154 Pokrewierstwo i pte¢ kulturowa Galvin Kathey-Lee. 2006, Forbidden Red: Widowhood in Urban Nepal. Pian, ‘WA: Washington State University Press, " Gluck Mas. 196, Kinship and Mariage Among the Lai of Norther Rhodesia snd the Zulu ofNatal.[W] AR. Radclife Brown, Day Forde (ea), in Systems of Kishin and Mariage, 165-206. Oxford: Orford Universty Pa ‘Gough Kathleen. 1961. Vaviavion in Maiellineal Systems: Variation fg ese dence, W: David M. Schneider, Kathleen Gough el), Matinee Ks, 5: 545-576, Berkeley: University of Californla Press, Fuul27!. Nuer Kinship: A Reexamination. [W] TO, Beidelman (ed), the Translation of Culture: Esays to ELE, Evans-Pritchard, 6. 79-121. Lander ‘Tavistock Publications, Herskovits M.J, 1997. A Note on, Woman Marriage” in Dahomey. .Avca” 10 335-341, ‘rchinson Sharon, 1980, Relations Between the Sexes Among the Nuer: 1950 Africa” SO(4): 371-387. ‘James Wendy. 1990, Introdueton, (Wt) RE Evans Pritchard (re), Kinship and arriage Among the Nuer,s.ix-rxi. New York: Oxford University Pre, Kelly Raymond, 1965, The Nuer Conquest: Th Stractre and Development of en Expansionst System. Ann Arbor: University of Michigan Prese, Motgan Levis H. 1897. Solecsetswo pierwotne, call badania toll ludeiego ostepu od daikaéci preez barbaraytstwo do cyuilzany. Prac. Alekeonde, Bakowska, Warszawa: Re. .Prawly” ype ln 118871. cient Society. Cambridge, MA: Harvard Univesity Press, ‘Murphy Robert K 1986, Cultural and Social Anthropology: An Overture, wy Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall Pometoy Sarah B, 1975, Goddesses, Whores, Wives and Slaves: Wome in Classical Antiquity. New York: Schocken Books, Robertson A.E 1991, Beyond the Family: The Soci Organization of Reproduction, Berkeley: University of California Pres ‘uals Las kichara W. Weangham, Alisa M. Harrigan, BazbaraB, Smuts. 1991 ‘The Human Community As a Primate Society. ,Cutrent Anthropology” 3203) 221-241, Sacks Karen. 1979. Sisters and Wives: The Past and Future of Sexual Byualiy, Westport, CT: Greenwood Press. Shelton Jo-Ann, 1988, te Romans Di A Souee Book in Roman Sota History. New York: Oxford University Press, ‘Stone Linda, 1978. Cultural Repereusions of Childleeness and Low Pest in Nepal. ,Contributions to Nepalese Studies” 5(2): 7-36 pa, 1889 ness Beliefs and Feeding the Dead in Hindu Nepal. Lewiston, NY: ‘Edwin Mellen Press. ‘egiariSusen, 1991, Ideals and Practicalities in Matchmaking in Ancient Rome, (We) Davi 1. Rertzer, Richard Salle (ted), The Family in aly. Prom Aniguty to the Present, s, 91-108, New Haven, CT: Yale University Poss, ‘Whie Lesie A. 1964. Inzeduction. [W) Lewis H. Morgan, Ancient Soi Cambridge, MA: Harvard University Press 4 W LINII MATKI WW rozdziale tym poddano analiziespoleczetstwa matryinearne —te,, w yeh pochodzenie jest wyprowadzane win Zt, Rysu sek 4.1. pokazue wyprowadreie matyineamyeh Irewnyeh 0 wspélnego przodka, a symbole zaczernione oznaczaja osoby 0 Ws ‘ym pochodzeniu matrylinearnym. Kobiety i meéczyéni naleéa tutaj poprzer. urodzenie do matrylinii matek, z tym e - calkiem odwrot- nie nit w praypadk pochodzeniapatryinearnego ~ lk hobiety aoa poolenia na pololnie prakarywaéexonkosvo swojema potomstiru. Regula matrylinearna, podobnie jak jej patrylinearny codpowiednik, mote byé wiywana do tworzenia korporacyjnych grup swniaczych, takich jak lineaze i rody. wn yak daa epleceiowe matpineare? Cay wyprowadanie pochodzenia w lini Zetiskie}daje Kobietom seczeg6lne pozycje bat scczegSing wtadze w tych spoteccetstwach? Cay moéna sporkaé ikie praypadki, 2e koxporacyjna wiasnofé matrylineadu (taka jak grunty lub éywy inwentarz) jest w posiadaniu i zarzadzie kobiet, ‘ub tai, ‘wktorych kobiety sq glowami grup pochodzeniowyeh? Czy w grupac Jednoczesnie matryinearnych i matrylokalnych wystepujatakie prey padhi, Ze spowinowaceni medczyéniwchodza do nowych gospodarstw domowych jako meéowie o niskim statusie, podlegli swoim Zonom, ow shy na kde skinieietetcowelt " » Okazujesi, espotecestmamatrylinenme vykazu ute rt cowanie.Istoinie zdarzaja sig w nich preypadlk, w ktdrych to kobiety # psindcckamiwiasots. Wstep jenaki ake peypdk, 2 ‘wlasnos¢ jst w postadaniu meéczyzn preechodzinastepnie na syn ich sidstr Jeseeze kiedy indziej to, co stantowi wlasnoé grup pocho- dzeniowych, jest w posiadaniu kobiet, lecz zarazem w zarzadzie ich meskich remyeh matyinesi, Porat w euagjch me, Splokaiychspowinowsce’ meécyénraceywidi mosa taf do domostw swoich Zon jako praybysze 2 zewnatrz, majgcyniewiele wladzy nad Zonami, aczkolwiek wedtug moje wiedzy nie ma pray- padk6w, w kt6rych podporzadkowanie mezczyzn Zonom i tesclowym,156 Pokrewieristwo i pteé kuleurowa @=A ys. 41 Schemat pochodzenla matrylinearnego, Osoby majgce wspéline pacho- itterWieter, Salt Lid i ae WéLinti matki m Kad ci, kt6rzy zostali ,urodzeni da” tego samego rodu, uwadali, 2e sa jak rodze‘istwo i mieli zakaz zawierania migdzy soba matzesistw, Padobnie czlonkowie rodu traktowali osoby ,urodzone dla" swojego rodu w praybligeniu jak rodzefstwo i nie mogli zawieraé z nm mal aesistw Obecnie jednak na niekt6rych bardziej rozwinigtych cbscarach rezerwatu te zakazy zawierania matzerisew tracq znaccenie (Miranda Warburton, kontakt prywatay). Innym nastepstwem takiego rozumienia pochodzenia preez. Na- wah6w byto to, Ze ofea uwazano jednoczeSnie 2a powinowatego i krewnego w waskim znaczeniu, co dawato mu podwéjny status revimiaczy (Witherspoon 1975: 31-36). 7 jednej strony ojiec dane} cosoby by? powinowatym, poniewaz wszed! do rodu tej osoby przez malzefistwo. Dlatego dzieci Nawahéw czasem zwracaly sie do swoich oje6w tak jak do powinowatych. Z drugie) strony ojciec byt postrae- gany jako krewny w waskim rozumieniu, beeposredni ascendent, adana osoba byia ,urodzona dla” jego rodu®, RozrOznienie miedzy ‘aewnymi w waskim rozumieniu a powinowatymi bylo dla Nawahow waine. Stosunkom w pierwszejz tych sfer, wiréd os6b spokrewnio- nych matrylinearnie, praypisywano szczegélny rodzaj solidamnosci oparty na pojeciach dawania i dzielenia (Witherspoon 1975: 56). Najblizsza i najbardiej trata wigd taczyla matke 2 dzieckiem, ale poczucie bliskosci, solidarnosi, dawania i dzielenia rozciagano na innych krewnych w waskim rozumieniu, Odmienny charakter mialy zriqzk oparte na powinowactwie, oparte nie na dzieleniu i dawaniu, Jecz:na wymianie wzajemnose, Najwazniejsza 2 wiezi powinowactwa Inczyla meéa i Zong, Witherspoon (1975: 56-57) omawia seczagetowo te r6inice, porswnujac stosunki matka-dviecko i mgé-Zona, Matht Nawah6w nie dajg swoim daieciom dycia, pozywienta i cate} ‘pick dlatego de cheq tego sarmeyo w zamian. Matha kochadziecko i spe- szy mut z pomoca bez wagled ato, czy jest ono krSlem czy widezega, robotnikiem czy leniem (..) uzestikiem wspélayeh praedslewsigé cay pasoiytem, ezlowiekiem moralnym czy aiemoralaym. (..) [A] kiedy ng jest wldczega,leniem albo celowiekiem niemoralnym, Zona zwyile sig 0 pozbywa. (..) Relais povrinna byé koreysin dia obu stor. poprzee ® Witherspoon (1975: 45~46) postu sg tq onoepcja, wedtug kre ojcee jest jednoczesnie powinowatym i kreweym w waskim rozumienta, sby 2aj9¢ stanowisko w sporze badacay poktewietitwa Nawahév, dotyezacym problem, czy modliwe jest we)éeie praex mabiesetwa do rodu ofca. Wedlug nego posta) wobee wejicia przez maliesscwo do rodu ojca zaledaly od tego, czy dana jed- Dostka Navaho cheiaa poderesl¢ w stosunkach 2 ojeem aspeltspowinowacenia (medy matieistwo bylo dopuszezain), czy racze)aspektspokrewmnienia (wiedy malieascwo bylo niepotadane),179 Pokrewiehstwo i pteé kulturowa ‘waajemne zobowigzanie pomocy: Kiedy jedna ze stron 2awodal, 2wiazek traci réwnowage i rozpada si. Uniwersum krewnych wNawahéw dzielio siena dwie kategorie: ci, 1 ktorymi solidarnos¢ jest taka jak migdzy matka a dzieckiem - sing i oparta na dawaniu i dzieleniu rozumianych jako czysta potreeba ~ oraz ci, z ktSrymi solidarnos¢ jest taka jak migdzy mezem a Zong ~ oparta na umowie i wymianie, bardziej 2 naciskiem na réwnose ‘wymiany nié na potrzeby drugiego czlowieka, Poniewat pochodzenie matrylinearne u Nawah6w nie powodowato napieé miedzy bratem kobiety (lub innym starszym krewnym matry. linearnym) a jej mezem, nie eksponowato ono tego elementu fami- st6wki matrylinearne}, kt6ry oméwiono w poprzednim podrozdziale Ani bracia, ani meZowie nie wydaja sig mieé silnej wiadzy nad sio- strami lub Zonami, Wstéd rodzefstwa starsi maja pewng wiadze nad smiodszymi, bez wegledu na pteé, R6wniet mezczyéni Nawahow nie byli chyba rozdarci przez praecivstawne dziatanie wign6w 2 dzieémi siostry iz wlasnyii dzieémi, Ojcowie mieli z reguly wieksza wiadze nad daieémi nit bracia matki. Bracia matki byli jednak waznyri po- staciami w Zyciu dzieci, poniewa®. uczyli je i dyscyplinowal, a take ‘odgrywali waing role w organizowaniu ich matienstw, 'W przypadku Nawah6w nie ujawnia sie napigcie migdzy wladea meiczyzn a wyprowadzaniem pochodzenia w linli kobiecej, chociai Robin Fox (1989: 103) dowodz, ze nie zachodzito ono, poniewai ody ‘matrylinearne mialy niewiele funk, W odniesieniu do plei kulturowe) praktykowane przez Nawah6w taczenie wyprowadzania pochodzenia w lini Zefiskie} 2 rezydencig matrylokalng eksponuje kilka watkow przenikajacych ich kulture. Jednym z nich jest wzajemne dopelnianie sig pici, Wyradaja to mitologia i obrzedy religiine Nawahow (Lamph- ere 1969). Jeden z badaczy ich religii podsumowuje to nastepujgco: ,W obrzedowym nauczaniu poclkresta sig pierwiastki meski i Zerski jako podstawowa forme symbolizmu; w tej koncepeji dowolay byt mote byé kompletny tylko przez ich potaczenie” (Reichard 1950: 29), Drugim watkiem jest centralna pozycja kobiet w spoteczefstwie uurzecaywistniajgca sie poprzez ich role reprodukeyjna. Trzeci, powia- zany 2 poprzednim, watek to podw6jna pozycja mezzyzn w systemie pokrewieristwa — 0 czym juz bya mowa ~ i napigcia pojawiajace sig ‘wskutekprzechodzenia medczyzn migdzy rolami syndw i mezow kobiet. Rezydencja. Réd matrylinearny u Nawahéw mia znaczenic dla totsamosci, matzefstwa i zakaz6w seksualnych, goscinnosc i wsp6t- pracy Ale jednostka spoteczna o zasadniczym znaczeniu w codziennym Zyciu byla grupa ludzi, kt6rey razem mieszkall i taceyli swoje owee W linii matki 173 wjedno stado. Obozowisko (camp), jakjednostka ta bedzie nazywana wey mies’, sidadato sig ll hogandv,z ktdrych kaady 2vykle sluiyt odrebnej parze matzetiskiej, rodzinie nuklearnej lub niewielkie} rodzinie poszerzone, Rodzina miata zwykle dom zimowy i preynaj niej jeden dom letni niedaleko dobrego pastwiska. Obozowiska cagsto znajdowraly sig w duzym oddaleniu od siebie i nie tezyty sig razem w wigksze spotecenosci ani wsie. ‘Obozowisko Nawah6w nie bylo grupa korporacying, poniewai jego cztonkowie nie sprawowali kolektywnej wiadzy nad wlasnoscia Jednakée tgczyli oni swoje owce w jedno stado i wspélnie zarzq. Azali wieloma swoimi zasobami, wige obozowisko funlkcjonowalo jak korporacyjne przedsigbiorstwo (Witherspoon 1975: 73). Opréce laczenia owiec w stado eztonkowie obozowisk dzielili migdzy soba poiywienie i modliwoS¢ korzystania 2 uiytk6w rolaych, a take inne frodki i zasoby. Obozowiska byly zorganizowane wokét kobiet, ktére odgrywaly wach aktywme i wplywowe role. W swoich badaniach z rejont Rough Rock-Black Mountain Witherspoon (1975) zwrécit uwage ra osobe, 1cérq nazwal ,gléwng matka” (head mother), najstarszq kobiete, be: dégcq jadtem obozowiska. Wszyscy jego ezlonkowie mogli wykazaé, ie 54 2 nia potaczeni wiezia oparta na dwoch reguiach rezydencjit (2) Kaéde z Nawah6w (dowolne) pte) miato prawo mieszkaéz wasn matla; (2) Kaéde z Nawahéw (dowolnej pici) mialo pravro miesakaé ze wspétmatzonkiem. Poszczegéine pary matzeriskie dochodzily na- stepnie do wlasnych rozwigzati(rezydencja matrylokalna, patiylokalna lub neolokalna), kierujge sig takimi ezynnikar, jak wegledne zasoby obozowisk i wlasne upodobania, NajezeScie} wybierano rezydencje matrylokaing W tej ostatniej sytuacii preybyszem w domostwie byt maz. Miat on prawo do udziatu w zasobach obozowiska zony, ale oczzkiwano od nego, Ze wniesie wklad pracy. Jednak zwlaszeza w paczatko- wwych latach matiertstwa maz zachowywatsilne wieziz grupa swojej matki i wracat do nie), by pomée w pracy. Czgsto mai zachowywat Wlasne ovce w swojej grupie urodzenia i dopiero potem, w miare stabilizowania sig malzeristwa stopniowo przeprowadzat je po kilka do obozowiska Zony. W nowym dommu od meéa oezekiwano, #e bedazie utreymywal wlas- ciwe stosunki z krewnymi zony. Najwainiejsza byia stosowana przez ® Inne terminy spotykane w Iteraturze to: subsistence residential unit (Wither- spoon 1975: 71), homestead group (Downe 1972: 31) ‘extended fal (odalna poseerzona) (Shepardson, Hammond 1970: 45) adi _174 Pokrewieristwo i ple¢ kulturowa Nawahow praktyka unikania teéciowej. Peina szacunku powsciagh. ‘wo86 w interakjach mezzyzny 2 matka Zony stanowi powszechng praktyke w wielu spoteczefstwach, ale wsr6d Nawah6w te dwie osoby nie mogly wejs¢ w kontakt fizyeany ani nawet werokowy (chociad zakaz ten nie jest ju Sciéle praestreegany). Wainyim nastepstwem tych regu! byto to, Ze mezczyzna i matka jego Zony nie mogli miesz. kaG w tym samym hoganie. Maz musial r6wnied zachowywa¢ dystans wobec zamednych sidstr Zony, aby uniknaé webudzania zazdrosi ich med6w, a stosunki seksualne z zameénymi siostrami Zony bytyby ‘uwazane za cudzoléstwo. Nie byto jednak ograniczeni dotyczgcych ostepowania meéa z niezameznymi siostrami zony, ktdre pééniej mdgh rowniee poslubié. Dopetnianie sie ptei kulturowych. Zaréwno mai, jak izZona 2 najstarszego pokolenia uczestniczyli w prowadzeniu obozowiska i zarzadzaniu jego sprawami, natomiast w ramach obozowiska po dziat pracy wedlug plci nie byt Scie okreslony. Zwykle mezezyéni pracowali wigce) pray wenoszeniu doméw, w rolnictwie oraz przy dogladaniu bydia i koni, kobiety 2aé ~ pray dogladaniu kéz i owiec, tkaniu, sprzatani, gotowaniu oraz wychowywaniu dazieci. Podziaty te byly jednak elastyezne i wygladaly rozmaicie (Lamphere 1989), a wiele zadafi mezcayéni i kobiety wykonywali wspélnie. Wieks208¢ sprawujacych obrzedy stanowili medczyéni, ale r6wniet kobiety mogly petnié funkeje obrzedowe, Jesli chodazi o role polityez- ne, ki6re nabraly znaczenia w rezerwacie, kiedyé znajdowaly sig one gt6vmie w rekach mezczyzn, ostatnio jednak zaczely odgrywat je r6w. neé kobiety. Sq te# poszlaki wskazujace, Ze zaitin powstal rezer wat, niekt6re kobiety uczestniczyly w wojnach na rOwni z mezezyznami, a te, kidre odnosiy sukeesy jako wojowniczki, stawaly sig wodzami (Reichard 1928: 53). Ziemnia nie stanowita wlasnosci konkretne} osoby lub grupy, ale obozowiska miaty podzielane przez wszystkich mieszkajacych w nich calonkéw prawa do utytkowania zajmowane} przez siebie ziemi (Lamphere 1977: 83). Owce, konie i inne awierzgta gospodarskie sta- nowity whasnosé jednostek, ale -0 czym byla jaz movra - czlonkowie obozowisk wspdinie zarzedzali zywym inwentarzem i trzymali owce ww jecinym stadzie. Owce stanowily gtéwny element ekonomi Nawa- dw, a sa Swiadectwa wskazujace, ée kobiety posiadaly wigcej owiee nit mezczytni, chociad meéczyéni posiadali wigcej bydia i koni (Aberle 1961: 142). Dzieci obojga ptci dostawaty od rodzicéw wiasne owee. ‘Tak wige wétéd Nawahéw zaréwno meéczyéni, jak i kobiety od- srywali wane role w gospodarce, natomiast Zadna ple¢ kulturowa W linti macki 175 nie miala wiekszego dostepu do wlasnosei ani wigkszej koatroli nad ‘wlasnosci. Z ekonomicznego punktu widzenia kobiety i mezczyéni ‘zupelniali si. Dopetnianie sie ici kulturowych bylo rowniet postrze- gane przez pryemat pochodzenia, ktére ~ choé wyprowadzane w linii Jessie} ~ odnosito sie takée do meééw i ojeéw poprzez koncepcje, ie celowiek jest ,urodzony dla” matrylinearnego rodu ojca, Matéenstwo. W praeszlosci maliefistwa wéréd Nawahéw byly awykle arandowane przez rodzicévr. Zaréwmo kobiety, jak imedcayzn uwazano za zdolnych do matzetistwa po osiagnigcin przez nich doj realosei, powszechnie ted rozpoezynano praygotowania do matier- sowa dziewezyny wkr6tce po jej ceremonii zwigzanej z osiggnigciem dojreatosci, Patstwo mtodz nie musieli sie wezeSniej znaé, ale zwykle starano sig weyskaé zgode ich obojga. Finalizacji uzgodnionych mal- ‘efstw towarzyszylo zwykle praekazanie praez rodzing oblubiefica kcewnym oblubienicy platnoSei matéeriskich, na ktére sktadaly sig Sonie inne zvvierzeta gospodarskie. Uwazano, Ze platnosei malzetiskie zapewniaia mezowi prawa do kontaktéw seksualnych z Zong (Aberle 1961: 125; Witherspoon 1975: 24). Moiliwe bylo réwniez, Ze para zawiera matiefistwo po prostu przez wspélne zamieszkanie, bez Zacne) publiczne) ceremoni, umowy miedzy rodzicami czy wiszezenia platnosci matzeriskich. W ten wlag- nie sposéb zawierano wiele ponownych matieristw. Rozwody byly cueste | tatwe, mogly sie odbywaé z inicjatywy zarowno mezezyzn, jak i kobiet. Para po prostu rozstawala sig, platnosei malzetskich nie KiedyS u Navahéw byla dozwoluna poligysis, obecnie jer jednak zabroniona. Aberle (1961: 119) szacuje, ze zwigzki poligynicane sta- nowily 5-10 procent wszystkich zwigzk6w matietiskich zaweranych w latach traydziestych XX wieku, wezesniej jednak mogly one byé cagstsze™. Zdecydowanie najczestszymi zwigzkami poligynicanymni byly ® Witherspoon (1975: 24) praypuszceal rowed, e wregulowanie platnosei Imateiskich powodowalo przeniesienie reprodulcyjaych praw omy na meéa; jes 1a kobieta nie mogla uredaié poromstwa, mak még! jg oputcieizaZqcae zvrotu latnoéei malzeisich,Takieroewiazania wydaa sig jednak mato pravalopadob- he, Shepardson i Hammond (1970: 173, 174) napsaly, fe platnose! matzetskich hie modna uwataé za cene potomstwa, ponieveaz w matrylineamym systemic kreSlania pochodzenta zie stawaly sig eutomatyeanieeztonkam rod mat Natomiast Aberle (1961: 125) ewiendai e ne ma Swiadectv na to, Ze patmosel malfetiski wiseczano w zamian 2a prawa ojcowskic. ® Poligynia mogia by baniziej powszechna wezesnie| 6vnlet ze wegledsa na Ssiodostaek medcryzn, Zanim zalozono rezerwat, wield mag2ezyen ginel podezas walk polowai (Shepardson, Hammond 1970: 179),116 Pokrewieristwo i ple¢ kuleurowa preypadki poligyniisororalne),czyli malzefstwa jednego medczyeny “zdwiema lub wiecej siostrami; sytuacja ta nickiedy wywolywala wérbd sidste konflikty izazdrosé (Shephardson, Hammond 1970: 182). Inng powszechng praktyka byt lewirat, kiedy Kobieta poslubiala brata sweyo zmarlego meza. Zdarzaly sie réwniez praypadki smatizenstwa zpasix. bica", kiedy mezczyzna jest jednoczeSnie mezem pene} kobiety i je c6rkiz poprzedniego zwigzku (Shephardson, Hammond 1970: 181), Chociat eudzoléstwo zdarzalo sig u Nawahéw podobnie jak we wszystkich spoleczesistwach, uwadano, ie w modelowym przypadku seks powinien sie ograniczaé do makietistwa, a zaréwmo mezovie, jak i aony dawali wyraz zazdrosci na te seksualaym (Leighton, Klvck hhohn 1947: 86). Kobiecego seksu preedmaltetskiego wyradnie nie uwaéano ta powainy problem, cho¢ 2 niektérych relacji wynika, Ze w modelowym przypadia oczekiwano od panny lode) dziewictwa (Aberle 1961: 125; Frisbie 1982: 20). Na urodzenie daiecka praed Slubem ,spogladano z niechecia” (Aberle 1961: 128), ale dzieci poza imalzetskich, kt6re automatycznie stawely sig cfonkami rodu matki, nie uwazano za gorsze. Ponadto nie ma Swiadectw, ktére wskazywa. Iyby na czynienie problemu z przedmaléesiskiego tycia seksualnego smezeryan, natomiast krzywo patrzono na ,nieumiarkovrane” zacho- wania seksualne, bez wagledu na ple, i uwatano, ze powoduja one choroby (Leighton, Kluekhohn 1947; 89). Kobiety, mgzczyéni, reprodukela W rligi Nawab ietieja ity powytei poniée) naszego. W pize szlosci béstwa Nawahéw, zwane Swigtymi Ludémi, zamieszkiwaty dolne swiaey. W r6znych crasach iz r6énych powodow Swieei Luda preechodziliz dolnych swiatow wyéej i osiagal w tej wedrowee pity Swiat, cal ten nas. Kiedy uciekajge przed powodzia, wig Ludzie dotarli na Powierzchnig Zier i tutaj, wr6ény spos6b wedtug,rbznych opowiesi, zostali powotani do ayeia Ludzie Powierzchni Ziemi, cz Nawahowie. Zanim Swigci Ludzie dotarli do naszego Swiata, stracili moc reprodukeji, a obecny suiat zamiesekiwaly r6wnied.niseczycielskie potwory Wied ednak jeden sposréd Swietych Luda, Pierwzy Met cayzna, odnalaziniemowle pei teiskie| i zaopiekowal sig nim razem 2 Pierwszq Kobieta. Z niemovlecia wyrosta Zmieniajaca sie Kobieta, najwaéniejsa i bardzo poteéns postaé w relgii Nawahow. Zmienia- Jaca sig Kobieta uosabia yee, reprodukeie oraz macierayistwo jest uwaiana za stwérczynig Nawahow. Wiade sig ja z Ziemia, a nazywa W Lindi matki 1 ‘mieniajaca sie Kobieta, poniewaé ma ona moc nieustannego powra- cania do mlodosei po osiagnigciu podesztego wieku, podobnie jale Ziemia ze swym cyklem por roku. W tradyeji Nawah6w Zmieniajgca sig Kobieta odzyskata wladze rodzenia i dzieki zwigzkowi 2 meskim Stoficem dala zycie blignigtom, Pogromcy Potworéw i Dziecia Wody, Ia6re unicestwity potwory zagrazajace Swiatu. Kiedy Zmieniajaca sie Kobieta miata pierwseq menstruacj, urza- dzono dla nie} wielka ceremonie, i wlasnie taki jest religiiny punkt codniesienia dla ceremoniizwigzane)zosiggnigciem dojrzatose dziew- cat u Nawahéw, zwane} Kinaaldd, Podezas swojej ceremonii Kinaaldd dziewezyna stawata sie symbolem Zmieniajacej sie Kobiety, a przeto rprezentowata moc reprodukeyjng (Frisbie 1967: 373). Ceremonia Kinaaldé trwala catery dni i eatery noce, podszas kt6- ryeh uswigcona i chronfona mloda dzieweayna otreymywata nauki dotyczace zycia i obowigzkéw dorosiej kobiety. Je] zachowanie w ciagu ‘ch czterech dni i nocy podlegato Sciste) kontrol, poniewai wierzono, ie wszystko, co powiedziata lub zrobita w tym okresie, odzwierciedla to, jakim czlowiekiem stanie sie jako dorosta. Wykonywano wtedy wile czynnosci, majgcych doskonali¢ je urode iumiejetnosei, Miedzy innymi poddawano jg fizycznemu ,formowaniu"; Kladziono ja weedy twarza ku ziemi, @ inna kobieta ,formowala” jj ciato tak, by nadaé mu odpowiedni ipiekny ksztat. Inng wazna czynnoscia bylo miclenie przez, dziewezyne ziamna kukurydzianego, z kt6rego robiono wielkie ciasto pieczone w ziemi inal byla tumnie odwiedzana ceremonig z udzialem specjali- stéw od odptavviauia vbraed6w (Spiewacy"), ktérzy intonowall plesnt i modlivwy. Ta Swigta ceremonia stanowita publiczne oznajmienie doroslosei dziewezyny ij) zdolnosci do zawarcia malefistwa, stano- ‘wila ona zarazem ,czas radosc” (Frisbie 1967: 7). Nie byto natomiast obraedéw zwigzanych 2 osiagnieciem dojrealosei preez chiopeds, Podzas swojej ceremonii Kinaaldd dziewczyna rytualnie stawata sie Zmieniajaca sig Kobieta, a~ zgodnie z tradycjq ~ to whasnie Zmie- niajgca sie Kobieta umodliwita udziom reprodukeje. Pewien Nawaho, niejaki Frank Mitchell, wyrazit to nastepujaco: ,Teceremoni¢ zapoczat- kowano po to, By kobiety mogly rodzié dziec, @ ludzkos¢ rogia sig rozmnaza. Po to wlasnie kobiety musialy obcowaé z medczyznami Kinaalde stworzono, aby ueczynié to [obcowanie] Swietym i skutece nym, tak jak pragneli tego Swieci Ludzie” (cyt. za Frisbie 1967: 348). Tak wige ceremonia Kinaaldéd dobitnie pokazywata nie tylko to, jak dua wage praywiazywano do reprodukgji cztowieka w kulturze Na- wahéu, lecz réwnied.to, ze kobiety w roli reproduktorek zajmowaly178 Pokrewierstwo i pte¢ kulturowa centralng i bardzo eksponowang pozycje, Kobiety kojarzono nie tylko z teprodukejg czlowieka i ich potencjalnym macierzyristwem, lecy, rownie? ~ bardziej og6lnie ~z 2yciodajaymi sami, odnowg, wzrostem iodmfodzeniem. Witherspoon (1975: 16) pisal: ,Najwainiejsze czesci Ziemi, jak réwniez sama Ziemia sq zwane matka. Pola uprawne sq zwane matka, kukurydza jest wana matka i owee sq zwane matka, (.) Te zastosowania pojecia ma (matka) 2 pewnoseia jasno pokazuja, ‘4e macierzyfstwo jest definiowane w kategoriach dr6dia, podtraym: nia i reproduke}i zycia”. Do symboli zycia, plodnosci i macierzyistwa naleéaly: ziemia, ko lor 26hy, Z6tta kukurydza, 26ity pytek kukurydziany, czerwona krew menstruacyjna i kolor czerwony. Wszystkie one spotykaly sie razem podezas ceremonii Kinaaidd. Do ciasta, robionego 2 Zéltej kukurydzy ‘mielone) przez dziewcayne Kinaaldd z okazji jel pierwszej menstruacji, dodawano réwnied czerwonej substancji mieszane| z kukurydza, a po. tem pieczono je w ziemi i podawano wszystkim uczestnikom ceremonil ‘To zogniskowanie obrzgdéw wokét kobiet jako gléwaych symboli 2ycia i reprodukcj jest czym$ Kontrastowo iSinym w zestawieniu z mitologia chraescijatska, w kt6rej plodnosei kobiet preyznano cat- kkiem inng role. Tu meski Bég jest stworca, a reprodukcja cztowieka stanowi wynik grzechu kobiety, Ewy. P6énie} praybywa Chrystus zrodzony z dziewicy. Catkowitym praeciwieristwem Zefiskiego béstwa z tradycji Nawah6w, kt6re nieustannie starzeje sig i odzyskuje mlodosé, by odmlodzié Zycie, jest zlozona chrzescijaiska postaé Ewy/Marii, »Niezmieniajaca sie Kobieta”, ktdrej seksualnos¢/plodnos jest albo ‘uwazana 2a grzeszna, albo negawana (Moody 1991), Zgodnie z uznawana przez Nawah6w koncepejg teproduke}i med: czyéni (symbolizowani przez, biala kukurydze) réwnied byli waini, chociaz symbolicznie, obrzedowo i w kategoriach pochodzenia nie zajmowali tak znaczacej pozycji. Warto tu przypomniet, co Frank Mitchell powiedziat o Kinaaldsie: ,Po to wiasnie kobiety mustaty obcowaé z mezczyznami". Podezas ceremonii zaslubin mloda para jndia praemieszang biala i 26itq iukurydze (Witherspoon 1975: 17), co przywoluje na my! tradyeyjne koncepcje Nawah6w, w ktérych me- skie nasienie (biale) i kobieca krew menstruacyjna (czerwona) tacza sig, by stworzyé dziecko. W pewnym sensie kobiety dawaly dziecku ‘wigoe} niz tylko tozsamosé rodowa; wierzono, ée wraz 2 mlekiem 2 piersi kobieta przekazuje niemowleciut niekt6re ze swoich cech (Wright i in. 1993) Chociaz krew menstruacyjna byla wyradnie kojarzona z ptodnoscia, tradycyjnie postrzegano jg réwnie? jako cof niebezpiecenego, istniato W linti macki 179 wie klk ograniczeft nakdadanych na kobiety w ezasie menstruaci iesigczkujacym kobietom nie wolno bylo wchodzié do ceremonial: aych hoganévs, nie mogly tez poddaé sig w owym czasie ceremonit uxdrawiajace) sing, Nie wolno im byto doi kéz (deby nie odebrat im meka), wehodzié na pola uprawne (Zeby rosliny nie awigdly), nosié wody ani mieé kontakibw z dzieémi lub zywym inwentarzem (Wright 1982 a, 1982 b; Bailey 1950: 9-11), W kontaktach z doroslymi meé- cayznami nie mialy ograniczes. Ponadto ~ zdecydowanie inacze} nz nepalscy bramini opisani w popreednim rozdziale ~ Nawahovrie nie uwatali krw! menstruacyjne) za 4r6dio nieczystosci, nie aczyli je ted wiaden sposob zreligiina nizszoscia Kobiet. Wright (1982b) wysuwa prrypuszezenie, e wsrbd Nawahéw krew menstruacyjna byla uwazana 1 niebezpieczng, poniewaz oznaczata crasowg bezplodnose. Byla Jui mowa o istnigjacym wéréd nich prackonaniu, ie kobieca krew rmenstruacyjna pomaga utworzy¢ daiecko; pewma kobieta Nawah6w powiedziala Wright: ,Kiedy masz okres, wies, de ni jestes w cia. Kiedy okres sig zatraymuje, to dlatego de z krwi powstaje diecko”. stad plyngca krew menstruacyjna symbolizowata nieudane poczecie lub ezasow bezplodnose, przez co byta uwaiana za zagroienie dia szystkiego, co laczono z plodnoscia i potencjalem twérezym, awige dla upravy, Zywego inwentarza i dzieci, Na praykad Wright (1982 b; 2a Bailey 1950: 9) zwraca uwage, Ze wedlug wierzes Nawahow mie- sigczkujgea kobieta nie byta niebezpiecana dla starego bezptodnego konia, ale jezd2qc na mfodym, plodnym koniu, mogla wyraadzié mu lezywde. W spotecauusciach Nawahow dalect zawsee byly wysoke cenione { upragnione zaréwmo przez kobiety, jak i me2czyzn. W odréénienit od spoleczesstw omévionych w poprzednim rozdziale Nawahowie nie majg zalecef religiinych sklaniajgcych do reprodukeji w trosce @ dobro wlasne} duszy po Smierci. la nich deci mity raczej zna-

You might also like

• Sex Bomb - Tenor Sax

  

  Document2 pages

  Sex Bomb - Tenor Sax

  watur

  No ratings yet
• Cóż To Jest Czas - Arion Guriewicz PDF

  

  Document11 pages

  Cóż To Jest Czas - Arion Guriewicz PDF

  bozhena_steckevich

  No ratings yet
• Hejda Szkoła Na Klarnet cz.1 PDF

  

  Document130 pages

  Hejda Szkoła Na Klarnet cz.1 PDF

  watur

  No ratings yet
• • Magazines
  • Podcasts
  • Sheet music
• Kapitał Społeczny Ludzi Starych Na Przykładzie Mieszkańców Miasta Białystok

  

  Document270 pages

  Kapitał Społeczny Ludzi Starych Na Przykładzie Mieszkańców Miasta Białystok

  Andrzej Klimczuk

  No ratings yet
• Hejda Szkoła Na Klarnet Cz.1

  

  Document130 pages

  Hejda Szkoła Na Klarnet Cz.1

  watur

  No ratings yet
• Kabała Znak Miesiecznik

  

  Document180 pages

  Kabała Znak Miesiecznik

  Tomasz Ficygowski

  No ratings yet
• Vad Historia

  

  Document26 pages

  Vad Historia

  Kacper Kowalski

  No ratings yet
• ExaudiDeus (Swider)

  

  Document8 pages

  ExaudiDeus (Swider)

  Avatar Eng

  No ratings yet