07-Aug 2005 Hindi PDF

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 16

vxLr&2005

o"kZ&2

ekfld
k&,&vey** y[ku
R.N.I.^^'kq
No.vUPBIL/2004/13526
Postal Regd No-SSP/LW/NP-75/2005-07

vad 2

ekg vxLr 2005 y[ku

uwj&,&fgnk;r Q+km.Ms'ku dh
fgUnh] mnwZ ekfld if=dk

'kqvk&,&vey
^^y[ku**
laj{kd
ekSykuk lS- dYcs tokn ud+oh lkfgc

lEiknd
lS- eqLrQ+k gqlSu ud+oh ^vlhQ+* tk;lh

mi&lEiknd
gSnj vyh
dk;Z d kfj.kh cks M Z
ksQslj lS- gqlSu dekyqhu vdcj] eq0 j0 vkfcn]
lS;n lehmy glu olhe] 'kchc vdcj ud+oh
okf"kZd & 200 #

feyus dk irk

d+her & 20 #

uwj&,&fgnk;r Q+km.Ms'ku
bekeckM+k gt+jr x+qQ+jkuevkc ekSykuk dYcs gqlSu jksM
pkSd y[ku & 3 m-iz- Hkkjr Qksu u0 0522&2252230
lS- dYcs tokn fizUVj] ifCy'kj vkSj izksijbVj us ekfld 'kqvk&,&vey mnwZ] fgUnh fut+keh vkQ+lsV izsl foDVksfj;k LVhV y[ku ls Niokdj vkfQ+l
uwj&,&fgnk;r Q+km.Ms'ku bekeckM+k x+qQ+jkuevkc ekSykuk dYcs gqlSu jksM y[ku&3 ls izdkf'kr fd;kA

vxLr&2005

ekfld ^^'kqvk&,&vey** y[ku

Q+sgfjLrs et+kehu
u0

et+ewu

ys [ kd

ist u0

1& gt+jr beke gqlSu vySfgLlyke


vk;rqYykg lSf;n eqgEen gqlSu rckrckbZ rkck ljkg

2& ckjgosa beke gt+jrs egnh vkf[k+#T+t+ek v0


vk;rqYykg bczkghe vehuh en~nft+Yygw

3& iSx+Ecjs oQ+k gt+jrs vCckl v0 vkSj -----------------------------ekSykuk vyh gluSu utQh lkgc
10
4& dk,ukr esa 'kknh djus dk nLrwj
gqTtrqy bLyke gqlSu vUlkfj;ku
12
5& eq[; lekpkj
bnkjk
15 jlwy ckjxkgs [+kqnk esa nqvk djrs Fks ^^,s vYykg! eSa ml csVs ls rsjh
iukg pkgrk gw tks fd rsjk Qjekcjnkj gksus ds ctk, eq> ij gqDe
pyk,] ml eky ls Hkh rsjh iukg pkgrk gw tks Qk;nk fn;s cx+Sj cckZn
gks tk,] ml vkSjr ls Hkh rsjh iukg pkgrk gw tks oD+r ls igys viuh
fgekd+r vkSj cn ,[k+ykd+h dh otg ls cw<+k dj ns vkSj eDdkj nksLr ls
Hkh rsjh iukg pkgrk gwA**

tks 'k[+l x+yr [+okfg'kksa dks NksM+ ns og vkt+kn gSA bekes vyh v0
ykyp rqEgsa x+qyke u cuk ys tcfd [+kqnk us rqEgsa vkt+kn iSnk fd;k gSA
bekes vyh v0

vxLr&2005

ekfld ^^'kqvk&,&vey** y[ku

beke gqlSu vySfgLlyke


vk;rqYykg lSf;n eqgEen gqlSu rckrckbZ rkck ljkg
eqrjfte % tukc vlj ud+oh tk;lh

foyknr % 3 'kkcku 4 fgtjh


'kgknr % 10 eksgjZe 61 fgtjh
vyh v0 vkSj Qkfrek l0 ds nwljs
lkgct+kns lSf;nq''kksgnk gt+jr beke gqlSu
v0 4 fgtjh esa iSnk gq, vkSj gt+jr beke
glus eqtrck v0 dh 'kgknr ds ckn gqDes
bykgh vkSj vius HkkbZ dh ofl;r ds eqrkfcd+
beke eqd+jjZ gq,A bj'kkn ist&176 gt+jr beke
gqlSu v0 nl lky dh eqn~nr rd beke jgs
vkSj eqn~nrs beker ds vk[k+jh N% ekg vkius
[kyhQ&,&oD+r eqvkfo;k ds tkSjks flre dh
otg ls bfUrgkbZ bZt+k jlkuh ds vkye esa
xqt+kjsA bu ckrksa dh lcls igyh otg rks ;g
Fkh fd et+gc ds mlwy o t+okfcr dh d+nzsa
fcydqy ikeky gks x;ha FkhaA vkSj gqdwers cuh
meS;k dks iwjk bD+rsnkj vkSj rkd+r gkfly gks
x;h FkhA nwljs ;g fd eqvkfo;k vkSj mlds
ennxkjksa us vgyscSrs vrgkj vkSj muds 'khvksa
dks ils iq'r Mky fn;k Fkk] vkSj bl rjg og
gt+jr vyh v0 vkSj muds vQ+jkns [k+kunku
dk uke o fu'kku feVk nsuk pkgrs FksA bldh
lcls cM+h otg ;g Fkh fd eqvkfo;k vius ml
csVs ;t+hn dh f[k+ykQr ds fy, jkg geokj
djuk pkgrk Fkk ftldh cnfdjnkjh dh otg
ls eqlyekuksa dh ,d cM+h rknkn mlds f[k+ykQ
FkhA cgjgky] bl et+kger dks jksdus ds fy,
eqvkfo;k us l[+r r'kn~nnq vkest+ joS;k bf[+r;kj
fd;k vkSj gt+jr beke gqlSu v0 dks mu
fnuksa eqvkfo;k vkSj mlds ennxkjksa dh rjQ
ls l[+r rdyhQsa >syus vkSj fnekx+h my>u

uht+ :gkuh rdyhQ ls t+cjnLrh nkspkj jgus


ij etcwj fd;k x;kA ;gk rd fd 60 fgtjh
esa eqvkfo;k dk bUrsd+ky gks x;k] vkSj mlds
csVs ;t+hn us mldh txg laHkky yhA
bj'kkn ist&182

gqly
w s cSvr vjc dk ,d iqjkuk nLrwj Fkk
tks ckn'kkgr vkSj gqdwer tSls vge mewj esa
ryc dh tkrh FkhA ftlesa fjvk;k vkSj [k+kl
rkSj ls voke ds vUnj ekStwn e'kgwj 'k[k+fl;rsa
brkvr ds rkSj ij viuk gkFk gkfdes oD+r ;k
'kgt+kns ds gkFk esa nsrh FkhaA og yksx ;g
eqvkgnk djrs Fks fd og gqdwer ds oQknkj
jgsaxsA vkSj bl rjg og gqdwer ds dke esa
viuh fgek;r t+kfgj djrs FksA brkvr ds
eqvkgns ds ckn mldh f[k+ykQot+hZ dks gqDes
mnwyh rlOoqj fd;k tkrk Fkk vkSj ljdkjh rkSj
ij fdlh eqvkgns ij nL[k+r djds mls rksM+
nsus dh rjg mls ,d tqeZ rlOoqj fd;k tkrk
FkkA iSx+Ecjs bLyke dh rjQ ls is'k dh x;h
felky ds eqrkfcd+ yksx blh eqvkgn&,&brkvr
dks ckot+u vkSj ckod+vr le>rs Fks tks fdlh
ncko ds rgr ugha cfYd vkt+knkuk rkSj ij
fd;k tkrk FkkA
eqvkfo;k us ml nkSj dh e'kgwj 'k[k+fl;rksa
ls dgk fd ;t+hn dh cSvr dj ysa ysfdu
viuh ;g nj[+okLr beke gqlSu v0 ij
eqlYyr ugha dhA eukfd+c bCus 'kgj vk'kksc ftYn
pkj ist&88 viuh vk[k+jh ofl;r esa eqvkfo;k

vxLr&2005

ekfld ^^'kqvk&,&vey** y[ku

us ;t+hn ls dgk Fkk fd vxj gqlSu v0 cSvr


djus ls bUdkj dj nsa rks og ml ij [k+keks'k
jgs vkSj ekeys dks ut+j vUnkt+ dj ns D;ksafd
og mu urk,t ls ck[k+cj Fkk tks cSvr ds fy,
ncko Mkyus dh lwjr esa is'k vk ldrs FksA
ysfdu viuh vukfu;r vkSj ukvkfd+cr vUns'kh
dh otg ls ;t+hn us vius cki dh bl ulhgr
dks ut+j vUnkt+ dj fn;k vkSj vius cki ds
bUrsd+ky ds ckn gkfdes enhuk ds uke ;g
Qjeku Hkstk fd og gqlSu v0 ls ;k rks
mldh cSvr ys ;k mudk lj nfe'd+ Hkst
nsAeukfd+c bCus 'kgj vk'kksc ftYn pkj ist&88
enhus ds xouZj dh rjQ ls beke gqlSu
v0 dks bl eqrkycs ls eqRryk fd;s tkus ds
ckn vki us bl ij x+kSj djus ds fy, eksgyr
ekxh vkSj 'kc ds insZ esa vius vQ+jkns [k+kunku
ds lkFk eDdk dh rjQ jokuk gks x;s vkSj
[kkuk dkck esa iukg yh] tks bLyke esa 'kjvh
rkSj ls lykerh vkSj iukg dk ejdt+ gSA ;g
okds+vk ekgs jtc 60 fgtjh ds vokf[k+j vkSj
'kkcku dh bCrsnk esa is'k vk;kA rd+jhcu pkj
ekg rd beke gqlSu v0 eDdk eqdjjZek esa
iukgxqth+ a jgs vkSj ;g [k+cj iwjh bLykeh nqfu;k
esa QSy x;hA ,d rjQ rks tks yksx gqdwers
eqvkfo;k dh lf[+r;ksa ls vkftt+ vk pqds Fks
vkSj ;t+hn ds eluns f[k+ykQr ij cSBus ls
et+hn xS+j eqrebu Fks] mUgksaus gt+jr beke
gqlSu v0 dks [kqrwr fy[kdj muls viuh
gennhZ dk bT+gkj fd;kA nwljh rjQ bjkd+
vkSj fcy[kq+lwl dwQk ds eqlyekuksa dh rjQ ls
[kqrwr dk flyflyk 'kq# gks x;k fd gt+jr
beke gqlSu v0 bjkd+ tkdj ogk ds voke
dh d+;knr laHkkysa rkfd tq+Ye o ft+;knrh ij

d+kcw ikus ds fy, lQ vkjkbZ 'kq# dh tk ldsA


;g lwjrs gky fQrjh rkSj ls ;t+hn ds fy,
[k+rjukd FkhA eDdk eqdjjZek esa gt+jr beke
gqlSu v0 dk d+;ke ml oD+r rd tkjh jgk
tc rd fd gt dk og t+ekuk ugha vk x;k
ftl ekSd+s ij reke nqfu;k ds eqlyeku fxjksgh
'kDy esa ,gdkes gt dh vnk;xh ds fy;s
eDdk eqdjjZek esa me.M vkrs gSaA blh chp
beke gqlSu v0 dks ;g ekywe gqvk fd ;t+hn
ds dqN iSjks gkft;ksa dh 'kDy esa ,gjke ds
e[+ll
w fyckl esa gfFk;kj Nqikdj gt ds nkSjku
beke gqlSu v0 dks d+Ry djus ds fy, eDdk
eqdjjZek esa nkf[ky gks x;s gSaAbj'kkn ist&201
gt+jr beke gqluS v0 us gt ds vjdku
dks eq[+rlj djds eDdk NksM+ nsus dk QSlyk
fd;kA bl nkSjku eqlyekuksa dh cM+h rknkn ls
f[k+rkc djrs gq, vkius dgk fd og eDdk
NksM+dj bjkd+ ds fy;s jokuk gks jgs gSaA eukfd+c
bCus 'kgj vk'kksc ftYn pkj ist&89 bl eq[+rlj
rd+jhj esa vkius bl ckr dk Hkh bt+gkj fd;k
fd mUgsa 'kghn dj fn;k tk;sxk fygkt+k
eqlyekuksa dks pkfg, fd og muds ed+ln ds
gqlwy esa mudh enn djsa vkSj [kqnk dh jkg esa
viuh tkus d+qckZu djsaA nwljs fnu vki vius
vQ+jkns [k+kunku vkSj vius lkfFk;ksa ds ,d
fxjksg ds lkFk bjkd+ dh rjQ dwp dj x;sA
beke gqlSu v0 us ;g bjknk dj fy;k Fkk fd
og ;t+hn ds gkFk ij cSvr ugha djsaxsA vkSj
bl ckr ls c[kwch okfd+Q Fks fd mUgsa d+Ry dj
fn;k tk;sxkA vki bl ckr ls ck[k+cj Fks fd
cuh meS;k dh QkSth rkd+r ds eqd+kcys esa
mudh ekSr ukxqt+hj gS] ftls ckt+ fQjd+ksa dh
cnfdjnkjh] muesa :gkuh rkd+r dh deh vkSj

vxLr&2005

ekfld ^^'kqvk&,&vey** y[ku

[+kqn ,reknh ds Qqd+nku ds ckfvl voke vkSj


[k+kl rkSj ls bjkd+ ds eqlyekuksa dh fgek;r
gkfly FkhA eDds ds ckt+ eqerkt+ vQ+jkn
beke gqlSu v0 ds ln~ns jkg gq, vkSj mUgsa
muds bjkns ds is'ks ut+j vkus okys [k+rjs ls
vkxkg fd;kA ysfdu vki us tokc esa dgk fd
mUgksaus csvr djus vkSj ,d x+Sj eqfUlQ vkSj
t+kfye o tkfcj gqdwer dh fgek;r djus ls
bUdkj dj fn;k gSA vkius et+hn Qjek;k fd
mUgsa bl ckr dk bYe gS fd vxj og eqM+s ;k
okil gq, rks mUgsa d+Ry dj fn;k tk;sxkA
bj'kkn ist&201 mUgsa [k+kuk&,&[+kn
q k ds ,grsjke
esa eDdk NksM+ nsuk gksxkA vkSj viuh [kwjst+h ls
[k+kuk&,&dkck dh gqjer dks ikeky ugha gksus
fn;k tk;sxkA dwQs dh jkg esa vkSj 'kgj ls
pUn fnuksa dh elkQr ds Qklys ij vkidks
;g [k+cj feyh fd dwQs esa ;t+hn ds ,ts.V us
vkids ,yph gt+jr eqfLye fcu vd+hy vkSj
dwQs esa vkids ,d eqd+rnj fgek;rh dks d+Rd
dj fn;k gS vkSj muds iSjksa esa jLlh tdM+dj
dwQs dh xfy;ksa esa mudh r'kghj dh tk jgh
gSA bj'kkn ist&204 'kgj vkSj mlds vrjkQ esa
l[+r igjk fcBk fn;k x;k gSA vkSj nq'eu ds
vufxur QkSth beke gqluS v0 dk bfUrt+kj
dj jgs gSAa vkids lkeus blds flok; dksbZ vkSj
jkLrk u Fkk fd vki vkxs c<+as vkSj viuh ekSr dks
xys yxk ysAa pqukups beke us vkxs c<+dj 'kghn
gks tkus ds vius bjkns dk iqjt+kjs bt+gkj fd;k
vkSj viuk lQj tkjh j[kkA bj'kkn ist&205
dwQk ls rd+jhcu lRrj fdyksehVj ds
Qklys ij okds+v dcZyk ds jsfxLrku esa gt+jr
beke gqlSu v0 vkSj muds vlgkc dks ;t+hn
dh QkSt+ksa us ?ksj fy;kA ;g yksx vkB fnuksa rd

bl ed+ke ij Bgjs jgs ftlds nkSjku ?ksjk rax


gks x;k vkSj nq'eu dh QkSt+ksa dh rknkn c<+rh
jghA vkf[k+j esa gt+jr beke gqlSu v0 muds
vgys gje vkSj muds pUn lkfFk;ksa dks rhl
gt+kj flikfg;ksa dh QkSt us ujx+s esa ys fy;kA
eukfd+c bCus 'kgj vk'kksc ftYn pkj ist&98 bu
fnuksa esa gt+jr beke gqlSu v0 us viuh
ikst+h'ku eqLrgde dh vkSj vius vlgkc dk
vk[k+jh bUrs[k+kc fd;kA 'kc esa vki us vius
vLgkc dks tek fd;k vkSj ,d eq[+rlj rd+jhj
ds nkSjku vkius dgk fd gesa ekSr vkSj flQZ
ekSr dk leuk gSA vkius et+hn dgk fd tgk
rd nq'eu dk rkYyqd+ gS mls flQZ ge yksxksa
ls eryc gSA ge rqe ij ls viuh cSvr mBk;s
ysrs gSa fygkt+k rqe esa ls tks Hkh tkuk pkgs jkr
ds vUksjs esa Qjkj gksdj viuh tku cpk ldrk
gSA blds ckn vkius gqDe fn;k fd fpjkx+ xqy
dj fn;k tk;sA bl ekSd+s ij vkids og cgqr
ls lkFkh tks flQZ vius eQkn dh [k+kfrj
vkids lkFk gks fy;s Fks] ogk ls eqUrf'kj gks x;s]
flok; mu eqBB~ hHkj gd+ ilUnks]a beke ds rd+jhcu
pkfyl d+jhch lkfFk;ksa vkSj cuh gkf'ke ds dqN
vQ+jkn ds tks ogk ekStwn jg x;s FksA
eukfd+c bCus 'kgj vk'kksc ftYn pkj ist&98

tks yksx jg x;s Fks mudk bfErgku ysus


ds fy, beke gqlSu v0 us mUgsa Hkh ,d ckj
fQj bdVBk fd;kA vkius vius lkfFk;ksa vkSj
gk'keh d+jkcrnkjksa ls f[k+rkc djrs gq, ,d ckj
fQj dgk fd nq'eu dks flQZ gels x+tZ+ gSA gj
'k[+l jkr dh rkjhdh dk Qk;nk mBkdj [k+rjs
ls cp ldrk gSA ysfdu bl ckj beke gqlSu
v0 ds oQknkj vlgkc esa ls gj ,d us vius
vius rkSj ij ;g tokc fn;k fd og bl jkgs

vxLr&2005

ekfld ^^'kqvk&,&vey** y[ku

gd+ ls ,d yegs ds fy, Hkh ihNs ugha gVsaxs


ftlds gt+jr beke gqlSu v0 d+k,n gSa] uht+
;g fd og mUgsa dHkh rUgk ugha NksM+saxsA mUgksaus
dgk fd og beke ds vgys gje dh fgQkt+r
ml oD+r rd djsaxs tc rd muds ftLe esa
[+kwu dk ,d d+rjk Hkh ckd+h gS vkSj tc rd
muds gkFk esa ryokj mBkus dh rkd+r ekStwn
gSA eukfd+c bCus 'kgj vk'kksc ftYn pkj ist&99
ekgs eksgjZe dh 9 rkjh[k+ dks nq'eu dh
rjQ ls gt+jr beke gqlSu v0 dks pSysUt
fd;k x;k fd og ^^cSvr ;k tax** esa ls fdlh
,d dk bUrs[k+kc dj ysaA beke gqlSu v0 us
bcknr djus dh x+t+Z ls nq'eu ls ,d 'kc dh
eksgyr ekxh vkSj nwljs fnu tax ds eSnku esa
mrjus dk QSlyk dj fy;kA
eukfd+c bCus 'kgj vk'kksc ftYn pkj ist&98

10 eksgjZe 61 fgtjh eqrkfcd+ 680 bZ0


dks gt+jr beke gqlSu v0 us 90 vQ+jkn ls
Hkh de ij eq'rfey viuh eq[+rlj lh QkSt
dks nq'eu ds lkeus lQ vkjk fd;k ftlesa
pkyhl vlgkcs gqluS h] ;t+hnh QkSt ds rd+jhcu
rhl og flikgh tks tax dh jkr dks vkSj fnu
esa nq'eu dh QkSt ls fudy dj beke gqlSu
v0 dh rjQ vk x;s Fks] uht+ [k+kunkus cuh
gkf'ke ds vQ+jkn 'kkfey Fks] ftuesa gt+jr
beke gqlSu v0 ds HkkbZ] Hkrhts] Hkkts vkSj
Hkkft;k 'kkfey FkhaA ;g gt+jkr vk'kwjk ds fnu
lqCg ls viuh vk[k+jh lkl rd yMs+ vkSj
vkf[k+j esa gt+jr beke gqlSu v0] tokukus
cuh gkf'ke vkSj reke vlgkcs gqlSu 'kghn dj
fn;s x;sA bu 'kksgnk esa gt+jr beke gqlSu
v0 ds nks cPps] ftudh mesza 13 vkSj 11 lky
dh Fkha] ,d ikp lkyk cPpk] uht+ gt+jr beke

gqlSu dk ,d 'khj[+okj cPpk Hkh 'kkfey FkkA


tax [k+Re djus ds ckn nq'euksa us gt+jr
beke gqlSu v0 ds gje eksgrje dks rk[+r o
rkjkt fd;k vkSj f[k+;kes gqlSuh esa vkx yxk
nhA 'kksgnk ds ljksa dks dkV dj mudh yk'kksa
dks ikeky fd;k vkSj mUgsa eSnku esa csxksjks
dQu NksM+ fn;k] uht+ beke gqlSu v0 dh
cs;kjks ennxkj vkSj eqvT+t+ rjhu chfc;ksa vkSj
cfPP;ksa dks d+Snh cuk fy;k vkSj 'kksgnk ds ljksa
ds lkFk mUgsa dwQk dh rjQ ys x;sA cgk#y
vuokj ftYn&10 ist&200]202]203 bu d+Sfn;ksa esa
rhu enZ Fks] beke gqlSu v0 ds ckbl lkyk
Q+jt+Un vkSj pkSFks beke gt+jr vyh bCuqy
gqlSu v0 tks chekj vkSj pyus fQjus ls ektw+j
Fks] uht+ muds pkj lkyk lkgct+kns eqgEen
fcu vyh tks ckn esa ikposa beke eqd+jjZ gq,]
vk[k+jh gt+jr glu eqlUuk Fks tks gt+jr beke
glu v0 ds lkgct+kns vkSj gt+jr beke
gqlSu v0 ds nkekn Fks vkSj tks tax ds nkSjku
t[+eh gks tkus dh otg ls yk'kksa ds njfe;ku
iM+s gq, FksA nq'euksa us mUgsa d+jhcqy exZ ik;k Fkk
vkSj ,d tujy dh eqnk[+kyr ij mudk lj
d+ye ugha fd;k FkkA mUgsa d+Sfn;ksa ds gejkg
dwQk vkSj fQj ogk ls ;t+hn ds lkeus nfe'd+
ys x;sA
dcZyk ds okds,+ ds otwn esa vkus] vgyscrS s
ucoh l0 dh eq[k+n~njkr bLer o rgkjr uht+
cPpksa dks d+Snh cukdj mUgsa n;kj c n;kj
fQjkus vkSj d+Sfn;ksa ds njfe;ku ekStwn vyh
v0 dh csVh tS+uc l0 vkSj pkSFks beke dh
rjQ ls tk ctk dh x;h rd+jhjksa us cuh
meS;k dks csud+kc dj fn;kA jlwys bLyke
l0 ds vgys cSr dh bl rt+yhy us eqvkfo;k

vxLr&2005

ekfld ^^'kqvk&,&vey** y[ku

ds bl izksix.Ms dh kfTt;k mM+k nha tks og


cjlksa ls djrk pyk vk jgk FkkA ukScr ;gk
rd igqp x;h fd ;t+hn voke ds njfe;ku
bl ekeys ij bT+gkjs vQlksl djrk Fkk vkSj
mldk ft+Eesnkj vius ,stsUVksa dks xjnkUrk FkkA
vxjps okd+svk&,&dcZyk dk vlj nsj esa gqvk
ysfdu ;g okds+vk gqdwers cuh meS;k ds iwjs
nkSj dk lcls cM+k okds+vk FkkA bl okds+, us
'khvh;r dh tM+sa vkSj et+cwr dj nhaA blds
QkSjh vljkr esa og cx+kor gS tks ckfx+;ksa ds
njfe;ku [kwu vk'kke taxksa dh lwjr esa ckjg
cjl rd tkjh jgh] ftlesa gj og Q+nZ tks
beke gqlSu v0 dh 'kgknr esa 'kjhd Fkk lt+k
vkSj bUrsd+ke ls ugha cp ldkA
ftu yksxksa us gt+jr beke gqlSu v0
vkSj ;t+hn dh ft+Unxh dh rkjh[k+ vkSj muds
oD+r ds gkykr dk eqrkykv fd;k gS uht+
rkjh[k+s bLyke ds bl ckc dk rtft+;k fd;k
gS] mUgsa bl esa dksbZ rkTtqc u gksxk fd bu
gkykr ds is'ks ut+j beke gqlSu ds ikl blds
vykok vkSj dksbZ pkjk u Fkk fd og viuh tku
dqckZu dj nsaA vxj beke gqlSu ;t+hn dh
cSvr dj ysrs rks bldk eryc ;g gksrk fd
og ljs vke bLyke dh rkSghu djrs tcfd
;t+hn us vius vey ls ;g t+kfgj dj fn;k
Fkk fd mls bLyke vkSj mlds d+okuhu dk dksbZ
ikl ugha gSA cfYd mlus cjljs vke bLyke
dh vlkl vkSj mlds d+okuhu dks vius iSjksa
rys jkSan Mkyk FkkA tks yksx ;t+hn ds lkFk Fks
vxj og Hkh bLyke ds vgdke dh eq[k+kyQr
djrs rks bLyke ds fyckl esa djrs vkSj de ls
de jleh rkSj ij bLyke dk ,grsjke t+:j
djrs uht+ [kqn ds vLgkcs jlwy l0 gksus ij

Q[kj djrsA blls ;g irk yxk;k tk ldrk


gS fd bu okds+vkr ds eqQfLljhu dk ;g nkok
fcydqy x+yr gS fd gt+jr beke glu v0
vkSj gt+jr beke gqlSu v0 nks eq[k+rfyQqy
fet+kt HkkbZ Fks ftuesa ls ,d us lqyg dk jkLrk
viuk;k nwljs us tax dks ilUn fd;kA blfy,
fd ,d HkkbZ us eqvkfo;k ds lkFk lqyg dh
tcfd muds ikl pkyhl gt+kj flikfg;ksa dk
y'dj FkkA vkSj blds cjf[k+ykQ nwljk HkkbZ
flQZ pkyhl uqQwl ij eq'rfey QkSt ds lkFk
;t+hn ls lQvkjk gks x;kA D;ksafd ge ns[krs
gSa fd ogh beke gqlSu v0 nl lky rd rks
eqvkfo;k dh gqdwer ds rgr jgs exj ,d fnu
ds fy;s ;t+hn dh cSvr u dhA blh rjg muds
og nwljs HkkbZ gSa tks eqvkfo;k ds eq[k+kfyQr u
djds nl lky rd mldh gqdew r ds rgr jgsA
gd+hdr esa rks ;g dguk pkfg, fd
vxj gt+jr beke glu v0 vkSj gt+jr
beke gqlSu v0 eqvkfo;k ls yM+rs rks og
;d+huu d+Ry dj fn;s tkrs ftlls bLyke dks
dksbZ Qk;nk u igqprk vkSj eqvkfo;k tSls
pkykd fl;klrnku dh ct+kfgj bLyke nksLr
ikyhlh dh otg ls mudh ekSr dk dksbZ vlj
Hkh u gksrk tks vius dks lgkch&,&jlwy] dkfrcs
ckjh vkSj eksfeuhu dk ppk le>rk FkkA uht+
viuh gqdwer dks 'kjhvr ds <kps ls <ds gq,
FkkA blds vykok viuh [+okfg'k dh rdehy
ds fy;s lkft+'k jp dj mu gt+jkr dks mUgha
ds yksxksa ds gkFkksa d+Ry djok nsrk vkSj lksxokjh
dk ekgksy d+k;e djds muds [kwu dk bUrsd+ke
ysus dk mlh rjg ls <ksax jprk ftl rjg ls
mlus [kqn dks d+Rys mleku ds bUrsd+ke dk

nkosnkj t+kfgj fd;k FkkA

vxLr&2005

ekfld ^^'kqvk&,&vey** y[ku

ckjgosa beke

gt+jrs egnh vkf[k+#T+te


+ k
vTtyYykgq rvkyk Qjtgw
vk;rqYykg bczkghe vehuh lkgc
bekes t+ekuk iUnzg 'kkcku 225 fgtjh
lkejk 'kgj esa iSnk gq, vki v0 dh okfynk
ekftnk dk uke ujftl [k+krwu Fkk vkSj vkids
okfyn beke glu vldjh v0 Fks vki v0
ds okfyn us iSx+Ecjs bLyke l0 ds uke ij
vki v0 dk uke eqgEen j[kkA
ckjgosa beke egnh] d+k;e] bekes
t+ekuk ds uke ls e'kgwj gSaA iSx+Ecjs vdje
l0 us ckjgos a beke ds eq r kfYyd+ bl
rjg Qjek;k gS % &
beke gqlSu v0 dk uok Q+jt+Un
es j s geuke gks x k mldk yd+ c egnh gS
mlds vkus dh eSa eqlyekuksa dks [kq'k[k+cjh
lqukrk gwA
gekjs reke vbEek us beke egnh v0
ds vkus dh c'kkjr vkSj [kq'k[+kcjh nh gS vkSj
Qjek;k gS fd %&
beke glu vldjh v0 dk Q+jt+Un
egnh v0 gS ftlds t+qgwj vkSj Q+rg dh rqEgsa
[kq'k[k+cjh nsrs gSaA gekjk beke egnh cgqr
rohy t+ekus rd ut+jksa ls x+k;c jgsxk ,d
cgqr rohy x+Scr ds ckn [+kqnk mls t+kfgj
djsxk vkSj og nqfu;k dks vn~y o bUlkQ ls
iqj dj nsxkA

bekes t+ekuk iSnkb'k ds oD+r ls gh


t+kfyeksa dh fuxkgksa ls x+k;c Fks [kqnk o
iSx+Ecjs bLyke l0 ds gqDe ls vykgsnk
ft+Unxh clj djrs Fks flQZ ckt+ nksLrksa ds
lkeus tks ck ,rekn Fks t+kfgj gksrs Fks vkSj
muls xqrxw djrs Fks gt+jr beke glu
vldjh v0 us vYykg rvkyk ds gqDe vkSj
iSx+Ecjs vdje l0 dh ofl;r ds rgr
vki v0 dks vius ckn ds fy, yksxksa dk
beke eqv;u Qjek;kA
bekes t+ekuk v0 vius okfyn ds ckn
eUlcs beker ij Qk,t+ gq, vkSj cpiu ls gh
ml [k+kl bjrsckr ls tks og [kqnk ls j[krs vkSj
vYykg us mUgsa bYe buk;r Qjek;k Fkk] yksxksa
dh jguqekbZ vkSj Q+jk,t+s beker dks vUtke
fn;k djrs Fks vYykg us viuh csiukg dq+njr
ls vki v0 dks ,d rohy mez buk;r QjekbZ
gS vkSj vki v0 dks gqDe ns fn;k gS fd x+Scr
vkSj insZ esa ft+Unxh xqt+kjsa vkSj ikd fnyksa dks
vYykg dh rjQ jguqekbZ Qjek, vc gt+jr
gqTtr bekes t+ekuk ut+jksa ls x+k;c vkSj iks'khnk
gSa ysfdu yksxksa ds njfe;ku vken o jr djrs
gSA vkSj yksxksa dh enn djrs gS vkSj bTrsekvkr
esa cx+Sj blds fd dksbZ vkidks igpku lds
f'kjdr Qjekrs gSa bl fygkt+ ls vki v0 ij
tks vYykg us ft+Eesnkjh Mky j[kh gS mls

vxLr&2005

ekfld ^^'kqvk&,&vey** y[ku

vUtke nsrs gSa vkSj yksxksa dks QSt+ igqpkrs gSa


vkSj yksx Hkh mlh rjg ftl rjg lwjt esa vk
tkus ds ckotwn blls ls QSt+ mBkrs gS vki
v0 ds otwns fxjkeh ls ckotwns fd vki x+Scr
esa gSa Qk;nk mBkrs gSaA

x+Scr vkSj beke t+ekuk v0


dk t+gwj
beke t+ekuk v0 x+Scr ml oD+r rd
ckd+h jgsxh tc rd nqfu;k ds gkykr gd+ dh
gqdwer dq+cwy djus ds fy, rS;kj u gksa vkSj
vkyeh bLykeh gqdwer dh cqfu;kn ds fy,
eqd+n~nekr Qjkge u gks tk, tc vgys nqfu;k
dljrs elk,c vkSj tq+Ye o flre ls Fkd
tk;sx
a s vkSj beke t+ekuk v0 dk t+gq jw [+knq koUns
vkye ls rgs fny ls pkgsaxs vkSj vki v0 ds

t+qgwj ds eqd+n~nekr vkSj vLckc Qjkge dj


nsaxs ml oD+r bekes t+ekuk v0 vYykg ds
gqDe ls t+kfgj gksaxs vkSj vki v0 ml dq+Oor
vkSj rkd+r ds lcc ls tks vYykg us vkidks ns
j[kh gS tq+Ye dk [k+krek dj nsaxs vkSj veuks
vekus okd+vh dks rkSghn ds ut+fj;s dh vlkl
ij nqfu;k esa jk,t djsx
a s ge 'khvk ,sls iqjvt+er
fnu ds bfUrt+kj esa gSa vkSj mldh ;kn esa tks
njgd+hd+r ,d beke vkSj jgcjs dkfey dh
;kn gS vius #'n vkSj rdkeqy ds lkFk reke
vkye ds fy, dksf'k'k djrs gSa vkSj ge gd+
it+hj fny ls beke egnh v0 ds lvknr
c[+'k nhnkj dh reUuk djrs gSa vkSj ,d cgqr
cM+s gnQs bykgh esa dks'kk gS viuh vkSj vke
bUlkuksa dh bLykg dh dksf'k'k djrs gSa vkSj
vki v0 ds t+qgwj vkSj Qrg ds eqd+n~nekr

Qjkge dj jgs gSaA

ftlus egnh v0 dk bUdkj fd;k gS


;d+huu mlus dq fd;k gSA
jlwys [kqnk l0
Mob:9335712244 - 9415583568

Bushra Collections
Manufacturers of Exclusive Hand Embroided Sarees, Suit, Dupattas & Dress Material.

"AGGANISTAN"
467/169, Sheesh Mahal, Husainabad, Chowk, Lucknow - 226003

Syed Raza Imam Prop.

vxLr&2005

ekfld ^^'kqvk&,&vey** y[ku

10

iSxE+ cjs oQk gt+jr svCckl v0


vkSj bcknrs [kqnk
ekSykuk vyh gluSu utQh lkgc
esjh eqjkn iSxE+ cjs oQk vkSj bcknrs [kqnk
ls ,slh vt+heqy ejrcr 'k[k+fl;r ls gS ftlus
vius iqj[kqyl
w vey vkSj vkyk fdjnkj ls ;g
lkfcr dj fn;k gS fd [kqnk ekStnw gS vkSj og
,d gS vdsyk gS mldk dksbZ 'kjhd ugha gS vkSj
ogh yk;ds+ bcknr gSA mlh ,d [kqnk dh bcknr
o cUnxh djuh pkfg,] mlh vt+heqy ejrcr dk
uke vCckl gS vkSj mldh dqfUu;r vcqyQ+ty
+
gS vkSj og ckcqyeqjkn gSA blh 'k[k+fl;r dks
d+ejs cuh gkf'ke Hkh dgk tkrk gSA
cuh gkf'ke dk ;g pkn ek dh vkx+ks'k
esa pedk] cgu vkSj HkkbZ dh vkx+ks'k esa pedk]
vkSj ,d ckj tc vius 'kQ+hd+ cki ds t+kuksa dh
t+hur cuk rks vyh v0 tSls bcknrxqt+kj]
vyh v0 tSls [kqnk ijLr us bj'kkn Qjek;k
vCckl dgks ,d] vCckl us dgk ,d] rc vyh
eqjrt+k us dgk vCckl dgks nks] rks tukc
vcqyQ+t+y us vt+Z fd;k ckck eSaus ftl t+cku
ls ,d dgk gS ml t+cku ls nks dSls dg
ldrk gwA csgrjhu cki dk csgrjhu csVk FkkA
gd+hd+r esa vius eku j[kus okyksa dks ;g nlZ
nsrk Fkk fd vxj vyh v0 dh vkx+ks'k esa dksbZ
cPpk vkrk gS rks cki dh t+hur gksrk gSA cki
ds fy, ,sc ugha gksrk blh rjg ekSyk vyh
v0 mEer ds cki gSaA mEer ls Qjek jgs gSa
esjs fy, t+hur cuks] esjs fy, ,sc u cuksA
vCckl vius cki vyh eqrZt+k ds fy, dekys
ekjQr o dekys bcknr dh otg ls vkx+ks'k

dh t+hur Fks vkSj crk jgs Fks fd eSa vius cki ls


bl d+nz d+jhc viuh t+krh lykfg;r vkSj
[kqnk 'kuklh dh otg ls gwA vc vxj dksbZ
ekSyk vyh v0 ls d+jhc gksuk pkgrk gS rks og
[kqnk ijLrh vkSj [kqnk 'kuklh dh lykfg;r Hkh
iSnk djsA
okdsvk&,&dcZyk esa vCckl us fdlh
ekSds+ ij Hkh vius ekcwn dks ugha Hkqyk;kA [k+;ky
rks dhft;s fd beke gqlSu v0 ij mudh
vky ij] muds vLgkc ij] muds cPpksa ij ikuh
can dj fn;k x;kA d+ejs cuh gkf'ke [kqn Hkh
I;kls gSa vkSj vCckl cPpksa dh fryfeykgV dks
cnkZ'r ugha dj ik jgs gSaA vCckl dks t+krs
ogngw yk 'kjhd ij Hkjkslk gS blfy, og ikuh
gkfly djus dh dksf'k'k dj jgs gSaA og tkurs
gSa fd [kqnk us bLekbZy v0 dh f'kn~nrs I;kl
ij jge [kk;k Fkk vkSj muds d+ne dh jxM+ ls
crgk dh t+ehu ij ,d p'ek tkjh dj fn;k
FkkA vcqyQ+t+y dks ekywe Fkk fd [kqnkoUns
vkye us tukc vCnqy eqRrfyc dks [+okc fn[kk;k
Fkk fd eDdk esa Qyk txg ij ikuh ekStwn gS
vkSj [+okc dh fcuk ij vCnqy eqRrfyc us tc
ml txg dks ryk'k djds ikuh gkfly djus
dh dksf'k'k dh Fkh rks mUgsa dqvk feyk blfy,
dcZyk esa gt+jr vCckl us dq, [kksns exj
elygrs [kqnkoUnh blh esa Fkh fd mu dqvksa ls
ikuh u fudys ysfdu vCckl us dqvk nhu dh
uqljr vkSj enn esa [kksnk FkkA mUgsa vYykg ds

vxLr&2005

11

ekfld ^^'kqvk&,&vey** y[ku

bcknrxqtk+ j cUnksa dh tku cpkus dh fQ FkhA


blfy, tukc vcqyQ+ty
+ us beke vkyh ed+ke
ds dbZ ,d tkfulkjksa dks vius lkFk fy;k vkSj
Qqjkr dk bjknk fd;k vkSj l[+r tax ds ckn chl
e'kdsa ikuh ys vk;s vkSj bl rjg [kqnkoUns vkye
dh ckjxkg esa mldh cM+kbZ vkSj vt+er dk
bd+jkj fd;kA exj 'knhn xehZ esa og ikuh fdl
oD+r rd pyrk vkSj fQj og rkjh[ksa vk x;ha fd
ikuh [k+Re gks x;kA nj;k ij l[+r igjk gks x;k
vkSj [kqnk ijLrksa ds bfErgku dk oD+r vk x;kA
ftl rjg beke gqlSu v0 ds vLgkc
o vUlkj I;kls jgdj [kqnk dks ;kn dj jgs
FksA ftl rjg gqlSu v0 dh cgu I;kl dh
f'kn~nr esa [kqnk dh bcknr dj jgh FkhaA ftl
rjg I;kl dh f'kn~nr esa gqlSu v0 ds cPps
vYykg dks ;kn dj jgs Fks vCckl Hkh vius
ekcwn dks ;kn dj jgs FksA nks rhu jkst+ rd
I;kl dk bfErgku nsrs jgsA vCckl dks f'kez
<w<rk gqvk vk;k vkSj d+ejs cuh gkf'ke ls
dgus yxk vCckl! gqlSu dk lkFk NksM+ nks eSa
rqEgkjs fy, veku ukek yk;k gwA vCckl us
f'kez dh nj[+okLr dks Bqdjkrs gq, dgk % [kqnk
dh veku bCus lqeS;k dh veku ls csgrj gS
vkSj bl rjg d+ejs cuh gkf'ke vCckl v0 us
,d ckj fQj viuh [kqnkijLrh dk lcwr fn;k
vkSj crk fn;k fd [kqnk dh cUnxh gekjh
jx&jx esa lekbZ gqbZ gSA eSa mldk cUnk rUgk
t+cku ls ugha cfYd esjk fny] esjh t+cku] esjk
[kwu lc [kqnk dh cUnxh dk ,rjkQ dj jgs gSaA
vCckl v0 us beke gqlSu v0 ds
lkFk 'kcs vk'kwj bcknr dhA vcqyQ+t+y us
beke gqlSu v0 dh bD+rsnk esa lqCgs vk'kwj
uekt+ i<+h--------------tc x+kt+h dk 'kkuk d+ye
gqvk rks vCckl x+kt+h us nq'euksa ls f[k+rkc djrs

gq, dgk rqe us esjs nkfgus cktw+ dks dkV fn;k


gSA ;kn j[kks rqe esjs 'kkus dks rks d+ye dj
ldrs gks ysfdu eq>s nhu dh fgek;r vkSj
enn ls tqnk ugha dj ldrs gks eSa ges'kk nhu
dh enn djrk jgwxkA vCckl ds lkeus [kqnk
Fkk] vCckl ds fny esa [kqnk Fkk] vCckl ls [kqnk
jxs xnZu ls Hkh ft+;knk d+jhc FkkA tc d+ejs
cuh gkf'ke dk nk;k 'kkuk nq'eukus bLyke us
dkV fn;k rks Qjek;k ,s ul rw dqQkj ls
[k+kSQ u [kk rq>dks [kqnkoUns vkye dh jger
o ex+fQjr dh c'kkjr gksA ,s ul rw vius
uch ds lkFk og uch tks rkfgjhu vkSj ikdht+k
tkuksa ds ljnkj gSAa ,s jc rw bu xqukgxkj vkSj
ukQjeku vkSj t+kfyeksa dks tgUue esa nkf[k+y djA
vki Qjekrs Fks fd eSa mu dVs gq, 'kkuksa
ls reke ufc;ksa ds ljnkj jlwys vdje l0
ls vkSj vius cqt+qxZ cki vyh eqrZt+k v0 ls
eqykd+kr d:xkA gekjs pkSFks beke tSu+ y
q vkfcnhu
v0 d+ejs cuh gkf'ke dh vt+er o cqt+qxhZ
vkSj mudh [kqnkijLrh vkSj [kqnk'kuklh dh
rkjhQ djrs gq, bj'kkn Qjekrs gS % [kqnk
oUnsvkye esjs ppk vCckl v0 ij viuh
jger ukft+y djsA mUgksaus cM+k bZlkj Qjek;kA
viuh tku dks vius HkkbZ ij dqckZu dj fn;k
vkSj vius nksuks gkFkksa dks vktukc ij fulkj
dj fn;k rks [kqnkoUnsvkye us blds cnys nks
ij vrk fd;s vkSj vc og gt+jr tkQjs rS;kj
dh rjg tks fd vktukc ds ppk Fks Qfj'rksa ds
lkFk tUur esa mM+rs gS vkSj jkst+s d+;ker
[kqnkoUnsvkye dh ckjxkg esa og cqyUn ed+ke
gksxk ftls ns[kdj reke 'kksgnk j'd djsaxsA
d+Slj cLroh dgrs gSa %
ugj ij 'kkus dVk dj nhu dks 'kkus fn;s
nwk Fkk rsjk tks x+kt+h us fi;k mEeqy cuhu

vxLr&2005

ekfld ^^'kqvk&,&vey** y[ku

12

^^ofeu dqfYy 'kSbu [k+yd+uk t+kStSuh yvYydqe rt+Dd:u**


vyt+kfj;kr vk;r&49

dk,ukr esa 'kknh djus dk nLrwj


gqTtrqy bLyke gqlSu vUlkfj;ku

teknkr esa 'kknh dk fut+ke


vkfny o gkfde vkSj fgder okys
[kqnk us dk,ukr ds eksgde fut+ke vkSj iSnkokj
ds eSnku esa gj pht+ dk tksM+k iSnk fd;k gSA
bl gd+hd+r ls dk,ukr dh dksbZ pht+ Hkh
vyx ugha gSA bl ukd+kfcys bUdkj gd+hd+r
dh rjQ dqvkZu ethn us ml oD+r db vk;rksa
esa b'kkjk fd;k Fkk tc bUlku dk bYe vkSj
mldh rgd+hd+ bl gn rd ugha igqph FkhA
lwj, t+kfj;kr dh 49oha vk;r esa c;ku gqvk
gSA gLrh ds ekStnw kr pkgs mudk rkYyqd+ teknkr
ls gks ;k iSM+&ikSkksa ls] tkuojksa vkSj bUlkuksa ls
gks] lcdks tksM+s dh 'kDy esa iSnk fd;k x;k gSA
;g vt+he [k+cj] bYeh ckr] okts+g
c;ku og Hkh reke e[k+ywd+kr ds ckjs esa------------bYeh rjD+d+h ls lfn;ksa igys] eDdk o enhus
tSls 'kgj esa fd tgk ,d y+t+ fy[kus okys
vkSj i<+us okys dk otwn ugha Fkk] tgk fdrkc
o enjlk ugha FkkA dqvkZu ethn dk ekstt+k gS
vkSj blds vLyh gksus dh iDdh nyhy] blds
bYeh gksus dh [kqyh gqbZ fu'kkuh vkSj ucqor
[k+reqUufc;hu dh lnkd+r dk d+oh lcwr gSA
dk,ukr ds nwljs elk,y ds ckjs esa
dqvkZu ethn esa ,slh vk;rsa ekStnw gSa fd ftudks
ns[kdj vkt ds lkbalnk maxfy;k eqg esa nck
ysrs gSa vkSj gSjr esa Mwc tkrs gSaA dqvkZu ethn

fdlh Hkh bUlku ds fy, pkgs og fdlh Hkh erZcs


o efUt+yr dk gks] viuh gD+d+kfu;r ds ckjs esa
'kd dh xqUtkb'k ugha NksM+rk gS vkSj bl ckr
dks lkfcr djrk gS fd og bUlku dh ft+Unxh
ds jkLrs ij fpjkxs+ fgnk;r gSA
^^t+kfydy fdrkcq yk jbck Q+hgh**
lwj, cd+jg vk;r&3

mlus gj fd+Le ds tksM+s ds vUnj


,d&nwljs dh eqgCcr vkSj ,d&nwljs ds fy;s
df'k'k iSnk dh gS rkfd ;g df'k'k vkSj ;g
rkYyqd+ ,d [k+kl fut+ke vkSj e[k+lwl gkykr
ds rgr] pkgs fut+kes iSnkb'k esa] pkgs fut+kes
'kjhvr es]a 'kknh djuk] tksMs+ cukuk vkSj iSnkb'k
vkSj uly c<+us ij [k+kRe gS vkSj iSnkb'k ds
fut+ke ds ckd+h jgus dh otg d+jkj ik, vkSj
gj ftUl o ukSv ds ekStwnkr ft+Unxh dh
yT+t+rksa] g;kr dh eljjrksa] vius vkSj nwljs ds
otwn ls ck[k+cj gks ldsaA
teknkr dh nqfu;k esa uly ds c<+us
dk jkLrk pkgs og fdlh Hkh lwjr esa gks] ,d
ekn~ns dk nwljs ekn~ns ls vkil esa feyus dh
lwjr esa gksrk gS ftlds urhts esa rhljk en~nk
lkeus vkrk gS tSls vkDlhtu o gkbMkstu dk
esyA ;g nksuksa gh xeZ vkSj tyk nsus okys gSaA
bu nksuksa xeZ vkSj tyk nsus okyh xSlksa dh
feykoV dk urhtk ft+Unxh dh [+k'q kuqek nkSyr ikuh gS
;k feyus vkSj tT+c gks tkus ls cgqr ls urhts

vxLr&2005

ekfld ^^'kqvk&,&vey** y[ku

13

lkeus vkrs gSaA ;k ,d nwljs ds f[k+ykQ


feykus ls cs'kqekj Qk;ns gkfly gksrs gSaA ;g
lc dke djus okyh rkd+r dh gSjrvaxst+
vkSj vkyehu ds ijojfnxkj dh jger dk
urhtk gSA

;g fdruh vt+ h e jger vkS j


esgjckuh gS fd tks feV~Vh vkSj iRFkj dks
vkSj nwljs ekn~nksa dks feykdj lksus pknh
tSlh kkr iSnk djrk gS vkSj yksgk o lhesUV
iSnk djrk gSA

;gh rkYyqd+ tks nks ;k blls ft+;knk


ekn~nksa ds njfe;ku cjd+jkj gksrk gS ;k teknkr
ds njfe;ku ,d&nwljs ls tks b'd+ gS ;gh
budh uly c<+us] vkSj budh fd+Le ds ckd+h
jgus vkSj fut+kes iSnkbZ'k vkSj gLrh dh [kwclwjrh
dh otg gSA

;g dkSu lk bjknk o fgDer gS fd tks


ekn~nksa dh rjdhc ls vius cUnksa dks userksa ls
ekykeky djrk gSA ;g dkSu lk bjknk o
fgder gS fd ftlus lwjt o t+ehu vkSj vkx
ds bl xksys ds reke ekn~nksa vkSj t+ehu ds
ekn~nksa ds njfe;ku ,slk b'd+ o eqgCcr iSnk
dj fn;k gS fd lwjt ds ekn~nksa dh t+ehu ds
ekn~nksa ls feykoV vkSj feyki ds urhts esa [kqn
dqvkZu ds cd+kSy bruh usersa otwn esa vkrh gSa
fd ftudk 'kqekj eqefdu ugha gSA

okd+vh ;g fdruh gSjrvaxst+ rkd+r


vkSj fdruk vt+he bjknk gS fd ftlus nks
tyrs gq, vkSj tyk nsus okys ekn~nksa ds njfe;ku
,slh myQr vkSj b'd+ dh ,slh dSfQ;r iSnk
dj nh gS fd ftlls bu nksuksa ds feyus ls
B.Mk ikuh vkSj lkQ o 'k+Q+kQ+ p'ek vkSj
tks'k ekjrs gq, unh ukys vkSj cM+s&cM+s nj;k]
vt+he leUnj vkSj fje&f>e ckfj'k otwn esa
vk x;h!!!
;g fdruh gSjrvaxst+ rkd+r gS fd
ftlus eq[k+rfyQ ekn~nksa ds esy ls dkyh
feV~Vh ds lhus esa iRFkj ds fny esa ghjs iSnk
fd;s gSaA
;g dSlk t+cjnLr bjknk gS ftlus
pUn ekn~nksa dks feykdj ;eu ds dkuksa esa
yky vd+ h d+ vkS j uh'kkiq j dh [k+ k d es a
vklekuh jax ds Qhjkst+s iSnk fd;s vkSj t+ehu
esa gSokukr ds xkSgj dks feykdj bUlku ds
dke vkus okyh gt+kjksa fd+Le dh pht+sa iSnk
djrk gSA

[kqnk og gS fd ftlus tehu vkSj


vkleku dks iSnk fd;k vkSj ij ls ikuh dks
ukft+y fd;k gS vkSj blds t+fj;s esoksa dks
rqEgkjh jkst+h d+jkj fn;k gS vkSj d'rh dks
rqEgkjs ekrgr dj fn;k gS rkfd nj;k esa
mlds gqDe ls pys vkSj t+ehu ds ij cgrs
gq, nj;kvksa dks rqEgkjs bf[+r;kj esa ns fn;k gS
vkSj pkn o lwjt dks] fd nksuksa gh gjdr esa
gSa rqEgkjs fy;s cuk fn;k gS jkr fnu dks rqEgkjs
ekrgr dj fn;k gS vkSj tks dqN rqe mlls
ryc djrs gks og rqEgsa nsrk gS vxj [kqnk dh
userksa dks 'kqekj djuk pkgks rks mldh userksa
dks gjfxt+ 'kqekj ugha dj ldrsA
lwj, vkys bejku vk;r&191

ekn~nksa dh df'k'k vkSj ek,y gksuk]


feyuk vkSj tT+c gksuk vkSj muds lgh vkSj
x+yr gksus

vxLr&2005

14

ekfld ^^'kqvk&,&vey** y[ku

dk vUnkt+ vkSj iSnkb'k o c<+ksRrjh&,&uly


ds fy, muds njfe;ku vkf'kd+kuk rkYyqd+
[k+kl d+kuwuksa dh cqfu;kn ij gS vkSj vkfnykuk
gSA bl df'k'k vkSj eSyku esa csdkj dqN ugh
gS vkSj bl eqgCcr vkSj rkYyqd+ esa lqLrh ugha
vkrh gSA bl glhu o vkf'kd+kuk nqfu;k esa
yM+kbZ o b[+rsykQ ugha gS vkSj bl eqgCcrh
'kknh ds ckn rykd+ o tqnkbZ dk dksbZ eryc
ugh gSA vxj bl yEch pkSM+h f[k+yd+r esa
bf[+rykQ o ukjkt+xh vkSj rykd+ dk eQgwe
gksrk vkSj tqnkbZ o vyxko dh xqUtkb'k gksrh
rks gj rjQ [k+jkc gjdrsa vkSj Qlkn gh
Qlkn gksrs] gkykr lkt+xkj u jgrs cfYd
fclkr gh myV tkrhA
teknkr ds gj ekn~ns dk e[k+lwl
ot+u vkSj eqv;u Qklyk gS vkSj gj ,d
vius gky ds eqrkfcd+ gjdr o c<+ksRrjh dh
efUt+ysa r; dj jgk gS vkSj gj ,d dh nwljs
ls feykoV cjkcj gksus dh cqfu;kn ij gksrh
gSA ekn~ns vius e[k+lwl vkSj eqv;u fut+ke
ls tqnk ugha gksrs gSa vkSj bl csgrjhu fut+ke
ds rgr tgk Hkh gksrs gSa vius otwn o d+kuwu
dh fjvk;r djrs gSaA

tk, rks t+ehu dh lkjh pht+sa te tk, vkSj


vxj de gks tk, rks t+ehu dh lkjh pht+sa ty
tk,A blesa [kqnk dk bYe o vn~y vkSj mldh
u [k+Re gksus okyh fgder ds vykok fd ftldh
cqfu;kn ij nqfu;k dk fut+ke py jgk gS vkSj
dqN ns[kus esa ugha vkrk gSA le>nkj] bUlkQ
ilUn] jkS'ku [k+;ky] [kqyh vk[ksa j[kus okys
vkSj ikdht+k fut+kes gLrh dks fny dh vk[kksa ls
ns[krs gSa rks og [kq'kw o [kqt+w ds lkFk blds iSnk
djus okys vkSj bl gSjrvaxst+ dk,ukr dks
cukus okys dks ;kn djds rgsfny ls dgrs gSa%&
^^jCcuk ek [k+yD+rk gkt+k ckfryk**
lwj, vkys bejku vk;r&191

,s gekjs ijojfnxkj! rwus bl gLrh dks


csdkj ugha iSnk fd;k gSA
blesa dksbZ 'kd ugha gS fd dk,ukr
ds t+jsZ&t+jsZ esa cukoV] ltkoV] gn vkSj
gd+ vkSj gd+hd+r dkjQjek gS vkSj reke
ekS t w n kr ds otw n es a [kq n k ds uke vkS j
flQkr lkQ gSa vkSj mlds uke o flQkr
ds [k+r brus jkS'ku gS fd ftUgsa vui<+ Hkh
eglwl dj ldrk gSA

^^u lwjt pkn rd igqp ldrk gS vkSj


u jkr fnu ls igys gks ldrh gS vkSj buesa ls
gj ,d viuh&viuh txg vkSj ?ksjs esa rSjrs
jgrs gSaA**
lwj, ;klhu vk;r&40

blls Hkh ft+;knk gSjrvaxst+ ckr ;g gS


fd reke ekStwnkr vius [k+kl fut+ke ds lkFk
vius egcwc o ed+lwns ijojfnxkj rd igqpus
ds fy, lhks jkLrs ij py jgs gSaA

ijh nqfu;k ds ekn~ns ot+u] cukoV]


yEckbZ] pkSM+kb] xgjkb] jax] flQkr vkSj nwjh
muesa ls lwjt o t+ehu ds njfe;ku dh nwjh tks
fd 1500 fefy;u fdyksehVj gS] esa dHkh deh
cs'kh ugha gksrh gSA vxj ;g nwjh ft+;knk gks

^^o vUuk byk jfCcdy eqUrgk**


lwj, uTe vk;r&42

vkSj cs'kd lcdh vk[k+jh efUt+y


ijojfnxkj dh ckjxkg gSA

vxLr&2005

bnkjk

ekfld ^^'kqvk&,&vey** y[ku

15

eq[; lekpkj

jlwys vdje l0 dh tk, foyknr dk bufgnke


bLykeh igpku dk [k+krek % ekSykuk dYcs tokn
y[kuA tqek ds ekSd+s ij rkjh[k+h vklQh efLtn esa
ekSykuk lS0 dYcs tokn lkgc us gt+kjksa cUnxkus [kqnk
dks nhu vkSj 'kjhvr ij pyus dh ryd+hu djrs gq,
dgk fd ;g nqfu;k ,d bfErgkuxkg gSA gj 'k[+l dks
vPNs ;k cqjs dkeksa dk fglkc ckjxkgs [kqnkoUnh esa is'k
djuk gS ftlls dksbZ pht+ Nqih ugha gS vkSj bUlku dh
gd+hd+h ft+Unxh ekSr ds ckn 'kq# gksrh gS tks ges'kk ckd+h
jgus okyh gSA vxj bUlku nqfu;k esa vPNs dke djrk
gS rks mldk Qy nqfu;k vkSj vkf[k+jr esa feyrk jgsxk
vkSj vxj cqjs dke djs rks mlds xqukgksa dh lt+k Hkh
cnkZ'r djuk iM+sxhA
ekSykuk dYcs tokn lkgc us bZjku ds
u;s pqus gq, lnj MkDVj egewn vgenh ut+kn
dh rkjhQ djrs gq, dgk fd og tc rsgjku ds
es;j Fks rc mUgksaus 'kgj dh [kqn lQkbZ djds
,d felky d+k;e dh Fkh vkSj vkt bZjku ds
lnj gksrs gq, Hkh vius t+krh edku esa jgrs gSa
vkSj t+krh xkM+h bLrseky djrs gSAa mUgksua s lnjs bZjku ds
gd+ esa nqvkb;k dyekr vnk djrs gq, dgk fd ijojfnxkj
mUgsa nq'euksa ds 'kj ls egQwt+ j[ksA
ekSykuk dYcs tokn us lnh vjc esa jlwys
vdje l0 dh tk, foyknr dks equgfne djus ds
eUlwcs dh eq[k+kyQr djrs gq, dgk fd eDdk vkSj
enhuk dh cph [kqph bekjrksa dks equgfne djus dh ,d
vkyeh lft+'k gS vkSj fdlh jkst+ ;g Hkh gks ldrk gS fd
dksbZ cqyMkst+j jlwys vdje l0 ds edku dks nQu
dj nsA
ekSykuk dYcs tokn lkgc us dgk fd eDdk
vkSj enhuk ds vk[k+jh fnuksa dks ge lc ns[k jgs gSa enhus
esa rks cqjh rjg ls rckgh epkb x;h vkSj vc ogk pkSng
lkS lky iqjkuh rkjh[k+h bekjrksa esa ls pUn gh ckd+h gSaA

'kgjs eDdk dks c<+kus vkSj tnhn t+:jrksa dks iwjk djus
dk tquuw lj p<+dj cksy jgk gSA mUgksua s crk;k fd d+keS as
viuh fojklr dks egQ+wt+ djrh gS vkSj muds cpko esa
tkusa dqckZu djrh gSa ysfdu lnh vjc esa gkykr
fcydqy myV gSaA fcVsZu vkSj vejhdk dh ud+y djus
okyh gqdwersa bu eqYdksa ds mu mlwyksa dh rd+yhn D;ksa
ugha djrh tks vius ekt+h dh fojklr dks egQw+t+ djus
esa yxs gq, gSAa mu txgksa dks ;g rkd+rsa cpkdj j[ks gq,
gSa tgk vkyeh tax esa ceckjh gqbZ Fkh vkSj ceksa ds fu'kku
gSaA ekSykuk dYcs tokn lkgc us vQlksl t+kfgj djrs
gq, dgk fd eDdk vkSj enhuk dh rkjh[k+ dks
[k+Re djus dk eryc bLykeh igpku dks Hkh
[k+Re djuk gSA bu txgksa ls vYykg dk
iSxk+ e nqfu;k esa QSyk;k x;k vkSj bu eqdn+ n~ l
txgksa dh bfUrgkb vgfe;r gSA mUgksua s ;kn
fnyk;k fd tUurqy cd+hv vkSj nwljh vge
txgsa igys gh cjckn dh tk pqdha gSaA
ekSykuk us eqlyeku fl;klh jguqekvksa ij
bt+gkjs vQlksl djrs gq, dgk fd budh gSfl;r fdlh
Hkh ikVhZ esa ,d xqy
+ ke ls ft+;knk dh ugha gS vkSj og [kqn
viuh d+kSe ds fy, dqN ugha djrsA oD+Q gqlSukckn dh
t+ehuksa vkSj eqfLye bykd+ksa esa 'kjkc [k+kus [kqy jgs gSa
ftlls lekt esa rckgh QSyus dk l[+r [k+rjk gSA
ekSykuk us dgk fd tks yksx dgrs gSa fd rgjhd ukdke
gks x;h gS muds fy, dguk equkflc gksxk fd ge
vd+fy;r nj vd+fy;r gSa vkSj gekjs ikl u nkSyr gS
u fl;klh uqekbUnxh] tks gSa og Hkh ljdkjh xq+yke gSaA
flok, tqY+ e ij ,grstkt djus ds gekjs ikl nwljk dksbZ
jkLrk ugha gSA ekSykuk us dgk fd ftl d+kSe ds ikl
rkd+r gksrh gS] gqdwer djus okyh ikfVZ;k Hkh mUgha dh
lqurh gSaA gekjh rkd+r bRrsgkn vkSj ,grstkt gSA

vxLr&2005

ekfld ^^'kqvk&,&vey** y[ku

16

MkDVj egewn vgenh ust+kn


tegwjh bLykeh bZjku ds u;s jk"Vifr eqUr[k+c
tegwjh bLykeh bZjku ds jgcjs vkyk lS0 vyh [k+kesuk&bZ en~nft+Yygw dh rkSlhd+
rsgjkuA MkDVj egewn vgenh ust+kn bZjku ds u;s
jk"Vifr cu x;sA bLykeh tegwjh bZjku ds jgcjs eqvT+te+
vk;rqYykfgy mt+ek lS0 vyh [k+kesuk&bZ en~nkft+Yygqy
vkyh us muds pqus tkus dh rkSlhd+ dj nhA #[k+lr
it+hj jk"Vifr gqTtrqy bLyke eqgEen [k+kreh us ,d
ljdkjh rd+jhj esa vk;rqYykg [k+kesuk&bZ dk rkSlhd+ukek
i<+dj lquk;k fd % ^^eSa voke ds QSlys dks eUtw+j djrs
gq, MkDVj egewn vgenh ust+kn dks bLykeh tegwjh
bZjku dk jk"Vifr eqd+jZj djrk gwA**
MkDVj egewn vgenh ust+kn us dqvkZu ikd
ij gkFk j[kdj vksgns vkSj jkt+nkjh dh 'kiFk yhA ckn

esa viuh rd+jhj ds nkSjku mUgksaus dgk fd bl bLykeh


gqdwer dk ed+ln flQZ vkSj flQZ voke dh f[k+ner
djuk gSA mUgksaus dgk fd ge cSuqyvd+okeh d+kuwuksa dk
,grsjke djrs gSa ysfdu ge mu rkd+rksa ds vkxs ugha
>qdx
as s tks gekjs bf[+r;kjkr ge ls Nhuuk pkgrs gSAa bl
oD+r ;wjksih ;wfu;u ds lkFk tkSgjh ekeys dks gy djuk
vkSj voke dks lekth bUlkQ fnykuk muds vOoyhu
ed+kfln esa 'kkfey gSA ;kn jgs fd bZjku ds tkSgjh izkx
s kz e
ij cSuy
q vd+okeh fcjknjh dks ,rjkt+ gSA vgenh ustk+ n us
dgk fd ge lcds fy, veuks veku vkSj bUlkQ pkgrs
gSa ysfdu dqN eqYd veu ds uke ij kefd;k ns jgs gSAa

vejhdk bjkd+ esa gkj dh dxkj ij


fcVsZu ds feEecj ikfyZ;kesUV tktZ xsyos dk c;ku
fcVsZuA fcVsZuh feEcj ikfyZ;kesUV tktZ xsyos us dgk gS
fd fcVsZu vkSj vejhdk cx+nkn ds lkFk ^^ft+uk fcytcz**
dj jgs gSaA e; ,f'k;k ds nkSjs ds njfe;ku mUgksaus dgk
fd x+jhc bjkd+h bfUrgkb lknk gfFk;kjksa ls vius 'kgjksa ds
uke flrkjksa ij fy[k jgs gSaA jsLisDV ikVhZ ds ,e0ih0 tktZ
xsyos us dgk fd vejhdk bjkd+ esa tax gkj jgk gSA yscj
ikVhZ ds ,e0ih0 ,sjd tk,l us tktZ xsyos ds c;ku ij
rclsjk djrs gq, dgk fd blls fdlh gn rd fcVsZuh
QkSft;ksa ds fy;s [k+rjs esa c<+ksRrjh gqbZ gSA tktZ xsyos us
dgk fd ge ugha tkurs fd og dkSu gSa] gesa muds uke ugha
ekywe] geus dHkh muds psgjs ugha ns[ks] og vius 'kghnksa
dh QksVks nhokjksa ij ugha yxkrs] gesa muds jguqekvksa ds uke
ugha ekyweA tktZ xsyos us ch0ch0lh0 dks crk;k fd og

fcVsZuh vkSj vejhdh QkStksa dks bjkd+ ls okil cqyokdj


[kw+u [k+jkck jksduk pkgrs gSaA tktZ xsyos us dgk fd fcVsZuh
QkSft;ksa dh tku dks Vksuh Cys;j dh gqdwer us [k+rjs esa
Mkyk FkkA mUgksaus dgk fd ftu eqYdksa ij vejhdk vkSj
fcVsZu us d+Ct+k fd;k gS og muds gkFkksa ^^ft+uk fcytcz**
dk f'kdkj gks jgs gSaA mUgksaus dgk fd ;jks'kye vkSj
cx+nkn xS+jeqyfd;ksa ds gkFk esa gSa tks mu ds lkFk viuh
euekuh dj jgs gSaA mUgksaus dgk fd gekjs QkSft;ksa ds fy;s
uQjr og iSnk dj jgs gSa ftUgksaus mUgsa bjkd+ esa rSukr
fd;k u fd gekjh rjg ds mu yksxksa us tks fd mudks eqYd
okil cqyokuk pkgrs gSA ,d loky ds tokc esa mUgksaus
dgk fd vxj rknkn dh ckr dh tk, rks tktZ cq'k vkSj
Vksuh Cys;j dh gkFkksa ij lcls ft+;knk [kw+u gSA

'kSrkus jthe dgus ij ;t+hnh fQjds+ okyksa dk


cx+nknA bjkd+ ds 'kqekyh fgLls dqfnZLrku esa clus
okys tvQ+
jkn ;t+hnh fQjds+ ls rkYyqd+ j[krs gSaA ch0ch0lh0 ds
,grs
kt
;t+hnh fQjds+ us ot+hjs vkt+e bczkghe tkQ+jh ds gj
rd+jhj ls igys ^^vmtq+fcYykfg feu''kSrkfujjthe** i<+us
ij ,rjkt+ fd;k gS vkSj dgk fd blls muds et+gch
tt+ckr et:g gksrs gSaA ;t+hnh fQjd+s ls rkYyqd+ j[kus
okys ;g yksx eqYds rwl ;k eksj dh ijlfr'k djrs gSa vkSj
mldks 'kkSrku dgrs gSaA bjkd+ esa rd+jhcu ikp yk[k

eqrkfcd+ bl fQjds+ ds uqekbUns dkejku [k+Sjh dk dguk gS


fd bczkghe tkQjh ds gj rd+jhj ls igys ^^vmtq+fcYykfg
feu''kSrkfujjthe** ds dyekr i<+us ls muds tt+ckr
et:g gksrs gSaA ;t+hnh fQjd+s ls rkYyqd+ j[kus okys 'kSrku
dks [+kqnk ekurs gSa vkSj mldks cnh dh dq+Oor rlyhe ugha
djrsA

You might also like