Stnguini.) Primum quidem humo> ditatem'pituitae, & rnordaciiatem Catis
ribus circulantibus per penem aliafve corrofivi peregrini , & antea
partes folidas imprimatur , dein cum incognit.

lis vafa lympbatica tranfit. ad fanguiDum enim ex malignitate ifta in veficulis eminariis & a proihriscorrumpiturfemen , & acrimonia ipfis & meatui urinario conciliatur , ghndulxifta:adexcretionemftimulantur, porique eaxum nimis laxantur,
quo

LUIS

VENEREA

^5

quo materia corrupta , fubflavo & albo colore imbua , gtttt , & uritiA
cum dolore, &frequenter excernitur. Dum eadem malignitas fpiritus ,
in partes Atientes genitales > facit acres k'cralos, & ad difiipandum ineptos.hinc oritur dolorofa penit c tentigo. Eaquead caput delata, incraflt
ibi ita vapores , ut Uli , diipari fatis nequeuntes , mit um it diaidant,
ut is recepto lumine fulgere videatur. Radices ver pilorum in mento
& capite i corrumpens,/dr, ut pili ex ill partibut dcidant. Hxc ,
denique tempore in brachiis & cruribus ob frigus noctis c retenta
pungit fu acrimonia nervofas in iis partes , dolorefque ingentes excitt ;
qui, advenante fub amoram diurno calore ob materia; iftius acris fdi
fipitionem , mitefeunt.
a In pnratit.) Et inparaftatibus&
d Corrumptns.) Id eft, exedens;
idiibiu.
Retenu.) una caufa eft, alte
bFacit acres c?c.)V ti pauciim fermer), ra eft major bumorum agitatio cum
tumactdum magnam fatis maflara fa- tranfpirationis ineptitudine ob vifcoirinse fubaibe poteft reddereaeidam.
tatem.
Tentigo.) Propter obftructioncs ibi
f Diipttiontm.) Etiam ipfi fpiritus
natas, unde fpiritus ilJapfi iJJinc fe ex humoribus admixtijdum expergefimus,
i
.
. eorumtemprant
rtncare nequeunt.
aenmonum
Morbus hie , ob malighitatem Sc gravia fymtomata , valde eft pericufus. Quia tarnen a altas radices non egit , fpes Sanationit afialget.
a Mtas radices eye.) Alioquin ipfis ; hodie habetur quam dim , quia mor*
o li um por is r me ntu m inharret acre ,. busjudicatur hodie non tara ferai efle
3c illos exedit.
& pertinax quam in principio.
b Sanationit.) Ea non tam difficilis
Eaque tota , in intemperiei corre&ione * & pravorum humorum
eduftione , confiftet.
In Eduione.) Ut & in obftruftionum ablatione.
Primo itaque 2 educatur fanguis ex vena malleoli pedis ad une. ix
vel ocio.
a Educaturfangtt.) Et hace vena: left io & fequens purgat io parum tempeftiya>
nifi plethora & cacochmyia fint complicata;.
Poftridie purgetur hac potione:
21. Diaprmifol.iCaffurecent. extttAm,%(.

DifiU

M E D I A T I
75
Dijfolve tnaq. fumaria $p).fcdmmoni j.gr. iij.
M. F. Hauflus.
Muttum valent raereur ii aibi |
a Diapmi CSe.) Sit eleftuarii di
pkati & edulcorati gr. iij. ant iv.
tantum quantitai , addcndo
Aut ipina dorfi inungarur ungento
Trochifc. alhtnd. gr. iv.
mercunali , undeetiara fali vatio fequiMercurii d*k gr.xj.inxir. tur, aut int ro fumuncur turpcuznineSi perfcfte dulcs eft potefl fumi ad ralis gr. iy. ad viij.
3j. ufque.
t
Poftea utatur boc decoo:
2.. a Rafura ligniguajaciy rad.falftparilla an.gj.
Cort.guajaci , rad. chyna an. j.
infunddtitnr fer zahoras ht aq. com. Hb. iz.deh drdeecqnantur ad media partis confumtionem. addenda jib fixem
decotJionit.
loi. betnica , btnagtnU , ichorii, card, btnedit,
Cafill. Veneri* an. . j.
Stm.mehnnm 3tj.
VaffuUr.glycytri^a an. Jvj. fem amfi /.
Colentur. & F. Deco&um adoriferum.
jad.) In intemperie calida guajacum omittatur , pro pauperibus decofium feobis hgni quemi a:que pro fu it , quam lignum faoftum;
aut ubinde xgri filmant aquam thcriacalcm camphoratamtfi seger delicatulus
non e in tngulis dotibus dec o di fumt
piritusguajacigutt. if.
Pro potu ordinario utatur bocbeto
fedimentorum decofti line illis addiramentis colaturatadditis.
Adde Salis fudorifici 5i- *ut

Spiritus ammoniac:
Prinfquam fit dceoebo , erram iddideouiiTcnt paflu, maj 31 v.
Si bubones adnr,oleum gtiarac. cum
linteis appoiitum valde conferr, ncn ne
gleftis interea interim , ut niedicamcnturneo fortius -diftribuirar per corpus
& fuo mpetu efficacius poict obirm>
ilones toi1re:fecundo,ut aceriamorbifica jam attenuata per poros corporis
efficacius expellatur.

De hoc decoftoexhibeantur segro Jvnj, mane jejuno ventrculo , afid,

uut ] corpus plus
pjus folito
iUMCU tegendo
ccgenuo , ut excitentur
exciccntur fudores
uuorcs ; cjirii
cjtn cor
1buntur
* per duas
I
f* horas*
I
trefve
pro ratione virium. a Conrinuabitquv *5
hanc agendi rationem tot fptiman : excepto , quod quarto die po,Jui!.i r.
x__
:C -Lili l:_
tione cathartici fit purgandus , quo fudorireris abirmebit.
a ;>'

LTIIS

VENEREA

753

CoHtlftUbitqut. ) Si vires quidem 6c etiani f. aut 6. die purgatie reperenrobufta: fuerint , alioquin j.autfi. die, da , alioquin continuo bibitur apozema.
portea 8. aut. die demum lepetatur ,
Secunda & terti feptiman fudabit nofter ger mane , a&fubhoram quartam pomeridianam j & quarto quoquo die omiilis fudoriferis
purgabitur.
a Et'J'uh quMAtn pe.) Cumutatur rituviniaccenfo eliciunt ubrrimos lu
dala tenui.bisquoridiefudare effet fere dores , fed pracfieodi funt fudores ab
impoffibile , quidam fedent aut jacent internis medicamentis , nili utrumque
in lacnico: ideft,inbalneoficco,fpi- fimul fiat.
< Quart feptimanredibk ad fudores , tmanetantum eliciendos, &
purgationem quarto die repetendam.
a Mont .} Quia cenfec malum nuncmagnam partem efle imminutun
Dumautemhisutitur, zmorfum-, quam in mingendo fentit, im-;'
inerget glandem la<i , vel fcco plantaginis,aut folani.
a lmmtrgtt gUndem UBi.) Immer- lac imbuta poftmodum cireumponan15o parum poterie ; potius fiat levis inje- tur, lie & camphora in laftc quantum
clio ex laite dulci calido ,& Ii n tea calido fieri pot eft folvarur.
Ad tentiginem vero & membri ereconem , adhibeat pudendo linteum , aqu frgida imbutum , & leviter exprelTum.
Perfeverante gonorrhea , utatur etiam his pilulis:
. Terebtntbitu /. pulv.famcolla , maftiches ,~
Liquiriti* y nueii mofchat. an.$j.*&fifie & fiat Mafia
pilularum, de qua fumat quottdie dragmamunam > duabtuhoris ante Medicamenti fuioriftri, vtlfurgantk fumtionem,
a Hpihl.) Addend o mercurii dulBernard, mineral,
eis gij.
chymiwm afbtrt'
b Sudor:feri. ) Pro fuioriftru utilia
ticut,
funt diapbor.
>
In vitu ratiene , Act fitcalidus & lecus, Cibiu & por a parais,
qui viribus confervandis tantum ufhciat ; ex pane bcoo , carnibus
Bbbbb z
', gai-

754

M E D I A T I

gaUinarum , vervecinis , ovis iorbilibus , afls potins quam elixk Pttrn

ta bochetum five decoftum fecundarium , ex guajaco & faJiaparilli ,
paulis & glycyrriza paratum. Excercitta fint moderara , Antnu efflm
fint lxti. ! vus fit laxa , natura velarte. Abbneat Venere.
a Varem.) Ncrumquc aliuatur pane folo bifcofto & paflul . major.

XVII.
MEDICATIO
LUE

JUVENCUL^,

VENEREA,

Cum ulceribus oris&

Laborantis

IUvencuIa 1 3. annorum > honefta , &cafia, nuper bomini cu'dam

difolutioris vitar nupta , incidit ain fpontaneam corporis JaUtudinem , & dolores noebrn tempore ingravefeentes , diurno vero mitefeentes : hos infecuta: funt puftula; fda: in ano & pudendo : imo &
ulcera jam guttur & fauces obfident.
a In Jpontantdni Uitudinm. ) Debuiilc addere , an eciam ante fuent
feorbutica , auc quomodocunqucfpon.
taneislaflitudibus fuerit obnoxia, hoc
cnim magnam occaonem poteft dare conngi Se commumeationis fubita
sea; Sc incremenci hujiw afteflus : ha;

porro fpootanex laftudines rid ntnr

nosdocere,rencnum hoc viri habere Tim
coagulandi picuicam biiem.
Non injicic mencionen! ullius sror,
rhaat, unde igitur docemur hoc fermetum aliquando practerire parces femea
' preparantes

In hac juvencula afficitur totum corpus > ut ex IaTtudine & doloribus

tetius corporis , nocb potifmum ingravefeentibus ; item fauces **
anus, pudendum , ut-ex ulceribus , ias partes obfidentibus, eft manifeftum.
j
Mtt-

LUIS

VENEREA

Morbus , qui earn affligit , eft intemperies quxdam acris , contagila

& maligna , qua: fpontaneam totius corporis lajffitudinem , & dolores
nocturno tempore ingravefecntes , item ulcera in raucibus , ano , &
lnu pudoris , producens , Lues venerea appellari folet,
Caufa procaurfiiu hu;us morbi eft concubitus hujus honefta? fcemina:, cum hoc homine difloluto , & contagio Venreo , procul dubio,
laborante factus. Unde per contadum partibus genitalibus ipfius,
mariti maligno femine , maligna & contagiofa qualitas primum fuit imprefla ; qua? deinde fanguini , circulum ab utero ad cor & corde per
totum corpus perpetu facienti , communicata , totam fanguinis malTam
infecit, atque ita dntecedens hujus morbi produxit caufam. Quardam
vero ejus pars in crallos fpiritus animales , corpori recl & fatis valide
movendo ineptos > converfa , laftudinis fpontane* : Parfque alia acrior
facta , & nocturno tempore > ob poros cutis tum magis conftrictos , vehementius efrervefeens , & in nervofas & membranofas partes fortius
impingis dolorum nattu ingravefeentium , mterdiu vero mttefeentium:
Pars vero materia; morbfica; alia acrimoniam etiam .magnate adepta >
ubi ad fauces anum & finum pudoris fuit delata , eafque partes obteneritudinem earam erofit , nicerum puuldrumque focdarum , ilia
obfidminm , centtnens eft caufa.
Cxterum renerirudo ea Confiftit in
g *4 mttti maligno[mint &. y.rgo
deberct etiam nicimo fieri fua vifcoli- fibrarum tarn rcctarum quam tranfverfarum tenuitatc.
tJtc.
Morbushic , eft periculofs , & epiifime in incurabilem dgnrt
pravitatem , qua: non tantum ornes , fed cartilgines etiam , & ofla
ipfa exedit , fed quia hxc xgtz eft juvencula & malum a non eft invcteratum , fpes fanationis bona afrulget , Curam ita^ue diligens exit adhibenda.
invtieraiKm.) Id eft, ofla Sc , miter inhxret poris partium, quin inde
Cartilgines nondum exedit s fecundo, poffit lui.
ferment ci m vitioCum nondum. tam fir-j
Out confiftet in caufarum , intemperie: , ulcerum , dolommque ablatione.
Prim itaque a purgetur agra tali hauftu
.'
--. j

Bbbbb s

2-- C'f

75

MEDIC ATIO
2J Caffu recent, extraa
Coiifc. hume b an. Jp\
Lijfolve m aq. detect, hoid. q. f. Mifce P. Hauftus brevis.

a Turge tur.) A prxparatione per decoAum potius incipiendum tfoftea fit fcft. luracch. 5). . dulc gr.xv.aut
Poftridie vena fecetur in brachio dextro $ Sc. fanguis educatur ad
lib. .
Et pofteautatur tali apozematc
2. Hero.fnm,tru m. \j. fcabiofa, bugloffe, borrag., cafill.
Venait mi. m. j.ceteracb, dent, leonan. w..
Sem. antfi.fmcul. an. *\.fem. 4. frig. ], an. 3&.
Efithjmi , pohpod. q. an*
pur,, damafcen. No. rv.
Deceq. in *q. hord. q. f.,addenda fub finem detect. foL femu^i,
ad lib. ). Colatura adde{jr. defumaria, mella rf. an.$).
F. Apozema, de quo fumt hauftum unumve/ duos
quoriJic * pro opera tion is ratione.
Confumto hoc apozematc , rurfus purgetur haufta primum p:xicripto.
Et deinde veniendum ad ufum iecpentis decoctiguajaci udoria&
prganos:
. Rafuralgniguaiachfajfafrae.
Rad. faifa parilla ana,
ofl j uflam mfufionem in quatuor libr aq, commun, fam, deeoquantur ad media partit Cenfumtwum : fub du*iondifinem adde.
Tol.fenaa fjJJ. fem. carthami).
Turbitbgummo > hermodaillorum an. $.
Sem. anifit paffular. an. 3ij.
De Colatur capiat argra lib. f. mane , & promoveat fiidores,
corpus bene tegendo , & fiat continuado per viginti vel triginta dies.
Ad ulcera oris & faucium fcrpentia ilriliilimum eft feqnens a lavamenturn:
. Aq.plantaginislfb.j,
' i
*

S .

I.

757

nguemi tgyptiaci
Mifce pro Lavamento , quo facpe gargarizet tepid.
a Ldvamtntum.) F.tiam reliqua ul- aliquamdiu reiupinis in ore, & cam
eera corporis levari hoc liquore poiTuor.j volet exfpuere, dum gargarizet paulub Gargiritft.) Id eft , retineatillud lum.
Rhagadcs , five puftulas & ulcera feeda ani & pudendi , oblinantur
pluma intind & imbut a mercurio prcipitt , dtffoluto in aqua fcUni
& plantaginis ; & ubi conrumaciora ea fuerint , filamentis in cadem aqua
infufis mundificentur ulcera : iis tandem fatis mundatis & deterfis , imponatur unguent um de minie , ad cicatricem inducendam.
a Mercurio prxcipilato.) Deberet decoqui, fi nmltam liquoti vimineflevellemus , ar li bibeat debemus omnino le- !
nie cr proceder debemus , tt mercuriu*
przeipitatus autoris etiam eduleorari

poteft , autfumi unguenti pomati ^.

mercurii praccipitari albi edulcoran 3 .
aut3'i,quod cum catoncapplicitur
b De minio.) Tanquam acid
Corrovas abforbens & cxiccans.

Vtus ratio hic cadem obfcrvetur , cjux in pratcedentc'medieatione

bit prasicripta.

XV III.
MEDI CA TI O

JCVENIS

Laborants,

IUvenis 5. annorum , ex Gallia in Bataviam redux , a poftquam aficjuot iptimanas patrio acre S vidai rrjrfs cflt ufus , incidir in
cutis totius corporis prurirum ; quern poftea fecuta* funt muhx pruriginoa: c & purulentas puftula? , manus, dbrachia& crura ipius potrffimum

M E D I A T I.O
758
mum obfidentes. Nonnullos etiam ex familiaribus e contagio ira infect,
ut ipforum corpus multis locis fimili ulcerla & pruriente afperitare ik
affectum.
a Toqttam aliquot feptimanai $c, ) duces atque tranquilliratc Jam rruenres,
Malum hoc Gepe aliquamdiu larere po- in morbos Cxpe numero incidere folenr.
tell in corpore, adco ut aliqui , perali Et purulent*.) Datur etiam fcabk*
quot tempus , fermentum hoc Tecum .
portare poflunt ,Sc nihil mali ab eo fend Braehia ?rrM.)Tanquamaeortire, quiaeorum ferrnentatiooes natu de remotiora , fed tamen interdum fea rales adeo funt potentes , ut pcregrinura titur primo in natibus.
e Contagio it* infecit. ) Plerumooc
hoc fermentum fuas vires , quae funt mi
per contagium defertur hoc malum ab
nores , exercere non poflit.
Sed cum cadi eorum fcrmentaticmes uno ad alium , & pauca dantur eicmminuuntur, aut accedente deinde aris plafcabiei fponre produit* , quaeconmutatione notabiu
, nonnihil
:
notabili , lcaoioium
fcabiofum ieraitufermen- ta^ioGtas indicat, hoc malum
tum deducitur in aclum . & fal pracci- : effe volatile non tarnen valde.quu noa
oitaturafanauine, fchumoribus, qui facile contrahitur.miiperconcubimm,
fubcute fua
ha;- ] aut contraftiooem membroramifcabiolUUtUlC
1U4 particularum
|(lli<.u>i. rigidatc
D
rens, puftulas produck , vi fu nonnihil forum i & utenlilium hominis ,
qu fal c corpore exhalatus inaJterio
corrofiv.i.
b Varia e S vicK.) Occao bu- corpus Ingrediens i ralem fermentibjusmorbian fuerit contagium non ad. nemin fanguineptoducit , quae apta eft
dit , fed milites Ii mi liter in cairis, & ad fal fanguine miltt ftxgnuA*
alii ez longinquis peregrinacionibus dum i Sc fic alium inficit.
multa incommoda , demumqiiercAjcitur in hoc afgro potiilmum brathiorum , crttrum , femmmqge
cutit ; cjuod ex pruritu & pruriginoils ulcufculis , partes illas obfidenbus , eft manifeftum.
Morbus , cjui eum afHigit , eft intemperies cutis manuum , brachiorum > femorum, & crurum, aacris, faifa > nitrofa, & contagiofa ; *
qua; pruritum & ulcufcula faniofa & purulenta in illispartibusproducens j Scabies vulgo appellatur.
a uteris , faifa.) Sxpe nonnihil corro. /cies, pfora nempe, lepra &: elephantia
sis , unde nafcuntur pejorcs fcabiei fpe- | lis.
Trocatartlica hujus morbi caufa in hoc juvene * eft aris viufoue,
per reditum in Bataviam , mutatio ; qua novi frigidiorefque in corpore
ejus geniti fuerunt humores ; qui cum fervidioribus acribus Sc adutshumoribus, in Gallia r4ads , mixti & propter ae'risnoftratis frigus, po
ros

I.

75e,

ios cuts claudens , & acrium fuginum exhalationem in ipfius corpore

impcdiens , intra corpus ejus retenti , inftar calcis vivar , aqufrigid
perffie , in corpore ejus efrervefcere cperant ; dXcpe antecedentem
huic morbo prxbuerunt cauim. Pars ver eorum ad cutem totius cor
poris , prselertim crurum , brachiorumque delata > eafque partes fu
acrimonia vellicans , & erodens , continens hujus intempertei aa , pru
rigins , a cutem in puftulas faniofa & purulent exulterAntis > bec e,
ut yerbo dicam , {cabieit in hoc juver.e eft caufa,
a Eaerh viSufqntSc-) Scabies ori corporis hzrent, acrimonia1 fui pruritur , qutamultx particulxfalinx fin- giacm excitant.
guie praecipiuntur, quz infupeificie
Ipfe vero in fijos familiares , contaftu manuum > mantilium , aliorumque communium linteorum , fiiniofum ilium & contagiofum liquorem > corpore fuo emanantem , infenfibiliter transferens , fimilem quaiitatem acrem, & contagioiam in illis produxit , atqueiu ipfosfimili tbiorum crmumque fcabie infecit.
Malum hoc ubi temporis diuturnitate radices profundas in corpore
egit, difficulter folet eradicari.
a vifieniter folet traiieari.) Scabies
cca difficilioris eft curationis , quia
tum fal minus fluidus eft , nam non cam
facile fal movetur line vcbiculo : Sed
um fcabics hmida , fal jam quodam-

modo in motu poftus , ob fibi conjuncbm aquam non tarn pertinaciter poris
infigitur , quia aqua iterum elueretur.
quaproptet fcabics hmida curatur facilius.

Ideoque celeri Curatione erit impugnandum. 'Eaque in ablatione

caufir antecdenos , continentis
intemperiei , per evacuantia , attemperantia , detergentia , acrimoniam retundentia , & exficcantia > confiftet.
a E*que in ablatione ere. ) Curatio / quod fatis 'felicirer prxftatur falibus it
icabieiconfiftitineo, utporicutaneiital falinis penetiantibus exterius applicaaperiantur, utfalibi hxrensdiffipetur," tis.
#
.,
Primum itaque purgetur hie juvenis tali medicamento ad humores
acres educendos & temperandos aptiilimo;
. a Mercurii dulcit B).
.
Scmmonii opium B$
' CC ,
ElcuA

M D I I .
Elf' diaprunt 5 M/f F. Bobs,
a uuenr ink-1 Sanguis lavfix
enausleviufcue merurialibus
F>iii facile tollk radicem hufU? morbi.
Purcaiio inftituatui ex fcquent ibuJ.

. dulc. gl.**)- Hl

Xlfrc ti*gr.ij. iij.

Xrothifc. albaad. gr. ij. aut ij.
Ai. /. pulvis , q<ii fub :n
ipocefi.

Poftridie aeducatur , per vena: fetonem , fingms, ad midas

a Eiucttxr /kag*r.) Si fangois roit- fieri; ctnoa, m videamus
tendus eflct, deberct boc io principio fanguinem rgete non .
Et porro cjLiotidie bibat hautam

vel iv. de quenti 1 Apox-

mate:
. Had. nehmt j.
Tolypod., Upatbi acut a. 5$.
Herb, fumaria , acetofe , agrimonia*
Sc.ib'tofcari.ni.j.
*
Sem. 4.frigid. maje*, . 3;.
lier, borrag. m. fi.

Paffular.$&.
Decoq. tu aq. bord. q.J.a lib. j.
addenda feb fmtm dtceBitnm fol. fouie s'.ftm. anifi. 3. CoUiare. edit fp. dt dcborw am rabarb. &foi. feme Jrj.
Miftt F. Apozema.
a po\tmite.) Nifi norabirk fanguis i .^ , foU verba fei, tifia /,
itmpcriesadrWit,apoecreaomittD-l yfer.*^<t. errat, fem. fafever, tibi 9t
dam cii .ahoquin adde ci emollienua,ut 1 hyofdami.
Loca fcabiofa 3 inungatut omnia hoc Ungento:
2j. Terebtmhina Iota in aq^fcabiofa j.
Ol. rofacei .
Butjri recentis , axungie porci an.
Sal comm. 3$. lithargjrii $j.
VittU. ovor. N. ij.
Succi limonum 3 vj.
Cere q.f. pat Unguentu.

a ln*Hi<tur rnnlt bee ungstoto.) - Facioautcm urtguentum ex naercur. cipitatoalbo cdulcorato aqu commu
ai .qua; cduicornio var.c potert inllitui.
ut in aquae frigid iafuonc autinaqui
calida, relcoquaturbisvelterinaqu,
ucomnis eciam acrcdo eliciatur , &fic
tuuffirrrcufurpatur; omnium enim op
timum 3c ctficaciifimum cftremcdiam i
imo ctiam pro oprimo Comictico exhi
ben folet i polquam ita dulcs tedditut
ft. ^
Mercurius prxcipitatus albus fequeati modo parattir.
1. Urgent, vint ftrtm .
mdfmftrtm fitruimm.
Stent ad plenam folutionem , quae
intra 14 hor. peragi folet, in loco cali
do i portea affliiide aquae fall (lima; par
tes iv. ut vj. Polquam ex laiccente

i;

761

aqua pulvis albus refdit ad fundum,

q. r. arTjr.dc > quam portea decantt;no
vamque Sc copiofam rcafiunde, autctiam coque , ideue rptes ad plenaot
dulcedinem; poftea lerntet catitea , Ac
ait albiflimus pulvis.
Hujus mercurii precipitan alb.
drag. fem. fcrup.ij. drag. j. prout ma
lum cd refraitarium. Ung. Rofar
une. j,
Unguenrum auctoris hic etiampo
teil uAitpari.
An feabies cito an lente per totum
corpus prorepat , ad curaodi rationem
non varit : quia tant um majorem vel
minorem fei menti feabiofi volatiliratem indicar , atque plus aut minus re*
rtenria: & roboris , in fanguinis fer
tationibus efl ; qui bus ' """
per mercurium profpicitur

Vel adhiberi poterit huic malo * fcquens unguentum , cjuo feabies feliciffim curatur.
2J.. Butyri vettr , in ftltli novo ad rubedinem ' "'

Trixi IH. p.
Huic intepefeemi infunde murit , in qua
Poma limonia macerantur & condmntur
Vitellos ovo) um conquaffatos N. ij,
Vulv. fulphuris 3j.
Zinberis .
-e
Viperis 5j.
Fuliginis e fumario toltet 9 ;.
.
Ute mifeeantut calide in formam Unguentr, quo articuli manuOrri , pedorn , & reliqui corporis , & loca cabioa , vefperi ingrefl
fcti , nunganrur.
a Sequtm ungutntm.) Corpus pro
pria urin illorum praeftat utilitatem ,
quia fal urina; ad poros corporis fatis
aecommodatus ert ; ut cos aperiar.
. Ciollii, hic po-

teft efl ufui.

Hartmannus exhibet per . dies in
deeofto guajaci fler. antimonii fixes:
fed quia guajacum habet multum acredims, noa utile fcrit ; ni ubi noa
C< a
tant

M X) I

u copia , quam prxcipitatio falis pec- intepefcenti Maria; , in qui poma limecavctit
!num materantur & condiuntut .
Hartroannus habet quoque unguen- Addendo vitell. ovor. cooqualTat.'Koi
drag.
tum ex axitng. pom q. f. tUurtari pet 1). antimouit
,
_ j. Zmxibax
deliquium, q.C Quod fit guftu aere: une fem. piperisJttg. j fiiigmtfim*quod tamen utiliuc fore vidctur in ' rid colltt fcrup. j. mercum -vrvi viae.
Cafu acido , quam falino. Quod for- ! fem. M. Ctlideinformam ungent. V Jtius voluetii , loco /, ftl tarteri , /Jj. Vng. rojer. une. ij mentrii zu i
vit vitriol inttf*falino.
drag. ij. vitrioli tibi, jtlmmmis a. (crup.
Solve mercurium dulcem leni ebulli- ij. fulpbuns dug. fera. M. f. Limimentiooe in fpirits aurantiorum, & eo par- (m.
tem illine.
Hartmannus pag. 3 7 . . urat feaAliqui fumunt aquam mortuam .* hoc biem volatilem abluendo parres rs-ieft, qua: relinquitur , poft precipita- j ne, efecundnisrecentibus.
tionein
Lunx ex
aqu luiHi
forti, per
lami- I Vinum
UOneillLUni
H^ui
r~
'
;hic folet valde prohibera
r
. . fed
.,
nasCupreas.quae Luna in eofoluta erat.1 modicusqus ufus non ldetur hic aide
Si ungento noftri auloris addatur affueto homini prohibeodus.
rnercuriviiwc./"ei. itiseritpotens,; AUicingulum faciunt cum mer.uno.
Sc fequenti modo tunc fefe habebit.
j quo corpus cingant.
Bittyri retentis infiftilinovoad Acetum cenfeudum eft non doc ere,
rubedincm frixi lib. fem. infunde huic faltem in cafu falino.
Iftnumeri etjam cabie liberad fiierunt equent ungento: :
. Rad. laparhi acuri >in wertario pifit . )
Pulv. zJnz.ib. ). baccar. lauri, ariflocb. rotund, an.
Cum pint dim id: flor is five crema aclis , coquantur per
dimidiam in oll nova , & redigantur informant Unguentj,
qua loca icabiola vefperi inungantur ad ignem.
lnviusrattone, utehdum Cibis oprimifuai, quifanguinis rcrimoniam emendent & temprent. Carnes gaUinarum, vitufinjc, ova forbilia i pifces faxatiles id prxftant. Sl , acetum , aromata . allia? , carpat ,
& herba- calida; omnes vitanda;. Cerevifia ttnuis , /rum laft's , aqua
hordei, in-potu intutilia. Inter herbas culinarias , borrago , buglof >
violara , malva , ex fructibus , poma ; ex cerealibus , hordeum & triticumcommemdanda. Pais dio tritiecus. Ira, vigilia: multae , Venus,
vitanda.

XIX. ME:

XIX.
MEDICATIO

ADOLESCENTS>.

ACHORE

CAPITIS

Laborantin.
ADolefcens annorum quindecim mala dia?ta diu ufas , poftqam
queftus eet aliquamdiu de dolore capitis gravativo & fomnolentia
aecepit multos tumores , in capitis cute apparentes. Qui poftcjam deinde eflnt diflipati , portea redierunt , foraminbus plurimis perforan.
Ex iifque glutinofa & flava effluit fanies : qua? in ciuftas fcedas & ruberofas , rere totum ejus caput tegenes , concrefcit.
a MjU dut* din
In infantibus
aliquando oritur nutrice intemperie
fallt laborante , ad quod in caratione
attendendum , <* ii originem indt

babuerit nutriz er it curanda , aut infam

abl ift indus erit i alias licet vi curares
infamem, tarnen ftarim hie affeftus tedirct.

Afycitur in hoc a?gro cutis capitis ; cjuod indicant tubercula ilia faniofa,
in ejus-capite apparentia. Afficitur etiam cerebrum , cjuod ex fomnolentia & dolore capitis gravativo patet.
Morbus , qui hunc argrum affligir , eft intemperies quaedam acris, faifa,
& nidorofa cutis capitis , qua? ukufcula plurima mananta , &fdisac
tuberofis-cruftistela , in e producens, nomine Acheris, vel Tine* ca
pitis , appellari folet.
Caufa procatartJica hujus morbi eft mala diaeta , qua hie adolefcens
fuie ufus. Magna veio copia materia: acris falf Sc nidorofa? , in corpo
re ejus inde genita , antecedentem huic morbo praebuit xaufam. Pars
vero ejus corde cum fanguine per arterias in caput delata- , & cerebrum
gravans, inducit primum fomnolentiam & capitis dolorem gravarivum..
Cutim autem capitis fu acrimonia multis locis perforans , & erodens,
Sccopio ex erofa cute emanans , & in crufias fados & tuberofas , totum
fire caput tegentes* comrefcem, * continent hu]us Achoris, five Tinea
capitis-, eft caufa.
' 1
Ccccc }
a Clin-

M E D I
7*4
a CtntttitM tfl t**[*. ) Morbi hujus
natura conftit in obftruclione , quae
eft in tubulis, & poris partium caput involventiuai , in quibus hauet matei ia
falina, &acris: eft enim fcabies particularis capitis , & eft affcdtus in quo

A T I
fcrmcntum aliquod Tub Cute i
ksieat, quod fanguini , ad li impolie
talemfermentationem irnprimit, .. 1
ib eo praecipitctur quod tbi ,
Se fibras arrodendo hune afitum pro.
duCit.

Morbm , hic a valde contumax folet effe. Atcjue ideo difficulter curai
bitur.
l'^lde tonimix .) Malum hoc farpe
folet le contumax, & difficilitcurationit , quia pleramque attendi non ta
lent ad intcrnam curationcm : dcir.de
quia taro omne malum ita cxpelliraus , ut nil fer men ti amplius in poris
hzreat , & fi Tel tantillum reliquom

fuerit, hoc iter um fan gui cm id Cc dclatum fermentando itadifporut, oraptus tit huDC mo: bum de coro prod
cete.
Aliquaodo hic afftus t
eft.

/eitacjuediligens adhibenda $ nearer inapopleiiarn, lepiam , lipothymiam incidar ; vel alia graviora ymtomata currar.
I aptpltxUm.) Gtavcdohic adeft , 1 do pituita; innexa poteft baWrc
fed fortuita.
\ 8 nimis cfEcax fetmtMvitb
b Efileffiim.) Forte quatenus acre.
Iuque in cacochymi.r corporis ablatione , & intern periei correco'c*
ne & ulcerum capitis fanatione , per contraria initituend , coaftet.
a Baqutin edeochym* Oc.) Curatio ! partibus capitis crternis , fitblatiooe!
Confiftit in praeferratione ale , feili- ' nam
"*m cam fere
c*- curatio ft
*.
eft ,-
ac in i
cet in diatl ; dcinde in ejus cum fangui- bic.
nis mixtionc , it obftru&ionum , in
Prim i taque * fumatur tale purgans:
2J.. %1 bene frgf.gr, xiv.
Scammonii eptimigr. viij. vtl .
Ilectuarii drapntm Jij.
Uifce , F. Bolus , fubinde reiterandtts.
a Statumttle purguf. )Si atger aduU
tus fit , primo purge tut tali medica tent. -

Jjl. Re/n.*gar. sr. xr. ant

Extrt}. rhtbarb. (crup. ;.
tttrmS Mtit gr. yii;.
TruUfc

 H R I S
Xrtcbifc. alhani gr. j. aur
Viagrqf.gr. iv, v.
H. f. Meta.'/
. Puerulis eiiam deiur Luutirum aliquod; ex fyr.derheo; & meicurii dul
cs gr. j, i j. in hoc affeetu, & in omni-

CAPITIS.

7*5

bus fcabiei fpeciebus valde prodcft , fed

puer is J bet exhiberi medicamento per.
m ixt us, juod optimedeglutiunii cum.
conferva, vel , ne eorumdennbus ad haireat , & lie fali tationcm pro
ducal.

ad humores cacochymicoi akeraudos , de ultenus evacuandos, exbibeatur taie Apoaema;

2^ Rad. ciikorh Jij.
Enula campant , althts,
,
Cbelxdont major, an. ,.
Herb, hteme , fumaria , borrag.,
Scabioft an.m.).

Tier, borra?.! violar, an. p.).

i
Sem. genit, aguicai *3j.
Decoq. in aq. hordei q. f. ad lib. j. p\. addendafubnem dta
chent fd.ffnH$}.fhm.ani3j.,-CotatHriaddejyr. decieborio cum rabarb. jii. Mifce , F. Apozma > pro fcx dofibus,
mane fumendis.
a Exhibtatur talt apo%tm<t.) Si intern- 1 adulfise* inciden tibus poteft parar i , St
periesin fanguinc adlit ; decoflum pro purgatio reiterar i.
Corpore ita per univerfaa porgato , fi tubercola non cdant , ad medicamenta tpica five localia eft deveniendum. 3 Tumque crutx , quibus tubercula teguntur , funt emollienda tali fomento, ut deinde facius chiwrgo tolK queant;^ .
4. Herb, malva, altbta, fumaria, an. mj.
Scabioft, agrimonia , betnica, vi. .
tier, genit , fambuci an. p. j.
Sem+geniA$j,
Decoq. in aq. comm. pro Fotu , quo fovea tur caput calid &
frequenter , fpongialiquorcillo imbuta, & moderate exprefla. ;
a Tumque eriifla eye.) Non opus eft.ut [ rendis , nam cum fu ( ienier cxccatx
multiim folliciti lraus de RM auic- jfunt, fponte fui dcident.

Poil-

76t

M E D I A T I

Poftqnamcruftsfuerintremotae, - evellantur volfella pilier tuberculis , donee fubfidant. Quo perafto , fumatur cochleare* urara aceti
acccrrimi , aii addantur guttat vj vel vij. old vulgaris ac linteo ih Eix
es imbuto & modefato omnes fordis abluantur, fortitcr fricando; it
per poros apertos humores pravi expelli poffint.
a Evtu4utur vclftUi fill tx tubtrculit.) Op. Hi prius ex capice abradantur
re) erodancur , quod fieri poteft fequenti eroplaftro ; fi id pati relit stger :
. Pictt nigti UDC. V/.
Refik. uric. ij.
Virid. JErlt fulvtri(tti.
VitrMl Rem*, a. une. fem. vcl
une. j.
SulfbuTtivivl drag, fem
Coquantur in aceto acrrimo efiat

emphft rum capiri applicandum , & pet

triduum ibi relinquendum , poflea ri
arellarur contra iicum capillorum , &
de cap ! li emplaftro adhzrebont,
dicitusavulu*.
Huic emplailro admifcentur Wrriolum romanum & ces riridc , utfuacrv;
moni glndulas , in quibus capilli ra.
dicibus fuis infixi , rodent , or
mi nor i cum fi , & dolore
erentur.

Si malum adhuc perfeveret , aadhibeatur quoridiehoc imgaentum:

. Piperis , fulpburis an. 3j.
Fuligmitfurm ).
Tklvertfata mifceantur cum butjri veteris ^*\^.
.... - . . & F. Uuguentum.
a ^dhlbtdutur tjMtidlt Sc) Portea
Inter externa omnium fort iffimus eft
adhibenda funt mcdicamenta , qua: po mercurios precipitaras albus edulcora*
ros aperiunt , & poftea iterum reftiin- tus ad drtg. j. admixtus emplaftri alicu-.
gunt.
jus une. j.
Sulpbur prxcipue vivum Confert hie.
Sed pro puetis tantum fumatur ad
Mercnriata hic valde uti lia funt.
une j. empl. mercur. ad T*g.fta.cr*f.
Butyro recenti mulieribus folct j. quia pucrorum cutis niuus tener eft.
crua leniter avelli.--'
De hoc mercur. przeipitato albo edui>
Adhibcatur hie unguentum, quod in corato vide in Scabie : Additur aafcabie habuimus- & tuercuriin dulcis tem ungento Pomato , vcl Rou
intus fumatur, quae optima funt.
te, rel Gampkorato.
V' "
i ,rl. ,'

Vel adhiberi poterit illud Frefto fummopere commendatum ungu

entum:
. Litbarg. . & argent.> cum accrr'tm
Er oL rof. nutriti 3j.
^
Aluminis rocht combufii S.
Ful,-

ACHORIS

CAPITIS,

767

Fuliginisfurni , rad.enuUcamp.exfuc.
& in pulv. tritt, vel combu<,
Chart*, quaperfluit, exufix art. B'i).
Olei exyitellis over., axung. galling porcin, an.
Ol. laurin'h rofacei , (? tceti q.f.
Incorporentur in mortariofecund, art., ut cotant informant mollioris Unguenti.
Cuietiam, malo nondum cedente , addi potent mercurii faliv extncb 3j. & vitrioli rom. rede calrinati parum.
In Viclus raone , fit puras , temperatus. Cibi fint boni fucd , &
qui temperiem acrem nidorofam & falim temprant. Et contra , qui
mali funt fucci & acrimoniam augere poflunt , vitentur. In Potu fit cetevifia bene defarcata. Vitetur vinura. Panis fit bene fermentaras. Alvus
fit lubrica. Exercitium fit moderatum.

XX.
M E D I A T I

F OE M I N i,

CANCRO INCIPIENTE

Laborantis,

FOemina 30. annoram , temperamento melancholica jam duc

bus mcnflbus, tuberculum habet in mammilla finiha magnitudinem
avellana; ada:cuans , d taflu durum > parum dolens , fed dum comprimitur, e dolorem exhibet punctorium , velut ab acus puntione profetum. Jam per fcx menfes ipfi fubfitt menftruorum fluxus.

r
MtUnebolka.-] Oportet , m in tem- jresktc vulgo ponunt, non fitfimplicipetieshxc melancholica > quam auto- |ter tcrreris , fed atrabilars , id eft,
Ddddd
*crf

78

MEDICATICX

acris eorrom & fix*.

b
duobus mtnfibtt.2 Qui malum
tarn Irntc procedit ; tix poicrt prima
ejus origo annotari , intcidtfm annum ,
bicnmurn. line augmento malum du
tat into novi, ubi plufquamquadragima annoc battit tuberculutn tine inrc.nento , pofka deiinensin cxulccralionem amplam & leihilein.
!
. U mammilla.) Cancer

adit parres raras St fungous.

d Taclu durum. ) Sentitur <
quale, parti m criara per oerosl
influer; catharrur valdc dolcru ,
tut celeritaie
e Dtlertm pmtcorium ) Dolor adeft
punotius, qui taflu iogrve<ctt : pan
plumbeum colorera habet : ven* aliquando crrcumcirca rotunda; , it atro
fanguine replet apparce.

Tars agealabecseenc&ttummilU fura ; quod ex tau parer,,

quo a tubcrcuJum ilJuii durum ixt mammillae fmiiurae carne gbncuioia
pereipitur.
a Tbt rculum durum.) Aliquaodo 1 rationem dedua & finita fuot, uroc*
dura tubcrcula ctiam fclicirer ad fu po- | omnia protinus funt caucrefa.
Morbus ,. quo argra laborat , eft tuberculum atrabihre reeens
quod Caneer indpiens appellari folet. Ifcjue c ex duririe , & JoJore pun*
-orio , poft compre/fiones , in ipfo pereepto & prxterea ex mini
bus per (emeftre fupprcffisj 1: d producere bicis, eftmanvnwinii
feftum.
e tubtreulumiSc.} Tapara
ipio eft dificil lima: diagnofeos
b Rtctni.) Cancer confirmt^ eft tu
mor dur us, inasqualis, liidu , calent
& dolens, habeas venas circumjeftas ,
turgentes & obfeure 1 i vefecntes.
Damit CS dolort.) Dolor i lie pun
ctoriuscancrumdiftinguntafcirrho-j

feixtbue ioeipit doler .

tenrbas cancrofus. VSdbic
fequentem.
d VroJuctrt faUti*. ) Hoc lerge m tftSc llax.funt poiu
poi.usdao
cttectus fe mutuo com i tan: es , r:i ab
cadera cauta, fe. intemperie lica, ambilari.

icefci manifeusi quoniam tacb facile deprehendimr:

Potefthiccant
//t^quia
non eft ulceratus.
arque etiam occult
t
- * huiusroorbi ufa eft ioppreffio an
bunc affectum per aliquot menfes facb ; inde enrm humores prav qf
fingulis menilbus erant evacuandi * m corpora noftrx .Tgnr fuerunr re
tenti; tique per totum corpus diftifi prarbuerunt > antecedtntoh
morbo .
fim. Fars
Pars yero
ver eorum aa
ad mammiiram
mamrnilram m
fniftram delata , bique poros plus juo apertos inyeniens1 , 5c
4 per eos eie; in glandulofarn
mammilla: carnem eftuqdeni ac ibidou ciaiTfcer.
:
*
,jl L:.| -.(i "
-

CANCHI INCIPIENTIS.
rabflarem & duritiem , per particularum tenuium diffiparionetn ,
craTarum Sc acrium ver retentionem & cohasfionem adipifeens , conti
nent hujus tubcrculiduri , &, ex compreifionc , punitorii dolorisfeafationem prxbentis , hoc eft, Carteri incipientis , eft Caufa.
'.
a Cauf* pnutr*. ) Sarpenumero
eftaviquadam externa fire contufione
five compreEone cz imprudenti contraftione faca. Vid. Barth. Afta med.
Philof. . r . obf. 7
b ^tntectdeniem caitfam.~\ Har canfa
antecedens & procatarctica eciam for
tuita > & ex non fufficiun t.
Caufa hujus fubinde tumoris in vens
fatis obfeura eft Sc videtur oriri, quod
in cancro vapores oriantur , qui fanguinem viciais vens coagulent ; vel
quod cancer immediate jaccat fub ven
aliqu notabili , ut iftam firo tumore
-comprimt , adeo ut fanguis non libere
ium tumorem praetcrlabatur fed quodaramodo ibi ftagnet. Nonnunquam
cancer originem capit i tumore duro
feirrhofo ; atqui tune dolores - - -

rii , fubito per ervos influentes , t

iHco difpirent: tum frpe ma
gnum fumit incrementum intrapaucai
hebdmadas ; prxferrim fi per imprudentiam emoUicntia extriafecus imponantur.
-In terdum caufa externa ecedens fubmovet cxfuolatibulo bumorem > diu
ibi retentum & ad fermentt ionem producit ; mediante materia fubtili , pe
culiar i m agnnudine Si figura particula
rum ad id apto t nam caufa interna
cTct , ta mdiu latere t immotus can
cer in corpore , quam aune quidera aliquando fit.
1 juo dptrtet.) Potius minus
jufto asertos, quique dein ab haci
teria * obftruant
ur.

'.

Eft metus? ne tuberculum hoc m cancram mveteratum , imo nein

carcinoma, five cancrum exulceratum , dgnrer.
a Eflmttia.) Galenus lib. 1. ad glau- rus duo bene nott in cancro >
cap. 10. gloriatur, fe mor- putredinem & dolorem ;f pu tredmi ob
bum hurte fa-pc Tanafl , fed ubt in viara camus acribus, dolorem augemusj
molcm fatis infigncm evccbiseft.nemo fi verodoloregiaiiitigantibus lcniamus,
finemanus opere potuit . Hoffc- putredinem augemus.
.. L
-
-.**
Curat io itac^edrairnfpecb & pradene quam primum eft adhibenda.
%aqut pr'muhi coftflftet in menfiiim prvocarieme , Be corporis expurgationc , Sc deinde , ubi illa rurfus fluxerint , b in tuberculi excifione r Sc
m a m mi] Ix conblidationf. Sed quia sgra talem curandi rationem for/n
baud admittet ; idcirco menfium provocationi , & corporis eva<
ftudebimus > <Sc tubetciili incrementum impedir conabimur.
Ddddd

MEDIC
<77
a Cunti iuqut circumfpci Ce.)
Cum rumor cancrofus offertur, videndam et,num coftis , glandullfvc axillatbus radicibus fui adhxreat, quod t
fit, tunc ferro parcendumeft; enun
n>inm.e reliquia: rcmaneant , renafeitur, & fxpe pejor tit.
Incipens cancer aliquando :
inveteratus vero incurabilis habetur ,
ideoque vulgatafcmcntiaeft , quodeu palliativ a taptam adhibcri debeat.
1 plcrumquc fatius eft , curara, nequi.dem tentare uiciu iibiu incrementi ,

A TIO
aut irritar ionis , vel exulceratioms
fccuturx, nam forti medicamento au
aft<eratur, S humor fraide riidus, Sc
durusexiftit , & prxtcrca propria mem.
buna inc. I fus , qui niedicarr.couileni.
bus non facile diffipatur.
b In tuber culi exciitor.e. ] Cum cancer
tantum parvus eft , & minime profun
dus, exfeindacur : G veromagnus, Si
profundus minime fcindatur, ne arte,
rix , nerri i pexioftium , Sic vulneren,
tuu,

Primo itaque prarferibatur tale apozema menfes movens , fangunem^

que expurgans:
a%. Rad. valeriana > ar'tftolochia , bryon'u , gentun* , erftri
." '! . ^. ' , _
'j:r
Fol, abrount , arumifu , marrubii albi > matricarU -.; j.
Mcl.jfc , majorante , falvu , rut an. . .
Senuruu, amomi , nigella, agnicaftt; attifean.^f,
Fl. camomili.- abrotani , Matricaria , centaur, min. .m.p. j.
Decoq. inaq. fart.aq.com, & vinialbi > bfincm additi-.aL
dendo in fine decoclinis fol.' fenna.^].^. turbitb , ga
; V Trocbifc, tnechaacanna , falappa an. 5j. In Colatura iiffolve fjr.de arumifxa, detyjfopo w.^j . ... .
M. F. pozema , de quo fumat quotiefie
rel iy.'
Jejuna, rjque; retet^rf ppftea potent
i . '
.'
* .
c^b-ly^a^nt^^n^i j'pnpm'j'n brach , it demie
circa tem pus cjuo mftfus il ucre.autua iu lebau , i a talo.
Circa tempft&c.jCirci tempus fluxs
Extrait, cat. gr. xv.rel xii/.
menftrui non eft inftitenda venxfeftio
HtUtbor. nigr. gr. vj. vel riij.
uralo, non cnim nterturLundum eil
naiuraroptij, 1
tl'-j
sudorfera, quoejue conveirent
-Quidam biyfmtdMrgnt, CTtheriatii, vel diafcordio, re le ripe
thibendofto. ' : ihv.tVO rr
jv ruto, habeti polTit.
Dum hxc aguntr , ipi * tak adhibearur Unguentum:
2j~ SHceiplantaginis , folani.

CANCRI NCIPIEHTIS.
77
Gcran.robertiam, ymphjan. jij.
Ol. rofar. empbdcini ^iij.
Sub raiii folaribuifimul agitentur in
, .
Mortdto plmbeo , donee utgluten erffe[cant.
Vel2J Ol.rofatieompleti , laisan.%\.
Tutbit prap. pulvertf. j. agitentur in mortario plmbeo ai
eoufiftentiam Unguenri.
Alii laminam plumbeam argento vivo oblitam , adhiberi volunt.
Viclutt humec~hns& attenuans ; alimenta euehyma ex pane hinc
fermntate ovis forbilibus , pullisgallinaceis, carnibus vitulinis > vervecinis : vitentur falla & acria.
a tele adhibemur unguentum. ] Mic
confert aqua folani, ut & unguentum
de ranis cum mercurio yd illuJ .
JJf. SnccifoUnt..
f Ol rofar. a. une. iv.
VkIv. renerum u.
- Teflar. caticr. 3. drag. j.
rlumbinfti, ey Im. tutU t. dr
j.fem.
Agitentur in mortario plmbeo , &
eo pars immgatur.
Vel
Tberucvet.we. j.

Smcc tener, une. fem.

LeSitc.
-1
Ol. rofar. 2. unc.j. fem. 1
, Vittll. over, fab cintribut ffet.
N0. ij.
Camfher. drag. fem.
Agitentur in mortario plmbeo , Sc
fiat unguentum.
Aliqui imponunt cancro nondum
exulcralo cancros fluvitiles con tufos
cum allio ; quod pro magno fervant
Aicano,

XXI.
'MEDICA. TIO
SCIRRHO
:

'

F OE M I N JE,

CANCROS O

Laborantis.

Eemina 30. annoram poftauam menis ipf inordinate & parce aJcji^amdiu fluxiflent^percepit lbi in dxtra mammilb paulatina a cjuod.
,
Dd'a 3
dara

774

MED1CATIO

dam tuber fubnafei durum & fubinde dolens. Ejds emcJIirio & tETcuflo multorum remediorum ufu per fefqiri annum haftenus fruftra fait
tentata. Jamcjue iJlud ad ingentem magnitudinem exerevir , & Gtquentibus pun flionis acuta: fenfationibus cgra: eu moleftum. Tuba
hoc dnec pectoris offibus, neemufeulisj firmiter annexum ientitur.
a Qjfoddam (irr durum 9* fubindt
oltnt.] Scirrhusioncrodiftinguitur ,
auod in cancro dolor , Si calor adlit, in
cirrho non : prauerea feirrhus (implex
magis folet occupa re partes duras, ut
artculos , ligamenta > tendines , &c.
Cancer mag;s folet invdete partes
molles i uteiimrtis, Btc.
EmoUitio. J Emoilientia faciunt
cancrofos tumores padm mags fubito
increcente,cum humor hic peccaxis penafmi fit incapax.

jti*gnttmm*gmtMintai.]Aliqi2Ddo minima evadit llura inflar fui, Se

fiepe ad mag na m excrefcit molcm.adeo
uc nonnuncjuam cliquaient pond
lib. rj. at Tiij.
d Nfc (*eris Ce ) Alias ma
lum effet defperatum > eque ferro, neque aliis remedir* ndum , ka
ctiam fub axillis qui Caocri reperiuntw,
non exfcinduntuf ferro , quia panesti
la: nerroit funt,
| mortis penculum.

Vdrr gffr&i 'm bac argra extra ; uti ex vi V radii

roanifeftum.
Merbus , qui earn affligit , Scirrbm mammilla: dextrs , ad cancri natntam jam vergens.
Cauftprocatar'tcahujas morbi eft menfium inordinatus ic partus
fluxus > aliquamdiu durans ; hinc enim cum fanguis fuis excrementis
. non fatis emundaretuTj cacqchymia multa meloncholica in hujus (egrx
corpore fuit genka, qua* antecedtntm hujus morbi conftituit cutfam.
Hujus ver pars in mammillam dextram , propter poros ejus ibidem
pra: ceteris magis patentes , copiofius ff efrundens ; eamque fu copia
& cralitie diftendens , & in tumorem attollens ; dun tie nique fu partium
firm coharfione, 8 dolorem punorium fu acrimonia , ipfi concilions,
contuuns hojas morbi, jufque dolork , & incrementi, eft caufa*
Cum hoc malum nullis medicamentis , etiara optimis , hatenus cefferit; incremenmmque mm tumores mmdoloris , perpetuo nter curandum fit fa<nm ; Mttut eft, ne hic tumor fcirrhois , majorem maligmtatemcontrahens, in perfcTum cancrum , imo in carcinoma , degeneret.
Atquc ideo , cum hoc tuber nullam Eraran cum pectoris offibus , vef
mufcif

S I R R H I

CANCROS*

m
mufculis pecbralibus , connexioncm habeat ; ad Ghirurgiam vcniendum
enfeo. Eaque hac ratione erit inftituenda.
Primo apprhendt Chirurgas mammillam dextram manu, digits/
que fe paulatim magis magifcjue contraren tibus premat apprehenfum tu
ber verfus anteriora . idquc in tantum , uc cutis mammillx exterior a
preo & propulo tubere tena appareat. Hoc fao , incidenda mammilla incifone reda , in ipfum tuber penetrante ; tubercjue deinde
falcata tranHgendum , & ope acus falcara: infixa: , & digitis chiiurgi apprehenfa , ipum tuber , cum mammilla , a petore ver/us exteriora a'cjuantum protrahendum. Tumcjue ut mammilla foris minus deformetur , ipfum tuber fcirrhofum fanis & vicinis partibus magna circumfpeftione cultro (eparandum , & penitus eximendum > ita ut nulla tumoris vel membrana; , earn forfan involventis , pars fuperfir. a HamorrhagiA potea aptis remediis eft fiftenda , igraque ad leftum deferenda > &
porro ulcens Sanano, per apta remedia , ex arte procuranda.
a Hxmarrhdgid foea ce..] Portean- < alias efflueret , fiftatur , quoi recidiyui
Cri ablationem harmorrhazia non fubi- c&ccic poflet.
fiftenda , ne alicjuid mal, quod 1