Primjer 9.

Treba odrediti koeficijent otpora i koeficijent uzgona ravne ploe, zanemarive

debljine, nagnute pod kutom =4 u odnosu na smjer strujanja zraka (=1,4).
Pretpostavite neviskozno nadzvunom strujanje pri M1=2.

Rjeenje:

Pri nestlaivom potencijalnom optjecanju tijela je prema poznatom d'Alambertovom

paradoksu sila otpora jednaka nuli, a u nadzvunom strujanju zbog pojave udarnog vala to
nee biti sluaj. Sljedea slika shematski prikazuje ravnu plou u jednolikoj struji zraka. Neka
je povrina ploe oznaena sa A .

v1 , p1 p3 < p1

M1 = 2
p2 > p1
F
F cos
F sin

S donje strane ploe se strujanju "oduzima" prostor, te e doi do pojave kompresijskog vala,
ovdje do kosog udarnog vala. Prolaskom kroz udarni val tlak rase, tako da e tlak p2 iza
udarnog vala biti vei od tlaka p1 ispred udarnog vala. S gornje strane ploe strujanje mora
popuniti prostor koji se otvara, te e se pojaviti ekspanzijsko Prandtl-Meyerovo strujanje. Pri
ekspanziji se strujanje ubrzava, a tlak opada, tako da e tlak p3 s gornje strane ploe biti
manji od tlaka p1 , odnosno bit e manji i od tlaka p2 s donje strane ploe. Budui je tlak s
donje strane ploe vei od tlaka s gornje strane, pojavit e se sila F , koja djeluje okomito na
plou, kao to je ucrtano na gornjoj slici, a koja je po veliini jednaka

F = ( p3 p2 ) A

Komponenta sile F u smjeru strujanja se naziva silom otpora, a po veliini je jednaka

FD = F sin , dok se komponenta u okomitom smjeru na smjer strujanja naziva silom uzgona,
a po veliini je jednaka FL = F cos . esto se umjesto sila koriste bezdimenzijski koeficijenti
sile, koji se dobiju dijeljenjem sile s umnokom dinamikog tlaka i povrine. U ovom bi
sluaju koeficijent otpora i koeficijent uzgona bili definirani sljedeim izrazima
 FD 2 ( p2 p3 ) sin
CD = = (a)
1
1v12 A 1v12
2
FL 2 ( p2 p3 ) cos
CL = = (b)
1
1v12 A 1v12
2

a) Odreivanje tlaka p2 iza kosog udarnog vala

Tlak p2 e se odrediti iz relacija za kosi udarni val. S obzirom da je donja strana ploe bez
ikakvih izboina, na ploi e se pojaviti slabi kosi udarni val. Za M 1 = 2 i kut skretanja
strujanja =4, iz dijagrama za kosi udarni val, na grani za slabi kosi udarni val se moe
oitati kut =33,5.

Normalna komponenta Machova broja je M 1n = M 1 sin = 1,10 , na temelju koje se iz tablice

za normalni udarni val mogu oitati sljedee vrijednosti

Tablica za normalni udarni val, = 1.40

M1 M2 p2/p1 2/1 T2/T1 p02/p01 p02/p1
1.09 0.920 1.219 1.152 1.059 0.999 2.107
1.10 0.912 1.245 1.169 1.065 0.999 2.133
1.11 0.904 1.271 1.186 1.071 0.999 2.159
S obzirom da je u ovom primjer tlak iza normalnog udarnog vala oznae s p2 , kao i u tablici
za normalni udarni val, vrijedi p2 = 1, 245 p1 . Ostale veliine iza normalnog udarnog vala nas
ne zanimaju.

b) Odreivanje tlaka p3 iza kosih ekspanzijskih valova

Tlak p3 e se odrediti iz relacija za Prandtl-Meyerovo ekspanzijsko strujanje, koje je
izentropsko, to znai da totalni tlak i temperatura ostaju nepromijenjeni. Pri MAchovom
broju M 1 = 2 iz tablice za Prandtl-Meyerovo strujanje se moe oitati Prandtl-Meyerov kut
1 =26,38. S obzirom da se ekspanzija odvija zbog irenja strujanja za kut =4, Prandtl-
Meyerov kut 3 nakon ekspanzije, pri Mackovu broju M 3 , e biti vei od 1 za kut , tj.
vrijedi: 3 = 1 + =30,38. Na temelju kuta 3 , se iz tablice za Prandtl-Meyerovo strujanje
se moe oitati M 3 2,15 (uzeli smo prvu najbliu vrijednost, bez linearne interpolacije).

M / /
2.00 26.38 30.00
2.01 26.66 29.84
2.02 26.93 29.67
2.03 27.20 29.51
2.04 27.48 29.35
2.05 27.75 29.20
2.06 28.02 29.04
2.07 28.29 28.89
2.08 28.56 28.74
2.09 28.83 28.59
2.10 29.10 28.44
2.11 29.36 28.29
2.12 29.63 28.14
2.13 29.90 28.00
2.14 30.16 27.86
2.15 30.43 27.72
2.16 30.69 27.58
2.17 30.95 27.44
2.18 31.21 27.30

S obzirom da je strujanje izentropsko, za tlak p3 vrijedi

izentr.
p3 1 2 1

p0 1 + M3
p3 = p = 0, 791 p .
2
izentr.
p1 = 1 1
p1 1 2 1

p0 1 + M1
2
izentr. izentr.
p p
Alternativno se moglo vrijednosti 3 = 0,1011 i 1 = 0,1278 oitati iz tablica za
p0 p0
izentropsko strujanje za pripadajue Machove brojeve, pa bi se dobio isti rezultat.
Uvrtavanjem vrijednosti razlike tlakova p2 p3 = 0, 454 p1 izraenih tlakom p1 u formule (a)
i (b), slijedi
FD 0,908 p1 sin
CD = = (c)
1
1v1 A
2 v
1 1
2

2
FL 0,908 p1 cos
CL = = (d)
1
1v1 A
2 1v 1
2

Ovdje nemamo poznate vrijednosti tlaka, brzine i gustoe u toki 1, ali s obzirom da vrijedi
p1 p1 c12 1 p1
= = = , jer je = c12
1v1 1v1 v1 M 1
2 2 2 2
1
koeficijenti otpora i uzgona se mogu izraunati na temelju poznatih M 1 i ,
FD 0,908sin
CD = = = 0, 0113
1
1v1 A
2 M 1
2

2
FL 0,908cos
CL = = 0,162
1
1v1 A
2 M 1
2