Professional Documents
Culture Documents
Alexis de Tocqueville - Amerika'da Demokrasi PDF
Alexis de Tocqueville - Amerika'da Demokrasi PDF
Alexis de
TOCQUEVILLE
stanbul 1962
NSZ
ALEXIS DE TOCQUEVILLE
1805 1859
Byk bir siyaset ve devlet teoricisi olarak insanlk tarihine mal olan
Alexis de Tocqueville, 1805 de Vemeuil'de domutur. lk resm grevine
hkimlikle balamtr. 1832 ylnda arkada Gustave de Bedumont ile birlikte,
aklanan hedefi Amerika'da hapishaneler durumunun aratrlmas olan bir
yolculua kmlardr. Bu seyahatin ilk mterek mahsulu olan Birleik
Amerika'da Ceza ve infaz sistemi ve bunun Fransa'da uygulanmas = Du Systme
pnitentiaire aux Etats-Unis et de son application en France adl kitap 1833
sonlarnda yaynlanmtr.
Tam bir yl kadar Amerika'da kaldktan sonra, memleketine dnen de
Tocqueville'in Hapishaneler aratrmas m, sadece asl maksadn
gerekletirme behane ve vastas olarak kulland ok gemeden anlald. Onun,
bu frsattan faydalanarak asl incelemek istedii, gen Amerikan Demokrasisi idi.
Nitekim Amerikadan dnnden yl sonra 1835 te nl De la Democratie en
Amrique Amerikan Demokrasisi adl eserinin ilk iki cildi yaynland. Bunu,
be yl ara ile 1840 da son iki cilt takip etti.
Zaman getike yksek deeri hayranlkla takdir olunan eser, derin bir
mahede ve tahlil kabiliyetinin aydnlatt, Amerikan demokrasisinin iinde
yaanlm gereklerini tam bir sadakatle aksettirmektedir. Nasl Montesquieu,
De l'esprit des lois = Kanunlarn ruhu nu. ngiltere'de gerek devlet hayat
hakknda edindii bilgi ve tecrbelere dayanarak yazm ise, de Tocqueville'de
kitabnda Amerikan demokrasisinin iinde yaad realiteleri a karmtr. Bu
sebeple Chateaubriand, John Stuart Mili, Royer Collard ve Sainte Beuve'n, henz
otuz yandaki Amerikan Demok
IV
rasisi yazarn 19 uncu yzyln Montesquieus olarak kutlamalar,
yerinde ve isabetli bir tehisin ifadesidir.
Amerikan Demokrasisi yazarnn ilk hedefi hi phesiz realist bir
grle, Amerikan devletini ve onun dayand cemiyet dzenini btn
zelliklerle tantma, anlatma ve yorumlamadr. Fakat hemen bunun arkasndan
mellifin, Amerika'daki siyas akm ve eilimleri, Fransz devlet ve cemiyetine
uygulama emelini gtt, dikkatli gzlerden kamamaktadr.
Eserin birinci cildi, Amerikan devletinin sosyolojik tahlili ile bala -
maktadr. Burada yalnz Federal devletin deil, tek tek eyaletlerin de bnyeleri,
kendilerini douran teknik, coraf, tarih artlan belirtilmek suretile esasl bir
incelemeye tabi tutulmaktadr. Bu konuda en nemli bir soru olarak, birinci cildin
ikinci ksmnn 7 inci bahsinde Amerika'da ounluk kudretinin snrszl ve
etkileri ele alnmaktadr. ounluk (ktle) demokrasisinin, Avrupa'nn geleceine
de hkim olaca kaygs, onu bu kudreti engelleyip snrlayacak areler ve
tedbirler aramaya sevk etmektedir. Bu bakmdan 1833 ve 1835 yllarnda
mahallinde inceleme frsatn bulduu gelenee dayanan ngiliz messeseleri,
zerinde durmakta, mahall idarele - rin, hkim bamszlnn, jrinin, alenilik
ve aklk prensibinin ounluk istibdadna kar denge kurmak bakmndan
nemini belirtmektedir.
A. de. Tocqueville'in bu konuyu incelerken ahs tecrbeleri dnda
deerlendirdii balca eserler Blackstone'un erhlerile Cenevre'li De Sol -me'un
ngiliz Anayasas adl kitabdr. Hukuk sosyolojisinde Max Weber'e nclk eden
A. de Tocqueville, siyaset teorisinde Plato, Aristoteles, Mac-hiavelli, Bodin ve
zellikle Montesquieu'nun tesiri altndadr.
Amerikan Demokrasisi nin 1840 ta tamamlanan son iki cildi, daha
olgun, daha aydnlk olmasna, kendisine Dnya hreti salamasna ramen,
Fransa'da lyk olduu anlayla karlanmamtr. Bundan bizzat A. de
Tocqueville, John Stuart Mill'e yazd bir mektupta ikyet etmekte, esas sebebi,
kitabnn sonunda meseleyi vazedi eklinin dourduu metodolojik glkte
aramaktadr. A. de Tocquevilole'e gre eer kendisi balangta olduu gibi,
sadece demokratik Amerikan cemiyetinden bahsetseydi, yahut olduu gibi bu
gnk Fransz cemiyetini tavsir etseydi, yazlanlan herkes kolaylkla anlayacakt.
Fakat o konusunu, byk ktlenin kavrayamayaca problemli bir ekilde ortaya
koymu Amerikan ve Fransz cemiyetlerinin telkin ettii fikirlerden hareketle,
henz hi bir tam modeli, bulunmayan demokratik cemiyetlerin mterek
genel hatlarn izmek is
V
temitir. Bylece Amerikay bir fon olarak kullanan son ksmdaki tahliller,
her noktada bu gn karsnda bulunduumuz bir demokratik dnya
dzeninin niversal problematiine nfuz etme gayretinin baarl sondajlar
deerini kazanmtr.
Modem endstri cemiyeti geliiminin yaratt gnmzn sosyal ve
siyas meselelerine yz yirmi yln gerisinden tutulan bu k, mellifin uzak ve
derin grlln en ak bir ekilde ortaya koymaktadr. Olaylarn mahede
ve tahliline dayanan kendine has bir tmden gelim metodu ile ulat sonularn
kehanet lsn aan isabeti karsnda amamak imknszdr. Ayr
mebdelerden hareketle; farkl yollar ve usullerle devaml ekilde byyen
Amerika ve Rusya karsnda dier milletlerin tabiata izilen imknlarn
snrlarna ulam grndklerine dair olan tehisi, bu gnk siyaset dnyasnn
eksiksiz bir tablosudur.
Eserinin Endstri Aristokrasisi bahsinde ktisad geliim konusunda da
devrinin bu alandaki hretlerinden rnein Karl Marx'tan daha stn ve uzak
grl olduunu isbat etmitir. Marx, snfsz cemiyetin gereklemesi
sonucunda devletin ortadan kalkacan ileri srerken, A. de Tocqueville devlet
kudretinin nasl devlemekte (Leviathan haline gelmekte olduunu) belirtiyor,
buna kar komnma aresini siyaset san'at ve meharetinde aryordu: nmzde
alacak olan demokrasi yzyllarnda ferd bamszlk ve mahall hrriyetlerin,
politika san'atnn mahsul olacan dnyomm. Merkezileme, tabi hkmet
ekli olacaktr
Devrimizin teorisi Theorie des gegenwrtigen Zeit = alters
(Deutsche Verlagsanstalt, Stuttgart 1955) adl eserinde dorudan doruya
Tocqueville'e atfta bulunan nl sosyolog Hans Freyer, Amerikan De -
mokrasisinin endstri cemiyetinin tarih geliimine hatta gelecee k tutan
deerine iaret etmektedir. Alman Tarih ve siyaset felsefecisi Dilthey, onu,
Devrinin tarih aratrclar arasnda iyi bir tahlilci, hem de Aristoteteles ve
Machiavelli'denberi siyaset dnyasnn en byk tahlilcisi olarak
vasflandrmaktadr. Amerikan Demokrasisinin birinci cildi 1835 te, kincisi ise
1840 da yaynlandna gre yazar, nl eserini tamamlad zaman, ancak otuz
yann eiinde bulunuyordu. Bununla beraber eseri, Anglo -Sakson memleketleri
bata olmak zere Fransa ve Almanya'da en ksa zamanda siyaset teorisinin
Montesquieu'dan beri en ilgi ekici (Royer Collard) orijinal bir mahsul olarak
hret ve itibara kavutu.
Hakimlik meslei ile resmi hayata giren Tocqueville, siyas kariyerini
VI
1848 inklbndan sonraki Birinci Cumhuriyetin Dileri Bakan olarak
bitirdi. Eserlerinin esiz deeri karsnda, faal siyas hayatnn etkisi, ok snk
kalmtr. Devlet hizmetinden ekildikten sonra yazmaya balad nklp ve
eski rejim adl eseri tamamlanmadan, Amerika seyahatinda ald bir hastaln
nks etmesile, 1859 da lmtr.
19. uncu yzyln en manal siyas teoricisi olarak deerlendirilen A. de
Tocqueville, zellikle 1914 e kadar sren nc Cumhuriyet devrinde liberal
damgas vurularak z vatan Fransada da ilgi ve sempatiyi kaybetmi, hatta
unutulmutur. Oysaki Tocqueville'i, parlamento liberallerin -den keskin izgilerle
ayran iki nemli nokta vardr :
1 A. de Tocqueville'in hrriyet anlay, dini kkler temeline dayanr. 2
Yazar, demokrasinin geliimindeki arza ve sakatlklardan doacak iki ana
tehlikeye, -ak bir deyimle- ya anari yahut diktatrlk kmazna, yz yirmi yl
nce btn akl ile temas ve iaret etmitir. Bu tehis kudreti, siyas konularda
isabetli hkm ve tahlilleri, hakl olarak yazarmz devrinin bir numaral
sosyoluu devlet felsefecisi tarihisi vasf ve deerine ulatrmtr 1
Prof. Dr. Yavuz ABADAN
BRNC KISIM
Anglo - Amerikanlarn Menei
Amme Ruhu
Balca kaynan, insan kalbini insan doduu yere balyan,
insiyaki, hasb ve tarih edilmeyen bir histen olan bir vatan ak vardr. Bu
tabi ak mazinin hatras, ecdada sayg ve eski detlere ballkla
karmtr. Bu ak hissedenler, memleketlerini baba oca gibi severler.
Orada bulduklar sknet holarna gider. Kazandklar alkanlklara
balanrlar; hatralarn unutmazlar; hatta orada itaat altnda yaamaktan
bile zevk alrlar. Ekseri bu vatan ak, din evkle tahrik edilir ve o zaman
mucizeler yaratr. Kendi de bir nevi din'dir. Asla muhakeme etmez; inanr,
hisseder ve harekete geer. Baz memleketlerde monark, vatann
ahslemi timsali olarak kabul edilir; vatanseverlii tekil eden hislerden
bir ksm olan ynelir; zaferlerinden de kudretinden gurur duyulur. Eski
rejimde, Franszlar, bir ara kendilerini Monarkn kaytsz artsz keyfine
tbi hissetmekten zevk duymular ve gururla dnyann en kudretli kralnn
idaresinde yayoruz diye barmlard. Fakat, btn tabi ihtiraslar gibi
vatan ak da, devaml olmaktan ziyade byk ve geici gayretler dourur.
Buhran anlarnda Devleti kurtardktan sonra, sulh zamannda onu mahva
terkeder. Halkn inanlar salam ve adetleri basit olduu zaman ve
cemiyet, meruluuna kimsenin itiraz etmedii bir dzene dayanda zaman
vatan ak vardr.
Vatana balln belki daha az hararetli ve cmert, fakat daha velt
daha devaml ve rasyonel bir ekli daha vardr. Bu, kltrle doar;
kanunlarn yardm ile gelinir; haklarn kullanlmas ile byr ve nihayet
neticede ahs menfaat ile birleir. Bir insan memleketin refahnn bizzat
kendi refahna tesirini anlar; kanunun kendisini, bu refah hasl etmee
- 53 -
itirake tevik ettiini bilir ve memleketin refahna, evvel
kendisine faydal bir eye, sonra da bizzat kendi eserine gsterdii alkay
gsterir.
Fakat, milletlerin hayatnda eski adetlerin deitii, an'anelerin
ortadan kalkt, inanlarn sarsld, hatralarn itibarnn kalmad ve
bunlara ramen henz kltrn yaylmad ve siyas haklarn mahdut ve
teminatsz kald anlar vakidir. O zaman insanlar vatana pheci ve
itimatsz gzlerle bakarlar. Artk onu, ne l bir amur paras olarak
grdkleri topraklarnda, ne atalarnn kendilerine boyunduruk gibi gelen
detlerinde, ne phe etmee baladklar dinde, ne istihfaf ettikleri kanun
koyucuda bulurlar... Artk vatanlarn tamamen unuturlar; tam ve mitsiz
bir egoizm ile kabuklarna ekilirler. Bu insanlar akln stnln
tanmamalarna ramen, pein hkmlerden kurtulmulardr. Onlarda ne
monarinin insiyak, ne de cumhuriyetin uurlu vatanseverlii vardr; fakat,
sefalet ve kararszlk iinde ikisinin arasnda kalmlardr.
Bu durumda ne yaplabilir? Geriye mi dnmek lazmdr? Fakat
nasl insanlar ilk yalarnn masum zevklerine tekrar dnemezlerse;
milletler de genliklerinin duygularna bir daha dnemezler; kaybolularna
esef edebilirler; fakat onlar tekrar douramazlar. Bu bakmdan ilerlemek ve
milletin gznde ferd menfaatle memleketin menfaatini birletirmekte
acele etmek lzmdr. Zira karlksz bir vatan ak artk br daha
dnmemek zere kap gitmektedir.
Bu neticeye ulamak iin, btn insanlara derhal siyas haklarn
bahsedilmesi icabettiini iddia edecek deilim; fakat, insanlar
memleketlerinin kaderi ile alkalandracak en messir, belki de tek arenin,
onlar memleketin idaresine itirak ettirmek olduunu ileri sryorum.
Zamanmzda vatan duygusu bana siyas haklarn ifasndan ayrlmazm
gibi geliyor; ve bundan sonra Avrupa'da vatandalarn saysnn bu haklarn
genileyip daralmas nisbetinde azalp oalacan zannediyorum.
Sakinlerinin bugn igal ettikleri topraa daha dn geldikleri ve
oraya beraberlerinde ne bir det ne de bir hatra getirdikleri, birbirlerini ilk
defa olarak orada tandklar, tek kelimeyle insiyaki vatan aknn hemen
hemen hi mevcut olmad Birleik Amerika'da herkesin, mahall idarenin,
kantonun ve btn Devletin ilerine kendi ileri imi gibi alka
gstermelerinin sebebi nedir? udur: Orada herkes, kendi sahasnda, Devlet
idaresinde aktif bir rol olmaktadr.
- 54 -
Ekseriyetin stibdad
Hem Devlet idaresi konusunda, bir memleket ekseriyetinin her eyi
yapmaa hakk olmas keyfiyetini zararl ve tehlikeli buluyorum; hem de
btn iktidarlarn meneini ekseriyetin idaresinde gryorum. Acaba
bylece tezada m dyorum?
Sadece u veya bu milletin ekseriyetinin deil, btn insanlarn
yapt veya hi olmazsa kabul ettii bir kanun vardr. Bu kanun adalettir.
u halde, adalet her milletin hakknn hududunu izer.
Bir millet, dnya cemiyetini temsil etme ve bu evrensel cemiyetin
kanunu olan adaleti tatbik etme ile vazifeli bir jri gibidir. Cemiyeti temsil
eden jri, kanunlarn tatbik ettii bu cemiyetten daha fazla kuvvete sahip
olabilir mi?
u halde dil olmayan bir kanuna itaati reddedince, ekseriyetin
hkmetme hakkn inkr etmi olmuyorum! sadece halk hakimiyetini, insan
hakimiyetine balyorum.
Bir milletin, yalnz kendini ilgilendiren konularda, akln ve adaletin
snrlarndan tamamen kamayacan ve bunun iin btn iktidar
kendisini temsil eden ekseriyete vermede korkulacak bir ey olmadn
sylemekten ekinmeyenler vardr. Fakat bunu syleyenler kle ruhlulardr.
Bu bakmdan, kolektif olarak alnrsa, ounluk, aznlk denen dier bir
ahsn fikirlerine ve menfaatlerine zt fikir ve menfaatleri olan bir ahs
deildir de nedir? O halde tam iktidara sahip bir insann hasmlanna kar
iktidarm suiistimal edebilecei kabul edilirse, ayn ey ekseriyet iin niin
kabul edilmesin. nsanlar, birletikleri iin karakter deitirirler m? Daha
kuvvetli olduklar zaman, engellere kar daha sabrl olurlar m?
Ben ahsen buna inanmyorum ve hemcinslerimden birine
verilmesini reddettiim hudutsuz iktidarn, biroklarna birden verilmesine
de taraftar deilim.
Bu hrriyeti muhafaza etmek iin, ayni hkmette, birok
prensibin birbirlerine gerek bir ekilde kar konulabilecek tarzda
mezcedilebileceine inandm manasna gelmez. Karma hkmet denen
ey bana daima hayal mahsul gibi grnd. Gerekte karma hkmet
yoktur, nk her cemiyette, neticede btn dierlerine hkim olan br
hareket prensibi kefetmek mmkndr.
-65 -
Bu tip hkmetlere misal olarak, gsterilen geen asrn
ngiltere'si, sinesinde bir sr demokratik unsur barndrmasna ramen,
esas itibariyle aristokratik bir Devletti. Zira orada, detler ve kanunlar o
ekilde teesss etmiti ki, aristokrasi, neticede daima hkim oluyordu ve
amme ilerini diledii gibi yrtyordu. Hata, asillerin menfaatlerinin
daima halknkilerle att grlerek, neticesinin ne olaca dnlmeden
sadece mcadelenin varlna dikkat edilmesi idi. Bir cemiyet, gerekten,
zt prensiplere dayanan karma bir hkmete sahip olursa, ya bir ihtille
maruz kalr veya anariye der. Bu bakmdan her hangi bir tarafa,
muhakkak dierlerine stn bir sosyal kuvvet yerletirmek lzmdr. Fakat
bu kuvvet, nnde, yryne mni olacak ve mutedillemesi iin zaman
temin edecek hi bir mania bulamazsa hrriyet tehlikeye dm olur.
Mutlak iktidar, bana bizatihi kt ve tehlikeli bir ey gibi grnyor
ve her kim olursa olsun tek bir kiinin mutlak iktidar icraya gcnn
yetemiyeceini sanyorum. Tam iktidar sadece, adaleti ve hikmeti
kudretine eit olan Allah tehlikesizce icra edebilir. u halde yer yznde, ne
kadar ayan hrmet veya mukaddes haklara sahip olursa olsun, kontrolsz
braklabilecek ve hudutsuz hakim olacak bir iktidar yoktur, ister adna halk
densin, ister kral densin veya aristokrasi ya da demokrasi densin, herhangi
bir kuvvete hudutsuz bir iktidar verildiini grnce veya bu iktidarn bir
monaride veya bir cumhuriyette icra edildiine ahit olunca: ite,
istibdadn tohumlar oradadr diyorum ve baka kanunlar idaresinde yaama
yollan anyorum.
Birleik Amerika'daki ekliyle demokratik hkmete byk itirazn
Avrupa'da biroklannn iddia ettikleri gibi, zaafndan deil; bilkis kar
konulmaz gcnden douyor. Amerika'da beni en ok dndren ey,
oradaki hudutsuz hrriyet deil, istibdada kar garantilerin
kifayetsizliinden douyor.
Amerika'da bir fert veya bir parti bir adaletsizlie duar kalrsa,
kime bavurmaldr. Halk efknna m ? Ekseriyeti o tekil eder. Ter
organa m? Ekseriyeti o temsil eder ve ona kr krne itaat eder. cra
organna m? o da ekseriyet tarafndan tayin edilmitir, ve onun muti bir
letidir. Emniyet kuvvetlerine mi Emniyet kuvvetleri silhlanm
ekseriyetten baka bir ey deildir. Jriye mi? Bu, karar verme hakk ile
mcehhez ekseriyettir. Baz Devletlerde bizzat hkimler bile ekseriyet
tarafndan seilmilerdir. u halde ne kadar haksz ve mantksz bir
muameleye maruz kalrsanz kalnz, boyun emelisiniz.
- 66 -
iin veya muhafaza etmek iin bir millet her an byk skntlara
katlanr. Fakat bunlarn kendisine neye mal olduunu bilmesi de lzmdr.
Bir insann hayatn kurtarmak iin kolunun kesilmesini anlarm.
Fakat artk onun sanki sakat deilmi gibi gayet becerikli gsterilmemesi
lzmdr.
Amerika'da Madd Refaha Dknlk
Madd refah dknl, Amerikallarn tek iptils deildir, fakat
umum bir iptildr. Ayni ekilde olmasa bile herkes onu hisseder.
Amerikada vcudun en kk ihtiyalarm ve hayatn btn rahatlklarm
temin etmek btn zihinleri igal eden bir meseledir.
Buna benzer bir durum, Fransa'da gitgide daha belirli bir hal
almaktadr. Her iki memlekette de bu gibi benzer neticeleri douran ve
konuma girdikleri iin belirtmem icap eden birok sebep vardr.
Zenginlikler, miras yoluyla, ayni ailelerde toplandklar zaman,
madd refah dkn bir sr insan ortaya kar, nsan kalbini en ok
balyan ey kymetli bir nesneye sahip olmak deil, buna sahip olmann
ksmen tatmin edilmi arzusu ve devaml bir ekilde onu kaybetme
korkusudur.
Aristokratik cemiyetlerde zenginler, asla kendilerinkinden farkl bir
durum bilmedikleri iin, durumlarm deitirmekten korkmazlar. Baka bir
duruma kolaylkla tahamml edemezler. Madd refah asla hayatlarnn
gayesi deildir. Sadece bir yaama tarzdr. Onu aa yukar olaan telkki
ederler ve dnmeksizin zevkini karrlar.
Btn insanlann refah iin hissettikleri insiyaki ve tabi arzu
kolayca ve zahmetsizce tatmin edilince, ruhlan baka alemlere koar ve
kendini srkleyici, heyecanlandnc daha byk ve daha g teebbslere
giriir. Aristokratik bir memleketin mensuplan bir sr zenginliin
ortasnda olduklar halde, ekseri bu zenginliklere kar istihfafla bakarlar ve
nihayet bunlardan mahrum olmalan lzm gelince kendilerinde fevkalde
kuvvetler bulurlar. Aristokrasileri ortadan kaldran veya altst eden
ihtilller, lkse alm kimselerin ne kadar kolaylkla zarurden bile
vazgeebileceklerini gstermitir. Oysa madd refaha almalan sayesinde
ulaanlar, onu kaybettikten sonra artk g yaarlar.
Eer st tabakalardan aa snflara doru inilirse; farkl sebeplerin
benzer neticeler dourduklan grlr.
-93 -
Aristokrasinin cemiyete hkim olduu ve onu hareketsiz
kld memleketlerde, zenginler nasl sefahate almlarsa, halk da
fakirlie almtr. Zenginler madd refah, onu hi bir zahmete
katlanmakszn elde ettikleri iin; fakirler de elde etmei hi mit
etmedikleri ve onu arzu etmek iin kfi derecede tanmadklar iin hi
dnmezler.
Bu tip cemiyetler fakirin muhayyilesi br dnyaya ynelmitir.
Gerek hayatn straplar kendisini sktrr, fakat onlardan kurtulmasn
bilir ve baka yerlerde tatmin arar.
Aksine imtiyazlar ortadan kalkt ve sosyal tabakalar birbirine
kart zaman, byk zenginlikler paralanp, kltr ve hrriyet yaylnca,
fakiri refaha kavuturma arzusu, zengini de refah kaybetme korkusu sarar.
Bir sr zengin ortaya kar. Bunlar refah, lezzetine varacak derecede
tatmlardr; fakat artk yetinecek derecede tatmamlardr. Refah glkle
elde ederler ve byk bir itiyakla kendilerini ona verirler. u halde
durmadan bu derece kymetli ve muhafazas g nimetleri elde etmee veya
elde tutmaa alrlar.
Mtevaz meneli ve vasat derecede zengin insanlara has, tabi bir
iptil aryorum ve refah dknlnden daha uygun bir tane aklma
gelmiyor. Madd refah iptils esas itibariyle bir orta snf iptilsdr. Bu
snfla beraber byr ve yaylr. Onunla beraber hkim bir duruma gelir.
Cemiyetin st tabakalarna oradan geer ve halka da oradan iner.
Amerika'da zenginlere mit ve arzuyla bakamayacak ve
muhayyilesi kaderinin kendisine srarla reddettii nimetlerle tutuamayacak
derecede fakir hi bir vatandaa rastlamadm.
Dier taraftan Amerikal zenginlerin hibirinde, aristokrasilerdeki
zenginliklerde bazen grlen madd refaha kar byk istihfaf asla ma
hede etmedim. Bu zenginlerin ekserisi eskiden fakir idiler, ihtiyacn acsn
ektiler ve uzun mddet kr talihe kar savatlar. Zafere ulaldktan
sonra, mcadele esnasndaki ihtiraslar devam etti. Krk yldr peinde
kotuklar refah, kendilerini sarho etti.
Amerika'da da baka yerlerde olduu gibi byk zenginliklerini
hibir gayret sarf etmeksizin kazananlar vardr. Fakat bunlar bile madd
refaha daha az bal deildirler. Refah ak, Amerika'da mill karakterli ve
hakim bir aktr. Byk beer ihtiras dalgas bundan kaynak alr ve
beraberinde her eyi srkler.
- 94 -