Tekstong Impormatibo:

Para sa Iyong Kaalaman

PAGBASA AT PAGSUSURI NG IBAT IBANG TEKSTO TUNGO SA PANANALIKSIK
Kahulugan at Kahalagahan ng Tekstong Impormatibo

Ang tekstong impormatibo, na kung minsan ay tinatawag ding ekspositori, ay

isang anyo ng pagpapahayag na naglalayong magpaliwanag at magbigay ng
impormasyon. Kadalasang sinasagot nito ang mga batayang tanong na ano,
kailan, saan, sino, at paano. Pangunahing layunin ng impormatibong teksto
ang magpaliwanag sa mga mambabasa ng anomang paksa na matatagpuan
sa tunay na daigdig.
Ang ilang tiyak na halimbawa ng tekstong impormatibo ay biyograpiya, mga
impormasyon na matatagpuan sa diskyunaryo, encyclopedia, o almanac,
papel-pananaliksik sa mga journal, siyentipikong ulat, at mga balita sa
diyaryo.
Mahalaga ang pagbabasa ng mga tekstong nagbibigay ng impormasyon
sapagkat napauunlad nito ang iba pang kasanayang pangwika gaya ng
pagbabasa, pagtatala, pagtukoy ng mahahalagang detalye,
pakikipagtalakayan, pagsusuri, at pagpapakahulugan ng impormasyon.
Upang mas madaling maunawaan ang anomang tekstong impormatibo,
kadalasang gumagamit ang manunulat ng ibat ibang pantulong upang
gabayan ang mga mambabasa na mabilis na hanapin ang ibat ibang
impormasyon. Kabilang dito ang talaan ng nilalaman, indeks, at glosaryo para
sa mahahalagang bokabularyo, mga larawan at ilustrasyon, kapsyon, o iba
pang uri ng palatandaan para sa mga larawan, graph, at talahanayan.

Ibat ibang Estruktura ng Tekstong Impormatibo

Sanhi at Bunga

-Ito ay estruktura ng paglalahad na nagpapakita ng

pagkakaugnayugnay ng mga pangyayari at kung paanong ang
kinalabasan ay naging resulta ng mga naunang pangyayari.

Sa uring ito, ipinaliliwanag ng manunulat ang malinaw na relasyon

sa dalawang bagay at nagbibigay ng pokus sa kung bakit nangyari
ang mga bagay (sanhi) at ano ang resulta nito (bunga).

Paghahambing

Ang mga tekstong nasa ganitong estruktura ay kadalasang nagpapakita ng

mga pagkakaiba at pagkakatulad sa pagitan ng anomang bagay, konsepto, o
pangyayari.

Pagbibigay-depinisyon

Ipinaliliwanag ng ganitong uri ang kahulugan ng isang salita, termino, o

konsepto. Maaaring ang paksa ay tungkol sa isang konkretong bagay gaya ng
uri ng isang hayop, puno, o kaya naman ay mas abstraktong mga bagay gaya
ng katarungan, pagkakapantay-pantay, o pag-ibig.
Sa ganitong uri ng tekstong impormatibo, mahalagang pag-ibahin ang mga
kahulugang denotatibo o konotatibo.

Paglilista ng Klasipikasyon

Ang estrukturang ito naman ay kadalasang naghahatihati ng isang malaking

paksa o ideya sa ibat ibang kategorya o grupo upang magkaroon ng sistema
ang pagtalakay.
Nagsisimula ang manunulat sa pagtalakay sa pangkalahatang kategorya at
pagkatapos ay bibigyang-depinisyon at halimbawa ang ibat ibang
klasipikasyon o grupo sa ilalim nito.

Mga Kakayahan sa Pagbasa ng Tekstong Impormatibo

Ang pagpapagana ng imbak na kaalaman ay may kinalaman sa pag-alala

ng mga salita at konseptong dati nang alam na ginamit sa teksto upang
ipaunawa ang mga bagong impormasyon sa mambabasa. Halimbawa, kung
nagbabasa ang isang mag-aaral tungkol sa ibat ibang uri ng pamumuno,
maaari niyang balikan ang nauna na niyang nalalaman tungkol sa presidente,
minister, o iba pang uri ng pinuno upang iugnay sa mga bagong
matutuklasang impormasyon. Ang pag-alala at pagbuo ng ugnayan ay
makatutulong upang mabilis na maunawaan ang isang teksto.

Mga Kakayahan sa Pagbasa ng Tekstong Impormatibo

Ang pagbuo ng hinuha naman ay may kinalaman sa pagbasa ng mga

bahagi ng teksto na hindi gaanong malinaw sa pamamagitan ng pag-uugnay
nito sa iba pang bahagi na malinaw. Ito ay matalinong paghula ng maaaring
kahulugan ng isang bahagi na hindi direkta o tahasang ipinaliwanag sa
teksto. Mahalagang sanayin ng isang mambabasa ang kritikal na pag-iisip sa
ganitong mga kaso upang hindi maantala ang pagbasa sa kabuuan ng teksto.

Mga Kakayahan sa Pagbasa ng Tekstong Impormatibo

Mahalaga rin ang pagkakaroon ng mayamang karanasan sa pagbasa ng

ibat ibang teksto at pagdanas sa mga ito. Halimbawa, kung ang isang
mambabasa ay may malawak na karanasan at pag-unawa sa ibat ibang uri
ng hayop, mas magiging madali na sa kaniya ang pagbuo ng mga kategorya
at pag-unawa sa ibat ibang grupo nito batay sa mga katangiang kaniya nang
nasaksihan. Sa ganitong pagkakataon, mas nagiging konkreto ang pagbabasa
para sa mag-aaral dahil alam nila kung ano ang tinutukoy sa teksto.

Tekstong Deskriptibo:
Makulay na Paglalarawan
Aralin 4
PAGBASA AT PAGSUSURI NG IBAT IBANG TEKSTO TUNGO SA PANANALIKSIK
Kahulugan at Layunin ng Tekstong Deskriptibo

Ang tekstong deskriptibo ay may layuning maglarawan ng isang bagay, tao,

lugar, karanasan, sitwasyon, at iba pa. Ang uri ng sulating ito ay
nagpapaunlad sa kakayahan ng mag-aaral na bumuo at maglarawan ng isang
partikular na karanasan.

Sa isang tekstong naratibo, pinatitingkad ng mahusay na paglalarawan ang

kulay ng isang lugar kung saan nangyayari ang kuwento. Ipinakikilala nito
ang hitsura, ugali, at disposisyon ng mga tauhan.

Sa isang prosidyural na teksto, natitiyak din ng mambabasa ang hitsura,

katangian, at kalikasan ng yaring produkto sa pamamagitan ng deskripsyon.
Pinatatatag ng paglalarawan ang anomang porma ng sulatin kung mahusay
at angkop ang pagkagamit nito. Samakatuwid, mahalagang gamit ng
deskripsyon ang pagkuha sa atensyon ng mambabasa upang maipaliwanag
ang oryentasyon ng isang malikhaing akda.

Ang tekstong deskriptibo ay may isang malinaw at pangunahing impresyon

na nililikha sa mga mambabasa.

Ang tekstong naratibo ay maaaring maging obhetibo o suhetibo, at maaari

ding magbigay ng pagkakataon sa manunulat na gumamit ng ibat ibang tono
at paraan sa paglalarawan. Ang obhetibong paglalarawan ay mga direktang
pagpapakita ng katangiang makatotohanan at di mapasusubalian. Ang
subhetibong deskripsyon naman ay maaaring kapalooban ng
matatalinghagang paglalarawan at naglalaman ng personal na persepsiyon o
kung ano ang nararamdaman ng manunulat sa inilalarawan.

Ang tekstong deskriptibo ay mahalagang maging espisipiko at maglaman ng

mga konkretong detalye. Ang pangunahing layunin nito ay ipakita at
iparamdam sa mambabasa ang bagay o anomang paksa na inilalarawan.

Tekstong Persuweysib:
Paano Kita Mahihikayat
Aralin 5
PAGBASA AT PAGSUSURI NG IBAT IBANG TEKSTO TUNGO SA PANANALIKSIK
Kahulugan ng Tekstong Persuweysib

Ang tekstong persuweysib ay isang uri ng dipiksiyon na pagsulat upang

kumbinsihin ang mga mambabasa na sumang-ayon sa manunulat hinggil sa
isang isyu. Ang manunulat ay naglalahad ng ibat ibang impormasyon at
katotohanan upang suportahan ang isang opinyon gamit ang
argumentatibong estilo ng pagsulat.

Nakaasa sa argumentatibong tipo ng pagpapahayag ang tekstong

persuweysib, ngunit sa halip na magpakita lamang ng mga argumento, layon
nitong sumang-ayon ang mambabasa at mapakilos ito tungo sa isang
layunin.

Sa ilang pagkakataon, inilalahad ng manunulat ang mga impormasyon sa

dalawang panig ng argumento. Ginagawa ito upang bigyan ng pagkakataon
ang mga mambabasa na pag-isipan ang dalawang panig, at upang agad na
masagot ng manunulat ang mga posibleng argumento na lilitaw sa isip ng
mambabasa habang inuunawa ang teksto.

Nakaasa sa argumentatibong tipo ng pagpapahayag ang tekstong

persuweysib, ngunit sa halip na magpakita lamang ng mga argumento, layon
nitong sumang-ayon ang mambabasa at mapakilos ito tungo sa isang
layunin.

Halimbawa, sa panghihikayat ng mga gumagawa ng iskrip sa patalastas,

layunin nilang bilhin ng mamimili ang produkto o serbisyong ibinibenta.
Layunin naman ng mga politikal na kampanya na iboto ang isang tiyak na
partido o kandidato.
Nilalaman ng Tekstong Persuweysib

Malalim na pananaliksik

Kailangang alam ng isang manunulat ang pasikot-sikot ng isyung tatalakayin

sa pamamagitan ng pananaliksik tungkol dito. Hindi sapat na sabihing tama
ang isang paninindigan kung walang tiyak na mga datos na susuporta rito.
Madalas na nauuwi sa emosyonal na panghihikayat ang pagsusulat ng
tekstong persuweysib. Bagamat maaaring isalaysay ng manunulat ang isang
personal at empirikal na karanasan, mahalaga pa ring magpakita ng
pananaliksik na maiuugnay at maaaring magpaliwanag nito. Ang paggamit

ng mabibigat na ebidensiya at husay ng paglalahad nito ang pinaka-esensya

ng isang tekstong persuweysib.
Kaalaman sa posibleng paniniwala ng mambabasa

Kailangang mulat at maalam ang manunulat ng tekstong persuweysib sa

ibat ibang laganap na persepsiyon at paniniwala tungkol sa isyu. Sinisimulan
ng isang manunulat ang argumento mula sa mga paniniwalang ito. Kung
mahusay na masasagot ang mga maling persepsiyon na ito, matitiyak ang
pagpayag at pagpanig ng mambabasa sa paniniwala ng manunulat.

Malalim na pagkaunawa sa dalawang panig ng isyu

Ito ay upang epektibong masagot ang laganap na paniniwala ng mga

mambabasa. Kailangang makitang nauunawaan ng manunulat ang kabuuang
konteksto at pinagmumulan ng isyu.

Tekstong Naratibo:
Mahusay na Pagkukuwento
Aralin 6
PAGBASA AT PAGSUSURI NG IBAT IBANG TEKSTO TUNGO SA PANANALIKSIK
Kahulugan at Katangian ng Tekstong Naratibo

Layunin ng tekstong naratibo ang magsalaysay o magkuwento batay sa isang

tiyak na pangyayari, totoo man o hindi. Maaring ang salaysay ay personal na
naranasan ng nagkukuwento, batay sa tunay na pangyayari o kathang-isip
lamang. Maaari ding ang paksa ng salaysay ay nakabatay sa tunay na
daigdig o pantasya lamang.

Ang tekstong naratibo ay nagkukuwento ng mga serye ng pangyayari na

maaaring piksiyon (nobela, maikling kuwento, tula) o di-piksiyon (memoir,
biyograpiya, balita, malikhaing sanaysay). Kapuwa gumagamit ito ng wikang
puno ng imahinasyon, nagpapahayag ng emosyon, at kumakasangkapan ng
ibat ibang imahen, metapora, at simbolo upang maging malikhain ang katha.

Paksa

Pumili ng paksang mahalaga at makabuluhan. Kahit na nakabatay sa

personal na karanasan ang kuwentong nais isalaysay, mahalaga pa ring
maipaunawa sa mambabasa ang panlipunang implikasyon at mga
kahalagahan nito

Estruktura
Kailangang malinaw at lohikal ang kabuuang estruktura ng kuwento. Madalas
na makikitang ginagamit na paraan ng narasyon ang ibat ibang estilo ng
pagkakasunod-sunod ng pangyayari. Kung minsan ay nagsisimula sa dulo
papuntang unahan ang kuwento, kung minsan naman ay mula sa gitna.
Maaaring gumamit ng ibat ibang paraan ng pagkakaayos, tiyakin lamang na
sistematiko at lohikal ang pagkakasunodsunod ng pangyayari upang
madaling maunawaan ang narasyon.

Oryentasyon
Nakapaloob dito ang kaligiran ng mga tauhan, lunan o setting, at oras o
panahon kung kailan nangyari ang kuwento. Malinaw dapat na nailalatag ang
mga ito sa pagsasalaysay at nasasagot ang mga batayang tanong na sino,
saan, at kailan. Ang mahusay na deskripsyon sa mga detalyeng ito ang
magtatakda kung gaano kahusay na nasapul ng manunulat ang realidad sa
kaniyang akda.

Pamamaraan ng Narasyon
Kailangan ng detalye at mahusay na oryentasyon ng kabuuang senaryo sa
unang bahagi upang maipakita ang setting at mood. Iwasang magbigay ng
komento sa kalagitnaan ng pagsasalaysay upang hindi lumihis ang daloy. May
ibat ibang paraan ng narasyon na maaaring gamitin ng manunulat upang
maging kapana-panabik ang pagsasalaysay.

Komplikasyon o Tunggalian
Karaniwang nakapaloob sa tunggalian ang pangunahing tauhan. Ito ang
mahalagang bahagi ng kuwento na nagiging batayan ng paggalaw o
pagbabago sa posisyon at disposisyon ng mga tauhan. Nagtatakda rin ang
tunggalian ng magiging resolusyon ng kuwento.

Resolusyon
Ito ang kahahantungan ng komplikasyon o tunggalian. Maaaring ang
resolusyon ay masaya o hindi batay sa magiging kapalaran ng pangunahing
tauhan.

Ang Creative Non-Fiction

Ang Creative Non-Fiction (CNF) ay kilala rin bilang literary non-fiction o

narrative nonfi ction. Ito ay isang bagong genre sa malikhaing pagsulat na
gumagamit ng istilo at teknik na pampanitikan upang makabuo ng
makatotohanan at tumpak na salaysay o narasyon. Iba ito sa peryodismo o

teknikal na pagsulat dahil kahit naghahayag ito ng katotohanan, mahalaga pa

rin ang poetika at literariness ng akda.

Ayon kay Barbara Lounsberry sa The Art of Fact, ang apat na katangian ng
CNF ay:
Maaaring maidokumento ang paksa at hindi inimbento ng manunulat;
Malalim ang pananaliksik sa paksa upang mailatag ang kredibilidad ng
narasyon;
Mahalaga ang paglalarawan sa lunan at kontekstuwalisasyon ng karanasan;
at
Mahusay ang panulat o literary prose style, na nangangahulugang
mahalaga ang pagiging malikhain ng manunulat at husay ng gamit sa wika.

Tekstong Argumentatibo:
Ipaglaban ang Katuwiran
Aralin 7
PAGBASA AT PAGSUSURI NG IBAT IBANG TEKSTO TUNGO SA PANANALIKSIK

Ang tekstong argumentatibo ay isang uri ng teksto na nangangailangang

ipagtanggol ng manunulat ang posisyon sa isang tiyak na paksa o usapin
gamit ang mga ebidensiya mula sa personal na karanasan, kaugnay na mga
literatura at pag-aaral, ebidensiyang kasaysayan, at resulta ng empirikal na
pananaliksik.

Nangangailangan ang pagsulat ng tekstong argumentatibo ng masusing

imbestigasyon kabilang na ang pangongolekta at ebalwasyon ng mga
ebidensiya. Mula rito ay paninindigan ang isang posisyon na isusulat sa maikli
ngunit malaman na paraan. Sa pamamagitan ng detalyadong pag-aaral sa
paksa o isyu, mas nauunawaan ang ibat ibang pananaw o punto de bista at
nakapipili ang mananaliksik ng posisyong may matibay na ebidensiya.

Katangian at Nilalaman ng Tekstong Argumentatibo

Mahalaga at napapanahon ang paksa

Upang makapili ng angkop na paksa, pag-isipan ang ibat ibang napapanahon

at mahahalagang isyu na may bigat at kabuluhan. Makatutulong din kung
may interes ka sa paksa, ngunit hindi ito sapat. Kailangan mo ring pag-isipan
kung ano ang makatuwirang posisyon na masusuportahan ng argumentasyon
at ebidensya

Maikli ngunit malaman at malinaw na pagtukoy sa tesis sa unang talata ng

teksto

Sa unang talata, ipinaliliwanag ng manunulat ang konteksto ng paksa sa

pamamagitan ng pagtalakay nito sa pangkalahatan. Tinatalakay rin sa
bahaging ito kung bakit mahalaga ang paksa at kung bakit kailangang
makialam sa isyu ang mga mambabasa.

Malinaw at lohikal na transisyon sa pagitan ng mga bahagi ng teksto

Transisyon ang magpapatatag ng pundasyon ng teksto. Kung walang lohikal

na pagkakaayos ng kaisipan, hindi makasusunod ang mambabasa sa
argumento ng manunulat at hindi magiging epektibo ang kabuuang teksto sa
layunin nito. Nakatutulong ang transisyon upang ibuod ang ideya sa
nakaraang bahagi ng teksto at magbigay ng introduksiyon sa susunod na
bahagi.

Maayos na pagkakasunod-sunod ng talatang naglalaman ng mga

ebidensiya ng argumento

Ang bawat talata ay kailangang tumalakay sa iisang pangkalahatang ideya

lamang. Ito ang magbibigay-linaw at direksiyon sa buong teksto. Tiyakin ding

maikli ngunit malaman ng bawat talata upang maging mas madaling

maunawaan ng mambabasa. Kailangan ding isaalang-alang ang lohikal na
koneksiyon ng bawat talata sa kabuuang tesis ng teksto at maipaliwanag
kung paano at bakit nito sinusuportahan ang tesis.
Matibay na ebidensiya para sa argumento

Ang tekstong argumentatibo ay nangangailangan ng detalyado, tumpak, at

napapanahong mga impormasyon mula sa pananaliksik na susuporta sa
kabuuang tesis

Tekstong Prosidyural
Aralin 8
PAGBASA AT PAGSUSURI NG IBAT IBANG TEKSTO TUNGO SA PANANALIKSIK
Kahulugan at Layunin ng Tekstong Prosidyural

Ang tekstong prosidyural ay isang uri ng paglalahad na kadalasang

nagbibigay ng impormasyon at instruksyon kung paanong isasagawa ang
isang tiyak na bagay. Nagagamit ang pag-unawa sa mga tekstong prosidyural
sa halos lahat ng larang ng pagkatuto.

Halimbawa nito ang recipe ng pagluluto sa Home Economics, paggawa ng

eksperimento sa agham at medisina, pagbuo ng aparato at pagkumpuni ng
mga kagamitan sa teknolohiya, o pagsunod sa mga patakaran sa buong
paaralan. Halimbawa rin nito ang mga patakaran sa paglalaro ng isang
bagay, mga paalala sa kaligtasan sa kalsada, at mga manuwal na
nagpapakita ng hakbang-hakbang na pagsasagawa ng ibat ibang bagay.
Kabilang din dito ang mga tekstong nagtuturo kung paano gagamitin ang
isang uri ng makina, kagamitan sa bahay, kompyuter, at iba pa.

Mahalaga ang mahusay na pag-unawa sa mga tekstong prosidyural sa

pagtatrabaho kung saan karaniwan na ang ibat ibang manuwal upang
panatilihin ang kaligtasan sa kompanyang pinagtatrabahuhan, kung paanong
pagaganahin ang isang kasangkapan, at pagpapanatili ng maayos na
pagsasagawa ng operasyon sa pamamagitan ng mga protokol. Ang protokol
ay isang uri ng tekstong prosidyural na nagbibigay ng gabay at mga paalala
na maaaring hindi nakaayos nang magkakasunod.

Mga Nilalaman ng Tekstong Prosidyural

Layunin o Target na Awtput

Nilalaman ng bahaging ito kung ano ang kalalabasan o kahahantungan ng

proyekto ng prosidyur. Maaaring ilarawan ang mga tiyak na katangian ng
isang bagay o kaya ay katangian ng isang uri ng trabaho o ugaling inaasahan
sa isang empleyado o mag-aaral kung susundin ang mga gabay.

Kagamitan

Nakapaloob dito ang mga kasangkapan at kagamitang kakailanganin upang

makompleto ang isasagawang proyekto. Nakalista ito sa pamamagitan ng
pagkakasunod-sunod kung kailan ito gagamitin. Maaaring hindi makita ang
bahaging ito sa mga uri ng tekstong prosidyural na hindi gagamit ng
anomang kasangkapan.

Metodo

Serye ng mga hakbang na isasagawa upang mabuo ang proyekto.

Ebalwasyon

Naglalaman ng mga pamamaraan kung paano masusukat ang tagumpay ng

prosidyur na isinagawa. Maaaring sa pamamagitan ito ng mahusay na
paggana ng isang bagay, kagamitan, o makina o di kaya ay mga pagtatasa
kung nakamit ang kaayusan na layunin ng prosidyur.

Katangian ng Tekstong Prosidyural

Nasusulat sa kasalukuyang panahunan (gawin ito);

Nakapokus sa pangkalahatang mambabasa at hindi sa iisang tao lamang;

Tinutukoy ang mambabasa sa pangkalahatang pamamaraan sa pamamagitan

ng paggamit ng mga panghalip;

Gumagamit ng mga tiyak na pandiwa para sa instruksiyon;

Gumagamit ng malinaw na pang-ugnay at cohesive devices upang ipakita

ang pagkakasunod-sunod at ugnayan ng mga bahagi ng teksto; at

Mahalaga ang detalyado at tiyak na deskripsyon (hugis, laki, kulay, at dami).