Professional Documents
Culture Documents
Udhezues Gjuha Shqipe Dhe Letersia 12 PDF
Udhezues Gjuha Shqipe Dhe Letersia 12 PDF
Nexhmie Mua
Udhzues pr msuesin
pr tekstin shkollor
Gjuha shqipe dhe letrsia 12
Hyrje
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 12 (kurrikula brtham) sht hartuar n prputhje
me programin e miratuar nga Ministria e Arsimit dhe e Shkencs.
Prmbajtja dhe struktura e tekstit
Prmbajtja dhe struktura e tekstit sht prcaktuar nga prmbajtja e orientimi i programit.
Teksti sht ndrtuar mbi llojet e teksteve dhe prqindjet prkatse, q jan si m posht:
Lloji i tekstit
Teksti informues-shpjegues
Teksti prshkrues
Teksti argumentues
Eseja
Teksti kulturologjik
Teksti tregimtar
Teksti poetik
Teksti dramatik
Prqindja
15 %
10 %
10 %
10 %
10 %
15 %
15 %
15 %
Ort
18 or
12 or
12 or
12 or
12 or
18 or
18 or
18 or
Brenda ktyre orve jan parashikuar t trajtohen njohurit e reja teorike, si dhe prpunimi
i tyre, ku prfshihen ushtrime, pun me projekt, prsritje e testime, t cilat msuesi/ja i
parashikon n prshtatje me krkesat e programit dhe t klass ku jep msim.
N kta kapituj integrohen edhe tekste t llojeve t ndryshme, me qllim q nxnsi
t mund t bj dallimin ndrmjet llojeve t pastra t teksteve dhe atyre t ndrmjetme.
P.sh., elementet e prshkrimit mund ti gjesh edhe n nj tekst rrfyes, edhe n nj tekst
informativ apo elementet e argumentimit i gjen edhe n tekstet informative, n tekstet
prshkruese etj.
Teksti kulturologjik sht ndar si kapitull m vete, ku trajtohet tema e kritiks letrare
moderne me prfaqsuesit kryesor t kritiks s huaj dhe t asaj shqiptare; gjithashtu
ai sht integruar edhe me temat e teksteve letrare n varsi t tematiks q ato
trajtojn. P.sh., pasi analizohet vepra I huaji i Kamys, merret pr model teksti i Sartrit,
Ekzistencializmi sht humanizm, me qllim q nxnsi ta prvetsoj si duhet konceptin
e ekzistencializmit. Po kshtu eset, n varsi t llojeve t tyre, vendosen pas kapitujve t
teksteve informuese, argumentuese e prshkruese.
Gjat shtjellimit t tekstit sht br kujdes q t ruhet vazhdimsia me programin e
vitit t par dhe t dyt. Nse n vitin e par nxnsi ka marr njohuri t prgjithshme pr
llojet kryesore t teksteve dhe teknikat e prgjithshme t tyre, n vitin e dyt zgjerohet
informacioni dhe rritet shkalla e vshtirsis pr prvetsimin e teksteve t ndryshme
brenda nj lloji kryesor. Ndrsa n vitin e tret sillen njohuri t reja nprmjet modeleve t
llojeve t tjera t teksteve.
N msimin hyrs t do kapitulli rikujtohen njohurit q ka marr nxnsi pr llojin
prkats t tekstit; kjo sht br me qllim q nxnsi ta ket t qart funksionin parsor
t do lloj teksti q lidhet me komunikimin, pavarsisht nse sht tekst me funksion praktik
apo estetik. sht br kujdes q do element teorik t ilustrohet me modelin prkats,
prpara se kjo zgjidhje ti krkohet nxnsit dhe t shndrrohet n mbingarkes pr t.
Gjithashtu, me an t ushtrimeve t shumta e t larmishme sht synuar q nxnsi t
ushtrohet pr t identifikuar veorit e teksteve, pr ti analizuar, si dhe pr ti prdorur dhe
shkruar sakt e me logjik.
3
10
11
12
13
14
15
16
17
18
Prgjigje t ushtrimeve
Ushtrimi 1
1) F; 2) Sh;
3) Sh; 4) F,
Sh; 5) shenja
verbale
(gojore) F; 6)
shenja grafike
dhe tingllore
- F, Sh; 7) F;
8) Sh
Ushtrimi 2
a) F; b) Sh;
c) F, Sh;
) F, Sh;
d) F; dh) F;
e) F, Sh;
) F, Sh
Ushtrimi 3
a) T bsh nj ankes n
drejtori.
b) T drgosh nj krkes
pr tu regjistruar n shkolln
e lart.
c) T shkruash nj letr
falnderimi pr dik.
) T shkruash nj njoftim
pr fillimin e regjistrimeve n
kurse t caktuara.
d) T shkruash nj vrtetim
q je antar i biblioteks.
Ushtrimi 4
a) T thrrassh nj
taksi.
b) T lajmrosh
mjekun.
c) T thrrassh
zjarrfiksen. ) T
lajmrosh policin.
d)T thrrassh
hidraulikun.
Ushtrimi 5
a. F;
b. Sh;
c. F;
. F, Sh;
d. F;
dh. Sh, F;
e. Sh;
. F.
19
Teksti B
Ushtrimi 7
1.
Objektiva:
?
?
?
Materialet dhe mjetet msimore: Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 12, lloje t ndryshme tekstesh n
gjuh t shkruar, t folur e t transmetuar, shkumsa me ngjyra, tabela.
Konceptet kryesore: gjuh, mjet komunikimi, gjuh e folur, gjuh e shkruar, gjuh e transmetuar.
Struktura msimore
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e nxnsve
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
(prgatitja pr t nxnit)
Prvijimi i t menduarit
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
(prpunimi i prmbajtjes)
T msuarit ndrveprues
Pun n dyshe
Prforcimi
(konsolidimi i t nxnit)
Rishikim n dyshe/
Diagram i Venit
Pun n dyshe
Zhvillimi i msimit
gjuha e shkruar
nuk ruhet
REFERENTI
DRGUESI
KANALI
MESAZHI
KANALI
MARRSI
KODI
Ndrtimi. Organizues grafik/ msimdhnia e ndrsjell
Ndahet klasa n dy grupe dhe i krkohet secilit grup t lexojn tekstet e dhna. Pasi t lexojn t dyja
tekstet, u krkohet q me an t organizuesit grafik t evidentojn dallimet mes tyre. Pr t realizuar kt
krkes, ata duhet t lexojn t dhnat q jepen n libr.
Gjuha e prdorur
Gjuha e shkruar
Gjuha e folur
Shenja
Kanali
prgjithsisht letra;
ajri;
Shqisa
e t parit;
Qllimi (synimi)
Situatat
komunikuese
Spontaniteti;
Shprehsia: intonacioni i zrit dhe efektet zanore,
gjestet, shprehjet e fytyrs...
21
Teksti B
Objektiva:
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 12, lloje t ndryshme tekstesh n gjuh t shkruar, t folur e t transmetuar,
shkumsa me ngjyra, tabela.
?
?
Konceptet kryesore:
Struktura msimore
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e nxnsve
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
(prgatitja pr t nxnit)
Prvijimi i t menduarit
Diskutim i ideve
Pun me klasn
T msuarit ndrveprues
Pun n dyshe
Prforcimi
(konsolidimi i t nxnit)
Rishikim n dyshe
Ndrtim i shprehive
studimore
Pun n dyshe
Zhvillimi i msimit
- koncize,
- sintetike
- e qart
zakonshme,
efikasitetin e mesazhit
23
?
a.
b.
c.
.
d.
dh.
e.
.
Objektiva t prgjithshm:
N fund t ksaj teme nxnsi t jet i aft:
T identifikoj leksionin si lloj i tekstit informues-shpjegues.
T dalloj veorit e leksionit si nj tekst i paracaktuar pr tu dgjuar;
t prdor strategjit para dgjimit t leksionit;
t identifikoj idet kryesore n nj leksion;
t vzhgoj pamjet dhe imazhet q mund t prdoren n leksion si mjete pamore;
t njoh simbolet e shnimeve dhe ti prdor ato gjat dgjimit t nj leksioni;
t dgjoj me qllim pr fiksimin e detajeve;
t dalloj dhe t prdor sinjalizuesit e ligjrimit q prdoren n nj leksion;
t shkruaj tekste t plota duke u nisur nga shnimet e marra n nj leksion.
Sugjerime pr msuesin/en
Do tu sqarohet nxnsve se teksti informues-paraqits (shpjegues) sht i llojeve t ndryshme dhe
prcaktohet nga synimi i tij. Ai mund t jet pr tu dgjuar (leksioni, lajmi, fjalimi); pr tu folur (diskutimi,
debati etj); pr tu shkruar (letrat, ankesat etj.)
Kjo tem sht parashikuar t zhvillohet n dy or, nj pr dhnien e njohurive teorike dhe tjetra pr
ushtrime. Ajo do tu shrbej nxnsve t njohin Leksionin, si nj nga llojet e teksteve q jan paracaktuar
pr tu dgjuar. Pr ti aftsuar nxnsit si t bhen dgjues t mir q t prfitojn sa m shum gjat
marrjes s nj leksioni, do tu msohen strategjit q prdoren pr nj dgjim t vmendshm e efikas, si:
a. t dgjuarit 1 strategjit para dgjimit;
b. t dgjuarit 2 strategjit gjat dgjimit;
c. t dgjuarit 3 strategjit gjat mbajtjes s shnimeve.
Demonstrohet n mnyr praktike elementet me t cilat procedon leksioni. Theksi vihet te qllimi pr t
cilin prdoret, si:
-
mnyrn si t trheqim vmendjen e dgjuesit;
-
mnyrn e veant si duhet ta dgjojm;
-
pyetjet me t cilat duhet t procedojm pr ta thithur sa m shpejt informacionin;
-
mnyrn si duhet t mbajm shnimet.
Pr nj prvetsimi sa m t mir, praktikohen kto procese nga vet nxnsit, t cilt ndrgjegjsohen
dhe aftsohen ti njohin, ti prcaktojn e m pas ti prdorin kto strategji.
Pr t realizuar rubrikn e par sht e nevojshme q nxnsit ti jepen lloje t ndryshme
Materiale shtes, q mund t prdoren nga msuesi/ja.
Leksion pr studentt e artit nga Oskar Wilde (prktheu nga origjinali Neli Nao, marr nga interneti).
Nj piktur nuk ka kuptim, prve bukuris t saj; nuk ka mesazh prve gzimit t saj. Kjo sht e
vrteta e par rreth artit q ju kurr nuk duhet ta humbisni nga syt. Nj piktur sht nj gj thjeshtsisht...
Subjekti i leksionit tim sot sht ajo ka e bn artistin dhe ajo ka nj artist bn; cilat jan
marrdhniet e artistit me ata q e rrethojn, cili sht edukimi q artisti duhet t marr dhe far
24
25
Ushtrimi 1
1. Teksti I
Ernest Koliqi
2. Teksti II
At Zef Pllumi
3. Teksti III
Anton Harapi
4. Teksti
IV At Zef
Valentini
Ushtrimi 2
post scriptum
p.s; pr
shembull
p.sh.; kilogram
kg; dollar
USD, $; para
ers son
p.e.s; Paund
; Zonj Znj.;
faqe f.
Ushtrim 3
Ina sht m < se
Ema.
Dyqanet kishin 50%
ulje.
Konkluzionet ishin
nga priteshin.
Dmi ishte m > nga
sa e menduam.
Numri i turistve
ishte 2 milion.
Kjo ishte e = me t
ardhurat vjetore t
ksaj kompanie.
Ushtrimi 4
Ministria e Arsimit dhe e
Shkencs MASH; Arkiva
Qendrore e Shtetit AQSH;
Ministria e Kulturs, Turizmit,
Rinis dhe Sporteve
MTKRS; Radio Televizioni
Shqiptar RTSH; Organizata
e Kombeve t Bashkuara
OKB; Universiteti i Tirans
UT; Instituti i Statistiks
INSTAT; Universiteti i
Shkodrs USH
Ushtrimi 5
Tirana TR;
Elbasan EL;
Fier FR;
Vlora VL;
Durrs DR;
Sarand SR;
Mirdit MR
Objektiva:
N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft:
T njoh tekstet e paracaktuar pr t dgjuar.
a. T njoh funksionin e leksionit.
b. T prcaktoj strategjit pr ta ndjekur at.
c. T prdor kto strategji n mnyr praktike n lloje t ndryshme leksionesh.
Konceptet kryesore:
26
Struktura msimore
Fazat e strukturs
Parashikimi
Ndrtimi i njohurive
Prforcimi
Strategjit msimore
Veprimtarit e nxnsve
Organizimi i nxnsve
Nxitja e diskutimit
Pun me klasn
T nxnit n bashkpunim
Pun n dyshe
Rishikim n dyshe
Ndrtim
i
studimore
Pune individuale
shprehive
Zhvillimi i msimit
komunikim i
drejtprdrejt
tekst paraqits
Leksioni
msues
synon informimin
pedagog
tipik pr
shkolln
Teksti II (specifika)
Ndahet n paragraf.
Pasi mbahen shnime t ndryshimeve rreth teksteve, msuesi/ja mund t ndaj klasn n grupe t
prbr prej 5-6 nxnsish.
Secilit grup i caktohet nj detyr dhe mund ti jepet nj list me pyetje q e drejton vmendjen e
nxnsve n aspekte t veanta, q kan t bjn me natyrn e veprimtaris q po kryejn.
27
Objektiva:
N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft:
a. T prdor strategjit para dgjimit t leksionit;
b. t identifikoj idet kryesore n nj leksion;
c. t vzhgoj pamjet dhe imazhet q mund t prdoren n leksion si mjete pamore;
. t njoh simbolet e shnimeve dhe ti prdor ato gjat dgjimit t nj leksioni;
d. t dgjoj me qllim pr fiksimin e detajeve;
dh. t dalloj dhe t prdor sinjalizuesit e ligjrimit q prdoren n nj leksion;
e. t shkruaj tekste t plota duke u nisur nga shnimet e marra n nj leksion.
?
?
?
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e nxnsve
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Diskutim
Nxitja e diskutimit
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
T nxnit n bashkpunim
Pun n dyshe
Prforcimi
Rishikim n dyshe
Pune individuale
Zhvillimi i msimit
Parashikimi. Diskutim
Punohet n klas ushtrimi i dhn pr detyr shtpi. Nxnsit kan plotsuar skemn me shkurtime t leksionit.
Diskutohet vlersohet puna e br.
?
?
?
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e nxnsve
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Nxitja e diskutimit
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
DDM
T nxnit n bashkpunim
Pun n dyshe
Prforcimi
Rishikim n dyshe
Pune individuale
Sugjerime pr msuesin
Tema Lajmet ka si qllim t zgjeroj m tej njohurit e nxnsve me lloje t tjera t teksteve t
paracaktuara pr tu dgjuar. Ashtu si u theksua n msimin pararends, synimi i teksteve pr tu dgjuar,
nuk sht vetm informimi n prgjithsi, por dallimi i ideve kryesore, prpunimi i detajeve, prcaktimi i
marrdhnieve ndrmjet ideve dhe shtjeve. Edhe lajmet e dgjuara n TV e Radio kan si qllim jo vetm
t informojn lexuesin, por ai t kuptoj cilat jan pikat m t rndsishme t lajmit.
Q t realizohen objektivat e ksaj teme msuesi duhet t zgjedh lloje t ndryshme lajmesh, t cilat me
mnyrn si jan ndrtuar drejtojn vmendjen e nxnsve jo vetm drejt informacionit, por edhe theksimit t
aspektit m t rndsishm t tij.
Fjalor
LAJM m. sh.
1. Njoftim i shkurtr q ia japim dikujt me goj ose me shkrim pr nj ngjarje
t re ose pr dika q ai nuk e di.
2. kryes. sh. Njoftime pr ngjarje t rndsishme t dits, q japin agjencit
telegrafike, gazetat dhe radioja e televizioni.
Materiale msimore
i shpejt
Dua t di
Msova
Lajmet prdoren pr t
informuar
Prmbajn tituj
Na informojn mbi at q
ndodh rreth nesh
A duhet t shoqrohen
lajmet gjithmon me tituj?
Vendet ku ndodhin
ngjarjet
Kush/far?
(protagonist i
ngjarjes)
Protagonistt
Kur?
(moment kur ndodh fakti)
Ku?
(vendi ku
ndodh)
Si?
Pse?
(mnyra
(shkaqet)
si ka
ndodhur)
Pasi ushtrohen t ndar n grupe pr t dalluar informacionin q jep lajmi, msuesi mund tu sugjeroj
nxnsve t praktikohen pr shtjet e trajtuara duke zgjidhur ushtrimet e mposhtme.
Zgjidhja e ushtrimeve
Ushtrimi 1
1. Nj emision lajmesh radiofonik ose televiziv, duhet t paraqes vetm fakte dhe t dhna t reja (lajme)...
Ushtrimi synon q nxnsit t dallojn faktin nga opinioni, i cili nuk duhet t jet pjes e lajmit.
a. Pas disa ditsh do t merret vendimi pr liberalizimin e vizave pr shqiptart.
b. Takimi i radhs mes partive u shty pr muajin e ardhshm, m datn 15 prill, sepse, sipas t dhnave,
kryetart nuk u morn vesh me njri-tjetrin.
c. Sipas t dhnave metrologjike, vera e sivjetshme parashikohet t jet e gjat, e nxeht dhe pa shira.
Ushtrimi 2
1. Lexoni lajmet e mposhtme dhe plotsoni tabeln sipas krkesave t dhna.
Funksioni:
Vendi:
Koha:
Ngjarja:
32
informues, sensibilizues
Mosk
koht e fundit
nj virus i ri kompjuterik mund t zbraz llogarit bankare
informues,
rajonet veriore t Kilit
shkurt 2011
trmet i fuqishm
Lkundje t forta t toks me magnitud 6.3, epiqendra e tij 60 kilometra n lindje t
qytetit t Aricas n nj thellsi prej 120 kilometrash.
Lkundjet u ndjen edhe n disa rajone t Bolivis dhe Perus, nuk ka t dhna pr viktima,
Ushtrimi 4
Funksioni:
Paralajmrimi:
Qllimi i paralajmrimit:
informimi, ndrgjegjsimi
Jemen, presidenti refuzon largimin ...
Departamenti i Shtetit i SHBA-s u ka krkuar amerikanve q t evitojn
udhtimet n Jemen dhe i ka ftuar ata q ndodhen n kt vend q t
largohen sa m par...
Ushtrimi 5
Funksioni:
Paralajmrimi:
Qllimi i paralajmrimit:
informimi, ndrgjegjsimi
n rast dyshimi t prekjes nga virusi, drejtohuni mjekut
dhnia e ndihms s shpejt pr t infektuarit nga gripi i derrit dhe
qetsimi i qytetarve
Shum
Pak
Fare
serioze
t gjata
monotone
objektive
tendencioze
siprfaqsore
Lajmet u dhan n nj gjuh:
t qart dhe t kuptueshme
t vshtir dhe komplekse (fraza t gjata, leksik i specializuar)
N varsi t niveleve t klasave msuesit mund t prdorin edhe teknika t tjera si: T nxnit n
bashkpunim, Veprimtari me dgjim-mendim i drejtuar, pr fazn e prforcimit mund t zhvillohet konkurs etj.
Msuesi bn konkluzionin e ors dhe vlerson me not.
Detyr shtpie: a) Dgjoni lajmet n TV dhe m pas plotsoni tabeln e vlersimit t lajmeve.
33
Objektivat:
Sugjerime pr msuesin
Kjo tem msimore synon ti njoh nxnsit me veorit e teksteve, t cilat jan t paracaktuara pr tu
folur, si debati, diskutimi, fjalimi etj. pr ti dalluar kto lloje tekstesh t paracaktuara pr t folur, nga llojet e
tjera t teksteve.
Msuesi duhet t theksoj fjaln t paracaktuara duke u krkuar nxnsve t rikujtojn lloje t teksteve
t paracaktuar pr tu dgjuar.
Msuesi mund t ftoj nxnsit t diskutojn mbi llojet e teksteve t paracaktuar pr t folur t tilla si:
diskutimet, shkmbimet e ideve, debatet, deklaratat e politikanve etj.
Konceptet kryesore: tekste t parashikuara pr t folur, debat, procedura t debatit, fols, argument,
kundrargument.
Struktura msimore:
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e nxnsve
Organizimi i nxnsve
Pema e mendimit
organizuesi grafik
Sistemimi i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Ditari dypjessh
T nxnit n bashkpunim
Pun n dyshe
Prforcimi
(konsolidimi i t nxnit)
Shkrimi i lir
Pune individuale
Parashikimi
Zhvillimi i msimit
E drejton moderatori
34
Debati
Ka tem t caktuar
?
?
Konceptet kryesore:
Struktura msimore:
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e nxnsve
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Nxitja e diskutimit
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Debati
T nxnit n bashkpunim
Pun n dyshe
Prforcimi
Pune individuale
Zhvillimi i msimit
Mesatarisht
Shum
Ju udhtoni shpesh. Sa n kontakt jeni me letrsin q bhet sot n Evrop apo m tej, dhe si e
shihni letrsin tuaj n raport me kt letrsi?
F.K. - Un udhtoj sa her q m botohet nj libr apo ku ftohem diku. Dhe sigurisht q kto
udhtime jan mundsi kontaktesh pr mua, me shkrimtar nga vende ku botohen librat e mi. Sa
her q organizohen promovime, shtypi n Franc apo Gjermani, shkruan pr veprat e mia. Un kam
mundsi t njihem personalisht me shkrimtar t ktyre vendeve, t lexoj veprat e tyre, pak a shum
m jepet mundsia t jem koherent me autort dhe letrsin m n z t Evrops apo m gjer.
Duhet tjua ken br shpesh kt pyetje. Sa je ti n librat e tu ose sa sht jeta jote n ato libra?
F.K. - Nuk ka asnj libr ku nuk ndodhem un. N nj mnyr apo nj tjetr t gjith librat mbajn gjithka
timen. Shpesh m kan br kt pyetje, duke qen se librat e mi jan shkruar n vet t par, m kan
pyetur se sa elemente autobiografike ka aty, sa ka nga jeta ime personale. sht nj pyetje q ma kan
br edhe n t kaluarn, gjat kohs q botova romanin tim t par. Kudo q shkoja n at koh, m
pyesnin n sht jeta ime n kt libr. Sigurisht, n romanet e mia ka element t prvojs sime. Vetm
kaq mund t them. T shkruash nj roman, t duhet nj prvoj shum e madhe, por nuk sht vetm
prvoja, ajo q e bn romanin.
far ndodhet tani n tryezn tnde t puns?
F.K. - Sigurisht q kam dika n tryezn time t puns. Nuk ka asnj shkrimtar q t mos ket ide. N
mendjen time orvaten shpesh shum ide dhe vazhdimisht jam n pun. M konkretisht nuk mund t flas,
pasi nuk m plqen t flas pa e mbaruar nj pun.
Ka ndodhur ndonjher ta lini n gjysm nj roman?
F.K. Po, m ka ndodhur nj her t l n gjysm nj roman. Ka ndodhur vite m par, pikrisht pasi
botova romanin tim t par Ne t tre.
Nuk ju shohim shpesh npr kafene. Shfaqeni rrall n publik. A mund t na thoni se si jeton
Kongoli?
F.K. - Ka qen nj periudh e jets sime ku un lexoja shum e shkruaja pak dhe n at koh frekuentoja
shum gjra. Kam pasur nj jet shum t pasur me ngjarje. Ather kisha koh ti bja t gjitha, tani
nuk kam m koh. Ajo koh q m mbetet dua ta shfrytzoj. Nuk sht se jam i trhequr e sm plqen
t frekuentoj shoqrin, kafenet, prkundrazi m plqejn shum. Gjithka sht shtje kohe, pasi
kur do t shkruaj. Un skam m koh tani, ajo tani sht elementi m i muar. Ndrsa pr sa i prket
daljes n gazet jo se sm plqen, por n mnyr t arsyeshme kur kam pr t thn dika. Nj
shkrimtar nuk sht nj artist kinemaje. Sipas konceptit tim, shkrimtari sht ndryshe dhe duhet t dal
ather kur do t thot dika.
?
-
a.
b.
c.
a.
Objektiva:
N fund t ors s msimit nxnsi do t jet i aft:
T identifikoj intervistn, si lloj i tekstit gojor dhe ta prdor at n situat t caktuar;
t prcaktoj temn pr t ciln do t bj intervistn;
t przgjedh t dhna pr personin q do t intervistohet;
t shkruaj pyetjet pr intervistimin;
t realizoj nj intervist gojore.
?
?
?
Struktura msimore
Organizimi i nxnsve
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e nxnsve
Parashikimi
Nxitja e diskutimit
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Loj me role
T nxnit n bashkpunim
Pun n dyshe
Prforcimi
Rishikim n dyshe
Pune individuale
Zhvillimi i msimit
Parashikimi. Leksion i shpejt/ ditari dypjessh
Msuesi prezanton para nxnsve temn e msimit dhe u krkon t japin mendimet e tyre rreth intervists.
39
I intervistuari
?
?
?
Fazat e strukturs
Parashikimi
Strategjit msimore
Leksion i shpejt/ ditari dypjessh
Veprimtarit e nxnsve
Nxitja e diskutimit
Organizimi i nxnsve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Loj me role
T nxnit n bashkpunim
Pun n dyshe
Prforcimi
Pune individuale
Zhvillimi i msimit
I intervistuari
41
?
?
42
Konceptet kryesore:
Struktura msimore
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Parashikimi
Ndrtimi i njohurive
Prforcimi
Veprimtarit e nxnsve
Organizimi i nxnsve
Nxitja e diskutimit
Pun me klasn
Pun individuale
T nxnit n bashkpunim
Pun n dyshe
Zhvillimi i msimit
lajmet
Tekste t paracaktuara
intervista
pr tu dgjuar
leksioni
letrat
Tekste informuese
paraqitse
Tekste t paracaktuara
pr tu shkruar
ankesat
leksioni
Tekste t paracaktuara
pr t folur
debati
fjalimi
Gjuh t ftoht ..
(1 or)
Sugjerime pr msuesin
Kjo tem msimore synon q nxnsit t dallojn Ankesn, nj nga llojet e letrave zyrtare, si tekste t
paracaktuara pr tu shkruar, dhe t aftsohen pr t shkruar ankesa. Kjo tem do t zhvillohet n nj or.
Fillimisht, duke prdorur strategji t tilla, si Leksion i shpejt/ ditari dypjessh apo Lexim / prmbledhje n
dyshe, diagrami i Venit, do t rikujtohen njohurit e mparshme, duke shtuar edhe saktsuar njohurit, dhe m
pas do t kalohet n shkrimin e nj letre ankese, ku nxnsi do t materializoj njohurit e marra.
44
Prmbajtja e ankess:
a. Organi publik ose privat (Kontrolluesi) pr t cilin ankoheni
Moszbatim i marrveshjes mes Drejtoris s Ujsjellsit dhe shkolls s mesme t prgjithshme
Hoxha Tahsim
b. Veprimet ose mosveprimet e organit q i konsideroni shkelje
N baz t marrveshjes s vendosur mes dy institucioneve sht vrejtur pr nj periudh kohe t
gjat mosrespektimi i rregullave t vendosura dhe mosfurnizimi me uj i mjediseve t shkolls.
c. Dokumentet q mund t provojn shkeljen, duhet ti bashkngjiten ktij formulari.
1. Fatura e ujsjellsit
2. procesverbalet e mbajtura nga drejtoria e shkolls
3. ankesat e nxnsve
. Ndihma ligjore q krkoni nga Zyra e pr Mbrojtjen e Konsumatorit
N baz t ligjeve n fuqi krkojm ndrmjetsim t palve dhe respektimin e rregullave duke
furnizuar me uj shkolln n mnyre t rregullt.
Do ta vlersoja nse ju do t merrnit n konsiderat ankesn time.
Duke ju falnderuar pr kohn tuaj, mbetem me respekt.
Ankuesi
Dritan Muho
Tiran, m 21. 02 2008
Model msimi
Tema: Ankesa
Objektiva:
?
?
?
Fazat e strukturs
Parashikimi
Ndrtimi i njohurive
Prforcimi
Strategjit msimore
Organizues grafik
Lexim / prmbledhje n dyshe
Shkrimi i lir
Veprimtarit e nxnsve
Nxitja e diskutimit
T nxnit n bashkpunim
Ndrtim i shprehive studimore
Organizimi i nxnsve
Pun me klasn
Pun n dyshe
Pune individuale
Zhvillimi i msimit
Ankesa
Letra e
mospranimit
46
47
Tema: Ftesat
Objektiva:
N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft:
T prdor teknikat e shkrimit t nj ftese.
a. T dalloj elementet e llojeve t ndryshme t ftesave;
b. t vzhgoj paraqitjen grafike t llojeve t ndryshme t ftesave;
c. t shkruaj ftesa t llojeve t ndryshme sipas modeleve t dhna.
?
?
?
Strategjit msimore
Veprimtarit e nxnsve
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Organizues grafik
Nxitja e diskutimit
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Di /Dua t di / Msova
T nxnit n bashkpunim
Pun n dyshe
Prforcimi
Shkrimi i lir
Pun individuale
Zhvillimi i msimit
Di
Prdoren pr ngjarje
t ndryshme
Dua t di
Msova
A mund ti ndajm n
lloje t ndryshme?
Na shrbejn n jetn
e prditshme
Japin informacion
pr organizmin e nj
ngjarje ku ftohemi t
jemi pjesmarrs.
I ndrtojm si duam.
A sht domethnse
mnyra e paraqitjes
grafike?
Mund t organizohet nj loj me role rreth nj situate t dhn, si mund t jet rasti i nj agjencie q
organizon festa, e cila ka ngatrruar modelimin e dy ftesave pr dy ngjarje t ndryshme, nj zyrtare, t
organizuar nga nj institucion, dhe nj jozyrtare pr nj ngjarje familjare, si martes, ditlindje etj. U krkohet
nxnsve t evidentojn far nuk shkon n ftesat e marra dhe m pas n grup duhet t shnojn cilsit q
duhet t ket nj ftes zyrtare e nj jozyrtare.
Ftesa zyrtare
Ftojn njerz me funksione t ndryshme, q
drejtprdrejt ose jo lidhen me ngjarjen.
Shkruhet n mnyr formale.
Ka stil zyrtar
Prmban t gjitha informacionet e rndsishme.
Shoqrohet me falnderimin pr pjesmarrje dhe
faktin q t ftuarit jan t mirpritur t marrin pjes
n aktivitet.
Japin informacion pr kodin e veshjes dhe shpesh
krkohet t konfirmohet pjesmarrja.
Mbyllen me nj prshndetje.
Ftesa jozyrtare
Prdoret pr ngjarje t ndryshme t jets personale.
Prdoret nj gjuh m pak formale.
Shkruhet n mnyra t ndryshme, n varsi t
personave qe ftohen n fest.
sht e rndsishme t dallohet qart informacioni
mbi vendin, datn dhe orn e zhvillimit t ngjarjes.
Shoqrohen me pamje grafike t ndryshme,
zakonisht q prcjellin atmosfern e ngjarjes.
Krkohet t konfirmohet pjesmarrja.
?
a.
b.
c.
d.
?
?
?
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e nxnsve
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Nxitja e diskutimit
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
T nxnit n bashkpunim
Pun n dyshe
Prforcimi
Shkrimi i lir
Pun individuale
Zhvillimi i msimit
Parashikimi. Organizues grafik/stuhi mendimesh
Me an t nj stuhie mendimesh msuesi mbledh disa nga idet e nxnsve mbi referatin duke u krkuar
atyre t shfrytzojn edhe kuptimin e fjals t prkufizuar nga fjalori.
Tekst i paracaktuar pr tu shkruar
Ka si qllim t komunikoj
me nj grup t caktuar
analizon
zbrthen
argumenton,
jep zgjidhje
- mbyllja
-e shkurtr, e thjesht
Msuesi mund tu shprndaj nxnsve nj model referati dhe u sugjeron t evidentojn veorit q kan
t bjn me strukturn dhe prmbajtjen e tij.
Puna me skedat
Trheq vmendjen n rolin q luajn burimet materiale q prdor shkruesi i referatit, n trajtimin e tems,
si dhe orienton nxnsit se si t plotsojn skedat, duke mbajtur shnimet, t cilat do tiu shrbejn si burim
informacioni, mbi t cilat do t mbshtetet referati.
Struktura e skeds
1. Tema e punimit apo titulli i skeds
2. Emri i burimit nga sht marr informacioni
3. Citimet apo parafrazimet
4. Numri i faqes ku sht marr citimi
Msuesi mund t demonstroj vendin n t ciln shnohen kto shnime dhe citime 1. U kujton nxnsve
q ato realizohen prmes skedave.
Ibrahim Rugova: Kahe dhe premisa t kritiks letrare shqiptare. Fq.109
Prforcimi. Shkrim i lir
Nxnsit praktikohen n grupe pr hartimin e skedave dhe prdorimin e tyre pr t ndrtuar referatet pr
orn pasardhse.
Nxnsit mund t krahasojn prgjigjet e t vlersojn njri-tjetrin.
Msuesi bn konkluzionin e ors dhe vlerson me not.
Detyr shtpie. Sillni n klas skedat q keni prgatitur pr t hartuar referatin me temn e dhn. Msuesi/
ja e ndan klasn n grupe dhe i jep secilit grup t hartoj nj referat nj shtje t caktuar.
(Shnim. Msuesi mund tu sugjeroj nj pun paraprgatitore nxnsve n shtpi n mbledhjen e materialit
pr orn pasardhse.
Orn e dyt nxnsit lexojn referatet duke treguar kujdes edhe n elemente q kan t bjn paraqitjen
e materialit para auditorit, si me tonin e zrit, gjestet etj.
Diskutohet n klas pr prmbajtjen, strukturimin dhe paraqitjen e materialit. Bhet vlersimi i referatit m
t mir.
1. Rugova Kahe dhe premise, f. 109
2
Nasho JorgaqiAntologji e mndimit estetik shqiptar 1504-1983, Dituria, Tiran, 2000, f. 16
Resmie Kryeziu Nga Lindja n PrndimPrishtin, 2008, f.
Jorgaqi Nasho, Antologji e mendimit
Revistat Hylli I Drits, Leka vazhduan veprimtarin e tyre n baz t konceptit Fe e Kombsi, insistonin n
vlerat etnopsikologjike e etnohistorike. Kto revista vazhdonin kritikn shkodrane e sidomos Hylli I Drits mbante nj
vij m t fort religjioze-kombtare
52
Pun me projekt
Referat pr librin Rruga n t ciln rrall shkohet
Autori - Skott Peck mjek psikiatr
Lloji - Libr psikologjik
?
?
Qllimi i projektit:
Partner n projekt
Veprimtarit e projektit:
Msuesi/ja e biologjis:
a) pr zbrthimin e termave mjeksore;
b) pr sqarimin e shpjegimin e situatave t ndryshme jetsore;
Msuesi/ja e filozofis:
a) pr sqarimin termave filozofik;
b) pr sqarimin e shpjegimin e teorive t ndryshme filozofike;
Msuesi i informatiks:
a) n prdorimin e Word-processor n shkrimin e shnimeve dhe t raportit;
b) n prdorimin e Power Point-it pr t prgatitur prmbledhjen e materialit.
Msuesi/ja i gjuhs angleze :
a) n shpjegimin e fjalve t panjohura n materialet e gjetura n gjuhn angleze.
T tjer q japin mbshtetjen e tyre pr punn e nxnsit n kt projekt.
Shkrimi i referatit
- Prgatitja e skedave sipas shtjes q do t merret n shqyrtim;
- Trajtimi i shtjeve t dhna sipas nj strukture t prcaktuar: hyrja zhvillimi - mbyllja
- Rishikimi i punimit
- Redaktimi
- Korrektimi
- Leximi prfundimtar
- Paraqitja para klass dhe diskutimi rreth tij
Shnim. Pr shtjen e dhn mund t formohen edhe nngrupe, t cilat do t ndjekin pr shtjen q do t
referojn t njjtn ecuri. N fund nngrupet bjn prmbledhjen q do t referohet.
Grupet e puns
Grupi i par
Grupi i pest
Tema: Studimi i burimeve q ka shfrytzuar autori dhe komentimi i qllimit se prse i kan shrbyer ato
- Autor t librave filozofik e psikologjik
- Autor t librave fetar
- Autor t librave artistik (poet apo prozator)
Grupi i gjasht
do prgjegjs grupi paraqit para klass materialin e prgatitur nga grupi. Ve punimit me shkrim, i cili duhet t
mbaj edhe emrin e redaktorit dhe korrektorit t grupit, materiali mund t paraqitet i prmbledhur me power point dhe
t shoqrohet edhe me materiale ilustruese.
Ora I paraqitin punimet grupet I, II, III
Ora II paraqitin punimet grupet IV, V, VI
do nxns mban shnimeve rreth punimit, seriozitetit t paraqitjes dhe bn vlersimin individual
Diskutimi n klas pr punn e shokve
Vlersimi prfundimtar nga msuesi/ja pr punn individuale dhe n grup
54
Ushtrimin 3.5 msuesi mund tu sugjeroj nxnsve si detyr shtpie duke u krkuar t zbatojn procedurat
e msuara m sipr.
56
?
a.
b.
c.
d.
e.
Ora e par
?
-
-
-
-
Objektivat:
N fund t ors s msimit nxnsi do t jet i aft:
t dalloj veorit e eses paraqitse;
t evidentoj hapat q duhen ndjekur pr tu paraprgatitur pr t shkruar nj ese paraqitse;
t evidentoj termin, prkufizimin, shembujt q sillen n nj ese paraqitse t prkufizimit;
t prcaktoj elementet e strukturs s nj eseje paraqitse t prkufizimit;
?
?
Konceptet kryesore:
ese paraqitse, lloje t eses paraqitse, ese paraqitse e prkufizimit, term,
prkufizim, struktur e nj eseje paraqitse t prkufizimit, analiz gjuhsore.
Struktura msimore
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e nxnsve
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Prvijimi i t menduarit
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
T msuarit ndrveprues
Pun n dyshe
Prforcimi
Pun n dyshe
Zhvillimi i msimit
sintetike
Teksti informuesparaqits
skedat
prmbledhjet
shnimet
shpjegon prmes
analizz shkak-pasoj
prkufizimit
krahasim kontrastit
ilustrimit
57
Objektivat:
N fund t ors s msimit nxnsi do t jet i aft:
t dalloj veorit e eses paraqitse t prkufizimit;
t rikujtoj rregullat drejtshkrimore dhe gjuhsore q prdoren n shqipen standarde;
t shkruaj nj ese paraqitse t prkufizimit;
t vlersoj dhe evidentoj ant pozitive dhe mangsit e nj eseje t prkufizimit.
-
-
-
-
?
?
Konceptet kryesore: ese paraqitse, lloje t eses paraqitse, ese paraqitse e prkufizimit, term,
prkufizim, struktur e nj eseje paraqitse t prkufizimit, analiz gjuhsore.
Struktura msimore
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e nxnsve
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Diskutim/ditar dypjessh
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Lexim/Shkrim i lir
T msuarit ndrveprues
Pun individuale
Prforcimi
Pun n dyshe
Zhvillimi i msimit
Objektivat:
N fund t ors s msimit nxnsi do t jet i aft:
- t redaktoj dhe nj ese t prkufizimit;
- t vlersoj dhe evidentoj ant pozitive dhe mangsit e nj eseje t prkufizimit;
- t ripunoj esen.
?
?
Konceptet kryesore: ese paraqitse e prkufizimit, term, prkufizim, struktur e nj eseje paraqitse
t prkufizimit, analiz gjuhsore, redaktim, korrigjim, ripunim, vlersim
Struktura msimore
Fazat e strukturs
Parashikimi
Ndrtimi i njohurive
Prforcimi
Strategjit msimore
Diskutim
Lexim/Shkrim i lir
Shkrimi i lir/ Rishikim n dyshe
Veprimtarit e nxnsve
Diskutim i ideve
T msuarit ndrveprues
Ndrtim i shprehive studimore
Organizimi i nxnsve
Pun me klasn
Pun individuale
Pun n dyshe
Nj vend t rndsishm n trajtimin e eses, i duhet ln redaktimit, rishkrimit dhe nxjerrjes s nj produkti sa
m t realizuar. Pr realizimin e ktij synimi msuesi mund t planifikoj nj or me vete msimore.
Zhvillimi i msimit
Parashikimi. Diskutim
U krkohet nxnsve t lexojn eset q kishin pr detyr shtpie. Diskutohet rreth tyre, duke u ndalur n
aspekte t:
a. prmbajtjes,
b. strukturs,
c. nivelit gjuhsore.
Ndrtimi i njohurive. Lexim/Shkrim i lir
U trhiqet vmendja se n fazn e dyt ata do t redaktojn shkrimet e tyre. Puna mund t jet e organizuar
60
?
a.
b.
c.
d.
e.
Sugjerime pr msuesit
Kjo tem ka si qllim tu plotsoj e tu thelloj nxnsve njohurit rreth nj lloji t veant t eses
paraqitse, asaj t klasifikimit.
Msuesi/ja duhet t theksoj, se pavarsisht nnllojit t eses paraqitse, rruga q duhet ndjekur pr t
shkruar esen sht e njjt.
Edhe tema Eseja paraqitse e klasifikimit do t zhvillohet n tri or, nga t cilat nj or sht parashikuar
pr t shpalosur njohurit teorike dhe n dy ort e tjera, nxnsit prmes ushtrimeve dhe veprimtarive me
shkrim, t praktikohen pr t shkruar, redaktuar dhe pr ti dhn formn prfundimtare nj eseje paraqitse
t pklasifikimit.
Msuesi/ja duhet t ndalet e t zbrthej veorit e prmbajtjes dhe t strukturs s ese paraqitse t
klasifikimit, e cila ka si qllim t informoj (t paraqit) duke dashur t klasifikoj (ku sht?, ku bn pjes?)
koncepte pr objekte, dukuri, klasa grupe, rende, sipas parimeve t przgjedhura nga shkruesi i eses.
Ky tip eseje prdoret zakonisht n shpjegimet dhe analizat shkencore.
Nj krahasim prmbajtsore dhe strukturor i eses s klasifikimit me at t prkufizimit, nxjerr n pah si
veorit e prbashkta, ashtu edhe dallimet.
Nj organizues grafik vjen n ndihm pr ti pasqyruar veorit e tyre n mnyr koncize dhe t sakta.
Struktura e
prgjithshme
Dallimet strukturore
ese paraqitse e prkufizimit
Hyrja
Trungu
a. informacioni paraprak;
b. shtja I q trajtohet;
c. shtja II...
Mbyllja
61
funksionet e tyre
aftsit e tyre
Hyrja: nj vshtrimi
i prgjithshm mbi
kompjutert, duke
dhn veorit e
prgjithshme
Trungu
5 llojet e
kompjuterve
1. kompjuteri
personal (PC)
sht krijuar pr tu
prdorur nga nj person
i vetm
2. mikroprocesori
3. serveri
prdoret n vendet e
puns
4. superkompjuteri
Prfundimi
4. Kontrolloni gabimet drejtshkrimore n tekstin e mposhtm, duke pasur parasysh n veanti rregullat
e mposhtme t drejtshkrimit t shqipes.
62
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
Ku do t shkojn ata?
Paskan ardhur t gjith!
Sa sht data sot?
Shkruani shpejt, q t mbarojm n koh!
T kujtohet si na thoshte: Flisni sa m qart!.
Kemi shum pun n shtpi. A ikim tani?
Nuk ju kan informuar q provimi sht sot?!
Objektiva:
N fund t ors s msimit nxnsi do t jet i aft:
T identifikoj veorit prmbajtsore dhe strukturore t eses paraqitse t klasifikimit;
a. T dalloj elementet e strukturs s eses paraqitse t klasifikimit;
b. T analizoj veorit gjuhsore, duke u ndalur n prdorimin e sakt t shenjave t piksimit dhe
prdorimit t shkronjs s madhe;
c. T shkruaj nj ese paraqitse t klasifikimit.
?
?
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e nxnsve
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Prvijimi i t menduarit
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
T msuarit ndrveprues
Pun n dyshe
Prforcimi
Pun n dyshe
63
Zhvillimi i msimit
Veglat me tastier
Veglat me tela
Veshjet popullore
Trungu
Klasifikimi i veshjeve
Kategoria 1: veshja me xhublete
a. karakteristikat e prgjithshme;
b. pjest prbrse
c. n krahin prdoret
Kategoria 2: veshja me kmish t gjat dhe prparje:
a. karakteristikat e prgjithshme;
b. pjest prbrse
c. n krahin prdoret
Prfundimi
Objektivat:
N fund t ors s msimit nxnsi do t jet i aft:
t dalloj veorit e eses paraqitse t klasifikimit;
t rikujtoj rregullat drejtshkrimore dhe gjuhsore q prdoren n shqipen standarde;
t redaktoj nj ese paraqitse t klasifikimit;
t vlersoj dhe evidentoj ant pozitive dhe mangsit e nj eseje t klasifikimit.
-
-
-
-
?
?
Konceptet kryesore:
Struktura msimore
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e nxnsve
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Diskutim/ditar dypjessh
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Lexim/Shkrim i lir
T msuarit ndrveprues
Pun individuale
Prforcimi
Pun n dyshe
Zhvillimi i msimit
Parashikimi. Diskutim/ ditar dypjessh
Lexohen disa nga eset e detyrs s shtpis, ushtrimi 6 dhe diskutohet rreth tyre, duke u ndalur n:
65
Realizuar n ese
?
?
Konceptet kryesore:
Struktura msimore
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e nxnsve
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Diskutim
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Lexim/Shkrim i lir
T msuarit ndrveprues
Pun individuale
Prforcimi
Pun n dyshe
Zhvillimi i msimit
Parashikimi. Diskutim
U krkohet nxnsve t lexojn eset q redaktuan dhe rishkruan. Diskutohet rreth tyre, duke u ndalur n
aspekte t:
66
a. prmbajtjes,
b. strukturs,
c. nivelit gjuhsore.
67
Sugjerime pr msuesin
Synimi i ksaj teme sht q nxnsit t njihen me retorikn, artin e bindjes, si nj nga llojet e m t
vjetra t tekstit argumentues. Tema do t zhvillohet n 2 or, nga t cilat nj or do t shrbej pr dhnien
e njohurive teorike rreth retoriks dhe 1 or pr ushtrime.
Nprmjet njohurive teorike, vshtrimit historik t zhvillimit t artit t bindjes, msuesi duhet t ndalet
n faktin se qllimi i retoriks nuk ka ndryshuar (bindja e njerzve pr nj shtje t caktuar), por kan
ndryshuar mjetet e primit t mesazhit: nga kontakti i drejtprdrejt m dgjuesit, prmes ligjrimit, n
prdorimin e multimedies, q n koh shum t shkurtr komunikon me nj publik t interesuar n nj
territor shum t gjer.
Fjalor
RETORIK f. libr. - 1. Dija q shtjellon rregullat e parimet pr t folur bukur e n mnyr
bindse dhe pr t ndikuar te njerzit me an t fjals; gojtari.
Materiale n ndihm t msuesit
Msuesi mund t shfrytzoj pjes nga Apologjia e Sokratit, nj form e retoriks n antikitet, e cila e
pronte informacionin prmes ligjrimit, fjalimin e Sknderbeut n Kruj (M. Barleti)
68
?
a.
b.
c.
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 12, lloje t ndryshme t teksteve retorike, shkumsa me ngjyra, tabela,
linku http://www.youtube.com/watch?v=70EjyR-Exc&NR=1, ku mund t gjendet
pjesa teatrore Apologjia e Sokratit, e luajtur nga Mirush Kabashi
?
?
Konceptet kryesore:
Struktura msimore:
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e nxnsve
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Harta e konceptit
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
T nxnit me kmbime
T msuarit ndrveprues
Pun n grupe
Prforcimi
Diskutim
Pun me klasn
Zhvillimi i msimit
llojet e
tekstit
argumentues
shtje t ndryshme
llojet
ka qllim t bind marrsin
e tekstit pr tezn e dhn
Etapa e parashikimit mund t ndrtohet edhe me shkrim t lir, ku nxnsve iu krkohet q t shkruajn
nj ese prkufizimi me tem Arti i bindjes
sht nj metod e cila funksionon n baz t grupit. Msuesi e ndan
fillimisht klasn n 4 grupe baz dhe shkruan n tabel grupe pyetjesh,
t cilat lidhen me msimin. M pas brenda grupeve nxnsit, duke
Ndrtimi i njohurive.
numruar, rindahen n grupe ekspertsh (p.sh. 1-shat bashk etj.). Secili
grup ekspertsh duhet t prgatitet tu prgjigjet pyetjeve t dhna. M
T nxnit me kmbime
pas nxnsit bashkohen n grupet fillestare ku duhet t diskutojn rreth
msimit dhe t japin prgjigjet e tyre para klass si grup.
Mund t prdoret edhe Leksioni i shpejt/ ditari dypjessh.
Msuesi e ndan klasn n grupe dhe u jep nga nj pjes t shkurtr t disa ligjratave, ku mbizotron stili
retorik (prdorimi n t shkruar a n t folur i nj stili me fjal e shprehje t mdha e t bukura, me figura t
shumta, me fjali t gjata e t strholluara), si mund t jen: pjes nga ligjrata e Perikliut, nga Ciceroni, nga
69
Prgjigja
Grupi II - identifikon veorit e formave t retoriks me an t ditarit dypjessh.
Format e retoriks
etos bindja nga
karakteri i folsit
logosi bindja me an
t arsyetimit
Prforcimi. Diskutim
Msuesi/ja shtron prpara nxnsve pyetjen:
- A prdoren n fjalime sot format e retoriks (etos, logos, patos)?
Msuesi bn konkluzionet e ors s msimit dhe vlerson pjesmarrjen e nxnsve n msim.
Detyr shtpie: ushtrimi 3, 4 f. 62.
70
?
?
?
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 12, lloje t ndryshme t teksteve retorike, shkumsa me ngjyra, tabela,
Konceptet kryesore:
Struktura msimore
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e nxnsve
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Diskutimi
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Pun individuale/diskutim
T msuarit ndrveprues
Pun n dyshe
Prforcimi
Rrjeti i diskutimit
Pun n dyshe
Zhvillimi i msimit
Parashikimi. Diskutimi
Diskutohet rreth zgjidhjes q kan dhn nxnsit pr detyrn e shtpis, duke u ndalur:
a. n argumentet q ka prdorur Ciceroni pr t bindur dgjuesit;
b. n stilin e fjalimit (fjalit e gjata, fjalt e zgjedhura me kujdes etj.)
Ndrtimi i njohurive. Pun individuale/diskutim
Punohen individualisht ushtrimet 4, 5. Nxnsit mund t ndahen n dy grupe:
Grupi I punon pr t zbuluar argumentet n ligjratn e Perikliut;
Grupi II analizon veorit gjuhsore t ligjrats.
Prfaqsuesit e grupeve paraqitin punn e br. Nxnsit e tjer diskutojn dhe vlersojn punn
e grupeve.
Prforcimi. Rrjeti i diskutimit
Shtrohet pyetja:
PO
Ndonse arti i bindjes mund
Argumentet
JO
Prfundimi
Detyr shtpie. Shkruani nj ese n lidhje me artin e bindjes.
71
72
Model msimi
Objektiva:
N fund t ors s msimit nxnsi do t jet i aft:
T identifikoj fjalimin politik si lloj t tekstit argumentues.
a. t dalloj elementet e strukturs n nj fjalimi politik;
b. t dalloj elementet shprehse-emocionale t nj fjalimi politik;
?
?
?
Struktura msimore:
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e nxnsve
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Harta e konceptit
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
T nxnit n bashkpunim
T msuarit ndrveprues
Pun n dyshe
Prforcimi
Pun n dyshe
Zhvillimi i msimit
Mjetet retorike
Hyrja:
Hyrje e drejtprdrejt (jam i lumtur q jam me ju sot)
Prdorimi i aliteracionit
Prsritje t fjalve ky
metafora
Fjali urdhrore
- ritmi i fjalimit:
- Fjalim gjithprfshirs:
Arsyet e fjalimit kaq t shkurtr lidhen me mungesn e nevojs pr fjal t shumta dhe veprimeve aktive
pasi jan n koh lufte.
Msuesi bn konkluzionet e ors s msimit dhe vlerson pjesmarrjen ne nxnsve n msim.
Detyr shtpie. Rubrika Shkruani.
75
Prmbajtja
Arrin n prfundime
Model msimi
?
?
?
Struktura msimore
76
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e nxnsve
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
T msuarit ndrveprues
Pun n dyshe
Prforcimi
Fleta e specifikimit
Pun n dyshe
Zhvillimi i msimit
Pr t krijuar nj ide m t qart rreth artikujve t gazets dhe llojeve t teksteve q ato i prkasin msuesi
me an t harts s konceptit u krkon nxnsit t rikujtojn njohurit e marra rreth tyre n klasat pararendse.
-
Si sht e ndrtuar nj gazet?
sociale
artikuj
politik
kryeartikulli
informues
ekonomik
roz
gazeta
kronika
e zez
Ndrtimi i njohurive. Kodimi i tekstit, tabela T
Msuesi shnon n tabel dallimet mes nj kronike dhe kryeartikulli.
Artikulli informues/kronika
Prhapja e informacioneve pr nj fakt t aktualitetit
q I drejtohej nj publiku t gjer..
Artikulli komentues/kryeartikulli
Prve informacionit ka edhe reflektim, nj analiz
nj fakt, nuk lexues aq t gjer sa kronika
Msuesi mund ta ndaj klasn n dy grupe t mdha. Nxnsit lexojn modelin e kryeartikullit t strukturuar
n tekst dhe kodojn ato aspekte q kan t bjn me elemente t prmbajtjes dhe t strukturs s tij. M
pas at n grupe ose individualisht punojn me artikullin akademike Floresha Dado Eqerem abej dhe historia
e letrsis sot.
Msuesi mund tu krkoj fillimisht nxnsve t rikujtojn elemente t prmbajtjes dhe strukturs s tekstit
argumentues, si:
Titulli
Teza
Argumentet
Kundrargumentet
Prfundimi
duke u krkuar t specifikojn se far sht secili prej tyre.
M pas shnojn s bashku shenjat me t cilat do t kodojn tekstin.
-hyrja - paraqet tezn
s pari, sepse q n vitet 1939 n studimin pr gjenezn e literaturs shqipe, botuar nga Hylli i drits
-prmbajtja lidh argumentin e zgjedhur me prmbajtjen e artikullit
N diskutimet e sotme mbi mnyrn e konceptimit t Historis s Letrsis dhe sidomos me metodat e
interpretimit
Prmban thellsi dhe origjinalitet:
Ve konceptit t qarqeve letrare, pr t cilat sht folur nga disa studiues, tezat e abej jan m komplekse
dhe nuk jan hetuar me vmendjen e duhur
77
Nxnsit mund t punojn n katr grupe t mdha pr t shkruar nj artikull pr gazetn e shkolls duke
iu prmbajtur referencave t dhna n ushtrimin 3 n libr.
Nse koha pr kryerjen e ksaj detyre nuk sht e mjaftueshme, msuesi mund tua sugjeroj atyre si
detyr shtpie.
Detyr shtpie. Ushtrimi 3. 4 f.76.
Ora e dyt mund t prdoret pr t rishikuar artikullin e filluar orn e par dhe pr t br korrigjimin dhe
vlersimin e tij.
?
?
Konceptet kryesore:
Struktura msimore
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e nxnsve
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
T msuarit ndrveprues
Pun n dyshe
Prforcimi
Rishikim n dyshe
Pun n dyshe
Zhvillimi i msimit
nuk i drejtohen nj
publiku t gjer
shoqrohen me
figura dhe skema
gjuh teknike
- Bibliografia
Objektiva t prgjithshm:
Kjo tem synon tiu shrbej nxnsve pr t zhvilluar aftsit pr t prdorur sa m mir argumentimin n
shkrimin e nj eseje e pr t mbajtur nj qndrim kritik ndaj dukurive t ndryshme. Pr realizimin me sukses
t ktij synimi, nxnsi do t gjej n tekst shtjellimin e njohurive praktike nprmjet shembujve konkret, si:
Tema do t zhvillohet n tri or, nga t cilat 1 or do t prdoret pr marrjen e njohurive teorike t grshetuara
me shembujt konkret, 1 or do t zhvillohen ushtrimet q jan n tekst dhe ora e tret do t prdoret pr
t shkruar dhe korrigjuar nj ese t shkurtr argumentuese. Pr tua lehtsuar punn, n tekst ka tema q
shoqrohen me argumentet q mund t prdor nxnsi.
81
?
1.
Zgjidhje ushtrimesh
Lexoni esen e mposhtme argumentuese dhe analizoni strukturn e saj.
Teza
Citimi i
personave t
rndsishm
t fushs/
Argumentet q
sjellin ata.
Argument
mbshtets
Opinion i autorit
t eses
Fakte
mbshtetse
Argument
kundr
Prfundimi
82
Modele msimi
?
?
?
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 12, lloje t ndryshme t eseve argumentuese, shkumsa me ngjyra, tabela.
Konceptet kryesore:
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e nxnsve
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Prvijimi i t menduarit
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
T msuarit ndrveprues
Pun n grupe
Prforcimi
Pyetje-prgjigje
Pun me klasn
Zhvillimi i msimit
fakteve
argumenteve t shumta dhe bindse
Ndrtimi i njohurive. Lexim/ Kodim i imt i tekstit
Msuesi udhzon nxnsit n leximin e vmendshm t eses duke koduar ato pjes t tekstit q kan t
bjn me elementet prbrse t prmbajtjes s eses argumentuese.
Pr ti br sa m pjesmarrs nxnsit n prftimin e njohurive teorike, mund tu krkohet q me an t
tekniks Shkrimi argumentues-binds t vzhgojn mnyrn e ndrtimit t eses model t dhn n tekst.
Nxnsit mund t ndahen n dy grupe. Leximi me kodim t imt i tekstit, i cili sht pjes e tekniks s
shkrimit argumentues binds, do tu shrbej nxnsve pr t vn n dukje veorit e eses argumentuese,
t cilat nxnsit do ti hetojn n modelet e dhna dhe do ti ngulitin.
84
-Kundrshtimi i tezs:
Mbshtetsit pr argumentimin
Struktura
Pjesa hyrse Teza:
Pse duhen studiuar ndryshimet e sotme
kulturore, shoqrore dhe politike?
far shmangin ato?
shtja
Argumentet pro
Argumenti 1
Argumenti 2
Informacion mbshtets
Argumentet kundr
Argumenti 1
Argumenti 2
Informacion mbshtets
Prfundimi
Nxnsit lexojn shembullin e dhn n libr dhe nxjerrin thelbin e informacionit nga eseja argumentuese e dhn.
Prforcimi. Pyetje - prgjigje
Punohen ushtrimet 1 dhe 2 t tekstit.
Detyr shtpie. Ushtrimi 3
85
?
?
?
Struktura msimore
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e nxnsve
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Diskutim
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
T msuarit ndrveprues
Pun n dyshe
Prforcimi
Pun n dyshe
Zhvillimi i msimit
Parashikimi. Diskutimi
Diskutohet rreth punimit t ushtrimit 3, q nxnsit e kan realizuar n shtpi.
Teza
prfaqson Antigona?
Fillon me kundrargumentet - nj person jonormal,
Mbshtetja te disa nga kritikt e sotm;
Citimi i personave t rndsishm t fushs/ Argumentet q sjellin ata.
Argumentet mbshtets
Opinion i autorit t eses
Fakte mbshtetse
Argument kundr
Prfundimi
... Por nuk ka asnj detaj t vetm q ta prcaktoj at si t uditshme apo neurotike.
Sugjerim pr msuesin
Kjo tem msimore synon q t aftsoj nxnsin t dalloj veorit e eses s shkak-pasojs, si dhe t
shkruaj ese t tilla. Tema do t zhvillohet n tri or dhe do t ndiqet ajo ecuri metodike q sht ndjekur pr
llojet e tjera t eses. Nj vend i veant i duhet ln ushtrimit praktik t nxnsve pr t shkruar, redaktuar,
vlersuar nj ese.
87
- Emigrimi i shqiptarve;
- situata e pafavorshme ekonomike, situata politike,
faktort social-kulturor:bashkimet familjare, arsimi;
-ndryshimi i sistemit politik-ekonomik;
- shqiptart krkojn gjithnj e m shum stabilitet
ekonomik e politik n vendin e tyre, duke e par gjithnj
e m shum t ardhmen e tyre ktu. Kt e tregon dhe
numri i shqiptarve t kthyer vitet e fundit nga emigracioni.
Pasoja
- largimi nga vendi
- vshtirsi n prshtatjen n kulturn e re;
- jet m e izoluar;
- nj stil i ri jetese krejtsisht i ndryshm.
Shkaqet
Ndryshimi i sistemit politik- ekonomik, mungesa
e prodhimit n vend;
rnia ekonomike pas vitit 1990
Pasojat
- vshtirsi n prshtatjen n kulturn e re;
- nj stil i ri jetese krejtsisht i ndryshm;
- jet m e izoluar
Shkova n Franc, sepse ishte vendi q njihja m mir. Librat e mi ishin pritur gjithnj me shum ngrohtsi
edhe pse futn me vshtirsi. Franca gjithnj ka treguar nj lloj hapjeje ndaj letrsis shqiptare Pr kt
ishte e natyrshme q un t vija n Franc.
Kam lexuar Makbethin kur isha 10 vje. Ishte nj magjepsje aq e madhe, sa fillova ta kopjoja t gjith
pjesn me shkrim dore. Shekspiri sht shkrimtari m i jashtzakonshm i bots. sht m i kompletuari
nga t gjith, m vizionar se shkrimtart e antikitetit edhe pse atyre u kam nj borxh t madh. Vetm n
moshn 28-vjeare, e zbulova si duhej literaturn antike greke. Isha i tronditur nga moderniteti i tragjedive
t Eskilit, t cilat m dukej sikur reflektonin shqetsimet e mia si shkrimtar disident prball nj shteti
totalitar n shekullin XX.
89
Objektiva:
N fund t ors s msimit nxnsi do t jet i aft:
T njoh esen paraqitse t shkak- pasojs;
a. t njoh esen paraqitse t shkak- pasojs;
b. t prcaktoj qllimin pr t ciln shkruhet dhe veorit e saj;
c. t vzhgoj strukturn e eses s paraqitse t shkak-pasojs;
. t shpjegoj ndrtimin e eses s paraqitse t shkak-pasojs;
?
?
Konceptet kryesore: ese paraqitse e shkak-pasojs, karakteristika t nj eseje paraqitse t shkakpasojs, struktura e nj eseje paraqitse t shkak-pasojs.
Struktura msimore
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e nxnsve
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Organizues grafik
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
T msuarit ndrveprues
Pun n dyshe
Prforcimi
Pun n dyshe
Zhvillimi i msimit
Sepse
90
Pasoja
Teza
Shkaku I
Shkaku II
Shkaku III
Shkaku IV
Shkaku V
Shkaku VI
pasoja
Nxnsit ushtrohen n ushtrime pr t prcaktuar edhe strukturn e nj eseje shkak-pasoj dhe disa veori
gjuhsore.
Prforcimi. Shkrim i lir/ rishikim n dyshe
Nxnsve n grupe mund tu sugjerohet t shkruajn ese me nj nga temat, si:
a. Shpjegoni efektet q ka prdorimi i internetit tek ju.
b. Cili sht ndikimi q ka njeriu mbi mjedisin?
c. Shkruani pr nj personazh historik, duke dhn shkaqet dhe rezultatet e veprs s tij/saj.
N kt faz t msimit nxnsit mund t ushtrohen n dyshe pr redaktimin e nj eseje shkak-pasoj.
Kujdes do t tregojn n prdorimin e konektorve t ndryshm dhe shenjave t piksimit.
N fund t ors s msimit msuesi bn konkluzionet e ors dhe vlerson me not,
Detyr: mund t sugjerohet ushtrimi 4, i cili u krkon nxnsve t shkruajn ese
Shnim. Ora II dhe III organizohet sipas modeleve t dhna pr llojet e tjera t eseve.
91
Teksti prshkrues
Sugjerim e pr msuesin/en
N klasat pararendse nxnsit kan marr njohuri rreth teksteve prshkruese, q vn n dukje
karakteristikat e veanta t vendeve, objekteve, njerzve, kafshve, madje edhe ndjenjave. Qllimi i prdorimit
t tekstit prshkrues sht i ndryshm.
Synimi i ksaj teme sht t theksoj rolin e shqisave, n perceptimin e realitetit dhe transmetimin sa m
me vrtetsi te marrsi. Pra, kjo tem msimore evidenton mnyrn si mund t prshkruaj nxnsi duke
vn n pun shqisat.
Teksti ilustron nprmjet shembujve pikrisht mnyrn si shkrimtar t ndryshm kan vn n prdorim
shqisat pr t prshkuar objekte t ndryshme, ndjenja, ngjarje, dukuri etj.
Msuesi duhet t drejtoj vmendjen e nxnsve n evidentimin e detajeve q perceptohen me an t
shqisave pr t br t mundur realizimin e prshkrimit.
Kjo tem do t zhvillohet n dy or msimi.
Prgjigje t ushtrimeve
Ushtrimi 1
a. sht tekst prshkrues, sepse na prcjell nj proces, t cilin autori e percepton nprmjet shqisave t
ndryshme.
b.- Detaje shqisore t t parit: terri u derdh si nj rrig e praruar e rrezeve t hns...lisat e gjat duken
si fantazma t t trishtueshme,
- Detaje shqisore t t dgjuarit:... sht e lidhur dhe e shtrnguar mir e mir nga penjt e qetsis...
penjt e heshtjes, e cila sht e rnd...edhe qyqja hesht, nj klithm u dgjua, korbi krokati, lisat shushuruan,
as bulku nuk mbeti pa lshuar z
- Detaje shqisore t t prekurit: nuk desh t prlyhej me nga pikat e gjakut, q i lshonte prerja e korbit,
c. Figurat letrare t prdorura:
Metafora: terri u derdh, nj rrig ... lau kreshtn e malit, syprina... q lmon buzt dredharake t fushs,
penjt e qetsis, nj yll noton duke ln mbas vetes nj hark t gjat vezullues, hna nuk desh t shihte
krimin, nuk desh t prlyhej nga pikat e gjakut, nj hije kaploi vendin.
Epitete: e praruar, e lmuar, dredharake, t gjat, vezullues, t trishtueshme,
Epitete metaforike: heshtje e rnd, heshtje e palvizshme, skaje t grisura,
Krahasime: penjt e qetsis u pren si me shpat, nj hije si vdekje kaploi vendin...
92
Objektiva:
N fund t ors msimore nxnsi t jet i aft:
T identifikoj prdorimin e detajeve shqisore;
a. t dalloj detaje n nj tekst prshkrues q kapen me an t shqisave;
b. t dalloj elementin mbizotrues, q lidhet me: pamjen, tingujt, nuhatjen, shijen, prekjen;
c. t evidentoj dhe t prdor fjalt ky t detajeve shqisore;
. t analizoj gjuhn e figurshme n nj tekst prshkrues;
d. t shkruaj tekst prshkrues duke prdorur detaje shqisore
?
?
?
Struktura msimore
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e nxnsve
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Prvijimi i t menduarit/
organizues grafik
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
T msuarit ndrveprues
Pun n dyshe
Prforcimi
Pun n dyshe
Zhvillimi i msimit
95
Sugjerime pr msuesin/en
Qllimi i ksaj teme sht tu qartsoj nxnsve veorit e ktyre teksteve n mnyr q ata ta ken t leht
pr ti dalluar, por njkohsisht edhe pr ti shkruar. Ky lloj teksti prdoret gjersisht n situata t ndryshme
jetsore. Ai ka n qendr t tij nj ngjarje q i ka ndodhur shkruesit, t ciln ai do tia komunikoj dikujt. Prandaj
sht e rndsishme t theksohet se n baz t ktij lloj teksti sht rrfimi i ngjarjeve.
Kjo tem do t zhvillohet n dy or, nga t cilat ora e par do t shrbej pr t dhn njohurit teorike, kurse
ora e dyt do t shrbej pr ushtrim praktik.
Ecuri metodike
Pr t br sa m praktike identifikimin e tyre, n fazn e parashikimit msuesi mund t prdor tekste t
ndryshme narrative prshkruese dhe tu krkoj nxnsve q t prqendrohen tek mnyra si kto tekste
prshkruajn.
N kt faz msuesi mund t sjell n vmendje t nxnsve do t thot narracion si dhe t krahasoj
tekstet narrative letrare me ato joletrare, duke vn n dukje dallimet dhe ngjashmrit.
Duke qen se kto tekste rrfejn nj ngjarje, pr t identifikuar sa m leht elementet e rrfimit msuesi mund
t shnoj n tabel pyetjet t cilat ua bjn nxnsve m t thjesht vjeljen e informacionit (Kush, far, Kur,
Ku, Pse, Si)
Duke qen se elementi specifik i ktyre teksteve sht grshetimi i rrfimit me prshkrimin, msuesi duhet
ta drejtoj vmendjen n brthamat narrative t tekstit, ku evidentimi i detajeve prshkruese sht shum i
rndsishme, pasi jan pikrisht kto detaje q japin nj ide t plot t ngjarjes s ndodhur. Pr kt msuesi
duhet tu krkoj nxnsve t prcaktojn n tekstet q kan gjetur:
detaje konkrete prshkruese;
informacione q duhet tu jepen lexuesve pr t kuptuar ngjarjen;
t dhna pr efektin q shkakton prshkrimi te lexuesi;
mbshtetja n detajet shqisore;
prshkrimi i emocioneve;
prdorimi i foljeve.
Material plotsues
N Valbon pran bjeshkve
Me Avniun, Adin dhe Nuredinin me ndihmn e sms-ve, vendosm t shkojm bashk me familjet
n Valbon. Rezervimin e dhomave e bm prmes Nuredinit, i cili sht rritur n Tropoj,
por pr 15 vjet ka jetuar e punuar n Londr. Atje ka pasur kompanin e tij t ndrtimit, por ka
investuar n Shqipri dhe ka vendosur t jetoj ktu. Prej vitesh frekuenton familjarisht bjeshkt.
Rruga pr n Koman, nga ku do t marrim tragetin pr t shkuar n Fierz, sht ln pas dore. Arsyen
do ta msojm n traget. Pak kilometra pasi l pas Vaun e Dejs, rruga sht n mshirn e agjentve
atmosferik. Nxitojm, sepse trageti niset n orn 9:00. Makthi vjen n rritje, sepse ora ka kaluar dhe ende
nuk duket diga e Komanit. Shqetsim i kot, sepse ne mbrrijm para tragetit. Nj person na orienton pr t
ekonomizuar hapsirn dhe pr tu br vend edhe makinave q do vinin m pas. Shumica e udhtarve q po
prisnin ishin t huaj. Tre furgon rulet me targa franceze, disa makina me targa angleze, njra prej t cilve
ishte e ndrtuar vetm pr t ecur npr shkmbinj, shum e mir, por shum e shtrenjt - shtoi Nuredini.
Trageti mbrrin me vones. N pritje pr udhtimin shohim ankorimin dhe m pas dy - tre persona q me
96
98
Zgjidhje e ushtrimeve
1. Analizoni foljet n tekstin e mposhtm.
Kam kujtime shum t bukura, sepse ather shum nga banort e Durrsit ishin mysliman edhe
pjesa tjetr ishin t krishter ortodokse ... Grat duhet t mbuloheshin, ndrsa un q isha vese nj
shkollare 15-vjeare vija vrdall npr qytet me pantallona t shkurtra dhe mbaj mend se nj grup t
rinjsh q vinin nga familjet e pasura t Durrsit e kishin studiuar n Itali nuk mund tu besonin syve
q isha e vrtet dhe erdhn t m pyesnin se bja n Durrs. Un u tregova historin time dhe
nga ky takim lindi nj miqsi shum e mir, vijon Epstein.
Fjalt e nnvizuara jan folje.
Mbizotrojn foljet n mnyrn dftore n kohn e pakryer: ishin, isha, vija, vinin, pyesnin, bja,
Por ka edhe folje n kohn e kryer t thjesht ose t kryer t dftores, si: kishin studiuar, tregova, lindi apo
n kohn e tashme, si: kam, mbaj, vijon, t cilat lidhin ngjarjen me rrfyesin e saj, q tregon n t tashmen.
Jan prdorur edhe folje n mnyrn lidhore, t shoqruara me foljet modale mund e duhet q shprehin
mundsi ose domosdoshmri, si: duhet t mbuloheshin, mund tu besonin
Edhe foljet n mnyrn lidhore jan n kohn e pakryer.
2. Zvendsoni disa nga foljet e prdorura n tekstin e msiprm, pa ndryshuar kuptimin e tekstit.
Ruaj kujtime shum t bukura, sepse ather shum nga banort e Durrsit ishin mysliman edhe
pjesa tjetr ishin t krishter ortodokse ... Grat duhet t mbuloheshin, ndrsa un q isha vese nj
shkollare 15-vjeare vrdallosesha npr qytet me pantallona t shkurtra dhe m kujtohet se nj
grup t rinjsh q kishin prejardhje nga familjet e pasura t Durrsit e kishin studiuar n Itali nuk mund
tu besonin syve q isha e vrtet dhe filluan t interesoheshin se bja n Durrs. Un u tregova
historin time dhe nga ky takim lindi nj miqsi shum e mir, vijon Epstein.
3. Ndryshoni koht e foljeve n tekstin e msiprm.
Do t kem kujtime shum t bukura, sepse sot shum nga banort e Durrsit jan mysliman edhe
pjesa tjetr jan t krishter ortodokse ... Grat duhet t mbulohen, ndrsa un q jam vese nj
shkollare 15-vjeare vij vrdall npr qytet me pantallona t shkurtra dhe do t mbaj mend se nj grup
t rinjsh q vijn nga familjet e pasura t Durrsit e kan studiuar n Itali nuk mund tu besojn syve
q jam e vrtet dhe vijn t m pyesin se bj n Durrs. Un do tiu tregoj historin time dhe nga
ky takim do t lind nj miqsi shum e mir, do t vijoj Epstein.
4. Analizoni mbiemrat n tekstin e mposhtm.
Vjeshta po kalon ndrrueshm me vap e fortun, dridhje shtrpie lara-lara npr dushk Thon: kohn
q vjen askush t mos pres nj dit t mir (mbiemr cilsor, gj. femrore, n. njjs, r. kallzore, i
nyjshm, shkalla pohore). Si kshtu! Kaq pabesim n jet? E njmend erdhi moti krejt i mir, (mbiemr
cilsor, gj. mashkullore, n. njjs, r. emrore, i nyjshm, shkalla siprore); lak i gjat pa nyja (mbiemr
cilsor, gj. mashkullore, n. njjs, r. emrore, i nyjshm, shkalla pohore). Dranjes iu sqarue drita e
synit si me dash me pa si asnj breshk ndojher kreshtat e maleve larg-larg mbulue me bor t
bardh (mbiemr cilsor, gj. femrore, n. njjs, r. kallzore, i nyjshm, shkalla pohore) : vetm prei
atij vezullimi u ndez dheu e uji mori flak. Jo, nuk ishin vargmale ato, po fletza arnejsh n vrvitje n
skajin e pyllit, nj flakim peshe larg dhe prpara turra kajzish t vegjl (mbiemr cilsor, gj. mashkullore,
n. shums, r. rrjedhore, i nyjshm, shkalla pohore) barnash t thata (mbiemr cilsor, gj. femrore, n.
shums, r. rrjedhore, i nyjshm, shkalla pohore). Vjeshta po kalonte, por gredhi me za t burrnueshm
(mbiemr marrdhnior, gj. mashkullore, n. njjs, r. kallzore, i nyjshm) kurr krkoi ndr lisa e gjeti
99
Ushtrimi 5
Detajet shqisore t t parit:
Zogjt ishin ulur prej vaps, ... dhe hija e pemve ishte shkurtuar, flett e shelgjeve uditrisht t
bardha si t ishin prej alumini, disa pisha t pushtuara nga shermashekt kacavjerrs dukeshin sikur
kishin veshur rreth trupit nj pelie t gjelbr
Detaje shqisore t t dgjuarit:
...Dukej sikur pyllin e kishin pushtuar gjinkallat. Ngjante sikur n do dru ndodheshin me m i j r a
gjinkalla dembele q bnin fresk me kraht e tyre si luspa
Detaje shqisore t t shijuarit;
Grykn e kishte t that e t kripur nga pluhuri, dhe gjuhn e ndiente t trashur, dhe shijen t
atht, po ai i hngri dhe ndjeu nj far freskie, sepse goja iu mbush me pshtym tamam sikur kishte
prtypur ndonj limon.
Detaje shqisore t t nuhaturit:
flett mishtore t mersinave lshoni er mjaltifrymmarrja ishte shpejtuar dhe gjoksi i ulej dhe i
ngrihej. Tani merrte frym me goj, si nj langua i lodhur.
Detaje shqisore t prekjes:
syt i digjnin nga djersa, dielli digjte, nga lvorja e pishave kullonte rrshir e verdh si sumbull e
trash, mishin e kishin t fort
detajet narrative me ato prshkruese konkrete ndrthuren pr t br sa m t gjall veprimet e personazheve:
kemi nj prdorim t gjer t foljeve t tilla si:
ishin tulatur, kishin pushtuar, vraponte, merrte fryme, e shtynte, kpuste, gjeti, doli, sbnte, e
mundonte, kishte ndjekur, u zgjatn
- prdorime t shumta t mbiemrave pr t prshkruar emocionet:
e verdh, e trash, mishtore, t bardha, kacavjerrs, i lodhur, t that, t kripur, t trashur, t atht, t
fort, t gjata t dobta, t cekt,
N fund msuesi bn konkluzionet e ors dhe vlerson pjesmarrjen e nxnsve n msim.
Detyr shtpie: ushtrimi 6. f. 106
100
a.
b.
c.
.
?
?
Konceptet kryesore: tekst narrativ prshkrues, prshkruan ngjarje,gjuha e shqisave gjuh e figurshme
Struktura msimore
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e nxnsve
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Prvijimi i t menduarit/
Organizues grafik
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
T msuarit ndrveprues
Pun n dyshe
Prforcimi
Pun n dyshe
Zhvillimi i msimit
Trungu
Prshkrimi i zhvillimit t
ngjarjes, q arrin pikn
kulmore dhe shoqrohet
me intensitet emocional.
Si?
Mbyllja
Prmblidhet mesazhi q del
nga ngjarja e prshkruar
Kam lindur m 22 prill t vitit 1918 pra vetm pak mote nga lirimi i ktyre
trojeve nga zgjedha e tmerrshme turke.kur isha tre vje humba time m,
Xhixhn, q vdiq n lindje e sipr
... Nj her kur u kthye nga udhtimi m pruri nj fletore dhe disa lapsa dhe
m msoi t shkarravisja emrin tim n gjuhn arabe...kshtu q zemra m
shtyu q n fletore t hidhja gjithka q m qarkonte e q shikoja: pra malet
n form gotash, detin q shquhej n horizont...
Vizatimet e para lan tek un gjurm t thella... nga ana tjetr un vet arrita
t zbuloj q vizatimi si lnd studimi m sillte gzim pa kufi dhe sigurisht pr
t do t jepja m shum se pr do gj tjetr...
Vdekja e nns sime mje m la nj plag q do t mbetej e pambyllur.
Nna e kish zakon t m merrte n krah dhe dendur t m thoshte do t
t nisim pr n Paris. Pr t Perndimi paraqiste botn e prparuar ku do
djalosh t mund t prmbushte ndrrn e tij. Ndoshta bindja e patundur e
nns ishte e till saq ky parashikim t dilte i vrtet...
Ndonse n lulen e moshs..., ia doli t mkonte nj dashuri t atill q nuk
do t mund ta harroja. Q aso kohe t gjitha nnat n mosh t re do t
merrnin emrin Xhixhe.
Msuesi u krkon nxnsve q me an t analizs s tipareve semantike t ngulitin disa nga veorit
strukturore t tekstit narrativ prshkrues, si:
- mbshtetja me prshkrime e narracionit;
- prdorimi i prshkrimeve shqisore (detaje shqisore);
- prshkrimi i hollsishm i emocioneve;
prdorimi i foljeve, q tregojn gjendje dhe veprime, prdorimi i kohs s pakryer t mnyrs dftore, si
edhe i s kryers s thjesht, q e tregon veprimin t prfunduar n nj ast t s shkuars.
Ilustrim t veorive strukturore t tekstit narrativ prshkrues.
- Mbshtetja me prshkrime t narracionit:
Vendlindja ime Likmetaj ndodhej mbi nj kodrin q me disa fshatra t tjer t bashkuar mes tyre, krijuan
zonn e Ishmit, ... Kjo zon mbante emrin e lumit Ishm, i cili prshkon fushat e pakta t Tirans, derdhet
n detin Adriatik.
- Prdorimi i prshkrimeve shqisore:
kshtu q zemra m shtyu q n fletore t hidhja gjithka q m qarkonte e q shikoja: pra malet n form
gotash, detin q shquhej n horizont si dhe shtpit e fshatit..
102
Sugjerime pr msuesin
Synimi i ksaj teme sht nxnsit nprmjet njohurive teorike, shembujve t dhn dhe ushtrimeve
praktike t msojn veorit prmbajtsore dhe strukturore t nj eseje paraqitse t krahasim-kontrastit. N
kt lloj eseje rndsi t veant merr nxjerrja e prfundimeve nprmjet krahasimit dhe kontrastit. Nxnsit
e njohin si proces, pasi ata gjat orve t msimit jan marr shpesh me krahasime t dukurive t ndryshme
n lndn e letrsis dhe n lnd t tjera. Theksi duhet t vihet tek qllimi pr t ciln ndrtohet eseja: pr t
mbshtetur qndrimin e tyre personal pr nj tem t caktuar. Prmes ksaj lloj eseje, autori jo vetm informon
lexuesin pr dallimet mes dy temave (personave, vendeve, objekteve, fenomeneve), por i bn me dij dhe
paraplqimin e tij pr njrn prej tyre.
103
Model msimi
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 12, lloje t ndryshme t eseve paraqitse t krahasim-kontrastit,
shkumsa me ngjyra, tabela.
104
?
?
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e nxnsve
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Organizues grafik
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
T msuarit ndrveprues
Pun n dyshe
Prforcimi
Pun n dyshe
Zhvillimi i msimit
si vendbanim
Jeta n fshat
Jeta n qytet
Qyteti
Fshati
Jeta ekonomike
politike
sociale
kulturore
Duhet theksuar q t bhet krahasimi midis dy dukurive duhet t ket patjetr nj pik takimi: n rastin
ton: Jeta.
Gjat krahasimit msuesi mund tu krkoj nxnsve t pozicionohen me qndrimin e tyre. N kt mnyr
nxnsi duhet t kuptoj q qllimi nuk sht vetm t krahasoj, por edhe t shpreh qndrimin e autorit.
N kt faz t msimit mund t sugjerohet ndarja e klass n grupe t mdha. Secili grup mund t merret
me evidentimin e veorive dhe hartimin e eses s krahasim-kontrastit duke zgjedhur nj nga mnyrat e
sugjeruara t librit.
Grupi I N fillim prshkruhet me detaje njra tem (person, vend, objekt, fenomen), pastaj tema tjetr
(person, vend, objekt, fenomen) dhe n fund jepen dallimet apo ngjashmrit mes tyre.
Grupi II N pjesn e par t eses krahasohen tiparet e prbashkta mes dy a m shum temave
(personave, vendeve, objekteve dhe fenomeneve) dhe m pas nxirren n pah dallimet mes tyre.
Grupi III Eseja e krahasim-kontrastit mund t organizohet edhe duke krahasuar n detaje, n paragraf
t veant, elementet prbrse t dy a m shum temave. Zakonisht prshkruhen ato elemente, t cilat
mund t krahasohen apo t vihen kontrast.
Grupi IV Eseja e krahasim-kontrastit mund t ndrtohet dhe vetm mbi krahasimin apo kontrastin mes
dy a m shum temave, Duhet pasur parasysh se n kt rast eseja ndrtohet vetm mbi njrin variant, pra,
ose mbi krahasimin, ose mbi kontrastin.
Pas ndrtimit t paragrafve t eses msuesi mund tu krkoj nxnsve t paraqesin modelet e tyre para
klass duke u shpjeguar nxnsve t tjer ku konsiston modeli i eses s ndrtuar prej tyre.
105
106
Emri /mbiemri____________________
Klasa XII
Grupi A
1. Rrethoni alternativn e sakt.
Qllimi i tekstit t paracaktuar pr tu dgjuar sht:
a. t prshkruaj,
b. t vr n dukje karakteristika t nj objekti real ose imagjinar,
c. t informoj,
d. t argumentoj.
(1 pik)
(1 pik)
(4 pik)
(4 pik)
(5 pik)
107
(6 pik)
(4 pik)
(3 pik)
(2 pik)
Nota
10
Pikt
6-10
11-14
15-19
20-23
24-27
28-30
109
Grupi B
1.Rrethoni alternativn e sakt.
Gjuha e folur e transmetuar ka nj ritm t ndryshm nga gjuha e folur, sepse:
a. ka kosto komunikimi t telefonit fiks,
b. ka kufizim kohor t programeve radiofonike dhe televizive,
c. vetdija pr nj marrs t pranishm ndikon n cilsin e t folurit,
. t tria s bashku.
(1 pik)
(1 pik)
(4 pik)
(1 pik)
(3 pik)
(6 pik)
a. llojin:
b. funksionin:
c. qllimin e tij kryesor:
.................................................
.................................................
.................................................
.................................................
.................................................
.................................................
(6 pik)
REFERENTI
DRGUESI
KANALI
MESAZHI
KANALI
MARRSI
KODI
9. Shkruani nj letr mospranim. Nnvizoni elementet
e saj t domosdoshme.
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
(3 pik)
(2 pik)
Nota
Pikt
5
6-10
6
11-14
7
15-19
8
20-23
9
24-27
10
28-30
111
Klasa XII
Grupi A
(1 pik)
(1 pik)
(3 pik)
4. Prcaktoni llojin e tekstit t mposhtm, duke argumentuar klasifikimin tuaj me cilsit e llojit t
przgjedhur prej jush.
(5 pik)
Tri kan qen mundsit e letrsis botrore lidhur me atin e tragjedis: letrsia botrore pa Eskilin, letrsia
botrore me Eskilin, ashtu si e kemi sot, letrsia botrore me Eskilin e plot, domethn jo me shtat, por me
nntdhjet tragjedit e tij. Si dihet nga t tri zgjedhjet njerzimit i mbeti e dyta, pra e mesmja, nj zgjidhje
kompromisi si do t quhej sot.
Ne nuk dim si do t ishte letrsia e bots son pa Eskilin. Dim vetm se mosqenia e tij do t prishte n
112
(6 pik)
10
28-29
113
Klasa XII
Grupi B
(1 pik)
(1 pik)
(3 pik)
4. Prcaktoni llojin e tekstit t mposhtm, duke argumentuar klasifikimin tuaj me cilsit e llojit t
przgjedhur prej jush.
(5 pik)
I nderuari Kryetar i Parlamentit t Republiks s Kosovs, z. Jakup Krasniqi,
I nderuari Kryeministr i Republiks s Kosovs, z. Hashim Thai,
I nderuari Prfaqsues Civil Ndrkombtar, zotni Feith, i nderuar shef i EULEX-it, Ive de Kermabon
114
(3 pik)
................................................. .................................................
................................................. .................................................
................................................. .................................................
................................................. .................................................
................................................. .................................................
................................................. .................................................
115
116
5
6-10
6
11-14
7
15-19
8
20-23
9
24-27
10
28-29
Objektiva.
N fund t tems msimore nxnsi t jet i aft:
T identifikoj veorit e poezis simboliste, si lloj i poezis moderne.
Ora I
a. t identifikoj tiparet e poezis simboliste, duke ilustruar me poezi t simbolistve francez.
b. t krkoj n internet dhe t grumbulloj informacion pr filmin q iu kushtohet poetve simbolist.
T identifikoj veorit e poezis simboliste, si lloj i poezis moderne.
Ora II
T komentoj poezin duke u ndalur te:
a. Kuptimi t krahasoj figurn e personazhit t tragjedis me perceptimin e poetit simbolist;
- t vzhgoj pikturn dhe ta krahasoj me poezin
c. Interpretimi t arsyetoj mbi dukurit e jets e t vdekjes, nprmjet figurs s heroins;
. Gjuha dhe stili t gjej fjalt ky q e dallojn poezin simboliste:
- t analizoj rolin stilistik t kontrastit dhe personifikimit,
- t interpretoj prdorimin e simboleve q shprehen nprmjet detajeve shqisore;
Ora III
a. t identifikoj tiparet e poezis simboliste, duke ilustruar me poezi t simbolistve francez.
b. t krkoj n internet dhe t grumbulloj informacion pr filmin q iu kushtohet poetve simbolist.
Mjetet msimore:
Ora I
Struktura msimore:
teksti i nxnsit, mjete shkollore, materiale nga interneti, vepra e Artur Rembos,
vlersime pr autorin.
PNP
Fazat e strukturs
Parashikimi
Ndrtimi i njohurive
Strategjit msimore
Stuhi mendimesh
Prdorimi i termave paraprak
Veprimtarit e nxnsve
Diskutim i ideve
T msuarit ndrveprues
Organizimi i nxnsve
Pun n grupe
Pun me klasn
Prforcimi
Diskutim i lir
Pun me klasn
poet i nmur
gjeni i mendur
poet satanik
Artur Rembo
bohem
simbolist
Emri i Rembos nnkupton nj shteg q t on drejt galaktiks s simbolizmit pr t nxitur brenda qenies
117
1. Nj nga konceptet bazale mbi t cilin njeriu-poet Rembo e ngriti kredon e tij zbulohet n interpretimin q
i bri ides s njohur q nga lashtsia, m par profet, pastaj poet, duke hedhur drit mbi nj prej dukurive
m eterike, asaj t frymzimit.
M par profet njeriu poet Rembo
Nj mendsi e till q i lejonte jo t ecte mbi jet, por t fluturonte gjithandej, e shtyn Rembon t shpreh
raportin q poeti ka me poezin si nj realitet ku profeti, ai q sheh t padukshmen, pohon se ia arrin profecis
kur: t jetosh n vetvete t gjitha trajtat e dashuris, t vuajtjes, t menduris dhe n kt mnyr, t arrish
te vizioni i s panjohurs, te perceptimi i vrtet i Absolutes. Si shihet kuptimi dhe interpretimi i filozofis
krijuese t Rembos i dha hapsirn e nevojshme vizionit profetik q bartte n thelbin e tij, vizionin poetik.
Tendenca e tij pr ta kundruar botn dhe njeriun si nj gjetje dhe si nj humbje n t njjtn koh, motivon
rebelimin e tij ndaj gjithkaje duke i dhn mundsin t lviz drejt Anglis, t prfundoj n Shtutgart, t
arrij n Milano pr ta zgjeruar vshtrimin e tij m tej, drejt t pakufishmes.
2. Moderniteti i mendimit t Rembos prshkon nj diagram mahnits. Ai krkon t shkel n realitete
t panjohura t fjals ngaq ka nj frym eksploruese t pashtershme. Asgj e vjetr nuk duhet lejuar q tia
zr frymn poezis, sipas tij. do struktur q kthehet n burg t fjals duhet shkatrruar. Ai shprthen n
krijimin e tij Mngjes: Nga e njjta shkrettir, n t njjtn nat, gjithmon syt e mi t lodhur zgjohen n
yllin e argjendt, gjithmon, pa mallngjyer Mbretrit e jets, tre magt, zemrn, shpirtin, mendjen. Kur do t
shkojm, prtej zallishteve dhe maleve, t prshndesim lindjen e puns s re, dijen e re, arratin e tiranve
dhe djajve, fundin e bestytnive e t adhurojm - t part Krishtlindjet mbi tok? Knga e qiejve, marshi i
popujve!
a- Pikrisht ky origjinalitet e bn t pangjashm me t tjert. Kur Rembo e sjell Ofelin n gjithsin e tij, ajo
kthehet n dlirsin njer3zore q e gropos brutaliteti i jets. M shum se sa gjetja e bukur letrare, aftsia
shndrrohet n dashurin e pafaje q n ringun e jets, edhe kur duket sikur u mund, kthehet n simbolin
118
Objektiva. N fund t tems msimore nxnsi t jet i aft:
Ora I
T identifikoj veorit e llojit t poems filozofike, si lloj i poezis moderne.
a. t evidentoj temat me karakter metafizik dhe universal t poems;
b. t shpjegoj figurn e metafors, q lidhet me fatin njerzor n qytetrimin antik dhe modern;
c. t dalloj strukturs e poems.
Ora II
T komentoj fragmentin duke u ndalur te:
. Kuptimi lidhja me temn biblike;
- t zbuloj lidhjen paralele ndrmjet vetive njerzore t personazheve biblike;
d. Interpretimi t arsyetoj mbi dukurit e jets e t vdekjes, nprmjet karakterit simbolik t poezis;
119
Strategjit msimore
Veprimtarit e nxnsve
Parashikimi
Ndrtimi i njohurive
Prforcimi
Stuhi mendimesh
Prdorimi i termave paraprak
Diskutim i lir
Diskutim i ideve
T msuarit ndrveprues
Ndrtim i shprehive studimore
Organizimi i nxnsve
Pun n grupe
Pun me klasn
Pun me klasn
121
Teksti kulturologjik
T identifikoj veorit e liriks moderne shqiptare.
a. t dalloj strukturn ciklore t vllimit poetik;
b. t analizoj veorit e lirikave t L. Poradecit: lirika filozofike, lirika e dashuris simbolike etj.;
c. t vzhgoj skemn e kurbs poetike n poezin filozofike;
123
?
?
Mjetet msimore:
Struktura msimore:
Fazat e strukturs
Parashikimi
Ndrtimi i njohurive
Prforcimi
PNP
Strategjit msimore
Pyetje-Prgjigje
Prdorimi i termave
paraprak/ Stuhi mendimesh
Diskutim i lir
Veprimtarit e nxnsve
Organizimi i nxnsve
Diskutim i ideve
Pun n grupe
T msuarit ndrveprues
Pun me klasn
Pun me klasn
a. Parashikimi. Pyetje-prgjigje
Msuesi/ja e nis orn e msimit, duke shtruar pr diskutim pyetjet:
- Cila sht lidhja q poeti ka me vendlindjen e tij?
- Cila sht gjeografia e krijimtaris s Poradecit?
- Cilt poet plqeu dhe adhuroi vet poeti m i paarritshm i letrsis shqipe?
Pogradeci
liqeni
peizazhi
gjoli
kopshtijet e mollve
pyjet e gshtenjave
poezi e imazheve
e transmeton at si zjarrmi
- Poezia lasgushiane sht poezia e imazheve, poezia q e formson fjaln si ngjyr, poezia
q e modelon fjaln si ide, q e transmeton at si zjarrmi, q edhe prmes lirizmit ia doli mban
ti jepte trajt atdheut, t zbulonte dramn kombtare, t pronte tragjizmin e bots shqiptare.
Trishtimi dhe melankolia, vetmia dhe dshprimi, vuajtja dhe ankthi e bjn profilin e ksaj
poezie m filozofike, m mendimtare, m reflektuese, duke dshmuar se edhe nj poet piktor si
Lasgushi, i mbshtjell me mistikn e botkuptimit t tij, shprfaq vlera qensore, kur ravijzon
qartas pjesn e panjohur t shpirti shqiptar, t strukur mes mjegullimeve t kohs.
Lasgushi sht sa poet i dashuris, aq edhe poet i natyrs. Vshtir t dallosh ku nis dashuria
dhe ku mbaron mrekullimi nga natyra. Bukuria e dashuris dhe bukuria e natyrs vrapojn
drejt njra-tjetrs pr tu shkrir n nj t vetme, si unikalitet qiellor. Qiellorja sht elsi pr t
deprtuar n mistikn lasgushiane. Ajo nuk sht nj zbukurim i siprfaqshm, q harrohet lehtazi,
prkundrazi qiellorja sht interpretim i t gjitha pikpyetjeve q ka zemra e poetit n do tik-tak t
sajin. Prjetsia e qiellores hedh drit t re mbi thelbin e njerzores, gj q ndihet si atmosfer, si
prndritje shpirtrore, si krkim pasionant i njeriut-poet dhe i poetit-njeri. Qiellorja i dha filozofiken
poezis lasgushiane, pr ta modeluar at si nj pergamen q asnj koh nuk do ta vjetronte dot.
Personaliteti i Lasgush Poradecit do t shfaqej edhe n nj prmas tjetr sa njerzore
dhe intelektuale, aq edhe shoqrore e qytetare, kur do t shkruante m 22 maj 1938, nj letr
n dorshkrim si artikull ose si thirrje publike, pr t shptuar albanologun Norbert Jokli nga
antisemitizmi nazist duke e sjell n Shqipri, n atdheun e tij t dyt shpirtror. Mes t tjerave,
Lasgushi shkruan: ...profesor Jokli...sjell bibliotekn e tij private t pasur, prej prmi tri mij
volumesh, t gjitha rreth shtjeve dhe problemeve t shkencs s tij (t bukur), n thelbin e
125
Lasgushi Kndvshtrim
Triptiku lasgushian
Objektiva.
(2 or)
T komentoj poezin duke u ndalur te:
a. Kuptimi t zbuloj motivet kryesore t poezis: malli pr t shkuarn, dshira pr t pasosurn,
dhimbjen e brendshme;
b. Interpretimi t zbuloj lidhjen e kngs s re t poetit me kngn e tradits;
c. Gjuha dhe stili t gjej fjalt ky q krijojn efekte pamore dhe dgjimore;
- t interpretoj metaforat emra dhe epitetet;
- t analizoj nga ana gjuhsore fjalt e rralla poetike;
(2 or)
T komentoj poezin duke u ndalur te:
a. Kuptimi t evidentoj temn e mrgimit n kuptimin e drejtprdrejt dhe figurativ;
b. Gjuha dhe stili t evidentoj detajet q lidhen me pasojn e veprimit poetik;
- t shpjegoj metaforat dhe epitetet metaforike;
- t evidentoj karakteristikn e stilit t Lasgushit n lidhjen zinxhir t fjalve;
c. T shkruaj ese pr temn e mrgimit duke u nisur nga nj kndvshtrim i caktuar
126
(1 or)
T diskutoj pr misionin poetik t poetit;
T vlersoj mendimin kritik pr poetin dhe t shpreh opinionin e tij pr t.
1. Cilido lexues, pavarsisht formimit dhe ndjeshmris q ka, nuk ia del dot mban ta
anashkaloj poetikn lasgushiane q edhe kur sjell tema n dukje aq t largta nga njratjetra, pr udi, afron hapsirat e pamata poetike brenda nj zemre njerzore tek zbulon kodin e
fsheht q i lidh n nj triptik simbolik poezit Kng pleqrishte, Mbarim vjeshte, Lundra
dhe flamuri, si nj memorial q njeriu Lasgush dhe Lasgushi poet e la jo thjesht pr veten, por
pr kdo q ka arritur ta prek t prsosurn brenda formatit t kufizuar fizik njerzor. Vetm
nj krijues si Lasgushi, ku mendimtari prdor penelin pr tiu dhn ngjyr ideve dhe ku poeti e
kthen n muzik do fjal t tij, mund t prcillte mesazhin e T Prjetshmes n kto tri poezi,
q sa qndrojn vemas, aq din t shkrihen n njra-tjetrn, ngaq themeli i tyre mbetet Njeriu
prball Fjals. Mjeshtria poetike e Lasgushit smund t mos dshmonte vazhdimsin e ideve
q e shqetsojn natyrn e mendimtarit brenda tij, prmes nj gjuhe q emocionalitetin nuk e
ka fasad q vjetrohet shpejt, por e ruan si nj thesar t vyer, q sa m tepr kalon koha, aq m
i muar bhet. Ksisoj Lasgushi e merr nocionin e Fjals t shtrir n koh dhe n hapsira t
ndryshme duke modeluar skalitje t reja t profilit t saj, q sa vjen e rrit densitetin e mendimit,
ndrsa shfaqet her si kng pleqrishte, her si mbarim vjeshte, her si gjurma e nj flamuri mbi
lundrn e jets njerzore. Origjinaliteti i Lasgushit ska t bj fare me pozat poetike siprfaqsore
snobiste. Ai gjen rastin t dallohet n lvrimin e temave t gjithkohshme q, sikurse i shuajn
kufijt mes veantive q bartin, ashtu edhe u spikatin t prbashktat, kur gjykon seciln prej tyre.
Ndaj, kur krkojm n trashgimin lasgushiane bukurit e fshehura t Fjals s tij: e shkuara,
si domethnie te Kng pleqrishte, aktualja e sjell nprmjet Mbarim vjeshte, e ardhmja
prmes Lundrs dhe flamurit, t japin mundsin jo vetm t soditsh perlat e Fjals s tij,
por edhe ti gjesh ato brenda qenies sate. Kjo e bn poezin e Lasgushit t paharrueshme. Kur
ai rrfen pr veten, njherazi ka folur pr lexuesin e tij, sikurse, kur ai shkruan pr lexuesin, ka
shkruar pr un-in e tij. Prftesa e par q merr lexuesi lidhet me karakterin tipik lasgushian q
ka fjala e tij poetike, si nj prurje q vjen nga lashtsia e shqipes apo risit q e rinovojn at,
pa e harruar kurr frymn e fjals shqipe. Mbshtetur n kt tipar poetik sht e pamundur
t mos vsh re se ai, me gjith formimin intelektual e filozofik perndimor, nuk heq kurr dor
prej metaforiks dhe simboliks shqipe, gj q nnvizon denjsin e gjuhs son amtare n
plazmimin e filozofikes e t njerzores si prjetsi. Rrnja shqiptare e trashgimis lasgushiane
e bn poezin e tij t udhtoj stinve historike me nj siguri t patreguar, sepse sfida q jeta do
ti sillte poetit, do t kthehej n kuror lavdie. Sipas filozofis krijuese lasgushiane thelbi mbi t
cilin ai e ngre poezin, mbetet bipolariteti, ku toksorja dhe qiellorja, fizikja dhe shpirtrorja, n
ndryshimin q kan, projn bashkimin q iu jep vlern e paprsritshme ekzistenciale, pa t
ciln do t mbeteshin nocione t thata racionale q duke iu larguar njra-tjetrs, do t humbisnin
bukurin e tyre si realitet i prjetshm.
2. Nse Knga pleqrishte t on ndr mend poezin e njohur t Lasgushit Naim Frashrit,
q mbetet nj himn pr gjuhn shqipe, kjo do t thot se poeti e ka sonduar n kuota t reja
thellsie verbin poetik, pr ta plotsuar m tej mozaikun e lasht t identitetit kombtar iliroshqiptar, pr shkak se nj tem e till nuk shterret dot kurr. Atdhetarizmi lasgushian t befason
me thyerjen e do lloj skeme, ngaq vrulli i dashuris t tij pr rrnjn shqiptare nuk tkurret e as
nuk mplaket kurr, ngase identiteti i tij vetjak buron prej identitetit kombtar. Prmasa e atdheut
n trashgimin e Lasgushit e bn m t paharrueshm profilin e tij, duke dshmuar se poeti nuk
rendi vetm drejt dashuris, si mister universal, por ai pa tek Atdheu nj tjetr hapsir dashurie
pa t ciln e larg s cils, nuk jetonte dot. Knga pleqrishte sht nj fragment i fenomenit letrar
Lasgush Poradeci q grish kdo t rikthehet n rrnjt e kombit, ku magjia e kngs shpalos t
127
129
Ora I
T identifikoj veorit e liriks moderne shqiptare.
a. T dalloj strukturn e vllimit poetik Vargje t lira dhe t shpjegoj rolin e vargut t lir n
modernizimin e poezis shqipe;
Ora II
T komentoj poezin duke u ndalur te:
a. Kuptimi t zbuloj dy format e thirrjes s poetit: si lutje dhe si vullnet pr ndryshim;
b. Interpretimi t bj lidhjen ndrmjet fatit t poetit dhe fatit t tij;
c. Gjuha dhe stili t analizoj misionin ironizues t simbolit;
- t zbuloj kurbn poetike npr t ciln kalon dilema e poetit;
- t evidentoj rolin e tonit thirror n t cilin realizohet misioni poetik;
- t bj nj krahasim ndrmjet prdorimit romantik dhe modern t figuracionit letrar.
Dilema migjeniane - Kndvshtrim
1. Migjeni u shfaq n letrsin shqiptare si njeriu q nuk i mbylli dot syt para dhimbjes
njerzore, veanrisht duke u fokusuar mbi pjesn m t paprfillur t shoqris. Forca
ekstremiste e fjals s tij n poezi dhe n proz do t sillte nj kuptim t ri t rolit t artistit q do
t shfaqej prmes autopsis s realitetit ku jetonte. Prirja migjeniane pr t pasqyruar jetn, do
t shprfaqte cilsit e nj letrsie shoqrore q e shihte artin si nj port t hapur prej nga jo
vetm soditej realiteti, por mbi t gjitha, njihej e prekej ai, duke pritur q ndryshimi t shfaqej m
n fund. Veantia e Migjenit, ndonse n mosh aq t re, q mbrujti me talentin e tij nj tjetr
perceptim mbi realitetin dhe nj tjetr interpretim mbi dramn njerzore, shfaqet mbi t gjitha n
optikn dilematike t vetdijes s tij q edhe brenda poezis Nj nat pa gjum, ia doli mban
t shpall dshprimin dhe vetmin njerzore si varrmihja q gropos shpresn dhe besimin, pa t
cilat fataliteti do t kthehej n ankth ekzistencial. Pasi lexon poezin Nj nat pa gjum, e ke m
t thjesht t kuptosh pse Mitrush Kuteli do t shkruante n Revistn letrare m 15 mars 1944
kto fjal: Po jan vjett prpara nj talenti? jan vjett prpara zjarrit q rreh s brendshmi?
jan vjett prpara shpirtit t madh? Asgj! Dhe pikrisht kjo asgj nuk e ndaloi Migjenin t
jet poet me gjith se ish i ri fort. Poet sepse e njomi pendn jo n trajtat konvencionale t nj
arti konvencional, po n njat mellanin e dhembjes s vrtet, t dhembjes t t gjithve, pr t
mjert e t mjeruarit, me nj gjenerozitet e sulm pa shoq.
2. Vet poezia Nj nat pa gjum me karakterin e saj zgjon nj mori pikpyetjesh n
mendjen dhe n zemrn e lexuesit. Shqetsimi vetjak shndrrohet n shqetsim shoqror,
dhimbja vetjake kthehet n dhimbje shoqrore, klithma vetjake bhet klithm shoqrore. Nj
klithm asisoj ku batica dhe zbatica shpirtrore kthehet nga nj realitet prsiats vetjak n nj
domethnie universale ku njeriu e gjen vetveten si materie dhimbje, modeluar prej revolts q
shfaqet n zgripin e pikllimit e t vetmis. Kjo poezi e ideuar dhe e endur prmes kundrtive, e
ndrtuar mbi nj mori paradoksesh, ku simbolikat filozofike dhe ato emocionale rivalizojn njratjetrn, derdh n trashgimin poetike shqiptare nj ndjeshmri t skajshme njerzore q e bn
m humane qenien njerzore pikrisht se kundron dhe e anatomizon me objektivin e skanerit
letrar. Pezmi poetik migjenian nuk mund t ndahet prej anatemimit t heshtur q intelektuali dhe
130
133
Teksti kulturologjik
Objektiva.
T identifikoj shkrimin eseistik si lloj i tekstit kulturologjik.
a. T shpjegoj interpretimin q i bn autorit dukuris s palimpsestit n aktin e krijimit;
b. t dalloj grshetimin e elementeve t shkrimit letrar me at eseistik;
c. t reflektoj pr mbresat dhe imazhet vetjake t mbetura n kujtes nga fmijria.
Tryeza e dialogut (bashkbisedim)
1. Eseja bodleriane Palimpsesti shtron para lexuesit nj mori pyetjesh q edhe kur gjejn
copza prgjigjesh, vin srish n t njjtn pik: pse autori ka zgjedhur konceptin e palimpsestit
pr t skanuar aktin e krijimit? Pr t hedhur sadopak drit mbi nj tem t till q as shekujt,
as debatet akademike, as krkimet vetjake, as tubimet letrare nuk e kan shteruar dot, ia vlen t
renditsh nj mori shtjesh q vazhdojn t trazojn me pikpyetjet q ngren natyrn njerzore
edhe n shekullin XXI. Vmendja kryesore ndoshta duhet prqendruar n misterin e madh t
krijimit artistik, q sado t sofistikohet teknika dhe informacioni, ka nj zanafill prjetsie q
mbetet srish e panjohur.
2. Mes pyetjeve t shumta q vrshojn te Palimpsesti i Bodlerit, mund t veojm:
a- Nga duhet filluar njohja e krijimit letrar, nse brthama e tij mbetet un-i poetik?
b- Nse nj galaktik prmbledh njqind miliard yje dhe njqind miliard galaktika prbjn Gjithsin,
si sht e mundur q krijimi poetik projekton Universin me an t fjals?
c- A sht akti i krijimit letrar produkt emocional q tenton t interpretoj n mnyr filozofike botn apo
misteri m i madh i tij i ka rrnjt n zanafilln e krijimit kozmik?
d- Mund t eksplorosh n truallin filozofik t eses s Bodlerit iden se paradokset q e shoqrojn
jetn njerzore jan ngacmimi i prhershm i natyrs s krijimit poetik?
e- Ka fuqin e nevojshme fjala poetike q t krijoj nj bot t panjohur, e cila ndrlidh un-in e krijuesit me
un-in e lexuesit pr ta hapsiruar m tej mnyrn metaforike t modelimit t jets me an t perceptimit
vetjak q kthehet n imazh gjithkohor?
f- Mund t jet poezia nj pasion metafizik?
Objektiva.
Tekst kulturologjik
Objektiva.
N fund t tems msimore nxnsi t jet i aft:
T identifikoj shkrimin eseistik, si lloj i tekstit kulturologjik.
a. t evidentoj rolin e metods psikanalitike te shkrimtart e prroit psikik;
b. t tregoj rndsin e rolit t mbresave t shkrimtarit n krijimtarin artistike;
c. t komentoj konstatimin me t cilin mbyllet eseja.
Tryeza e dialogut
1. Nj nga profilet m t spikatura t letrsis s prroit t ndrgjegjes mbetet Virxhinia Ulf, nj grua q do
t ulej plot dinjitet n gostin moderne pr shkak t karakterit tejet t veant t artit t fjals q ajo solli n
ekzistenc.
Figur me nj reliev t mpreht psikologjik dhe me nj ndjeshmri t theksuar emocionale, Ulf solli nj
projeksion t ri n letrsin botrore duke u kthyer n nj eksploruese t re t gjithsis s Fjals, ndaj s cils
shfaqi nj etje t pashuar pr ta gjurmuar, pr ta kuptuar, pr ta modeluar, sepse kishte rrokur thelbin e fjals
si aureol drite, nj paralelizm filozofik me shklqimin hyjnor, nj metafor ideore pr simbolikn qiellore q
ndryn n vetvete e prjetshmja si Fjal.
137
Objektiva.
N fund t tems msimore nxnsi t jet i aft:
T identifikoj veorit e romanit modern (ekzistencialist).
a.T analizoj romanin duke u ndalur te:
- rrfimi dhe rrfyesi,
- ndjesia e t qenit i huaj,
- dukuria e absurdit,
?
?
Mjetet msimore:
teksti i nxnsit, mjete shkollore, materiale nga interneti, vepra e Alber Kamys,
vlersime pr autorin.
Struktura msimore:
PNP
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e nxnsve
Parashikimi
Ndrtimi i njohurive
Prforcimi
Stuhi mendimesh
Lexim/Kodim i imt i tekstit
Diskutim i lir
Diskutim i ideve
T msuarit ndrveprues
Ndrtim i shprehive studimore
Organizimi i nxnsve
Pun n grupe
Pun me klasn
Pun me klasn
Alber Kamy
eseist
Alber Kamy erdhi n letrsin botrore si nj dukuri, si nj fenomen q do t ridimensiononte
raportin e Fjals me Jetn duke i dhn mundsi filozofis t bhej m artistike dhe artit t bhej
m filozofik. Fenomeni Kamy i dha lexuesit nj shkak thelbsor t zgjonte mendimtarin brenda
tij, ndrsa ia mprehu m tej ndjeshmrin ndaj njerzores. Pr shkak se trsia e rrethanave dhe
moria e ngjarjeve sa vetjake, aq edhe shoqrore u kthyen n bazamentin ku Kamyja do t niste
autopsin e nj shoqrie q lngonte prej shekujsh, derisa kishte mbrritur n vitet 30 t shekullit
XX, ai do t ngulmonte t gjente t vrtetn, q do t bhej leva arkimediane pr t lvizur jo
138
toka
10
fjalt m t preferuara
t Kamys
mjerimi
njerzit
nderi
vera
deti
Sikurse vihet re, sistemi konceptual dhe filozofia q e interpreton at e qartson veantin e
universit krijues t Kamys.
Prgjat galaktiks kamyziane bie n sy edhe nj tjetr dukuri, njeriu i revoltuar, si domethnie
historike, shoqrore, politike, filozofike, njerzore. Ky njeri i prket do epoke, i takon do realiteti,
sht pjes e do kulture. Mjafton t kesh ndjeshmrin e duhur dhe revolta e heshtur ose
e zshme shfaqet si ajsberg ose ruhet si fosile, e gatshme t shprthej pa e prllogaritur
kurr kohn e duhur. Nj radiografi e vmendshme e rrafsheve ideore q ngjizi Kamyja e trazon
vetdijen njerzore pr tu br m e ndjeshme ndaj iluzionit, zhgnjimit, vetmis, absurdit. N
kt prballje me t prditshmen vetjake ose shoqrore, njerzore ose planetare shfaqet srish
nj nga kulmimet e artit kamyzian, q u reflektua n referencn e Emersonit, kur prmbylli fjalimin
e Nobelit: do mur sht nj der. Mos ta krkojm dern, as daljen, prpos n murin prkundr
139
Objektiva.
N fund t tems msimore nxnsi t jet i aft:
T komentoj fragmentin e veprs, ku:
a. t dalloj paragraft dhe veorit e ndrtimit t tyre;
b.kuptimi t prcaktoj mjedisin dhe pikn ky t ngjarjes;
c. interpretimi t zbuloj nntekstin;
c. gjuha dhe stili: - t analizoj fjalit e thjeshta dhe t shkurtra, q fshehin tension;
- t zbuloj domethnien e emrit t personazhit;
- t arsyetoj pr stilin e zhveshur t romanit;
- t bj nj prshkrim sipas ktij stili.
Tema: Koment Para vdekjes (fragment nga romani I huaji) (6.4-5 or)
Objektiva.
N fund t tems msimore nxnsi t jet i aft:
T komentoj fragmentin e veprs duke u ndalur te:
a.Kuptimi t analizoj kuptimin e fjalve t personazhit;
- t evidentoj rolin e keqkuptimeve absurde;
- t gjej prputhjen ndrmjet fjalve dhe karakterit t personazheve;
- t prcaktoj mjedisin dhe pikn kye t ngjarjes;
b. Interpretimi t prshkruaj skenn para ekzekutimit;
c. Gjuha dhe stili: - t analizoj prdorimin e ligjrats s drejt dhe t zhdrejt.
Vdekja si Jet (Kndvshtrim)
1. Nse A. Kamy do t kishte mbetur rob i mendsis tradicionale, estetika e tij krijuese do
t kishte vegjetuar pa sjell dot ato prmbytje reflektive q e detyrojn lexuesin ta vzhgoj me
vmendje strukturimin e ideve n momentin final t romanit I huaji?. Rrjedha kohore q fokuson
nj nga prballjet psikologjike m t paharrueshme n letrsin botrore, ndalet te mngjesi, si
fragmenti q e l pas natn, errsirn dhe ia hap siparin, dits, drits. Pa teprime letrare, q do
140
Tekst kulturologjik
Objektiva.
N fund t tems msimore nxnsi t jet i aft:
T diskutoj rreth rolit t Kamys n letrsin moderne:
a.t vlersoj mendimin kritik t shkrimtarit;
b.t dhe t shpreh opinionin e tij pr t;
c.t testoj njohurit e tij rreth veprs I huaji.
Prpara gijotins kndvshtrim
1. I gjith universi q krijoi Kamyja do t mbetej i paplot nse n t nuk do t zinte vendin
e vet eseja e famshme Prpara gijotins, e botuar n vitin 1957. Krijuesi q nuk heq dor
nga deprtimi npr thellsit e natyrs njerzore, prmes ktij shkrimi hedh drit jo thjesht mbi
instrumentin e gijotins q prcjell nj histori t tr me ekzistencn e saj, por mbi esencn e
ndshkimit si qndrim ndaj njeriut. Kamyja u shqua nga t gjith bashkkohsit e tij pr frymn e
pakompromist q shfaqi ndaj realiteteve politike dhe shoqrore, t cilat binin ndesh me konceptin
e tij pr lirin. N kt hulli, shkrimtari nxjerr n pah filozofin q bn apologjin e jets prball
barbaris s ndshkimit me vdekje. Ashtu si Sokrati i antikitetit helen u ndesh me mendsin
mashtruese t nj shoqrie q bjerr pr dit vlerat e saj, Kamyja shpalos ndjeshmrin njerzore
si apel pr t mbrojtur jetn. Ai prpiqet t mos gjej emocionin si shprehje e apelit t tij, por
t vendos idet e tij mbi themelin logjik dhe provat q sjellin statistikat. N kt ese ai arrin t
mbroj iden se dnimi kapital me an t ekzekutimit mbetet mundsia m e leht pr dolloj
qeverisjeje, prkundr ndreqjes dhe reformimit q mund t ofroj.
2. Mendimi kamyzian, rreh t zgjeroj kuptimin e jets duke e muar lirin si m t shtrenjtn
vler njerzore. Ai kalon nga tronditja shokuese dhe llataria e brutalitetit q l Gijotina si gjurm
n vetdijen njerzore, deri te prfundimi se ky dnim kapital nuk ka asnj efektivitet, prderisa
shoqria, edhe pse e ka sjell nga epokat e errta t qytetrimit njerzor, nuk ia ka dal dot ta
ndryshoj e ta bj m njerzore shoqrin. Kamy parashtron argumente logjike pr ti hapur
udh nj tjetr qndrimi ndaj dnimit me an t gijotins. Sipas tij, bota n tendencn e natyrshme
drejt ndryshimit, duhet t heq dor nga nj mesjetarizm i till n publik, q shnjonte dshtimin
n luftn ndaj krimit dhe jo triumfin n betejn me t. Thellsia e mendimit e drejton shkrimtarin
drejt nj arsyetimi q e bri shoqrin t hiqte dor nga ekzekutimi npr sheshet e qyteteve pr
ta uar kryerjen e aktit n mjediset e veuara t burgjeve. Aq m tepr q ky dnim po merrte
gjithnj e m shum stilin e hakmarrjes sipas parimit sy pr sy, q vinte prej thellsis t shekujve,
ndrsa do t duhej q drejtsia t bazohej mbi ligjin dhe parimet pr ti shptuar instinktit apo
emocioneve njerzore. E tr situata q sjell Kamyja tregon se sa i vmendshm qe njeriu,
mendimtari dhe artisti brenda tij, prderisa e prballvendos historin dhe njeriun me njri-tjetri
143
Teksti kulturologjik
145
Objektiva.
N fund t tems msimore nxnsi t jet i aft:
T identifikoj veorit e tregimit shqiptar me elemente moderne.
T komentoj fragmentin e veprs duke u ndalur te:
a. kuptimi: - t dalloj elementet historike n tregim;
b. interpretimi - t bj lidhjen ndrmjet elementit historik, aktual dhe simbolik;
c. Gjuha dhe stili:
- t evidentoj elementet e prshkrimit, si baza e stilistit t autorit;
- t gjej dhe t analizoj figurat letrare nga ana gjuhsore dhe kuptimore;
- t shpjegoj prdorimin e figurs s epifanis;
- t bj dy prshkrime pr t njjtn tem (me elemente romantike dhe elemente moderne)
E. Koliqi (Kndvshtrim)
Han gjaku
1. Prania e krijimtaris s E. Koliqit n letrsi shqipe, ve vlerave estetike q shfaqi
personaliteti i tij krijues origjinal, mbetet nj dshmi e patjetrsueshme e nj vokacioni modern
q shqiptaren, si ngacmim i drejtprdrejt letrar, e kthen n universale duke thyer kufijt e viteve
e t dhjetvjearve. Kjo karakteristik universalizuese e perceptimeve dhe e mbresave, e
prjetimeve dhe e meditimeve, e realiteteve dhe e iluzioneve, i jep tregimit Han gjaku t Koliqit
bukurin dhe denjsin e krijimit q shtrihet prtej astit kur erdhi n jet si nj llav vullkanike
njerzore, me synim pr t prekur nj tjetr koh, nj tjetr hapsir, at q mbetet prgjithmon,
pavarsisht dits ose vitit, kur erdhi n ekzistenc. Stili i spikatur i Koliqit me nnshtresimet
kuptimore dhe origjinalitetin metaforik vazhdon t mbetet modern, pr shkak t zgjedhjes s nj
teme q e ka thelbin filozofik, prderisa kufijt mes kozmikes dhe njerzores shkrihen nga fuqia
deprtuese e fjals kjo sond e thellsis t pahulumtueshme t vetdijes njerzore. Fakti q
Koliqi duke marr shkas prej realiteteve njerzore q, edhe pse iu prkasin rrafsheve historike
dhe sociale, nuk e l fjaln e tij t humbas metaforiken e mendimit dhe simbolikn e ideve,
pohon rolin e pamuar t hapsirs s tij krijuese q e bri relievin e fjals shqipe t jet m i
shumllojt, m bashkkohor, m modern.
2. Nj cilsi e till e prozs s Koliqit q vazhdon t tinglloj si poezi, e dallon tregimin Han
gjaku si nj nga krijimet m prfaqsuese t letrsis son, ku simbolika shpalos nj aktualitet q
edhe pse daton fillimshekullin XX, vazhdon t jet edhe n shekullin XXI nj kah dramatik historik.
Kaprcimi nga mitologjikja te historikja, nga frika e astit te pasiguria e prhershme, nga zgjimi
i misterit t fjetur te pamundsia pr ta zgjidhur enigmn, e bn tregimin e Koliqit t jet nj prurje
origjinale e prroit t ndrgjegjes, si nj ngjizje spontane ku abstraksioni gjen rrugn e shfaqjes
146
Objektiva. N fund t tems msimore nxnsi t jet i aft:
T identifikoj rrfenjn si lloj i tregimit shqiptar me elemente moderne.
a. T evidentoj tri shtresat kuptimore t rrfenjs (novels);
b. T komentoj fragmentin e veprs duke u ndalur te:
- pasoja prfundimtare e veprimeve t personazhit;
- zgjidhja e dilems, q on te zgjidhja e konfliktit;
- vendosja e personazhit n kontekstin biblik dhe jetsor;
c. Gjuha dhe stili:
- t gjej dhe analizoj figurat stilistike,
- t shpjegoj mnyrn se si sht ndrtuar titullit i rrfimit,
- t zbuloj rolin e pyetjeve retorike n monologun e personazhit;
. t interpretoj konceptin e mkatit;
d. T zbuloj mesazhin e veprs.
Mitrush Kuteli - Kndvshtrim
1. Relievi i letrsis shqiptare fitoi nj nga lartsit e saj t paprsritshme me veprn tronditse
t Kutelit E madhe sht gjma e mkatit, ngaq mjeshtria e shkrimtarit dhe specifika vizionare
e artit t tij solln n drit nj vepr t denj pr letrsin e do vendi t qytetruar. Pikrisht se
Kuteli ngjizi nj vepr t till, ve t tjerash, dshmoi se gjuha shqipe dhe letrsia jon e kan
gjith potencialin q t fokusohen edhe n problemin m t mpreht t t gjitha kohrave, njeriu
dhe dashuria prball njri-tjetrit. Nj tem e till sht e vjetr sa bota, por Kuteli solli nj krijim t
paharrueshm ngaq deprtoi n misterin e amshuar t njeriut si krijes me Perndin si krijuesi
i tij q krkojn, gjejn dhe humbasin njri-tjetrin n vorbulln kaotike t njerzores q pandeh
se mund ti vidhet hyjnores apo ti arratiset asaj pr jet. Historia e dashuris s Tat Tanushit t
Bubutims q vjen si nj pergamen nga Iliria e dikurshme, nprmjet origjinalitetit t Kutelit
shkon te lexuesi prmes rrfenjs q e mbshtjell gjithka me mjegullnajn mitike t gjithkaje t
groposur ndr rrnojat e s shkuars q srish kumton edhe n kohn moderne se njeriu i krijuar
nga Perndia Dashuri, ngado q t shkoj e kudo q t vej, sdo t mundet dot kurr t jetoj
pa bukurin e mistert t dashuris. Nuk sht rastsi q ngjarjet kan pr dekor Ilirin, nuk sht
thjesht konvencion emri i Naomis, gruas nga Galileja, nuk sht gjithaq ve realitet artistik ajo
q krijoi Kuteli brenda hapsirs poetike-filozofike t novels E madhe sht gjma e mkatit.
Natyra universale e krijimtaris kuteliane e zgjedh Galilen pr shkak t misterit q krahina e
Judes pati n sjelljen e Shptimtarit Mesis, q mishron t vrtetn e prjetshme. Ksisoj
prvijimi biblik e bn prozn kuteliane t tinglloj e gjithkohshme pr arsye t mesazhit biblik si
kumt i prjetshm. sht interesante rrfimtaria e Kutelit q, edhe pse iu referohet koordinatave
t Dhiats s Vjetr e Dhiats s re, prozs i mungon fetarizmi q do tia zvoglonte ose do tia
tkurrte horizontin q vet tema prek si nj prsiatje dhe reflektim njerzor q krkon t deshifroj
enigmn ekzistencialiste n rendjen pas s vrtets t amshuar q ia mpreh njeriut shikimin pr
t deprtuar n thellsit e shpirtrores njerzore dhe t frymores hyjnore. Ksisoj Kuteli e ngriti
fjaln shqipe n lartsit danteske prmes historis tronditse t Tat Tanushit t Bubutims. Ai
e zgjeroi horizontin e saj q sa qielli si prjetsi dhe toka si njerzi t kryqzoheshin me njritjetrin pr ti dhn vlera t reja dialogut mes tyre. Pr m tepr nuk duket q e rastsishme q
Kuteli t mos ket ndier qoft dhe intuitivisht ngjashmrin mes Galiles dhe liqenit t saj me
Poradecin dhe liqenin e tij q ishte trazuesi i ides dhe i prftesave kuteliane si nj gjurm e
pashlyer q nuk e fshin dot askush. Kjo proz nuk do t prcillte karakterin e saj polivalent nse
148
3. Dilema njerzore e personazhit t Tat Tanushit i jep prozs kuteliane mendsin moderne
t pakohs n t ciln njeriu i do epoke sht prballur me mkatin, teksa i duhet t kuptoj q
me fuqin e tij vetjake sia del dot mban nnshtrimit t tij, ndaj i duhet t rikthehet te Krijuesi,
Perndia e Universit, q hiri si mshir e pamerituar hyjnore ta fal krijesn, ta rindrtoj dialogun
me t, duke ia hapur udhn e prjetsis. Kuteli, me mnyrn e vet pr t sonduar n thellsit e
ides, i jep veprs nj kndvshtrim kozmik, sepse nuk e kundron njeriun si nj kokrriz rre q
endet andej-kndej pa i rn ndrmend askujt pr t. Zgjedhja e nj historie sa biblike aq edhe
historike, ku besimi dhe thirrja hyjnore kryqzohet me Ilirin dhe Galilen e Kombeve (prej nga
shrbesa e Jezus Krisht- Mesis do ti jepte njerzimit kuptimin e vrtet t Perndis- At) e bn
rrfimin q ti prshtatet do rrethane ose individualiteti njerzor, ngaq interpretimi universal e
ka peshn t deprtoj n do epok, shoqri, individ. Ksisoj, edhe pse tematika biblike mund
ta kishte fetarizuar letrsin e Kutelit, ka ndodhur dika e hatashme pr shkak t talentit t tij,
e vrteta e amshuar, e vrteta njerzore, e vrteta artistike jan br nj. Fal origjinalitetit t
shkrimtarit q e bn mendimtarin t thellohet n t kuptuarit e Tat Tanushit, letrsia jon ka n
trashgimin e saj nj thesar, q sa m tepr koha do t rrjedh, aq m i vyer do t jet. Monologu
i personazhit, dilema dhe konflikti brenda tij, e prjetshmja dhe e prkohshmja, simbolika biblike
si mundsi gjithkohore, dashuria si projeksion qiellor dhe vdekja si fatalitet i pashmangshm, e
misterta dhe historikja n shkrirjen e tyre me njra-tjetrn, e bjn noveln ti flas do kohe, do
njeriu, do shoqrie, sepse ngjarja e saj e ka zanafilln te rnia e Adamit nga Edeni, ndaj figura
e paharrueshme tragjike e Tat Tanushit identifikon individin n krkimin e tij t pareshtur drejt
prmbushjes. Kjo vepr sjell n letrsin shqiptare thellsi t tilla t krahasueshme me Rrfimet
e Shn Angustinit apo me Mendimet e Blez Paskalit duke e modeluar universin kutelian n
dy rrafshe q ngjajn larg njri-tjetrit, si mund t prmendim mjegullimin qiellor me qartsin
njerzore. Mes tyre ka zn vend mkati. Zakonisht kjo fjal perceptohet si kryerja e nj akti t
150
T identifikoj llojin e romanit t realizmit magjik.
a. T evidentoj temn e vetmis n roman, si veori e realizmit magjik;
152
Nasi Lera
2. Gjinia rrfimtare hipertekstuale mund t na edukoj me ndenjn e liris... Tregimet tashm t shkruara
na msojn edhe t vdesim. Besoj se ky edukim me kuptimin e Fatit dhe t Vdekjes sht nj nga funksionet
e para t letrsis.
Umberto Eko
3. Nxehtsia, shijet, muzika, t gjitha nuancat e perceptimet shprehen natyrshm dhe pa buj, por edhe
fantazia merr frym me t njjtn liri, duke u hedhur drejt t jashtzakonshmes. Kur lexojm Njqind vjet
vetmi jemi t sigurt se me kto fjal, me kt hir dhe ritm, kto tregime mund t bheshin t besueshme,
bindse, t mahnitshme.
156
158
Fan Noli
Drithijet noliane
- Pr shumknd Fan Noli hyri n historin ton kombtare si intelektuali poliedrik q kontribuoi
nprmjet fjals s tij n nj mori rrjedhash krijuese. Ve trashgimis letrare, Noli ishte nj libr
i hapur pr cilindo q diti t lexonte n jetn e tij vetjake mnyrn se si ai dhe jeta u prleshn
me njri-tjetrin, duke treguar se thell gjigantit Noli gjallonte njeriu Noli. Nxnsit duhen nxitur t
krkojn npr udhtimin e Nolit stacionet ku zhgnjimi dhe shpresa, besimi dhe pikllimi, fuqia
dhe rrzimi, luhatjet dhe vendosmria dshmojn karakterin e ndrlikuar t krijuesit, q vinte nga
diaspora me nj mision t madh se si t bnte dika, duke dhn gjithka pr Shqiprin. Ata
mund t evidentojn pasurin e drithijes noliane prmes nj kuvendi ku t rrihen idet e tyre
sipas grupimeve q ata vet paraplqejn t zgjedhin.
Album poetik
- Nuk qe rastsi q vllimi poetik i Nolit u pagzua me titullin Album. Nisur nga ky fakt,
nxnsit mund t sjellin nj kolazh poetik nga krijimtaria e tij prmes recitimit, pr ti dhn rastin
fjals s Nolit t kthehet n fotografi, n nj imazh q fiksohet n albumin e kujtess pr t mbetur
atje prgjithmon. Ritmi q ka poezia noliane dhe mesazhi q ajo prcjell e bjn kt kolazh nj
prezantim sa konkret, aq edhe simbolik pr tu skalitur n albumin e fjals shqipe.
Teatri nolian
- Edhe pse Noli shkroi vetm nj dram Israelit e filistin, trheqja ndaj drams jo vetm si
gjini letrare, por mbi t gjitha si nj hapsir ku mendimi vjen e zbulohet nprmjet prshkrimit
160
163
T identifikoj veorit e drams realiste (epike) t shek. XX.
a. t evidentoj veori t teatrit epik;
b. t komentoj fragmentin e drams duke u ndalur te:
- tema politike dhe aktualizimi i saj,
- veorit e dialogut t personazheve;
- t folurit retorik nn petkun e hipokrizis;
- mesazhi aktual i veprs;
c. t vzhgoj pikturn me temn e lufts dhe ta komentoj at.
Kndvshtrim
1. Njri nga dramaturgt m t njohur t shekullit t XX, Bertold Brehti, pati ndikim t veant
n teatrin e kohs, jo vetm me fuqin poetike t krijimtaris s tij apo me spikatjen si drejtues
teatri, por m s shumti ai solli kontributin e tij n teatrin epik, nj form origjinale, ku prmes
konceptit se teatri sht nj forum idesh politike, nj estetik kritike e dialektiks materialiste, e
pasuroi m tej artin dramatik. Kjo prurje e bn moderne trashgimin brehtiane edhe pse ai nuk
synoi ta rrnonte traditn dramaturgjike si nj institucion artistik, por tentoi ta bnte m popullor
teatrin me an t realizmit modernist si ngjyrim i ri kulturor q e pasuroi dramn me kontraste
t prgjithshme psikologjike. Mendimi kritik teatror e prcakton trashgimin e Brehtit si teatri
i eksperimentimit kolektiv, q ndryshon rrnjsisht nga teatri si shfaqje ose si prvoj. Fokusi i
dramaturgut u b ideja se teatri epik n vend q ta onte spektatorin drejt identifikimit emocional
me personazhet, duhej ta nxiste at prmes qndrimit kritik t bnte vetreflektimin q, n mnyr
t natyrshme, do ta onte drejt katarsisit. N kt mnyr teatri brehtian u kthye n teatrin e ideve
apo t mesazheve q vinin nga msimet e jets. Duke pasur kt koncept pr dramn, ai shkroi
m 1941 pjesn dramatike Arturo Ui, q vuri n qendr figurn m njerzore t shekullit,
Adolf Hitlerin. Arkitektura q zgjodhi pr t shpalosur idet e tij prfshin ikagon, si qendra e
gangsterizmit amerikan t viteve 30-t t shekullit XX, pr t nnkuptuar at q ndodhi nga djegia
e Rajhstagut Parlamentit gjerman m 1933, deri m 1938, kur Hitleri aneksoi Austrin. Mnyra
e trthort pr ta pasqyruar realitetin kur nazizmi po merrte revanshin e frikshm t nj murtaje
q do t shfaroste jetn, i jep drams gjithkohsin q kan veprat universale. Pr ta sjell t
vrtetn historike n dram si t vrtet artistike, Brehti e identifikon nazizmin si filozofi politike
dhe realitet historik me prfaqsimin e Arturo Uis dhe bands s tij t gangsterve, q kan
vetm nj arm pr t arritur ambicien e pushtetit, egrsin dhe dhunn, gjuhn me t ciln
do t gjunjzoj pas ikagos dhe qytetin Cicero pr ta rreshtuar at n kazermn e frikshme t
nisms s Uris. Ngjarja, personazhet, dinamika psikologjike, tektonika ideore n ndrthurjet
tipike brehtiane e sjellin qartazi dramn si dshmi t teatrit epik, ku forca e vrtet jan idet
q prplasen nga gojtaria e Uis q mbjell kudo frik, tmerr, nnshtrim, dorzim, gjakderdhje,
pabesi si shtyllat e ngrehins s pushtetit t marr me dhun, me kundrmimin e kolers q po
merr dhen, q gjen figurn e nj gruaje t revoltohet e t klith, paka se breshria e mitralozit
do ta rrzoj prtok, ndrsa tregon me gisht Arturo Uin dhe bandn e tij.
2. Drama e ndrton hapsirn e saj brenda fokusit politik, duke aktualizuar situatn jo vetm
si referenc ndaj smundjes s nazizmit q po infektonte prmes terrorit gjith Gjermanin
dhe m pas krejt Evropn, por edhe si nj reflektim mbi kt dukuri njerzore q, po t ishte
ndaluar me koh, nuk do t kishte rrzuar nj qytetrim t tr si ai evropian. Veorit e dialogut
164
165
Objektiva. N fund t tems msimore nxnsi t jet i aft:
T identifikoj veorit e drams absurde.
a. T komentoj fragmentin duke u ndalur te:
- koha dhe vendi q nuk ndryshojn;
- absurditeti i pritjes;
- raportet: e shkuara, e tashmja, e ardhmja;
- subjekti dhe personazhet absurde;
b. t krahasoj elementet e drams s absurdit me dramn tradicionale.
Kndvshtrim
1. Trashgimia e S. Beketit me origjinalitetin e saj nuk mund t kundrohet prvese n
rrjedhn e letrsis s shekullit XX q prmbysi modelet letrare t s shkuars pr t zgjuar
vmendjen estetike t lexuesit nprmjet eksperimentit t fjals q rrzoi do lloj muri q e
pengonte shprthimin e saj. Nj filozofi e till krijuese, q rndom quhet modernizm, dallohet pr
braktisjen q iu bn strukturave tradicionale duke i zvendsuar me struktura t reja konceptuale.
Pr modernizmin, pjes e t cilit ishte edhe Beketi, koha dhe logjika e vazhdueshmris nuk
ishte aq e rndsishme sa ta mbyste krijimin, madje fundi ose prfundimi i veprs letrare kishte
nj mbyllje t hapur, t ciln do lexues e prmbyllte n prputhje me shijet dhe qndrimet
vetjake. Kjo logjik krijuese shkoi deri aty sa nj vepr letrare ia dilte pr mrekulli t mos kishte
far mbyllje. Beketi eci prgjat ktij shtrati n krijimtarin e tij duke sjell nj kuptim t ri t kohs
dhe t hapsirs n galaktikn e tij. Realiteti kohor n t ciln Beketi jetoi, harku kohor prej 1906
deri n 1989-n, sidomos mesi i shekullit XX, la gjurmt e tij mbi vetdijen artistike t shkrimtarit,
duke hapur nj tjetr horizont para tij q t shihte brenda ndryshimit t jets frymn paralitike t
njeriut modern, q sheh se ndrra e jets sht shkatrruar dhe atij nuk i mbetet tjetr gj vese
t zhytet e t humbas n nj tallazitje t prhershme t karakterit q e ka humbur toruan dhe
sdi t bj me jetn e tij. Analitika estetike beketiane nuk sht e interesuar pr linearitetin e
fatit njerzor, por n zbulimin e karaktereve brenda nj kohe t pakoh, ku asti nnkupton jetn
dhe jeta simbolizon momentin. Nj mendsi e till i dha formatin e teatrit absurd trashgimis s
Beketit ku e njohura e panjohura kthehet lehtazi n t panjohur t njohur, n t ciln gjithka sht
kalimtare, kundrti q sdel dot kurr nga vetvetja, ngaq rasti ia ka zn vendin qllimit dhe e
pakuptueshmja as q merr mundimin t bj qoft edhe nj hap t vetm drejt kuptimit. Sipas
Beketit kaosi dhe absurdi jan themeli mbi t cilin lviz jeta njerzore q sht aq e pakuptimt
sa nuk ia vlen t merresh me t dhe t besosh n vlerat e saj. Nj sens i till mohimi shkon deri
n pikn q atij nuk i interesonte se me probleme ballafaqohej bota, ngaq ai e kishte humbur
interesin pr t. Madje, si nj format intelektual ku qytetrimi italian, francez dhe gjerman kishte
luajtur nj rol parsor n sendrtimin e filozofis s tij, nn presionin e nj kohe q lngonte
brenda do individi, Beketi e modeloi qndrimin vetjak ndaj realitetit prmes thnies latine ubi
nihil vales, ibi nihil velis, q nnkupton, mos investo shpresn dhe dshirn n nj fushbetej
ku nuk ke fuqi tia dalsh mban. Nj prfundim i till risjell prmasn e pakuptimsis n
koordinatat: koh dhe hapsir, brenda t cilave njeriu sht subjekti dhe objekti absurd. Teksa
prshkon nj val t till, Beketi e sendrton iden vetjake duke ngatrruar kohn kur dika ka
ndodhur me kohn ku gjrat zhvillohen, pr t ardhur te ideja se historia sht duke ndodhur,
166
Kureshti beketiane
E dini se Vaclav Havel publikisht sht shprehur se i sht borxhli shembullit t Beketit?
E dini se kompozitor t njohur t shekullit XX, si Luiano Berio, Gyrgy Kurtag, Morton
Feldman, Pascal Dusapin, Scot Fields, Philip Glass, Roman Haubin stock - Romati, Heinz
Holliger krijuan muzik t mbshtetur n tekstet e Beketit?
E dini se Sartri e lavdroi Beketin pr zbulesn mbi absurdin?
E dini se ura Samuel Beket n Dublin sht projektuar nga nj arkitekt spanjoll q
dizajnoi urn Xhejm Xhojs, n Santiago Cala Trava?
E dini se monografia e par e Beketit iu kushtua Prustit?
E dini se dshira e Beketit pr t studiuar n Shkolln Kinematografike t Mosks q e
drejtonte Sergei Eisenshtein mbeti ndrr e parealizuar?
169
Tema: Koment fragment nga drama Pamje nga ura (A. Miler)
Objektiva. N fund t tems msimore nxnsi t jet i aft:
T identifikoj veorit e drams sociale n shek. XX.
a. t analizoj strukturn e drams dhe konfliktin e dyfisht;
b. t komentoj fragmentin duke u ndalur te:
- tema kryesore e biseds n kt sken (tema e emigracionit);
- gjuha e personazheve dhe didaskalit
c. t mbledh t dhna pr historit e emigrantve dhe ti prezantoj ato.
Kndvshtrim
1. Personaliteti krijues i A. Milerit e plotson m tej mozaikun e drams s shekullit XX q,
pas Brehtit, me dramn e tij realiste (epike) kalon n dramn absurde t Beketit pr t mbrritur
te drama sociale, si nj shteg ku ngrihen pyetje q ngulmojn me do kusht t ken nj prgjigje.
Prmasat e tij dshmohen n veprn q la, e cila me gjith universalitetin e spikatur q ndikoi mbi
njerzimin pr ta emancipuar at, nuk arriti t kurorzohej me mimin Nobel. Mes vlersimeve
q i jan br pr kontributin n dramn sociale si dram njerzore, do veuar ai q tha Nikolas
Hytner, drejtori i Teatrit Mbretror Kombtar: Artur Mileri ishte titani i madh i fundit i skens
amerikane. Ai solli n teatrin anglez nj nxitje poetike dhe nj kthes tragjike q mungonte q nga
epoka elisabetiane. Nuk kam pik dyshimi se ... Pamje nga ura do t qndroj gjithmon prkrah
kryeveprave t Ibsenit, Shekspirit dhe Sofokliut. N morin e fakteve q lidhen me jetn dhe me
krijimin e veprs s tij, Mileri dallon pr guximin njerzor pr tu vendosur n ann e viktimave
t jets. Ndjeshmria q pati ndaj amerikanve t zakonshm, njerzve t rndomt, pr t cilt
askush nuk shqetsohej, e oi sistemin e tij letrar n fushn e dramaturgjis drejt prballjes me t
keqen, sido q t quhej ajo. Vzhgues i kujdesshm i drams njerzore amerikane, synoi ti bnte
autopsin kalbzimit dhe vdekjes s vlerave morale, pr t cilat prmes nj konceptimi trondits
prcolli qndrimin e tij me an t dialogut t mpreht. Mendjekthjellt pr tematikn q zgjedh,
plotsisht i lir ta oj deri n fund iden q e ngacmon, i ndershm me vetveten dhe shoqrin,
arriti t kthehej n nj legjend t gjall, si nj z i paprsritshm i teatrit amerikan t shekullit
XX. Nj profil i till la pas nj univers kulturor q e kaprcen 60-vjetorin fizik t trashgimis s tij,
pr t vazhduar srish udhtimin e s vrtets q krijoi ngaq ai la testamentin m t bukur q
njeriu mund t lr, prmasat e njeriut t madh dhe t amerikanit t vrtet, me an t t cilave
preku trashgimin dramaturgjike amerikane prmes njerzores q u b zri i tij i vrtet, pr
ta dgjuar kushdo e pr t ndryshuar dika. Figura madhore e Milerit do t ishte gjysmake nse
do ti mungonte fuqia e shpress dhe e ndrrs, paka se ankthet dhe makthet do t mbeteshin
gjithmon brenda dramave t tij. Madhshtia e tij shfaqet ve t tjerave, n njohjen e karakterit
njerzor q, jo rrall, nn shtypjen dhe presionin e jets moderne, e shkatrron dhe e tjetrson
njeriun e zakonshm, njeriun e vogl n betej me prditshmrin e tij.
2. Ndrsa realiteti amerikan e ngacmoi Milerin pr ti dhn shtysn letrare ideve t tij
shoqrore, drama Pamje nga ura ka nj struktur shum interesante. N t dallohen disa
drama q, duke bashkvepruar me njra-tjetrn, e kthejn nj fakt njerzor familjar n nj tablo
dramatike epokale. Emigracioni i paligjshm, familja dhe dilema njerzore ndrthuren pr t
krijuar dramn e madhe, at q e kaprcen t veantn, vetjaken, personalen pr ti dhen jet nj
drame t gjithkohshme q i kaprcen kufijt gjeografik duke u br drama universale e njeriut
n krkim t nj jete tjetr, t nj jete m t mir, t nj jete m t lir, t nj jete m njerzore.
170
Metaforika e Pashkut
- Vepra q trashguam nga Anton Pashku sht ndr m t thellat n letrsin mbarkombtare.
Ajo arriti t ishte zri i koh q zgjodhi metaforikn si mundsi pr ta br t bukurn poezi.
Origjinaliteti i Pashkut shfaqet n t gjith hapsirn q ai krijoi duke dshmuar se shqipja qenkej
173
174
Klasa ____________
179
180
183
184
185
186