Sa Likod ng Maningning na Pangarap:

Inilathala ng:
Isang Dokumentasyon sa 9 na Kaso ng mga OFWs
Kaagapay OFW Resource and Service Center, Inc.
na Natulongan ng Kaagapay

Lay-out:
Renier John V. Gahum

Kaagapay OFW Resource and Service Center, Inc. ay isang non-

government organization na sumusulong sa karapatan at kapakanan
ng mga OFWs at kanilang pamilya sa Mindanao.

Postal address: 349 Ante Compound, Sinsuat Avenue, Rosary Kaagapay OFW Resource and Service Center, Inc.
Heights IV, Cotabato City 9600, Mindanao, Mula sa Tulong Pinansyal ng :
PHILIPPINES Comit Catholique contre la Faim et pour l Dveloppement (CCFD)
Telephone: (063) (064) 421 5024 Womens World Day of Prayer (WWDP)
Email: kaagapaycotabato98@gmail.com
Website: www.kaagapaycotabato.org
Oktobre 2016

All Rights Reserved

 talaan ng nilalaman Talaan ng mga Termino

Agent/Ahente/Rekruter tao na siyang nagre-rekrut at tumutulong na

Talaan ng mga Termino 5 mapadali ang pag-proseso sa iilan, kung hindi man lahat, na
Paunang Salita 9 mga dokumentong kailangan para makapag-abroad ang isang
Pilipino. Sa kadalasang pagkakataon, siya din ang nagbabayad sa
Kaso # 1 13 lahat ng mga gastusin na may kaugnayan sa pagkuha ng mga
Ilegal na Pagwakas sa Trabaho, Pagtakas at
kinakailangang dokumento.
Pagkuha sa Dokumentong Panlakbay

Kaso # 2 18 DSWD Department of Social Welfare and Development; ay ang

Pagmamalupit at Hindi Sinasahuran ng sangay ng pamahalaan na responsable para protektahan ang
karapatan sa kapakanang panlipunan at pagsulong ng panlipunang
Kaso # 3 24 kaunlaran; ang Municipal Social Welfare Office (MSWO) ay ang
Labis na Pagtatrabaho at Hindi Sapat na katumbas nito sa mga bayan/munisipyo.
Kaso # 4 28
Labis na Pagtatrabaho
Employment agency sa lokal employment agency sa Pilipinas na
katuwang ng principal employment agency. Ito ay nagsisilbing
Kaso # 5 32 kinatawan ng amo kung saan naninilbihan ang isang OFW.
Inakusahan ng Pagnanakaw at Hindi Sapat na Sahod Responsable ito sa pagtutustos ng trabaho sa bansang kinalalagyan
ng katuwang na principal employment agency.
Kaso # 6 35
Problemang Mintal: Ang Kaso ni Julie Employer/Amo tao na pinagtatrabahuan ng isang OFW.

Excessive extraction of fees/Sobrang pagkolekta ng bayarin ang

Kaso # 7 39 pangongolekta ng pera na sobra sa itinalaga ng batas. Ito ay
Problemang Mintal: Ang Kaso ni Maria
kadalasang ginagawa ng mga agent/rekruter.

Kaso # 8 43 Labor arbiter ay ang taong itinalaga na may responsibilidad na ayusin

Pagkumpiska sa Dokumentong Panlakbay ang mga argumento at reklamo sa pagitan ng manggagawa at ng
Kaso # 9 46 amo.
Hindi Alam ang Kalagayan

4 5
LGUs Local Government Units; ang mga lokal na pamahalaan ng Pilipinas; POEA Philippine Overseas Employment Administration; ay isang
itoy maaaring sa probinsiya, lunsod, bayan o sa barangay. ahensya na nakakabit sa Department of Labor and Employment
(DOLE) na tinutuonan ang paglikha at pagpreserba ng mga
Money claim ay ang kasong isinasampa ng OFW sa National Labor desenteng trabaho para sa mga migranteng manggagawa,
Relations Commission (NLRC) laban sa local employment sumusulong sa kanilang proteksyon at tumataguyod sa kanilang
agency para makuha ang pera na katumbas ng sahod na dapat maayos na pagbalik sa Pilipinas.
niyang matanggap base na rin sa nakalagay sa kanyang pinirmahang
kontrata. Maaari ding ang kasong ito ay isinampa dahil sa natitirang POEA Information Sheet ay isang dokumento na makukuha mula
bahagi ng kontrata ng OFW na hindi natapos sa hindi makatarungang sa Philippine Overseas Employment Administration (POEA) na
dahilan. nagdedetalye sa mga pangunahing impormasyon ng isang OFW
katulad ng kanyang pangalan, employment agency/employer,
NLRC National Labor Relations Commission; ay parang-panghukuman bansang pinagtatrabahuan, uri ng trabaho at iba pa.
na ahensya na nakakabit sa Department of Labor and Employment
(DOLE), na may mandato na husayin ang mga problema sa pagitan POLO Philippine Overseas Labor Office; ay sangay na ahensya ng
ng manggagawa at pangasiwaan nito sa lokal man na mga Department of Labor and Employment (DOLE) na nangangasiwa
manggagawa o mga migranteng manggagawa sa pamamagitan ng at nagpapatupad sa mga patakaran at programa na naaayon sa mga
sapilitang paghatol at mga alternatibong pamamaraan para OFWs.
maresolba ang problema.
Principal/Foreign employment agency ay ang employment agency na
OFWs overseas Filipino workers; ay mga Pilipino na nagtatrabaho sa ibang katuwang ng local employment agency sa bansang pinagtatrabahuan
bansa na inaasahang babalik sa Pilipinas sa panahon na tapos na ang ng OFW na siyang responsable sa pagpapalabas ng mga OFWs at
kanilang kontrata o hindi kayay mag-retiro na. ang pagsiguro na mayroong kaukulang manggagawa para sa mga
trabahong kinakailangan.
Overworked/Labis na pagtatrabaho ang kondisyon kung saan ang
OFW ay nagtatrabaho ng higit walong (8) oras sa isang araw taliwas Runaway/Pagtakas ay isang kaso kung saan ang OFW ay tumakas mula sa
sa nakasaad sa kanyang kontrata. kanyang amo

OWWA Overseas Workers Welfare Administration; ay isang ahensya na Underpaid/Hindi sinasahuran ng sapat isang kaso kung saan ang OFW ay
nakakabit sa Department of Labor and Employment (DOLE) na may binibigyan ng sahod na mas mababa kaysa sa nakasaad sa
tungkulin na protektahan at isulong ang kapakanan at kabutihan ng kanyang kontrata.
mga OFWs at kanilang pamilya.

6 7
Walang Alam sa Kinaroroonan/Lost Contact ay isang kaso/pangyayari Paunang Salita
kung saan ang pamilya ng OFW ay hindi alam ang kalagayan o
kinaroroonan ng kanilang kapamilyang OFW sa ibang bansa
dahil nawalan sila ng komunikasyon dito.
Welfare Officer ay ang tao na responsable at awtorisado na magbigay
ng serbisyo sa mga nagkaproblemang OFWs sa bansang
pinagtatrabahuan.
8 9
Ang dokumentong ito ay ang pagtitipon ng siyam (9) na
makahulugang kaso ng mga overseas Filipino workers o OFWs na natulongan
ng Kaagapay sa taong 2015. Ang mga ito ay napili mula 2011 hanggang 2015
ng Kaagapay dahil ito ay nagmarka ng mga magagandang gawi at aral na
maaaring pagninilayan ng Kaagapay at mga kasama nito.
Ito ay inilathala sa pag-asang makapagbigay ito ng impormasyon
sa mga OFWs at kanilang pamilya na nakaranas ng kaparehong sitwasyon
o di kayay magsilbing mahalagang impormasyon para sa iba sa pagbuo
ng kanilang personal na mekanismo na magprotekta sa kanilang karapatan
kung sakaling sila ay may planong mangibang bansa. Umaasa din ito na
makaambag sa pagsasapubliko sa mga pag-abuso sa karapatan ng mga
migranteng manggagawang Pilipino, lalong-lalo na ang mga kababaihan,
at maging sa walang tigil na adbokasiya para sa karapatan at kapakanan ng
mga migranteng manggagawa at kanilang kapamilya sa Pilipinas at sa buong
mundo.
Ang bawat kuwento o kaso ay may limitasyon sa pagsalarawan
sa personal na buhay ng mga OFWs bago pa man sila nag-abroad at itoy
nakatuon lamang sa mga proseso at karanasang pinagdaanan nila sa mga
panahong idinulog ang kaso sa Kaagapay. Kung kayat, ang lahat ng nakasulat
sa dokumentong ito ay nakabase lamang sa mga impormasyon na naibahagi
sa Kaagapay.
Mayroong tatlong (3) kaso ng money claim na kung saan ang mga
napabilang na mga OFWs ay hinihingi ang kulang sa kanilang sahod dahil
sila ay hindi nasahuran o kung nasahuran man ay hindi sapat ang kanilang
natanggap o di kayay dahil hindi natapos ang kanilang kontrata. Tumulong
ang Kaagapay sa paghabla sa kaso laban sa kanilang employment agency
sa lokal. Ang mga kasong ito ay matagumpay na natapos dahil ang bawat
partidong sangkot ay nag-areglo o di kayay naipatupad ang desisyon ng
korte nang pinanigan nito ang OFW. Sa kabilang banda, ang mga kasong
ito ay may kasamang iba pang mukha ng pang-aabuso gaya ng sobrang
pagtatrabaho, pang-aapi at pagparatang ng pagnanakaw.
Ang isa pang kaso na naidokumento dito ay ang ilegal na pagtapos
ng kontrata sa trabaho at pagtakas mula sa amo. Ang OFW ay pinatigil sa
trabaho dahil nalaman ng kanyang unang amo na siya ay hindi Muslim
salungat sa inaasahan nito samantalang pinaalis naman siya ng kanyang
pangalawang amo dahil sa pagseselos. Ito ang nag-udyok sa kanya na
tumakas mula sa kanyang pangatlong amo dahil sa takot na baka paalisin na
naman siya sa kahit anong oras. Nang siyay nakauwi na, kinuha ng kanyang
agent ang kanyang pasaporte dahil hindi siya nakabayad sa napagkasunduang
bayarin. Subalit hindi naging interesado ang OFW na magdemanda laban sa
agent sa halip ay determinado itong maghanap ng paraan upang makakuha
ng pasaporte dahil siya ay may planong maghanap ulit ng trabaho sa ibang
bansa sa kabila ng kanyang karanasan.
Ang kaso tungkol sa sobrang pagkolekta ng bayarin bilang kapalit ng
dokumentong panlakbay ay kasali din sa pahayagang ito. Ang OFW na nag-
apply sa pamamagitan ng isang employment agency sa tulong na rin ng isang
agent ay hindi nakapasa sa kanyang medical examination. Dahil dito, hindi
ibinigay ng kanyang agent ang kanyang pasaporte at wala siyang kaalam-alam
na ibinigay na pala ito sa agency. Matapos nang siyay pumasa sa kanyang
pangalawang medical examination para sa isa pang employment agency,
nagpaabot siya sa kanyang agent na kukunin na ang kanyang pasaporte.
Sa kasamaang palad, hiningian siya ng malaking halaga bilang kapalit sa
kanyang pasaporte. Sa pamamagitan ng tulong ng Kaagapay, nakabayad lang
siya ng wastong halaga katumbas ng halaga ng pagproseso sa pasaporte at
kinalaunay naghintay na lang ng kanyang byahe palabas ng bansa.
10
Isang pamilya naman ng OFW ang dumulog sa Kaagapay at humingi
ng tulong upang mahanap ang kanilang kapamilya sa Syria dahil matagal-
tagal na rin na naputol ang kanilang ugnayan dito. Nagkaroon ng ugnayan
ang Kaagapay sa OFW sa tulong na rin ng konsulado ng Pilipinas na siyang
walang sawang nagtatanong sa kalagayan ng OFW at sa kanyang planong
pag-uwi sa Pilipinas. Pabago-bago ang kanyang plano sa pag-uwi sa Pilipinas
at kinalaunay nagdesisyon na mananatili muna siya sa Syria para sa kanyang
trabaho.
Panghuli, ang taong 2015 ay nagdala ng mga hamon sa gawain
ng Kaagapay ng nakapag-abot ito ng tulong sa mga OFWs na nagkaroon
ng problema sa pag-iisip. Tinulongan ng Kaagapay ang dalawang (2) kaso
para sa libreng mental na pagsusuri. Ang kanilang problema sa pag-iisip ay
pinaniwalaan na dala ng kanilang hindi malamang paghihirap at pagkabahala
dahil sa hindi makataong kondisyon sa pagtatrabaho sa ibang bansa.
Nakapagtatakang hininto ng pamahalaang Pilipinas ang suporta nito para sa
mga may problema sa pag-iisip kayat tumulong ang Kaagapay na makakuha
sila ng serbisyong pangkalusugan sa local na mga medical at mental na
institusyon.
Sa pangkabuoan, ang mga kasong ito ay nalapatan ng tugon base
sa pagsisikap at kakayanan ng Kaagapay at ng case worker nito sa kabila ng
kawalan ng mga pagsasanay o kakayahang medikal para tugonan ang mga
nasabing kaso.
Bilang panghuli, ang pamagat na Sa Likod ng Maningning na
Pangarap ay isang hakbang upang mabigyang linaw at mukha ang mga
buhay at pangarap ng halos kalahating porsyente ng lakas paggawa ng
Pilipinas kasama na ng kanilang pamilya at mga mahal sa buhay. Ang kanilang
pag-asa na makaahon mula sa hindi makataong kondisyon na dulot ng
kahirapan ay ang siyang nagbigay lakas sa kanila na tiisin ang kahit na ano
para lang makamit ang kanilang pangarap na mamuhay ng simple at may
11
dignidad.
Kahit na ang ganap na realidad sa naranasang magkakaibang
antas at mukha ng pagsasamantala na ginawa ng kanilang amo ay hindi
makakahadlang sa pag-abot ng kanilang mga pangarap. Ang dalamhati,
pag-aalala at paghihirap na kanilang naranasan sa pagtatrabaho sa isang
dayuhang amo sa dayuhang bansa ay hindi halos maisalarawan subalit ang
pagsasamantala at diskriminasyon sa mga OFWs at kanilang pamilya na
nararanasan mula mismo sa kanilang kababayan sa loob ng kanilang sariling
bansa ay hindi katanggap-tanggap.
Ang pangkabuoang kapabayaan na nararanasan ng mga OFWs
at kanilang pamilya mula sa pamahalaan, lalo na tungkol sa atensyon at
programa para tugonan ang kanilang traumatic na karanasan sa loob at
labas ng bansa, ay mas lalong nakakadagdag ng sakit at bigat sa kanilang
nakakaligalig na kondisyon.
Subalit ayon nga sa nasabi na, ang kanilang pag-asa na mabuhay ng
may dignidad ang siyang nagbigay sa kanila ng dahilan para tiisin ang lahat ng
pag-aalala at paghihirap na kanilang naranasan sa kanilang sariling bansa at
maging sa iba pang bansa.
Ang isang tanong na hindi maiwasang mapag-usapan ay kung kailan
sila makakaranas ng isang tunay na maningning na buhay sa ibayo ng kanilang
mga pangarap?
12
Kaso #1
Ilegal na Pagwakas sa Trabaho, Pagtakas at Pagkuha sa
Dokumentong Panlakbay
Si Emmy, hindi niya tunay na pangalan, ay 34 na taong gulang na
Teduray mula sa Upi, Maguindanao na kasalukuyang naninirahan sa Cotabato
1
City kasama ang kanyang asawa at anim na anak. Dalawa (2) sa kanilang anim
na anak ay nag-aaral sa sekondarya, tatlo (3) sa mababang paaralan at ang
bunso ay dalawang (2) taong gulang lamang. Paminsan-minsan, ang kanyang
asawa ay nagda-drayb ng pampasaherong jeep o sa madaling sabi ay walang
trabaho. Ang pagkaroon ng anim na anak ay mahirap para sa kanila lalo nat
sila ay nag-aaral na. Para makatulong sa gastusin, siya ay naninilbihan bilang
kasambahay sa syudad subalit hindi pa rin ito naging sapat para tugonan ang
kanilang pangangailangan sa pang-araw-araw. Kayat siyay nagdesisyong
magtrabaho sa ibang bansa upang matustusan ang pag-aaral ng kanyang anak
hanggang sila ay makapagtapos ng kolehiyo.
Sa mga huling buwan ng 2014, may agent na tumulong sa pag-proseso
sa lahat ng kanyang dokumento kasali na ang kanyang pasaporte. Ang kanyang
pagkain at pamasahe ay sinagot din ng agent sa mga panahon na pino-proseso
ang kanyang dokumento. Bago pa siya umalis papuntang Maynila, siya ay
pumirma ng kasunduan sa kanyang agent na nagsasabing siya ay magbabayad
sa lahat ng nagastos sa pag-proseso ng mga dokumento sa pamamagitan ng
pagkaltas sa kanyang dalawang (2) buwang sahod.
1 Isang Grupo ng mga Katutubo
13
 Bago pa man siya umalis patungong ibang bansa, siya ay
pansamantalang nakatira sa Tondo, Maynila kasama ang iba pang aplikante
kung saan sila ay nagluluto, namamalengke at gumagawa ng iba pang
gawaing bahay. Dito siya namalagi sa loob ng isang buwan bago pa man ang
kanyang byahe papuntang Riyadh, Saudi Arabia noong Disyembre 24, 2014.
Sa kanyang pagdating sa Riyadh King Khalid International Airport, naghintay
siya ng mahabang oras bago pa man dumating ang kanyang amo upang siya ay
sunduin. Isang puno ng pagkabahala na karanasan ang nag-umpisa sa kanyang
unang araw sa isang hindi pamilyar na lugar at naghihintay sa hindi pa kilalang
tao para siya ay sunduin.
Masaya si Emmy dahil maayos ang trato ng kanyang mga amo sa
kanya at dahil na rin sila ay nakakapagsalita ng Ingles. Ito ay malaking tulong
para sa kanya bilang first timer na nagtatrabaho sa ibang bansa. Si Emmy ay
masaya sa loob ng unang dalawang linggo ng kanyang paninilbihan hanggang
sa natuklasan ng kanyang among babae ang pagkakaiba ng kanyang relihiyon
na nakalagay sa kanyang dokumento nang hindi sinasadyang nabasa nito.
Mayroon siyang baptismal certificate bilang Katoliko subalit inaasahan ng
kanyang amo na Islam ang kanyang relihiyon. Kinompronta siya ng kanyang
amo at inamin naman niyang siya ay Katoliko at sinabing ang kanyang agent
ang nagproseso sa lahat ng kanyang dokumento. Nagalit ang kanyang amo
kahit pa man siya ay humihingi ng tawad dito. Pinakiusapan niya itong payagan
siyang tapusin ang kanyang dalawang taong paninilbihan para sa kanyang mga
anak subalit hindi ito pumayag. Siya ay ibinalik sa principal employment agency
at binigyan siya ng 750 riyals bilang sahod sa kanyang dalawang linggong
paninilbihan.
Matapos nitoy hinanapan ng bagong amo si Emmy ng kanyang agency.
Hindi naging madali para kay Emmy ang kanyang paninilbihan sa pangalawang
amo niya dahil sa bilang ng bata na kanyang inaaruga. Ang kanyang among
lalaki ang palaging lumalapit sa kanya sa tuwing ito ay may kailangang ipagawa
dahil ito ay mas nakakapagsalita ng Ingles kumpara sa babae niyang amo.
14
Subalit hindi niya alam na ito pala ang dahilan ng pagseselos ng kanyang
among babae sa kanya.
Hindi lubos matanggap ni Emmy na sa pangalawang pagkakataon,
siya ay nawalan ng trabaho dahil lamang sa hindi makabulohang mga dahilan.
Kinausap niya ang kanyang among lalaki at nagmakaawa subalit sinabihan
lang siya na ang desisyon ng babaeng amo ang masusunod. Binigyan siya ng
1,500 riyals bago siya pinaalis ng mga ito.
Paulit-ulit at nagpatuloy ang ganitong kondisyon nang siya ay ibinalik
na naman sa kanyang employment agency na naghanap ulit ng amo na
nangangailangan ng kanyang serbisyo. Nagkaroon siya ng pangatlong amo
ngunit dalawang araw lang siyang nagtrabaho dito dahil sa kanyang takot na
baka ay paalisin na naman siya ng mga ito. Sa pagkakataong ito, tanging ang
pag-alis niya ang kanyang nakitang paraan. Dumiretso siya sa embahada ng
Pilipinas kung saan siya naghintay ng ilang araw para maipauwi noong ika-8
ng Marso 2015. Batid naman ng kanyang agent ang nangyari sa kanya subalit
kinumpiska pa rin nito ang kanyang pasaporte nang siya ay dumating sa Awang
Airport dahil hindi siya tumupad sa kanilang napagkasunduan. Ito ay sa kabila
ng kanyang karanasan na hindi naman niya kontrolado at kasalanan.
Makalipas ang isang taon, noong ika-9 ng Marso 2016, pumunta siya
sa opisina ng Kaagapay matapos na siya ay masabihan ng kanyang kakilala
na kabahagi ng network organization ng Kaagapay. Humingi siya ng tulong at
payo tungkol sa kanyang sitwasyon. Sa pagkakataong ito, determinado siyang
magkaroon ng pangalawang pagkakataon na magtrabaho sa ibang bansa
para sa kanyang mga anak subalit ito ay hindi mangyayari kung ang kanyang
pasaporte ay nasa kanyang agent na sa pagkakaalam niya ay nagtatrabaho na
sa ibang bansa. Kung kayat wala na siyang pagkakataon pa na mabawi ito.
Sa kanyang sitwasyon, maaaring magsampa ng kaso si Emmy sa
kanyang agent subalit tumanggi siyang gawin ito. Mas pinili niyang bigyan ng
15
panahon ang paghahanap ng trabaho sa ibang bansa at asikasuhin ang mga kasunduan na nag-aangat sa karapatan ng bawat tao at maging ng
kailangang dokumento lalo nat wala na siyang pasaporte. manggagawa. Kung sino man ang nakagawa ng hindi makatarungang gawain
na ito, opisyal man ng pamahalaan o pribadong mamamayan, ay dapat na
Bilang paunang tugon sa kanyang kaso, kinuha ang payo ng Public managot. Subalit, nakadepende pa rin ang lahat sa batas na sinusunod ng
Attorneys Office (PAO) sa Cotabato. Maaaring mag-file ng affidavit of loss isang bansa dahil ang United Nations na siyang nagtakda sa pandaigdigang
si Emmy para makakuha ng panibagong pasaporte. Kailangan niya munang kasunduan na ito ay walang kapangyarihan na magpatupad at magsampa ng
kumpletohin ang mga kailangang dokumento upang makapag-file ng affidavit kaso laban sa mga bansang hindi tumutupad dito.
of loss.
Si Emmy ay isa lamang sa mga OFWs na hindi na maghahabol pa sa
Sa kasalukuyan, mino-monitor ng Kaagapay ang pag-proseso ng mga taong nakagawa ng kasalanan sa kanya dahil mas prioridad niya ang
kanyang mga dokumento maging ang kanyang pag-apply ng panibagong pagseguro sa magiging kinabukasan ng kanyang pamilya. Hindi naman ito
trabaho sa employment agency. pangkaraniwan na kaso subalit ang ganitong uri ng kawalan ng pag-asa ay
kahanga-hanga.
Pagtalakay sa Kaso
Ang pagkaroon ng ganitong sitwasyon tulad ng kay Emmy at ng iba

pang OFWs na mas gustohin na lamang na hayaan ang hindi makatarungan
Ayon sa napagkasundoan nila ng kanyang agent, si Emmy ay pumayag
at pananamantala ng kanilang agent at maging ang pagwasto dito o di
na magbayad dito sa lahat ng gastos nito sa pamamagitan ng pagkuha sa
kayay ang pagkamit ng katarungan, ay patuloy na isang mahirap na laban
kanyang dalawang buwang sahod. Ang kabuuang halaga na pinahihintulotan
para sa Kaagapay at taga suporta nito. At kami ay nakasisiguro na sa mga
ng batas sa pagbawas sa sweldo ng OFW ay katumbas ng isang buwan na
susunod pang pagkakataon ay kailangan naming harapin ang ganitong uri na
sahod nito. Kahit na hindi ito nangyari dahil sa hindi maayos na sitwasyon
sitwasyon.
na naranasan ni Emmy at sa hindi inaasahang pag-uwi niya, hindi ito dapat
naging sapat na dahilan upang kumpiskahin ang mga dokumento ni Emmy.
Subalit ang katotohanan dito na mahalagang tingnan ay ang hindi natupad
na tungkulin ng kanyang agent. Ito ay ang pagsiguro na magkaroon siya ng
maayos na trabaho sa ibang bansa kahit man lang sa panahon ng kanyang
kontrata. Makakabayad sana si Emmy kung naging maayos ang kanyang
trabaho sa loob ng dalawang taon.

Ang relihiyon, paniniwala at ang mga gawain na may kaugnayan

dito ay hindi dapat gawing dahilan upang paalisin sa trabaho ang isang
manggagawa tulad ni Emmy. Ito ay naidetalye sa ibat-ibang pandaigdigang
16 17
 Kaso # 2
Pagmamalupit at Hindi Sinasahuran ng Sapat
Si Noreen ay tubong Upi, Maguindanao. Siya ay 30 taong gulang at
nakapagtrabaho bilang kasambahay sa Saudi Arabia. Noong 2009, nakapag-
desisyon siyang maghanap ng trabaho sa ibang bansa kung kayat inasikaso
niya ang lahat na mga dokumentong kailangan kabilang na ang kanyang
pasaporte. Sa panahong ito, pumayag siya sa kasunduan nila ng kanyang
agent na babayaran ang lahat ng ginastos sa kanya sa pamamagitan ng
pagkuha sa kanyang apat (4) na buwang sahod.
Noong ika-11 ng Enero 2010, pumunta ng Maynila si Noreen at
ipinasa siya sa isa na namang agent na nakipagsundo naman sa kanyang
bayaran niya ng dalawang buwang sahod niya. Pagkatapos ng lampas isang
buwan na paghihintay, noong Pebrero 26, 2010, umalis si Noreen patungong
Saudi Arabia. Naalala niya pa na ang kabutihan ng kanyang amo ay hanggang
sa unang 23 araw lang ng kanyang paninilbihan.
Marso 24, 2010 ng sinimulan siyang saktan ng kanyang among
babae. Hinayaan niya lang ito sa pag-asang ito ay magbabago ngunit ang
pag-asang ito ay naglaho ng mas lumala pa ang pakikitungo ng kanyang amo
sa kanya. Liban sa pananakit, hindi din siya pinahihintulotan na magkaroon
ng komunikasyon sa kanyang ahensya. Matapos ang 7 buwan na pagtitiis
sa pananakit, pinayagan siyang makatawag sa kahit na sino sa Maynila.
18
Tinawagan niya ang kanyang agent na si Marie at idinetalye niya dito ang
kanyang sitwasyon maging ang pagmamaltrato ng kanyang among babae.
Humingi din siya ng tulong dito na mailipat siya sa ibang amo. Nangako si
Marie na tutulongan siya kung ipapadala niya dito ang kanyang 3 buwang
sahod. Nagpadala nga si Noreen kay Marie subalit wala na siyang narinig
dito pagkatapos. Nawalang bigla si Marie na parang hangin at walang awang
kinuha ang pinaghirapang pera ni Noreen na hindi naman nagbigay ng kahit
na anong tulong upang makawala si Noreen sa desperadong kalagayan niya.
Patuloy ang pagmamaltrato kay Noreen kahit na pinapayagan
siyang maka-kontak sa kanyang ahensya. At sa pangalawang pagkakataon,
pinayagan siya ng kanyang amo na maka-kontak ulit sa kanyang ahensya.
Sa pagkakataong ito ay nakausap niya si Hassan (hindi totoong pangalan) at
sinabi niya dito ang kanyang suliranin subalit pinayuhan siya nito na tiisin na
lamang ang kanyang kalagayan hanggang matapos ang kanyang kontrata.
Nang sinabi niyang hindi na niya kayang maghintay ng ganoon katagal,
nangako naman si Hassan na ililipat siya sa ibang amo subalit kailangan
niyang maghintay ng isang buwan bago pa man ito mangyari. Walang
magawa si Noreen kundi ang maghintay ng isang buwan. Subalit lumipas ang
isang buwan ng kanyang paghihintay at wala din siyang balita na natanggap
mula kay Hassan at hindi na din niya ito ma-kontak. Samantala, ang kanyang
kalbaryo ay nagpatuloy na lumala.
Nawalan na ng pag-asa si Noreen lalo nat hindi na siya pinayagang
tumawag kahit na sa kanyang pamilya. Mayroon ding pagkakataon na hindi
siya halos binibigyan ng pagkain ng kanyang amo sa loob ng 2 buwan. Hindi
din siya sinasahuran ng sapat sa loob ng 10 buwan. Siya ay nangayayat at
hindi makatulog, maging ang kanyang katawan ay puno ng pamamaga at
pasa at palaging sumasakit. Dahil hindi na niya ito nakayanan, kinausap niya
ang kanyang among lalaki para magmakaawa. Nagmakaawa siya dito na
siyay payagang makauwi subalit nakisuyo naman itong mamalagi muna siya
hanggang sa matapos ang kanyang kontrata. Tanging ang kanyang pangarap
19
na matulongan ang kanyang pamilya at maiahon ito mula sa kahirapan
at gutom ang siyang nakatulong sa kanya para makaligtas mula sa hindi
makataong pakikitungo mula sa mga taong nagsasalaysay sa kanilang dasal
na silay naniniwala sa Diyos subalit itoy hindi naman makikita sa kanilang
gawain sa ibang tao. Mabuti na lang at mabilis ang takbo ng panahon
hanggang sa boluntaryong nagdesisyon ang kanyang mga amo na siyay
pauwiin na sa Pilipinas matapos na siyay manilbihan sa kanila ng isang taon
at apat na buwan.
Hulyo 1, 2011, masayang-masaya si Noreen nang inihatid siya ng
kanyang amo sa airport kahit na hindi pa siya binayaran sa kulang na sahod
sa 10 buwan. Hindi naging posible sa kanya ang pagdulog ng kanyang kaso
sa Philippine Embassy. Sa kanyang pagdating sa Manila airport, tinawagan
niya ang kanyang panganay na kapatid at pinakiusapang sunduin siya nito
sa airport. Ang kanyang kapatid din ang nagbigay sa kanya ng pera na
kinakailangan niya para makabili ng tiket sa eroplano pabalik ng Cotabato City
at iba pa niyang pangangailangan para makabalik sa Upi, Maguindanao.
Sa tulong ng isang kakilala ay nakilala niya ang Kaagapay. Noong ika-
18 ng Hulyo 2011, pumunta siya sa opisina ng Kaagapay at humingi ng tulong
sa kanyang kaso. Sa pagsalaysay ni Noreen sa kanyang karanasan, siya ay
hindi nakatanggap ng sapat na sahod sa loob ng 10 buwan na may pagitang
700 riyals bawat buwan. Sa halip na makatanggap siya ng 1,500 riyals bawat
buwan dahil ito ang nakasaad sa kanyang kontrata, tumanggap lang siya
ng 800 riyals bawat buwan. Maliban pa dito, siya ay minaltrato at siya ay
may karapatang habolin ang halaga ng mga panahong nalalabi sa kanyang
kontrata.
Sa araw ding ito ay sinamahan si Noreen ng taga Kaagapay sa satellite
office ng National Labor Relations Commission (NLRC) sa Cotabato City para
magsampa ng kaso laban sa kanyang lokal na employment agency hinggil sa
hindi pagbayad sa kanya ng tamang sahod at para sa panahong nalalabi sa
20
kanyang kontrata.
Ang unang komperensya para sa kanyang kaso ay naitakda noong
Agosto 15, 2011. Sa komperensyang ito ay walang dumating na kinatawan
ng employment agency ni Noreen subalit tumawag sa NLRC ang kanilang
administrator at sinabing nahihirapan silang matawagan at makausap
si Noreen dahil kapanahonan din ito ng Ramadhan. Nangako din ang
administrator na tatawag ito ulit sa pangalawang komperensya ng kaso sa
Agosto 22, 2011. Subalit wala ding ipinadalang kinatawan ang agency sa
pangalawang komperensya kung kayat pinayuhan na ng NLRC si Noreen na
magsumite ng position paper sa loob ng 10 araw at maghanap ng kanyang
abugado dahil hindi na magkakaroon pa ng komperensya sa kanyang kaso.
Noong Agosto 24, 2011 ay tinulongan ng taga Kaagapay si Noreen
na magkaroon ng libreng abugado mula sa Public Attorneys Office (PAO)
Maguindanao District. Sa ika-1 ng Setyembre 2011, ang kanyang position
paper na naglalaman ng kanyang intensyon na habulin ang halaga na dapat
ay sa kanya ay naibigay na sa NLRC kung saan ang kanyang employment
agency ay nakatanggap din ng kalakip na kopya.
Habang patuloy ang kanyang kaso, nagplano naman si Noreen na
magtrabaho muli sa ibang bansa kahit pa man masalimuot ang kanyang
naging unang karanasan sa pagiging OFW. Ito ay upang matulongan ang
kanyang pamilya at maabot ang kanyang pangarap. Dahil sa desisyon niyang
ito ay tinulongan siya ulit ng Kaagapay na makakuha ng Special Power of
Attorney (SPA) noong Setyembre 16, 2011 sa Public Attorneys Office na
kung saan ay pinahihintulotan niya ang kanyang ama na siyang tatanggap sa
halagang ibibigay sa kanya mula sa kanyang kaso sa money claim sa panahon
na siya ay wala lalo nat malapit na ang kanyang byahe patungong Qatar.
Sa loob ng dalawang taong paghihintay, noong ika-14 ng Mayo 2014,
pinaburan si Noreen ng korte kung saan ipinag-utos nito na babayaran siya
21
ng kanyang employment agency ng halagang katumbas sa 14 na buwang
natitira sa kanyang kontrata at ang kulang sa sahod niya sa loob ng 10 buwan
na umabot sa Php220,792. Ipinaabot naman ng Kaagapay kay Noreen ang
desisyong ito habang siya ay nagtatrabaho na sa Qatar. Siya ay masayang-
masaya ng marinig ang balita at nagpaabot ng lubos na pasasalamat sa
Kaagapay.
nagkaroon ng desisyon dito. Ang mga kaso ng money claims na inihain sa mga
lugar na sakop ng operasyon ng Kaagapay ay sinusuri at dinidinig lamang sa
Cagayan de Oro City. Ito ay isa sa mga dahilan kung bakit matagalan ang pag-
proseso ng mga kaso at ang pagitan mula Cotabato City (kung saan naroroon
ang opisina ng Kaagapay) sa Cagayan de Oro ay mas lalong nagpapahirap sa
pag-follow-up ng kaso.

Pagtalakay sa Kaso

Sa mga unang araw ng kanyang paninilbihan, hindi pinayagan si

Noreen na maka-kontak at siya din ay nakaranas ng pang-abuso. Ang mga ito,
kasali na ang hindi buong pagbigay ng kanyang sahod, ay nagpapatunay na
may nagawang paglabag sa karapatan ang amo ni Noreen. Subalit mas lalo
siyang naghirap ng naranasan niya ang ibat-ibang antas ng pananamantala
mula sa kanyang agents.

Ang tamang tao na kakausapin ay mahalaga para malutas ang

problema. Sa kaso ni Noreen, una niyang tinawagan ang kanyang manlilinlang
na agent na mas lalong nagpalala sa kanyang kondisyon dahil kinikilan lamang
siya nito. Mas nakatulong sana sa kanya kung direkta siyang tumawag sa
embahada ng Pilipinas o sa kanyang employment agency sa Pilipinas kahit na
walang kasiguradohan na tutulongan siya ng agency dahil nga hindi naman
siya nakatanggap ng tulong mula sa kanila.

Katulad ng iba pang nagkaproblemang OFWs, si Noreen ay may

limitadong kaalaman tungkol sa kanyang karapatan bilang migranteng
manggagawa. Hindi niya alam kung sino ang tamang tao na kanyang dapat
lapitan para masabihan ng kanyang problema. Siya ay naging biktima ng
walang konsensya at manlilinlang na rekruters at agents.

Katulad ng iba, ang kanyang kaso ay umabot ng 2 taon bago pa man

22 23
 Kaso # 3
Labis na Pagtatrabaho at Hindi Sapat na Sahod
Ang 36 na taong gulang na si Maria na naninirahan sa Cotabato City
ay nakadanas ng masamang kondisyon sa kanyang paninilbihan bilang isang
domestic worker sa Saudi Arabia.
Noong Disyembre 6, 2013, pumunta sa Kaagapay ang ina ni Maria
at humingi ng tulong hinggil sa kalagayan ni Maria. Ayon sa kanya, kinuha
umano ng amo ni Maria ang kanyang cellphone subalit nakahanap ito ng
paraan upang makatawag sa kanyang ina. Si Maria ay nagkasakit dahil sa
labis na pagtatrabaho. Pagkatapos niyang maglinis sa bahay ng kanyang amo
ay maglilinis din siya sa bahay ng kapatid ng kanyang amo dahil nasa iisang
compound lang sila. Sa kabila ng kanyang sobrang pagtatrabaho, binibigyan
lamang siya ng pagkain isang beses sa isang araw at hindi binabayaran sa
kanyang dagdag na trabaho. Ang kondisyon na ito ang siyang nagtulak sa
kanya para sa kanyang kagustohan na umuwi ng Pilipinas kahit na hindi niya
matupad ang kanyang pangarap na matulongang maiahon ang kanyang
pamilya mula sa kahirapan.
Sa mga sumunod na araw, bumalik ang kanyang ina sa tanggapan ng
Kaagapay at sinabing nagsumbong si Maria na nakaranas ito ng pananakit
ng tiyan. Sa araw ding iyon ay tinawagan ng taga Kaagapay ang employment
agency ni Maria. Nangako naman ang kinatawan ng agency na tatawagan nila
24
ang amo ni Maria sa lalong madaling panahon at tatawag lang ito kung may
mga paunang update. Ngunit walang natanggap na tawag ang Kaagapay mula
sa kanila.
Dahil walang natanggap na update, noong Enero 13, 2014 (o lampas
isang buwan matapos ng pumunta sa opisina ang ina ni Maria), tumawag ang
taga Kaagapay sa lokal na employment agency ni Maria para kumustahin ang
kaso nito. Sinabi naman ng nakausap na kinatawan ng agency na ipinaabot
na nito sa foreign employment agency ang kaso ni Maria at tatawag lang
ito kung sakaling makatanggap sila ng mga impormasyon. Sinabi naman
ng kinatawan ng agency na ginagawa nito ang lahat ng makakaya para
matulongan si Maria.
Pagkalipas ng apat na buwan, noong Mayo 9, 2014, sinabihan ng ina
ni Maria ang taga Kaagapay na maayos na ang kalagayan ni Maria at wala na
itong reklamo. Subalit makalipas ang dalawang buwan, nakatanggap ng text
message ang taga Kaagapay mula sa kanyang ina na nagsabing nagkasakit na
naman ulit si Maria. Tinawagan kaagad ng taga Kaagapay ang employment
agency ni Maria at nagpadala ng sulat sa Philippine Embassy sa Riyadh.
Makalipas ang ilang araw, noong Hulyo 3, 2014, nagpaabot naman ang
taga embahada na natanggap nila ang nasabing sulat. Subalit maliban pa sa
pagsulat ay direkta ding tinawagan ng taga Kaagapay ang Philippine Embassy.
Sinabi naman ng kinatawan ng embahada na ipinaabot na nila ang kaso ni
Maria sa Al Khobar post na siyang mas malapit sa pinagtatrabahuan ni Maria.
Dahil dito, tinawagan naman ng Kaagapay ang Al Khobar post. Hindi naman
nagbigay ng kahit anong payo ang nakausap na kinatawan ng Al Khobar post
at sinabi lamang nito na tatawag lang sila kung sakaling makausap na nila ang
agency ni Maria.
Sa mga sumunod na buwan ay naging maayos na umano ang
kalagayan ni Maria ayon sa kanyang ina. Subalit nalaman naman ng Kaagapay
na hindi binabayaran ng sapat si Maria sa kanyang sahod. Nakakatanggap
25
lamang siya ng 1,000 riyals bawat buwan kahit na 1,500 riyals ang nakasaad
sa kanyang kontrata. Dahil dito ay sumulat ang taga Kaagapay sa Philippine
Overseas Labor Office (POLO) at maging sa Welfare Officer sa Riyadh
at dinulog ang problema ni Maria. Pinayuhan naman ang Kaagapay na
magpadala ng referral letter upang mas maayos na matugonan nila ang
problema ni Maria. Agad na naipadala naman ang nasabing sulat at sa
sumunod na araw ay tinawagan ng taga Kaagapay ang welfare officer upang
i-follow up ang kaso ni Maria. Sa pagkakataong ito ay hiningi ng welfare
officer sa Kaagapay ang numero ni Maria na maaaring tawagan para direkta
nitong makausap o matanong si Maria.
Pagkalipas ng isang linggo, tinawagan ng taga Kaagapay si Maria at
tinanong kung tinawagan ba siya ng welfare officer. Tinawagan naman din
daw siya nito at sinabihang maaari siyang maghain ng kaso kaugnay sa hindi
sapat na pagsahod sa kanya kung makakabalik na siya sa Pilipinas.
Natugunan ang kaso ni Maria sa tulong na rin ng Center for Migrant
Advocacy (CMA) na mayroon ding maayos na kaugnayan sa embahada ng
Pilipinas sa Saudi Arabia.
Noong Setyember 12, 2015 ay tumawag si Maria sa Kaagapay at
sinabing dumating siya ng maayos sa Manila subalit wala siyang kakayahan na
umuwi sa Cotabato City dahil wala siyang pera para sa pamasahe. Mas gusto
niyang sa Cotabato City maghain ng kaso at pansamantalay nakatira siya sa
kanyang kapatid.
Hanggang ngayon, ang kaso na ito ay mino-monitor pa. Pero
siguradong ito ay kaso ng trabaho muna at maghintay na sahuran ka at
mangyayari lang ito kung may natitira pang panggastos at pasensya sa iyong
sarili.
26
Pagtalakay sa Kaso
Sa halos lahat ng kasong tinutulongan ng Kaagapay, ang pagkumpiska
ng mga personal na pag-aari gaya ng cellphone ay kadalasang nangyayari
at si Maria ay isa sa mga OFWs na hindi pinahihintulotang matawagan ang
kanyang pamilya. Maging ang kontrata ni Maria ay hindi nasunod lalo na sa
usapin ng kanyang buwanang sahod sapagkat siya ay binabayaran lamang ng
1,000 riyals bawat buwan kahit na 1,500 riyals ang dapat niyang matanggap.
Maliban pa dito, hindi din siya binabayaran ng karampatang sahod sa kanyang
pagtatrabaho sa bahay ng mga kapatid ng kanyang amo. Hindi din siya
pinapakain ng maayos at hindi pinapagamot sa tuwing may sakit.
May karapatan si Maria na kunin ang natitirang buwanang sahod
niya subalit ang paghain ng kaso ay dapat gawin sa Pilipinas. Ang kaso ni
Maria ay isa lamang sa mga maraming nakabalik na OFWs na may kasong
kailangang ihain subalit hindi naitutuloy dahil sa kakulangan ng pera. Hindi na
nakabibigla na malamang ang isang problemadong OFW ay hindi makahain
ng kaso na money claim laban sa kanyang employment agency dahil sa
pinansyal na kakulangan hindi nila kayang mamasahe pabalik sa kanilang
lugar mula sa Maynila o di kayay hindi nila matustusan ang mga pinansyal na
pangangailangan kung may mga pagdinig sa kaso lalo na kung sila ay nakatira
malayo sa bayan kung saan naroroon ang korte.
27
 Kaso # 4 Sa mga unang buwan ng kanyang pagtatrabaho, si Raisa ay nakaranas
Labis na Pagtatrabaho ng sobra-sobrang pagtatrabaho walang tigil at walang pahinga. Ang kanyang
amo ay nagalit nang siya ay magreklamo tungkol sa kondisyon ng kanyang
pagtatrabaho at kalaunan siya ay ibinalik sa kanyang foreign employment
agency. Makalipas ang ilang araw, ang kanyang agency ay nakahanap ng
panibagong amo niya. Sa umpisa, nagkasundo sila pero lahat ay nagbago
kinalaunan dahil naranasan din niya ang mga nangyari dati sa kanyang unang
amo. Isinalaysay niya ito sa kanyang asawa at humingi dito ng tulong para siya
ay makauwi.

Noong Pebrero 10, 2015, pumunta sa tanggapan ng Kaagapay

Si Raisa (hindi totoong pangalan) ay 39 na taong gulang na
ang asawa ni Raisa matapos makausap ang isa sa mga staff ng Kaagapay
Maguindanaon, may pitong anak at nakatira sa lungsod ng Cotabato. Inamin
na nagkataong kapitbahay nila. Isinalaysay ng asawa ni Raisa ang buong
niyang natatakot siyang magtrabaho sa ibang bansa pero wala siyang ibang
kalagayan niya. Bilang unang batayang hakbang sa pagtrato sa kaso, ang
mapagpipilian dahil ang kanyang kita ay hindi sapat para sa pang araw-araw
case worker ng Kaagapay ay kumuha ng kopya ng OFW Information Sheet sa
na pangangailangan ng kanyang pamilya. Pinili nyang magtrabaho sa ibang
Philippine Overseas Employment Administration (POEA). Base sa information
bansa sa kabila ng katotohanang ang kanyang kaalaman at kakayahan ay
sheet at sa dokumentong iniwan ni Raisa sa kanyang asawa ay magkaiba ang
limitado lalung-lalo na sa pagbabasa at pagsusulat ng wikang Ingles. Ang
pangalan ng kanyang lokal na ahensya subalit iginiit ng kanyang asawa na
tanging mayroon lamang sa kanya ay lakas ng loob at determinasyon na
lehitimo ang impormasyon na mayroon sila. Gayunpaman ang dalawang lokal
matulungan ang kanyang pamilya.
na ahensya ay lisensyado ng POEA. Ang rason kung bakit hindi magkatugma
ang dalawang dokumento ay hindi pa rin alam.
Sa mga huling buwan ng taong 2014, nag-apply siya bilang
kasambahay sa ibang bansa sa tulong ng kanyang kapitbahay na kilala
Sa parehong araw, tumawag ang taga Kaagapay sa lokal na ahensya
bilang agent. Lahat ng dokumentong kailangan ay inasikaso at ginastusan ng
ni Raisa at tinalakay ang kaso. Sinabi ng kinatawan ng lokal na ahensya na
nasabing agent. Sila ay nagkasundo na lahat ng ginastos ay babayaran niya
kailangan nitong makipag-usap at makipagtulungan sa foreign employment
sa pamamagitan ng pagkaltas sa sahod niya na may katumbas na dalawang
agency nito sa Oman.
buwan. Bago pa man ang kanyang pagluwas papuntang Oman, siya ay
nanatili sa accommodation ng kanyang lokal na ahensya sa Maynila na kung
Noong Marso 9, 2015, ipinaabot ng kinatawan ng lokal na ahensya
saan marami rin silang magkapareho ang pangarap at ito ay ang mabigyan
na si Raisa ay nasa pag-aalaga ng kanyang ahensya sa Oman. Itinanong din
ang kanilang pamilya ng magandang kinabukasan. Siya ay nanatili dito ng
ng taga Kaagapay kung totoong hindi nabayaran si Raisa ng apat na buwan
halos isang buwan sa paghihintay bago ang kanyang takdang pag-alis noong
niyang sahod ayon na rin sa kanyang salaysay subalit sinabi ng kinatawan ng
Oktubre 4, 2014.
ahensya na itatanong niya ang usaping ito sa foreign employment agency.
28 29
 Makalipas ang tatlong araw, noong Marso 12, ang kinatawan ng
lokal na ahensya ay nagpabatid sa Kaagapay na uuwi na si Raisa dahil
napagdesisyonan nilang tulongan si Raisa. Sa wakas, noong Marso 24 o
limang buwan at 20 araw matapos ng siyay umalis sa bansa, siya ay dumating
sa Maynila at nakauwi ng Cotabato sa sunod na araw. Siya ay nagpasalamat
na nakuha niya rin ang kanyang apat na buwang sahod at nakauwi ng ligtas.
Siya ay nagpasalamat sa Kaagapay sa pagtulong sa kanya.
nagkaganito. Mahalaga na ang pamilya ng OFWs ay mayroong tamang
impormasyon sa mga batayang dokumento at kinaroroonan ng OFWs lalo
na sa panahon na sila ay nagkaproblema. Ang mga dokumento ay dapat
manggaling sa opisyal na talaan ng pamahalaan lalo na sa mga ahensyang
may tungkulin dito at binabayaran ng taong bayan lalo na mula sa mga
ipinapadala ng OFWs subalit wala namang sapat na ginawa para mabawasan
ang paghihirap ng mga OFWs at kanilang pamilya.

Ang money claim na kaso ay na-areglo at naayos at binayaran si

Raisa sa napagkasunduang halaga na mas mababa kumpara sa dapat niyang
makuha.

Ang kaso na ito ay matagumpay na naisara.

Pagtalakay sa Kaso

Ang sobrang pagsingil ng bayad ay karaniwan sa mga mag-aabroad sa

lungsod ng Cotabato at mga kalapit na probinsiya nito, kung kayat ang kaso
ni Raisa ay hindi na nakakagulat.

Gaya ng iba pang mga problemadong OFWs, si Raisa ay nakaranas

ng labis na pagtatrabaho at hindi pinagpahinga na dapat ay ginagawa niya ng
isang araw sa loob ng isang linggo. Siya ay nagreklamo sa pagtrato sa kanya,
na karapatan naman niyang gawin, pero ito ay hindi tinanggap ng maayos ng
kanyang amo. Siya ay inilipat sa ibang amo na pareho rin ang trato sa kanya
kung hindi man mas malala pa.

Mayroong dalawang lokal na ahensya na konektado sa pag-aabroad

ni Raisa una, ang ahensyang pinaniwalaan ng pamilya na responsable sa
pagpapaalis sa kanya at ang pangalawa naman ay ang ahensyang nakasaad
sa kanyang opisyal na talaan sa POEA. Subalit hindi nalaman kung bakit
30 31
 Kaso # 5
Inakusahan ng Pagnanakaw at Hindi Sapat na Sahod
Si Aileen (hindi totoong pangalan) ay 29 na taong gulang na nakatira
sa Alamada, North Cotabato. Siya ay naging kasambahay sa bansang Saudi
Arabia.
Noong Mayo 28, 2015, ang kanyang ina, na nagkataong miyembro ng
organisasyon ng OFWs at kapamilya ng OFWs sa nasabing lugar, ay pumunta
sa tanggapan ng Kaagapay at isinalaysay ang kalagayan ni Aileen. Ayon sa
kanya, hindi sinasahoran ng tama si Aileen. Minsan, siya ay nakakatanggap
ng sahod subalit itoy kulang kumpara sa kanyang inaasahan at madalas, ang
pinakamalala, wala siyang tinatanggap. Dumating sa puntong inakusahan
siya ng kanyang amo na nagnakaw ng mobile phone. Sa pagkakataong ito,
tumakas na siya. Masuwerte lang siya, ayon sa kanyang ina, dahil tinulungan
siya ng isang mabait na pulis. Siya ay nanatili pansamantala sa bahay ng
nanay ng nasabing pulis.
Matapos ang pagtasa at pagpatunay sa mga impormasyon ng kaso ni
Aileen, noong Hunyo 1, 2015, tinawagan ng taga Kaagapay ang responsableng
lokal na ahensya at isinangguni ang kaso ni Aileen. Ayon sa kinatawan ng lokal
na ahensya ay nakipag-ugnayan na sila sa kanilang kasamahang employment
agency sa Saudi Arabia. Sa sumunod na araw, tumawag ang taga Kaagapay
kay Aileen at isinilaysay ni Aileen na maayos naman ang kalagayan niya
32
subalit ayaw na niyang manatili pa ng matagal. Idinagdag din niya na gusto
niyang makuha ang sahod mula sa kanyang amo, kaya pinayuhan siya ng
taga Kaagapay na sabihin sa pulis na tumulong sa kanya na dalhin siya sa
Philippine Embassy sa lalong madaling panahon para maidulog niya ang
kanyang kaso. Inamin rin niya na mahihirapan siyang kausapin ito dahil hindi
nakatira sa bahay ng nanay niya ang pulis pero nangakong gagawin ito.
Matapos ang sunud-sunod na follow-ups at pakikipag-usap lalung-
lalo na sa lokal na ahensya, noong Nobyembre 14, nalaman ng Kaagapay na
uuwi na si Aileen sa susunod na dalawang (2) araw at noong Nobyembre
16, 2015, dumating si Aileen sa Maynila at tumuloy sa tirahan ng kanyang
lokal na ahensya. Unang nag-alok ang kanyang lokal na ahensya ng halagang
P40,000 para sa kulang na sahod at hindi pagsahod sa kanya pero hindi niya
tinanggap ito at iginiit ang halagang P100,000. Umapila at nag-alok ulit ang
ahensya ng halagang P80,000 dahil ito lamang ang halaga na kaya nila at sa
kalaunan ay tinanggap din ito ni Aileen kahit na siyay may reserbasyon ukol
dito.
Matapos pumayag ni Aileen sa halagang P80,000, tumawag agad ang
nanay niya sa Kaagapay at humingi ng payo. Nang tumawag ulit ang nanay ni
Aileen ay sinabi nitong pumayag ang lokal na ahensya na i-deposito muna ang
pera bago pa pirmahan ni Aileen ang anumang dokumento base sa payo na
rin na ibinigay ng taga Kaagapay. Sa pagkakataong iyon, itinakda ang pag-uwi
ni Aileen sa kanila.
Ang pamilya ni Aileen, lalung-lalo na ang kanyang ina, ay nagpaabot
ng pasasalamat sa Kaagapay sa pagtulong kay Aileen na mapauwi at makuha
ang sahod niya.
Ang kaso na ito ay matagumpay na naisara.
33
Pagtalakay sa Kaso
Si Aileen ay masuwerte dahil mayroong mabait na mamamayan
ng Saudi Arabia na tumulong sa kanya na walang hininging kapalit
(matapos ng siyay tumakas mula sa kanyang amo). Maraming beses
na hindi siya sinasahuran o binayaran ng buong halaga. Dahil dito, may
karapatan si Aileen na kunin ang natirang sahod niya.
Ang kasunduan sa pagitan ng OFW at lokal na ahensya ay
kadalasang nangyayari bago pa man magsampa ng pormal na kaso ang
OFW sa labor arbiter. Sa kaso ni Aileen, mayroon siyang karapatan na
makuha ang buong halaga ng P100,000 pero pumayag siya sa
kasundoang P80, 000 na alok ng lokal na ahensya.
Kadalasan sa kaso ng money claims, ang mga nagsibalikang
OFWs ay inaalok ng mas mababang halaga kaysa sa dapat nilang
matanggap. Kadalasan sa kanila, base sa karanasan ng Kaagapay, ay
piniling makipagkasundo bago pa man umabot ang kaso sa labor
arbiter dahil sa pinansyal na gastos at sa tagal ng panahon ng takbo ng
kaso.
34
Kaso # 6
Problemang Mintal: Ang Kaso ni Julie
Si Julie ay tatlumpot-isang (31) taong gulang, isang Teduray at
nakatira sa Upi, Maguindanao. Siya ay nakapagtrabaho bilang kasambahay
sa Kuwait. Ang kanyang kaso ay ipinaabot ng kanyang tiyuhin na ka-network
partner ng Kaagapay.
Nakalabas ng bansa si Julie noong Disyembre 10, 2014 sa tulong
ng isang employment agency. Ayon sa salaysay ng kanyang asawa, walang
problema si Julie sa unang buwan ng kanyang paninilbihan. Nakiusap pa nga
daw si Julie sa kanyang amo na padalhan ng pera ang kanyang pamilya sa
Pilipinas at nakapagpadala nga ito. Gayunpaman, ibinalik si Julie ng kanyang
mga amo sa kanyang foreign employment agency na hindi niya alam ang
kadahilanan. Nagkaroon siya ng bagong amo at ang lahat ay nagbago sa mga
sumunod na buwan hanggang siyay pinauwi noong Pebrero 2015. Nang siya
ay dumating sa kanilang tahanan, nagpakita si Julie ng hindi pangkaraniwang
kilos at galaw. Siya ay malimit na makipag-usap sa kanyang pamilya pero
nagsasalita siyang mag-isa. Hindi din siya nakakatulog at walang ganang
kumain.
Pagkatapos ng paunang panayam sa kanyang asawa at sa pahintulot
na rin niya, nagdesisyon ang Kaagapay na isangguni si Julie sa mental ward
35
ng Cotabato Regional and Medical Center (CRMC). Noong ika-7 ng Hulyo
2015 dumating sa kanilang bahay ang Kaagapay staff upang kunin siya para sa
mental na konsultasyon sa CRMC. Dumating ang mga staff habang naliligo si
Julie at hindi niya binibigyan ng pansin ang kanyang asawa nang sinasabihan
siya nito na huminto na sa kanyang ginagawa lalo nat matagal na siyang
naliligo. Nagalit si Julie at sinisigawan ang kanyang asawa ng patuloy siyang
sinasabihan na huminto na. Hindi siya nakipagtulongan subalit iginiit ng
kanyang asawa na dapat matingnan ng isang espesyalista si Julie kahit na
ang ibig sabihin pa nito ay pupwersahin siyang sumama sa Kaagapay. Dahil
dito, nagdesisyon ang staff na komunsulta sa Municipal Social Worker Officer
(MSWO) ng Upi tungkol sa planong pagpwersa kay Julie na sumama sa
Kaagapay bilang mungkahi na rin ng kanyang asawa. Pinahintulotan naman
ng MSWO ang mungkahing ito. Sa tulong na rin ng tatlong (3) lalaking kamag-
anak ni Julie, siya ay binuhat at pinasakay sa sasakyan ng Kaagapay kahit na
siya ay nagpupumiglas at sinamahan papuntang CRMC. Habang nilalakbay
ang daan galing Upi papuntang Cotabato City, siya ay sumisigaw at walang
humpay na pinagsusuntok ang kanyang asawa.
Sa pagdating sa mental ward ng CRMC, siya ay kalmado at tahimik
habang hinihintay ang kanyang oras sa pag-interbyu. Nang tawagin na siya
ng psychiatrist upang kapanayamin, sinamahan siya ng kanyang asawa para
sagutin ang lahat na mga katanungan dahil walang kibo si Julie at hindi
nagsasalita. Nang mabusisi na ang kanyang kundisyon, tinurukan ng gamot
si Julie at binigyan din siya ng gamot na maiinom. Ang kanyang sumunod na
konsultasyon ay naka-iskedyul pagkatapos ng isang buwan.
Pagkatapos ng konsultasyon, pinayuhan ng case worker ng Kaagapay
ang asawa ni Julie na sundin ang resita at payo ng doctor. Habang naglalakbay
pabalik sa kanilang bahay, naging kalmado na si Julie subalit hindi pa rin ito
nakikipag-usap at patuloy na nakatanaw sa labas ng bintana ng sasakyan.
36
Pagkaraan ng dalawang linggo, tinawagan ng case worker ng
Kaagapay ang asawa ni Julie para kumustahin ang kundisyon ni Julie at sinabi
naman nito na nasa mabuting kalagayan si Julie at iniinom ang kanyang mga
gamot sa tamang oras.
Sa kanyang sumunod na tsek-up, kinuha na naman siya ng mga taga
Kaagapay sa kanilang bahay at sa pagkakataong ito, siya ay nakabihis na at
nakangiti sa mga taga Kaagapay. Siya ay nakahanda na sumama sa kanila.
Nang nasa mental ward na, sinagot niya ang iilan sa mga tanong nang siya ay
kinausap ng doktor. Sa pagkakataong ito, hindi na siya tinurukan at binigyan
na lamang ng gamot na maiinom. Nang ibinalik na siya pauwi kasama ang
kanyang asawa ay nakangiti itong nagpaalam sa mga taga Kaagapay.
Sa mga magkakasunod ng buwan ng kanyang pagpapa-tsek-up,
nakitaan siya ng pagbabago sa kanyang pagkilos. Ayon sa kanyang asawa,
siya ay kumakain na ng mabuti at mahimbing ng nakakatulog gabi-gabi. Siya
ay masigla na ding nag-aalaga sa kanilang mga anak at nakapagtrabaho na sa
kanilang sakahan.
Patuloy ang kanyang tsek-up buwan-buwan na sinusubaybayan ng
Kaagapay.
37
Pagtalakay sa Kaso Kaso # 7
Problemang Mintal: Ang Kaso ni Maria
Hindi pa rin alam ng pamilya ni Julie kung bakit siya biglaang pinauwi
at wala ding paliwanag na natanggap kung bakit nagkaroon ng problema si Julie
sa pag-iisip sa loob lamang ng dalawang buwan na paninilbihan at sa dalawang
amo. Kung ano man ang nangyari kay Julie sa panahon ng paglipat sa kanya
sa dalawang amo ay kinakailangang malaman upang mas maunawaan ang
kanyang kaso. Subalit ang kasagutan dito ay lampas na sa kakayahang makuha
ng Kaagapay. Ang pamahalaan sana ang tutugon sa pangangailangang ito lalo
nat ang mga OFWs o mga bagong bayani ay nararapat lang na matulongan
ng tama. Dahil sa determinasyon ng kanyang asawa na mapagamot si Julie
ginamitan niya ito ng pwersa para lang mapatingnan ito sa isang espesyalista.
Si Maria, hindi niya totoong pangalan, ay nakatira sa bayan ng South
Katulad ni Maria sa Kaso # 7, lahat ng mga ginastos sa pangangailangan
sa konsultasyon ni Julie ay sinagot ng Kaagapay. Kasali na dito ang gastos Upi, Maguindanao. Siya ay hiwalay sa kanyang asawa at nagtrabaho bilang
sa pang-gasolina sa sasakyan, pagkain sa panahon na buong araw ang kasambahay sa bansang Saudi Arabia.
konsultasyon at maging ang mga gamot na ipinapabili ng doktor sa mga
pribadong botika na kadalasang mas mahal ang presyo. Walang pundo ang Noong Disyembre 2014, isa sa mga network partners ng Kaagapay
Kaagapay sa pagpapagamot ng mga nagkaproblema sa pag-iisip na mga OFWs mula sa isa sa mga barangay ng South Upi, ay nagsalaysay na ang kanyang
subalit nilaanan ito ng kaunting halaga dahil ito ay kailangan at dahil na rin pamangkin na nakauwi galing Saudi Arabia ay nawalan ng katinuan sa pag-
walang ibang malalapitan ang pamilya. iisip. Iginiit pa niya na hindi alam ng pamilya kung anung dahilan kung bakit
nagkasakit ng ganito si Maria. Dagdag pa niya, takot kay Maria ang kanilang
Ang tapang at determinasyon ng pamilya ay mahalaga sa mga kapitbahay dahil parating may hawak na kutsilyo ito kapag sinusumpong
pagpapagamot ng isang OFW na may problema sa pag-iisip. Totoo ngang ang siya ng kanyang sakit. Ang pamilya ay humihingi ng tulong dahil minsan hindi
pamilya ang may pinaka-epektibong sistemang pangsuporta sa katulad ng nila mapigilan si Maria.
pangangailangan ni Julie.
Kinabukasan pagkatapos na marinig at maanalisa ang kaso ni
Tungkol naman sa dahilan kung bakit inalis ng pamahalaan at ng Maria, pumunta sa opisina ng Overseas Workers Welfare Administration
ahensya nito ang pundo para mapagamot ang mga OFWs na may problema ng Autonomous Region in Muslim Mindanao (OWWA-ARMM) ang taga
sa pag-iisip dala na rin ng pisikal at mintal kung hindi man sekswal na pang- Kaagapay para kumuha ng kopya ng information sheet ni Maria at idinulog
aabuso, tanging ang mga tao lang sa pamahalaan na nasa tamang pag-iisip ang ang kondisyon niya. Nakapagbigay naman ang responsableng staff ng OWWA-
makapagbigay ng matino at maayos na sagot. ARMM sa nasabing dokumento subalit pinayuhan ang taga Kaagapay na

38 39
idulog ang kaso ni Maria sa Department of Social Welfare and Development
(DSWD)-ARMM, dahil ayon sa OWWA ay wala silang mga serbisyo na tutugon
sa pangangailangan ni Maria.
Kung kayat pumunta sa tanggapan ng DSWD-ARMM ang taga
Kaagapay. Kahit na wala doon ang Municipal Social Worker Officer ng Upi
dahil nasa field work, ang pinuno ng opisina ang humarap sa taga Kaagapay
at pinag-usapan ang tungkol sa posibleng tulong kay Maria. Ang bawat panig
ay sumang-ayon na idulog si Maria sa mental ward ng Cotabato City Regional
and Medical Center (CRMC). Ang kasunduang ito ay ipinaabot sa pamilya ni
Maria lalong-lalo na sa tito ni Maria na siyang makakontrola minsan sa mga
kilos niya.
May tatlong (3) buwan pa ang nakalipas bago nagkaroon ng
konsultasyon si Maria dahil ang kanyang tito na nangakong sasama sa
nasabing konsultasyon ay mayroon pang mga prayoridad na gawain at
dinaluhang mga pagtitipon. Noong Marso 23, 2015 ay ang napagkasunduang
araw para sa konsultasyon ni Maria kung saan ang Kaagapay staff ay pumunta
sa South Upi, Maguindanao para sunduin si Maria kasama ang kanyang tito
at anak na babae. Katuwang ang Municipal Social Worker Officer (MSWO),
matagal bago pa siya nakumbensing sumama dahil hindi sinabi ng pamilya
na dalhin siya sa isang mental specialist. Mabuti na lang at nagkataon din
na pinu-proseso ni Maria ang ilang mga dokumento nila sa lupa. Sumakay
siya ng pampasaherong sasakyan sa kabila ng pagkumbensi sa kanyang
sumakay sa sasakyan ng Kaagapay. Nawalan ng pag-asa ang taga Kaagapay
na makumbinsi si Maria, kayat sinundan na lamang muna si Maria hanggang
pumunta ito sa Municipal Hall ng South Upi. Matapos ng sunod-sunod na
pagkunbensi sa kanya para malibre sa pagsakay, malugod din siyang sumama.
Nagsasalita si Maria habang tumatakbo ang sasakyan papuntang CRMC at
maging habang hinihintay ang interbyu sa mental ward. Subalit hindi na siya
mapakali at hindi makasagot sa tanong ng siyang ininterbyu na, kung kayat
sinagot na lamang ng kanyang anak na babae yong mga tanong ng doctor
40
para sa kanya. Pagkatapos ng interbyu ay binigyan si Maria ng iniresetang
injection at nakakuha ng inuming gamot ayon sa pangangailangan niya.
Subalit may mga iniresetang gamot na wala sa mental ward kaya binili ito ng
MSWO para kay Maria.
Pagkalipas ng isang buwan, noong Abril 23, 2015, ay ang unang
pagbalik ni Maria para magpatingin muli. Sa pag-interbyu sa kanya, sinabi
niyang nakakaramdam siya ng pagkahilo sa tuwing iniinom niya ang gamot na
inireseta sa kanya. Sinabi ng doktor na epekto ang kanyang nararamdamang
pagkahilo sa gamot na kanyang iniinom at kailangan niyang matulog kung
nararamdaman niya ito. Dahil dito ay binigyan siya ng bagong gamot bilang
kapalit ng dating gamot na iniinom nya.
Sa mga sumunod na check-up niya ay bumuti na ang kanyang
kalagayan at nakikibagay na siya sa staff ng Kaagapay. Nagsimula na ding
makipagkaibigan sa kanya ang kanyang mga kapitbahay at hindi na takot ang
mga ito. Nagpatuloy din siya sa kanyang pagsasaka ayon sa kanyang anak
na babae. Ang kanyang pagpapatingin ngayon sa doktor ay kada dalawang
buwan na ang pagitan.
Patuloy pa rin ang kanyang pagpapagamot.
Pagtalakay sa Kaso
Ang mga OFWs na kadalasang may sakit sa pag-iisip ay yong mga
nakaranas ng labis na pang-aabuso sa trabaho. Sa kadalasang pagkakataon,
ay wala silang oportunidad para makamit ang hustisya lalong-lalo na sa
bansang pinagtatrabahuan. Madalas silang pinapauwi kahit na hindi pa
nalutas ang kanilang problema at hindi alam ng pamilya ang dahilan kung
bakit nagkaproblema sila sa pag-iisip.
41
 Sa kasamaang palad, ang ganitong uri ng sakit ng mga OFWs ay hindi
kabilang sa mga problema na binibigyan ng prayoridad ng pamahalaang
Pilipinas kahit na makabuluhan ang bilang ng mga OFWs na nagkaproblema
sa pag-iisip maging ang bigat ng suliranin na dinadala ng kanilang pamilya.
Para bang nais lang ng pamahalaan na pagtuonan ng pansin ang mga normal
na OFWs dahil sa kanilang trabaho para sa kanilang pamilyang naiwan at
para mapanatili ang kaayusan ng ekonomiya sa bansa at talikuran ang mga
nagkaproblema sa pag-iisip.
Naniniwala ang Kaagapay na ang kaso nina Julie at Maria ay tanging
mga kaso na naidulog sa atensyon ng Kaagapay dahil ang kanilang mga
kaanak ay kabahagi o kilala ang network at organisasyon ng Kaagapay.
Mayroon pang libu-libong mga nagsiuwiang OFWs na nakaranas ng
lubos na pang-aabuso sa bansang kanilang pinagtatrabahuan na hindi
pa naidokumento. Ang mga adbokasiya at kampanya para sa suporta ng
pamahalaan para sa ganitong kaso ay labis na kinakailangan. At kinakailangan
para sa Kaagapay na isali ang ganitong uri na serbisyo at magtamo ng
kinakailangang kakayahan bilang dagdag sa kasalukuyang programa at
serbisyo.
42
Kaso # 8
Pagkumpiska sa Dokumentong Panlakbay
Si Marisa (hindi totoong pangalan) ay nakatira sa Upi, Maguindanao
at nag-apply bilang kasambahay sa ibang bansa. Ang kaso niya ay ipinasa ng
isa sa mga Kaagapay staff matapos maidulog ito sa kanya noong dumalo siya
sa isa sa mga pag-aaral na ginanap sa isang komunidad sa nasabing bayan.
Hulyo 1, 2015 ng tinugonan ng Kaagapay ang kanyang kaso. Ayon
sa kanyang asawa at base na rin sa mga dokumentong ibinigay niya, kinuha
ng agent na nag-recruit kay Marisa ang kanyang pasaporte nang malamang
hindi siya pumasa sa unang medical examination. Makalipas ang ilang buwan,
nagpasya si Marisa na maghanap ng ibang lokal na ahensya at nakakita
nga siya. Siya ay dumaan ulit ng medical examination at sa pagkakataong
ito, pumasa na siya. Sa puntong ito, determinado na siyang ituloy ang
pagtatrabaho abroad at ang ibig sabihin lang nito ay kailangan niyang mabawi
ang pasaporte mula sa kanyang agent. Subalit ayon sa agent na kumuha
sa kanyang pasaporte ay kailangan umano niyang magbayad ng halagang
P8,000 hanggang P10,000 bago niya mabawi ang kanyang pasaporte. Subalit
hindi kayang bayaran ni Marisa ang nasabing halaga. Hindi nga sila halos
magkaroon ng desenteng pagkain sa isang araw kaya kailangan niyang
magtrabaho sa ibang bansa.
43
 Tumawag kaagad ang taga Kaagapay sa nasabing ahente. Sa umpisa,
nakipagtulungan ito pero limitado lamang ang ibinibigay na sagot sa mga
tanong. Sa mga sumunod na tawag, hindi na ito sumasagot at palaging nasa
labas ng kanilang tanggapan ayon sa kanyang kasamahan. Dahil hindi na
nakipagtulungan at mahirap na rin kausapin ang agent, tumawag ang taga
Kaagapay sa pangunahing sangay ng ahensya ni Marisa sa Maynila. Nalaman
ng taga Kaagapay na ang pasaporte ay nasa pangangalaga nila dahil ito ay
naipasa sa kanila. Nang linawin ang halagang dapat bayaran ni Marisa para
makuha ang kanyang pasaporte, ang sabi ng kinatawan ng lokal na ahensya
ay hindi totoo ang nasabing halaga at ang kailangan lang niyang bayaran ay
P950.00 na siyang eksaktong gastos sa pagkuha ng pasaporte, dagdag pa
niya, ang kailangan lang gawin ni Marisa ay pumunta sa tanggapan nila para
mabayaran at makuha ang kanyang pasaporte sa araw ng Sabado mula 8:00
ng umaga hanggang 5:00 ng hapon.
Ipinaabot ng taga Kaagapay ang impormasyon na ito kay Marisa
at sobrang natuwa siya dahil hindi siya magbabayad ng ganun kalaking
halaga para mabawi ang kanyang pasaporte. At ang impormasyong ito ay
ipinaabot rin sa kanyang asawa. Ang mag-asawa ay nagpa-abot ng malaking
pasasalamat sa Kaagapay sa pagtulong sa kanila.
Sa kasalukuyan, si Marisa ay naghihintay na lamang sa kanyang
takdang pag-alis papuntang abroad. Tiyak, iba na namang hadlang ang
mararanasan ni Marisa subalit ang kanyang pag-asa na tulongan ang kanyang
pamilya mula sa paghihirap ay ang palaging sandata niya para magpatuloy sa
susunod na namang lebel at mukha ng pagsasamantala sa kanyang trabaho.
44
Pagtalakay sa Kaso
Si Marisa ay isa lamang sa mga OFWs na kinuha ang dokumentong
panlakbay dahil sa sitwasyong hindi niya inaasahan at kontrolado gaya
ng pagbagsak sa medical examination. Pero hindi ito dapat maging sapat
na dahilan para kunin ang pasaporte niya. Ipinagbabawal rin ang sobrang
paniningil ng halaga kumpara sa dapat lang na bayaran. Sa kaso ni Marisa,
siya ay siningil ng P10,000 kahit na ang dapat niya lang bayaran ay ang
halagang P950 na katumbas ng pasaporte niya. Posibleng nakabayad si
Marisa kung sakaling mayroon siyang sapat na pera mabuti na lamang at
nagkataon na si Marisa at kanyang pamilya ay alam ang kanilang karapatan
dahil na rin sila (kanyang pamilya) ay nakadalo sa oryentasyon ng Kaagapay.
Ang mahalaga na titingnan dito ay ang pagsasamantala at pang-aapi ng OFW
ay nag-umpisa habang siya ay naghahanda pa ng kanyang dokumento. Ang
suliranin ni Marisa ay hindi lang nag-iisa. Minsan, makakatulong ang pagiging
mahirap o kawalan ng pera na may halagang 8,000 o 10,000 dahil kung hindi,
ang mukha ng pang-aapi ay siguradong mararanasan.
45
 Kaso # 9
Hindi Alam ang Kalagayan
Si Sahara ay tubong Buluan, Maguindanao. Noong Oktubre 9, 2015,
ang kanyang kapatid na lalaki ay pumunta sa tanggapan ng Kaagapay at
idinulog ang pag-aalala ng pamilya kay Sahara. Nakilala niya ang Kaagapay sa
pamamagitan ng isa niyang kakilala na dati nang natulongan ng Kaagapay.
Ayon sa kanya, iligal na narekrut si Sahara sa Syria bilang kasambahay
na naninilbihan na sa nasabing bansa sa halos anim na taon. Ang bahay
diumano ng kanyang unang amo ay nasunog at nasali ang kanyang mga
dokumento kabilang na ang kanyang pasaporte. Matapos umano ang
pangyayaring ito, umalis si Sahara mula sa kanyang amo at kalaunay
nakahanap ng panibagong amo na kung saan siyay hindi pinayagang
makauwi. Nabahala ang kanyang pamilya sa kanyang kondisyon dahil hindi na
siya matawagan ng mga ito at hindi na nila alam ang kanyang kinaroroonan.
Isang araw matapos bumisita ang kapatid niyang lalaki sa Kaagapay
ay tinawagan ng taga Kaagapay ang embahada ng Pilipinas sa Syria at idinulog
ang kaso ni Sahara. Noong Oktubre 20, 2015 ay nagbigay ng pahayag ang
taga embahada na nagsasabing tinawagan nila ang numero ng amo ni Sahara
na ibinigay ng Kaagapay subalit pinabulaanan ng nasabing amo ang tungkol
kay Sahara. Ayon sa kanya, dalawang taon na ang nakalipas ng umalis si
46
Sahara mula sa kanila. Sinabi din ng kinatawan ng embahada na ipapaabot
din nila ang kaso sa tanggapan ng Damascus baka sakaling may alam sila sa
kinaroroonan ni Sahara. Nangako din ito na magbabalita lang sa Kaagapay
kung sakaling makatanggap ito ng kahit na anong balita tungkol kay Sahara.
Makalipas ang dalawang araw, noong Oktubre 22, 2015, ay sumulat
ang kinatawan ng embahada ng Pilipinas at sinabing naninilbihan pa rin
si Sahara sa kanyang amo. Ayon sa kanilang napagkasunduan, sasamahan
si Sahara ng kanyang amo sa embahada upang pag-usapan ang kanyang
kondisyon.
Ayon din sa kanya, noong Oktubre 29, 2015 ay pumunta si Sahara sa
kanilang tanggapan at nag-renew ng kanyang pasaporte. Nagpaabot din si
Sahara na gusto niyang manatili muna sa Syria hanggang Desyembre 2015.
Maayos naman daw ang kanyang kalagayan maging ang kanyang paninilbihan
at wala din siyang reklamo.
Palagian naman ang pagbibigay ng impormasyon ng embahada sa
Kaagapay na ipinapaabot naman agad ng Kaagapay sa pamilya ni Sahara.
Noong Enero 7, 2016 ay nag-email muli ang taga Kaagapay sa
embahada ng Pilipinas para magtanong tungkol sa kalagayan ni Sahara.
Makalipas ang dalawang araw, sumagot naman ang embahada at sinabing
bumisita si Sahara sa kanila sa hapon ding iyon. Ayon kay Sahara, mabuti
naman daw ang kanyang kalagayan at nang siyay tanungin tungkol sa
kanyang desisyon sa pag-uwi, sinabi ni Sahara na gusto niya munang manatili
sa Syria hanggang Pebrero 15, 2016. Hihintayin lamang niya na makuha ang
kanyang mga papeles na kinakailangan para sa kanyang pag-uwi.
Noong Enero 24, 2016, nakatanggap muli ng sulat ang Kaagapay mula
sa embahada ng Pilipinas na may kalakip na sulat kamay ni Sahara para sa
kanyang pamilya.
47
 Ako si Sahara nagpunta sa Philippine Embassy ngayon para sabihin ng sila ay nagka-problema kundi dapat ay sa mga normal ding kapanahunan
na ayaw ko muna umuwi ng Pilipinas at patuloy na magtatrabaho para sa ikapanatag ng isipan ng kanilang pamilya na naiwan sa bansa. Ang
dito sa Damascus, Syria hanggang December 2016. palagiang komunikasyon sa pagitan ng mga OFWs at kanilang pamilya ang
pinakamabuting paraan para mapalakas ang sistemang pansuporta sa loob ng
Ito rin ang patunay na maganda ang trato ng amok o at pamilya.
binibigay ng kompleto ang sahod ko. Maraming Salamat.
Sa ngayon ay maayos naman ang kaso na ito. Subalit isang bagay
Kinabukasan ay ipinaabot ng taga Kaagapay sa pamilya ni Sahara ang mahalaga at ito ay ang direkta sanang pag-uusap sa pagitan ni Sahara at
ang kanyang sulat sa pamamagitan ng pagtawag nito sa cellphone. Ayon kanyang pamilya lalo nat sa pamamagitan lang ng sulat siya nakikipag-usap
sa kanyang pamilya, walang problema sa kanila na magpapatuloy sa sa kanyang pamilya tungkol sa kanyang desisyon na mamalagi at ito ay sa
paninilbihan si Sahara bastat siyay nasa ligtas at maayos na kalagayan. tulong ng Kaagapay. Isang pagkabahala ang makikita dito kahit na sino ang
maaaring sumulat ng kahit ano. Napakahalaga na mismong ang pamilya ni
Ang kasong ito ay pagtutuonan pa rin ng pansin sa tulong na rin ng Sahara ang kumilala sa kanyang boses para mapatunayang si Sahara nga ang
embahada ng Pilipinas. kanilang kausap. Ang pinakamabuti pa kung nagkaroon ng pag-uusap na may
video.

Pagtalakay sa Kaso

Ang pabago-bagong desisyon ni Sahara tungkol sa pagbalik sa

Pilipinas ay hindi na sorpresa para sa Kaagapay. Katulad ng iba pang OFWs,
wala ding kasiguradohan para kay Sahara kung ano ang naghihintay sa
kanya sa Pilipinas lalo na sa usapin ng trabaho. Mas gugustohin pa nilang
magsakripisyo at magdusa sa kanilang kalagayan sa trabaho at maging sa
kalungkutan kaysa sa uuwi ng Pilipinas na hindi naman sigurado kung may
pagkakakitaan ba para sa pang-araw-araw na pangangailangan ng pamilya.

Ang maayos at mabuting tulong mula sa embahada ng Pilipinas ay

mahalaga para mas madaling malutas ang kaso ng isang OFW.

Ang mahalaga pa, ang monitoring sa kaso ng OFWs sa tamang oras

ay maaaring gawin ng agency at ng kanilang kakilala sa mga embahada. Ang
kinaroroonan ng mga OFWs ay hindi lang dapat mino-monitor sa panahon
48 49