TEHNIKA PODRKA

NAJEA PITANJA - KAMERA

Koji je najei razlog da kamera "izgori" - pokvari se za vreme rada ?
Postoji nekoliko eih razloga :

- Instalater koristi neadekvatno - ne stabilisano napajanje ( ako se radi o 12 V DC kamerama

). Kamera je proizvedena da radi na 12 V DC ..Stabilisano ( ako je tako deklarisana ).
Odstupanje radnog napona na kameri je maksimalno + - 10% za pouzdan rad , to iznosi
DC10.8V do DC 13.2V. Ako je napon vei od DC13.2V, budite sigurni da e kamera biti
unitena, moda ne momentalno, ali sigurno za ..nekoliko dana zbog pregrejavanja.
Konkretno, problem je u tome to su kamere ( najee radi standarda ) projektovane da
rade na 12 V DC. Stabilizator napona koji je ugraen u njih ( bez obzira na stabilizaciju
ispravljanja ) projektovan je da stabilie 12 V DC na radni napon kamere koji je esto 5 V DC
. Ako je napon vei od 12 V, stabilizator u kameri se pregrejava i moe biti uniten, a ujedno
i neki drugi delovi kamere. Ako je napon nii od 12V, mogue je da e kamera raditi i dalje
besprekorno ( ak i uz manje grejanje ), ali e biti osetljivija na pad napona u mrei. Neke
kamere koje su deklarisane na 12 V rade dobro i na 9V, ako je mrea stabilna.

Osim to je potrebna kvalitetna stabilizacija napona, pritom mislimo na adaptere koji mogu
efikasno stabilisati napone od 190 do 240 V ili vie, vana je i filtracija napona. Obino kod
jeftinih ispravljanja filtracija je vrlo slaba. Zbog topline koja se razvija u ispravljanju trpe
kondenzatori. Ako su oni predvieni za maksimalnu temperaturu od + 85 oC, njihov vek
trajanja u malo teim uslovima nee biti dugaak. Zato je potrebno da se u ispravljanje
ugrauju kondenzatori dovoljnog kapaciteta radi filtriranja napona ( obino 2200 do 3300
mF pre stabilizatora i oko 470 m F posle stabilizatora ), i da budu deklarisani za
temperaturu od 105 oC.

Ako elite da kamera proivi svoj normalni radni vek ( zavisno od uslovima u kojima radi )
obvezno morate koristiti stabilisane ispravljae. Dosadanja praksa pokazala je da su
ispravljai sa transformatorom u praksi bolje reenje od elektroniskih ispravljaa ( switchera
), iako novi modeli namenskih switchinga su isto tako kvalitetno reenje. Jedan od najteih
momenata za rad bilo kojeg ureaja je njegovo ukljuenje u strujni krug. To je trenutak kada
napon u izuzetno kratkom vremenu skae sa 0 V na radni napon. Ako ispravlja kamere nije
stabilisan, prilikom ukopavanja u mreu njegov napon moe biti umesto 12 V i daleko vie
od 20 ili 30 V, to je izuzetno opasno za kameru. Isto tako napon nestabilsanog ispravljaa
oscilira isto kao to oscilira mrea , pa njegove vrednosti mogu biti esto preko 14-15 V ili
ispod 10V. Kod switchiga napon kod ukopavanja moe biti i 100V. Jasno, taj prvi skok
napona meri se u milisekundama ( ne moete ga izmeriti voltmetrom, nego osciloskopom )
ali i to moe biti dovoljno za unitenje stabilizatora kamere a i drugih komponenti.
- Koristei stabilisane ispravljae loeg kvaliteta nakon nekoliko meseci moete imati
probleme kao npr. neprirodne boje Color kamere ( prenizak napon - trafo ? ) , Brum u slici
( lo elektrolitski kondenzator ) , adapter se greje vie od dozvoljene radne temperature
( najee vrlo lo transformator , deklarisan sa 500 mA a verovatno ima oko 200 mA ili
manje ). Pregrejavanje sui elektrolitske kondenzatore koji, ako ne probiju ili eksplodiraju,
mogu da se osue, pa im iz tog razloga padne kapacitet, to dovodi do loeg filtriranja
napona odnosno BRUM ~a u slici i tonu.

Loe proraunati transformatori na sekundaru imaju napon od ak 25 V AC u praznom hodu,

iz razloga to su preslabi, pa pri radnom optereenju padnu na nekih 15 V AC koji se posle
stabilie. Dobro proraunat transformator u praznom hodu ne bi trebao imati vie od 18 V
AC, a pri punom optereenju 15-16 V AC koji se posle stabilie na 12 V DC.

- Video izlaz ( VIDEO OUT ) kamere sme biti spojen samo na neki od VIDEO IN ulaza. Ako
napajanje doe na VIDEO OUT kamere, ona e biti unitena.

- Kamere su predviene za unutranju montau ( ako drugaije nije navedeno ). Montaom

van prostorija bez odgovarajuih zatitnih spoljanjih kuita bitno smanjujete vek trajanja
kamere. Nezatiena kamera prvo strada od kie, previsoke kondenzacije vlage u vazduhu (
magle i sl. ) i previsoke temperature od direktnog sunevog svetla na kuite kamere leti.

- Kamera ne sme biti okrenuta prema izvoru svetla. Prvi razlog je taj to slika nee biti
dobra zbog direktnog svetla u optiku, a drugi razlog je to ete jako smanjiti vek trajanja
senzora slike ( Image senzor ), jer s vremenom zbog prejakog svetla dolazi do oslabljivanja
pixela ( taaka ) senzora. Kamera mora biti okrenuta tako da u objektiv ne udara direktno
svetlo. U sluaju promene svetla ( npr. ujutro se pojavljuje sunce na pola sata prema optici,
a kasnije nema direktnog svetla , a ne moe se odabrati bolja pozicija kamere ) potrebno je
upotrebiti AUTO IRIS objektive. Auto Iris objektive trebalo bi koristiti na svim kamerama koje
ih podravaju jer osim kvalitetnijeg rada, bitno produavaju radni vek kamere. BLC ( Back
Light compensation ) je dodatna pomo koju bi u praksi trebalo izbei postavljanjem kamere
u drugu poziciju, ako je ikako mogue.
TEHNIKA PODRKA
NAJEA PITANJA - KABLOVI
Koji se kabl preporuuje za kabliranje ?

Preporuuje se upotreba koaksijalnog kabla RG 59 B/U MIL-C-17F ili nekog koji ima sline ili
bolje karakteristike. Kabel obvezno mora biti 75 ohm. Ukoliko radite sa neadekvatnim
kablom, dolazi do pada kvaliteta slike ( guenja signala ) zbog impedancije. To se vidi u
bledoj slici, gubitku boje ili njenog kvaliteta, loem kontarstu itd. Ako je kamera spojena na
Quad ili Multiplexer moe doi do iskrivljenja ravnih bridova na slici ( napr: rub ormara ) itd.
Postoji i mogunost kretanja senki u slici zbog neadekvatne impedancije, jer se deo slike
reflektuje nazad prema kameri , pa ponovo prema monitoru.
Svaki kabl ima odreeno guenje signala. to je kabl kvalitetniji, to je guenje manje, a i
otporniji je na elektromagnetske smetnje. Kod veih udaljenosti kamere od npr. Quad
procesora, najbolje je kabl u kolutu spojiti na kamere i Quad procesor i tako proveriti
ispravnost rada prie instalacije kablova.
Ako su udaljenosti vee, moraete da upotrebite kabl RG-11 koji prenosi video signal na
relacije i do dva puta due nego RG 59. Druga mogunost je Video pojaalo, to esto i ne
donosi optimalne rezultate. Obvezno upotrebljavajte BNC konektore.
Pojava smetnji usprkos kvalitetnom kabliranju
Uzemljenje

Mogunost smetnji mogla bi biti ako postoje vie uzemljenja. Zbog razlike otpora izmeu
uzemljenja koja su spojena na ureaje dolazi do razlike u potencijalu koje moe uzrokovati
smetnje. Rjeenje je da se svi ureaji spoje na samo jedno uzemljenje. Posebno obratite
panju da se za uzemljenje ne koristi gromobran, to je posebno opasno. Gromobran i
uzemljenje morali bi u zemlji biti dovoljno udaljeni jedno od drugog.

Fazni pomak

Smetnje mogu nastati kada su ureaji koji rade na 220 V AC meusobno spojeni ali na
razliitim fazama. Ako oni imaju ugraene transformatore do smetnji ne bi trebalo doi.
Meutim kompjuteri , monitori , TV , ponekad i kamere koriste switchinge umjesto
transformatora. Jedino transformatori ili spajanje na istu fazu ( najbolje sa jednog ,
centralnog mjesta ) osigurava ispravan rad bez smetnji u faznom pomaku. Za monitore i
slino moete koristiti transformator AC 220V na AC 220 V umjesto da postavljate novi kabl.
Rijeenje problema za uzemljenje i fazni pomak je centralno napajanje svih ureaja video
nadzora te svih ostalih ureaja koji su spojeni na video nadzor. Moda to nije uvijek
praktino ali na taj nain sigurno e te izbei probleme ovog tipa.
Smetnje mree
U praksi najvei problem stvara frekvencija mree od 50 Hz. Zato je prilikom postavljanja
kabla poeljno voditi rauna da se coax i mreni kablovi to manje susreu , a ako je
mogue da su razdvojeni minimalno 30 cm. Vizualno na monitoru ovakve smetnje oitavaju
se kao lagano kretanje horizontalnih traka prema gore ili dolje. Ostale smetnje koje nisu
povezane sa mreom obino se javljaju kao um ili iskrenje u slici.
Ipak treba napomenuti da se ne moe unaprijed sa 100% sigurnosti moe pretpostaviti
reenje problema. Najbolje je eksperimentom isprobati efikasnost rjeenja a tek kada se
utvrdi uspenost finalizirati instalaciju.

TEHNIKA PODRKA
NAJEA PITANJA - MULTIPLEXER
Pojava interferencije na ekranu kod reprodukcije sa VCR a preko multiplexera
Neki multiplexeri zahtevaju da se snimak reprodukuje u 3 satnom modu. Ako to nije sluaj,
dolazi do smetnji
Kod reprodukcije preko multiplexera fale neke slike , a neke su pomijeane u redosljedu.
To se dogaa ako nije podeena ista brzina na VCR i multiplexeru.

TEHNIKA PODRKA
NAJEA PITANJA - OBJEKTIV
PROBLEMI SA OTRINOM

Ako izostavimo probleme koji eventualno dolaze od neispravnih objektiva ili kamera ,
sledea mogunost bila bi neispravno podeena dubinska otrina.
HROMATSKA ABERACIJA
Je greka u slici koja nastaje zbog loeg kvaliteta objektiva ( ako je senzor kamere i monitor
kvalitetan i ispravan ), ali je nemogue u potpunosti je izbei, nego samo smanjiti
kvalitetnijim objektivima. Ogleda se kao aura oko kontrastnih objekata koja je obino
crvenkastoukasta ili plavozelena. Ova pojava najintenzivnija je kod najireg vidnog polja i
kod manjih F-STOP vrednosti ( kada prolazi vie svetlosti kroz objektiv ). Uzrok mu je pojava
zavisnosti indexa loma svetlosti i njene talasne duine. Crveno svetlo pri prolasku kroz
soivo slabije se lomi , a plavo i ljubiasto jae. Rezultat tog efekta je da crveni objekti budu
fokusirani ispred CCD senzora, a plavi iza CCD senzora.

Hromatska aberacija postoji i kod senzora kamera koje koriste mikrosoiva za usmeravanje
svetlosti na fotodiode, a nastaje zbog nepreciznosti soiva. Taj oblik aberacije poznat je kao
" ljubiasti obrub ", a javlja se kao prelivanje ljubiasto-bele boje kod kontrastnih prelaza iz
crnog u belo, i obratno.

TEHNIKA PODRKA
KAMERE ZA VIDEO NADZOR
Naziv kamera dolazi od latinske rei "camara obscura" to znai tamna soba. U takvim
sobama vrili su se eksperimenti sa prvim pokuajima fotografije, a i prve kamere bile su u
stvari tamne kutije u kojima se izraivala fotografija.
1826 godine Joseph Nicephore Niepce uspeo je da napravi prvi negativ filma.
1931 Vladimir Zworykin, poreklom Rus, napravio je prvu elektronsku kameru. Sastojala se
od elektronske cevi pa njih zovemo cevne kamere.
Daljim razvitkom definisana su dva osnovna tipa cevnih kamera:
Vidicon i Newicon .
Vidicon kamere bile su jeftinije i manje osetljive. Za tadanju B/W sliku bilo im je potrebno
izmeu 5 i 10 luxa refleksije sa objekta kod F1.4
Newicon kamere trebale su samo 1 lux , bile su puno skuplje i zahtevale su rad sa auto iris
objektivom.
1970ih kada je PC ve roen eksperimentima sa memorijskim jedinicama, dolo je do
razvoja CCD ( Charge Coupled Device ), koji je bio nova prekretnica u razvoju kamera, i
potpuno zamenio cevne kamere.

CCD SENZORI ZA VIDEO NADZOR ( SECURITY )

Potrebno je naglasiti da se CCD senzori izrauju za razliite aplikacije kao : kamkorderi ,

digitalni foto aparati, industrijske kamere, filmske kamere, kamere za medicinu i istraivanje
svemira , video nadzor ( security ) itd. Svaki od ovih tipova senzora specijalizovan je za
odreenu namenu i najee nije predvien za neto drugo iz razloga cene ,
funkcionalnosti, mogunosti procesuiranja slike itd. esta su pitanja zato Security color
kamere nemaju rezoluciju koju postiu obini kamkorderi. Najei razlog je kvalitet senzora
koji je za video nadzor predviena za 24 satni rad, kvalitet slike i brzina odziva phottodioda
na promenu scene i svetline itd. Kamere za security proizvode se u dve rezolucije : srednja (
512 X 580 = oko 290.000 taaka ) i visoka ( 750 X 580 = oko 430.000 taaka ). Security
kamere sa veim brojem taaka koje su temelj za veu rezoluciju i na broju TV linija jo
uvek nisu u upotrebi u nadzornim sistemima ( osim specijalnih sistemima ) i kao takve nisu
u ponudi najveih svetskih proizvoaa ( SONY , PANASONIC, SHARP itd )

Ve i prvi modeli CCDa bili su dobr,i a do danas su razvijeni modeli veliine do 62 mm X 62

mm sa rezolucijom od 5120 X 5120 taaka, naravno koriste se za specijalne zahteve.

Spektralna osetljivost CCD elementa u osnovi je rezultat foto-elektrinog fenomena. Vee

talasne duine ( podruje infra crvenog ) ulaze dublje u silikonsku strukturu CCDa, pa
ometaju rad CCDa. S druge strane poveavaju mu osetljivost na svetlo. CCD element radi u
podruju od 400 nm do 1100 nm a, najosetljiviji je u podruju od 800 nm ( infra crveno
podruje ). B/W kamere nisu toliko osetljive na smetnje izazvane infra crvenim svetlom, pa
obino i nemaju filtere, iako bi se dodavanjem filtera za talasne duine preko 700 nm
poboljala rezolucija, bolji odnos signal-um i prirodnija konverzija color okoline na nianse
sive boje.

S druge strane, color kamere moraju koristiti infra crvene filtere jer im infra crveno svetlo
ometa rad CCDa, i da u najveoj moguoj meri oponaaju ljudsko oko, te da na taj nain
dobijemo to realniju sliku u odnosu na ljudsko oko. Taj filter je ujedno i jedan od razloga
zato su color kamere manje osetljive na svetlo od B/W kamera. Najnoviji trend su DAY &
NIGHT kamere , koje pod dnevnim svetlom rade kao color , a pod infra crvenim
osvetljenjem kao B/W kamere. Ljudsko oko ne vidi pod infra crvenim svetlom , ali kod vrlo
slabog svetla u vidljivom spektru ne razaznaje boje, nego sve vidi u nijansama sivog.
Senzor CCD kamera sastoji se od vie stotina hiljada tankih foto senzitivnih dioda. Za izradu
senzora uglavnom se koriste dva materijala : Silicijum i Germanijum. Silicijum je
najosetljiviji u podruju izmeu 500 i 1000 nm a Germanijum izmeu 500 i 1500 nm , ali sa
karakteristikom koja je bolja tek iznad 800 nm. Ovo govori da se Germanium koristi
uglavnom za specijalne infra crvene kamere , dok silicijum vie za uobiajene kamere i infra
crvene kamere manjih zahteva.
U osnovi sve kamere su monokromatske. Da bi se dobila boja kod kolor kamera , ispred
svakog senzora ( phottodiode ) ugraeni su filteri i to za crvenu ( 25% veliine phottodiode )
, zelenu ( 50% veliine phottodiode ) i plavu boju ( 25% veliine phottodiode ). Mjeanjem
boja dobivamo kolor sliku. Upravo radi tih filtera i infra crvenog filtera, kolor kamere su
manje osjetljive na intenzitet svjetla.
Odnos signal-um pokazuje koliko je kvalitetan signal kamere pri slabom osvjetljenju.
Izraen je u decibelima ( db ). um nije mogue izbjei , ali ga je mogue smanjiti. Nivo
uma u signalu najvie ovisi o kvaliteti CCD elementa, prateoj elektronici i spoljanjih
elektromagnetskih uticaja. Vana je i radna temperatura kamere, odnosno mogunost

hlaenja ili grijanja. um u slici posebno se istie kod upotrebe AGC funkcije pri slabom
osvjetljenju, jer se tada pojaava slab signal i puno uma.
Praktino uzevi odnos signal-um od 48 db za kamere koje se upotrebljavaju u video
nadzoru smatra se dobrim. Za Televizijske kamere odnos signal-um je 56-60 db, to je jako
dobar rezultat za analogni signal. Za informaciju npr. kamera koja ima odnos signal-um 48
db ima 30 % manje uma nego ona od 45 db.
Televizijske kamere su najzahtjevnije kamere koje se uope proizvode . Da bi se dobila to
bolja kvaliteta slike kamere, ponekad se koriste tri CCD elementa. Za zelenu, plavu i crvenu
boju. Da bi se svjetlo poslije prolaska kroz objektiv pravilno raspodijelilo na svaki CCD
element posebno , dodatno se ugrauje optika prizma.

PROCESORI
Osim senzora kamere sledei vaan element je procesor. Senzor stvara "sirovu sliku". Kada
bi nju propustili na monitor bez procesuiranja bili bi jako razoarani. Otrina ivica, kontrast ,
balans boja i drugi parametri na sirovoj slici gotovo su nepoznanica. Procesor sa svojim
algoritmom doteruje takvu sliku tako da ispravlja oekivane greke senzora, kompenzira i
obrauje signal senzora, doteruje um , pojaanje signala itd. U praksi, kod kvalitetnih
prozvoaa kamera obino su senzor kamere i procesora od istog proizvoaa. Ipak mogue
je nai i izuzetke. Napr. SONY Super HAD CCD pokazao je izvanredne rezultate sa najnovijim
Panasonic DSP procesorom ( Digital Signal Processing ) i pribliio se najnaprednijem SONY
New Structure CCD senzoru.

C-MOS SENZORI
Ovaj tip senzora je malo zastupljen u video nadzornim kamerama i to najee u jeftinim
kunim varijantama kamera. Razlog je taj to senzori koji se koriste za video nadzor nemaju
kvalitetnu sliku, a minimalna osetljivost im nije zadovoljavajua, dok s druge strane, cena
im je vrlo niska. Ipak C-MOS senzori se razvijaju za druge aplikacije ( specijalne kamere ,
digitalni fotoaparati itd ) gdje postiu izvanredne rezultate. Zovu ih i pametnim senzorima
jer se gotovo sva elektronika nalazi u sklopu samog senzora. Odlikuju se boljim odnosom
signal-um, manjom potronjom elektrine energije, veom brzinom itd. Verovatno e u
skorijoj budunosti proizvoai pokrenuti proizvodnju kvalitetnih security senzora u C-MOS
tehnici.
LJUDSKO OKO u osnovi, sastoji se od one jabuice i pomonih organa ( miii , suzne
lezde, vee ). Zanimljivo je kako oko stvara sliku. Umesto taaka ( pixel ) na senzoru slike
od kamere , oko ima tapie i unjie. tapii su vitki membranski diskovi smeteni veinom
na periferiji mrenjace, a aktivniji su kod slabog svetla. ( sumrak ). Ne razluuju dobro
detalje, a ne raspoznaju ni boje koje registruju kao svetliju ili tamniju nijansu sivoga.
Meutim posebno su osetljivi na kretanje , pa se detekcija kretanja vri iskljuivo uz njihovu
pomo. Njih ima u svakom oku oko 120.000.000 ( sto dvadeset miliona ). unjii su
zdepastiji i smeteni su u sredinjem delu mrenjace. Osetljivi su samo na jae svetlo,
razluuju vie detalja ( rezolucija ) i boje. Njihov broj je oko 6.000.000 ( est miliona ). Pri
dnevnom svetlu unjii i tapii rade zajedniki. Kada gledamo direktno u predmet
najvanije su nam informacije unjia , meutim kod prelaska ulice, kada nam je vaan
periferni vid i kretanje, najvie koristimo informacije tapia. Kae se: video sam ga

krajikom oka , to je u stvari i tano. Pri dovoljno jakom svetlu boje su potpuno zasicene.
uniji rade punim kapacitetom. Padom svetla prvo nestaju zelena , pa crvena pa uta boja,
a najkasnije plava ( periferija mrenice oka osetljivija je na plavo svetlo ). No daljim
smanjivanjem svetla nestaje i plave boje, pa u oku rad preuzimaju tapii. Slika postaje bez
boje , neotra , a i razluivost detalja je slaba.
Nae oko ponaa se kao mali zoom objektiv. Ono je u stanju uz pomo onih miia lagano
pribliiti ili udaljiti objekt promatranja i istovremeno ga brzo izotriti. Meutim tu se radi o
vrlo malom zoom-iranju ( oko 10% ) , dok se izotravanje vri od 20 cm do beskonano.
Svjetlosna mo oka ( propusnost ) je F2.5 , a miini automatski iris moe zatvoriti oko do
minimalnog otvora od F11. U svijetu ogromnih svjetlosnih promjena to je izuzetno slabo. Da
bi se to kompenziralo u oku postoji i kemijski proces koji oslabljuje uticaj svjetla na
fotoosjetljive tvari. Naravno i kao krajnja mjera tu je i oni kapak koji smanjuje svjetlo, a ako
je potrebno i ruka.
Adaptacija na svjetlo i boje vrlo je brza , no adaptacija na mrak je spora i traje ak 30
minuta. U svakom sluaju oko je u stanju savladati ogromne razlike u intenzitetu svjetla.
Gornja granica je kada se osjeti bol u oku.
Vidni kut naih oiju je oko 50 stupnjeva gdje vidimo otro. Zbog izuzetne pokretljivosti
naeg oka te usklaenosti sa radom mozga mi u stvari vidimo puno vie. Jo vie od toga
vidimo perifernim vidom koji je ak 180 stupnjeva.

TEHNIKA PODRKA
SVETLO
Svjetlo je elektromagnetska radijacija na koju je osjetljivo i ljudsko oko. Taj
elektromagnetski spektar je irok a oko moe registrirati samo jedan njegov mali dio. Radi
se o podruju od 400 do 700 nm. Teoretski oko raspoznaje valne duine od 380 nm do 780
nm , ali ispod 400 i iznad 700 nm vidljivost oka izuzetno je slaba pa se u praksi ne uzima u
obzir. Oko je najosjetljivije na 555 nm to je valna duina zelene boje. Na poetku spektra
( 400nm) je ljubiasta boja nakon nje dolazi plava , zelena , uta , naranasta i na kraju
crvena ( 700 nm )

Elektromagnetski valovi od kojih se sastoji i svjetlo kreu se brzinom od 300.000.000 m/sek

i nije im potreban medij za putovanje. ( Zvuk ne moe putovati bez medija. U svemiru vakumu, nema zvukova ). Valovi putuju u pravilnim linijama ali postoje i odstupanja.
Sve boje svjetla moemo dobiti kombinacijom crvene , zelene i plave boje. Meutim kada
bijelo svjetlo propustimo kroz prizmu ono se umjesto na tri boje razdvaja na 7 boja :
crvenu , naranastu, utu , zelenu, plavu, indigo i ljubiastu
U praksi se susreemo sa dva glavna izvora svjetla:
1. Primarni izvori : sunce , razna rasvjetna tijela , svjetlee reklame , TV i monitori ,
iskrenja , elektrini luk itd
2. Sekundarni izvori : svi objekti koji ne generiraju svjetlo , nego ga samo reflektiraju . Napr.
slijedei objekti ukoliko nemaju vlastitu rasvjetu : zgrade , stijene , razni predmeti, biljke ,
ivotinje itd

Minimalno osvjetljenje ( jedinica mjere je Lux ) jedan je od najvanijih faktora pri odabiru
kamere koja mora raditi i pod slabijim osvjetljenjem.
Evo nekoliko orijentaciskih podataka o jaini svjetla :
a. Prirodno svjetlo
Sunan Dan
Kiovit - Tmuran dan
Suton
Sumrak
Pun Mjesec
No

100.000 Lux
1000 do 10.000 Lux
100 do 1000 Lux
1-10 Lux
0,3 Lux
manje od 0,1 Lux

b. Umjetno svjetlo
Primjeri jaine umjetnog svjetla preporuene od proizvoaa rasvjetnih tijela :
Uredi
350 do 700 Lux
Trgovine
100 do 300 Lux
Robne Kue
30 do 100 Lux
Centar grada nou
oko 10 Lux
U velikom broju sluajeva u zatvorenim prostorima ili nou nemamo dovoljno prirodnog
svjetla pa koristimo umjetno. Crno-Bijele kamere reagiraju na irok spektar valnih duina pa
efikasno rade i pod infra crvenim reflektorima. Za razliku od njih Color kamere reagiraju na
valne duine slino naem oku. Ljudsko oko razaznaje valne duine svjetlosti u rasponu od
400 do 700 nm ( nanometara ). Ispod 400 nm nalazi se ultra ljubiasto podruje, a iznad
700 nm infra crveno podruje.
Crvenu toku na infra crvenom reflektoru koji radi na 715 nm, vidjeti ete iz razloga to
ljudsko oko vidi i podruje preko 700 nm ali vrlo slabo. Oko je najosjetljivije na valne duine
izmeu 500 i 600 nm.

Vano je napomenuti da dobre slike nema bez dobrog osvjetljenja. Oznaka minimalno
potrebno osvjetljenje u tehnikim podacima mora biti prikazana zajedno sa tipom objektiva
npr. : 0,1 Lux / F2.0 znai da je za tu kameru potrebno minimalno 0,1 Lux svjetla ako se
koristi objektiv F2.0 . Ako koristite objektiv F1.4 za tu istu kameru , onda je minimalno
osvjetljenje 0,05 Luxa , iz razloga to objektiv F1.4 proputa duplo vie svjetlosti nego
objektiv F2.0
TEHNIKA PODRKA
INFRA CRVENO SVETLO
U situacijama kada vrimo "monitoring " ili snimanje po mraku bez dodatnih reflektora ,
koristimo infra crvenu rasvetu. Infra crveni spektar poinje iznad 700 nm. Postoje dve vrste
infra crvenih reflektora po nainu rada: Jednima talasna duina poinje od 715 nm i oni su
vidljivi ljudskom oku kao crvene take ( ar ). Koriste se da se upozore ljudi na nono
snimanje i da se odvrate od eventualnih nepoeljnih namera. Drugi poinju sa talasnom
duinom od 830 nm i oni su u potpunosti nevidljivi ljudskom oku, pa se koriste za nevidljivo
snimanje ili posmatranje.

Color kamere u infra crvenom spektru mogu proizvesti sliku samo nalik crno-beloj. Razlog je
taj to u infra crvenom spektru ne postoje boje vidljive za ljudsko oko. Kamera konvertira
nijanse infra crvene boje u nijanse sive boje, pa tako na zaslonu monitora dobijamo sliku
koja je crno bela, ali je kvalitetom znaajno nia od slika koje dobijamo crno-belim
kamerama. Veina kamera u boji koje podravaju rad pod infra crvenim svetlom , nemaju
tokom dnevnog svetla realne i kvalitetne boje. Taj problem se javlja zbog toga jer je tim
kamerama filter za infra-crveno svetlo izbaen ili pomaknut na filtriranje talasne duine
vee od 900 nm. Ako kamere ne moraju raditi pod infra crvenim svetlom, preporuka je da
koristite uobiajene kamere koje imaju kvalitetnu sliku u boji.

Infra crveno svetlo ne moe se meriti u luxima . Razlog je taj to u vidljivom spektru mera
za snagu je lumen , a za intenzitet je lux. Relacija izmeu lumena i watta zavisi od talasne
duine , a s obzirom da je infra crveno svetlo izvan podruja merenja , jaina infra crvenog
svetla je priblina 0. Ipak IC svetlo moe se izmeriti radiometrom to se inae koristi samo u
laboratorijima.

Postoje dva osnovna tipa reflektora . Jedni koriste specijalne infra crvene halogene sijalice.
Obino se izrauju u 300 W i 500 W verzijama. Zbog velikog zagrevanja, ovi reflektori imaju
relativno kratak vek trajanja ( izmeu 1000 i 2000 radnih sati ) ali zato imaju velike domete.
isto tako, oni su izuzetno opasni ako se iz velike blizine gleda direktno u njih po mraku.
Zenica oka se ne zatvara jer oko ne registruje infra crveno svetlo. Zbog izuzetno velike
snage usmerene na potpuno otvorenu zenicu, moe doi do zaslepljenja, ak i oteenja
vida. Takvi reflektori najee koriste Tungsten halogene sijalice ili Quartz halogene sijalice.

Drugi koriste tehnologiju infra crvenih LED dioada. Oni dolaze u snagama obino od 7 W ,
15 W ili 50 W . Vrlo malo se greju, a njihov vek trajanja je neuporedivo dui od halogenih i
iznosi preko 5.000, a neki proizvoai navode i 20.000 radnih sati. Kut rasprostiranja svetla
kod LED dioda obino je oko 30 - 40 stepeni , a obino se nalaze na stampanoj ploici. Ipak,
zbog male snage koriste se uglavnom za manje domete.

Najvei intenzitet infra crveni reflektori postiu u podruju od 900 do 1000 nm , a color infra
crvene kamere su najosetljivije na 800 nm. Uspenost kamere i reflektora sastoji se u tome
koliko je proizvoa uspeo podignuti maksimalnu talasnu duinu i osetljivost kamere prema
900 nm, i koliko je uspeo izraditi reflektor kojem je najvei intenzitet prema 800 nm. Domet
infra crvenog reflektora zavisi i od kamere koju koristimo. Ako je kamera visoke osetljivosti ,
domet se moe znaajno povecati.

TEHNIKA PODRKA
OBJEKTIVI
Za potrebe video nadzora objektive najee razlikujemo po vidnom uglu. Vidni ugao je
odnos izmeu arine duine i formata CCD senzora koji se koristi. Prema vidnom uglu

razlikujemo irokougaone objektive ( manje od 4 mm ) , normalne ( od 4 do 8 mm ) i

teleobjektive ( vie od 8 mm ).

U praksi najvie koristimo sferine objektive. Razlog je taj to su oni znatno jeftinji. Asferini
objektivi zahtevaju preciznije i komplikovanije bruenje, pa su zbog toga i skuplj,i ali i bolji.
Pri obradi soiva kvalitetnije imodeli objektiva koriste coating tehnologije.

Coating je tehnologija nanoenja specijalnih emulzija na izbrueno staklo objektiva. Ta

emulzija moe biti vieslojna ( multicoated ). Osnovni zadatak coatinga je smanjenje raznih
refleksija , omoguavanje maksimalne propustljivosti svetla u smeru CCD senzora, filtriranje
talasne duine svetla koje smetaju radu senzora itd. Svi AVC i VOOK objektivi su
multicoated objektivi ( estostruki nanos razliitih emulzija ) To je ujedno i razlog zato
moramo biti vrlo paljivi kod ienja takvih objektiva. Ne smeju se upotrebljavati nikakva
agresivna sredstva, pa ak ni u razblaenom obliku. Dozvoljena je upotreba dobro
razreenog sredstva za pranje posua ( arli i slini deterenti koji ne poliraju povrinu. ), a
najbolja je upotreba specijalnih maramica za brisanje optike. Isto tako, trljanje mora biti
svedeno na najmanju moguu meru. U prostorima gde isparavaju agresivna sredstva , gde
dolazi do isparavanja ( kuhinja, perionica i slino ) , gdje postoji mogunost zaprljanja
prainom ili drugom prljavtinom , neophodno je kameru sa objektivom instalirati u zatitno
kuite za kameru.
F-STOP
( ili F-stop ) je oznaka koja govori koliko svetla objektiv proputa na senzor kamere.
Najee objektivi na tritu nose oznaku F1.4 . to je broj F vei, manji je otvor objektiva,
pa prolazi i manje svetla na CCD senzor ( spori objektivi ).to je broj F manji vei je otvor
objektiva , pa prolazi vie svetla na CCD senzor ( brzi objektivi ). Kamera sa takvim
objektivom ima bolju mogunost rada kod slabog osvetljenja. Konkretno, ako neka kamera
nosi oznaku 0,5 lux / F2.0, tada ima na F1.4 / 0,25 lux. To je iz razloga to objektiv F1.4
proputa tano duplo vie svetlosti nego F2.0
T-STOP
( Transmittance factor ) govori nam osim o broj F i o gubitku svetla kod prolaza kroz soivo.
Tu se radi o prolasku svetla sa gubitkom najee od 1 do 5 %.
Primer : Objektiv 16 mm / F1.4 sa Transmittance factor-om 96% nosi T-broj T1.43 , to je
samo 0,03 razlika u odnosu na F broj.
U svakodnevnoj praksi, te vrednosti su zanemarive i zato se uglavnom koriste F-stop
vrednosti.
FIXNI IRIS OBJEKTIVI
upotrebljavaju se kada nema i ne oekuju se vee promene u osvetljenju, a posebno ne
direktno svetlo prema njima. Tada je potrebno ukljuiti AES ( Auto Electronic Shuter ) na
kameri koji elektronski upravlja osvetljenjem i zatamnjenjem slike.
MANUALNI IRIS OBJEKTIVI upotrebljavaju se kada nema i ne oekuju se vee promene u
osvetljenju, a posebno ne direktno svetlo prema njima. Dakle slino kao i FIXNI IRIS s tom
razlikom to manualnim irisom mi moemo fino podesiti osvetljenost slike. Moete
kombinovati ovaj tip irisa sa Auto Electronic Shutterom
AUTO IRIS OBJEKTIVI

koriste se, kada se oekuju promene svetla. Oni tada automatski otvaraju ( ako je slabo
svetlo ) ili zatvaraju ( ako je intenzitet svetla veliki ) otvor blende. Ujedno i najbolje tite i
produuju vek trajanja senzora slike. Tom prilikom preklopnik za vrstu irisa mora biti
prebaen na AUTO IRIS. Postoje dve vrste auto irisa. D.D. ( Direkt Drive ) Auto iris upravljan
je elektronikom direktno iz kamere , i V.D. ( Video Drive ) Auto Iris koji u sebi sadri
upravljaku elektroniku. Prilikom odabira D.D ili V.D. proverite da li Vaa kamera ima
mogunost prikljuka za D.D. ili V.D. ili obe vrste Auto Irisa.
FIXNA ARINA DALJINA
kao to i sama rie kae, to su objektivi koji koriste samo jednu arinu daljinu za koju su
optimizirani. Imaju najmanja odstupanja jer nemaju pokretnih delova osim podeavanja
otrine.
VARIJABILNA ARINA DALJINA
( varifocal ) to su objektivi ( esto zvani i zoom objektivi to nije tano ) koji koriste
varijabilnu arinu daljinu od npr. 3,5mm do 8mm. Konstrukcija takvih objektiva prilino je
komplikovana , a dodatnu komplikaciju unose pomeranje grupa soiva prilikom zoomiranja.
Dananji zoom objektivi postali su vrlo popularni , a i cena im je prihvatljiva. Ipak, za
perfekcioniste jo uvijek bolji su objektivi sa fiksnom arinom udaljenosti, iako za
komercijalnu upotrebu varifocalni objektivi su u prednosti.

ZOOM OBJEKTIVI
Prvi ZOOM objektiv konstruisan je u Nemakoj neposredno pre drugog svetskog rata.
Razvila ga je fabrika Busch pod nazivom Busch-Vario-Glaukar. Nemci su ga popularno zvali
gumeno soivo. Danas popularni naziv ZOOM uveli su amerikanci. ZOOM objektiv je
optiko-mehaniki sistem koji se sastoji od tri osnovna dela.
1. Primarni objektiv je objektiv fiksnog arita , ija arina daljina je oko sredine dijapazona
ZOOMa
2. Opto-mehaniki deo je najkomplikovaniji deo ZOOMa jer se sastoji od pokretnih socva.
Kvalitet ZOOMa najvie zavisi od kvaliteta ovog dela.
3. Spoljanji deo , najvei u promeru, je soivo kojim postavljamo otrinu ZOOM a
Osnovna razlika izmeu varifokalnih objektiva i ZOOMa je ta to varifokalni objektivi koriste
promenjivu arinu daljinu , a ZOOM objektivi fiksnu arinu daljinu. Oni menjaju vidni ugao.
U praksi to znai da sa ZOOM objektivom u najirem i najuem vidnom uglu slika e biti
otra, to nije sluaj kod varifokalnih objektiva kada moramo sliku dodatno otriti.

DUBINSKA OTRINA
Zavisi od koliine svetla koja dolazi na CCD senzor , to znai da zavisi od F vrednosti
objektiva, arinoj daljini i veliini senzora. to je broj F manji, to vie svetla prolazi kroz
njega, kamera bolje reaguje na minimalnu osvetljenost, ali dubinska otrina je manja. Zona
dubinske otrine zavisi i od udaljenosti subjekta od objektiva. to je objekat blii , dubinska
otrina je manja i obrnuto. Najvie problema dogaa se prilikom podeavanja otrine na
kamerama za vreme jakog svetla. Ako koristimo Auto Iris objektive, Automatski Iris zatvoriti
e blendu ( smanjie prolaz svetla na CCD ), a s tim emo dobiti visoku dubinsku otrinu.
Tako se moe desiti da uvee, kada nema dovoljno svetla i blenda Auto Irisa objektiva
maksimalno je otvorena, slika bude mutna. Potrebno je ponovo izotriti sliku prema niskoj

dubinskoj otrini. Postoje filteri koji se stavljaju na objektiv prilikom dnevnog podeavanja
otrine. Oni tada simuliraju predveerje , pa se dubinska otrina moe kvalitetno podesiti.

RASPORED PINOVA ZA AUTO IRIS OBJEKTIVE

Boje su uglavnom standardne , ali mogua su odstupanja , pa koristite uputstva za spajanje
koje ste dobili uz objektiv.
VIDEO IRIS
Pin 1 : Power source
Pin 2 : Video signal
Pin 3 : Nije upotrebljeno
Pin 4 : Ground, Shield

DD IRIS
Damp Damp +
Driver +
Driver

TEHNIKA PODRKA
MULTIPLEXERI
Multiplexing je tehnika mogunost da se vei broj kanala moe snimati na jedan kanal. U
CCTV tehnici korektan naziv trebao bi biti Time Division Multiplexing. Frequency Division
Multiplexing je tehnika mogunost upotrebe jedne individualne frekvencije unutar
frekventnog podruja. Kod sastava optikih kablova to je Wavelength Division Multiplexing
WDM, i Dense Wavelength Division Multiplexing DWDM, gde vei broj talasnih duina svetla
prolazi kroz isti optiki kabl, omoguavajui vei protok informacija.
Multiplexere moemo podeliti u dve osnovne grupe :
Simplex i Duplex
Simplex multiplexeri omoguavaju snimanje ili promatranje ( Live monitoring ), ali ne
istovremeno. Kod "promatranja" mogue je videti istovremeno samo jednu kameru na
ekranu, a kod reprodukcije sa medija vie kamera, odnosno onoliko koliko to taj multiplexer
podrava.
Duplex Multiplexeri omoguavaju istovremeno nezavisno snimanje i promatranje, dakle
rade kao dva simplex multiplexera u jednom. Kod "promatranja" omoguavaju da vidite sve
kamere istovremeno na ekranu ili neke od razliitih kombinacija, a kod reprodukcije sa
medija da vidite sve kamere i kombinacije koje dotini multiplexer podrava.
Postoje crno-bele i kolor varijante , a broj ulaza ( kanala ) kree im se od 4 do 16, a ima
ureaja koji rade i sa 32 kanala.
Princip rada je taj da se slika svake kamere posebno snima na medij, a istovremeno se
snimaju sve kamere po odreenom redosledu. Multiplexeri obino imaju ugraene motion
detector-e. Oni slue da ubrzaju rad multiplexera na kamerama pred kojima ima kretanja na
utrb onih pred kojima nema kretanja.
Kvalitet slike zavisi od rezolucije ( u broju taaka ) u kojoj je spremljena svaka slika. Kod
snimanja izuzetno je vana rezolucija u kojoj multiplexer priprema slike za snimanje. To je
obino u punoj rezoluciji na koju je multiplexer deklarisan , meutim proizvoai izrauju i
ureaje koji pripremaju slike u pola slabijoj rezoluciji , te tako dobijaju na dvostruko veoj
brzini multiplexera , ali i sliku slabijeg kvaliteta pri reprodukciji. Kod reprodukcije dolazi do
neminovnih gubitaka u kvalitetu slike, najvie zbog ureaja za snimanje. Zato se za
multiplexere preporuuju S-VHS VCR ili D-VHS VCR ili Hard Disk Recorderi ili neki drugi
ureaj koji omoguava snimanje kvalitetnog zapisa.

Velika je razlika izmeu Video Switchera i simplex multiplexera, koja se najvie uoava kod
reprodukcije slike sa medija. Kod Video switchera prilikom reprodukcije slike moete gledati
kamere samo onim redosledom kako su snimane, a kod multiplexera moete odabrati i
gledati reprodukciju jedne odabrane, ili vie kamera istovremeno.

Za reime rada sa vie kamera daje se Re-Fresh rate : slika/sekund , koji pokazuje koliko
slika u sekundi e biti prikazano ili snimljeno. Vano je razlikovati display i record refresh
rate. Display rate oznaava maksimalan broj slika u sekundi koje multiplexer moe pokazati
na ekranu. Record rate oznaava maksimalni broj slika u sekundi koji multiplexer moe
pripremiti za snimanje.
Napr.: Ako multiplexer ima 16 kanala , a od njih koristi se samo 8 ( prikljuene kamere ) , a
Display rate iznosi 50 , dok Record rate iznosi 12. Brzina multiplexera po svakoj kameri
izgledae ovako: Display 50 : 8 = 6,25 slika / sek po kameri ; Record 12 : 8 = 1,5 slika / sek
po kameri
Rezolucija se daje u broju taaka. Obino proizvoa navede samo rezoluciju za Full Screen,
no Vi sami tada lako moete izraunati ostale rezolucije. 16 kanalni Multiplexer prikazuje
najee tri veliine slike ( kvadrata ) pa sve to razliito kombinovano.
MULTI SCREEN DISPLAY MODE ( zavisno od proizvoaa , primeri odgovaraju AVC 707 )
(Za vreme posmatranja ( monitoring ) i reprodukcije moete odabrati jednu od sledeih
kombinacija kanala na monitoru)
Npr. ako je rezolucija u Full Screen 704 ( H ) X 576 ( V ) , za jedan kvadrat od Quad reima
rada rezolucija iznosi :
704 ( H ) : 2 = 352 i 576 ( V ) : 2 = 288 a za jedan kanal od 16 kanala delite sa 4.
VRSTA PRIKAZA

REZOLUCIJA ( PAL )

FULL SCREEN

704 ( Horizontalno ) X 576 ( Vertikalno )

4 KANALA ( Quad ) 352 ( Horizontalno ) X 288 ( Vertikalno )

16 KANALA 176 ( Horizontalno ) X 144 ( Vertikalno )

Primeri rezolucija za neke modele 16 kanalnih color duplex multiplexera iz njihovih tehnikih
karakteristika :
PROIZVOA I MODEL

REZOLUCIJA

BR. TOAKA

PANANSONIC WJ-FS616

720 X 582

419.000

SONY YS-DX516P
SANYO MPX-CD162P
AV TECH AVC707

720 X 564
720 X 564
704 X 576

406.000
406.000
406.000

DEDICATED MICROS SYS DX16C

720 X 512

367.000

C&K DPLEX16

512 X 512

263.000

TEHNIKA PODRKA
QUAD
Quad processori ( spliter , compressor ) omoguavaju gledanje 4 slike na monitoru
istovremeno. Obrada signala u ureaju vri se tako da se analogni signal digitalizuje, zatim
komprimira u odgovarajue kvadrate. Svi signali su sinhronizovani i nije potrebna spoljanja
sinhronizacija. Ulazi i izlazi kvada su analogni. Kvalitet ureaja odreuju sledei faktori : broj
taaka , broj boja ( ili nijansi sivog ) i brzina procesora.
Broj taaka od 720 X 576 smatra se dobrim rezultatom.
Broj boja od 16 miliona smatra se visokom kvalitetom ,
256 nijansi sive boje za crno beli kvad dobra je vrednost.
Real Time quad znai da procesor obrauje slike brzinom od 50 u sekundi to je odlina
vrednost.
Kolor kvadovi puno su skuplji od crno belih. Razlog je taj to njihovi procesori moraju biti
puno moniji jer obrauju tri osnovne boje za svaki kanal.
Dual kvad procesori imaju 8 ulaza i omoguavaju istovremeno gledanje na monitoru do 4
kamere. Ugraenim svierom mogue je automatsko menjanje svake kamere pojedinano ili
Quad A ( od 1 do 4 ) i Quad B ( od 5 do 8 ) stranice.
Digital ZOOM Playback omoguava da se iz snimljene Quad slike izvue svaka kamera
posebno. S obzirom da se radi o digitalnom poveanju ( pumpanju ) slike dolazi do gubitka
na kvalitetu. Jedan od razloga je to je rezolucija slike samo 1/4 rezolucije snimljene slike, a
drugi razlog je to je zbog gubitaka na VCR u dodatno smanjen kvalitet.
Alarmni ulazi ( uz pomo npr. PIR detektora ) omoguavaju da se snimaju full screen kamere
( to je originalna rezolucija kamere bez gubitaka ) na VCR onako kako ih okidaju PIR
detektori.

TEHNIKA PODRKA
MONITORI
Monitor pretvara video signal generisan iz kamere u sliku.Njegova veliina odreuje se
dijagonalom ekrana . Najei tipovi su 9, 12, 14,15, 17 i 21 inch . U poslednje vreme na
tritu se nalaze 29" monitori sa rezolucijom od 1250 TV linija. Izbor veliine najvie zavisi
od odstojanja izmeu operatera i monitora, i od broja kamera koje se istovremeno prikazuju
na ekranu. Preporuka CCIRa ( Meunarodni komitet za radio telekomunikacije ) prikazana je
u tablici, a odnosi se na monitore od 50 Hz osveenja ekrana.

Dijagonala ekrana

Udaljenost

9"

Izmeu 1,0 m i 2,0 m

12"

Izmeu 1,2 m i 3,0 m

17"

Izmeu 1,5 m i 3,5 m

21"

Izmeu 1,5 m i 4,5 m

29"

Izmeu 1,8 m i 5,0 m

Razlog za ove udaljenosti je taj to dui rad na monitoru ako je preblizu izaziva umor i
glavobolje. Problem je u tome to slika nije dovoljno stabilna - osveava se brzinom od 50
puta u sekundi. Da bi se zdravstveni problemi i umor operatera smanjili na najmanju
moguu meru, donete su preporuke za optimalne udaljenosti od monitora. U novije vreme
osveavanje slike na monitorima mogue je sa 75 i 100 Hz to omoguava dui rad na
monitoru sa manje zamora, a udaljenost od monitora nije potrebno da bude toliko velika
kao to je naznaeno u gornjoj tablici.
Najvea razlika izmeu televizora i monitora je to uobiajeni televizori imaju nisku
rezoluciju oko 240 Tv Linija u proseku , a kvalitetniji televizori oko 300 TV linija. Kvalitet
monitora vidi se najvie u kvalitetu katodne cevi koja ima manje take od TV katodnih cevi.
Elektronika zaduena za voenje elektronskog snopa mora odgovarati svojom preciznou
katodnoj cevi. Oba faktora podjednako su vana za rezoluciju monitora. Oni obino poinju
rezolucijom od 400 ili vie TV linija pa sve do 1250 linija, kako crno-beli tako i u boji.
Kvalitetnije im je reen ispravljaki deo, pa ne zavise toliko o promenama mrenog napona.
Smeteni su u metalna kuita koja smanjuju uticaj smetnji na monitor, omoguavaju
smetaj monitora jedan na drugi ( video zid ) itd ( sve zavisno od modela i proizvoaa).
Monitori su znatno skuplji od televizora. Jedan od najvanijih razloga je i to se televizori
rade u ogromnim serijama to pojeftinjuje izradu. Najznaajnije razlike su u tome to
monitori koriste kvalitetnije katodne cevi, kvalitetnije im je razvijena elektronika koja
omoguava da finiji elektronski snop preciznije osvetljava fluorescentni sloj katodne cevi,
ime se ujedno poveava rezolucija.
Monitori za CCTV moraju imati kompozitni video ulaz, obino preko BNC konektora.

TEHNIKA PODRKA
TIME LAPS VCR
Prvi poeci snimanja datiraju jo iz 1935 godine kada je tvrtka AEG proizvela ureaj za
snimanje zvuka pod nazivom "Magnetophone" . Proces snimanja sastoji se u tome da traka
prolazi u neposrednoj blizini zavojnice sa promjenjivim magnetskim poljem koju inducira
izvor signala. Traka je premazana slojem eljeznog oksida te se magnetizira. Prilikom
reprodukcije zavojnica oitava sa trake promjenjivost magnetskog zapisa, pretvara ga u
elektrine impulse koji pomou zvunika proizvode zvuk.
Na slinom principu poeo je razvoj ureaja za snimanje video zapisa. meutim da bi se
uspjela snimiti velika koliina podataka koju nosi u sebi video signal, bilo je potrebno ubrzati

kretanje trake. Za snimanje frekventnog raspona od samo 3 Mhz traka se morala kretati
brzinom od 3metra/sek. to je u praksi iznosilo 10,8 km trake za samo jedan sat snimanja.
Slijedei vaan korak napravili su inenjeri tvrtke AMPEX koji su 1950ih godina proizveli
snima koji je uspijevao snimati frekventni raspon od 15 Mhz pomou 4 rotirajue glave
( transverse-scan ). Izrada takvih ureaja bila je izuzetno skupa , pa su je koristili samo
televizijski studiji.
Krajem 1950ih promoviran je novi koncept snimanja slike nazvan Helical Scanning , koji je
potaknuo daljnji razvoj tehnologije snimanja.
1970ih SONY predstavlja U-MATIC standard koji je odlino prihvaen u TV industriji zbog
kvalitete i upotrebe kazete sa trakom , to je bilo daleko praktinije od traka na kolutima.

Ubrzo dolazi do naglog razvoja snimanja video zapisa od poznatih tvrtki kao to su Phillips ,
Matsushita, JVC, Sony, itd. Na trite izlaze tri potpuno nekompatibilna sistema : Sony - Beta
sistem , Matsushita-JVC VHS sistem , Phillips - Video 2000. Nakon borbe u zauzimanju
trita najbolje je bio prihvaen VHS koji je ostao i danas.
1987 predstavljen je Super VHS video recorder , a nakon njega poela je digitalna era.
Meutim vaan dio za zatitarsku industriju bio je razvoj Time Lapse Video recordera. Taj
namjenski video recorder omoguava da na jednu traku od 180 minuta snimimo do 960 sati
( fragmenata ) video zapisa. To se postie pomou step motora koji pokree traku u tono
odreenim vremenskim razmacima dok se rotirajue glave stalno kreu.
U doljnjoj tabeli prikazan je odnos duine snimanja na jednu traku od 180 minuta i vrijeme
intervala snimanja.
Maksimalna mogunost
snimanja na 180 min traku
3 sata
12 sati
24 sata
48 sati
72 sata
96 sata
120 sati
168 sati
240 sati
480 sati
720 sati
960 sati

Maksimalna mogunost
snimanja na 240 min traku
4 sata
16 sati
32 sata
64 sata
96 sati
128 sati
160 sati
224 sati
320 sati
640 sati
960 sati
1280 sati

Intervali snimanja po slici

0,02 sek / slika
0,08 sek / slika
0,16 sek / slika
0,32 sek / slika
0,48 sek / slika
0,64 sek / slika
0,80sek / slika
1,12 sek / slika
1,60 sek / slika
3,20 sek / slika
4,80 sek / slika
6,40 sek / slika

Ako koristite traku od 240 minuta umjesto 180 minuta duina snimanja na time lapse video
recorderu poveava se za 1/3 na svim vremenima ( od 24 do 960 sati ) tada posebno
obratite panju na kvalitetu trake i kupujete samo od provjerenih proizvoaa najbolju
kvalitetu.
Video trake MORAJU biti visoke kvalitete jer u protivnom ete bitno smanjiti vijek trajanja
recordera, a i Vae snimke biti e loije kvalitete nego to bi trebale biti ( pogotovo sa
trakama od 240 minuta )
Najvea razlika izmeu kunih i profesionalnih Time lapse video recordera je upravo u
mogunosti dugotrajnog snimanja na jednu traku. Kuni video recorderi omoguavaju

snimanje u Long Play modu dvostruko due od normalne vremenske duine trake ( do 8 sati
). Najnoviji kuni video recorderi omoguavaju snimanje u Super long Play modu koji je
trostruko dui i iznosi oko 12 sati. Profesionalni VCR odlikuju se i kvalitetnom izvedbom , te
trajnou koja bitno premauje trajnost kunih recordera. Mogunost povezivanja sa
alarmnim ureajima , te druge dodatne opcije pri traenju odreenih snimaka itd daju veliku
prednost Time Lapse recorderima kod i malo ozbiljnije upotrebe.
Pri podeavanju Time Lapse recordera , vodite rauna koliko vrijeme snimanja Vas
zadovoljava . Najbolje ga je podesiti na najmanje - dovoljno vrijeme jer ete prilikom
pregledavanja imati kvalitetniju i realniju sliku.
VHS i Super VHS recorderi su isti analogni ureaji. Korak naprijed bilo je snimanje
digitalnog signala na traku. Sistem je raen na temelju VHS i nazvan je D-VHS. Odlike su mu
manji gubitci kod reprodukcije te bitno poboljana rezolucija na preko 500 HTVL. Kao to je
za oekivati odlikuje ga i prilino visoka cijena , a i visoka cijena posebnih traka.
Momentalno se ve i Hard Disk recorderi mogu nabaviti povoljnije nego D-VHS recorderi pa
je upitna D-VHS ekonominost.

Posljednjih godina najvei uspon doivjelo je snimanje na Hard Disk. Zahvaljujui izradi
pouzdanih a relativno jeftinih HD velikog kapaciteta, te novih naina kompresije digitalnog
signala ovaj nain snimanja-arhiviranja podataka zauzima sve znaajnije mjesto na tritu
zatitarske opreme . Padom cijena na svjetskom tritu kvalitetni ureaji ovog tipa
zamjenjuju Time Lapse VHS recordere , a samo je pitanje vremena kada e ih potpuno
istisnuti sa trita. U svakom sluaju Time lapse VHS recorderi vie nije za preporuku za
nove sustave video nadzora jer to je tehnologija prolosti. Uz Hard Disk najnovija
tehnologija snimanja bazira se na optikom zapisu. Radi se o CD i DVD ureajima koji su
sporiji od HD ali njihovim razvojem poveava im se kapacitet ( DVD ) i raste brzina , a cijena
znaajno pada.

TEHNIKA PODRKA
COAX KABLOVI
Koaksijalni kablovi ( Co-axial cable skraeno coax ) najei su medij za transmisiju video
signala. Oni su poznati kao nebalansirani prenos, to dolazi od same konstrukcije kabla.
Coax funkcionise na sledei nain: Na metalnu mreicu ( oklop ) kabla sakupljaju se sve
elektro-magnetske smetnje. Ako je uzemljenje ispravno inducirane smetnje prazne se preko
uzemljenja kamere s jedne strane i monitora ili nekog drugog ureaja s druge strane.
Elektriki gledajui, coax zatvara strujni krug izmeu izvora signala ( kamere ) i prijemnika
signala ( monitor i slino ) u kom sluaju je metalna mreica masa, a srednja ica prenos
signala. To je razlog zato se ovaj nain prenosa zove nebalansiran prenos. Koliko metalna
mreica titi od smetnji zavisi od njenog kvaliteta , ali ne postoji ni jedna koja je u stanju
100% otkloniti sve vrste smetnja. Probijanje smetnji do sredine kabla zavisi od njene
frekvencije. Teoretski samo smetnje od preko 50kHz mogu se uspeno eliminisati.
U praksi najvei problem stvara frekvencija mree od 50 Hz. Zato je prilikom postavljanja
kabla poeljno voditi rauna da se coax i mreni kablovi to manje susreu , a ako je
mogue da su razdvojeni minimalno 30 cm. Vizualno na monitoru ovakve smetnje oitavaju
se kao lagano kretanje horizontalnih traka prema gore ili dole. Ostale smetnje koje nisu
povezane sa mreom obino se javljaju kao um ili iskrenje u slici.

Kada se impedancija coax kabla izjednai sa impedancijom kamere i prijemnika video

signala ( monitora ) omoguen je maksimalni prenos energije od izvora do prijemnika. Kada
impedancija nije izjednaena ( kod visoko frekventnih signala kao to je video signal ) vei
ili manji deo signala kamere vraa se nazad umesto da bude prenesen do monitora. To
rezultira loim kvalitetom slike. Ujedno, to je razlog to se posednji ureaj u krugu mora
zatvoriti sa 75 mho terminatorom.
Impedanciju ne moete izmeriti obinim instrumentom jer ona je definisana odnosom struje
i napona na svakoj tacki kabla. To nije obian otpor. Kratki kablovi najee nee stvarati
probleme u instalaciji. Meutim, kod veih duina situacija se menja. RG59 B/U MILL C17
trebao bi preneti video signal na udaljenost od 200 do 300 m , a RG11 od 400 do 600 m ,
meutim to zavisi od proizvoaa kabla. Kvalitet kabla zavisi od preciznosti pozicioniranja
srednje ice, dielektrika i metalnog oklopa. Zbog deformacije dielektrika kabl RG59 B/U ne
bi se smeo savijati u radijusu manjem od 6 cm.
Bakar je jedan od najboljih vodia ako se uzme u obzir cijena i kvaliteta. Ne upotrebljavajte
kablove koji imaju pobakrene aluminijumske ili eline srednje ice. To su kablovi za RF
signale i nisu prikladni za video signal.
Coax kabl

Impedanca Spoljanji prenik

Guenje na 10MHz / 100 m

RG-179B/U

75 W

2,50 mm

17,40 db

RG-59B/U

75 W

6,15 mm

3,30 db

RG-6B/U

75 W

6,00 mm

2,20 db

RG-11B/U

75 W

10,00 mm

1,30 db

TEHNIKA PODRKA
COAX KABLOVI
IP vrednost vana je za ureaje koji se koriste u okolini u kojoj postoji opasnost od oteenja
od krupnijih ( do 50mm ) krutih stvari ili praine i mokrih uslova . Ureaji koji nemaju IP
oznaku ili je ona 00 ne smeju raditi u gore navedenim uslovima .
PRVI BROJ

OPIS

Bez zatite

DRUGI BROJ

OPIS

Bez zatite

1
Zatita od krutih tvari prenika veih od 50 mm
kapanja vode

Zatita od okomitog

2
Zatita od krutih tvari prenika veih od 12 mm
vode do 15o

Zatita od kapanja

3
Zatita od krutih tvari prenika veih od 2,5 mm
rose do 60o

Zatita od vodene

4
Zatita od krutih tvari prenika veih od 1 mm
bilo kojim kutom

Zatita od vode pod

5
Zatita od praine
bilo kojim kutom
6
Potpuna zatita od praine
mlaza i nevremena

Zatita od vodenog mlaza pod

6

Zatita od jakog vodenog

Zatita kod uranjanja i dranja pod vodom - ogranieno

Zatita kod trajnog uranjanja i dranja pod vodom

Charge-coupled device
From Wikipedia, the free encyclopedia
A specially developed CCD used for ultraviolet imaging in a wire bonded package.
A charge-coupled device (CCD) is a device for the movement of electrical charge, usually
from within the device to an area where the charge can be manipulated, for example
conversion into a digital value. This is achieved by "shifting" the signals between stages
within the device one at a time. CCDs move charge between capacitive bins in the device,
with the shift allowing for the transfer of charge between bins.
Often the device is integrated with an image sensor, such as a photoelectric device to
produce the charge that is being read, thus making the CCD a major technology for digital
imaging. Although CCDs are not the only technology to allow for light detection, CCDs are
widely used in professional, medical, and scientific applications where high-quality image
data are required.Contents [hide]
History
The charge-coupled device was invented in 1969 at AT&T Bell Labs by Willard Boyle and
George E. Smith. The lab was working on semiconductor bubble memory when Boyle and
Smith conceived of the design of what they termed, in their notebook, "Charge 'Bubble'
Devices".[1] A description of how the device could be used as a shift register and as a linear
and area imaging devices was described in this first entry. The essence of the design was

the ability to transfer charge along the surface of a semiconductor from one storage
capacitor to the next.
The initial paper describing the concept[2] listed possible uses as a memory, a delay line,
and an imaging device. The first experimental device[3] demonstrating the principle was a
row of closely spaced metal squares on an oxidized silicon surface electrically accessed by
wire bonds.
The first working CCD made with integrated circuit technology was a simple 8-bit shift
register.[4] This device had input and output circuits and was used to demonstrate use as a
shift register and as a crude eight pixel linear imaging device. Development of the device
progressed at a rapid rate. By 1971, Bell researchers Michael F. Tompsett et al. were able to
capture images with simple linear devices.[5]
Several companies, including Fairchild Semiconductor, RCA and Texas Instruments, picked
up on the invention and began development programs. Fairchild's effort, led by ex-Bell
researcher Gil Amelio, was the first with commercial devices, and by 1974 had a linear 500element device and a 2-D 100 x 100 pixel device. Under the leadership of Kazuo Iwama,
Sony also started a big development effort on CCDs involving a significant investment.
Eventually, Sony managed to mass produce CCDs for their camcorders. Before this
happened, Iwama died in August 1982. Subsequently, a CCD chip was placed on his
tombstone to acknowledge his contribution.[6]
In January 2006, Boyle and Smith were awarded the National Academy of Engineering
Charles Stark Draper Prize,[7] and in 2009 they were awarded the Nobel Prize for Physics,
[8] for their work on the CCD.
Basics of operation
The charge packets (electrons, blue) are collected in potential wells (yellow) created by
applying positive voltage at the gate electrodes (G). Applying positive voltage to the gate
electrode in the correct sequence transfers the charge packets.
In a CCD for capturing images, there is a photoactive region (an epitaxial layer of silicon),
and a transmission region made out of a shift register (the CCD, properly speaking).

An image is projected through a lens onto the capacitor array (the photoactive region),
causing each capacitor to accumulate an electric charge proportional to the light intensity
at that location. A one-dimensional array, used in line-scan cameras, captures a single slice
of the image, while a two-dimensional array, used in video and still cameras, captures a
two-dimensional picture corresponding to the scene projected onto the focal plane of the
sensor. Once the array has been exposed to the image, a control circuit causes each
capacitor to transfer its contents to its neighbor (operating as a shift register). The last
capacitor in the array dumps its charge into a charge amplifier, which converts the charge
into a voltage. By repeating this process, the controlling circuit converts the entire contents
of the array in the semiconductor to a sequence of voltages. In a digital device, these
voltages are then sampled, digitized, and usually stored in memory; in an analog device
(such as an analog video camera), they are processed into a continuous analog signal (e.g.
by feeding the output of the charge amplifier into a low-pass filter) which is then processed
and fed out to other circuits for transmission, recording, or other processing.
Detailed physics of operation
The photoactive region of the CCD is, generally, an epitaxial layer of silicon. It has a doping
of p+ (Boron) and is grown upon a substrate material, often p++. In buried channel

devices, the type of design utilized in most modern CCDs, certain areas of the surface of
the silicon are ion implanted with phosphorus, giving them an n-doped designation. This
region defines the channel in which the photogenerated charge packets will travel. The gate
oxide, i.e. the capacitor dielectric, is grown on top of the epitaxial layer and substrate. Later
on in the process polysilicon gates are deposited by chemical vapor deposition, patterned
with photolithography, and etched in such a way that the separately phased gates lie
perpendicular to the channels. The channels are further defined by utilization of the LOCOS
process to produce the channel stop region. Channel stops are thermally grown oxides that
serve to isolate the charge packets in one column from those in another. These channel
stops are produced before the polysilicon gates are, as the LOCOS process utilizes a high
temperature step that would destroy the gate material. The channels stops are parallel to,
and exclusive of, the channel, or "charge carrying", regions. Channel stops often have a p+
doped region underlying them, providing a further barrier to the electrons in the charge
packets (this discussion of the physics of CCD devices assumes an electron transfer device,
though hole transfer, is possible).
One should note that the clocking of the gates, alternately high and low, will forward and
reverse bias to the diode that is provided by the buried channel (n-doped) and the epitaxial
layer (p-doped). This will cause the CCD to deplete, near the p-n junction and will collect
and move the charge packets beneath the gatesand within the channelsof the device.
CCD manufacturing and operation can be optimized for different uses. The above process
describes a frame transfer CCD. While CCDs may be manufactured on a heavily doped p++
wafer it is also possible to manufacture a device inside p-wells that have been placed on an
n-wafer. This second method, reportedly, reduces smear, dark current, and infrared and red
response. This method of manufacture is used in the construction of interline transfer
devices.
Another version of CCD is called a peristaltic CCD. In a peristaltic charge-coupled device,
the charge packet transfer operation is analogous to the peristaltic contraction and dilation
of the digestive system. The peristaltic CCD has an additional implant that keeps the charge
away from the silicon/silicon dioxide interface and generates a large lateral electric field
from one gate to the next. This provides an additional driving force to aid in transfer of the
charge packets.
Architecture The CCD image sensors can be implemented in several different architectures.
The most common are full-frame, frame-transfer, and interline. The distinguishing
characteristic of each of these architectures is their approach to the problem of
shuttering.In a full-frame device, all of the image area is active, and there is no electronic
shutter. A mechanical shutter must be added to this type of sensor or the image smears as
the device is clocked or read out.
With a frame-transfer CCD, half of the silicon area is covered by an opaque mask (typically
aluminum). The image can be quickly transferred from the image area to the opaque area
or storage region with acceptable smear of a few percent. That image can then be read out
slowly from the storage region while a new image is integrating or exposing in the active
area. Frame-transfer devices typically do not require a mechanical shutter and were a
common architecture for early solid-state broadcast cameras. The downside to the frametransfer architecture is that it requires twice the silicon real estate of an equivalent fullframe device; hence, it costs roughly twice as much.
The interline architecture extends this concept one step further and masks every other
column of the image sensor for storage. In this device, only one pixel shift has to occur to
transfer from image area to storage area; thus, shutter times can be less than a
microsecond and smear is essentially eliminated. The advantage is not free, however, as

the imaging area is now covered by opaque strips dropping the fill factor to approximately
50 percent and the effective quantum efficiency by an equivalent amount. Modern designs
have addressed this deleterious characteristic by adding microlenses on the surface of the
device to direct light away from the opaque regions and on the active area. Microlenses can
bring the fill factor back up to 90 percent or more depending on pixel size and the overall
system's optical design.
The choice of architecture comes down to one of utility. If the application cannot tolerate an
expensive, failure-prone, power-intensive mechanical shutter, an interline device is the right
choice. Consumer snap-shot cameras have used interline devices. On the other hand, for
those applications that require the best possible light collection and issues of money, power
and time are less important, the full-frame device is the right choice. Astronomers tend to
prefer full-frame devices. The frame-transfer falls in between and was a common choice
before the fill-factor issue of interline devices was addressed. Today, frame-transfer is
usually chosen when an interline architecture is not available, such as in a back-illuminated
device.
CCDs containing grids of pixels are used in digital cameras, optical scanners, and video
cameras as light-sensing devices. They commonly respond to 70 percent of the incident
light (meaning a quantum efficiency of about 70 percent) making them far more efficient
than photographic film, which captures only about 2 percent of the incident light.
Most common types of CCDs are sensitive to near-infrared light, which allows infrared
photography, night-vision devices, and zero lux (or near zero lux) videorecording/photography. For normal silicon-based detectors, the sensitivity is limited to 1.1
m. One other consequence of their sensitivity to infrared is that infrared from remote
controls often appears on CCD-based digital cameras or camcorders if they do not have
infrared blockers.
Cooling reduces the array's dark current, improving the sensitivity of the CCD to low light
intensities, even for ultraviolet and visible wavelengths. Professional observatories often
cool their detectors with liquid nitrogen to reduce the dark current, and therefore the
thermal noise, to negligible levels.
Use in astronomy
Due to the high quantum efficiencies of CCDs, linearity of their outputs (one count for one
photon of light), ease of use compared to photographic plates, and a variety of other
reasons, CCDs were very rapidly adopted by astronomers for nearly all UV-to-infrared
applications. Thermal noise and cosmic rays may alter the pixels in the CCD array. To
counter such effects, astronomers take several exposures with the CCD shutter closed and
opened. The average of images taken with the shutter closed is necessary to lower the
random noise. Once developed, the dark frame average image is then subtracted from the
open-shutter image to remove the dark current and other systematic defects (dead pixels,
hot pixels, etc.) in the CCD. The Hubble Space Telescope, in particular, has a highly
developed series of steps (data reduction pipeline) to convert the raw CCD data to useful
images. See the references for a more in-depth description of the steps in astronomical CCD
image-data correction and processing.[9]

CCD cameras used in astrophotography often require sturdy mounts to cope with vibrations
from wind and other sources, along with the tremendous weight of most imaging platforms.
To take long exposures of galaxies and nebulae, many astronomers use a technique known
as auto-guiding. Most autoguiders use a second CCD chip to monitor deviations during

imaging. This chip can rapidly detect errors in tracking and command the mount motors to
correct for them.
An interesting unusual astronomical application of CCDs, called drift-scanning, uses a CCD
to make a fixed telescope behave like a tracking telescope and follow the motion of the sky.
The charges in the CCD are transferred and read in a direction parallel to the motion of the
sky, and at the same speed. In this way, the telescope can image a larger region of the sky
than its normal field of view. The Sloan Digital Sky Survey is the most famous example of
this, using the technique to produce the largest uniform survey of the sky yet
accomplished.
In addition to astronomy, CCDs are also used in laboratory analytical instrumentation such
as monochromators, spectrometers, and N-slit laser interferometers.[10]
Digital color cameras generally use a Bayer mask over the CCD. Each square of four pixels
has one filtered red, one blue, and two green (the human eye is more sensitive to green
than either red or blue). The result of this is that luminance information is collected at every
pixel, but the color resolution is lower than the luminance resolution.
Better color separation can be reached by three-CCD devices (3CCD) and a dichroic beam
splitter prism, that splits the image into red, green and blue components. Each of the three
CCDs is arranged to respond to a particular color. Most professional video camcorders, and
some semi-professional camcorders, use this technique. Another advantage of 3CCD over a
Bayer mask device is higher quantum efficiency (and therefore higher light sensitivity for a
given aperture size). This is because in a 3CCD device most of the light entering the
aperture is captured by a sensor, while a Bayer mask absorbs a high proportion (about 2/3)
of the light falling on each CCD pixel.
For still scenes, for instance in microscopy, the resolution of a Bayer mask device can be
enhanced by Microscanning technology. During the process of color co-site sampling,
several frames of the scene are produced. Between acquisitions, the sensor is moved in
pixel dimensions, so that each point in the visual field is acquired consecutively by
elements of the mask that are sensitive to the red, green and blue components of its color.
Eventually every pixel in the image has been scanned at least once in each color and the
resolution of the three channels become equivalent (the resolutions of red and blue
channels are quadrupled while the green channel is doubled).
Sensor sizes
Sensors (CCD / CMOS) are often referred to with an inch fraction designation such as 1/1.8"
or 2/3" called the optical format. This measurement actually originates back in the 1950s
and the time of Vidicon tubes. Compact digital cameras and Digicams typically have much
smaller sensors than a digital SLR and are thus less sensitive to light and inherently more
prone to noise. Some examples of the CCDs found in modern cameras can be found in this
table in a Digital Photography Review articleType
Aspect Ratio Width
mm

Height

mm

Diagonal

mm

Area

mm2 Relative Area

1/6"

4:3

2.300 1.730 2.878 3.979 1.000

1/4"

4:3

3.200 2.400 4.000 7.680 1.930

1/3.6" 4:3

4.000 3.000 5.000 12.000

3.016

1/3.2" 4:3

4.536 3.416 5.678 15.495

3.894

1/3"

4:3

4.800 3.600 6.000 17.280

4.343

1/2.7" 4:3

5.270 3.960 6.592 20.869

5.245

1/2"

4:3

6.400 4.800 8.000 30.720

7.721

1/1.8" 4:3

7.176 5.319 8.932 38.169

9.593

2/3"

4:3

8.800 6.600 11.000

1"

4:3

12.800

9.600 16.000

4/3"

4:3

18.000

13.500

58.080

14.597

122.880

30.882

22.500

243.000

61.070

Other image sizes as a comparison

APS-C 3:2

25.100

16.700

30.148

419.170

105.346

35mm3:2

36.000

24.000

43.267

864.000

217.140

645

56.000

41.500

69.701

2324.000

584.066

4:3

References
^ James R. Janesick (2001). Scientific charge-coupled devices. SPIE Press. p. 4. ISBN
9780819436986.
^ W. S. Boyle and G. E. Smith (April 1970). "Charge Coupled Semiconductor Devices". Bell
Sys. Tech. J. 49 (4): 587593.
^ G. F. Amelio, M. F. Tompsett, and G. E. Smith (April 1970). "Experimental Verification of
the Charge Coupled Device Concept". Bell Sys. Tech. J. 49 (4): 593600.
^ M. F. Tompsett, G. F. Amelio, and G. E. Smith (1 August 1970). "Charge Coupled 8-bit Shift
Register". Applied Physics Lettersfrom 17: 111115. doi:10.1063/1.1653327.
^ Tompsett, M.F. Amelio, G.F. Bertram, W.J., Jr. Buckley, R.R. McNamara, W.J. Mikkelsen, J.C.,
Jr. Sealer, D.A. (November 1971). "Charge-coupled imaging devices: Experimental results".
IEEE Transactions on Electron Devices 18 (11): 992996. doi:10.1109/T-ED.1971.17321.
ISSN 0018-9383.
^ Johnstone, B. (1999). We Were Burning: Japanese Entrepreneurs and the Forging of the
Electronic Age. New York: Basic Books. ISBN 0465091172
^ "Charles Stark Draper Award"
^ "Nobel Prize website"
^ Hainaut, Oliver R. (December 2006). "Basic CCD image processing". Retrieved October 7,
2009.
Hainaut, Oliver R. (June 1, 2005). "Signal, Noise and Detection". Retrieved October 7, 2009.
Hainaut, Oliver R. (May 20, 2009). "Retouching of astronomical data for the production of
outreach images". Retrieved October 7, 2009.
(Hainaut is an astronomer at the European Southern Observatory)

^ F. J. Duarte, Tunable Laser Optics (Elsevier Academic, New York, 2003) Chapter 10.
APSTRAKT
arls Kuen Kao, Viljard S. Bojl i Dord E. Smit dobili su Nobelovu nagradu za fiziku za 2009.
godinu za revolucionarna otkria prenosa svetlosti kroz optika vlakna i interakciju sa
poluprovodnicima. Prema saoptenju Nobelovog komiteta za fiziku vedske kraljevske
akademije nauka, priznanje je dodeljeno za dve revolucionarne optike tehnologije koje su
odigrale, svaka za sebe, kljunu ulogu u informatikoj revoluciji. Doprinos koji je Kao dao
tehnologiji proizvodnje ultraistih optikih vlakana omoguio je realizaciju globalne optike
telekomunikacione mree. Otkrie do koga su doli Bojl i Smit, CCD senzor, osnovna je
komponenta praktino svakog digitalnog fotoaparata i kamere. Njegova masovna primena
unela je vizuelnu komponentu multimedijalnog sveta u svaki dom i pomerila granice
performansi naune instrumentacije. lanak razmatra tehnoloke osnove na kojima su
budui nobelovci konstruisali prvi CCD i prikazuje jednu praktinu primenu CCD tehnologije
u industriji, u ast velikom priznanju koje su doneli u okrilje optoelektronike.
1. UVOD
Detektori sa prelivanjem naelektrisanja (Charge-Coupled Devices - CCD) su danas
dominantno reenje za elektronsku akviziciju slike, pokrivajui praktino sve aplikacije, od
komercijalnih preko nauno-istraivakih do vojnih i aplikacija posebne namene. Prole su
etiri decenije od daleke 1969. godine kada su dva amerika fiziara, Viljard S. Bojl i Dord
E. Smit, radei u Belovim laboratorijama (Bell Laboratories), osmislili i napravili prvi prototip
CCD-a. Treba napomenuti da motiv za istraivanje nije bio povezan sa dananjom primenom
CCD-a. Rukovodstvo firme trailo je da Bojl, tadanji direktor Laboratorije za razvoj
poluprovodnikih naprava, razvije poluprovodniki ekvivalent magnetskim memorijama koje
su tada bile anticipirane kao tehnologija budunosti [1]. Suoeni sa potencijalnim
uskraivanjem razvojnog fonda, Bojl i Smit su prihvatili izazov i krenuli u istraivanje
tehnolokim pravcem koji je tih godina bio velika nada poluprovodnike industrije
pravcem integrisanih kola na bazi MOS tranzistora. Poluprovodniki ekvivalent nosiocu
informacije u magnetskim memorijama je naelektrisanje, koje se moe zadrati u MOS
strukturi u reimu osiromaenja. MOS tranzistor je i danas jedna od najmanjih struktura u
integrisanoj tehnici, to znai da bi ovakva memorija imala potencijalno veliki kapacitet uz
malo zauzee povrine integrisanog kola. Kada je problem kapaciteta razreen, preostalo je
jo da se razrei drugi od dva velika problema u svakom memorijskom ureaju
adresiranje. Iitavanje koliine naelektrisanja u MOS kondenzatoru merenjem napona na
elektrodi zahtevalo bi puno veza unutar kola to bi ograniilo potencijalno veliki kapacitet.
Nauni radovi i patenti iz konstruisanja analognih ift registara koji prenose naelektrisanje
izmeu MOS tranzistora dali su im ideju kako da razree ovaj problem [2]. Umesto
kontinualnog prelivanja elektrona preko MOS struktura, tvorci CCD-a su se opredelili da
naelektrisanja prebacuju diskretno, po fazama, ime se postiu zanemarljivi gubici u
prenosu. Prvi prototip konstruisan na bazi ovog koncepta demonstrirao je ispravnost ideje i
njenu primenljivost u proizvodnji memorijskih ureaja.
Paralelno sa ovim istraivanjima tekao je i razvoj poluprovodnikog senzora slike za potrebe
video telefona, kao novog korisnikog servisa firme AT&T, velikog provajdera telefonskih
usluga i vlasnika laboratorije gde su radili Bojl i Smit. Prvi koncept video telefona zasnivao
se na tada dostupnoj vidikon kameri koja je bila lako lomljiva i imala je kratak vek
eksploatacije. U drugoj fazi, fotoaktivna povrina antimon sulfida u vidikon cevi zamenjena
je nizom fotodioda kod kojih se u zoni osiromaenja pn spoja javlja unutranji fotoefekat.
Shvativi da CCD struktura moe obaviti i ovaj zadatak, dva naunika su objedinila
prednosti CCD tehnologije kao memorijskog elementa i njene sposobnosti da posedovanjem
zone osiromaenja detektuje fotone isto kao i fotodioda. Konstruisan je prvi prototip kamere
kod koje je aktivna detektorska povrina realizovana kao CCD struktura (Slika 1.).

Dalji razvoj CCD ureaja preselio se prvo u kompaniju Ferajld (Fairchild) gde su 1974.
godine konstruisani linearni CCD senzori sa 500 elemenata i 2D senzor rezolucije 100 x 100
taaka. Dodatna velika finansijska ulaganja, ogroman istraivaki trud koji je uloen u razvoj
tehnologije kao i popravljanje performansi i integraciju CCD senzora sa elektronskim
sistemima za akviziciju i snimanje slike, na svojim pleima je iznela kompanija Sony.
Investicija je urodila plodom, jer je 1980. godine Sony na trite plasirao prvu komercijalnu
kolor CCD video kameru posle koje su usledili i CCD fotoaparati. Implementacija fle
tehnologije i optikih medija kao masovne memorije, zaokruila je ciklus razvoja omoguivi
eksploziju ponude digitalnih kamera i fotoaparata na savremenom tritu.
2.PRINCIP RADA
Osnovni gradivni element CCD matrice je MOS kondenzator, poluprovodnika struktura
(Slika 2.) konstruisana epitaksijalnim narastanjem ili jonskom implantacijom tankog (0,1 m
do 0,3 m) kanala n tipa na podlogu p tipa debljine oko 700 m [3]. Izolovanje ovog
poluprovodnikog spoja od kontrolne elektrode (gejt) obavlja sloj silicijum dioksida koji sa
gornje strane ograniava protok elektrona. Kontrolne elektrode prave se depozicijom
polikristalnog silicijuma koji je transparentan u veem delu vidljivog spektra, poto kroz
njega moraju proi incidentni fotoni do zone osiromaenja. Pozitivna polarizacija gejta
odbija upljine ka supstratu, formirajui zonu osiromaenja izmeu n kanala i p supstrata
(nije prikazano na Slici 2.).
Unutranji fotoefekat se odvija u zoni osiromaenja gde incidentni fotoni generiu parove
elektron-upljina koji se razdvajaju pod dejstvom prisutnog elektrinog polja. Izmeu
prostora ispod elektroda koje nisu polarizovane i polarizovanog gejta javlja se potencijalna
barijera koja spreava elektrone da napuste potencijalnu jamu. Na taj nain, elektroni
nastali fotoefektom ostaju zarobljeni unutar potencijalne jame, slino naelektrisanju unutar
polarizovanog kondenzatora.
Broj elektrona u jami direktno je proporcionalan iradijansi optikog zraenja kojem je
povrina polarizovanog gejta bila izloena. CCD struktura je kontinualna, samo geometrija
gejta odreuje zone u kojima dolazi do unutranjeg fotoefekta, to znai da je dimenzija
piksela odreena gejtom. Kako se poluprovodnike komponente proizvode standardno u
planarnom procesu na velikoj povrini, lako je mogue konstruisati 2D CCD senzor slike
reanjem gejtova u matrice. Na taj nain se vri prostorna diskretizacija optikog zraenja
na piksele ija je dimenzija, kod savremenih senzora, ula u zonu ispod 10 m.
Pogodnosti koje CCD struktura prua kao elektronski detektor optikog zraenja beskorisne
su ako se ukupna koliina naelektrisanja u jami ne moe prebrojati kako bi se ustanovio
nivo radijanse na svakom pikselu. Ispostavlja se da CCD struktura poseduje ugraeni
mehanizam koji omoguava iitavanje sadraja jame serijskim postupkom [4]. Elektroni
(simbol e-) koji su nastali unutranjim fotoefektom u trenutku t1 zadrani su u jami ispod
gejta P1, kako je prikazano na Slici 3.
Elektroni se mogu prebaciti iz potencijalne jame ispod polarizovanog gejta u prostor ispod
susednog gejta formiranjem njegove potencijalne jame. Izjednaavanjem potencijala
polarizacije dva gejta (trenutak t2), a potom pozitivnom polarizacijom gejta P2 (trenutak
t3), elektroni se mogu prebaciti iz jame ispod P1 u jamu ispod P2. Proces formiranja jame
ispod susedne elektrode, i prebacivanja elektrona iz jame u jamu u potpunosti se kontrolie
elektronskim putem, naponima na elektrodama.
Elektronska kontrola procesa adresiranja digitalnim logikim kolima omoguava kontrolu
vremena toka prenosa ime se otvara nova mogunost elektronska ekspozicija. Svakom
fotoosetljivom elementu pridruen je jo jedan iji gejt nije optiki transparentan. Vreme
ekspozicije se kontrolie prelivanjem optiki generisanih elektrona ispod transparentnog

gejta u jamu ispod njegovog neprovidnog parnjaka. Dok se sadraj ispod neprovidnog gejta
iitava serijskim postupkom, providan gejt moe ponovo biti eksponiran i vriti akviziciju
slike. Na ovaj nain se veoma precizno moe kontrolisati vreme ekspozicije bez gubitka
vremena za prenos, ime se odrava maksimalna brzina akvizicije slike. Elektronska
ekspozicija superiorna je u odnosu na mehanike metode i tipino omoguava
mikrosekundne vrednosti vremena ekspozicije slike, dok posebno konstruisane kamere
doseu i nanosekundne vrednosti.
Sa druge strane skale ekspozicije, u zoni trajanja od nekoliko sati, hlaenje CCD kamere
omoguava snimanje objekata vrlo niskog nivoa svetljenja. Ovakvi objekti sporo generiu
fotoelektrone u jami. Sputanjem radne temperature smanjuje se inherentni termiki um
detektora a time i broj termiki generisanih elektrona, a eksponiranje u velikom
vremenskom intervalu omoguava veliki broj fotogenerisanih elektrona. Na taj nain se
dobijaju izuzetne slike astronomskih objekata, kao na primer na Slici 4, iz koje se jasno vide
prednosti CCD senzora u odnosu na fotografski film. Dodatno, pre svakog snimanja moe se
eksponirati tzv. prazan ili mrani snimak, kada je CCD prekriven blendom. Tako dobijena
slika sadri informaciju o termiki generisanim elektronima u jami koji se razlikuju od
piksela do piksela. Ovaj nivo elektrona zapravo predstavlja crnu boju, i digitalno se oduzima
od predmetne slike, pa se na taj nain ponitava efekat neuniformnosti piksela. CCD senzor
se moe eksponirati i uniformnim belim svetlom i tako dobijena slika moe se koristiti za
eliminaciju razliite detektivnosti svakog pojedinog piksela kroz digitalnu obradu slike.
Ovakve digitalne tehnike obrade slike koje su mogue akvizicijom slike preko CCD senzora,
otvaraju potpuno novu dimenziju u primeni slike i fotografije kao instrumentacione metode.
Za nauna istraivanja je vana injenica da detektor ispoljava i dobra spektralna svojstva.
CCD senzor ima slinu spektralnu karakteristiku kao i poluprovodnike diode, dobru
detektivnost u vidljivom delu spektra, ali i u infracrvenoj i ultraljubiastoj zoni (Slika 5,
preuzeto iz [5]).
Popravljanje spektralne karakteristike kod CCD senzora postie se primenom posebnih
tehnika osvetljavanja aktivnih elemenata. Kod CCD senzora sa pozadinskim osvetljenjem
(back-illuminated), mogue je proiriti IC i UV zone nanoenjem antirefleksivnog sloja [5].
Primenom individualnih optikih filtera za svaki piksel pojedinano, moe se izjednaiti
odzivnost u zoni talasnih duina, ime se dobija odlian radiometrijski detektor, ili pak
postii dobra aproksimacija ljudskog oka. Sa ovakvim spektralnim karakteristikama, CCD
senzor daleko nadmauje fotografski film i omoguava itav niz novih istraivanja, pre
svega u oblasti medicine i biologije, ali i nove vojne primene.
ZAKLJUAK
CCD senzor koji su otkrili Bojl i Smit nastao je kao izvanredan spoj reenja dva nezavisna
problema u poluprovodnikoj tehnologiji. Njegova masovna komercijalna primena iji smo
svedoci, iako nesumnjivo znaajna, nije nita atraktivnija od prednosti koje CCD nudi
industriji i naunoj instrumentaciji. Daljim razvojem tehnologije izrade ovih naprava,
performanse CCD senzora dostigle su vrhunski nivo. Dobijanje rezultata u realnom vremenu
koje prua digitalna obrada slike u sprezi sa CCD senzorom, omoguilo je nove industrijske
aplikacije u oblasti automatskih sistema za vizuelnu inspekciju, ali i mnoge nove naune
primene.
Literatura
[1] G. E. Smith: The Invention and early history of the CCD, Nuclear Instruments and
Methods in Physics Research A, Volume 607, 2009.

[2] Royal Swedish Academy of Sciences, Two revolutionary optical technologies, Scientifi c
Background on the Nobel Prize in Physics 2009, October 2009, available at:
http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2009/phyadv09.pdf
[3] B. Burke, P. Jorden, P.Vu: CCD Technology, Experimental Astronomy, Volume 19, 2005.
[4] D. Malacara, B. J. Thompson: Handbook of Optical Engineering, Marcel Dekker Inc., New
York, 2001.
[5] http://www.microscopyu.com/articles/digitalimaging/ccdintro.html
[6] M. Barjaktarovi, S. Petrievi, J. Radunovi: High performance coated board inspection
system based on commercial components, Journal of Instrumentation, Volume 2, July 2007,
T07001.