Obsah dokumentu:

SCypr DeCathEcclUnit...............................................................................................................2
SCypr DeDominOrat..................................................................................................................2
SCypr DeBonoPat.......................................................................................................................3
SAmbr DeVirg............................................................................................................................4
SHier InIer..................................................................................................................................5
SHier InMatth.............................................................................................................................5
SAug Conf..................................................................................................................................5
SAug Sermo185..........................................................................................................................6
SLeoM DeVitaChrist..................................................................................................................7
SBened Regula............................................................................................................................8
Both DePers..............................................................................................................................9
SGregM Hom............................................................................................................................11
SIsid Sent..................................................................................................................................11
BedaVen Hist............................................................................................................................12
SBonif Epist78..........................................................................................................................14
SAnselmCant Proslog...............................................................................................................14
SAnselmCant Orat52................................................................................................................15
Cosmas ChronicaBoem.............................................................................................................16
SBernClarev DeDiligDeo.........................................................................................................17
SBernClarev SermoInCant36....................................................................................................18
PetrLomb Sent..........................................................................................................................19
SAlbertM CommInLuc.............................................................................................................20
Bonav Itiner..............................................................................................................................21
SThAq STh...............................................................................................................................22
SThAq SCGent.........................................................................................................................26
VitaHrozn..................................................................................................................................28
IoIenst DePersec.......................................................................................................................29
IoIenst DeBonoMortis..............................................................................................................30
CarolusIV VitaCaroli................................................................................................................31
AenSilv HistBoh.......................................................................................................................31
DeIndulg...................................................................................................................................32
ThKemp Imit.............................................................................................................................32
SIoFisher CommInPs................................................................................................................33
SLaurentBrind Sermo...............................................................................................................34
MemoriaeSIoFranciscae...........................................................................................................34
IoMarVianney Catech...............................................................................................................35
IoBosco Epist............................................................................................................................36
STerIesInf Vita..........................................................................................................................37
Noldin-Schmitt DePeccCapit....................................................................................................38
Noldin-Schmitt DeSuperbia......................................................................................................38
Noldin-Schmitt DeEuthanasia..................................................................................................40
ConcTrid DeSacrOrdinis...........................................................................................................40
PiusXII MunificDeus................................................................................................................41
ConcVatII DV...........................................................................................................................42
ConcVatII LG............................................................................................................................45
ConcVatII GS............................................................................................................................46
ConcVatII UR............................................................................................................................46
IoPII FamCons..........................................................................................................................47
IoPII MulierDign......................................................................................................................49
IoPII RedemptMiss...................................................................................................................51
IoPII VeritSplendor...................................................................................................................53
IoPII EvangVitae.......................................................................................................................55
IoPII VitaCons...........................................................................................................................56
IoPII DiesDomini......................................................................................................................57
Primum nuntium* SUMMI PONTIFICIS BENEDICTI XVI..................................................64

SCypr DeCathEcclUnit
Loquitur Dominus ad Petrum: Ego tibi dico, inquit, quia tu es Petrus etc. (Matth 16,18).
Super unum aedificat ecclesiam eidem post resurrectionem suam dicit: Pasce oves meas (Ioan
21,17). Super illum aedificat ecclesiam et illi pascendas oves mandat, et quamvis apostolis
omnibus post resurrectionem suam parem potestatem tribuat et dicat: Sicut misit me Pater et
ego mitto vos. Accipite Spiritum Sanctum: si cuius remiseritis peccata, remittentur illi; si
cuius tenueritis, tenebuntur (Ioan 20,21); tamen, ut unitatem manifestaret, unam cathedram
constituit, unitatis eiusdem originem atque rationem ab uno incipientem sua auctoritate
disposuit. Hoc erant utique et ceteri apostoli, quod fuit Petrus, pari consortio praediti et
honoris et potestatis, sed exordium ab unitate proficiscitur et primatus Petro datur, ut una
Christi ecclesia et cathedra una monstretur.

Quam unitatem tenere firmiter et vindicare debemus, maxime episcopi, qui in ecclesia
praesidemus, ut episcopatum quoque ipsum unum atque indivisum probemus. Nemo
fraternitatem mendacio fallat, nemo fidem veritatis perfida praevaricatione corrumpat.
Episcopatus unus est, cuius a singulis in solidum pars tenetur. Ecclesia una est, quae in
multitudinem latius incremento fecunditatis extenditur, quomodo solis multi radii sed lumen
unum, et rami arboris multi sed robur unum tenaci radice fundatum, et cum de fonte uno rivi
plurimi defluunt, numerositas licet diffusa videatur exundantis copiae largitate, unitas tamen
servatur in origine. Avelle radium solis a corpore, divisionem lucis unitas non capit; ab arbore
frange ramum, fructus germinare non poterit; a fonte praecide rivum, praecisus arescit. Sic et
ecclesia, Domini luce perfusa, per orbem totum radios suos porrigit: unum tamen lumen est,
quod ubique diffunditur, nec unitas corporis separatur. Ramos suos in universam terram copia
ubertatis extendit, profluentes largiter rivos latius pandit: unum tamen caput est et origo una et
una mater fecunditatis successibus copiosa: illius fetu nascimur, illius lacte nutrimur, spiritu
eius animamur.

SCypr DeDominOrat
Ante omnia pacis Doctor atque unitatis Magister singillatim noluit et privatim precem fieri, ut
quis, cum precatur, pro se tantum precetur. Non dicimus: Pater meus, qui es in coelis, nec:
Panem meum da mihi hodie, nec dimitti sibi tantum unusquisque debitum postulat aut ut in
tentationem non inducatur atque a malo liberetur pro se solo rogat. Publica est nobis et
communis oratio et quando oramus, non pro uno sed pro populo toto oramus, quia totus
populus unum sumus
Qualia autem sunt, fratres dilectissimi, orationis dominicae sacramenta, quam multa, quam
magna, breviter in sermone collecta sed in virtute specialiter copiosa, ut nihil omnino
praetermissum sit, quod non in precibus atque orationibus nostris caelestis doctrinae
compendio comprehendatur.

Sic, ait, adorate: Pater noster, qui es in coelis.

Homo novus, renatus et Deo suo per eius gratiam restitutus, Pater primo in loco dicit, quia
filius iam esse coepit. In sua, inquit, propria venit, et sui eum non receperunt. Quotquot eum
receperunt, dedit illis potestatem, ut filii Dei fierent, qui credunt in nomine eius. Qui ergo
credidit in nomine eius et factus est Dei filius, hinc debet incipere, ut et gratias agat et
profiteatur se Dei filium, dum nominat Patrem sibi esse in coelis Deum.

Addimus quoque et dicimus: Fiat voluntas tua in coelo et in terra (Matth 6,10), non ut Deus
faciat, quod vult, sed ut nos facere possimus, quod Deus vult; nam Deo quis obsistit,
quominus, quod velit, faciat? Sed quia nobis a diabolo obsistitur, quominus per omnia noster
animus atque actus Deo obsequatur, oramus et petimus, ut fiat in nobis voluntas Dei; quae ut
fiat in nobis, opus est Dei voluntate, id est ope eius et protectione, quia nemo suis viribus
fortis est, sed Dei indulgentia et misericordia tutus est.

Ego sum panis vitae, qui de caelo descendi. Si qui ederit de meo pane, vivet in aeternum.
Panem autem, quem ego dedero, caro mea est pro saeculi vita (Ioan 6,51-2). Quando ergo
dicit in aeternum vivere si qui ederit de eius pane, ut manifestum est eos vivere, qui corpus
eius attingunt et eucharistiam iure communicationis accipiunt, ita contra timendum est et
orandum, ne, dum quis abstentus separatur a Christi corpore, remaneat a salute, comminante
ipso et dicente: Nisi ederitis carnem Filii hominis et biberitis sanguinem eius, non habebitis
vitam in vobis (Ioan 6,54). Et ideo panem nostrum, id est Christum, dari nobis cottidie
petimus, ut, qui in Christo manemus et vivimus, a sanctificatione eius et corpore non
recedamus.

SCypr DeBonoPat
Domini et Magistri nostri salutare praeceptum est: Qui toleraverit usque ad finem, hic salvus
erit. Et iterum: Si permanseritis in verbo meo, vere discipuli mei eritis, et cognoscetis
veritatem, et veritas liberabit vos.

Tolerandum et perseverandum est, fratres dilectissimi, ut, ad spem veritatis et libertatis

admissi, ad veritatem et libertatem ipsam pervenire possimus; quia hoc ipsum, quod christiani
sumus, fidei et spei res est; ut autem spes et fides ad fructum sui possint pervenire, patientia
opus est.

Non enim praesentem gloriam sequimur, sed futuram, secundum quod et Paulus apostolus
monet dicens: Spe salvati sumus. Spes autem, quae videtur, non est spes: quod enim videt
quis, quid sperat? Si autem quod non videmus speramus, per patientiam exspectamus (Rom
8,24). Exspectatio et patientia necessaria est, ut id, quod esse coepimus, impleamus, et quod
speramus et credimus, Deo repraesentante, capiamus.

Denique alio in loco idem Apostolus iustos et operantes et divini fenoris incremento caelestes
thesauros sibi recondentes, ut patientes quoque sint, instruit et docet, dicens: Ergo, dum
tempus habemus, operemur quod bonum est ad omnes, maxime vero ad domesticos fidei.
Bonum autem facientes non deficiamus; tempore enim suo metemus.

Admonet ne quis impatiens in operatione deficiat, ne quis tentationibus aut avocatus aut
victus in medio laudis et gloriae itinere desistat, et pereant praeterita, dum quae praeterita
coeperant desinunt esse perfecta

Apostolus denique, cum de caritate loqueretur, tolerantiam illi et patientiam iunxit. Caritas,
inquit, magnanima est, caritas benigna est, caritas non aemulatur, non inflatur, non irritatur,
non cogitat malum, omnia diligit, omnia credit, omnia sperat, omnia sustinet. Ostendit inde
illam perseverare tenaciter posse, quod noverit omnia sustinere (1 Cor 13,4-7).

Et alio in loco: Sustinentes, inquit, invicem in dilectione, satis agentes servare unitatem
spiritus in coniunctione pacis (Ephes. 4,2). Probavit nec unitatem servari posse nec pacem,
nisi se invicem fratres mutua tolerantia foveant et concordiae vinculum patientia intercedente
custodiant.

SAmbr DeVirg
Corporis tui gratiam splendore mentis illuminas

Et tu igitur, anima, una de populo, una de plebe, certe tu una de virginibus, quae corporis tui
gratiam splendore mentis illuminas (propior enim es quae Ecclesiae compararis), tu, inquam,
in cubili tuo et nocturno tempore constituta, semper meditare Christum, et eius adventum
omnibus sperato momentis.

Talem te Christus desideravit, talem te Christus elegit. Aperto itaque ingreditur ostio; neque
enim potest fallere, qui se ingressurum esse promisit. Complectere igitur, quem quaesisti;
accede ad ipsum et illuminaberis; tene illum, roga ne cito abeat, obsecra ne recedat. Verbum
enim Dei currit, fastidio non capitur, neglegentia non tenetur. Obeat anima tua in verbo eius,
et caelestis sermonis insiste vestigio; cito enim transit.

Denique quid ait illa? Quaesivi eum, et non inveni illum; vocavi eum, et non obaudivit me. Ne
putes displicere te, quae vocasti, quae rogasti, quae aperuisti, quod tam cito abiit: sinit nos
saepe tentari. Denique turbis rogantibus, ne recederet, quid ait in Evangelio? Et aliis
civitatibus oportet me evangelizare verbum Dei; quia ideo missus sum. Sed etiam si tibi ille
abiisse videtur, exi, rursus explora.

Quis igitur te, nisi sancta Ecclesia, debet docere, quemadmodum Christum teneas? Immo iam
docuit, si quae legis, intellegas: Quam modicum, inquit, fuit, cum transivi ab ipsis, donec
inveni quem dilexit anima mea; tenui eum, et non relinquam eum.

Quibus igitur Christus tenetur? Non iniuriae nexibus, non restium nodis; sed vinculis caritatis,
mentis habenis stringitur, et animae tenetur affectu.

Si vis et tu tenere Christum, quaere iugiter, nec poenam metuas; inter supplicia enim
frequenter corporis, inter ipsas persecutorum manus Christus melius invenitur.
SHier InIer
Lib. 4, cap. 19, vers. 10. Post captivitatem autem, quae sub Vespasiano et Tito et postea
accidit sub Hadriano, usque ad consummationem saeculi ruinae Ierusalem permansurae sunt,
quamquam sibi Iudaei auream atque gemmatam Ierusalem restituendam putent, rursumque
victimas et sacrificia et coniugia sanctorum, et regnum in terris Domini salvatoris. Quae licet
non sequamur, tamen damnare non possumus, quia multi ecclesiasticorum virorum et
martyres ista dixerunt.

Lib. 5, cap. 26, vers. 3. Si forsitan audiant et convertantur (Ier 26,3). Verbum ambiguum
forsitan maiestati Domini non potest convenire, sed nostro loquitur affectu, ut liberum
homini servetur arbitrium, ne ex praescientia eius, quasi necessitate, vel facere quid vel non
facere cogatur.

Lib. 5, cap. 28, vers. 10. Prophetam non dixere (Septuaginta) Ananiam, ne scilicet prophetam
viderentur dicere qui propheta non erat; quasi non multa in scripturis sanctis dicantur iuxta
opinionem illius temporis, quo gesta referuntur, et non iuxta quod rei veritas continebat.

SHier InMatth
Lib. 3, cap. 16, vers. 19. Legimus in Levitico (Lv 13,2 seq.) de leprosis, ubi iubentur, ut
ostendant se sacerdotibus, et si lepram habuerint, tunc a sacerdote immundi fiant; non quod
sacerdotes leprosos faciant et immundos, sed quod habeant notitiam leprosi et non leprosi et
possint discernere, qui mundus quive immundus sit. Quomodo ergo ibi leprosum sacerdos
mundum vel immundum facit, sic et hic alligat vel solvit episcopus et presbyter, non eos qui
insontes sunt vel noxii, sed pro officio suo, cum peccatorum audierit varietates, scit, qui
ligandus sit quive solutus.

Lib. 4, cap. 24, vers. 36. Apostolus super Salvatore scribit: In quo sunt omnes thesauri
sapientiae et scientiae absconditi (Col 2,3). Sunt ergo omnes thesauri in Christo sapientiae et
scientiae, sed absconditi sunt. Quare absconditi sunt? Post resurrectionem interrogatus ab
apostolis de die manifestius respondit: Non est vestrum scire tempora vel momenta, quae
Pater posuit in sua potestate (Act 1,7). Quando dicit non est vestrum scire, ostendit, quod ipse
sciat, sed non expediat nosse apostolis, ut semper incerti de adventu iudicis sic cottidie vivant,
quasi die alia iudicandi sint.

Lib. 4, cap. 26, vers. 26. Postquam typicum pascha fuerat impletum et agni carnes cum
apostolis comederat, assumit panem, qui confortat cor hominis, et ad verum paschae
transgreditur sacramentum, ut, quomodo in praefiguratione eius Melchisedech, summi Dei
sacerdos, panem et vinum offerrens fecerat, ipse quoque in veritate sui corporis et sanguinis
repraesentaret.

SAug Conf
Inquietum est cor nostrum, donec requiescat in te
Lib. I, cap. 1. Magnus es, Domine, et laudabilis valde; magna virtus tua et sapientiae tuae non
est numerus. Et laudare te vult homo, aliqua portio creaturae tuae; et homo circumferens
mortalitatem suam, circumferens testimonium peccati sui et testimonium, quia superbis
resistis: et tamen laudare te vult homo, aliqua portio creaturae tuae. Tu excitas, ut laudare te
delectet, quia fecisti nos ad te, et inquietum est cor nostrum, donec requiescat in te.

Da mihi, Domine, scire et intellegere, utrum sit prius invocare te an laudare te; et scire te prius
sit an invocare te. Sed quis te invocat nesciens te? Aliud enim pro alio potest invocare
nesciens. An potius invocaris, ut sciaris? Quomodo autem invocabunt, in quem non
crediderunt? aut quomodo credent sine praedicante?

Et laudabunt Dominum, qui requirunt eum. Quaerentes enim inveniunt eum, et invenientes
laudabunt eum. Quaeram te, Domine, invocans te; et invocem te credens in te: praedicatus
enim es nobis. Invocat te, Domine, fides mea, quam dedisti mihi, quam inspirasti mihi per
humanitatem Filii tui, per ministerium praedicatoris tui.

Lib. I, cap. 2. Et quomodo invocabo Deum meum, Deum et Dominum meum? Quoniam
utique in me ipsum eum vocabo, cum invocabo eum. Et quis locus est in me, quo veniat in me
Deus meus? Quo Deus veniat in me, Deus, qui fecit coelum et terram? Itane, Domine Deus
meus, est quidquam in me, quod capiat te? An vero caelum et terra, quae fecisti et in quibus
me fecisti, capiunt te? An quia sine te non esset, quidquid est, fit, ut quidquid est, capiat te?

Quoniam itaque et ego sum, quid peto, ut venias in me, qui non essem, nisi esses in me? Non
enim ego iam in inferis, et tamen etiam ibi es. Nam etsi descendero in infernum, ades. Non
ergo essem, Deus meus, non omnino essem, nisi esses in me. An potius non essem, nisi essem
in te, ex quo omnia, per quem omnia, in quo omnia? Etiam sic, Domine, etiam sic. Quo te
invoco, cum in te sim? Aut unde venias in me? Quo enim recedam extra caelum et terram, ut
unde in me veniat Deus meus, qui dixit: Caelum et terram ego impleo?

Lib. I, cap. 5. Quis mihi dabit acquiescere in te? Quis mihi dabit, ut venias in cor meum et
inebries illud, ut obliviscar mala mea et unum bonum meum amplectar te? Quid mihi es?
Miserere, ut loquar. Quid tibi sum ipse, ut amari te iubeas a me et nisi faciam, irascaris mihi et
mineris ingentes miserias? Parvane ipsa est, si non amem te?

Hei mihi! Dic mihi per miserationes tuas, Domine Deus meus, quid sis mihi. Dic animae
meae: salus tua ego sum. Sic dic, ut audiam. Ecce aures cordis mei ante te, Domine; aperi eas
et dic animae meae: Salus tua ego sum. Curram post vocem hanc et apprehendam te. Noli
abscondere a me faciem tuam: moriar, ne moriar, ut eam videam.

SAug Sermo185
Veritas de terra orta est et iustitia de caelo prospexit

Expergiscere, homo, pro te Deus factus est homo. Surge, qui dormis, et exsurge a mortuis, et
illuminabit te Christus. Pro te, inquam, Deus factus est homo.

In aeternum mortuus esses, nisi in tempore natus esset. Numquam liberareris a carne peccati,
nisi suscepisset similitudinem carnis peccati. Perpetua te possideret miseria, nisi fieret haec
misericordia. Non revixisses, nisi tuae morti convenisset. Defecisses, nisi subvenisset.
Perisses, nisi venisset.

Celebremus laeti nostrae salutis et redemptionis adventum. Celebremus festum diem, quo
magnus et aeternus dies ex magno et aeterno die venit in hunc nostrum tam brevem
temporalem diem.

Hic est nobis factus iustitia, et sanctificatio, et redemptio: ut, quemadmodum scriptum est:
Qui gloriatur, in Domino glorietur.

Veritas ergo de terra orta est: Christus, qui dixit: Ego sum veritas, de Virgine natus est. Et
iustitia de caelo prospexit; quoniam credens in eum, qui natus est, non homo a se ipso, sed a
Deo iustificatus est.

Veritas de terra orta est: quia Verbum caro factum est. Et iustitia de caelo prospexit: quia
omne datum optimum et omne donum perfectum desursum est.

Veritas de terra orta est, caro de Maria. Et iustitia de caelo prospexit: quia non potest homo
accipere quidquam, nisi fuerit ei datum de caelo.

Iustificati ex fide, pacem habeamus ad Deum: quia iustitia et pax osculatae sunt invicem. Per
Dominum nostrum Iesum Christum: quia Veritas de terra orta est. Per quem et accessum
habemus in gratiam istam, in qua stamus, et gloriamur in spe gloriae Dei. Non ait gloriae
nostrae, sed gloriae Dei: quia iustitia non de nobis processit, sed de caelo prospexit. Ergo qui
gloriatur, non in se, sed in Domino glorietur.

Hinc enim et nato ex Virgine Domino praeconium vocis angelicae factum est: Gloria in
excelsis Deo et in terra pax hominibus bonae voluntatis.

In terra enim pax unde, nisi quia Veritas de terra orta est, id est Christus de carne natus est? Et
ipse est pax nostra, qui fecit utraque unum: ut essemus homines bonae voluntatis, suaviter
conexi vinculo unitatis.

In hac igitur gratia gaudeamus, ut sit gloria nostra testimonium conscientiae nostrae: ubi non
in nobis, sed in Domino gloriemur. Hinc enim dictum est, Gloria mea, et exaltans caput
meum. Nam quae maior gratia Dei nobis potuit illucescere, quam ut habens unigenitum
Filium, faceret eum hominis Filium, atque ita vicissim hominis filium faceret Dei filium?

Quaere meritum, quaere causam, quaere iustitiam; et vide utrum invenias nisi gratiam.

SLeoM DeVitaChrist
Ecclesia Christi in Petri fidei firmitate consurgit

De mundo unus Petrus eligitur, qui et universarum gentium vocationi et omnibus apostolis
cunctisque Ecclesiae patribus praeponatur: ut quamvis in populo Dei multi sacerdotes sint
multique pastores, omnes tamen proprie regat Petrus, quos principaliter regit et Christus.
Magnum et mirabile, dilectissimi, huic viro consortium potentiae suae tribuit divina dignatio;
et, si quid cum eo commune ceteris voluit esse principibus, numquam nisi per ipsum dedit
quidquid aliis non negavit.

Omnes denique Apostolos Dominus, quid de se homines opinentur, interrogat; et tamdiu

sermo respondentium communis est, quamdiu humanae ignorantiae ambiguitas explicatur.

At ubi quid habeat sensus discipulorum exigitur, primus est in Domini confessione, qui
primus est in apostolica dignitate. Qui cum dixisset: Tu es Christus, Filius Dei vivi, respondit
ei Iesus: Beatus es, Simon Bar-Iona, quia caro et sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus,
qui in caelis est; id est ideo beatus es, quia te Pater meus docuit, nec terrena opinio te fefellit,
sed inspiratio caelestis instruxit; et non caro nec sanguis, sed ille me tibi, cuius sum unigenitus
Filius, indicavit.

Et ego, inquit,dico tibi: hoc est, sicut Pater meus manifestavit tibi divinitatem meam, ita et
ego tibi notam facio excellentiam tuam: Quia tu es Petrus: id est, cum ego sim inviolabilis
petra, ego lapis angularis, qui facio utraque unum, ego fundamentum tuum praeter quod
nemo potest aliud ponere: tamen tu quoque petra es, quia mea virtute solidaris, ut quae mihi
potestate sunt propria, sunt tibi mecum participatione communia.

Et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam, et portae inferi non praevalebunt adversus
eam. Super hanc, inquit, fortitudinem aeternum exstruam templum, et Ecclesiae meae caelo
inserenda sublimitas in huius fidei firmitate consurget.

Hanc confessionem portae inferi non tenebunt, mortis vincula non ligabunt: vox enim ista vox
vitae est. Et sicut confessores suos in caelestia provehit, ita negatores ad inferna demergit.

Propter quod dicitur beatissimo Petro: Tibi dabo claves regni caelorum. Et quaecumque
ligaveris super terram, erunt ligata in caelis; et quaecumque solveris super terram, erunt
soluta in caelis.

Transivit quidem etiam in alios Apostolos ius potestatis istius, et ad omnes Ecclesiae principes
decreti huius constitutio commeavit; sed non frustra uni commendatur, quod omnibus
intimetur Petro enim ideo hoc singulariter creditur, quia cunctis Ecclesiae rectoribus Petri
forma praeponitur.

SBened Regula
De oboedientia

Primus humilitatis gradus est oboedientia sine mora. Haec convenit his, qui nihil sibi a
Christo carius aliquid existimant; propter servitium sanctum, quod professi sunt, seu propter
metum gehennae vel gloriam vitae aeternae, mox aliquid imperatum a maiore fuerit, ac si
divinibus imperetur, moram pati nesciant in faciendo. De quibus dominus dicit: Obauditu
auris oboedivit mihi. Et item dicit doctoribus: Qui vos audit, me audit. Ergo hi tales
relinquentes statim, quae sua sunt, et voluntatem propriam deserentes mox exoccupatis
manibus et, quod agebant, inperfectum relinquentes vicino oboedientiae pede iubentis vocem
factis sequuntur; et veluti uno momento praedicta magistri iussio et perfecta discipuli opera in
velocitate timoris dei ambae res communiter citius explicantur; quibus ad vitam aeternam
gradiendi amor incumbit. Ideo angustam viam arripiunt, unde dominus dicit: Angusta via est,
quae ducit ad vitam, ut non suo arbitrio viventes vel desideriis suis et voluptatibus
oboedientes, sed ambulantes alieno iudicio et imperio in coenobiis degentes abbatem sibi
praeesse desiderant. Sine dubio hi tales illam domini imitantur sententiam, qua dicit: Non veni
facere voluntatem meam, sed eius, qui misit me.

Sed haec ipsa oboedientia tunc acceptabilis erit deo et dulcis hominibus, si, quod iubetur, non
trepide, non tarde, non tepide aut cum murmurio vel cum responso nolentis efficiatur, quia
oboedientia, quae maioribus praebetur, deo exhibetur; ipse enim dixit: Qui vos audit, me
audit. Et cum bono animo a discipulis praeberi oportet, quia hilarem datorem diligit deus.
Nam cum malo animo si oboedit discipulus et non solum ore, sed etiam in corde si
murmuraverit, etiam si impleat iussionem, tamen acceptum iam non erit deo, qui cor eius
respicit murmurantem, et pro tali facto nullam consequitur gratiam, immo poenam
murmurantium incurrit, si non cum satisfactione emendaverit.

De taciturnitate

Faciamus, quod ait propheta: Dixi: custodiam vias meas, ut non delinquam in lingua mea.
Posui ori meo custodiam, obmutui et humiliatus sum et silui a bonis. Hic ostendit propheta, si
a bonis eloquiis interdum propter taciturnitatem debere tacere, quanto magis a malis verbis
propter poenam peccati debet cessari.

Ergo quamvis de bonis et sanctis et aedificationum eloquiis perfectis discipulis propter

taciturnitatis gravitatem rara loquendi concedatur licentia, quia scriptum est: In multiloquio
non effugies peccatum; et alibi: Mors et vita in manibus linguae. Nam loqui et docere
magistrum condecet, tacere et audire discipulum convenit. Et ideo si qua requirenda sunt a
priore, cum omni humilitate et subiectione reverentiae requirantur. Scurrilitates vero vel verba
otiosa et risum moventia aeterna clusura in omnibus locis damnamus et ad talia eloquia
discipulum aperire os non permittimus.

Both DePers
Natura quid sit

Natura igitur aut de solis corporibus dici potest, aut de solis substantiis, id est corporeis atque
incorporeis, aut de omnibus rebus quae quocunque modo esse dicuntur. Cum igitur tribus
modis natura dici possit, tribus modis sine dubio definienda est. Nam si de omnibus rebus
naturam dici placet, talis definitio dabitur quae res omnes quae sunt possit includere. Erit ergo
hujusmodi: Natura, est earum rerum quae, cum sint, quoquo modo intellectu capi possunt.
In hac igitur definitione et accidentia et substantiae definiuntur; haec enim omnia intellectu
capi possunt. Additum vero est quoquo modo, quoniam Deus et materia integro perfectoque
intellectu intelligi non possunt, sed aliquo tamen modo, ceterarum rerum privatione capiuntur.
Idcirco vero adjunximus quae cum sint, quoniam etiam ipsum nihil significat aliquid sed
non naturam. Neque enim quod sit aliquid sed potius non esse significat; omnis vero natura
est. Et si de omnibus quidem rebus naturam dici placet, haec sit naturae definitio quam
superius posuimus. Sin vero de solis substantiis natura dicitur, quoniam substantiae omnes aut
corporeae sunt aut incorporeae, dabimus definitionem naturae substantias significantis
hujusmodi: natura est vel quod facere, vel quod pati possit. Pati quidem ac facere, ut
omnia corporea atque corporeorum anima; haec enim in corpore et a corpore et facit et patitur.
Facere vero tantum, ut Deus caeteraque divina. Habes igitur definitionem eius quoque
significationis naturae quae tantum substantiis applicatur. Qua in re substantiae quoque est
reddita definitio. Nam si nomen naturae substantiam monstrat, cum naturam descripsimus,
substantiae quoque est assignata descriptio. Quod si naturae nomen, relictis incorporeis
substantiis, ad corporales usque contrahitur, ut corporeae tantum substantiae naturam habere
videantur, sicut Aristoteles caeterique et eiusmodi et multimodae philosophiae sectatores
putant, definiemus eam, ut hi etiam qui naturam non nisi in corporibus esse posuerunt. Est
autem eius definitio hoc modo: natura est motus principium, per se, non per accidens. Quod
motus principium dixi hoc est, quoniam corpus omne habet proprium motum, ut ignis
sursum, terra deorsum. Item quod per se principium motus naturam esse proposui et non
per accidens, tale est, quoniam lectum quoque ligneum deorsum ferri necesse est, sed non
deorsum per accidens fertur. Idcirco enim quia lignum est, quod est terra, pondere et gravitate
deducitur. Non enim quia lectus est, deorsum cadit, sed quia terra est, id est quia terrae
contigit ut lectus esset. Unde fit ut lignum naturaliter esse dicamus, lectum vero artificialiter.
Est etiam alia significatio naturae, per quam diversam dicimus esse naturam auri atque
argenti, in hoc proprietatem rerum monstrare cupientes, quae significatio naturae definietur
hoc modo: natura est unamquamque rem informans specifica differentia. Cum igitur tot
modis vel dicatur vel definiatur natura, tam catholici quam Nestorius, secundum ultimam
definitionem, duas in Christo naturas esse constituunt; neque enim easdem in Deum atque
hominem differentias convenire.

Persona quid sit

Sed de persona maxime dubitari potest, quaenam ei definitio aptari possit. Si enim omnis
habet natura personam, indissolubilis nodus est, quaenam inter naturam personamque possit
esse discretio; aut si non aequatur persona naturae, sed infra terminum spatiumque naturae
persona subsistit, difficile dictu est ad quas usque naturas persona perveniat, id est quas
naturas conveniat habere personam, quas a personae vocabulo segregari. Nam illud quidem
manifestum est, personam subjectam esse naturae, nec praeter naturam personam posse
praedicari. Investiganda igitur sunt haec inquirentibus hoc modo:

Quoniam praeter naturam non potest esse persona, quoniam quae naturae dicuntur, aliae
substantiae sunt, aliae accidentes, et videmus personam in accidentibus non posse constitui
(quis enim dicat ullam albedinis, vel nigredinis, vel magnitudinis esse personam?), relinquitur
ergo ut personam in substantiis dici conveniat. Sed substantiarum aliae sunt corporeae, aliae
incorporeae; corporearum vero aliae sunt viventes, aliae minime. Viventium aliae sunt
sensibiles, aliae minime; sensibilium aliae rationales, aliae irrationales; item incorporearum
aliae sunt rationales, aliae minime, ut pecudum vitae; rationalium vero alia est immutabilis
atque impassibilis per naturam, ut Deus; alia per creationem mutabilis atque passibilis, nisi
impassibilis gratia substantiae ad impassibilitatis firmitudinem permutetur, ut angelorum
atque animae rationalis. Ex quibus omnibus, neque in non viventibus corporibus personam
dici posse manifestum est (nullus enim lapidis ullam dicit esse personam), neque rursus
eorum viventium quae sensu carent ( neque enim ulla persona est arboris), neque vero eius
quae intellectu ac ratione deseritur (nulla est enim persona equi vel bovis ceterorumque
animalium, quae muta ac sine ratione vitam solis sensibus degunt). At hominis dicimus esse
personam, dicimus Dei, dicimus angeli. Rursus substantiarum aliae sunt universales, aliae
particulares. Universales sunt quae de singulis praedicantur, ut homo, animal, lapis, lignum
ceteraque hujusmodi quae vel genera vel species sunt: nam et homo de singulis hominibus, et
animal de singulis animalibus, lapisque ac lignum de singulis lapidibus ac lignis dicuntur.
Particularia vero sunt quae de aliis minime praedicantur, ut Cicero, Plato, lapis hic unde haec
Achillis statua facta est; lignum hoc unde haec mensa composita est. Sed in his omnibus
nusquam in universalibus persona dici potest, sed in singularibus tantum atque in individuis:
animalis enim vel generalis hominis nulla persona est, sed vel Ciceronis vel Platonis vel
singulorum individuorum personae singulae nuncupantur.

SGregM Hom
Maria Magdalene, postquam venit ad monumentum, ibique corpus dominicum non invenit,
sublatum credidit atque discipulis nuntiavit. Qui venientes viderunt atque ita esse ut mulier
dixerat crediderunt. Et de eis protinus scriptum est: Abierunt ergo discipuli ad semetipsos. Ac
deinde subiungitur: Maria autem stabat ad monumentum foris plorans.

Qua in re pensandum est huius mulieris mentem quanta vis amoris accenderat, quae a
monumento Domini, etiam discipulis recedentibus, non recedebat. Exquirebat quem non
invenerat, flebat inquirendo et, amoris sui igne succensa, eius quem ablatum credidit ardebat
desiderio. Unde contigit ut eum sola tunc videret, quae remansit ut quaereret, quia nimirum
virtus boni operis perseverantia est, et voce Veritatis dicitur: Qui autem perseveraverit usque
in finem, hic salvus erit.

Quaesivit ergo prius, et minime invenit; perseveravit ut quaereret, unde et contigit ut

inveniret, actumque est ut desideria dilata crescerent, et crescentia caperent quod invenissent.
Sancta enim desideria dilatione crescunt. Si autem dilatione deficiunt, desideria non fuerunt.
Hoc amore arsit, quisquis ad veritatem pertingere potuit. Hinc namque David ait: Sitivit
anima ad Deum vivum; quando veniam et apparebo ante faciem Dei? Hinc iterum Ecclesia in
Canticis canticorum dicit: Vulnerata caritate ego sum. Hinc rursus ait: Anima mea liquefacta
est.

SIsid Sent
Scribe doctus in regno caelorum

Orationibus mundamur, lectionibus instruimur; utrumque bonum, si liceat; si non liceat,

melius est orare quam legere.

Qui vult cum Deo semper esse, frequenter debet orare, frequenter et legere. Nam cum oramus,
cum Deo ipsi loquimur; cum vero legimus, Deus nobiscum loquitur.

Omnis profectus ex lectione et meditatione procedit. Quae enim nescimus, lectione discimus,
quae autem didicimus, meditationibus conservamus.
Geminum confert donum lectio sanctarum Scripturarum: sive quia intellectum hominem
mentis erudit, seu quod a mundi vanitatibus abstractum hominem ad amorem Dei perducit.

Geminum lectionis studium: primum, quomodo Scripturae intellegantur; secundum, qua

utilitate vel dignitate dicantur. Erit enim antea quisque promptus ad intellegendum quae legit,
sequenter idoneus ad proferendum quae didicit.

Lector strenuus potius ad implendum quae legit, quam ad sciendum erit promptissimus. Minor
enim poena est nescire quid appetas, quam ea quae noveris non implere. Sicut enim legendo
scire concupiscimus, sic sciendo recta quae didicimus implere debemus.

Nemo potest sensum Scripturae sanctae cognoscere, nisi legendi familiaritate, sicut est
scriptum: Ama illam, et exaltabit te; glorificaberis ea, cum eam fueris amplexatus.

Quanto quisque magis in sacris eloquiis assiduus fuerit, tanto ex eis uberiorem intellegentiam
capit; sicut terra, quae quanto amplius excolitur, tanto uberius fructificat.

Quidam habent intellegentiae ingenium, sed neglegunt lectionis studium; et quod legendo
scire potuerunt, neglegendo contemnunt. Quidam vero amorem sciendi habent, sed tarditate
sensus praepediuntur; qui tamen assidua lectione sapiunt, quod ingeniosi per desidiam non
noverunt.

Sicut qui tardus est ad capiendum, pro intentione tamen boni studii praemium percipit, ita qui
praestitum sibi ex Deo ingenium intellegentiae neglegit, condemnationis reus exsistit, quia
donum quod accepit despicit, et per desidiam delinquit.

Doctrina sine adiuvante gratia, quamvis infundatur auribus, ad cor numquam descendit; foris
quidem perstrepit, sed interius nil proficit. Tunc autem Dei sermo infusus auribus ad cordis
ultima pervenit, quando Dei gratia mentem interius, ut intellegat, tangit.

BedaVen Hist
Quo uidelicet anno, qui est ab incarnationie dominica DCLXXXV., Hlotheri Cantuariorum
rex, cum post Ecgberctum fratrem suum, qui VIIII annis regnauerat, ipse XII annis regnasset,
mortuus erat VIII. Idus Februarias. Uulneratus namque est in pugna Australium Saxonum,
quos contra eum Edric filius Ecgbercti adgregarat, et inter medendum defunctus. Ac post eum
idem Edric anno uno ac dimidio regnauit; quo defuncto, regnum illud aliquot temporis
spatium reges dubii uel externi disperdiderunt; donec legitimus rex Uictred, id est filius
Ecgbercti, confortatus in regno, religione simul et industria gentem suam ab extranea
inuasione liberaret.

Ut uir Domini Cudberct sit episcopus factus; utque in monachica adhuc uita positus uixerit
uel docuerit.

Ipso etiam anno, quo finem uitae accepit rex Ecgfrid, episcopum, ut diximus, fecerat ordinari
Lindisfarnensium ecclesiae uirum sanctum et uenerabilem Cudberctum, qui in insula
permodica, quae appellatur Farne, et ab eadem ecclesia nouem ferme milibus passuum in
Oceano procul abest, uitam solitariam per annos plures in magna corporis et mentis
continentia duxerat. Qui quidem a prima aetate pueritiae studio religiosae uitae semper
ardebat, sed ab ineunte adulescentia monachicum et nomen adsumsit, et habitum. Intrauit
autem primo monasterium Mailros, quod ripa Tuidi fluminis positum tunc abbas Eata, uir
omnium mansuetissimus ac simplicissimus, regebat, qui postea episcopus Hagustaldensis siue
Lindisfarnensis ecclesiae factus est, ut supra memorauimus; cui tempore illo propositus Boisil
magnarum uirtutum et prophetici spiritus sacerdos fuit. Huius discipulatui Cudberct humiliter
subditus, et scientiam ab eo scripturarum, et bonorum operum sumsit exempla.

Qui postquam migrauit ad Dominum, Cudberct eidem monasterio factus propositus, plures et
auctoritate magistri, et exemplo suae actionis regularem instituebat ad uitam. Nec solum ipsi
monasterio regularis uitae monita, simul et exempla praebebat, sed et uulgus circumpositum
longe lateque a uita stultae consuetudinis ad caelestium gaudiorum conuertere curabat
amorem. Nam et multi fidem, quam habebant, iniquis profanabant operibus; et aliqui etiam
tempore mortalitatis, neglectis fidei sacramentis, quibus erant inbuti, ad erratica idolatriae
medicamina concurrebant; quasi missam a Deo conditore plagam per incantationes uel
fylacteria uel alia quaelibet daemonicae artis arcana cohibere ualerent. Ad utrorumque ergo
corrigendum errorem, crebro ipse de monasterio egressus, aliquoties equo sedens, sed saepius
pedes incedens, circumpositas ueniebat ad uillas, et uiam ueritatis praedicabat errantibus;
quod ipsum etiam Boisil suo tempore facere consueuerat. Erat quippe moris eo tempore
populis Anglorum, ut ueniente in uillam clerico uel presbytero, cuncti ad eius imperium
uerbum audituri confluerent; libenter ea, quae dicerentur, audirent; libentius, quae audire et
intellegere poterant, operando sequerentur. Porro Cudbercto tanta erat dicendi peritia, tantus
amor persuadendi, quae coeperat, tale uultus angelici lumen, ut nullus praesentium latebras ei
sui cordis celare praesumeret; omnes palam, quae gesserant, confitendo proferrent, quia
nimirum haec eadem illum latere nullo modo putabant; et confessa dignis, ut imperabat,
poenitentiae fructibus abstergerent. Solebat autem ea maxime loca peragrare, illis praedicare
in uiculis, qui in arduis asperisque montibus procul positi aliis horrori erant ad uisendum, et
paupertate pariter ac rusticitate sua doctorum arcebant accessum. Quos tamen ille pio libenter
mancipatus labori, tanta dictrinae solertis excolebat industria, ut de monasterio egressus,
saepe ebdomade integra, aliquando duabus uel tribus, nonnumquam etiam mense pleno
domum non rediret; sed demoratus in montanis, plebem rusticam uerbo praedicationis simul
et opere uirtutis ad caelestia uocaret.

Cum ergo uenerabilis Domini famulus multos in Mailronensi monasterio degens annos
magnis uirtutum signis effulgeret, transtulit eum reuerentissimus abbas ipsius Eata ad insulam
Lindisfarnensium, ut ibi quoque fratribus custodiam disciplinae regularis et auctoritate
propositi intimaret et propria actione praemonstraret. Nam et ipsum locum tunc idem
reuerentissimus pater abbatis iure regebat. Siquidem a temporibus ibidem antiquis, et
episcopus cum clero, et abbas solebat manere cum monachis; qui tamen et ipsi ad curam
episcopi familiariter pertinerent. Quia nimirum Aidan, qui primus eius loci episcopus fuit,
cum monachis illuc et ipse monachus adueniens monachicam in eo conuersationem instituit;
quomodo et prius beatus pater Augustinus in Cantia fecisse noscitur, scribente ei
reuerentissimo papa Gregorio, quod et supra posuimus. Sed quia tua fraternitas, inquit,
monasterii regulis erudita seorsum fieri non debet a clericis suis, in ecclesia Anglorum, quae
nuper auctore Deo ad fidem perducta est, hanc debet conuersationem instituere, quae initio
nascentis ecclesiae fuit patribus nostris; in quibus nullus eorum ex his, quae possidebant,
aliquid suum esse dicebat, sed erant eis omnia communia.
Ut idem in uita anchoretica et fontem de arente terra orando produxerit, et segetem de labore
manuum ultra tempus serendi acceperit.

Exin Cudberct crescentibus meritis religiosae intentionis, ad anchoriticae quoque

contemplationis, quae diximus, silentia secreta peruenit. Uerum quia de uita illius et uirtutibus
ante annos plures sufficienter et uersibus heroicis, et simplici oratione conscripsimus, hoc
tantum in praesenti commemorare satis sit, quod aditurus insulam protestatus est fratribus,
dicens: Si mihi diuina gratia in loco illo donauerit, ut de opere manuum mearum uiuere
queam, libens ibi morabor; sin alias, ad uos citissime Deo uolente reuertar. Erat autem locus
et aquae prorsus et frugis et arboris inops, sed et spirituum malignorum frequentia humanae
habitationi minus accomodus; sed ad uotum uiri Dei habitabilis per omnia factus est, siquidem
ad aduentum eius spiritus recessere maligni. Cum autem ipse sibi ibidem expulsis hostibus
mansionem angustam circumuallante aggere et domus in ea necessarias, iuuante fratrum
manu, id est oratorium et habitaculum commune, construxisset, iussit fratres in eiusdem
habitaculi pauimento foueam facere; erat autem tellus durissima et saxosa, cui nulla omnino
spes uenae fontanae uideretur inesse. Quod dum facerent, ad fidem et preces famuli Dei, alio
die aqua plena inuenta est, quae usque ad hanc diem sufficientem cunctis illo aduenientibus
gratiae suae caelestis copiam ministrat.

SBonif Epist78
Pastor sollicitus, vigilans super gregem Christi

Ecclesia, quae velut navis magna per mare mundi huius enavigat, quae diversis tentationum
fluctibus in hac vita tunditur, non est relinquenda, sed regenda.

Cuius rei in exemplo priores habemus Clementem et Cornelium et ceteros complures in urbe
Roma, Ciprianum in Carthagine, Athanasium in Alexandria, qui sub paganis imperatoribus
navem Christi, immo carissimam sponsam eius, Ecclesiam scilicet, docendo, defendendo,
laborando et patiendo usque ad sanguinis effusionem gubernabant.

Horum et his similium consideratione perterritus sum, et timor et tremor venerunt super me, et
paene contexerunt me peccatorum meorum tenebrae, et semel susceptum gubernaculum
Ecclesiae libuisset et placuisset mihi omnio dimittere, si valerem vel exempla Patrum vel
Scripturas Sacras consentaneas invenire.

Idcirco quia haec omnia ita se habent et veritas fatigari potest, vinci autem et falli non potest,
fatigata mens nostra confugiat ad illum qui per Salomonem dicit: Habe fiduciam in Domino
ex toto corde tuo et ne innitaris prudentiae tuae. In omnibus viis tuis cogita illum, et ipse
diriget gressus tuos. Et alibi: Turris fortissima nomen Domini. Ad ipsam confugit iustus et
salvabitur.

SAnselmCant Proslog
Desiderium contemplandi Deum
Eia nunc, homuncio, fuge paululum occupationes tuas, absconde te modicum a tumultuosis
cogitationibus tuis. Abice nunc onerosas curas, et postpone laboriosas curas, et postpone
laboriosas distensiones tuas. Vaca aliquantulum Deo, et requiesce aliquantulum in eo.

Intra in cubiculum mentis tuae; exclude omnia praeter Deum et quae te iuvent ad quaerendum
eum, et, clauso ostio, quaere eum. Dic nunc, totum cor meum, dic nunc Deo: Quaero vultum
tuum; vultum tuum Domine requiro.

Eia nunc ergo, tu Domine Deus meus, doce dor meum ubi et quomodo te quaerat, ubi et
quomodo te inveniat.

Domine, si non est hic, ubi te quaeram absentem? Si autem ubique es, cur non video te
praesentem? Sed certe habitas lucem inaccesibilem. Et ubi est lux inaccessibilis, aut quomodo
accedam ad lucem inaccessibilem? Aut quis me ducet, et inducet in illam, ut videam te in illa?
Deinde, quibus signis, qua facie te quaeram? Numquam te vidi, Domine Deus meus; non novi
faciem tuam.

Quid faciet, altissime Domine, quid faciet iste tuus longinquus exsul? Quid faciet servus tuus
anxius amore tui, et longe proiectus a facie tua? Anhelat videre te, et nimis abest illi facies
tua. Accedere ad te desiderat, et inaccessibilis est habitatio tua. Invenire te cupit, et nescit
locum tuum. Quaerere te affectat, et ignorat vultum tuum.

SAnselmCant Orat52
O Virgo, per cuius benedictionem benedicitur omnis natura!

Caelum, sidera, terra, flumina, dies, nox et quaecumque humanae potestati vel utilitati sunt
obnoxia, in amissum decus sese gratulantur, domina, per te quodammodo resuscitata, et nova
quadam ineffabili gratia donata. Quasi enim omnia mortua erant, cum amissa congenita
dignitate favendi dominatui vel usibus Deum laudantium, ad quod facta erant; obruebantur
oppressione, et decolorabantur abusu idolis servientium, propter quos facta non erant. Quasi
vero eadem resuscitata laetantur, cum iam Deum confitentium et dominatu reguntur, et usu
decorantur.

Nova autem et inaestimabili gratia quasi exsultaverunt, cum ipsum Deum, ipsum creatorem
suum, non solum invisibiliter supra se regentem senserunt, sed etiam visibiliter intra se
eisdem utendo sanctificantem viderunt. Haec tanta bona per benedictum fructum benedicti
ventris benedictae Mariae provenerunt.

Per plenitudinem enim gratiae tuae, et quae in inferno erant, se laetantur liberata; et quae
supra mundum sunt, se gaudent restaurata. Per eundem quippe gloriosum Filium gloriosae
virginitatis tuae, omnes iusti qui obierunt ante vitalem eius mortem, exsultant diruptione
captivitatis suae, et angeli gratulantur restitutione semirutae civitatis suae.

O femina plena et superplena gratia, de cuius plenitudinis exundantia respersa sic revirescit
omnis creatura! O Virgo benedicta et superbenedicta, per cuius benedictionem benedicitur
omnis natura, non solum creata a Creatore, sed et Creator a creatura!
Deus Filium suum, quem solum de corde suo aequalem sibi genitum, tamquam seipsum
diligebat, ipsum dedit Mariae: et ex Maria fecit sibi filium, non alium, sed eundem; ut
naturaliter esset unus idemque communis Filius Dei et Mariae. Omnis natura a Deo est creata,
et Deus ex Maria est natus. Deus omnia creavit, et Maria Deum genuit. Deus qui omnia fecit,
ipse se ex Maria fecit; et sic omnia quae fecerat, refecit. Qui potuit omnia de nihilo facere,
noluit ea violata sine Maria reficere.

Deus igitur est pater rerum creatarum et Maria mater rerum recreatarum. Deus est Pater
constitutionis omnium, et Maria est mater restitutionis omnium. Deus enim genuit illum, per
quem omnia sunt facta; et Maria peperit illum, per quem omnia sunt salvata. Deus genuit
illum, sine quo penitus nihil est; et Maria peperit illum, sine quo omnino nihil bene est.

O vere Dominus tecum, cui dedit Dominus, ut omnis natura tantum tibi deberet secum.

Cosmas ChronicaBoem
Eodem anno IIII. id. Decembris Cosmas episcopus migravit ad Christum. Fuit autem iste
presul humilis, simplex, patiens et multum misericors et illatas a quovis homine iniurias
equanimiter sustinens, recognoscentibus suas culpas pius indultor, viduarum non surdus
auditor, orphanorum non tardus adiutor, infirmantium sedulus visitator, ultime sortis non
inmemor exequiarum promptus extitit executor.

Post cuius obitum dux Bracizlaus habens curam animarum et perpendens collatam sibi a Deo
potestatem eligendi ecclesie sponsum cepit sollicitus et pervigil secum tacita mente suorum
inspicere mores clericorum, vitam et conversationem discutere singulorum, quem ex eis
potissimum proveheret ad summum sacerdotii gradum. Et quamvis ipse nosset, inter suos
quid esset in quoquam clerico, tamen recolens illud Salomonis dictum: Omnia, fili, fac cum
consilio, advocat Wigbertum, suum per sororem generum, virum sapientem et in talibus
negociis eruditum valde et perspicacem, cui et ait: Tu tempore patris mei regis Wratizlai
semper in curia primus inter amicos fuisti, tu mores et vitam Boemorum perspexisti, tu non
solum laicos, verum etiam clericos omnes intus et in cute nosti, tuo consilio nunc episcopum
eligere volo. Ad hec heros in propria verba non inproprie respondit, Olim, inquiens, dum
rex pater tuus viguit, meum consilium valuit; nunc horum vivunt homines morum, qui
semetipsos putant aliquid esse, cum nihil sint, et quibus nullius nisi quod ipsi sapiunt placet
consilium. Sed vos melius scitis, quod in tam sancto negocio, qui consulunt sancte ecclesie
utilitati, vacuos decet esse ab ira et odio, a misericordia et amicitia, nam ubi ista officiunt
animo, humana fallitur opinio; me autem nec alicuius amicicia obligat, nec misericordia
supplantat, nec odium exagitat, nec ira inflammat, quo minus coram vobis eloquar, iusticie
quod postulat ordo. Est patris tui et nunc tuus capellanus, quem vos melius nostis, nomine
Hermannus. Hic semper fuit regis in servicio constans, in commisso fidelis, in legationibus
agendis fidus executor, castus, sobrius, humilis et modestus, non violentus, non ambitiosus,
non elatus et, que prima est in clerico virtus, adprime litteratus et, quantum spectat ad
humanam opinionem, cernitur esse bonus vir et perfectus ad unguem, si solum non obsit,
quod hospes sit. Tunc dux ammirans suam et eius unanimem voluntatem ait: Haud aliter cor
tuum atque meum sapit. Et quia hospes est, plus ecclesie prodest; non eum parentela
exhauriet, non liberorum cura aggravabit, non cognatorum turma despoliet, quicquid sibi
undecumque veniet, totum sponsa eius et mater ecclesia habebit. Hic ergo faciam Pragensis
episcopus ut sit.
Nec mora, convocatis primatibus terre simul et prepositis ecclesie Bolezlau in urbe ad
placitum ducis, collaudante clero cuncto populoque favente Hermannus promotione diaconus,
prepositura Bolezlavensi sublimatus, sublimiorem invitus subrogatur ad episcopatus honorem.
Facta est autem hec electio anno dominice incarnationis MXCVIIII, pridie kal. Marcii.

Et quia eodem anno imperator tercius Heinricus celebravit pascha Ratispone, iussus est dux
Bracizlaus cum electo suo illuc venire, qui celebrato pascha in urbe Wissegrad tercia die post
octavam pasche venit Ratisponam. Qui quia ante festum caritativa premiserat donaria tam
cesari quam eius satrapis, quotquot erant de eius amicis in curia, obviam ei veniunt ad tria fere
miliaria et ita deducunt eum in civitatem cum magna honorificentia. Cuius ad primam
peticionem cesar confirmat Boemorum electionem dans Hermanno anulum et virgam
episcopalem. Item et hoc obtinuit precibus apud cesarem, ut eius fratri Borivoy vexillum daret
et eum Boemis omnibus, qui cum eo venerant, assignaret, quo post obitum suum fratrem eius
Borivoy sublimarent in solium.

Eodem anno idem dux Bracizlaus veniens cum exercitu in Moraviam reedificat castrum
Podiuin et reddit eum, sicut antea fuerat, in potestatem Hermanni episcopi atque ibidem in
villa Sliunica pentecosten celebravit. Deinde occurens Pannonico regi Colomanno in campo
dicitur Luczko, multa sunt in invicem concionati placitantes ad placitum utrarumque partium.
Ac inter se inmensis mutuatim datis muneribus renovant antiqua amicicie et pacis federa et ea
sacramentis confirmant. Ibi dux Bracizlaus suum electum Hermannum diaconum committit
Seraphim archiepiscopo ordinandum. Qui veniens ad sedem suam urbis Strigonie tempore,
quo sacri ordines celebrantur, III. id. Iunii ordinat eum presbiterum et me, quamvis indignum,
similiter ad eundem promovit gradum.

SBernClarev DeDiligDeo
De quattuor gradibus amoris, et felici statu patriae coelestis

Verumtamen quia carnales sumus, et de carnis concupiscentia nascimur, necesse est ut

cupiditas vel amor noster a carne incipiat; quae si recto ordine dirigitur, quibusdam suis
gradibus duce gratia proficiens, spiritu laude consummabitur: quia non prius quod spirituale,
sed quod animale, deinde quod spirituale. Et prius necesse est portemus imaginem terrestris,
deinde coelestis. In primis ergo diligit seipsum homo propter se; caro quippe est, et nil sapere
valet praeter se. Cumque se videt per se non posse subsistere, Deum quasi sibi necessarium
incipit per fidem inquirere et diligere. Diligit itaque in secundo gradu Deum, sed propter se,
non propter ipsum. At vero cum ipsum coeperit occasione propriae necessitatis colere et
frequentare, cogitando, legendo, orando, oboediendo, quadam huiuscemodi familiaritate
paulatim sensimque Deus innotescit, consequenter et dulcescit: et sic gustato quam suavis est
Dominus, transit ad tertium gradum ut diligat Deum, non iam propter se, sed propter ipsum.
Sane in hoc gradu diu statur: et nescio si a quoquam hominum quartus in hac vita perfecte
apprehenditur, ut se scilicet diligat homo tantum propter Deum. Asserant hoc si experti sunt:
mihi, fateor, impossibile videtur. Erit autem procul dubio, cum introductus fuerit servus bonus
et fidelis in gaudium Domini sui, et inebriatus ab ubertate domus Dei. Quasi enim miro
quodam modo oblitus sui, et a se penitus velut deficiens, totus perget in Deum: et deinceps
adhaerens ei, unus cum eo spiritus erit. Arbitror hoc sensisse Prophetam cum diceret: Introibo
in potentias Domini; Domine, memorabor iustitiae tuae solius. Sciebat profecto cum introiret
in spirituales potentias Domini, exutum se iri universis carnis infirmitatibus: ut iam nil de
carne haberet cogitare, sed totus in spiritu memoraretur iustitiae Domini solius.

SBernClarev SermoInCant36
Videar forsan nimius in suggillatione scientiae, et quasi reprehendere doctos, ac prohibere
studia litterarum. Absit. Non ignoro, quantum Ecclesiae profuerint litterati sui et prosint, sive
ad refellendos eos, qui ex adverso sunt, sive ad simplices instruendos. Denique legi: Quia tu
repulisti scientiam, repello ego te, ne sacerdotio fungaris mihi, legi: Qui docti fuerint,
fulgebunt quasi splendor firmamenti, et qui ad iustitiam erudiunt multos, quasi stellae in
perpetuas aeternitates. Sed et scio ubi legerim: Scientia inflat, et rursum: Qui apponit
scientiam, apponit et dolorem. Vides quia differentia est scientiarum, quando alia inflans, alia
contristans est. Tibi vero velim scire, quaenam harum tibi videatur utilior seu necessarior ad
salutem: illane quae tumet, an quae dolet? Sed non dubito, quin dolentem tumenti praeferas:
quia sanitatem, quam tumor simulat, dolor postulat. Qui autem postulat, propinquat saluti:
quoniam qui petit accipit. Denique qui sanat contritos corde, exsecratur inflatos, dicente
Paulo quia Deus superbis resistit, humilibus autem dat gratiam. Et dicebat: Dico autem per
gratiam, quae data est mihi, omnibus qui sunt inter vos, non plus sapere quam oportet sapere,
sed sapere ad sobrietatem. Non prohibet sapere, sed plus sapere quam oportet. Quid est
autem, sapere ad sobrietatem? Vigilantissime observare quid scire magis priusve oporteat.
Tempus enim breve est. Est autem, quod in se est, omnis scientia bona, quae tamen veritate
subnixa sit; sed tu, qui cum timore et tremore tuam ipsius operari salutem pro temporis
brevitate festinas, ea scire amplius priusque curato, quae senseris viciniora saluti. Nonne
medici corporum medicinae portionem diffiniunt eligere in cibis sumendis, quid prius, quid
posterius, et ad quem modum quidque sumi oporteat? Nam etsi bonos constat esse cibos, quos
Deus creavit, tu tamen ipsos tibi, si in sumendo modum et ordinem non observes, redis plane
non bonos. Ergo quod dico de cibis, hoc sentite de scientiis.

Sed melius mitto vos ad Magistrum. Non est enim nostra ista sententia, sed illius; immo et
nostra, quoniam Veritatis. Qui se, inquit, putat aliquid scire, nondum scit, quomodo
oporteat eum scire. Vides quoniam non probat multa scientem, si sciendi modum nescierit.
Vides, inquam, quomodo fructum et utilitatem scientiae in modo sciendi constituit. Quid ergo
dicit modum sciendi? Quid, nisi ut scias quo ordine, quo studio, quo fine quaeque nosse
oporteat? Quo ordine: ut id prius, quod maturius ad salutem; quo studio: ut id ardentius, quod
vehementius ad amorem; quo fine: ut non ad inanem gloriam, aut curiositatem, aut aliquid
simile, sed tantum ad aedificationem tuam vel proximi.

Sunt namque, qui scire volunt eo fine tantum, ut sciant: et turpis curiositas est. Et sunt, qui
scire volunt, ut sciantur ipsi: et turpis vanitas est. Qui profecto non evadent subsannantem
Satyricum et ei qui eiusmodi est decantantem:

Scire tuum nihil est, nisi te scire hoc sciat alter.

Et sunt enim, qui scire volunt, ut scientiam suam vendant, verbi causa pro pecunia, pro
honoribus: et turpis quaestus est. Sed sunt quoque qui scire volunt, ut aedificent: et caritas est.
Et sunt, qui scire volunt, ut aedificentur, et prudentia est.
Horum omnium soli ultimi duo non inveniuntur in abusione scientiae, quippe qui ad hoc
volunt intellegere, ut bene faciant.

PetrLomb Sent
De poenitentia, et unde dicitur poenitentia

Post haec, de poentientia agendum est. Poenitentia longe positis a Deo necessaria est, ut
propinquent. Est enim, ut ait Hieronymus, secunda tabula post naufragium, quia si quis
vestem innocentiae in Baptismo perceptam peccando corruperit, poenitentiae remedio
reparare potest. Prima tabula est baptismus, ubi deponitur vetus homo et induitur novus;
secunda poenitentia, qua post lapsum resurgimus, dum vetustas reversa repellitur, et novitas
perdita resumitur. Post baptismum prolapsi per poenitentiam renovari valent, sed non per
Baptismum. Licet homini saepius poenitere, sed non baptizari. Baptismus tantum est
sacramentum; sed poenitentia dicitur et sacramentum, et virtus mentis. Est enim poenitentia
interior, et poenitentia exterior. Exterior sacramentum est, interior virtus mentis est; et utraque
salutis causa est et iustificationis. Utrum vero omnis exterior poenitentia sit sacramentum, vel
si non omnis, quae hoc nomine censenda sit, consequenter investigabimus.

De tribus in poenitentia considerandis, scilicet Compunctione, Confessione, Satisfactione

In perfectione autem poenitentiae tria observanda sunt, scilicet compunctio cordis, confessio
oris, satisfactio operis. Unde Ioannes, Os aureum: Perfecta poenitentia cogit peccatorem
omnia libenter ferre; in corde eius contritio, in ore confessio, in opere tota humilitas. Haec est
fructifera poenitentia; ut, sicut tribus modis Deum offendimus, scilicet corde, ore et manu, ita
tribus modis satisfaciamus. Sunt enim tres peccati differentiae, ut ait Augustinus, et in
corde, et in facto, et in consuetudine vel verbo, tanquam tres mortes: una quasi in domo,
scilicet cum in corde consentitur libidini; altera quasi prolata iam extra portam, cum in factum
procedit assensio; tertia cum malae consuetudinis tanquam mole premitur animus, vel noxiae
defensionis clypeo armatur, quasi in sepulcro iam putens. Haec sunt tria genera mortuorum,
quae Dominus legitur suscitasse. Huic ergo triplici morti triplici remedio occurritur:
contritione, confessione, satisfactione. Compunctio nobis commendatur ibi: Iustus, in
principio sermonis accusator est sui. Vere enim confitetur qui se accusat, qui exsecrando
malum sibi imputat. Et ibi: Effundite coram illo corda vestra. Et item: Confitemini alterutrum
peccata vestra. Satisfactio a Ioanne praecipitur ubi ait Matth. 3 et Luc. 3: Facite dignos fructus
poenitentiae, scilicet, ut secundum qualitatem et quantitatem culpae sit qualitas et quantitas
poenae

Si sacerdos potest dimittere, vel retinere peccatum

Sed quaeritur, utrum a peccato solvere valeat sacerdos, id est a culpa, ut culpae maculum
abstergat, vel debitum aeternae mortis solvere valeat. Quidam arbitrati sunt, cum peccator
dupliciter ligatus teneatur, ut praedictum est, scilicet mentis contagione ac caecitate et debito
futurae poenae, alterum curari per Deum, alterum solvi per sacerdotem. Patitur enim per
peccatum quasdam tenebras interiores et maculas, a quibus nisi liberetur, proiicietur in
tenebras exteriores. Cum autem liberatur ab his, suscitatur a morte peccati. Unde Apostolus:
Surge qui dormis, et illuminabit te Christus. Solus enim Christus, non sacerdos animam
resuscitat, ac pulsis tenebris interioribus et maculis, eam illuminat et mundat, qui animae
faciem lavat; debitum vero poenae aeternae solvere concessit sacerdotibus. Quod in
resurrectione Lazari signatum asserunt, quem Christus prius per se interius vivificavit, deinde
foras exire iussit, eumque adhuc ligatum solvere apostolis praecepit; quia, ut aiunt, ipse
interius animam a caligine maculaque peccati emundat, sacerdotibus vero dedit vinculum
aeternae mortis solvere.

SAlbertM CommInLuc
Pastor et doctor in aedificationem corporis Christi

Hoc facite in meam commemorationem. In quo duo sunt notanda. Primum est iniunctio usus
huius sacramenti, quod notat quando dicit: Hoc facite. Secundum autem est quod sit
memoriale abeuntis ad mortem pro nobis Domini.

Dicit ergo: Hoc facite. Nihil enim utilius iniungi, nihil dulcius, nihil salubrius, nihil amabilius,
nihil aeternae vitae similius iniungi potuit. Et haec per singula ostenduntur.

Utile enim ad peccati remissionem, et ad gratiae plenitudinem est utilissimum in vita. Hic,
scilicet Pater spirituum, erudit nos, ad id quod utile est in recipiendo sanctificationem eius.
Sanctificatio autem eius est in sacrificatione eius, hoc est, cum se obtulit in sacramento, et
Patri pro nobis, et nobis se obtulit ad usum. Pro eis ego sanctifico meipsum. Christus, qui per
Spiritum sanctum semetipsum obtulit immaculatum Deo, emundabit conscientiam nostram ab
operibus mortuis ad serviendum Deo viventi.

Nihil etiam dulcius facere possumus. Quid enim dulcius quam id in quo Deus totam suam ad
nos ostendit dulcedinem? Paratum panem de caelo praestitisti illis sine labore, omne
delectamentum in se habentem et omnis saporis suavitatem. Substantia enim tua dulcedinem
tuam, quam in filios habes, ostendebat et deserviens uniuscuiusque voluntati, ad quod
quisque volebat, convertebatur.

Nihil etiam salubrius iniungi poterat. Est enim hoc sacramentum Ligni vitae fructus, quem qui
cum devotione sincerae fidei sumit, mortem non gustabit in aeternum. Lignum vitae est his
qui apprehenderint eam: et qui tenuerit eam beatus. Qui manducat me et ipse vivet propter
me.

Nihil etiam amabilius iniungi potuit. Hoc enim sacramentum et amoris et unionis est
effectivum. Amoris enim maximi indicium est seipsum dare in cibum. Si non dixerunt viri
tabernaculi mei: Quis det de carnibus eius ut saturemur? quasi dicat: tantum dilexi eos et ipsi
me, quod ego in visceribus eorum esse cupiebam, et ipsi me sic sumere, ut mihi incorporati
membra mea fierent. Non enim intimius nec naturalius mihi uniri poterant et ego eis.

Nihil etiam aeternae vitae similius iniungi poterat. Aeternae enim vitae continuatio ex hoc est
quod Deus sua dulcedine seipsum influit beate viventibus.
Bonav Itiner
Beatus vir, cuius est auxilium abs te, ascensiones in corde suo disposuit in valle lacrymarum,
in loco, quem posuit. Cum beatitudo nihil aliud sit, quam summi boni fruitio; et summum
bonum sit supra nos: nullus potest effici beatus, nisi supra semetipsum ascendat, non ascensu
corporali, sed cordiali. Sed supra nos levari non possumus nisi per virtutem superiorem nos
elevantem. Quantumcumque enim gradus interiores disponantur, nihil fit, nisi divinum
auxilium comitetur. Divinum autem auxilium comitatur eos, qui petunt ex corde humiliter et
devote; et hoc est ad ipsum suspirare in hac lacrymarum valle, quod fit per ferventem
orationem. Oratio igitur est mater et origo sursumactionis.

Ideo Dionysus in libro de Mystica Theologia, volens nos instruere ad excessus mentales,
primo permittit orationem. Oremus igitur et dicamus ad Dominum Deum nostrum: Deduc me,
Domine, in vita tua, et ingrediar in veritate tua; laetetur cor meum, ut timeat nomen tuum.
(Ps 85,19)

Iuxta igitur sex gradus ascensionis in Deum sex sunt gradus potentiarum animae, per quos
ascendimus ab imis ad summa, ab exterioribus ad intima, a temporalibus conscendimus ad
aeterna, scilicet sensus, imaginatio, ratio, intellectus, intellegentia et apex mentis seu
synderesis scintilla. Hos gradus in nobis habemus plantatos per naturam, deformatos per
culpam, reformatos per gratiam; purgandos per iustitiam, exercendos per scientiam,
perficiendos per sapientiam.

...

Sed quoniam circa speculum sensibilium non solum contingit contemplari Deum per ipsa
tamquam per vestigia, verum etiam in ipsis, in quantum est in eis per essentiam, potentiam et
praesentiam; et hoc considerare est altius quam praecedens: ideo huiusmodi consideratio
secundum tenet locum tanquam secundus contemplationis gradus, quo debemus manuduci ad
contemplandum Deum in cunctis creaturis, quae ad mentem nostram intrant per corporales
sensus.

...

Si autem quaeras, quomodo haec fiant, interroga gratiam, non doctrinam; desiderium, non
intellectum; gemitum orationis, non studium lectionis; sponsum, non magistrum; Deum, non
hominem; caliginem, non claritatem; non lucem, sed ignem totaliter inflammantem et in
Deum excessivis unctionibus et ardentissimis affectionibus transferentem. Qui quidem ignis
Deus est, huius caminus est in Ierusalem, et Christus hunc accendit in fervore suae
ardentissimae passionis, quem solus ille vere percipit, qui dicit: Suspendium elegit anima
mea, et mortem ossa mea. Quam mortem qui diligit videre potest Deum, quia indubitanter
verum est: Non videbit me homo et vivet.

Moriamur igitur et ingrediamur in caliginem, imponamus silentium sollicitudinibus,

concupiscentiis et phantasmatibus, transeamus cum Christo crucifixo ex hoc mundo ad
Patrem, ut, ostenso nobis Patre, dicamus cum Philippo: Sufficit nobis; audiamus cum Paulo:
Sufficit tibi gratia mea; exsultemus cum David dicentes: Defecit caro mea et cor meum, Deus
cordis mei et pars mea Deus in aeternum. Benedictus Dominus in aeternum, et dicet omnis
populus: Fiat, fiat. Amen.
SThAq STh
Pars I.

Quaestio prima. De sacra doctrina, qualis sit, et ad quae se extendat, in decem articulos divisa.

Et ut intentio nostra sub aliquis certis limitibus comprehendatur, necessarium est primo
investigare de ipsa sacra doctrina, qualis sit, et ad quae se extendat.

Circa quae quaerenda sunt decem.

Primo. De necessitate hujus doctrinae.

Secundo. Utrum sit scientia.
Tertio. Utrum sit una, vel plures.
Quarto. Utrum sit speculativa, vel practica.
Quinto. De comparatione ejus ad alias scientias.
Sexto. Utrum sit sapientia.
Septimo. Quid sit subjectum ejus.
Octavo. Utrum sit argumentativa.
Nono. Utrum uti debeat metaphoricis, vel symbolicis locutionibus.
Decimo. Utrum Scriptura Sacra hujus doctrinae sit secundum plures sensus exponenda.

Articulus I. Utrum sit necessarium, praeter philosophicas disciplinas, aliam doctrinam haberi.

Ad primum sic proceditur. Videtur, quod non sit necessarium praeter philosophicas disciplinas
aliam doctrinam haberi. Ad ea enim quae supra rationem sunt, homo non debet conari,
secundum illud Ecclesiast. 3: Altiora te ne quaesieris. Sed ea, quae rationi subduntur,
sufficienter traduntur in philosophicis disciplinis: superfluum igitur videtur, praeter
philosophicas disciplinas aliam doctrinam haberi.

2. Praeterea. Doctrina non potest esse nisi de ente: nihil enim scitur nisi verum, quod cum ente
convertitur. Sed de omnibus entibus tractatur in disciplinis philosophicis, et etiam de Deo,
unde quaedam pars philosophiae dicitur Theologia, sive scientia divina, ut patet per
Philosophum in 6. Metaphys. (com. 2.). Non fuit igitur necessarium, praeter physicas
disciplinas aliam doctrinam haberi.

Sed contra est, quod dicitur 2. ad Tim. 3: Omnis scriptura divinitus inspirata utilis est ad
docendum, ad arguendum, ad corripiendum, ad erudiendum, ad iustitiam. Scriptura autem
divinitus inspirata non pertinet ad physicas disciplinas, quae sunt secundum rationem
humanam inventae. Utile igitur est, praeter physicas disciplinas esse aliam scientiam divinitus
inspiratam.

Respondeo dicendum, quod necessarium fuit ad humanam salutem esse doctrinam quamdam
secundum revelationem divinam praeter physicas disciplinas, quae ratione humana
investigantur. Primo quidem, quia homo ordinatur ad Deum, sicut ad quemdam finem, qui
comprehensionem rationis excedit, secundum illud Isai. 64: Oculus non vidit, Deus, absque
te, quae praeparasti diligentibus te. Finem autem oportet esse praecognitum hominibus, qui
suas intentiones, et actiones debent ordinare in finem. Unde necessarium fuit homini ad
salutem, quod ei nota fierent quaedam per revelationem divinam, quae rationem humanam
excedunt.

Ad ea etiam, quae de Deo ratione humana investigari possunt, necessarium fuit hominem
instrui revelatione divina: quia veritas de Deo per rationem investigata, a paucis, et per
longum tempus, et cum admixtione multorum errorum homini proveniret: a cujus tamen
veritatis cognitione dependet tota hominis salus, quae in Deo est. Ut igitur salus hominibus et
convenientius, et certius proveniat, necessarium fuit, quod de divinis per divinam
revelationem instruerentur. Necessarium igitur fuit, praeter philosophicas disciplinas, quae per
rationem investigantur, sacram doctrinam per revelationem haberi.

Ad primum ergo dicendum, quod licet ea, quae sunt altiora hominis cognitione, non sint ab
homine per ratione inquirenda: sunt tamen a Deo revelata suscipienda per fidem. Unde et
ibidem subditur: Plurima supra sensum hominum ostensa sunt tibi. Et in hujusmodi sacra
doctrina consistit.

Ad secundum dicendum, quod diversa ratio cognoscibilis diversitatem scientiarum inducit.

Eamdem enim conclusionem demonstrat astrologus, et naturalis, puta quod terra est rotunda:
sed astrologus per medium mathematicum, id est a materia abstractum: naturalis autem per
medium circa materiam consideratum. Unde nihil prohibet de eisdem, de quibus
philosophicae disciplinae tractant, secundum quod sunt cognoscibilia lumine naturalis
rationis, etiam aliam scientiam tractare, secundum quod cognoscuntur lumine divinae
revelationis. Unde Theologia, quae ad sacram doctrinam pertinet, differt secundum genus ab
illa theologia, quae pars philosophiae ponitur.

Pars I, Quaestio II.

Articulus III: Utrum Deus sit

Ad tertium sic proceditur. Videtur quod Deus non sit.

1. Quia si unum contrariorum fuerit infinitum, totaliter destruetur aliud.

Sed hoc intelligitur in hoc nomine Deus, scilicet quod sit quoddam bonum infinitum. Si ergo
Deus esset, nullum malum inveniretur. Invenitur autem malum in mundo. Ergo Deus non est.

2. Praeterea, quod potest compleri per pauciora principia, non fit per plura. Sed videtur quod
omnia, quae apparent in mundo, possunt compleri per alia principia, supposito quod Deus non
sit: quia ea, quae sunt naturalia, reducuntur in principium quod est ratio humana vel voluntas.
Nulla igitur necessitas est ponere Deum esse.

Sed contra est quod dicitur Exodi 3,14 ex persona Dei: Ego sum qui sum.

Respondeo dicendum quod Deum esse quinque viis probari potest. Prima autem et manifestior
via est, quae sumitur ex parte motus. Certum est enim et sensu constat aliqua moveri in hoc
mundo. Omne autem quod movetur, ab alio movetur. Nihil enim movetur, nisi secundum quod
est in potentia ad illud ad quod movetur: movet autem aliquid secundum quodest in actu.
Movere enim nihil aliud est quam educere aliquid de potentia in actum: de potentia autem non
potest aliquid reduci in actum, nisi per aliquod ens in actu: sicut calidum in actu, ut ignis, facit
lignum, quod est calidum in potentia, esse in actu calidum, et per hoc movet et alterat ipsum.
Non autem est possibile ut idem sit simul in actu et potentia secundum idem, sed solum
secundum diversa: quod enim est calidum in actu, non potest simul esse calidum in potentia,
sed est simul frigidum in potentia. Impossibile est ergo quod, secundum idem et eodem modo,
aliquid sit movens et motum, vel quod moveat seipsum. Omne ergo quod movetur, oportet ab
alio moveri. Si ergo id a quo movetur, moveatur, oportet et ipsum ab alio moveri, et illud ab
alio. Hic autem non est procedere ad infinitum: quia sic non esset aliquod primum movens, et
per consequens nec aliquod aliud movens, quia moventia secunda non movent nisi per hoc
quod sunt mota a primo movente, sicut baculus non movet nisi per hoc quod est motus a
manu. Ergo necesse est devenire ad aliquod primum movens, quod a nullo movetur: et hoc
omnes intelligunt Deum.

Secunda via est ex ratione causae efficientis. Invenimus enim in istis sensibilibus esse
ordinem causarum efficientium: nec tamen invenitur, nec est possibile, quod aliquid sit causa
efficiens sui ipsius, quia sic esset prius seipso, quod est impossibile. Non autem est possibile
quod in causis efficientibus procedatur in infinitum. Quia in omnibus causis efficientibus
ordinatis, primum est causa medii, et medium est causa ultimi, sive media sint plura sive
unum tantum: remota autem causa, removetur effectus: ergo, si non fuerit primum in causis
efficientibus, non erit ultimum nec medium. Sed si procedatur in infinitum in causis
efficientibus, non erit prima causa efficiens: et sic non erit nec effectus ultimus, nec causae
efficientes mediae: quod patet esse falsum. Ergo est necesse ponere aliquam causam
efficientem primam: quam omnes Deum nominant.

Tertia via est sumpta ex possibili et necessario: quae talis est. Invenimus enim in rebus
quaedam quae sunt possibilia esse et non esse: cum quaedam inveniantur generari et
corrumpi, et per consequens possibilia esse et non esse. Impossibile est autem omnia quae
sunt talia (semper) esse: quia quod possibile est non esse, quandoque non est. Si igitur omnia
sunt possibilia non esse, aliquando nihil fuit in rebus. Sed si hoc est verum, etiam nunc nihil
esset: quia quod non est, non incipit esse nisi per aliquod quod est. Si igitur nihil fuit ens,
impossibile fuit quod aliquid inciperet esse, et sic modo nihil esset: quod patet esse falsum.
Non ergo omnia entia sunt possibilia: sed oportet aliquid esse necessarium in rebus. Omne
autem necessarium vel habet causam suae necessitatis aliunde, vel non habet. Non est autem
possibile quod procedatur ad infinitum in necessariis, quae habent causam suae necessitatis
sicut nec in causis efficientibus, ut probatum est. Ergo necesse est ponere aliquid quod sit per
se necessarium, non habens causam necessitatis aliunde, sed quod est causa necessitatis aliis:
quod omnes dicunt Deum.

Quarta via sumitur ex gradibus qui in rebus inveniuntur. Invenitur enim in rebus aliquid magis
et minus bonum, et verum, et nobile, et sic de aliis huiusmodi. Sed magis et minus dicuntur de
diversis secundum quod appropinquant diversimode ad aliquid quod maxime est: sicut magis
calidum est, quod magis appropinquat maxime calido. Est igitur aliquid quod est verissimum
et optimum et nobilissimum, et per consequens maxime ens: nam quae sunt maxime vera,
sunt maxime entia, ut dicitur II Metaphys (993b 23-31). Quod autem dicitur maxime tale in
aliquo genere, est causa omnium quae sunt illius generis: sicut ignis, qui est maxime calidus,
est causa omnium calidorum, ut in eodem libro dicitur. Ergo est aliquid quod omnibus entibus
est causa esse, et bonitatis, et cuiuslibet perfectionis: et hoc dicimus Deum.
Quinta via sumitur ex gubernatione rerum. Videmus enim quod aliqua quae cognitione carent,
scilicet corpora naturalia, operantur propter finem: quod apparet ex hoc quod semper aut
frequentius eodem modo operantur, ut consequantur id quod est optimum: unde patet quod
non a casu, sed ex intentione perveniunt ad finem. Ea autem, quae non habent cognitionem,
non tendunt in finem nisi directa ab aliquo cognoscente et intelligente, sicut sagitta a
sagittante. Ergo est aliquid intelligens, a quo omnes res naturales ordinantur ad finem: et hoc
dicimus Deum.

Ad primum ergo dicendum quod sicut dicit Augustinus in Enchiridio (ML 40,236): Deus, cum
sit summe bonus, nullo modo sineret aliquid mali esse in operibus suis, nisi esset adeo
omnipotens et bonus, ut bene faceret etiam de malo. Hoc ergo ad infinitam Dei bonitatem
pertinet, ut esse permittat mala et ex eis eliciat bona.

Ad secundum dicendum quod, cum natura propter determinatum finem operetur ex directione
alicuius superioris agentis, necesse est ea quae a natura fiunt, etiam in Deum reducere, sicut in
primam causam. Similiter etiam quae ex proposito fiunt, oportet reducere in aliquam altiorem
causam, quae non sit ratio et voluntas humana: quia haec mutabilia sunt et defectibilia.
Oportet autem omnia mobilia et deficere possibilia reduci in aliquod primum principium
immobile et per se necessarium, sicut ostensum est.

Pars III, Quaestio LXXVI, Articulus II.

...

Ambrosius dicit in lib. De offic.: In illo sacramento Christus est.

...

Conclusio. Cum divinitas et anima Christi, licet ad ea non terminetur conversio panis et
vini, corpori Christi realiter conjuncta sint, totum Christum in hoc sacramento esse, fide
catholica credendum est.

Respondeo dicendum quod omnino necesse est confiteri secundum fidem catholicam quod
totus Christus sit in hoc sacramento. Sciendum tamen quod aliquid Christi est in hoc
sacramento dupliciter: uno modo quasi ex vi sacramenti, alio modo ex naturali concomitantia.
Ex vi quidem sacramenti est sub speciebus hujus sacramenti id in quod directe convertitur
substantia panis et vini praeexistens, prout significatur per verba formae, quae sunt effectiva
in hoc sacramento, sicut et in caeteris mutationibus, puta cum dicitur: Hoc est corpus meum,
vel: Hic est sanguis meus. Ex naturali autem concomitantia est in hoc sacramento illud quod
realiter est conjunctum ei in quod praedicta conversio terminatur. Si enim aliqua duo sunt
realiter conjuncta, ubicumque est unum realiter, oportet et aliud esse. Sola enim operatione
animae discernuntur quae realiter sunt conjuncta.

Ad primum ergo dicendum, quod quia conversio panis et vini non terminatur ad divinitatem
vel animam Christi, consequens est quod divinitas vel anima Christi non sit in hoc sacramento
ex vi sacramenti, sed ex reali concomitantia. Quia enim divinitas corpus assumptum nunquam
deposuit, ubicumque est corpus Christi, necesse est et ejus divinitatem esse; et ideo in hoc
sacramento necesse est esse divinitatem Christi, concomitantem ejus corpus. Unde in
Symbolo Ephesino legitur: Participes efficimur corporis et sanguinis Christi, non ut
communem carnem percipientes, nec ut viri sanctificati, et Verbo conjuncti secundum
dignitatis unitatem, sed vere vivificatricem, et ipsius Verbi propriam factam. Anima vero
realiter separata fuit a corpore, ut supra dictum est (quaest. l, art. 3 et 4). Et ideo si in illo
triduo mortis fuisset hoc sacramentum celebratum, non fuisset ibi anima Christi nec ex vi
sacramenti, nec ex reali concomitantia. Sed quia Christus resurgens ex mortuis iam non
moritur, ut dicitur Rom. VI, 9, anima eius semper est realiter corpori eius unita. Et ideo in hoc
sacramento corpus quidem Christi est ex vi sacramenti, anima autem Christi ex reali
concomitantia.

Ad secundum dicendum, quod ex vi sacramenti sub hoc sacramento continetur, quantum ad

species panis, non solum caro, sed totum corpus Christi, scilicet ossa, nervi, at alia hujusmodi.
Et hoc apparet ex forma hujus sacramenti, in qua non dicitur: Haec est caro mea, sed: Hoc est
corpus meum. Et ideo cum Dominus dixit: Caro mea vere est cibus, caro ponitur ibi pro toto
corpore, quia secundum consuetudinem humanam videtur esse magis manducationi
accomodata, prout scilicet homines carnibus animalium vescuntur communiter, non autem
ossibus, vel aliis hujusmodi.

Ad tertium dicendum, quod, sicut supra dictum est (quaest. lxxv, art. 5), facta conversione
panis in corpus Christi, vel vini in sanguinem, accidentia utriusque manent. Ex quo patet quod
dimensiones panis vel vini non convertuntur in dimensiones corporis Christi, sed substantia in
substantiam; et sic substantia corporis Christi vel sanguinis est sub hoc sacramento ex vi
sacramenti, non autem dimensiones corporis vel sanguinis Christi. Unde patet quod corpus
Christi est in hoc sacramento per modum substantiae, et non per modum quantitatis. Propria
autem totalitas substantiae continetur indifferenter in parva vel magna quantitate; sicut tota
natura aeris in magno vel parvo aere, et tota natura hominis in magno vel parvo homine. Unde
et tota substantia corporis et sanguinis Christi continetur in hoc sacramento post
consecrationem, sicut ante consecrationem continebatur ibi tota substantia panis et vini.

SThAq SCGent
Liber IV, Cap. XXII. De effectibus attributis Spiritui Sancto secundum quod movet
creaturam in Deum

His igitur consideratis quae per Spiritum Sanctum in Sacris Scripturis nobis a Deo fieri
dicuntur, oportet considerare quomodo per Spiritum Sanctum moveamur in Deum.

Et primo quidem, hoc videtur esse amicitiae maxime proprium, simul conversari ad amicum.
Conversatio autem hominis ad Deum est per contemplationem ipsius: sicut et Apostolus
dicebat, Philipp. 3, 20: Nostra conversatio in caelis est. Quia igitur Spiritus Sanctus nos
amatores Dei facit, consequens est quod per Spiritum Sanctum Dei contemplatores
constituamur. Unde Apostolus dicit, II Cor. 3, 18: Nos autem omnes, revelata facie gloriam
Dei speculantes, in eandem imaginem transformamur a claritate in claritatem, tamquam a
Domini Spiritu.

Est autem et amicitiae proprium quod aliquis in praesentia amici delectetur, et in eius verbis et
factis gaudeat, et in eo consolationem contra omnes anxietates inveniat: unde in tristitiis
maxime ad amicos consolationis causa confugimus. Quia igitur Spiritus Sanctus Dei nos
amicos constituit, et eum in nobis habitare facit et nos in ipso, ut ostensum est, consequens est
ut per Spiritum Sanctum gaudium de Deo et consolationem habeamus contra omnes mundi
adversitates et impugnationes. Unde et in Psalmo dicitur: Redde mihi laetitiam salutaris tui,
et Spiritu principali confirma me; et Rom. 14, 17: Regnum Dei est iustitia et pax et gaudium
in Spiritu Sancto, et Act. 9, 31 dicitur: Ecclesia habebat pacem et aedificabatur, ambulans in
timore Dei, et consolatione Spiritus Sancti replebatur. Et ideo Dominus Spiritum Sanctum
Paraclitum, id est Consolatorem, nominat, Ioan. 14, 26: Paraclitus autem Spiritus Sanctus,
etc.

Similiter autem et amicitiae proprium est consentire amico in his quae vult. Voluntas autem
Dei nobis per praecepta ipsius explicatur. Pertinet igitur ad amorem quo Deum diligimus, ut
eius mandata impleamus: secundum illud Ioan. 14, 15: Si diligitis me, madnata mea servate.
Unde, cum per Spiritum Sanctum Dei amatores constituamur, per ipsum etiam quodammodo
agimur ut praecepta Dei impleamus: secundum illud Apostoli, Rom. 8, 14: Qui Spiritu Dei
aguntur, hi filii Dei sunt.

Considerandum tamen est quod a Spiritu Sancto filii Dei aguntur non sicut servi, sed sicut
liberi. Cum enim liber sit qui sui causa est, illud libere agimus quod ex nobis ipsis agimus.
Hoc vero est quod ex voluntate agimus: quod autem agimus contra voluntatem, non libere,
sed serviliter agimus; sive sit violentia absoluta, ut quando totum principium est extra, nihil
conferente vim passo, puta cum aliqius vi impellitur ad motum; sive sit violentia voluntario
mixta, ut cum aliquis vult facere vel pati quod minus est contrarium voluntati, ut evadat quod
magis voluntati contrariatur. Spiritus autem Sanctus sic nos ad agendum inclinat ut nos
voluntarie agere faciat, inquantum nos amatores Dei constituit. Filii igitur Dei libere a Spiritu
Sancto aguntur ex amore, non serviliter ex timore. Unde Apostolus, Rom. 8, 15, dicit: Non
accepistis spiritum servitutis iterum in timore, sed Spiritum adoptionis filiorum.

Cum autem voluntas ordinetur in id quod est vere bonum, sive propter passionem sive propter
malum habitum aut dispositionem homo ab eo quod est vere bonum avertatur, serviliter agit,
inquantum a quodam extraneo inclinatur, si consideretur ipse ordo naturalis voluntatis. Sed si
consideretur actus voluntatis ut inclinatae in apparens bonum, libere agit cum sequitur
passionem aut habitum corruptum; serviliter autem agit si, tali voluntate manente, propter
timorem legis in contrarium positae, abstinet ab eo quod vult. Cum igitur Spiritus Sanctus per
amorem voluntatem inclinet in verum bonum, in quod naturaliter ordinatur, tollit et servitutem
qua, servus passionis et peccati effectus, contra ordinem voluntatis agit; et servitutem qua,
contra motum suae voluntatis, secundum legem agit, quasi legis servus, non amicus. Propter
quod Apostolus dicit, II Cor. 3, 17: Ubi Spiritus Domini, ibi libertas; et Galat. 5, 18: Si
Spiritu ducimini, non estis sub lege.

Hinc est quod Spiritus Sanctus facta carnis mortificare dicitur, secundum quod per passionem
carnis a vero bono non avertimur, in quod Spiritus Sanctus per amorem nos ordinat:
secundum illud Rom. 8, 13: Si Spiritu facta carnis mortificaveritis, vivetis.

Liber IV, Cap. XXIV. Quod Spiritus Sanctus procedat a Filio

Quidam vero circa Spiritus Sancti processionem errare inveniuntur, dicentes Spiritum
Sanctum a Filio non procedere. Et ideo ostendendum est Spiritum Sanctum a Filio procedere.
a) Manifestum est enim ex Sacra Scriptura quod Spiritus Sanctus est Spiritus Filii: dicitur
enim Rom. 8, 9: Si quis Spiritum Christi non habet, hic non est eius.

b) Sed ne aliquis posset dicere quod alius sit Spiritus qui procedit a Patre, et alius qui est Filii,
ostenditur ex verbis eiusdem Apostoli quod idem Spiritus Sanctus sit Patris et Filii. Nam hoc
quod inductum est, Si quis Spiritum Christi non habet, hic non est eius, subiunxit postquam
dixerat, Si Spiritus Dei habitat in nobis, etc.

c) Non autem potest dici Spiritus Sanctus esse Spiritus Christi ex hoc solo quod eum habuit
tamquam homo, secundum illud Luc. 4, 1: Iesus, plenus Spiritu Sancto, regressus est a
Iordane. Dicitur enim Galat. 4, 6: Quoniam estis filii Dei, misit Deus Spiritum Filii sui in
corda vestra, clamantem, Abba (Pater). Ex hoc ergo Spiritus Sanctus nos facit filios Dei,
inquantum est Spiritus Filii Dei. Efficimur autem filii Dei adoptivi per assimilationem ad
Filium Dei naturalem: secundum illud Rom. 8, 29: Quos praescivit, et praedestinavit fieri
conformes imaginis Filii eius, ut sit ipse primogenitus in multis fratribus. Sic igitur est
Spiritus Sanctus Spiritus Christi, inquantum est Filius Dei naturalis.

d) Non potest autem secundum aliam habitudinem Spiritus Sanctus dici Spiritus Filii Dei nisi
secundum aliquam originem: quia haec sola distinctio in divinis invenitur. Necesse est igitur
dicere quod Spiritus Sanctus sic sit Filii quod ab eo procedat.

Item Spiritus Sanctus a Filio mittitur: secundum illud Ioan. 15, 26: Cum venerit Paraclitus,
quem ego mittam vobis a Patre. Mittens autem auctoritatem aliquam habet in missum. Oportet
igitur dicere quod Filius habeat aliquam auctoritatem respectu Spiritus Sancti. Non autem
dominii vel maioritatis, sed secundum solam originem. Sic igitur Spiritus Sanctus est a Filio.

a) Si quis autem dicat quod etiam Filius mittitur a Spiritu Sancto, quia dicitur Luc. 4, 18-21,
quod Dominus dixit in se impletum illud Isaiae, Spiritus Domini super me, evangelizare
pauperibus misit me:

b) sed considerandum est quod Filius a Spiritu Sancto mittitur secundum naturam assumptam.
Spiritus autem Sanctus non assumpsit naturam creatam, ut secundum eam possit dici missus a
Filio, vel Filius habere auctoritatem respectu ipsius. Relinquitur igitur quod respectu personae
aeternae Filius super Spiritum Sanctum auctoritatem habeat.

Amplius. Ioan. 16, 14, dicit Filius de Spiritu Sancto: Ille me clarificabit, quia de meo accipiet.
Non autem potest dici quod accipiat id quod est Filii, non tamen accipiat a Filio: utputa si
dicatur quod accipiat essentiam divinam, quae est Filii a Patre; unde et subditur, Omnia
quaecumque habet Pater, mea sunt. Propterea dixi vobis quia de meo accipiet: si enim
omnia quae Patris sunt et Filii sunt, oportet quod auctoritas Patris, secundum quam est
principium Spiritus Sancti, sit et Filii. Sicut ergo Spiritus Sanctus accipit de eo quod est Patris
a Patre, ita accipit de eo quod est Filii a Filio.

VitaHrozn
De coniugio
Hic (Hroznata) a primeva etate timori pariter et amori divino inserviens, tandem annos attigit
iuventutis, et accepit uxorem nobilibus exortam natalibus, cum qua spe prolis procreande
aliquibus annis simul permansit, et tandem Deo propicio filium elegantis forme de coniuge
suscepit. Sicque optato potitus desiderio sperabat possessionum suarum se fuisse adeptum
heredem. Sed non sic Christus preordinaverat, qui Hroznate tandem heres esse volebat, quod
et factum est, prout in sequentibus plene patebit. Nam puer ille brevi tempore subvixit et
defunctus est. Mater vero, cui idem unicus erat filius, unigeniti sui orbata solacio, deflens et
eiulans mortem nati, et ipsa in pace Christi quievit.

De proposito castitatis

Nec multo post temporis intervallo Hroznata, vir fortis animi et constantis, de morte uxoris et
filii luctum deposuit et merorem, suumque iactans in Domino cogitatum, sagaciter
disquirebat, qualiter de tantis rebus sibi a Deo collatis tam racionabiliter ordinaret, ut
conspectui divino placeret. Hec eo apud se sollicite cogitante, dictum apostoli in mente
revolvit, -solutus es ab uxore, noli querere uxorem-, sicque in castitatis proposito confirmatus,
labentis mundi statum et brevitatem vite humane ad cordis oculos reducebat. Moxque mutatus
in virum perfectum ex intimis cordis medullis spem omnem, quam habebat in seculo,
dereliquit iam non uxorem, non filios carnis, non honores, non divicias mundi querens, soli
Deo placere studebat; ex illo grege fieri cupiens, quem Dominus in ewangelio alloquitur ita
dicens: Noli timere pusillus grex, quoniam placuit patri vestro tradere vobis regnum; et quia
nescit tarda molimina Sancti Spiritus gratia, quod corde, Domino inspirante, concepit, eodem
cooperante, opere intrepide adimplevit.

De voto crucis et itinere versus Romam

Felix igitur Hroznata sicut in temporalibus rebus gerendis incomparabiliter extiterat strenuus,
ita post excelsi dextere mutacionem supra humanam estimacionem factus est Deo devotus.
Recolens enim veritatem ewangelice leccionis dicentis: nisi quis renunciaverit omnibus, que
possidet, non potest meus esse discipulus; et alibi: qui non acceperit crucem suam et non
fuerit me secutus, non est me dignus; crucis Dominice signaculo insignitus estuat interius
amore Dominice passionis ad terram sanctam Ierusalem proficisci, implens actu psalmiste
verba dicentis: michi autem adherere Deo bonum est, ponere in Domino Deo spem meam. In
qua constanter summa caritate, que Deus est, intrepidus perseverans, cumulatis expensis,
suisque sequacibus comitatus, dulce solum natalis patrie deserens, propositum carpit iter.
Verum ad litus maris perductus, pelagi latitudinem, fluctuum commocionem, difficultatem
transitus, anxius suspicatur, et quid supersit agendum, pavidus meditatur.

IoIenst DePersec
Numquid unus ex discipulis Christum tradidit principibus sacerdotum et senioribus, qui
intingebat manum secum in paropside? Sic et mecum fit. Unanimes namque mei et noti mei,
qui mecum dulces capiebant cibos (Ps 54,15), inimici facti sunt michi et magnificaverunt
super me subplantationem (cf. Ps 40,10); et qui consulebant michi, ut pro libertate starem
ecclesie, lingua sua mentiti sunt michi (cf. Ps 77,36); et qui ad constantiam me confirmabant,
ipsi infirmati sunt et ceciderunt (Ps 26,2); et qui dicebant michi: Volumus tecum in mortem
et in carcerem ire (cf. Lc 22,23), fugerunt a me et pro eo, ut me diligerent, detrahebant
michi (Ps 108,4); et quorum malam sectabar vitam, ferociores facti sunt lupis vespertinis; et
qui per me sublimati atque ditati sunt, persecuti sunt me gratis (Ps 118,161), ut dicere cogar
cum propheta: Filios enutrivi et exaltavi, ipsi autem spreverunt me (Is 1,2); taceam ne
eciam de nonnullis, qui iure iurando michi astare prestitis sacramentis voluerunt, qui ob
metum persecucionis ad excusandas excusaciones suas in peccatis (cf. Ps 100,4) iuramentum
interpretantur dicentes, quoniam dies mali sunt. Pro quibus omnibus me licet benedicere et
non maledicere, sed dicere cum Salvatore: Domine, ne statuas illis hoc peccatum (Act
7,59), quia nesciunt, quid faciunt (cf. Lc 23,34), ac si hii omnes ingravati et quam plures
vellent proprie persone et omnium bonorum suorum pocius pati iacturam, antequam se pro
iusticia murum opponerent et dominum suum conturbarent, ego tamen, qui cognosco oves
meas et cognoscunt me mee (cf. Io 10,14), amplius tollerare non possum, quin ymmo domini
Ihesu Christi vestigiis inherendo, qui pro ingratis non dubitavit mori et eos profluvio sui
preciosissimi sanguinis redimere, superinpendi desidero, dissolvi et esse cum Christo (Phil
1,23). Quod ipse prestare dignetur, qui vivit

IoIenst DeBonoMortis
Oratio pro bono fine mortis impetrando

De profundis igitur mundi huius involucris clamavi ad te, Domine, qui habitas in celis, de
tenebris et umbra mortis ad te, lucem veram et lucis auctorem, eger et fragilis ad te, potentem
et stabilem, infirmus, miser ad te, sanitatis auctorem misericordem et prestabilem, vanus et
lubricus ad te, Deum fidelem et absque ulla iniquitate provolutis poblicibus et lacrymis
confugio saltem cordis, quatenus immemor iniuriarum, quas in te commisi, criminum et
delictorum, quibus iram merui, vanitatum et luxuum, quibus flebiliter irretitus fui. Debita
michi mea dimittas proiciens post tergum ac in profundum maris abiciens omnia peccata mea
meritis et intercessionibus intemeratissime virginis Marie, matris tue, celestiumque agminum
et sanctorum omnium, ut in conspectu tuo non amplius appareant. Stilum ergo vertes et
revertes misericordissime gracie tue et dele omnia peccata mea, ymmo in nichilum, sicut
nichil est peccatum, rediges meque iustificans.

Pone cherubym et flameum gladium ad custodiendam viam mandatorum tuorum, ut non

peccem tibi, et a futuris peccatis custodi me ut pupillam oculi. Confige timore tuo pariterque
amore spiritum meum, animam et carnem meam, ut te semper in presenti vita metuam a malis
cohibendo et te semper diligam in tua caritate fervendo devocionemque adauge, virtutes
insere, veritatem et misericordiam in presenti vita in me construe et vide, si via iniquitatis in
me est et deduc me in via eterna. Iube, Domine, benedicere et in funebri occasu vite mee cor
contritum et humiliatum michi cum fructu vere penitencie et condigna satisfaccione pura
quoque confessione tribue. Fac me per bonitatem tuam ante agonem racione et intellectu
vigere, in fide, spe et caritate constantem fore, testamentum et talentum michi creditum
fideliter disponere, mercedem mercennariis, debita creditoribus, servis satisfaccionem, egenis
piam consolacionem prebere et cetera que expediunt adimplere, ut sic testamentum meum sit
fidele tibi. Repelle a me, Domine, circa mortis horam servilem timorem, ne desperem,
anxietatem et pavorem, ne tepescerem, cruciatum et dolorem, ne thabescerem. Ast michi,
benignissime, subveni propicius sacroque crismatis carismate iniunge atque contra visibiles et
invisibiles hostes bellaturos, fortissime Deus, assiste, viteque viaticum, sanctam videlicet
Eukaristiam, corpus et sanguinem tuum sacratissimum in tempeste mortis exicio michi
exhibe, ut tua securus presencia refrigeratus et consolatus horridos atque teterrimos Ethiopes
tenebrarum, videlicet malignos spiritus, tua fulcitus et roboratus potencia valeam repellere.
Assit simul et genitrix tua tecum gloriosissima virgo Maria, adiunge angelorum cathervas et
omnium sanctorum, qui meum iter dirigant in viam salutis eterne. Michi in morte graciam
exhibe, mitiga benignissime agonisancium dolores inestimabiles et assis forti auxilio in mortis
exicio, qui solus es alpha et o, finis et origo, meque cunctorum sanctorum consorcio digneris
applicare. Quod ipse tribuere precibus Marie, tue matris, digneris, Domine Iesu Christe, qui
cum Patre et Spiritu sancto vivis et regnas in secula seculorum.

CarolusIV VitaCaroli
Illo tempore equitabamus una dierum de Purglino in Pragam, volentes adire patrem nostrum,
qui erat in Moravia. Et sic tarde venimus in castrum Pragense ad antiquam domum
purgraviatus, ubi mansionem per aliquot annos feceramus, antequam palacium magnum fuerat
edificatum. Et nocturno tempore deposuimus nos in lecto, et Bussco de Wilharticz senior in
altero ante nos. Et erat magnus ignis in camera, quia tempus hiemale erat, multeque candele
ardebant in camera, ita quod lumen sufficiens erat, et ianue et fenestre omnes erant clause. Et
cum incepissemus dormire, tunc deambulabat nescio quid per cameram, ita quod ambo
evigilavimus. Et fecimus dictum Busskonem surgere, ut videret, quid esset. Ipse autem
surgens circumivit per cameram querens et nichil vidit nec quidquam potuit invenire.

Tunc fecit maiorem ignem et plures candelas incendit et ivit ad ciffos, qui stabant pleni vono
super bancas, et potavit et reposuit unum ciffum prope unam magnam candelam ardentem.
Potacione facta tunc deposuit se iterum ad lectum. Et nos induti pallio nostro sedebamus in
lecto et audiebamus ambulantem, videre tamen neminem poteramus. Et sic respicientes cum
predicto Busskone super ciffos et candelas vidimus ciffum proiectum; et idem ciffus
proiciebatur, nescimus per quem, ultra lectum Busconis de uno angulo camere usque in
alterum in parietem, qui sic reverberatus a pariete cecidit in medium camere. Videntes hec
territi sumus nimium et semper ambulantem in camera audivimus, neminem autem vidimus.
Post vero signati sancta cruce in Christi nomine usque in mane dormivimus. Et mane
surgentes ciffum, prout proiectus erat, in medio camere invenimus et ea nostris familiaribus
ad nos de mane venientibus ostendimus.

Illo tempore misit nos pater ...

AenSilv HistBoh
Erant in territorio Pelzinensi complura coenobia, opibus et structuris insignia, ex quibus
Zischa V combussit. In monasterio vero Cladronensi, quod munitius fuit, praesidium posuit.
Huc Sigismundus exercitum admovit, sed Zischa in eum ducente turpi fuga recessit. Nec diu
postea Bohemiam quoque reliquit. Zischa ad Pelzinam duxit. Sed cum civitatem egregie
defensam expugnare posse desperaret, inde solvens Comitaviam petiit, non parvi nominis
oppidum. Quo vi capto populares cum sacerdotibus in aedibus ligneis reclusos frustra veniam
petentes esussit. Cum vero ante oppidum, cui Rabi nomen est, convocatis fratribus Thaboritis
et Orebitis castra teneret obsessosque summa vi oppugnaret, oculum, quo uno lumen caeli
videbat, sagitta confossus amisit. Inde Pragam ad medicos vectus, quamvis ex vulnere curatus
vitam retinuit, lucem tamen haudquaquam recuperavit. Nec propterea castrensem laborem aut
rei militaris curam omisit. Caeco populo caecus placuit ductor. Res apud posteros plus
admirationis habitura quam fidei.

Pragenses autem Veronam (Beroun), ubi magnum inerat Sigismundi praesidium, armis
ceperunt et paucis vitae reservatis puberes utriusque sexus interemerunt. Expugnarunt Brodam
Theutonicam interfecto praesidio, mox Cuthnam pluresque alias civitates dedentibus
oppidanis in potestatem acceperunt. Cum vero ad oppidum, cui Pons nomen est et a
Misnensibus possidetur, copias ducerent, occurrentibus Saxonibus non audentes congredi
redierunt.

DeIndulg
1 Item mandatur, ut singuli plebani faciant processionem singulis septimanis usque ad
adventum quacumque die orantes pro unitate ecclesie et pro cessacione pestilencie XL dies
indulgenciarum qui huiusmodi processionibus interfuerint elargiendo.

2 Item mandatur, quod dicant populo quod quicumque genua flexerint quando elevatur corpus
Christi in missis XL dies indulgenciarum obtinebunt. (vel) Quicumque flexis genibus corpus
Christi devote adoraverint in elevacione sacerdotis dominus archiepiscopus XL dies
indulgenciarum concessit.

3 Item qui visitant infirmum post sacerdotem deferentem corpus dominicum, C dies a papa
Urbano et xl dies ab archiepiscopo obtinebunt. (vel) Quicumque corpus Christi ad infirmum
conduxerit, a domino Urbano papa VI et ab archiepiscopo XL dies indulgenciarum obtinebit.

4 Item quicumque devote sumpserit corpus dominicum, XL dies obtinebunt.

5 Item mandatur plebanis, quod in scolis, qui eas habent, non permittant manere clericos, qui
studere nolunt.

6 Item mandatur sub pena unius sexagene irremissibili, quod quando missa cantatur, quod
eandem usque ad complendam sine curtacione perficiant.

7 Item sub pena eadem mandatur quod canes venaticos et aves non servent, nec venacionibus
a iure prohibitis se immisceant.

8 Item mandatur, quod singulis diebus dominicis instruant plebem in necessitate pueros
baptizare in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti.

9 Item mandatur, quod pro sepulturis et sacramentis non exigant sub pena carcerali.

10 Item mandatur, quod manicas nimium amplas et longas usque ad articulos digitorum non
deferant, nec sine capucio incedant, nec cingulos in collo pendentes deferant.

11 Item quicumque ieiunaverint adventum Domini, pro unaquaque die XL dies

indulgenciarum obtinebunt.
ThKemp Imit
De operibus ex caritate factis

Pro nulla re mundi et pro nullius hominis dilectione aliquod malum est faciendum; sed pro
utilitate tamen indigentis opus bonum libere aliquando intermittendum est, aut etiam pro
meliori mutandum. Hoc enim facto opus bonum non destruitur, sed in melius commutatur.
Sine caritate opus externum nihil prodest; quidquid autem ex caritate agitur, quantumcumque
etiam parvum sit et despectum, totum efficitur fructuosum. Magis siquidem Deus pensat, ex
quanto quis agit, quam opus quod facit.

Multum facit, qui multum diligit. Multum facit, qui rem bene facit. Bene facit, qui
communitati magis, quam suae voluntati servit. Saepe videtur esse caritas, et est magis
carnalitas; quia naturalis inclinatio, propria voluntas, spes retributionis, affectus commoditatis
raro abesse volunt.

Qui veram et perfectam caritatem habet, in nulla re se ipsum quaerit, sed Dei solummodo
gloriam in omnibus fieri desiderat. Nulli etiam invidet, quia nullum privatum gaudium amat;
nec in se ipso vult gaudere, sed in Deo super omnia bona optat beatificari. Nemini aliquid
boni attribuit, sed totaliter ad Deum refert, a quo fontaliter omnia procedunt, in quo finaliter
omnes Sancti fruibiliter requiescunt. O qui scintillam haberet verae caritatis, profecto omnia
terrena sentiret plena fore vanitatis.

De bono et pacifico homine

Tene te primo in pace et tunc poteris alios pacificare. Homo pacificus magis prodest quam
bene doctus. Homo passionatus etiam bonum in malum trahit, et faciliter malum credit. Bonus
pacificus homo omnia ad bonum convertit. Qui bene in pace est, de nullo suspicatur. Qui
autem male contentus est et commotus, variis suspicionibus agitatur; nec ipse quiescit, nec
alios quiescere permittit. Dicit saepe quod dicere non deberet, et omittit quod sibi magis
facere expediret. Considerat quid alii facere tenentur, et negligit quid ipse teneatur. Habe ergo
primo zelum super te ipsum, et tunc juste zelare poteris etiam proximum tuum.

Tu bene scis facta tua excusare et colorare, et aliorum excusationes non vis recipere. Justius
esset, ut te accusares et fratrem tuum excusares. Si portari vis, porta et alium. Vide quam
longe es adhuc a vera caritate et humilitate, quae nulli novit irasci vel indignari, nisi tantum
sibi. Non est magnum, cum bonis et mansuetis conversari; hoc enim omnibus naturaliter
placet; et unusquisque libenter pacem habet, et secum sentientes magis diligit. Sed cum duris
et perversis, aut indisciplinatis, aut nobis contrariantibus pacifice posse vivere, magna gratia
est, et laudabile nimis virileque factum.

SIoFisher CommInPs
Etsi quis peccavit, advocatum habemus apud Patrem
Est Christus Iesus pontifex noster, pretiosum eius corpus sacrificium nostrum, quod in ara
crucis pro salute omnium hominum immolavit.

Sanguis, nostrae redemptionis causa profusus, non erat vitulorum aut hircorum
(quemadmodum in lege antiqua), sed agni innocentissimi Christi Iesu salvatoris nostri.

Templum, in quo pontifex noster sacrum faciebat, non manufactum, sed Dei solius potentia
exaedificatum fuit. Sanguinem enim suum in conspectu mundi profudit: quod utique templum
est sola Dei manu fabrefactum.

Hoc vero templum duas partes habet: altera terra est, quam nos nunc incolimus; altera nobis
mortalibus adhuc est incognita.

Primum quidem sacrificium immolavit hic in terra, cum mortem acerbissimam subiit. Deinde
vero, cum nova immortalitatis veste indutus per proprium sanguinem in sancta sanctorum, id
est in caelum introivit: ubi et illum immensi pretii sanguinem, quem pro cunctis hominibus
peccato obnoxiis septies effuderat, ante thronum Patris caelestis exhibuit.

Hoc autem sacrificium tam est Deo gratum et acceptum, ut, simul atque illud conspexerit,
facere non possit quin, nostri statim misertus, clementiam omnibus vere paenitentibus
impendat.

SLaurentBrind Sermo
Praedicatio munus est apostolicum

Ad ducendam spiritalem vitam, quae nobis cum angelis caelestibus divinisque spiritibus
communis est, cum quibus ad imaginem et similitudinem Dei conditi sumus, necessarius
utique est panis gratiae Spiritus Sancti et caritatis Dei. Gratia autem et caritas sine fide nulla,
quoniam sine fide impossibile est placere Deo. Nec fides concipitur sine verbi Dei
praedicatione: Fides ex auditu, auditus autem per verbum Christi. Praedicatio igitur verbi Dei
necessaria est ad spiritalem vitam, sicut seminare ad vitam corporalem ducendam.

Hinc Christus ait: Exiit qui seminat seminare semen suum. Exiit qui seminat, praeco iustitiae,
cuius quidem praeconem aliquando legimus fuisse Deum, uti cum universo populo in deserto
dedit viva voce de caelo legem iustitiae, aliquando angelum Domini, qui in loco flentium
arguit populum de transgressione divinae legis, unde omnes filii Israel, audita angeli
concione, compuncti corde elevantes vocem fleverunt vehementer; legem etiam Domini
Moyses universo populo praedicavit in campestribus Moab, uti in Deuteronomio patet.
Tandem venit Christus, Deus et homo, ad praedicandum verbum Domini, et ad hoc idem misit
Apostolos, sicut prius miserat prophetas.

Praedicatio igitur munus est apostolicum, angelicum, christianum, divinum. Sic multiplici
bonitate repertum est verbum Dei, cum sit veluti thesaurus omnium bonorum. Hinc enim
fides, hinc spes, hinc caritas, hinc omnes virtutes, omnia dona Spiritus Sancti, omnes
beatitudines evangelicae, omnia bona opera, omnia merita vitae, omnis gloria paradisi:
Suscipite insitum verbum, quod potest salvare animas vestras.
MemoriaeSIoFranciscae
Fortis est ut mors dilectio

Die quodam beata Ioanna haec ignita verba dixit, quae statim sunt fideliter excepta: Filiae
dilectissimae, plerique ex nostris sanctis patribus et columnis Ecclesiae martyrio non sunt
affecti: cur vobis videtur hoc accidisse? Postquam autem unaquaeque respondit Ego vero
ait beata illa mater censeo illud ideo evenisse, quod et aliud exstat martyrium, quod
appellatur amoris, in quo Deus, vitam servis suis et ancillis sustinens, ut ad ipsius gloriam
laborent, eos martyres simul facit et confessores. Cui martyrio ita addidit ipsa Filias a
Visitatione scio addictas ex iisdemque, Deo disponente, illas id esse perpessuras, quae,
fortunatiores, expetiverint.

Quaerenti autem sorori cuidam quomodo martyrium hoc fieri posset, Penitus respondit
assentite Deo, et experiemini. Etenim divinus amor suum gladium secretissimis infert
intimisque partibus nostrarum animarum, nosque a nobis ipsis separat. Novi ego quandam
animam, quam amor non minus a rebus maxime gratis separavit, quam si tyranni ictu gladii
spiritum eius a corpore disiunxissent.

Nos quidem agnovimus de se ipsam hunc habuisse sermonem. Cum vero soror alia
interrogasset quamdiu martyrium hoc perduraret: A temporis momento inquit quo nos
Deo sine ulla exceptione devovimus usque ad extremum vitae. Quod tamen intellegendum est
de magnanimis hominibus, qui, nihil sibi servantes, fidem amori servant; nam debiles
parumque amoris et constantiae detinentes Dominus noster martyrio non intendit afficere, et
sinit eos suam ducere mediocri gressu vitam, ne a se abscendat; numquam enim liberae vim
infert voluntati.

Cum denique flagitatum esset an hoc amoris aequare posset corporis martyrium, Ne
quaeramus inquit aequalitatem; quamquam alterum puto alteri non cedere, quia fortis est
ut mors dilectio, et martyres amoris milies graviores patiuntur dolores in servanda vita, ut
voluntatem Dei faciant, quam si mille dare vitas deberent ad testimonium fidei, caritatis et
fidelitatis perhibendum.

IoMarVianney Catech
Officium hominis pulchrum: ut oret ac diligat

Considerate, filioli mei: thesaurus hominis christiani non in terris est, sed in caelis. Cogitatio
igitur nostra illuc converti debet ubi est thesaurus noster.

Hoc pulchrum est homini munus et officium: ut oret ac diligat. Si vos oratis ac diligitis, ecce,
haec est beatitudo hominis super terram.

Oratio nihil aliud est nisi unio cum Deo. Quando cor mundum aliquis habet et cum Deo
coniunctum, suavitate quadam et dulcedine afficitur quae inebriat, lumine quod mire circum
fulget. In hac intima unione, Deus et anima velut duae cerae sunt simul conflatae, quas nemo
amplius separare potest. Res pulcherrima est haec Dei coniunctio cum parva creatura sua;
felicitas haec est, quae comprehendi non potest.

Nos indigni evaseramus qui oraremus; Deus vero, ut bonus est, permisit nobis ut cum ipso
loqueremur. Oratio nostra incensum est quod maxime illi placet.

Filioli mei, cor vobis est exiguum, sed oratio illud dilatat et habile facit ad amandum Deum.
Oratio efficit ut caelum praegustemus, ut quid e paradiso ad nos descendat. Numquam ipsa
nos sine dulcedine derelinquit; mel enim est quod in animam profluit et facit ut dulcescant
omnia. In oratione, quae rite fiat, dolores dissolvuntur sicut coram sole nives.

Hoc quoque comparat oratio, ut tempus magna velocitate procedat tantaque hominis
delectatione, qua eius diuturnitas non animadvertatur. Audite: quando parochus in loco Bresse
fui, cum aliquando omnes fere collegae mei aegroti essent, longas ego vias conficiens bonum
Dominum orabam, neque tempus certi estote mihi longum videbatur.

Sunt etiam qui se penitus in orationem immergant sicut piscis in undas, eo quod toti sunt Deo
bono dediti. Nihil divisionis est in corde eorum. O quantum has animas diligo generosas!
Sanctus Franciscus Assisiensis et sancta Coleta Dominum nostrum videbant et cum illo
colloquebantur eo modo quo nos ad invicem colloquimur.

Nos e contrario quoties ad ecclesiam venimus ignorantes quid faciendum nobis sit vel
petendum! Attamen, quotiescumque ad quemlibet hominem imus, probe novimus cuius rei
causa eamus. Quinimmo sunt qui videantur sic Deo bono dicere: Duo tantum verba tibi sum
prolaturus, ut me a te absolvam. Hoc saepe quidem cogito: cum ad Dominum adorandum
venimus, omnia postulata consequeremur, si vivida prorsus fide ac corde mundissimo
peteremus.

IoBosco Epist
Semper amanter adlaboravi

In primis, si videri cupimus sollicisti verae beatitudinis nostrorum alumnorum eosque

inducere ad propria officia adimplenda, oportet ne umquam obliviscamini vos vices agere
parentum iuvenum dilectorum, pro quibus semper amanter adlaboravi, studui et sacerdotalia
munera exercui, et non ego solus, sed tota Salesiana societas.

Quoties, filioli mei, in meo brevi curriculo mihi persuadendum fuit huiusmodi grandis
veritatis! Facilius est irasci quam sustinere, puero minari quam persuadere; dicam immo
commodius esse nostrae impatientiae et superbiae poena afficere pervicaces potius quam eos
corrigere, firmiter suaviterque tolerando.

Caritatem tamen Pauli vobis commendo, qua ipse se gerebat in neophytos, quae saepe ad
lacrimas eum adducebat et ad supplicationem, quando eos parum dociles et suae dilectioni
obnitentes inveniebat.

Cavete ne quis iudicet vos vehementi animi impetu commoveri. Difficile est in puniendo
illam animi constantiam servare, quae necessaria est, ne dubium exoriatur nos ad
ostendendam nostram auctoritatem agere vel ad animi impetum effundendum.
Ut filios aspiciamus eos, in quos aliqua potestas est nobis exercenda. Constituamus nos quasi
in eorum famulatum, quemadmodum Iesus, qui ad oboediendum venit, non ad imperandum,
pudeatque nos ipsius speciei dominandi; nec dominemur in ipsis, nisi ad melius eisdem
serviendum.

Huiusmodi erat agendi ratio Iesu cum Apostolis, qui eos, ignorantes et rudes, immo et parum
fideles sustinebat, et in peccatores se ea cum benignitate et familiari amicitia gerebat, ut alii
stuporem, alii vero scandalum conciperent, aliique denique spem a Deo impetrandi veniam.
Ideoque nobis mandavit ut essemus mites et humiles corde.

Nostri sunt filii, quapropter cum eorum errores compescimus, omnem iram deponamus vel
adeo temperemus quasi omnino exstinxerimus.

Non in animo concitatio, non in oculis contemptio, non in ore contumelia, sed misericordia in
praesenti, spes futuri temporis, uti veros decet patres, qui verae studeant correctioni et
emendationi.

In gravissimis rerum adiunctis praestat Deum suppliciter et humiliter exorare, quam verborum
flumen emittere, quae, dum audientium animos offendunt, nullam sontibus afferunt utilitatem.

STerIesInf Vita
Cum immensa mea desideria mihi martyrio essent, epistolas adivi sancti Pauli, ut
responsionem tandem invenirem. Oculos casu conieci in capita duodecimum et decimum
tertium epistolae primae ad Corinthios, in primoque legi omnes simul apostolos, prophetas,
doctores esse non posse, Ecclesiamque variis constare membris, oculumque simul manum
esse non posse. Aperta quidem responsio, non tamen ea quae mea impleret desideria mihique
pacem afferret.

In lectione perseveravi neque animum dimisi, propositumque inveni sublevans: Aemulamini

charismata meliora. Et adhuc excellentiorem viam vobis demonstro. Apostolus enim
commendatur charismata meliora nihil sine caritate esse, eandemque caritatem excellentiorem
viam esse tuto ad Deum deducentem. Quietem tandem inveneram.

Mysticum Ecclesiae corpus cum aspicerem, in nullo membrorum quae sanctus Paulus
descripsit me ipsam agnoveram, seu potius in universis me cernere volebam. Caritas
vocationis meae cardinem mihi obtulit. Intellexi Ecclesiam quidem corpus habere variis
compactum membris, ad hoc in corpore membrum non deesse necessarium et nobilius;
intellexi ecclesiam cor habere et huiusmodi cor amore incensum exsistere. Intellexi unum
amorem membra Ecclesiae ad agendum compellere, eodemque amore exstincto, apostolos
Evangelium non amplius annuntiaturos, martyres sanguinem non amplius effusuros. Perspexi
et agnovi amorem omnes in se concludere vocationes, amorem omnia esse, eundemque
universa tempora et loca comprehendere, uno verbo amorem aeternum esse.

Tunc, summo delirantis animi gaudio, exclamavi: O Iesu, mi amor, vocationem meam tandem
inveni: vocatio mea est amor. Utique, locum mihi proprium in Ecclesia inveni, locumque
istum tu mihi dedisti, mi Deus. In corde Ecclesiae, matris meae, ego amor ero, et ita ero
omnia, ac meum desiderium in rem deducetur.
Noldin-Schmitt DePeccCapit
338. Notiones. 1. Peccata capitalia non ideo dicuntur capitalia vel mortalia, quod
essent peccata maxima aut semper mortalia, sed quia ex peccato originali orta sunt
veluti capita et fontes, ex quibus multa alia peccata oriuntur. Fontes autem
peccatorum non sunt ut actus, sed potius prout sunt pravae passiones seu
propensiones habituales, ideo melius vitia capitalia, quam peccata capitalia
vocantur.

Secundum doctrinam s. Thomae ex vitiis capitalibus tamquam ex causa finali alia

peccata oriuntur. Cum enim obiectum, quod vitia capitalia inordinate appetunt,
hominem vehementer alliciat ut divitiae, quas appetit avaritia, ad illud frequenter et
abundanter assequendum multa et diversa media adhibet illicita, quae sunt totidem
peccata ex vitio capitali exorta.

2. Vitia capitalia post s. Gregorium magnum et s. Thomam communiter numerantur

septem: superbia, avaritia, luxuria, invidia, gula, ira, acedia. De singulis ita
agendum est, ut tam prout sunt vitia, quam prout sunt peccata, considerentur.

Septem vitia capitalia non ab omnibus eodem modo enumerantur: alii enim
superbiam tamquam radicem omnium vitiorum considerantes sub ea adhuc septem
recensent, quorum primum est ambitio, alii autem superbiam inter septem vitia
capitalia recensentes ambitionem inter eius filias primo loco collocant.

Septem vitia voce memorali Saligia comprehenduntur, cuius singulae litterae

singula vitia ex ordine significant.

Noldin-Schmitt DeSuperbia
339. 1. Superbia definitur inordinatus appetitus propriae excellentiae. Superbia
virtuti humilitatis per excessum opponitur.

Inordinatus: est enim propriae excellentiae etiam amor ordinatus, cum quis propria
bona non aestimat plus, quam par est, aliisque praeferri desiderat, quia ad Dei
gloriam et propriam vel aliorum salutem utile fore existimat.

Superbia eo oritur, quod homo excellentiam suam considerans nec advertens se

illam a Deo habere, eam pluris facit, quam par est. Haec consideratio efficit, ut
nimiam sui aestimationem concipiat, ipse sibi placeat, se aliis praeferat, alios
contemnat, excellentiam suam aliis manifestare, ab eis honorari, laudari atque eis
praeponi cupiat.
2. Superbia completa est peccatum ex toto genere suo mortale; incompleta est
peccatum ex toto genere suo veniale.

Superbia completa ea est, qua quis ita vult excellere aliisque praeponi, ut nemini
subesse velit, nec superioribus nec ipsi Deo; talis est superbia diaboli. Haec
continet directam (non solum indirectam et virtualem) aversionem a Deo et
propterea pertinet ad peccata omnium gravissima.

Superbia incompleta ea est, qua quis retenta subiectione erga Deum et superiores se
pluris facit quam par est, et super alios excellere cupit, quos ut inferiores despicit
atque contemnit. Superbia incompleta veniale peccatum est: nam inordinatus
appetitus rei ex se indifferentis venialis est. Per accidens autem grave peccatum
esse potest, si nimirum coniuncta est cum gravi iniuria aliorum, vel si inducit ad
alia peccata gravia committenda.

3. Superbia non immerito omnium peccatorum mater dicitur, quia inordinatus amor
propriae excellentiae ad quaelibet peccata movere potest; sunt tamen quaedam
peccata, quae peculiari sensu superbiae filiae dicuntur, quatenus superbia
propemodum naturali necessitate ad ea inducit. Sunt haec, quae sequuntur:

Praesumptio, quae est appetitus aggrediendi aliquid supra vires. Haec per se
venialis est, nisi quis per imperitiam suam se exponat periculo gravi iniuriae Deo
vel proximo inferendae, ut si quis absque sufficienti peritia cupit exercere munus
parochi, medici, iudicis etc.

Ambitio, quae est inordinatus appetitus honoris et dignitatis non debitae, ut si quis
ambit officium, quo indignus est. Dignitatem autem vel honorem sibi convenientem
cum moderatione et ex bono fine appetere, non est peccatum, sed actus
magnanimitatis.

Vana gloria, quae est inordinatus appetitus manifestationis propriae excellentiae

sive verae sive fictae, ut si quis inordinate laudem quaerit, de aliorum humiliatione
gaudet. Non committit vitium vanae gloriae, qui ob finem honestum excellere
nititur e. g. ut ad officium postea gerendum aptus fiat, ut parentibus placeat, ut
propositum praemium obtineat. Dicitur vanitas, si quis laudem et honorem quaerit
ex bonis minoris momenti e. g. ex opibus, ex forma corporis, ex vestibus etc.

Triplici modo vana gloria se manifestat:

Iactantia, quae est inordinata manifestatio propriae excellentiae per verba;

Ostentatione, quae est inordinata manifestatio propriae excellentiae per facta vel
signa;

Hypocrisi, quae est inordinata manifestatio propriae excellentiae per simulatas

virtutes.
Noldin-Schmitt DeEuthanasia
Frequenter moribundi vel eorum consanguinei a medicis vel medici ipsi consulunt
et procurant euthanasiam quam vocant, placidam nempe et tranquillam mortem
sine dolore, eo quod ope morphii perfectam privationem usus rationis inducunt.
Quaeritur, an licita sit talis methodus et quomodo sacerdos se gerere debeat.

a. Per se patet, si dosis morphii tanta sit, ut relate ad vires moribundi mortem
inferat, haberi directam occisionem, quam nec moribundus exigere, nec
medicus inferre, nec sacerdos permittere potest.
b. Dosim tam exiguam dare, ut solum dolores leniantur nec usus rationis
tollatur, vel saltem mox restituatur, ex prioribus patet licere.
c. Si agitur de dosi morphii ita mensurata, ut usum rationis usque ad mortem
tollat, non licet eam praebere moribundo propter solos agoniae dolores; esset
enim abbreviatio vitae spiritualis, quae illicita est; agoniae dolores non sunt
ratio sufficiens permittendi illam, eo vel magis quod tempore agoniae
dolores ex se minuantur. Et si homo nondum esset dispositus ad bene
moriendum, simul esset privatio possibilitatis poenitentiae. Itaque sacerdos
omni modo contradicere debet.
d. Denique, si agitur de peculiaribus doloribus praeter agoniam exsistentibus, in
homine disposito videtur adesse ratio sufficiens permittendi abbreviationem
vitae rationalis, praesertim si moribundus induceretur in periculum peccandi.
Saltem non positive impediendum esset a sacerdote; sed non sine consensu
moribundi procedendum.

ConcTrid DeSacrOrdinis
Si quis dixerit, non esse in Novo Testamento sacerdotium visibile et externum, vel
non esse potestatem aliquam consecrandi et offerendi verum corpus et sanguinem
Domini, et peccata remittendi et retinendi, sed officium tantum et nudum
ministerium praedicandi Evangelium, vel eos, qui non praedicant, prorsus non esse
sacerdotes: anathema sit.

Si quis dixerit, praeter sacerdotium non esse in Ecclesia catholica alios ordines, et
maiores et minores, per quos velut per gradus quosdam in sacerdotium tendatur: an.
s.

Si qius dixerit, ordinem sive sacram ordinationem non esse vere et proprie
sacramentum a Christo Domino institutum, vel esse figmentum quoddam
humanum, excogitatum a viris rerum ecclesiasticarum imperitis, aut esse tantum
ritum quendam eligendi ministros verbi Dei et sacramentorum: an. s.
Si quis dixerit, per sacram ordinationem non dari Spiritum Sanctum, ac proinde
frustra episcopos dicere: Accipe Spiritum Sanctum; aut per eam non imprimi
characterem; vel eum, qui sacerdos semel fuit, laicum rursus fieri posse: an. s.

Si quis dixerit, sacram unctionem, qua Ecclesia in sancta ordinatione utitur, non
tantum non requiri, sed contemnendam et perniciosam esse, similiter et alias
ceremonias: an. s.

Si quis dixerit, in Ecclesia catholica non esse hierarchiam, divina ordinatione

institutam, quae constat ex episcopis, presbyteris et (1) ministris: an. s.

Si quis dixerit, episcopos non esse presbyteris superiores; vel non habere
potestatem confirmandi et ordinandi, vel eam, quam habent, illis esse cum
presbyteris communem; vel ordines ab ipsis collatos sine populi vel potestatis
saecularis consensu aut vocatione irritos esse; aut eos, qui nec ab ecclesiastica et
canonica potestate rite ordinati nec missi sunt, sed aliunde veniunt, legitimos esse
verbi et sacramentorum ministros: an. s.

Si quis dixerit, episcopos, qui auctoritate Romani Pontificis assumuntur, non esse
legitimos et veros episcopos, sed figmentum humanum: an. s.

PiusXII MunificDeus
Corpus tuum sanctus est atque praegloriosum

Sancti patres magnique doctores in homiliis orationibusque, quas festo die Deiparae
Assumptionis ad populum habuere, de ea, utpote christifidelibus iam nota atque
accepta, locuti sunt; eadem luculentius declararunt; eius sensum atque rem
altioribus proposuere, id praesertim in clariore collocantes luce, hoc festo non
solummodo beatae Virginis Mariae nullam habitam esse exanimis corporis
corruptionem commemorari, sed eius etiam ex morte deportatum triumphum,
eiusque caelestem glorificationem, ad Unigenae sui exemplum Iesu Christi.

Itaque sanctus Ioannes Damascenus, qui prae ceteris eximius traditae huius veritatis
praeco exstat, corpoream almae Dei Matris Assumptionem cum aliis eius dotibus ac
privilegiis comparans, haec vehementi eloquentia edicit: Oportebat eam, quae in
partu illaesam servaverat virginitatem, suum corpus sine ulla corruptione etiam post
mortem conservare. Oportebat eam, quae Creatorem ut puerum in sinu gestaverat,
in divinis tabernaculis commorari. Oportebat sponsam, quam Pater desponsaverat,
in thalamis caelestibus habitare. Oportebat eam, quae Filium suum in cruce
conspexerat et, quem pariendo effugerat doloris gladium, pectore exceperat, ipsum
Patri considentem contemplari. Oportebat Dei Matrem ea, quae Filii sunt, possidere
et ab omni creatura tamquam Dei Matrem et ancillam excoli.
ConcVatII DV
De ipsa revelatione

Placuit Deo in sua bonitate et sapientia Seipsum revelare et notum facere

sacramentum voluntatis suae (cfr. Eph. 1,9), quo homines per Christum, Verbum
carnem factum, in Spiritu Sancto accessum habent ad Patrem et divinae naturae
consortes efficiuntur (cfr. Eph. 2,18; 2 Petr. 1,4). Hac itaque revelatione Deus
invisibilis (cfr. Col. 1,15; 1 Tim. 1,17) ex abundantia caritatis suae homines
tamquam amicos alloquitur (cfr. Ex. 33,11; Io. 15,14-15) et cum eis conversatur
(cfr. Bar. 3,38), ut eos ad societatem Secum invitet in eamque suscipiat. Haec
revelationis oeconomia fit gestis verbisque intrinsece inter se connexis, ita ut opera,
in historia salutis a Deo patrata, doctrinam et res verbis significatas manifestent ac
corroborent, verba autem opera proclament et mysterium in eis contentum
elucident. Intima autem per hanc revelationem tam de Deo quam de hominis salute
veritas nobis in Christo illucescit, qui mediator simul plenitudo totius revelationis
exsistit.

Deus, per Verbum omnia creans (cfr. Io. 1,3) et conservans, in rebus creatis perenne
sui testimonium hominibus praebet (cfr. Rom. 1,19-20) et, viam salutis supernae
aperire intendens, insuper protoparentibus inde ab initio Semetipsum manifestavit.
Post eorum autem lapsum eos, redemptione promissa, in spem salutis erexit (cfr.
Gen. 3,15) et sine intermissione generis humani curam egit, ut omnibus qui
secundum patientiam boni operis salutem quaerunt, vitam aeternam daret (cfr. Rom.
2,6-7). Suo autem tempore Abraham vocavit, ut faceret eum in gentem magnam
(cfr. Gen. 12,2-3), quam post Patriarchas per Moysen et Prophetas erudivit ad Se
solum Deum vivum et verum, providum Patrem et iudicem iustum agnoscendum, et
ad promissum Salvatorem expectandum, atque ita per saecula viam Evangelio
praeparavit.

Postquam vero multifariam multisque modis Deus locutus est in Prophetis,

novissime diebus istis locutus est nobis in Filio (Hebr. 1,1-2). Misit enim Filium
suum, aeternum scilicet Verbum, qui omnes homines iluminat, ut inter homines
habitaret iisque intima Dei enarraret (cfr. Io. 1,1-18). Iesus Christus ergo, Verbum
caro factum, homo ad homines missus, verba Dei loquitur (Io. 3,34), et opus
salutare consummat quod dedit ei Pater faciendum (cfr. Io. 5,36; 17,4). Quapropter
Ipse, quem qui videt, videt et Patrem (cfr. Io. 14,9), tota Sui ipsius praesentia ac
manifestatione, verbis et operibus, signis et miraculis, praesertim autem morte sua
et gloriosa ex mortuis resurrectione, misso tandem Spiritu veritatis, revelationem
complendo perficit ac testimonio divino confirmat, Deum nempe nobiscum esse ad
nos ex peccati mortisque tenebris liberandos et in aeternam vitam resuscitandos.
Oeconomia ergo christiana, utpote foedus novum et definitivum, numquam
praeteribit, et nulla iam nova revelatio publica expectanda est ante gloriosam
manifestationem Domini nostri Iesu Christi (cfr. 1 Tim. 6,14 et Tit. 2,13).

Deo revelandi praestanda est oboeditio fidei (cfr. Rom. 16,26; coll. Rom. 1,5; 2 Cor.
10,5-6), qua homo se totum libere Deo committit plenum revelanti Deo intellectus
et voluntatis obsequium praestando et voluntarie revelationi ab Eo datae
assentiendo. Quae fides ut praebeatur, opus est praeveniente et adiuvante gratia Dei
et internis Spiritus Sancti auxiliis, qui cor moveat et in Deum convertat, mentis
oculos aperiat, et det omnibus suavitatem in consentiendo et credendo veritati.
Quo vero profundior usque evadat revelationis intelligentia, idem Spiritus Sanctus
fidem iugiter per dona sua perfecit.

Divina revelatione Deus Seipsum atque aeterna voluntatis suae decreta circa
hominum salutem manifestare ac communicare voluit, ad participanda scilicet
bona divina, quae humanae mentis intelligentiam omnino superant.

Confitetur Sacra Synodus, Deum, rerum omnium principium et finem, naturali

hominae rationis lumine e rebus creatis certo cognosci posse (cfr. Rom. 1,20); eius
vero revelationi tribuendum esse docet, ut ea, quae in rebus divinis humanae
rationi per se impervia non sunt, in praesenti quoque generis humani conditione ab
omnibus expedite, firma certitudine et nullo admixto errore cognosci possint.

De divinae revelationis transmissione

Quae Deus ad salutem cunctarum gentium revelaverat, eadem benignissime

disposuit, ut in aevum integra permanerent omnibusque generationibus
transmitterentur. Ideo Christus Dominus, in quo summi Dei tota revelatio
consummatur (cfr. 2 Cor. 1,20 et 3,16 4,6), mandatum dedit Apostolis ut
Evangelium, quod promissum ante per Prophetas Ipse adimplevit et proprio ore
promulgavit, tamquam fontem omnis et salutaris veritatis et morum, disciplinae
omnibus praedicarent, eis dona divina communicantes. Quod quidem fideliter
factum est, tum ab Apostolis, qui in praedicatione orali, exemplis et institutionibus
ea tradiderunt quae sive ex ore, conversatione et operibus Christi acceperant, sive a
Spiritu Sancto suggerente didicerant, tum ab illis Apostolis virisque apostolicis, qui,
sub inspiratione eiusdem Spiritus Sancti, nuntium salutis scriptis mandaverunt.

Ut autem Evangelium integrum et vivum iuigiter in Ecclesia servaretur, Apostoli

successores reliquerunt Episcopos, ipsis suum ipsorum locum magisterii
tradentes. Haec igitur Sacra Traditio et Sacra utriusque Testamenti Scriptura veluti
speculum sunt in quo Ecclesia in terris peregrinans contemplatur Deum, a quo
omnia accipit, usquedum ad Eum videndum facie ad faciem sicuti est perducatur
(cfr. 1 Io. 3,2).
Itaque praedicatio apostolica, quae in inspiratis libris speciali modo exprimitur,
continua successione usque ad consummationem temporum conservari debebat.

Unde Apostoli, tradentes quod et ipsi acceperunt, fideles monent ut teneant

traditiones quas sive per sermonem sive per epistulam didicerint (cfr. 2 Thess.
2,15), utque pro semel sibi tradita fide decertent (cfr. Iud. 3). Quod vero ab
Apostolis traditum est, ea omnia complectitur quae ad Populi Dei vitam sancte
ducendam fidemque augendam conferunt, sicque Ecclesia, in sua doctrina, vita et
cultu, perpetuat cunctisque generationibus transmittit omne quod ipsa est, omne
quod credit.

Haec quae est ab Apostolis Traditio sub assistentia Spiritus Sancti in Ecclesia
proficit: crescit enim tam rerum quam verborum traditiorum perceptio, tum ex
contemplatione et studio credentium, qui ea conferunt in corde suo (cfr. Lc. 2,19 et
51), tum ex intima spiritualium rerum quam experiuntur intelligentia, tum ex
praeconio eorum qui cum episcopatus successione charisma veritatis certum
acceperunt. Ecclesia scilicet, volventibus saeculis, ad plenitudinem divinae veritatis
iugiter tendit, donec in ipsa consummentur verba Dei.

Sanctorum Patrum dicta huius Traditionis vivificam testificantur praesentiam, cuius

divitiae in praxim vitamque credentis et orantis Ecclesiae transfunduntur. Per
eandem Traditionem integer Sacrorum Librorum canon Ecclesiae innotescit,
ipsaeque Sacrae Litterae in ea penitius intelliguntur et actuosae redduntur; sicque
Deus, qui olim locutus est, sine intermissione cum dilecti Filii sui Sponsa
colloquitur, et Spiritus Sanctus, per quem viva vox Evangelii in Ecclesia, et per
ipsam in mundo resonat, credentes in omnem veritatem inducit, verbumque Christi
in eis abundanter inhabitare facit (cfr. Col. 3,16).

Sacra Traditio ergo et Sacra Scriptura arcte inter se connectuntur atque

communicant. Nam ambae, ex eadem divina scaturigine promanantes, in unum
quodammodo coalescunt et in eundem finem tendunt. Etenim Sacra Scriptura est
locutio Dei quatenus divino afflante Spiritu scripto consignatur; Sacra autem
Traditio verbum Dei, a Christo Domino et a Spiritu Sancto Apostolis concreditum,
successoribus eorum integre transmisit, ut illud, praelucente Spiritu veritatis,
praeconio suo fideliter servent, exponant atque diffundant; quo fit ut Ecclesia
certitudinem suam de omnibus revelatis non per solam Sacram Scripturam hauriat.
Quapropter utraque pari pietatis affectu ac reverentia suscipienda et veneranda est.

Sacra Traditio et Sacra Scriptura unum verbi Dei sacrum depositum constituunt
Ecclesiae commisum, cui inhaerens tota plebs sancta Pastoribus suis adunata in
doctrina Apostolorum et communione, fractione panis et orationibus iugiter
perseverat (cfr. Act. 2,42 gr.), ita ut in tradita fide teneda, exercenda profitendaque
singularis fiat Antistitum et fidelium conspiratio.
Munus autem authentice interpretandi verbum Dei scriptum vel traditum soli vivo
Ecclesiae Magisterio concreditum est, cuius auctoritas in nomine Iesu Christi
exercetur. Quod quidem Magisterium non supra verbum Dei est, sed eidem
ministrat, docens nonnisi quod traditum est, quatenus illud, ex divino mandato et
Spiritu Sancto assistente, pie audit, sancte custodit et fideliter exponit, ac ea omnia
ex hoc uno fidei deposito haurit quae tamquam divinitus revelata credenda
proponit.

Patet igitur Sacram Traditionem, Sacram Scripturam et Ecclesiae Magisterium,

iuxta sapientissimum Dei consilium, ita inter se connecti et consociari, ut unum
sine aliis non consistat, omniaque simul, singula suo modo sub actione unius
Spiritus Sancti, ad animarum salutem efficaciter conferant.

ConcVatII LG
Opere consummato, quod Pater Filio commisit in terra faciendum, missus est
Spiritus Sanctus die Pentecostes, ut Ecclesiam iugiter sanctificaret, atque ita
credentes per Christum in uno Spiritu accessum haberent ad Patrem. Ipse est
Spiritus vitae seu fons aquae salientis in vitam aeternam, per quem Pater homines,
peccato mortuos, vivificat, donec eorum mortalia corpora in Christo resuscitet.

Spiritus in Ecclesia et in cordibus fidelium tamquam in templo habitat, in eisque

orat et testimonium adoptionis filiorum reddit. Ecclesiam, quam in omnem
veritatem inducit et in communione et ministratione unificat, diversis donis
hierarchicis et charismaticis instruit ac dirigit, et fructibus suis adornat.

Virtute Evangelii iuvenescere facit Ecclesiam eamque perpetuo renovat et ad

consummatam cum Sponso suo unionem perducit. Nam Spiritus et Sponsa ad
Dominum Iesum dicunt: Veni!

Sic apparet universa Ecclesia sicuti de unitate Patris et Filii et Spiritus Sancti plebs
adunata.

...

Populus quidem sanctus de munere quoque prophetico Christi participat, vivum

Eius testimonium maxime per vitam fidei ac caritatis diffundendo et Deo hostiam
laudis offerendo, fructum labiorum confitentium nomini Eius.

Universitas fidelium, qui unctionem habent a Spiritu Sancto, in credendo falli

nequit, atque hanc suam peculiarem proprietatem mediante supernaturali sensu
fidei totius populi manifestat, cum ab episcopis usque ad extremos laicos fideles
universalem suum consensum de rebus fidei et morum exhibet.
Illo enim sensu fidei, qui a Spiritu veritatis excitatur et sustentatur, populus Dei sub
ductu sacri magisterii, cui fideliter obsequens, iam non verbum hominum, sed vere
accipit verbum Dei, semel traditae sanctis fidei indefectibiliter adhaeret, recto
iudicio in eam profundius penetrat eamque in vita plenius applicat.

Idem praeterea Spiritus Sanctus non tantum per sacramenta et ministeria populum
Dei sanctificat et ducit eumque virtutibus ornat, sed, dona sua dividens singulis
prout vult, inter omnis ordinis fideles distribuit gratias quoque speciales, quibus
illos aptos et promptos reddit ad suscipienda varia opera vel officia, pro
renovatione et ampliore aedificatione Ecclesiae proficua, secundum illud:
Unicuique datur manifestatio Spiritus ad utilitatem.

Quae charismata, sive clarissima, sive etiam simpliciora et latius diffusa, cumsint
necessitatibus Ecclesiae apprime accomodata et utilia, cum gratiarum actione ac
consolatione accipienda sunt.

ConcVatII GS
De intima coniunctione Ecclesiae cum tota familia gentium

Gaudium et spes, luctus et angor hominum huius temporis, pauperum praesertim et

quorumvis afflictorum, gaudium sunt et spes, luctus et angor etiam Christi
discipulorum, nihilque vere humanum invenitur, quod in corde eorum non resonet.
Ipsorum enim communitas ex hominibus coalescit, qui, in Christo coadunati, a
Spiritu Sancto diriguntur in sua ad Regnum Patris peregrinatione et nuntium salutis
omnibus proponendum acceperunt. Quapropter ipsa cum genere humano eiusque
historia se revera intime coniunctam experitur.

ConcVatII UR
Baptismi Sacramento, quandocumque iuxta Domini institutionem rite confertur ac
debita animi dispositione accipitur, homo vere Christo crucifixo et glorificato
incorporatur atque ad vitae divinae consortium regeneratur iuxta illud Apostoli:
consepulti et in baptismo, in quo et resurrexistis per fidem operationis Dei qui
suscitavit illum a mortuis (Col 2,12). Baptismus igitur vinculum unitatis
sacramentale constituit vigens inter omnes, qui per illum regenerati sunt. Attamen
baptismus per se dumtaxat initium et exordium est, quippe qui totus in acquirendam
tendit plenitudinem vitae in Christo. Itaque baptismus ordinatur ad integram fidei
professionem, ad integram incorporationem in salutis institutum, prout ipse
Christus illud voluit, ad integram denique in communionem eucharisticam
insertionem.
Communitates ecclesiales a nobis seiunctae, quamvis deficiat earum plena
nobiscum unitas ex baptismate profluens, et quamvis credamus illas, praesertim
propter sacramenti Ordinis defectum, genuinam atque integram substantiam
Mysterii eucharistici non servasse, tamen, dum in Sancta Coena mortis et
resurrectionis Domini memoriam faciunt, vitam in Christi communione significari
profitentur atque gloriosum eius adventum exspectant. Quapropter doctrina circa
Coenam Domini, cetera sacramenta et cultum ac Ecclesiae ministeria obiectum
dialogi constituat oportet.

IoPII FamCons
Ioannis Pauli PP. II, Summi Pontificis, adhortatio apostolica ad episcopos,
sacerdotes et christifideles totius ecclesiae catholicae de familiae christianae
muneribus in mundo huius temporis (A. D. MCMLXXXI)

...

Ecclesia, fide illuminata, ex qua totam veritatem de pretioso bono matrimonii et

familiae et altissimas eorum significationes cognoscit, iterum urgeri se sentit ut
Evangelium, id est bonum nuntium, omnibus sine ullo discrimine deferat,
praesertim vero cunctis, qui ad matrimonium vocati sunt ad idque se componunt,
necnon universis coniugibus ac parentibus, qui sunt per orbem terrarum.

Ecclesiae eidem penitus persuasum est solum acceptione Evangelii omnem spem
plane impleri, quam homo merito in matrimonio et familia collocat.

Matrimonium et familia, a Deo in ipsa creatione instituta (cfr. Gn 1-2), intrinsecus

eo spectant ut in Christo compleantur (cfr. Epf 5), eiusque indigent gratia ut a
vulneribus peccati sanentur atque ad suum initium (cfr. Mt 19,4) revocentur, id
est ad plenam cognitionem et ad integram effectionem consilii divini.

Hoc tempore historiae, quo familia multis impetitur viribus, eam delere aut saltem
deformare nitentibus, Ecclesia, probe conscia salutem societatis suamque ipsius
arcte cum fausta condicione familiae conecti, modo vehementiore et urgentiore
munus suum percipit omnibus consilium Dei de matrimonio ac familia declarandi,
cuius plenum vigorem et promotionem humanam et christianam in tuto collocet ac
sic conferat ad renovationem societatis ipsiusque Populi Dei.

...

Virginitas et celibatus propter regnum Dei non solum non adversantur matrimonii
dignitati, sed eam prius poscunt atque confirmant. Matrimonium ac virginitas duae
rationes sunt exprimendi unicum mysterium Foederis Dei cum Populo Eius ex
eoque vivendi. Quoties magni non aestimatur matrimonium, ne virginitas quidem
Deo consecrata existere potest; quoties sexualitas humana non iudicatur bonum
praestans a Creatore concessum, renuntiatio eius propter Regnum coelorum vim
omnem amittit.

Aequissime quidem loquitur Sanctus Ioannes Chrysostomus: Qui matrimonium

damnat, is virginitatis etiam gloriam carpit; qui laudat, is virginitatem
admirabiliorem augustioremque reddit. Nam quod deterioris comparatione bonum
videtur, id haud sane admodum bonum est; quod autem omnium sententia bonis
melius, id excellens bonum est.

In ipsa virginitate homo exspectat, etiam corpore, nuptias eschatologicas Christi

cum Ecclesia, dum se totum Ecclesiae tradit sperans Christum quoque se Ecclesiae
daturum in plena vitae aeternae veritate. Persona virgo ita in carne sua novum
resurrectionis futurae mundum antecapit.

Secundum Dei Creatoris ac Redemptoris propositum familia non solum suam

agnoscit identitatem, id videlicet, quod ipsa est, sed etiam suam missionem,
id quod ipsa valet ac debet agere. Munera, quae familiae ex Dei voluntate sunt
implenda in cursu rerum humanarum, ex ipsa eius oriuntur natura eiusque
ostendunt progressionem dynamicam atque existentialem. Quaevis familia comperit
invenitque in se ipsa vocationem, quae numquam potest auferri quaque pariter eius
definitur dignitas et officium: familia, id evade, quod es!

Familia tunc necesse est se revocet ad principium actionis creatricis Dei, si vult
se agnoscere et ad effectum adduci iuxta interiorem veritatem non tantum
existentiae suae, verum etiam agendi rationis suae historicae. Quoniam ex Dei
consilio constituitur tamquam intima communitas vitae et amoris, munus est
familiae magis magisque fieri id quod est, scilicet communitas vitae et amoris, in
quadam contentione, quae, sicut omnia, quae sunt creata et redempta, in Regno Dei
perficietur. Insuper in quodam veluti prospectu, qui ad ipsas rei radices pertingit,
dicendum est essentiam et munera familiae amore ad extremum definiri. Hanc ob
causam familia accipit missionem custodiendi, declarandi et communicandi
amorem tamquam vivam quasi repercussionem veramque participationem amoris
Dei cum humano genere et amoris Christi Domini cum Ecclesia eius sponsa.

Omne peculiare familiae munus est ostensio certaque ac definita exsecutio

huiusmodi primariae missionis. Oportet ergo praestantes divitias missionis familiae
altius pespicere eiusque multiplicia et unitate insignia argumenta investigare.

...

Parentum christianum munus institutorium, inhaerens sicut supra est dictum in

eorum communicatione operae Dei creatricis, novum habet propriumque fontem in
matrimonii sacramento, quod eos dicat educationi singulariter christianae filiorum,
vocat eos scilicet ad ipsam participandam auctoritatem et ipsum amorem Dei Patris
et Christi Pastoris necnon maternum Ecclesiae amorem, ditat eos sapientia,
consilio, fortitudine omnique alio Spiritus Sancti dono, unde liberi adiuventur in
humana sua et christiana maturatione.

Ex matrimonii sacramento officium educationis dignitatem haurit ac vocationem ut

verum sit ac proprium ministerium Ecclesiae, quod prosit sodalium eius
perfectioni. Talis est excelsitas splendorque ministerii institutorii parentum
christianorum ut nihil dubitet Sanctus Thomas id comparare cum sacerdotum
ministerio: Sunt enim, inquit, quidam propagatores et conservatores spiritualis
vitae secundum spirituale ministerium tantum, ad quod pertinet ordinis
sacramentum; et secundum corporalem et spiritualem simul, quod fit per
sacramentum matrimonii, quo vir et mulier conveniunt ad prolem generandam et
educandam ad cultum divinum.

Viva vigilque conscientia missionis, acceptae cum matrimonii sacramento,

adiuvabit christianos parentes ut magna cum tranquillitate et fiducia sese dedant
ministerio liberorum educandorum eodemque tempore cum officii sui conscientia
respectu Dei, qui eos vocat et mittit ut in filiis Ecclesiam aedificent. Ita quidem
baptizatorum familia, tamquam Ecclesia domestica congregata verbo et
sacramento, fit simul, instar Ecclesiae magnae, magistra et mater.

IoPII MulierDign
Proemium

Temporum signum

Mulieris dignitatem et vocationem humana et christiana meditatio, quae constanter

huic studuit argumento, recentioribus annis maximi fecit momenti. Hoc quidem
confirmant, inter cetera, Ecclesiae Magisterii interventus, in pluribus ostensi
documentis Concilii Vaticani II, quod dein in nuntio extremo dicit: Venit hora,
adventavit hora, qua mulieris vocatio plene procedit: hora, qua mulier in hominum
societate vim, fulgorem, facultatem adipiscitur, quae numquam adhuc sibi
acquisivit. Eam ob rem, tempore quo humanum genus tam vehementer mutatur,
mulieres spiritu evangelico illuminatae tantum possunt homines adiuvare ne
deficiant. Huius nuntii verba ea complectuntur, quae iam conciliare magisterium
expresserat, praesertim in Constitutione pastorali Gaudium et spes et in Decreto de
apostolatu laicorum Apostolicam actuositatem.

Mirabantur quia cum muliere loquebatur

Verba Protoevangelii Libri Genesis sinunt ad Evangelium devertamus. Hominis
redemptio, quae illic nuntiatur, hic ad effectum adducitur per personam et
missionem Iesu Christi, in quibus id quoque cognoscimus, quod redemptio
significat quoad dignitatem et vocationem mulieris. Haec significatio clarior fit ex
verbis Christi et ex ratione qua se gerit erga mulieres, quae sane simplicissima est
et, ob id ipsum, extraordinaria, si in scaena eius temporis consideratur: ratio est
magnae perspicuitatis et altitudinis. Plures mulieres apparent in via missionis Iesu
Nazarethani, et occursus cum quaque earum confirmat novitatem vitae
evangelicae, de qua iam dictum est.

Omnes recipiunt vel qui nuntium christianum calumniantur Christum fuisse

coram contemporalibus suis fautorem dignitatis mulieris et vocationis cum illa
congruentis dignitate. Interdum hoc stuporem movebat, admirationem, saepe fere
scandalo tenus: Mirabantur quia cum muliere loquebatur. (Io 4,27), quoniam haec
agendi ratio discrepabat a ratione agendi eius contemporalium. Mirabantur immo
ipsi Christi discipuli. Pharisaeus, cuius domum adiit mulier peccatrix ut pedes Iesu
ungeret unguento, ait intra se: Hic si esset propheta, sciret utique quae et qualis
mulier, quae tangit eum, quia peccatrix est. (Lc 7,39). Maiore etiam perturbatione,
vel sancta indignatione profecto auditores sibi placentes implebant haec Christi
verba: Publicani et meretrices praecedent vos in regnum Dei (Mt 21,31).

Qui sic loquebatur et operabatur demonstrabat mysteria Regni se penitus

cognoscere. Ipse etiam sciebat quid esset in homine (Io 2,25), in eius animo, in
eius corde. Testis erat aeterni Dei consilii hominem contingentis ab eo creatum ad
imaginem et similitudinem suam. Penitus etiam noverat peccati consecutiones,
mysterii iniquitatis in humanis cordibus agentis instar fructus amari obscurationis
imaginis divinae. Quam significans est Iesum, in fundamentali colloquio de
matrimonio deque eius stabilitate, coram iis qui cum eo colloquebantur quique ex
officio legis periti erant, scribis scilicet, principium commemorare! Quaestio
agitur de iure masculi uxorem dimittendi suam quacumque ex causa (Mt 19,3);
et, igitur, de iure etiam mulieris, de eius condicione in matrimonio, de eius
dignitate. Collocutores putant vigentem legem Moseiam esse pro se: Moyses
mandavit dari libellum repudii et dimittere. (Mt 19,7) Respondet Iesus: Moyses
ad duritiam cordis vestri permisit vobis dimittere uxores vestras, ab initio autem
non fuit sic. (Mt 19,8) Iesus Principium arcessit, creationem hominis, maris et
feminae illudque Dei institutum, in eo positum, quod ambo ad eius imaginem et
similitudinem creati sunt. Quam ob rem, cum homo dimittit patrem et matrem et
adhaeret uxori suae, ut sint duo in carne una, viget lex, quae a Deo ipso originem
ducit: Quod ergo Deus coniunxit, homo non separet. (Mt 19,6)

Principium huius ethos, quod inde ab initio inscriptum est in veritate creationis,
nunc a Christo confirmatur contra traditionem illam, quae mulieris inaequalitatem
concedebat. Iuxta hanc traditionem mas dominabatur, non aeque existimans
mulierem eamque dignitatem, quam ethos creationis ut fundamentum iecit
reciprocarum necessitudinum duarum personarum matrimonio coniunctarum. Hoc
ethos commemoratur et confirmatur Christi verbis: est ethos Evangelii et
redemptionis.

Cum Evangelii paginas pervolutamus, multae mulieres ante oculos nostros

praetereunt, aetate et ordine diversae....

In tota Iesu doctrina, sicut in eius agendi ratione, nihil invenitur, quod mulieris
discrimen ostendat, proprium temporis eius. Contra, eius verba eiusque opera
semper exprimunt observantiam et honorem, quae mulieri debentur. Mulier
inclinata vocatur filia Abrahae (Lc 13,16), cum nomen filius Abrahae in
omnibus Bibliis solis viris tribuatur. Iter faciens ad Calvariam Iesus mulieribus
dixit: Filiae Ierusalem, nolite flere super me. (Lc 23,28) Hoc de mulieribus et
mulieribus loquendi genus, necnon eas tractandi ratio, manifesta sunt novitas
prae more translaticio.

Hoc expressius fit quod attinet ad mulieres illas, quas communis sensus
contemptim uti peccatrices insimulabat, publicas peccatrices et adulteras. En
Samaritana, cui ipse Iesus dicit: Quinque enim viros habuisti, et nunc, quem
habes, non est tuus vir.: ipsaque, animadvertens eum vitae suae secreta
cognoscere, Messiam illum agnoscit et abit popularibus suis id nuntiatura.
Colloquium quod proximum est ante hanc agnitionem, unum est ex pulcherrimis
Evangelii (cf. Io 4,4-27). En, postea, publica peccatrix quae, quamvis eam sensus
communis reprehendat, domum Pharisaei ingreditur ut pedes Iesu ungat unguento.
Hic hospiti, offenso in ea re, dixit de illa: Remissa sunt peccata eius multa,
quoniam dilexit multum. (cf. Lc 7,37-47)...

Haec facinora evidentissimam efficiunt picturam. Christus is est qui scit quid sit in
homine (cf. Io 2,25), in viro et in muliere. Cognoscit dignitatem hominis eiusque
coram Deo pulchritudinem. Ipse, Christus, est extrema huius pulchritudinis
confirmatio. Omnia, quae dicit et quae facit, decretoriam consummationem habent
in paschali redemptionis mysterio. Ratio Iesu erga mulieres, quibus obviam se dat
in via sui messianici servitii, est repercussus aeterni Dei consilii qui, earum
quamque creans, in Christo eam eligit et amat (cf. Eph 1,1-5). Quaevis, ergo, est
illa sola creatura quam Deus per se ipsam voluit. Quaelibet a principio
hereditate accipit dignitatem personae qua mulier. Iesus Nazarenus hanc confirmat
dignitatem, eam memorat, renovat, eam facit aliquid ad Evangelium pertinens et ad
redemptionem, cuius causa mittitur in mundum.

IoPII RedemptMiss
Litterae encyclicae

Venerabiles Fratres et dilectissimi Filii, salutem et Apostolicam Benedictionem.

Introductio

Redemptoris missio Ecclesiae concredita multum a suo exitu abest. Secundo

exeunte millennio post eius adventum, humani generis conspectus in universum
ostendit hanc missionem adhuc in principio esse nosque omnibus viribus in eius
servitium insistere oportere. Spiritus Sanctus est, qui impellit ad magna Dei opera
nuntianda: Nam si evangelizavero, non est mihi gloria; necessitas enim mihi
incumbit. Vae enim mihi est, si non evangelizavero! (1 Cor 9,16).

Nomine Ecclesiae universae instans animadvertimus officium hanc Sancti Pauli

vocem repetendi. Ab initio Nostri Pontificatus elegimus itinera facere usque ad
ultimos terrarum fines, ut hanc missionalem sollicitudinem ostenderemus, et haec
quidem proxima congressio cum populis Christum ignorantibus magis Nobis
persuasit de necessitate actionis missionalis, cui has Litteras Encyclicas dicamus.

Concilium Vaticanum II renovare statuit vitam et actionem Ecclesiae pro mundi

huius temporis necessitatibus: eius indolem missionalem protulit in lucem, quam
dynamice posuit in ipsa missione trinitaria. Impulsus missionalis igitur est intimae
naturae vitae christianae proprius et inspirat etiam oecumenismum: Ut omnes
unum sint ... ut mundus credat quia tu me misisti (Io 17,21)

Populi omnes, Christo portas aperite! Eius Evangelium nihil demit de hominis
libertate, de debita culturae observantia, de eo, quod bonum est in quacumque
religione. Christum accipientes, vos ipsos aperitis Verbo Dei decretorio; illi per
quem Deus plene se demonstravit nobisque viam indicavit ut ad se perveniremus.

Continenter augetur eorum numerus qui Christum ignorant nec Ecclesiae partem
habent, quin etiam a concluso Concilio fere est duplicatus. Patet huic immensae
hominum multitudini, a Patre dilectae, pro qua suum misit Filium, urgentem esse
missionem.

Ceteroqui, hac in regione, aetas nostra novas praebet Ecclesiae occasiones, quae
sunt: ideologiarum et dominationum crudelium casus; confiniorum apertio et
formatio mundi coniunctioris ob communicationum incrementum; successus inter
populos eorum evangelicorum valorum, quos Iesus in vita sua perfecit (qui sunt:
pax, iustitia, fraternitas, non violentia, cura pusillorum); genus quoddam inanimae
progressionis oeconomicae et technicae, quae tamen incitat ad qaerendam veritatem
de Deo, de homine, de significatione vitae.

Deus Ecclesiae recludit conspectus humani generis ad sementem evangelicam

paratioris. Animadvertimus tempus advenisse omnes adhibendi vires ecclesiales pro
nova evangelizatione et missione ad gentes. Nemo in Christum credentium, nullum
Ecclesiae institutum potest se subducere de hoc maximo officio: Christum omnibus
populis nuntiandi.
IoPII VeritSplendor
Ioannis Pauli PP. II, Summi Pontificis litterae encyclicae Veritatis splendor
cunctis catholicae ecclesiae episcopis de fundamentis doctrinae moralis ecclesiae

Veritatis splendor in omnibus Creatoris operibus effulget, praesertim vero in

homine facto ad imaginem et similitudinem Dei (cf. Gn 1,26): veritas illuminat
intellegentiam hominisque libertatem informat qui hac ratione ad Dominum
cognoscendum atque amandum adducitur. Propter hoc psalmista precatur: Leva in
signum super nos lumen vultus tui, Domine! (Ps 4,7)

Iesus Christus, lux vera quae illuminat omnem hominem

Vocati ad salutem per fidem in Iesum Christum, lucem veram, quae illuminat
omnem hominem (Io 1,9), homines fiunt lux in Domino atque filii lucis (Eph
5,8) et se sanctos efficiunt in oboedientia veritatis (1 Pe 1,22).

Haec oboedientia non semper est facilis. Post arcanum illud originale peccatum,
patratum instigatione Satanae, qui mendax est et pater mendacii (Io 8,44), homo
continenter sollicitatur ut a Deo vivo et vero oculos deflectat eosque ad simulacra
vertat (cf.1 Thess 1,9), commutans veritatem Dei in mendacio (Rom 1,25); tunc
etiam eius facultas veritatem cognoscendi obscuratur atque minuitur eius voluntas
ei se subiciendi. Atque ita, relativismo se dedens et dubitationi (cf. Io 18,38),
fallacem libertatem quaerit ipsi veritati intrinsecam.

Nulla tamen erroris peccative caligo Dei Creatoris lumen ab homine ex toto
amovere valet. Permanet in imo corde veritatis absolutae desiderium atque sitis eam
plene cognoscendi: quod quidem significanter comprobat inexhausta hominis
inquisitio in qualibet regione et parte; idem magis etiam comprobat de vitae sensu
inquisitio. Scientiae et artis technicae progressus, clara testificatio facultatum
intellegentiae assiduitatisque hominum, non dat humano generi vacationem
quaestionum religiosarum supremarum, sed potius id concitat ut acerbissima atque
suprema oppetat luctamina, quae animi sunt propria et conscientiae moralis.

Homo quilibet vitare non potest fundamentales interrogationes: Quid mihi

faciendum? Quomodo bonum a falso internoscendum? Responderi potest solum
virtute splendoris veritatis, quae a interiore hominis spiritu lucet, sicut psalmista
confirmat: Multi dicunt: Quis ostendit nobis bona? Leva in signum super nos
lumen vultus tui, Domine. (Ps 4,7)
Vultus Dei lumen integra sua pulchritudine super Iesu Christi vultum splendet, qui
est imago Dei invisibilis (Col 1,15), splendor gloriae ipsius (Heb 1,3), plenus
gratiae et veritatis (Io 1,14): Is est via, veritas et vita (Io 14,6). Eam ob rem
supremum responsum ad quamlibet hominis quaestionem, ad quaestiones
praesertim religiosas et morales, Iesus Christus dat, immo ipse Christus est, uti
Concilium Vaticanum II affirmat (Gaudium et spes, 22).

Magister, quid boni faciam, ut habeam vitam aeternam? (Mt 19,16)

(p. 1139 1140)

Ex imo corde exsurgit interrogatio, qua Iesus Nazarethanus est exquisitus a divite
adulescente: cuiusque hominis vitae est interrogatio essentialis, cui respondere
oportet: Illa enim pertinet ad bonum morale colendum atque vitam aeternam. Qui
Iesum alloquitur novit sane boni moralis conexionem exstare cum suae fortunae
plena impletione. Est enim ille pius Israelita, qui vixit, ut ita dicamus, sub umbra
Legis Domini. Ex eo quod Iesum percontatur colligere possumus eum hoc facere
Legis responsionem nullatenus nescientem. Credibilius est personae Iesu
invitamentum novas de bono morali percontationes in eo exciisse. Animadvertit
profecto necessitatem conferendi cum Eo qui suam inceperat praedicationem hac
nova fundamentali adhortatione: Impletum est tempus, et appropinquavit regnum
Dei; paenitemini et credite Evangelio. (Mc 1,15)

Oportet aetatis nostrae homines rursus in Christum animum intendant ab Eo

accepturi responsum de bono et de malo. Ipse est magister, Qui resurrexit, in
semetipso vitam habens, Quique semper adest Ecclesiae suae universoque terrarum
orbi. Idem fidelibus Scripturas aperit, atque Patris voluntatem plene revelans,
veritatem docet de morali ratione agendi. Fons primus atque culmen dispensationis
salutis, historiae humanae Alpha et Omega (cf. Apc 1,8; 21,6; 22,13), Christus
hominis condicionem revelat eiusque integram vocationem. Hanc ob causam,
homo, qui funditus se perspicere cupit non tantum secundum quasdam
subitarias, imperfectas, saepe exteriores, immo etiam specie sola apparentes
rationes vel regulas suae vitae debet sese ad Christum conferre cum sua anxietate
et dubitatione, cum sua infirmitate et improbitate, cum vita sua et morte. Is debet
quasi cum toto, quod ipse est, intrare in eum; debet asciscere atque assumere sibi
omnem veritatem Incarnationis et Redemptionis ut rursus se reperiat. Qui intimus
processus si in illo perficitur, homo fructus edit non sola Dei adoratione, verum
etiam magna sui ipsius admiratione. (Litt. encycl. Redemptor hominis, 10)

Si ergo volumus evangelicam doctrinam de moribus penitus perspicere et id quod

inest in ea, altum et immutabile, comprehendere, nobis est accurate divitis
adulescentis evangelici sensus interrogationis inquirendus et, plus etiam,
responsionis Iesu sensus, ab Eo dictae. Iesus enim, subtili quadam psychologica
perspicientia, respondet quasi manu ducens adulescentem, pedemptim, ad plenam
veritatem.

IoPII EvangVitae
Dei mandata vitae viam nos docent. Praecepta moralia negantia, quae scilicet
nonnullos actus moraliter esse respuendos significant, pro humana libertate
absoluta gaudent vi: semper et ubique vigent, sine exceptione. Ostendunt enim
electionem quarundam agendi rationum omnino amori in Deum repugnare et
personae humanae dignitati, quae ad eius imaginem est creata: talis igitur electio
nullo bono proposito iustificatur nullaque rerum consecutione; funditus
communioni inter personas obsistit, primario consilio propriam vitam ad Deum
dirigendi omnino adversatur.

Hoc iam sensu moralia praecepta negantia pergravem vim habent affirmantem:
illud non quod illa sine conditione postulant limen significat quod transcendi non
potest et infra quod homo liber descendere non potest, et pariter minimum quiddam
indicat ab ipso homine servandum et ex quo proficisci debet ad multimodis illud
sic dicendum, unde quaevis provincia bonorum magis magisque occupetur (cfr
Mt 5,48). Mandata, nominatim negantia moralia praecepta, initium sunt ac paene
prima statio, quae est necessaria ad iter in libertatem faciendum: Prima est ergo
libertas, carere criminibus..., sicut est homicidium, adulterium, aliqua immunditia
fornicationis, furtum, fraus, sacrilegium et cetera huiusmodi. Cum coeperit ea non
habere homo (debet autem non habere omnis christianus homo), incipit caput
erigere ad libertatem, sed ista inchoata est, non perfecta libertas.

Mandatum illud Non occides itineris cuiusdam statuit initium verae libertatis,
quae nos concitat ut naviter vitam provehamus atque mores habitusque certos
efficiamus ad eius servitium: ita agentes officia nostra exhibemus personis nobis
demandatis atque rebus veritateque Deo animum nostrum gratum ob magnum vitae
beneficium declaramus (cfr Ps 139[138],13-14).

Creator concredidit hominis vitam eius responsali industriae non ut ad lubitum ea

utatur, sed ut eandem prudenter custodiat eamque amabili fidelitate temperet.
Foederis Deus cuiusque hominis vitam alii homini eius fratri concredidit secundum
reciprocata dandi et accipiendi officia, secundum donationem sui et alterius
acceptionem. In plenitudine temporis cum homo factus est atque vitam pro
hominibus tradidit, Dei Filius significavit ad quam altitudinem et profundum haec
mutui auxilii lex pervenire posset. Spiritus sui donatione Christus materiem
novasque significationes addit legi mutuorum subsidiorum, ipsi videlicet hominis
demandationi homini. Spiritus, qui in amore communionis est artifex, novam
fraternitatem novamque solidarietatem inter homines constituit, quod est
simulacrum mysterii mutuae donationis et acceptionis sanctissimae nempe
Trinitatis. Spiritus ipse nova fit lex, quae fidelibus vim praebet eorumque concitat
responsalitatem ut mutuam sui donationem et alterius acceptionem experiantur,
ipsum Iesu Christi amorem participantes et quidem ad eius mensuram.

IoPII VitaCons
Adhortatio Apostolica postsynodalis

Conclusio

Gratuitatis superabundantia

Qui dubii hodie sese interrogant complures sane sunt: Quorsum consecrata vita?
Cur hoc amplexandum vitae genus, cum tot interea permanent necessitates in
caritatis ipsiusque evangelizationis regione, quibus responderi quidem licet nullis
vitae consecratae peculiaribus susceptis officiis? Nonne est consecrata vita fortassis
genus quoddam virium humanarum iacturae quae secundum efficientiae regulam
adhiberi ad bonum quoddam maius possunt in totius hominum generis Ecclesiaeque
utilitatem?

Crebrius incidunt hodie haec quaesita, quoniam cultura rebus utilibus favens et
technocratica arte valens impellit, quae rerum ac ipsarum personarum momentum
ex earum aestimare vult comparatione facta cum subita earum functione. Ac
huiusmodi interrogationes semper fuerunt, quemadmodum evangelicus unctionis
Bethaniae eventus eloquenter commonstrat: Maria ergo accepit libram unguenti
nardi puri, pretiosi, et unxit pedes Iesu et extersit capillis suis pedes eius; domus
autem impleta est ex odore unguenti (Io 12,3). Iudae autem, qui pauperum
necessitates praetendens de tanta conquerebatur iactura, respondit Iesus: Sine
illam (Io 12,7).

Haec semper valet responsio quaestioni, quam bona quidem fide tot homines
sibimet ponunt de vitae consecratae commoditate: Nonne vita propria collocari
efficientius et rationabilius posset in societatis efficientis progressibus?. Ecce
Iesus respondet: Sine illam.

Cui inaestimabile munus est tributum Dominum Iesum proprius sequendi,

manifestum elucet posse Illum ac debere individuo corde amari Eique omnem
devoveri posse vitam, non quosdam dumtaxat actus vel momenta quaedam vel
aliqua opera. Pretiosum effusum unguentum tamquam purus amoris actus
proindeque ultra omnem utilitatis aestimationem indicium superabundantiae
gratuitatis est, prout in vita exprimitur quae ideo ducitur ut Dominus diligatur
Eique serviatur et ut quis Eius dedicetur personae et Eius Mystico Corpori.
Verumtamen ex hac vita sine parsimonia profusa odor dimittitur quo universa
repletur domus. Domus Dei, Ecclesia nempe, hodie haud minus quam heri
exornatur et vitae consecratae praesentia ditatur.

Id quod intuentibus hominibus videri potest tamquam iactura, personae Domini

pulchritudine ac bonitate intus in animo correptae manifesta amoris responsio est,
gratiarum actio exsultans quia peculiari prorsus modo admissa est ad Filii
cognitionem eiusque divini in orbe muneris communionem.

Si cognoscet aliqui Dei filius percipietque amorem divinum et Deum increatum,

Deum incarnatum, Deum passum, qui summum est bonum, Ei omnia dabit seque
subtrahet non ceteris tantum creaturis immo vero etiam sibi ipsi, et sua cum omni
persona hunc Deum amoris amabit ut se totum in Deum-hominem transformet qui
supremus est Amatus.

Adulescentibus

Vobis, adulescentes, dicimus: Si Domini aimadvertitis vocationem, ne eam

repudiaveritis! Fortiter potius inseritote vos in sanctimoniae motus, quos sancti
sanctaeque illustres ad Christi sequelam patefecerunt. Magna aetatis vestrae
desideria excolite, verum alacriter etiam Dei consilio de vobis adhaerescite, si
quidem vos Ille invitat ut in consecrata vita sanctitatem quaeratis. Omnia Dei opera
in orbe admiramini, at oculos in res potius dirigere noveritis quae numquam sunt
interiturae.

Beneficium fidei atque industriae multitudinum iuvenum consecratorum exspectat

tertium millennium, quo tranquillior reddatur hominum orbis atque aptior ad Deum
recipiendum et in Illo cunctos eius filios ac filias.

IoPII DiesDomini
Fidei dies

Has propter rationes quibus denotatur, dominica ostenditur dies fidei praestans. In
eo Spiritus Sanctus, viva Ecclesiae memoria (cfr. Io 14,26), primam Resuscitati
manifestationem quandam reddit eventum qui in ipso hodie cuiusque Christi
discipuli renovatur. Pro eo stantes, in dominicali conventu, fideles sicut Thomas
apostolus se compellari sentiunt: Infer digitum tuum huc et vide manus meas et
affer manum tuam et mitte in latus meum, et noli esse incredulus sed fidelis! (Io
20,27) Hoc confirmatur eo quod eucharistica dominicae liturgia, sicut praeterea
sollemnitatum liturgicarum, fidem profitendam secum fert. Symbolum
Apostolorum dictum vel cantatum, baptismalem paschalemque dominicae indolem
patefacit, illum efficiendo diem quo, peculiari titulo, baptizatus suam Christo
eiusque Evangelio adhaesionem renovat in baptismi promissorum iterum concitata
conscientia. Verbum accipiens et Domini Corpus suscipiens, ipse Iesum
resuscitatum contemplatur, qui adest in sanctis signis, atque cum Thoma
confitetur: Dominus meus et Deus meus! (Io 20,28)

Dies quo carere non possumus

Quocirca tandem intellegitur cur, nostrae aetatis quoque consideratis difficultatibus,

huius diei proprietas servari ac potissimum teneri penitus debeat. Orientis quidam
scriptor ineuntis III saeculi narrat in omnibus regionibus fideles iam tum celebrare
ex more dominicam. Libera consuetudo exinde norma facta est, quam lex sanxit:
dies Domini historiam modulatus est duorum milium annorum Ecclesiae. Quin
cogitemus eum futuro quoque de tempore pergere? Difficultates, quae nostra aetate
haud expeditius reddere possunt dominicale officium implendum, Ecclesiam
reperiunt sensibilem atque materno ex more de filiorum condicionibus sollicitam.
Ipsa potissimum animadvertit se ad novam catecheticam pastoralemque operam
vocari, ut nemo eorum, in suetis vitae condicionibus, copioso gratiarum fluxu
careat quem diei Domini celebratio secum fert. Eadem mente permotum, suam
sententiam proferens de quibusdam consiliis, quae Calendarii reformationem prae
Calendariorum civilium systematum mutationibus afficiebant, Concilium
OEcumenicum Vaticanum II hoc declaravit: Iis tantum Ecclesia non obsistit, quae
hebdomadam septem dierum cum dominica servant et tutantur. Tertio millenio
adveniente, dominicae christianae celebratio, pro eo quod significat et rationibus
quas secum fert, fundamentis ipsis fidei spectatis, identitatis christianae peculiare
quiddam perstat.

CatechCathEccl

Corpore et anima unus

Persona humana, ad imaginem Dei creata, simul est ens corporale et spirituale. Narratio
biblica hanc realitam sermone exprimit symbolico, cum asserit: Formavit Dominus Deus
hominem pulverem de humo et inspiravit in nares eius spiraculum vitae, et factus est homo in
animam viventem (Gn 2, 7). Totus ergo homo est a Deo volitus.

In sacra Scriptura verbum anima saepe vitam denotat humanam vel totam humanam
personam. Sed denotat etiam id quod in homine est summe intimum et maximi valoris in illo,
per quod ille magis peculiariter est imago Dei: anima significat principium spirituale in
homine.
Corpus hominis dignitatem imaginis Dei participat; illud est corpus humanum praecise quia
anima spirituali animatur, atque tota persona humana destinatur completa ut in corpore Christi
templum Spiritus fiat.

Corpore et anima unus, homo per ipsam suam corporalem condicionem elementa mundi materialis in se
colligit, ita ut, per ipsum, fastigium suum attingant et ad liberam Creatoris laudem vocem attollant. Vitam ergo
corporalem homini despicere non licet, e contra ipse corpus suum, utpote a Deo creatum et ultima die
resuscitandum, bonum et honore dignum habere tenetur.

Unitas animae et corporis ita est profunda, ut anima forma corporis considerari debeat; id
est propter animam spiritualem corpus, materia constitutum, est corpus humanum et vivens;
spiritus et materia in homine non sunt duae naturae unitae, sed eorum unio unam solam efficit
naturam.

Ecclesia docet unamquamque animam spiritualem a Deo esse immediate creatam illa non
est a parentibus producta ; ea nos etiam docet illam esse immortalem; illa non perit cum a
corpore separatur in morte, et iterum corpori unietur in resurrectione finali.

Quandoque invenitur animam a spiritu distingui. Sic sanctus Paulus orat ut nostra omnia, et
integer spiritus [] et anima et corpus serventur sine querela in Adventu Domini (1 Thess
5, 23). Ecclesia docet hanc distinctionem dualitatem non introducere in animam. Spiritus
significat hominem inde a creatione sua ad suum finem supernaturalem ordinari, animamque
eius capacem esse quae gratuito ad communionem superelevetur cum Deo.

Ecclesiae traditio spiritualis etiam in corde insistit, sensu biblico intimae profunditatis (in
visceribus: Ier 31,33), ubi persona se decidit aut non decidit pro Deo.

Dogmatis trinitarii efformatio

Inde ab initio, veritas revelata de Sanctissima Trinitate in radicibus fuit viventis fidei
Ecclesiae, praesertim per Baptismum. Ipsa suam invenit expressionem in regula fidei
baptismalis enuntiata in praedicatione, catechesi et oratione Ecclesiae. Tales formulae iam in
scriptis inveniuntur apostolicis, sicut haec testatur salutatio, resumpta a liturgia eucharistica:
Gratia Domini Iesu Christi et caritas Dei et communicatio Sancti Spiritus cum omnibus
vobis (2 Cor 13, 13).

Priorum saeculorum decursu, Ecclesia suam fidem trinitariam, modo magis explicito,
enuntiare studuit, sive ut suam propriam fidei intelligentiam altius penetraret sive ut illam
contra errores defenderet qui eam deformabant. Haec opera veterum fuit Conciliorum quae a
labore theologico Patrum Ecclesiae sunt adiuta et a sensu fidei populi christiani fulcita.

Pro enuntiatione dogmatis Trinitatis, Ecclesia propriam terminologiam evolvere debuit, notionibus originis
philosophicae adiuta: substantia, persona vel hypostasis, relatio etc. Hoc faciens, fidem non submisit
sapientiae humanae, sed sensum novum, inauditum, his dedit vocabulis, quae exinde ad significandum etiam
destinabantur mysterium ineffabile quod infinite omne id superat, quod nos modo humano intellegere
possumus.

Ecclesia vocabulo utitur substantia (quod per essentiam vel per naturam quandoque
etiam vertitur) ad Esse divinum in Eius designandum unitate, vocabulo autem persona vel
hypostasis ad Patrem, Filium et Spiritum Sanctum indicandos in Eorum reali distinctione
inter Se, vocabulo autem relatio ad indicandum Eorum distinctionem in eo residere quod
alii ad alios referuntur.

Sanctissimae Trinitatis dogma

Trinitas est Una. Tres deos non confitemur, sed Unum Deum in Tribus Personis: Trinitatem
consubstantialem. Personae divinae unam divinitatem non inter Se dividunt, sed unaquaeque
Earum est Deus totus: cum [] ipsum sit Pater quod Filius, ipsum Filius quod Pater, ipsum
Pater et Filius quod Spiritus Sanctus: id est natura Unus Deus. Quaelibet Trium Personarum
est illa res, videlicet substantia, essentia seu natura divina.

Personae divinae sunt inter Se realiter distinctae. Collimus et confitemur: non sic unum
Deum, quasi solitarium. Pater, Filius, Spiritus Sanctus non sunt simpliciter nomina
modos divini Esse designantia, quia illi inter se realiter sunt distincti: Non enim Ipse est
Pater qui Filius, nec Filius Ipse qui Pater, nec Spiritus Sanctus Ipse qui est vel Pater vel
Filius. Inter Se per relationes originis distinguuntur: Est Pater, qui generat, et Filius, qui
gignitur, et Spiritus Sanctus, qui procedit. Divina Unitas est Trina.

Personae divinae inter Se sunt relativae. Distinctio realis Personarum inter Se, quia divinam
non dividit unitatem, in relationibus solummodo consistit quibus aliae ad alias referuntur: In
relativis vero Personarum nominibus Pater ad Filium, Filius ad Patrem, Spiritus Sanctus ad
Utrosque refertur: quae cum relative Tres Personae dicantur, una tamen natura vel substantia
creditur. Inter illas utique omnia [] sunt unum, ubi non obviat relationis oppositio.
Propter hanc unitatem Pater est totus in Filio, totus in Spiritu Sancto; Filius totus est in Patre,
totus in Spiritu Sancto; Spiritus Sanctus totus est in Patre, totus in Filio.

Maria semper Virgo

Profundior meditatio fidei eius in maternitatem virginalem adduxit Ecclesiam ad profitendam

realem et perpetuam Mariae virginitatem, etiam in partu Filii Dei, hominis
facti. Revera Nativitas Christi virginalem Eius [matris] integritatem non
minuit sed sacravit. Ecclesiae liturgia Mariam tamquam ,
semper Virginem celebrat.

Ad hoc quandoque obiicitur Scripturam fratrum et sororum Iesu facere mentionem. Ecclesia haec loca semper
intellexit tamquam non alios filios Virginis Mariae denotantia: Iacobus utique et Ioseph, fratres Iesu (Mt 13,
55), filii sunt cuiusdam Mariae Christi discipulae, quae significanter tamquam altera Maria (Mt 28, 1)
denotatur. Agitur de proximis propinquis secundum quamdam notam Veteris Testamenti expressionem.

Iesus est unicus Mariae Filius. Sed spiritualis Mariae maternitas ad omnes extenditur
homines, ad quos Ille venit salvandos: Filium autem peperit, quem Deus posuit
primogenitum in multis fratribus (Rom 8, 29), fidelibus nempe, ad quos gignendos et
educandos materno amore cooperatur.

Virginalis maternitas Mariae in consilio Dei

Intuitus fidei, in connexione cum Revelationis complexu, arcanas potest detegere rationes,
propter quas Deus, in Suo consilio salvifico, voluit Filium Suum e Virgine nasci. Hae rationes
tam ad Personam et redemptricem Christi missionem quam ad huius missionis ex parte
Mariae pro omnibus hominibus referuntur acceptationem.

Mariae virginitas absolutum inceptum Dei in Incarnatione manifestat. Iesus Patrem non habet nisi Deum.
Numquam fuit propter hominem quem adsumpsit a Parte alienus. [] Unus Idemque est Dei et hominis Filius.
Naturaliter Patri secundum divinitatem, naturaliter Matri secundum humanitatem; proprius tamen Patri in
utroque.

Iesus de Spiritu Sancto in sinu Virginis Mariae conceptus est, quia est novus Adam, qui creationem novam
inaugurat: Primus homo de terra terrenus, secundus homo de caelo (1 Cor 15, 47). Humanitas Christi, inde a
Sua conceptione, a Spiritu Sancto repletur quia Deus Ei non [] ad mensuram dat Spiritum (Io 3, 34). De
plenitudine Eius, propria Illius qui caput est humanitatis redemptae, accepimus [] gratiam pro gratia (Io 1,
16).

Iesus, novus Adam, Sua conceptione virginali, novam nativitatem inaugurat filiorum adoptionis in Spiritu Sancto
per fidem, Quomodo fiet istud? (Lc 1, 34). Vitae divinae participatio procedit non ex sanguinibus neque ex
voluntate carnis neque ex voluntate viri, sed ex Deo (Io 1, 13). Acceptio huius vitae est virginalis, quia homini
omnino a Spiritu Sancto donatur. Sensus sponsalicius vocationis humanae relate ad Deum in maternitate virginali
Mariae perfecte adimpletur.

AloisGramm DeScript

Cum Brixiae adulescentulos in Ecclesiae spem succrescentes in Sacris Litteris erudirem,

nullum mihi Bibliorum Sacrorum Vulgatae editionis exemplar praesto esse videbam, quod
viam ad Sacras Scripturas facilius interpretandas atque intelligendas muniret. (...) Quid in hac
editione ad textum quod attinet factum sit. Norunt omnes textus Bibliorum Sacrorum
Vulgatae editionis nullus editori catholico edendus praesto esse, praeter illum qui anno
MDXCII typis Vaticanis, Clemente VIII auctore, prodiit, quique Pontifex Maximus ea
cautione in posterum denuo evulgari posse statuit, ut, ne minima quidem particula de eo
mutata, addita vel ab eo detracta, nisi aliquid occurreret quod typographicae incuriae
adscribendum esset, inviolabiliter observarentur. Eius tamen natura innixus editionis usque
fretus eorum omnium qui Biblia latine ediderant optimum factu arbitratus sum (id quod alibi
multis argumentis persuadendum curavi *1), si in eam sententiam venirem, verbis illis a
Clemente VIII tecta sarctaque fuisse ea omnia quae in textu sacro vere, ut dicitur, substantialia
essent, verba nempe, verborum ordinem eaque adiuncta, quae utcumque Scripturae Sacrae
significationem vimque attingerent; non ea quae minimi momenti et mere accidentalia
viderentur et quae sive ad rectam scribendi rationem, quam orthographiam vocant, quaeque,
ut ait Quintilianus, apud Romanos consuetudini inservit ideoque semper mutata est, sive ad
genus interpunctionis spectarent; neque ea quae diversorum temporum usibus aptarentur, vel a
legibus philologiae penderent; quaeque curanda essent, non quo clarior sensus evaderet, sed
ne idem a scribendi ratione differret, quae apud omnes valet. Cui consilio eo libentius indulsi
quo perspectius mihi erat hac in re usum, qui penes aetatis nostrae eruditos homines obtinet,
minime differre ab ea ratione scribendi quae temporibus s. Hieronymi invalescebat *2. Idcirco
non modo studui ut unica forma exscriberem quae in editionibus Clementinis duplici vel
triplici adspectu se offerunt *3; sed eas quoque formas verborum immutavi, quae vel
obsoletae vel utcumque improbandae esse videbantur *4. Item ad trutinam revocavi usum
litterarum grandiorum seu maiuscularum, quae in textu Clementino perperam sane occurrunt
*5.
*1 Videsis Delle edizioni della Clementina, Monza, 1912, pag. 8 et sqq.

*2 Cf. Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Vindobonae. F. Tempsky, Voll.

praesertim LIV et LV.

*3 Itaque unica forma exscripsi sequentia verba: (...) secutus, prosecutio (...), exsicco, femur,
heres et hereditas, hordeum, nuntio cum suis compositis, levigare, proelium (...), lacryma,
hiems, nummus, silva, etc. Quia vero Clementina editio plerumque legem phoneticam non
negligit, quae mutationem litterae m in n importat, cum littera gutturalis vel dentalis sequatur;
pariter quandoque in derivatis ab eo contractionem invehit duorum i si desinentia ab
s incipiat; ei ergo legi obsecutus semper exscribendum esse censui quanquam, nunquid,
eundem, veruntamen etc., abisti, inisti, praeterisset, etc.

*4 Praeferendas existimavi utpote magis orthographiae legibus aptatas has formas verborum:
adulescens (...), bracchium (...), caeremonia, caritas, cena (...), comminus, conditio (...)
cotidie (...), faenum, faenus, genetrix, haedus (...), harena, heiulo, holus, ilico, inclitus (...).

*5 Vide Hetzenauer ad Biblia Sacra Vulgatae Editionis Epilogum Criticum, Oeniponte, 1906,
pag. 165.

AMerk DeCodic

Ab epistula ad Hebraeos deinceps notavimus codicos amiatinum, fuldensem, dublinensem

(J. Gwynn, The Book of Armagh 1913), harleianum (E. S. Buchanan 1912, quae editio videtur
satis accurata esse), bambergensem A I 5, s. 9, qui inter Alcuinos primarium locum obtinet
(phototypiae mihi a bibliothecario benigne transmissae sunt), vallicellanum B VI, item
codicem Alcuinum. Accedunt saepius sangermanensis (G) s. 9, cavensis s. 9, in epistulis
Paulinis codices Vat. Reg. lat. s. 9, Wirceburgensis Mp. th. f. 12 (L. Stern, Epistolae B. Pauli
glosatae, Irisch-latein. Codex der Wrzburger Universittsbibliothek in Lichtdruck, Halle
1910), codex monac. lat. 6229 s. 8, cuius textum examinaverunt G. Schleich S. J. et J. B.
Wiedenmann S. J. Iidem codicem monacensem lat. 6230 epistularum catholicarum et
apocalypseos exscripserunt. In apocalypsi praeterea tabulis photographicis usi sumus. In
epistulis catholicis et apocalypsi accedit codex iuvenianus (Vaticellan. B. 252, s. 8/9).

Codices dublinensem et harleianum inter vulgatae codices adnumeramus, etsi in epistulis

Paulinis, et magis in epistulis catholicis et apocalypsi non paucas lectiones veteris latinae
praebent.

Selectas lectiones veteris latinae ex quattuor codicibus Wirceburgensibus s. 6-8 dedit G.

Schepps (...). Aliquas notavimus in apparatu signis w1 w2 w3 w4, ut attentionem ad hoc codices
antiquos dirigamus.

Si in apparatu ad aliquam lectionem legitur codd., omnes codices a nobis examinati hanc
lectionem tuentur eaque est admittenda. Lectiones in apparatu asterisco * notatae plerumque
sunt praeferendae.

(...)

Codex W a. 1245 allegatur non solum quia textum aetatis scholasticae exhibet, sed etiam quia
eius lectiones in vulgata Clementina frequenter recurrunt.
AMerk DeSignis

Signa et Abbreviationes (selectae tantum)

+
addit, addunt
>
omittit, omittunt
~
ordinem invertunt
(B)
B cum aliis quoad substantiam convenit, sed in levioribus discrepat
*
lectio in apparatu sic notata aeque aut fere aeque probabilis est ei quae in textu legitur
al.
alii
rel.
reliqui
pl.
plerique
m.
multi
vl
vetus latina
vl(-a)
omnes codices vl excepto a
O
LXX

Eril DeRegistris

Sicut in praecedentibus Monumentorum tomis est, etiam tomi sexti documentorum pleraque
pars copiis e registris archivi Vaticani sumptis fulcitur.

Registra tamen apostolica ann. 1378-1417 non integra ad nos pervenerunt. Variis enim turbis,
quae fere per quadraginta annos schisma illud comitabatur pontificesque nonnumquam ad
sedes festinanter mutandas cogebant, efficiebatur, ut paparum cancellaria et camera neque
administrationem quiete exercere, neque documenta inde orta tuto modo asservare posset. Iam
hisce ipsis temporibus nonnihil e registrorum apostolicorum voluminibus periisse argumentis
certissimis probari potest. Ulteriora sane videntur esse amissa, cum Roma a militibus Caroli
V. a. 1527 in Italiam invadentibus esset vastata, alia, cum Napoleone imperatore iubente ann.
1810-1811 archivum Vaticanum Parisios transportaretur. Ita, ut exemplum afferamus, fere
nihil scimus de pontificium secreto litterarum commercio ad res publicas pertinente (sic), cui
iam inde a Clementis VI. (1342-1352) et Innocentii VI. (1352-1362) temporibus specialia
registra secretorum reservata esse constat; quae quidem registra a pontificibus Pisanis forsan
videntur esse neglecta, sed apud pontifices Avinionenses et Romanos revera exstitisse et
periisse certis ex causis coniciendum est.

Nihilominus e registris, quae magni schismatis temporibus exarata erant, aliquot centuriae
tomorum in Vaticano adhuc feliciter servatae sunt, in quibus documenta et acta variae naturae
variique momenti continentur. Quorum tomorum series cum ab E. Gller, G. Tellenbach et U.
Khne in praefationibus vol. 1.-3. Repertorii Germanici (1916-1935) copiose describantur et
examinentur, supervacaneum esse nobis videtur, ut quae de eorum natura et indole optime
exposita sunt, hic denuo repetamus. Itaque in iis, quae sequuntur, tantum potiora afferemus et
eos enumerabimus tomos, quibus documenta in hac editione typis excusa fulciuntur. Simul
autem nonnulla adiungemus, quae in huius tomi editione paranda cognovisse arbitramur
quibusque ea supplentur, quae in tomi 5. praefatione a K. Krofta allata sunt.

Registra supplicationum (R. Suppl.), quo variae petitiones ad sedem apostolicam ex universis
ecclesiae partibus missae inscribebantur, magni schismatis temporibus tantum ex curia
Clementis VII. et Benedicti XIII., pontificum Avinionensium, ad nos pervenerunt. Quoad
formam a registris temporum praecedentium valde non differunt. Bohemicalia in huius tomi
editionem recipienda in 24 tomis reperta sunt, e quibus 20 tomi (...) ad pontificatum
Clementis VI., 4 tomi (...) ad pontificatum Benedicti XIII. pertinent. In iis rotuli multo plures
sunt quam supplicationes singulae.

(...)

In quaestionibus toponymicis solvendis saepius variae difficultates oriebantur, quando loci

nominis forma corrupta occurrit vel quando pluribus locis idem nomen contingit. Ad
quaestiones id genus solvendas adhibendi erant numerosi libri ad topographiam et
toponymiam spectantes, quos sub editionis finem enumeravimus ("Auxilia topographica et
toponymica").

Primum nuntium* SUMMI PONTIFICIS BENEDICTI XVI

post concelebrationem eucharisticam cum cardinalibus electoribus
in "Capella Sistina" (Missa pro Ecclesia)
die XX mensis Aprilis, anno Domini MMV

* ita patefactum; Latinitatis quidem laesio, sensus vero minime.

Venerabiles Fratres Nostri,

dilectissimi Fratres ac Sorores in Christo,
vos universi homines bonae voluntatis!

1. Gratia copiosa et pax vobis! (cfr 1 Pt 1, 2). Duo animum Nostrum discordes
sensus hoc tempore una simul subeunt. Nam ex una parte humano turbamento
perfundimur et impares Nos sentimus officio hesterno die Nobis commisso,
Successoribus scilicet Petri Apostoli hac in Romana Sede, coram universali
Ecclesia. Ex altera autem parte magnopere animum gratum esse Deo
patefaciendum animadvertimus, qui - sicut in sacra liturgia canimus - gregem suum
non deserit sed eundem per temporum vices ducit, iis agentibus quos ipse Filii sui
vicarios elegit constituitque pastores (cfr Praefatio I de Apostolis).

Dilectissimi, intimus animi grati sensus propter divinae misericordiae donum in

corde Nostro praeter omnia antistat. Et id arbitramur gratiam esse peculiarem,
quam Decessor Noster, recolendae memoriae, Ioannes Paulus Secundus Nobis
tribuit. Eius videmur firmam persentire manum, quae Nostram perstringit;
subridentes Nobis videmur eius oculos contueri eiusque verba audire, Nobis
peculiari hoc momento destinata: "Noli timere!".

Summi Pontificis Ioannis Pauli Secundi obitus, et subsequentes dies, pro Ecclesia
mundoque insigne fuerunt gratiae tempus. Magnus dolor ob eius excessum et vacui
sensus in omnibus relictus Christi resuscitati opera extenuantur, quae per
concordem fidei, amoris et spiritalis solidarietatis effusionem, exsequiarum
sollemnium attingentis fastigium, diuturno hoc tempore est patefacta.

Id quidem dicere possumus: Ioannis Pauli Secundi funus experientia fuit revera
unica ubi quodammodo potentiae Dei percepta est per ipsius Ecclesiam quae
cunctos populos magnam familiam efficere vult, per coniungentem virtutem
Veritatis atque Amoris (cfr Lumen Gentium, 1). Mortis hora, suo Magistro
Dominoque figuratus, Ioannes Paulus Secundus suum diuturnum frugiferumque
Pontificatum extulit, in fide christianum populum confirmans, eundem circum se
congregans atque efficiens ut universa hominum familia coniunctiorem se esse
sentiret. Nonne hac testificatione Nos sustentari sentimus? Nonne incitamentum,
quod ex eventu hoc manat, animadvertimus?

2. Omnem Nostram praeveniens exspectationem, Providentia divina per

Venerabilium Patrum Cardinalium suffragia Nos, ut huic magno Pontifici
succederemus, vocavit. Hoc tempore mentem Nostram ad id convertimus quod
abhinc duo milia annorum in partibus accidit Caesareae Philippi. Petri verba audire
videmur: Tu es Christus, Filius Dei vivi itemque Domini sollemnem
confirmationem: Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam ...
Tibi dabo claves regni caelorum (Mt 16, 15-19).

Tu es Christus! Tu es Petrus! Eandem evangelicam scaenam rursus experiri

videmur; Nos Petri Successores, trepidantes Galilaeae piscatoris trepidantia verba
iteramus atque intima quadam animi affectione roborantem divini Magistri
promissionem rursus audimus. Si permagnum est muneris onus, quod debilibus
umeris Nostris imponitur, procul dubio immensa est divina potentia qua inniti
possumus: Tu es Petrus et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam (Mt
16,18). Romae Episcopum Nos eligens, suum Vicarium Nos voluit Dominus,
"petram" Nos voluit, in qua securi omnes sistere possint. Eum nimirum rogamus ut
Nostrarum virium egestati subveniat, ut animosi simus et fideles eius gregis
Pastores, usque Spiritui inspiranti obsequentes.

Hoc peculiare ministerium sumus ingressuri, ministerium scilicet petrinum,

universali Ecclesiae destinatum, humiliter Dei Providentiae manibus Nos
permittentes. Ante omnia Christo Nostram totam fidentemque adhaesionem
renovamus: In Te, Domine, speravi; non confundar in aeternum!
Ex vobis, Venerabiles Cardinales Fratres, grato animo ob Nobis significatam
fiduciam quaerimus ut Nos precatione necnon constanti, actuosa prudentique
cooperatione sustentetis. Ab omnibus quoque in Episcopatu Fratribus flagitamus ut
precatione et consilio Nobis adsint, ut Servus servorum Dei vere simus.
Quemadmodum Petrus ceterique Apostoli Domini voluntate unum efformarunt
Collegium apostolicum, eodem quidem modo Petri Successor et Episcopi,
Apostolorum successores, - id Concilium firmiter confirmavit (cfr Lumen gentium,
22) -, inter se arte coniuncti esse debent. Collegialis haec communio, licet diversa
sint munera officiaque Romani Pontificis et Episcoporum, Ecclesiae et unitati in
fide omnium credentium inservit, unde maximam partem pendet in huius temporis
mundo evangelizationis operae efficacitas. Hanc eandem semitam, in qua
Venerabiles Decessores Nostri ambularunt, calcare quoque Nos volumus, universo
mundo praesentiae vivae Christi de proclamatione tantummodo solliciti.

3. Nostros ante oculos Ioannis Pauli Secundi Pontificis potissimum obversatur

testimonium. Animosiorem, liberiorem iunioremque Ecclesiam relinquit, Ecclesiam
scilicet quandam quae, ad eiusdem doctrinam et exemplum, tranquille praeteritum
tempus contuetur quaeque futurum aevum haud timet. Per Magnum Iubilaeum ea in
novum est ingressa millennium gerens manibus suis Evangelium directum ad
hodiernum orbem per iteratam lectionem magna cum auctoritate Concilii Vaticani
Secundi. Iustissima quidem de causa Pontifex Ioannes Paulus Secundus Ecclesiae
in Concilio illo demonstravit indicem seu ut dicitur quasi "nauticam pyxidem", qua
in vasto mari tertii millennii dirigeretur (cfr Litt. Ap.
http://www.vatican.va/holy_father/john_paul_ii/apost_letters/documents/hf_jp-
ii_apl_20010106_novo-millennio-ineunte_lt.htmlNovo millennio ineunte, 57-58). In suo
spiritali quoque Testamento scripsit: "Persuasum mihi habeo advenientes homines
diutius etiam quaedam sumpturos ex divitiis illis quas hoc Concilium saeculi
vicesimi nobis est elargitum" (17.III.200).

Nos quoque propterea munus ingredientes quod est proprium Successoris Petri,
firmam certamque voluntatem declarare volumus Concilii Vaticani Secundi
continuandi exsecutionem, Praegredientibus Decessoribus Nostris, atque in fideli
perpetuitate duorum milium annorum Ecclesiae traditionis. Hoc ipso anno
conciliaris congressionis conclusae recoletur memoria anniversaria quadragesima
(die octavo mensis Decembris anno millesimo nongentesimo sexagesimo quinto).
Annorum decursu Concilii Documenta hodierni temporis haud amiserunt vim;
immo eorum doctrina pro novis Ecclesiae praesentisque societatis globalizatae, ut
aiunt, postulationibus admodum evadit apta.

4. Quadam cum significatione Noster Pontificatus incohatur, dum peculiarem

Annum Eucharistiae dicatum vivit Ecclesia. Nonne provida in haec temporum
convenientia indicium quoddam est percipiendum, quod ministerium notare debet
cui sumus vocati? Eucharistia, vitae christianae cor ac Ecclesiae evangelizantis
fons, necessario permanentem mediamque partem constituit et fontem petrini
ministerii, Nobis commissi.
Eucharistia continenter Christum resuscitatum efficit praesentem, qui nobis pergit
se tradere, nos vocans sui Corporis Sanguinisque ad mensam communicandam. Ex
eius plena communione aliud quiddam Ecclesiae vitae oritur, communio videlicet
in primis inter omnes Christifideles, nuntiandi Evangeliique testificandi munus, in
omnes, potissimum in pauperes parvulosque, caritatis ardor.

Hoc anno idcirco singulari modo celebranda erit Sollemnitas Corporis Domini.
Praeterea media pars Eucharistiae erit mense Augusto in Die Mundiali Iuventutis
Coloniae et mense Octobri in Coetu Ordinario Synodi Episcoporum quae versabitur
in argumento: Eucharistia: fons et culmen vitae et missionis Ecclesiae. Ab omnibus
propterea rogamus ut proximis mensibus amorem pietatemque erga Iesum in
Eucharistia multiplicent ac fortiter et luculenter fidem suam declarent in realem
Domini praesentiam, imprimis per sollemnitatem et rectitudinem celebrationum.

Id peculiarem in modum a Sacerdotibus postulamus, quibus nunc magnus Nostri

animi affectus dirigitur. Sacerdotium quippe ministeriale in Cenaculo una cum
Eucharistia enatum est, quemadmodum saepenumero confirmavit Decessor Noster
Ioannes Paulus Secundus, veneratae memoriae. "Sacerdotalis exsistentia peculiari
titulo eucharistiam formam habere debet": sic in novissima Epistula in Feria V in
Cena Domini scripsit (n. 1). Ad id propositum multum confert ante omnia
celebratio quotidie devota sacrificii eucharistici, quod est veluti centrum vitae ac
missionis cuiusque sacerdotis.

5. Nutriti atque sustentati Eucharistia ipsa catholici necessario se impelli sentiunt ad

plenam illam unitatem quam in Cenaculo Christus tam vehementer exoptavit. Petri
itaque Successor se debere novit recipere hoc supremum Magistri Divini
desiderium in se et quidem peculiari modo. Etenim officium illi est concreditum
confirmandi fratres (cfr Lc 22, 32).

Plena propterea conscientia ineunte ministerio suo intra Ecclesiam Romanam quam
Petrus suo irrigavit sanguine, hodiernus ipsius Successor accipit tamquam
primarium quoddam munus ut laboribus nihil parcens det operam restituendae
plenae visibilique unitati omnium Christi discipulorum. Haec est eius voluntas, hoc
ipsius etiam obstringens officium. Sibi enim conscius est, ut hoc obtineatur, non
sufficere bonorum sensuum declarationes. Solida opera postulantur quae animos
penetrent atque conscientias excitent, unumquemque ad illam interiorem
conversionem permoventia quae est fundamentum omnium progresuum in
oecumenismi via.

Pernecessarius est dialogus theologicus pariterque poscitur investigatio causarum

historicarum in quibusdam consiliis iam pridem captis. Magis tamen urget illa
"memoriae purgatio" totiens a Ioanne Paulo Secundo commemorata, quae sola
homines disponere potest ad plenam Christi veritatem. Coram eo, Supremo
videlicet Iudice omnium viventium, quisque nostrum sistere debet conscius se
aliquando rationem reddere ei debere omnium quae fecerit et omiserit de permagno
bono plenae et visibilis unitatis omnium eius discipulorum.

Hic Petri Successor illa interrogatione patitur se etiam in prima persona interpellari
paratusque est ad ea omnia efficienda quae potuerit ut principalem oecumenismi
causam promoveat. Decessorum suorum vestigiis ingressus plane provehere in
animo habet omne inceptum quod opportunum videri possit ad consortium et
consensum adiuvandum cum diversarum Ecclesiarum et Communitatum
ecclesialium legatis. Ad eos immo vero etiam hac data opportunitate fervidissimam
suam mittit in Christo unico Domino universorum salutationem.

6. Hoc temporis momento repetimus nostra memoria inestinguibilem experientiam

quam omnes habuimus in morte et exsequiis Pontificis complorati Ioannis Pauli
Secundi. Circa exuvias mortales eius in nuda terra repositas Capita Nationum
conglobata sunt, homines cuiusvis socialis ordinis ac praesertim iuvenes in
memorabili affectus et admirationis amplexu. Fidens ad illum respexit orbis totus.
Multis quidem visa est haec intenta communicatio, propagata usque ad orbis fines
per communicationis socialis instrumenta veluti chorus ad Pontificem directus et
auxilium expetens pro hominibus nostri temporis qui dubiis timoribusque
conturbati sua interrogant de aetate ventura.

Ecclesia horum dierum in se conscientiam renovare debet sui officii hominibus

iterandi vocem eius qui dixit: Ego sum lux mundi; qui sequitur me, non ambulabit
in tenebris, sed habebit lucem vitae (Io 8, 12). Suum ideo ministerium suscipiens
Pontifex novus probe intellegit opus suum esse ut refulgere sinat coram viris ac
mulieribus hodiernis Christi lucem: non suam, verum Christi ipsius lucem.

Haec omnia cogitantes appellamus omnes, etiam illos qui alias sequuntur religiones
vel qui solummodo responsionem conquirunt interrogationi fundamentali de
exsistentia humana necdum eam invenerunt. Simpliciter atque amanter omnes
alloquimur ut iis confirmemus Ecclesiam velle cum illis dialogum apertum
sincerumque componere dum verum quaeritur hominis ac societatis bonum.

A Deo flagitamus unitatem ac pacem hominum familiae et declaramus catholicos

omnes paratos esse ad operam adiutricem suam conferendam in verum progressum
socialem qui dignitatem omnis hominis revereatur.

Viribus Nostris non parcemus neque studiis ut magnae spei dialogum prosequamur
a Nostris Venerabilibus Decessoribus incohatum cum diversis culturis ut ex mutua
comprehensione condiciones melioris venturi temporis omnibus oriantur.

Nominatim cogitamus adulescentes. Ad eos qui fuerunt interlocutores praecipui

Pontificis Ioannis Pauli Secundi extenditur peramanter amplexio Nostra, cum
exspectamus, si placuerit Deo, dum eos Coloniae conveniamus proximo nempe
Mundiali Iuventutis Die. Vobiscum - carissimi adulescentes - qui estis futura aetas
et Ecclesiae totiusque mundi spes, pergemus colloqui et exspectationes vestras
exaudire unde possimus adiuvare vos ad altius usque Christum viventem
cognoscendum qui sempiternus est Iuvenis.

7. Mane nobiscum, Domine! Invocatio haec, quae argumentum principale efficit

Epistulae Apostolicae Ioannis Pauli Secundi pro Eucharistiae Anno, est etiam
precatio quae sua sponte Nostro surget ex animo, dum comparamus Nos ad
ministerium illud incipiendum in quod Christus Nos advocavit. Ei Nos, sicut
Petrus, quoque fidelitatem Nostram sine ulla condicione promissam renovamus. Ei
uni servire cogitamus Nosque totos eius Ecclesiae ministerio devovere.

Ut haec suffulciatur promissio maternam deprecationem Mariae Sanctissimae

invocamus, cuius in manibus tum praesens tum futurum tempus Personae Nostrae
atque Ecclesiae reponimus. Intercedant deprecatione pariter sua sancti Apostoli
Petrus et Paulus, ceterique caelites universi.

His cum affectibus vobis, Venerabiles Cardinales Fratres, singulis qui huius ritus
sunt participes nec non omnibus qui per televisionem et radiophonium sequuntur,
amantem Nostram Benedictionem impertimur.

Fons:
http://www.vatican.va/holy_father/benedict_xvi/messages/urbi/documents/hf_ben-
xvi_mes_20050420_missa-pro-ecclesia_lt.html, depromptum die 22 aprilis 2005