Abstrakcja organiczna Hans(Jean) Arp, Henry Moore, Barbara Hepworth

Nurt abstrakcji organicznej w rzebie, rozpoczty przez Constantina Brancusiego, w

kolejnych latach rozwin Hans Arp. Artysta ten obra inn drog. Brancousi w swoich
pracach eliminowa naturalistyczny szczeg ale jednoczenie nie odchodzi od bardziej lub
mniej okrelonych wzorcw ze wiata natury. Rzeby Arpa natomiast przybieray formy
nawizujce do natury, ale nie odwoyway si do adnych konkretnych zjawisk.
Hans Arp z zagadnieniem sztuki abstrakcyjnej spotka si w latach 1911-1912, kiedy
przebywa w Monachium, gdzie kontaktowa si z Kandinskym oraz grup Der Blaue Reiter.
Nastpnie w Zurychu w 1916 roku bra udzia w spotkaniach Cafe Voltaire, gdzie narodzi si
dadaizm. Od 1926 roku by zwizany z surrealizmem, po 1930 roku wsppracowa z grupami
abstrakcjonistw Cercle et Carr i Abstraction-Cration.
Jego twrczo rozwina si od malarstwa, poprzez reliefy do rzeby
penoplastycznej. Od pocztku jednak szczeglnie upodoba sobie pynne i krge ksztaty.
Pierwsze reliefy, wycinane z dykty i paskich deseczek, powstae po 1910 roku, byy
kompozycjami figuratywnymi. Reliefy powstae po 1916 roku, takie jak na przykad Las czy
Pogrzeb ptakw i motyki zawieraj ju formy abstrakcyjne, odwoujce si do wiata natury,
bdce dziwnymi tworami przywodzcymi na myl roliny, czy te ameby, nazywane przez
Arpa rolinnoci mzgowego serca. Z kawakw drewna, pokrytych farb, powstaway
prace, na ktrych form wpyway zjawiska naturalne, uzupenione i przetworzone przez
wyobrani artysty.
Po 1930 roku zacz tworzy rzeby penoplastyczne o formach abstrakcyjnych. W
1930 roku powstaa Rzeba, ktr naley zgubi w lesie, ktrej tytu jest odwrotnoci do
Przedmiotu znalezionego surrealistw. Arp wielokrotnie nawizywa do surrealizmu, czya
go z nim tkwica w podwiadomoci wi z natur. Powstaym w tym czasie kompozycjom
abstrakcyjnym nadawa ksztaty guzowate (Skonkretyzowanie czowieka 1933), obe
(Skonkretyzowanie czowieka 1935), o mikkiej i organicznej formie (We nie). Przywodziy
one na myl zaspy niene (owoc Pagody), piaszczyste wydmy, kamienie czy bliej
niesprecyzowane formy rolinne i zwierzce (Pasterz chmur). Tak jak jego mistrz
Brancousi, uywa szlachetnych materiaw i dba o staranne wykoczenie kadego dziea, o
jego nieskaziteln form, harmoni i prostot (Demeter). Arp, jak sam mwi, kocha natur,
nie zadowala si jej namiastk, a za tak uwaa sztuk iluzjonistyczn. Dlatego nie
naladowa jej konkretnych wytworw, by zdania, e artysta powinien tworzy rwnolegle
do natury w taki sposb by jego dziea przenikay si z przyrod.

1
 Z abstrakcj organiczn zwizani byli take rzebiarze angielscy Henry Moore oraz
Barbara Hepworth. Henry Moore by czowiekiem obdarzonym wielk ambicj by zosta
najwaniejszym ze wspczesnych rzebiarzy, co mu si udao, gdy dzi uznaje si go za
jednego z najwybitniejszych artystw XX wieku. Jego ojciec by grnikiem, co odbio si na
artystycznym zamiowaniu do form przypominajcych gazy i kamienie. Studia artystyczne
rozpocz w Leeds, a po 1921 roku kontynuowa je w londyskim Royal Collage of Art. W
tamtym czasie panowaa w rzebie stagnacja, w szkoach krlowa akademizm. Moore
rozpocz wasne poszukiwania, w British Museum oglda sztuk prymitywn, w rzebie
murzyskiej dostrzeg zmys materiau i zrozumia, e sztuka akademicka podtrzymujca
ideay staroytnej Grecji i renesansu nie jest jego celem. Podziwia take rzeb
prekolumbijsk, ktra wedug niego take odznaczaa si zmysem materiau uyty w niej
surowiec kamie, wyglda jak kamie i nie stara si imitowa wosw oraz ciaa. Moore
odrzuci akademick zasad modelownia rzeby w glinie i rozpocz bezporednie rzebienie
w materiale ostatecznym, ktrym by kamie bd drewno.
Od 1922 roku w jego rzebach widoczne s wpywy sztuki prymitywnej: rozpoczyna
podobne poszukiwania formalne. Przykadem jest Gowa dziewczynki oraz Posta
spoczywajca o formach zwartych i znacznie uproszczonych. W podobnej, prymitywnej
stylistyce utrzymane s take pierwsze rzeby przedstawiajce matk i dziecko (Matka i
dziecko 1931, 1932). Te obydwie postacie cile ze sob zczone w masywny blok, dobitnie
wyraaj ide macierzystwa, ktra bdzie powraca take w kolejnych pracach.
Szczyt jego moliwoci twrczych przypada na okres od 1928 roku do II wojny
wiatowej. Uwaany by wtedy za eksperymentujcego modernist, radykaa i postpowca
(Posta spoczywajca w czterech czciach). Kiedy w 1937 roku kolekcjoner i artysta Roland
Renrose ustawi w swoim ogrodzie w Hampstead jedn z jego rzeb, wywoao to protest
ssiadw.
W latach 30. rzeby przypominaj kamienie obtoczone i wypolerowane przez nurt
rzeki. Mimo, i staj si one coraz bardziej abstrakcyjne, nigdy nie trac aluzji do postaci
ludzkich. Przykadem jest rzeba Posta wyrzebiona. W pracy tej Moore zasad wiernoci
materiaowi doprowadzi do skrajnoci: rzebic w kamieniu dy do tego, by nada mu
form tak, jak kamieniom nadaje natura.
Charakterystycznym dla twrczoci Moorea motywem jest wyobraenie lecej
postaci kobiecej, wywodzce si ze sztuki Majw. Pierwsze Postacie spoczywajce byy
bliskie realizmowi (Posta leca). Stopniowo realizm zanika (Posta spoczywajca), forma
rzeb staje si bardziej przestrzenna poprzez wiercone w nich otwory, ktre staj si coraz

2
wiksze. Artysta wprowadza do kamienia wiato i powietrze: Otwr sam przez si moe
zawiera wicej sensu plastycznego ni masywna brya. Moliwe staje si rzebienie
powietrza, gdy kamie zakrela tylko przestrze otworu, ktry jest waciw zamierzon
form. Moore czy w ten sposb rzeb z przestrzeni, przez co zosta nazwany krlem
dziur. TU W PREZENTACJI DODAAM KRLA I KRLOW JEGO CHYBA
NAJBARDZIEJ ZNANE DZIEO
Po 1945 roku powstay realistyczna Posta spoczywajca w udrapowanej szacie, a
take rzeby prawie abstrakcyjne, powstae z wydronych od rodka form zewntrznych, w
ktrych umieszczono formy wewntrzne. Formy te symbolizuj ide opieki i ochrony.
Od 1959 roku powstaj monumentalne rzeby w brzie, pocztkowo w dwch, a
nastpnie w trzech czciach. Przypominaj one wielkie gazy, wrd ktrych mona si
swobodnie porusza. Przykadem jest Posta spoczywajca w dwch czciach z 1963 I 1969
roku oraz Posta spoczywajca w trzech czciach. Figury te upodabniaj si do pejzau:
Kolana i piersi to gry. Stwierdziwszy, e obie czci s rozdzielone, widz nie spodziewa si
zobaczy naturalistycznej postaci; dlatego moecie je spokojnie traktowa jak pejza lub
ska.
W tym samym czasie tworzy inne rzeby, dochodzce wysokoci do 6 m, np. Wielki
tors uk z 1962-63 roku oraz Dwie due formy z 1966-69 roku. Podobnie jak Postaciom
spoczywajcym nadaje im formy organiczne, przez co take przypominaj elementy pejzau.
Dziea Moorea powstaway z myl o wystawieniu w otwartej przestrzeni, byy
dogbnie zwizane z krajobrazem, mona je waciwie odbiera tylko wtedy, gdy s
ustawione w krajobrazie. Artysta uwaa, e rzebom potrzeba wiata dziennego i soca,
natura uzupenia dzieo: Wolabym aby moje rzeby umieszczono w krajobrazie,
jakimkolwiek krajobrazie, ni w najpikniejszej choby budowli.
Abstrakcja organiczna Moorea powstawaa pod wpywem Brancusiego i Arpa, jednak
przede wszystkim wynikaa z jego osobistych przemyle. Najwiksz inspiracj bya dla
niego natura, ktr przetwarza we wasny, niejednolity sposb. Kadej odkrytej przez niego
formie towarzyszya jaka idea.
W przeciwiestwie do Henryego Moorea, ktrego rzeby oscyloway midzy
abstrakcj a figuracj, jego modsza koleanka Barbara Hepworth pozostawaa w nurcie
abstrakcji. Hepworth studiowaa razem z Moorem w Leeds oraz w Royal College of Art. W
1924 roku wyjechaa do Woch by pogbi studia nad sztuk. W latach 20. tworzya
realistyczne rzeby w marmurze o zwartej i cikiej formie. Uywaa szlachetnych
materiaw, takich jak te alabaster oraz egzotycznych gatunkw drewna.

3
 W latach 30. rozpocza twrczo abstrakcyjn, jej rzeby zaczy przybiera
ksztaty pynne i organiczne, w wikszej mierze pozbawione nawiza do przedmiotw
realnych. W tym czasie take przeszywaa zwart mas kamienia tworzc w niej swoiste
tunele. Przykadem jest Forma przewiercona z 1931 roku. Niektrzy s zdania, e to
Hepworth pierwsza ni Moore zacza wprowadza otwory w rzebie, ktre to u niej miay
znaczenie tylko estetyczne (??? -> nie wiadomo czy na pewno, trzeba si zastanowi ).
Wpyw na jej twrczo wywaro maestwo z Ben Nicholsonem w roku 1938,
malarzem tworzcym kompozycje abstrakcyjne. W 1932 roku w Paryu poznaa Arpa,
Brancusiego i Picassa, wstpia do grupy Abstraction-Creation. Zwizana bya take z grup
Unit-One.
Od 1939 roku do dzie o formach organicznych zacza wprowadza napite sznury,
zbiegajce si w pewnych punktach, tworzce kontrasty midzy zwart mas kamienia. U
artystki tej znacznie bardziej ni u Moorea widoczne jest denie do geometryzacji form i
surowej dyscypliny. Jednak podobnie jak on zajmuje si problemem przestrzeni, przenikania
si rzeby z powietrzem poprzez otwr lub poprzez rozpite na niej sznury. Dogbnie
studiowaa materia, kamie i drewno swoj wewntrzn struktur wyznaczay ostateczny
ksztat rzebie. Niekiedy pewne partie swoich rzeb pokrywaa farb po to by wzmocni lub
osabi padajce na nie wiato.
Hepworth tworzya kamienne i marmurowe postacie stojce pojedynczo lub w
grupach. Ich bry czsto przewiercaa pojedynczym, owalnym otworem umiejscowionym w
grnych partiach. W postaciach wyrzebionych z drewna artystka obia podune rowy
przechodzce w otwr. Zagbienia te czsto wzmacniay napite i uoone promienicie
sznury. W pracach tych obecne jest nawizanie do postaci ludzkiej. W drewnie i w brzie
wykonywaa figury zagite, ktre byy wydrone i otwarte z jednej strony, ich wntrze
malowaa i czya z napitymi strunami. Bardzo przestrzenne i lekkie s kompozycje z
wygitych paszczyzn, ktrych wntrze zamyka siatka cienkich strun.
Rzeby Barbary Hepworth nasycone s liryzmem dziki tworzonym przez ni efektom
wiata i koloru. Aby je w peni zrozumie torba oglda je na zewntrz, w otwartej
przestrzeni. Artystka ta wraz z Henrym Moorem odnowia i zrewolucjonizowaa rzeb
brytyjsk, inspirujc take rzebiarzy europejskich.